tieu luan ve phat giao - nguyen thanh hung dich

8/3/2019 Tieu Luan Ve Phat Giao - Nguyen Thanh Hung Dich

1/48

TIU LUN V PHT GIONguyn tc: Een kleine inleiding in het boeddhisme

Tin s Edel Maex - Nguyn Thanh Hng Dch---o0o---Ngun

http://thuvienhoasen.orgChuyn sang ebook 27-7-2009

Ngi thc hin : Nam Thin [email protected] Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org

Mc LcMt i sng tt p - Pht gio, mt s thc tp

Gii phng khi o tng Pht gio, mt h thng trit hc(Tiu lun s 2 v Pht gio)Dng li v nhn su Thin tp trong Pht gio

Cho i tt c - o c hc trong Pht gio

Nht nguyn trong a dng Pht gio nh mt tn gio(Tiu lun s 5 v Pht gio)

---o0o---

Bt: Bi vit Pht gio, mt s thc tp di y l bi u tin trong tphp nm bi vit c ph bin trn nguyt san Trit hc (Filosofie),2004-2005. y l nhng tiu lun v Pht gio nhn t phng Ty, cvit t bi cnh ca mt truyn thng Pht gio rt mi, c gi l Phtgio Ty phng. Tc gi, tin s Edel Maex l mt nh tm l tr liu lmvic bnh vin Middelheim ti Antwerpen, B. ng l mt trong nhngngi sng lp v trong ban iu hnh ca Trng Trit hc T gio(School voor comparatieve filosofie) Antwerpen. ng l mt ngi thctp Thin.

Nm bi vit ca ng c nh xut bn Lannoo gom li v va cho xut bn di ta Tiu lun v Pht gio (Een kleine inleiding in hetboeddhisme) trong thng 10 nm 2005. Xin cm n tc gi v nh xut bn vui lng cho php dch thut v ph bin nm bi vit ny.

Nhng ch nm trong du [ ] l phn thm vo ca ngi dch.Nguyn Thanh Hng
http://phatphaponline.org/kinh/Audio/Sach%20Noi/Quoc%20Te/http://phatphaponline.org/kinh/Audio/Sach%20Noi/Quoc%20Te/


2/48

---o0o---

Mt i sng tt p - Pht gio, mt s thc tp

(Tiu lun s 1 v Pht gio)Pht gio

Pht gio c xem l mt trong nhng tn gio ln trn th gii. Nhng thno l mt tn gio? Cc tn gio v nhng tro lu t tng khc nhau trnth gii vn cha thnh cng trong vic a ra mt nh ngha chung chodanh t tn gio. Tr thnh mt ngi Cng gio qua nghi l (l ra ti),tr thnh mt ngi Do thi khi c sinh ra i, tr thnh mt ngi Nhn

bn t do (vrijzinnig humanist) (cng l mt th tn gio i vi mt s

ngi) l khi ta chp nhn mt nhn sinh quan no .

Nhng lm th no tr thnh mt Pht t? Stephen Batchelor [1] nhn xtrng t Pht t khng c mt trong cc ngn ng ng. Vn l chngta [ngi Ty phng] khi xem xt cc tn gio khc ty tin quy chiutheo khun mu ca Thin cha gio, ni r hn l ca gio hi Cng gio.Pht gio vi tnh cht nim l mt sng to ca cc trit gia Ty

phng khi h khm ph ra nhng mi quan h trong ni dung v lch sgia nhng truyn thng v kinh in Pht gio d bit. Nu mt lt-maTy tng ni v Pht gio, iu ng ni c th khc vi iu m mt tu sTiu tha ni. Trc y khng lu, cc v tu s ny cha tng bit n s cmt ca nhau. Ch Ty phng cc tng phi Pht gio khc bit mi gpc nhau. iu khng c ngha l cc truyn thng Pht gio khc nhaukhng c nhng im tng ng rng ln v cn bn. Trong bi vit ny,khi t Pht gio c dng, xin hiu cho l t khng biu t mttruyn thng c th no m bao gm tt c nhng yu t c bn c tmthy trong cc truyn thng d bit, k c trong truyn thng Pht gio Ty

phng, mt truyn thng ang c hnh thnh.

Chng ti bit phi tin ai?Trong mt on kinh Pht gio xa c [2] , dn lng Kalamas cht vnPht nh th ny: Cc v tu s thng xuyn i ngang qua lng chng ti.Tng ngi mt, ai cng ni ch c mnh mi tuyn ging s thc, cnnhng ngi khc u lo khot. Vy chng ti bit phi tin ai y? Cu


3/48

hi ny nghe tht hin i. Dng nh 2500 nm qua, khng c my iuthay i.

