timalo ka prézanté "dé moun" épi lameca, 21 maws 2014
TRANSCRIPT
Dé Moun
TiMalo, ki lidé aw ?
Avan nou komansé…
• LaMéCa ka anrèjistré• Sa ké on zouti pou sav ki jan :
– moun ka bokanté pawòl asi lokans
– moun ka bokanté pawòl asi mizik– moun ka bokanté pawòl asi mizik
– moun ka palé jòdijou
– moun té ka palé an 2014…
• Kidonk :
An ké pran pawòl-la an kréyòl
Kémanké noumo !
• Tout pèp ni on lang (si apa dé, obenplis…)
• Dèyè chak mo, ni on nasyon moun
• Chak mo, ka komansé antrè déotwa• Chak mo, ka komansé antrè déotwamoun
Nou sé moun, nou ké touvé mo
Pa démi lang a zòt !
• Di sa zò anvi di, an jan zò anvi di-y, an lang-la zò anvi di-y la
• Pawkont, an pé rivé a mandé zòt ki• Pawkont, an pé rivé a mandé zòt kijan zòt ka vwè fo mwen di on biten
BIM, PAWTÉ !
Zoban
• Prèmyè klé : Kréyòl
• Dézyèm klé : Prétanta é blagè
• Twazyèm klé : Tout biten ka vin biten…
• Katriyèm klé : Tout kèchòz ka vin • Katriyèm klé : Tout kèchòz ka vin kèchoz…
• Koda
«DÉ MOUN » FÈTAN KREYOL
Prèmyé klé
Ki jan ou vlémoun konprann
• Si ou pa espliké ?
• Si ou pa rantré an nannan-la ?
• Si ou pa bokanté pawol épi moun ?
Pou Gwadloupéyen konprann
fo ou fè tousa an langaj a yo
Culture et pouvoir dans la CaraïbeDany Bébel-Gisler, 1975
Chak lang, chak espri
• Lè ou ka réfléchi an kréyol ou pa ka réfléchi menm jan ki ad’on dòt lang
• Kifè ou pa ka di menm biten-la
• Ou pa ka maké menm biten-la• Ou pa ka maké menm biten-la
An pa té ké jen pé maké « Té ni moun »
si an té réfléchi-y an fransé
Sèvi épi kréyol
• Maké lidé-aw asi on albòm, on fim…
• Maké istwakout, téyat…
• Pran gran kozé an kréyol (politik, listwa…)listwa…)
• Mofrazé tèks
• Maké poézi a règléman (soné, balad, òd…)
Adan « Dé Moun », ni
• On poézi a règlèman
• On istwakout ola moun ka pran grandiskisyon politik
« Finalman », on kadriy
1. Chak pawti ni kat lign
2. Chak lign ni 8 oben 7 mòso an kenkons
3. Prémyé lign sé dènyé lign
4. Apawdè prèmyé lign, chak lign a prèmyé4. Apawdè prèmyé lign, chak lign a prèmyépawti sé prèmyé lign a lézòt pawti
5. Chak lign ka fin é menm son ki tala ki ka vin apré tala ki ka vin apréy-la
« Finalman »
Finalman ou té ni rézon
Senten ti ni plis a fè
Pou nou pé konstwi on Nasyon
Mè ni biten nou pa vwè
Pou nou pé konstwi on Nasyon
Légliz, Lékòl kon Jounal
I fo chak fòs ni on misyon,
Fo nou chak kyenn on fannal
Senten ti ni plis a fè
Nou atann twop si LKP
Pou fè vi an nou vin méyè
Nou dé pa diskité asé
Mè ni biten nou pa vwè
Antrè nou manké diskisyon
Apwézan an fin pa kwè
Finalman ou té ni rézon
Sèvi épi kreyol
• Pou rakonté sa nou ka viv• Pou espliké jan nou ka vwè lavi• Pou nou pran plézi lè nou ka gadé noumenmmenm
Es zò ka kwè
on bèlot ni menm gou-la
an kréyòl é an fransé ?