Pht tr li: Ta hiu s hoang mang ca qu v. V th cho nn, qu v hyng da vo truyn thng, vo kinh in, vo quyn lc cng nh vo trithc.

Ngay tc khc, mt s iu m xa nay chng ta vn cho l gn lin vi tngio c cu tr li ny gt sang mt bn: truyn thng, gio quyn, tritl, kinh in Pht khng cho rng nhng iu ny l sai lc, nhng chngkhng phi l nhng c s vng chi c th nh gi ng n mt giol. Vy th phi da trn c s no y?

Pht dy tip: Khi no qu v thy s thc tp (beoefenen) mt gio l

mang li kh au (lijden) th hy bung b gio l . Tri li, nu qu vthy s thc tp mt gio l mang ti hnh phc th hy hnh tr gio l.

im ni bt u tin trong cu tr li ny l Pht ni ti kh nng t thnca mi ngi trong vic tm kim v nh gi [mt gio l]. V th cho nnon kinh ny c khi c xem nh l bn tuyn ngn Pht gio trong s tmnh tm cu chn l. im th hai l gio l ca Ngi khng phi l mtth l thuyt, mt nhn sinh quan hay mt tn ngng m l mt s thc tp(praktijk) cn c hnh tr. im th ba l ch kt qu ca s hnh tr ny

(kh au hay an lc) mi nh gi c gio l .

Pht gio v th khng phi l mt nim tin, mt trit l, mt danh hiu. Phtgio l mt s thc tp i tr kh au. Pht ni ta ch dy v kh au vvt thot kh au [3] . iu ny c Pht pht biu trong cng thcca bn s thc thm diu [t diu ]. Chn u tin l s thc v [s cmt ca] kh au. y l mt xc nhn thun ty, gin n, khng phi lmt tn iu. Khng u trong kinh in ni rng tt c l kh au. Cuci cn c rt nhiu iu l th, nhng i sng ca chng ta v ca nhngngi khc cha ng kh au. Mc cho chng ta chp nhn hay ph nhn,Pht gio khng lm mt c gng v ch no che y hoc xoay chuyns thc ny. Khng a ra mt o tng sai lm, cng khng ba t thm ngha. Ch nh th ny: chng ta c sinh ra, ln ln, gi i, mc nhng tt

bnh v t vong. Chng ta tht vng bi v chng ta nhn c nhng iuchng ta khng mun v khng nhn c nhng iu chng ta c ao.


4/48

Tham i (begeerte), sn hn (afkeer) v si m (verwarring)

Cu tr li ca Pht cho cu hi ca dn lng Kalamas ng nhin dn nnhng cu hi mi. iu g gy ra kh au? S thc tp no mang li anlc? Pht dy tip: Nu ai hnh x v tham i, sn hn v si m, th ktqu s l kh au hay an lc? Ngi dn lng Kalamas u thy r rngtham i, sn hn v si m gy ra kh au.

Tham i, sn hn v si m l mt b ba c in (klasieke triade) trong Phtgio. Mt th d c th c th s lm r hn. Hy tng tng c k tmcch n vi bn v tham i, sn hn v si m. C ngha ngi s t mts cu hi, i loi: ngi ny c ch g cho ta, c hp vi ta khng, c gipg c cho ta, c cho ta c tin ti, danh vng hay khng, ta c th ngvi ngi c khng, mt ngi khng hp nhn ta, ngi mun

g ni ta? Bn thy r l mt quan h nh th tht l khng th v cht noc. Ty theo mc tham i, sn hn v si m biu l qua hnh ng c th,bn c th b ngi li dng. Nhng cho chnh ngi , quan h nycng l mt ngun kh au. Anh ta/ch ta sng thng trc trong mt khungcnh chin tranh, m mi ln gp g vi bn tr thnh mt cuc giao chin,trong c khi ngi thng trn, nhng cng c th tht bi ch v bli dng ngc li. Ngoi tr nhng giy pht ngn ngi, thnh thong ctha mn nhu cu, phn cn li l s bt n v ch.

Chn th hai l s thc v nguyn nhn ca kh au. Nguyn nhn ny

cn c gi l s khao kht (dorst). S khao kht y chnh l mt danht khc ch b ba tham i, sn hn v si m mi c ni n phn trn.Mt t ng hin i hn c th c dng thay cho s khao kht: nhng ihi ca chng ta. y khng ni ti nhng nhu cu khch quan m cchthc chng ta x s vi nhu cu. Cn nhn thc rng hnh phc khng phil s tha mn nhu cu. Tri li, hnh ng gp rt tha mn nhu cuchnh l nguyn nhn mang li kh au cho chng ta v nhng ngi khc.K c tng c th c hnh phc, c tr gi bng s kh au ca ngikhc cng l mt o tng cn c gt b.

Gii thot

Ci g l ngun an lc? Pht dy tip: Ngi no m cch hnh x khngda trn tham i, sn hn v si m, ngi s biu l mt cch hn nhinlng t (liefde), lng bi (mededogen), s hoan h (blijheid) v s x b(onbevangenheid). Bn c tnh ny biu hin cho gii thot c dch t


5/48

mt cng thc rt quen thuc bng ting Pali [4] cn c ch thch cn khn:

Phn ng metta, vn c dch l t, c ngha ch thc l mt cmun, th c mun [cho ngi khc] c iu tt p. Mt v d vn hayc dng din t lng t l hnh nh mt ngi m m mt a controng lng. Ngi m mun a con c nhng iu tt p.

Bi karuna c ngha l cm thng vi s kh au ca ngi khc. (Trongting Ha Lan, karuna c dch bng t mededogen, mt t hi c so vit medelijden; t ny v mt lp ng th chnh xc hn nhng v mt ngngha th gn vi thng hi. iu l lng l ting Ha Lan khng c chtng ng dch t compassion trong Anh ng m ch bit c t pity[trong Anh ng]).

H mudita - ch thi cng vui. l kh nng bit trn qu iu angxy ra.

X upekkha c ngha l s ch tm khng phn bit, mt cch nhnkhng n trnh ci t hi cng khng tuyt vng i tm ci khng t hi.

Xin n c tip mt th d lm sng t:

Nhng ngi mc phi mt th bnh him ngho nh ung th thng khm

ph ra mnh bng dng mt i mt s ngi bn. Nhng ngi [bn] m ras hi, khng bit phi ng x th no trong hon cnh mi. i vi mt sngi, nhng ngi mc bnh bng dng khng cn ng ch na. Ngcli, ngi bnh thng nhn c nhng tnh bn mi, ny sinh t ch btng. l nhng ngi m bnh nhn c th nng ta, nhn c s gip v v li. Hy tng tng ngi bnh n vi bn. Ty theo mc thot khi s rng buc ca tham i, sn hn v si m m bn c th: hyvng rng ngi bnh c iu tt p (metta), cm thng nhng giy phtlo s (karuna), vui vi s c mt ca ngi bnh (mudita) v bit lng nghengi bnh ni (upekkha), d l nim hy vng hay iu tuyt vng, trong lc

au n cng nh trong khi hi phc. Trong mt s truyn thng Pht gio,iu ny c gi l Pht tnh. iu ny thc s cng chnh l nhn tnh c

bn ca chng ta [5] .

Chn th ba l s thc v s chm dt kh au. Tm l hc truyn thngTy phng cng bit n s thm kht, v b tam c l tham i, sn hnv si m. Ngnh phn tm hc c ni ti dc vng (lust), tht vng (onlust)


6/48

v v thc (onbewuste). Ngnh ng x tr liu cp n s n thng,trng pht v nhng nhn thc phi l. im khc bit cn bn l tm l hc,qua , tm cch gii thch cc cch ng x ca chng ta. Trong khi, Pht gio ngc li ch a ra kh nng gii thot, iu ni v mtcch ng x khng b chi phi [bi tham i, sn hn v si m].

Con ng

Con ng no a n gii thot? Chn th t l s thc v con nga n gii thot. l bt chnh o. Tm yu t ca con ng khngto thnh mt chui tin trnh m l mt tng th hu c gn b. Theotruyn thng (v nh r rng hn) tm yu t ny vn thng c quyli thnh ba nhm, l tr gii (deugd), thin nh (meditatie) v tu gic(inzicht).

Mt li thng n con ng l tu gic. Trong bc u, l nim tin vos hp l ca con ng thc tp v quyt tm ln ng tu hc. Nim tinny cng ging nh nim tin ca mt bnh nhn i vi v bc s tr liu.Bnh nhn khng th bit trc hiu qu ca dc liu, nhng bng mt tinhthn ph phn lnh mnh, bnh nhn c nim tin s dng nhng dcliu ny. Tu gic quan trng nht y chnh l thc v trch nhim tthn.