Baton ou ni an men aw,
pou rédé-w monté mòn
PRÉTANTA É BLAGÈ
Dézyèm klé
Enpémoun, fè on son
Pou mwen, on sel son pa té ni asé
• 49 owganizasyon
• 146 rèvandikasyon
• 44 jou maché
• 65000 moun an lari-la• 65000 moun an lari-la
Pou mwen on sel vwa pa té ni asé
• Pou di ki jan nou viv mouvman-la
• An té bizwen :– On vwa ka palé pou sa ki té dakò
– On vwa ka palé pou sa ki pa té dakò– On vwa ka palé pou sa ki pa té dakò
– Di sa mwen an vwè, jan an ka vwè-y
– Fè on biten ka pewmèt nou diskité
Dé Moun, sé
Sé iswta a on nonm isi
E on fanm anba-la
Ki ka jwenn isi
Anmitan konba-laAnmitan konba-la
Nou ka menné-la
Dé Moun, sé
Sé iswta a on nonm isi
E on fanm anba-la
Ki ka jwenn isi
Anmitan konba-laAnmitan konba-la
Nou ka menné-la
Pou mwen on sel vwa pa té ni asé
• Pou di ki jan nou viv mouvman-la
• An té bizwen :– On vwa ka palé pou sa ki té dakò
– On vwa ka palé pou sa ki pa té dakò– On vwa ka palé pou sa ki pa té dakò
– Di sa mwen an vwè, jan an ka vwè-y
– Fè on biten ka pewmèt nou diskité
Ki jan pou fè tousa épi mizik-la osi ?
Mizik-la ka rakonté osi
• On enstriman pou nonm-la :
– Jéwòm Cafafa, Saksofòn
• On enstriman pou fanm-la :
Jili Aristide, Vyolon– Jili Aristide, Vyolon
• Tempo, konpozisyon é istil mizikal a chak mòso ka rakonté istwa-la osi
Sèvi épi mizik ?
• Pou rakonté sa nou ka viv
• Pou espliké jan nou ka vwè lavi
• Pou nou pran plézi lè nou ka gadé noumenmmenm
Ki jan ?
Sévi épi gwoka
• Toumblak, lè kyè aw kontan
• Menndé, la ou ka-y o konba
• Léwoz, lè-w ka kanpo pou réfléchi…
Egzanp ?
Sèvi épi mizik
• « Lwen » sé on Zouk (an istil a Y’Fix, tempo 106)
• « Lanmou » : bazé si toumblak
• « LKP » : bazé si menndé• « LKP » : bazé si menndé
• « Touttan ou po’o mò » : bazé si Léwòz
• …
Zo ké touvémwen blagè…
Dapré mwen,
ni mwayen viv tout biten-la
épi mizik-la tousèlépi mizik-la tousèl
Baton ou ni an men aw,
pou rédé-w monté mòn
TOUT BITEN KA VIN BITEN…
Twazyèm klé
Eli Domota
• Fèt an 1968
• Rantré laJOK a 14 an
• Sèkrétè jénéral a l’UGTG dèpi 2008l’UGTG dèpi 2008
An tout jan, i konnèt…
• Guakamo, JéraLockel 1976
• Ola i ni :• Ola i ni :– Gwadloupéyen
– Jénes Gwadloup…
An tout jan, i konnèt…
Gwadloupéyen
Gwadloupéyen, Gwadloupéyenn
LaGwadloup an danjé
Nou pé pa rété konsa
Fo nou mèt tout fòs an nouFo nou mèt tout fòs an nou
Adan on sel konba
Pou nou rézisté…
Jéra Lockel -- 1976
An tout jan, i konnèt…
Jénès Gwadloup
Zot ki pli nonbré an péyi-la
Zot ki dèmen ké lé responsab
Zot ki ni tout fòs-la an ponnyé a zòt
Jennes GwadloupJennes Gwadloup
Jenn Gwadloupéyen
Lè rivé pou zò pran konsyans
Konsyans a sitiyasyon zòt
Konsyans a sitiyasyon a péyi a zòt
Konsyans a sa pou zòt fè…
Jéra Lockel -- 1976
« Péyi-la » ka réponn « Guakamo »…
NOUNou ki ni fòs an ponnyèt an-nouFo nou sanbléMèt tout fòs an-nouAdan on sèl konbaPou nou konstwi péyi an-nou
SE NOUSé nou ki dèmen ké lé responsabSé nou ki ké ni a chwaziKa nou ka diviniKilès nou ka di viniKilès ki bon, kilès ki menné-viniSé nou pou pòté gadLè péyi-la malad
… pas Domota ka réponn Lockel
NOUNou ki ni fòs an ponnyèt an-nouFo nou sanbléMèt tout fòs an-nouAdan on sèl konbaPou nou konstwi péyi an-nou
Jénès Gwadloup
Zot ki pli nonbré an péyi-laZot ki dèmen ké lé responsabZot ki ni tout fòs-la an ponnyé a
zòtJennes Gwadloup
SE NOUSé nou ki dèmen ké lé responsabSé nou ki ké ni a chwaziKa nou ka diviniKilès nou ka di viniKilès ki bon, kilès ki menné-viniSé nou pou pòté gadLè péyi-la malad
Jennes GwadloupJenn GwadloupéyenLè rivé pou zò pran konsyansKonsyans a sitiyasyon zòtKonsyans a sitiyasyon a péyi a zòtKonsyans a sa pou zòt fè…
Jéra Lockel -- 1976
Domota ka réponn Lockel
NOUNou ki ni fòs an ponnyèt an-nouFo nou sanbléMèt tout fòs an-nouAdan on sèl konbaPou nou konstwi péyi an-nou
Gwadloupéyen
Gwadloupéyen, GwadloupéyennLaGwadloup an danjéNou pé pa rété konsaFo noumèt tout fòs an nouAdan on sel konba
SE NOUSé nou ki dèmen ké lé responsabSé nou ki ké ni a chwaziKa nou ka diviniKilès nou ka di viniKilès ki bon, kilès ki menné-viniSé nou pou pòté gadLè péyi-la malad
Adan on sel konbaPou nou rézisté…
Jéra Lockel -- 1976
Domota ka réponn Lockel
…
Eben lè rivé pou zò di non
Paskè a pa konsa zòt sò ka vwè sa
Zot pa ka maché adan sa ankò
Jenn Gwadloupéyen
Ini zòt !Ini zòt !
Ini zòt koté ouvriyé, péyizan
Entélektyel ki ja pran konsyans
Pou zòt gwosi lo a moun ki ka lité
Pou nou tout ansanm libéré péyi-la
Libéré Gwadloup !
Baton ou ni an men aw,
pou rédé-w monté mòn
TOUT KÈCHÒZ KA VIN
KÈCHÒZ…
Katriyèm klé
Prétanta é blagè
• 1967
• 1975
• 1985
• 2009• 2009
• …
Sé dat-lasa ka fè zòt sonjé on biten ?
Prétanta é blagè
• 1967 – Goumé Bastè é Lapwent
• 1975 – Grèv a Chériben Celeste
• 1985 - Faisans
• 2009 – LKP• 2009 – LKP
• Chak fwa : sa poto ko jen fèt, sété prèmyéfwa…
2009 - LKP
• 49 owganizasyon
• 146 rèvandikasyon
• 44 jou maché
• 65000 moun an lari-• 65000 moun an lari-la
• 165 pwen asi akòw-la
Prétanta é blagè
• 1é Avril 2009 : On pakèt moun kouri ay achté chanpagn davwa yo té tann asi Télé Gwadloup ni on moun ka vann sa pou ayen lajan. Men anfinaldèkont sé té on ayen lajan. Men anfinaldèkont sé té on pwason dAvril Télé Gwadloup té fè.