Ti y l s tip cn vi tr gii. o c trong Pht gio khng c tnh

cht lun l nh chng ta vn thy trong cc tn gio Ty phng. Trongbc u, o c [Pht gio] c tnh miu t. Mt s hnh vi nh git hi,trm cp, gian di, t dm to ra kh au va cho th phm ln nn nhn.Pht gio khng ln n nhng hnh vi ti phm nhng ku gi thc vtrch nhim t thn v chp nhn nhng hu qu ca nhng hnh vi lm.iu ny c Pht gio din t qua nim nghip (karma). Nhng giilut o c nu ln nhng bin gii m ngi thc tp trnh vt qua nukhng mun gy ra bt hnh cho chnh mnh cng nh cho ngi khc.

Bc ti na l thin nh. C th khng u m s thc tp thin nh lic nhn mnh v hnh tr nhiu nh trong truyn thng Pht gio Ty

phng cn mi m. S d nh th l v Pht gio c ph bin ngvo thi k ca cuc m rng thc, ca cc cht kch to o gic v s

bng n nhng nhu yu tm hiu v tm l hc. Nhng iu ny cng d an mt hnh nh sai lc. Cc phng php thin nh ng l c th cdng lm thuyn gim cng thng hoc l phng tin m rng tri kin


7/48

ni ti. [Nhng] thin nh ch thc s tr thnh mt php mn Pht gio khic hnh tr trong tng th hu c ca bt chnh o, ni khc i, thinnh trong mi tng quan cht ch vi tr gii v tu gic.

i vi Pht gio, thin nh chnh l ni chn ca s t kho st. Thinnh l phng th nghim, l knh hin vi, ni m bn s thc mu nhim cth c kho st tht t m. Nh trong mt chng trnh truyn hnh angthc s din ra, bn c th thy trong khi thin nh s kh au xut hinnh th no v s gii thot c th sinh ra nh th no. C th n hith trong vng vi pht, bn s thy tm thc ca mnh lin tc b nhng tng nhim lng tham i, sn hn v si m thao tng. Ty theo mc hchi v hnh tr, vo kh nng bit ch tm, bit tnh gic ch thc trong shn lon [ca tham, sn, si] m bn khm ph ra kh nng hng n giithot.

Qua s kho st ny, tu gic s pht sinh. iu m lc ban u ch l nimtin c ph phn vo kinh nghim v tu gic ca ngi khc nay tr thnhkinh nghim v tu gic ca chnh mnh. Tu gic ny s gip ta cng lccng thu r hn tnh cch phi l ca nhng hnh vi khng o c. ium lc ban u ch l s tun th gii lut cng lc cng tr thnh s hnhx hn nhin. Lm sao ta c th tip tc to ra kh au cho chnh mnh vngi khc khi ta bit r l sai lm?

Nhng kt qu m bn t c trn con ng tu tp s t to thm ng

lc gip ta i xa hn trn con ng thin nh, xa hn trong s kho st hiu thu ngun cn ca kh au v an lc. Tu gic mi ny li gip ta trgii vng chi hn, thin nh tinh tin hn Mt vng trn bt tn.

Kt

Trit gia Leo Apostel, mt ngi thc tp thin chuyn cn, tng nghhy xem mi i ngi nh mt th nghim v o c. Cng tng t nhtrong truyn thng khoa hc Ty phng, mi ngi c th da trn kinhnghim t c qua nhng cuc th nghim ca nhng ngi i trc.Cng ging nh rt nhiu sinh vin vt l thc hin li cc th nghimca Newton, vi sch gio khoa trong tay, qua t c s hiu bitv nhng nh l c bn ca vt l hc. Cng vy, Pht ngh vi chng tamt cuc th nghim. N bt u bng vic m nhn trch nhim cho cucsng ca chnh mnh. Cuc th nghim ny c Kinh Php C(Dhammapada) tm gn bng nhng vn th hng mnh:


8/48

Khng lm mi iu c (het kwade laten)Thnh tu cc hnh lnh (doen wat heilzaam is)Tm gi trong sch (de geest zuiveren)Chnh li ch Pht dy (dat is de leer van de Buddha) [6]

Trong kinh in Pht gio, s thc tp c ghi nhn l tt t khi bt u,tt gia chng v tt chung cuc. Con ng m hoa kt tri ngayt khi im. Pht gio l mt truyn thng ca gii xut gia v c s.Khng nht thit c phi ngi thin nhiu gi hng ngy trn ta c mi ltu, cho d iu kh d lm c. Ch cn ln ng, nui dng ci nhntnh c bn trong i sng hng ngy, nh th mang li cho i sngnhiu ngha v gii thot. (Nu khng c gii thot th ngi nhiu gi trnta c cng chng mang li li ch g). Cc truyn thng Pht gio lun bc

b khuynh hng thng tnh l nh gi iu ny cao trng hn iu kia.