Prétanta é blagè
• 14 maws 2010 : Erik Jalton, Dépité é MèZabim, ka pran on plich kont ViktorenLurel, pou élèksyon réjyonal. Magréowganizasyon ki adan LKP kon UPLG, owganizasyon ki adan LKP kon UPLG, PCG é on pawti a « Les Verts » soutyennli, i vwè bout fè yenki douz-viwgil-kat pousan alòs Lurel pran senkantsis viwgilsenk pousan kifè i pasé o prèmyé tou.
Prétanta é blagè
• 25 maws 2010 : Gwadloup pran dé-viwgil-sis pousan enflasyon ad’on lanné, sa ki fè sé la pri pi ogmanté.
2009 - LKP
• 49 owganizasyon
• 146 rèvandikasyon
• 44 jou maché
• 65000 moun an lari-la• 65000 moun an lari-la
• 165 pwen asi akòw-la
E nou pa menm chanjé prézidan !
Prétanta é blagè
Vanités Offset
Kréyé espésyalman pou « Dé Moun »
Jan-Mawk HUNT
« On pep ki pa ka sonjé listwa
ka touvé-y oblijéwouviv-li. »ka touvé-y oblijéwouviv-li. »WinstOn Churchill
« Finalman ou té ni rézon… »
• Es an di zòt :– Mélodi a mòso-lasa, menm biten ki ta débu-
la ?
• Es an di zòt :– zo pé li tèks-la hotanba é bazanho ?
« Finalman »
Finalman ou té ni rézon
Senten ti ni plis a fè
Pou nou pé konstwi on Nasyon
Mè ni biten nou pa vwè
Pou nou pé konstwi on Nasyon
Légliz, Lékòl kon Jounal
I fo chak fòs ni on misyon,
Fo nou chak kyenn on fannal
Senten ti ni plis a fè
Nou atann twop si LKP
Pou fè vi an nou vin méyè
Nou dé pa diskité asé
Mè ni biten nou pa vwè
Antrè nou manké diskisyon
Apwézan an fin pa kwè
Finalman ou té ni rézon
Lawvwèwoch-la tro gro,
ou pé pa bouré-y,ou pé pa bouré-y,
Fo-w Fouyé-y !
KI JAN POU PAWOUVIV
LISTWA ?
Koda
« Pé ké ni on dézyèmmé 67… »
« Pé ké ni on dézyèmmé 67… »
• Kijanfè moun laklas an mwen konnèt mé67 ?
• Asirépapétèt, a pa lékòl…• Asirépapétèt, a pa lékòl…
« Pé ké ni on dézyèmmé 67… »
« Pé ké ni on dézyèmmé 67… »
Ké ni on dézyèm LKP ?
• 1967 – Goumé Bastè é Lapwent
• 1975 – Grèv a Chériben Celeste
• 1985 - Faisans
• 2009 – LKP• 2009 – LKP
• 2039 – ??
« chak jou sé on konba
pou pa obliyé yè oswa,
sé pou sa an pa’a dòmi ankò
pou pawouviv listwa. »LM STAR JEE
Jili Aristide
Wili Blonbou
Jéwòm Cafafa
Stéfan' Castry
Charli Chovino
Maksans Deshayes
Jacky “Kija” Gotin
Sébastyen Guyader
Véwonik Hermann
Pièw Huberson
JanMawk Hunt
Ogis Manly
Filip Martias
Florans Naprix
Yan' Negrit
MeeMee Nelzy
LM StarJee
Soni Troupé
Gregory Vartel
Mèsi !
Suiv sa an ka fè asi
www.timalo.com
Mèsi !
www.timalo.com