L nhng ngi [sng ] Ty phng, chng ta vn c nui dy vi tng v s bt kh hp nht ca hai ngha ca mt i sng tt p.Mt i sng tt p trong ngha mt i sng o c v mt i sng ttp trong ngha tn hng i sng. Kt qu h lc nht v cng l bt ngnht ca cuc th nghim Pht gio l c hai ngha trn ca tt p, tanh hai mt ca mt chic m-ai, hon ton gn b vi nhau.

[1]Stephen Batchelor: The Awakening of the West: The Encounter of

Buddhism and Western Culture, Parallax 1994

[2]Cc on kinh c trch t Kalama sutta (Tng Nht b kinh, Anguttara Nikaya 65) v Dhammacakkapavattana Sutta (Tng ng b kinh,Samyutta Nikaya LVI.11). Cc on kinh khng c trch dch nguynvn m ghi li theo ngn ng ng i, ngha khng thay i.[3]Tng ng b kinh (Samyutta Nikaya) XXII.86

[4]Ting Pali l mt ngn ng c h hng vi ting Phn (Sanskrit). Phnln cc kinh in Pht gio c ghi li bng th ting ny.[5]Han F. de Wit: De verborgen bloei: Over de psychologischeachtergronden van spiritualiteit (S m bng m thm: nhng bi cnh tml hc ca tm linh), Kok Angora 1993

[6]Kinh Php C (Dhammapada 183), li Vit ca Thch Minh Chu


9/48

Ngun: Nguyt san Trit hc nm th 13, s 6, thng Chp/Ging (Filosofie,jrg. 13, nr. 6, december/januari). Xut bn bng Ha ng, ph bin trongvng Benelux.

---o0o---

Gii phng khi o tng Pht gio, mt h thng trithc

(Tiu lun s 2 v Pht gio)

Trong bi vit trc, Mt i sng tt p, chng ta c mt ci nhntng qut v Pht gio. Trong nhng bi vit ti, chng ta s i su hn vo

b ba: gii lut, thin nh v tu gic. S phn chia rch ri ny thc ra ch

c tnh gi to. Nh chng ta bit, c ba nim ny khng th suy xttch ri c. Gio php (dharma) ca Pht l mt tng th hu c. Mithnh phn u gn lin vi nhau v mi yu t ch c th c hiu trongiu kin ca tng th y. Chng ta hy bt u bng tu gic.

Th gii quan Pht gio (Boeddhistische wereldbeeld)

C hay khng c mt th gii quan Pht gio? Hin ti Ty phng, chngta ang trong mt tnh trng rt hi hu, l nhiu truyn thng Pht giokhc bit ang cng c mt ni ny. Nu chng ta o mt nhn mt vng

quanh cc tng phi khc nhau, chng ta s thy r rng th gii quan khngphi l im chung, ni kt cc truyn thng li vi nhau. Trong nhng tngkinh xa c nht ca Pht gio ni v nhn vt lch s Thch Ca Mu Ni,chng ta s nhn ra li th gii quan n . Trong truyn thng Thin,chng ta s tm thy th gii quan ca Trung Hoa, v trong Pht gio TyTng, chng ta cng s tm thy th gii quan ca Ty Tng.

Pht gio, nh th, khng chu nh hng ca mt th gii quan nht nhno m lun t tm cch din t v biu l mt cch mi m qua ngnng v th gii quan ca a phng, ni m Pht gio pht trin v ny n.iu ny gii thch v sao nim lun hi rt quan trng trong truyn thngPht gio Ty Tng trong khi gn nh khng c nhc n trong truynthng Thin. (Chuyn k mt hong Trung Hoa hi mt thin s iu gs xy ra sau khi cht. Thin s tr li l ng khng bit. Nhng ngi lmt thin s m, hong ni to. ng th, nhng ti ang cn sngy, thin s tr li.) V th cho nn mun hiu tng tn kinh in, iu


10/48

quan trng ti thiu l phi quen thuc vi th gii quan to nn ng cnhca kinh in. Thng ip c th ca Pht gio nm chnh ch m s d

bit so vi th gii quan truyn thng bt u xut hin hoc khi [Pht gio]cho vo mt s nt ring bit ca mnh.

Jack Kornfield k li, trong thi gian tu tp nhiu nm nhng tu vin sutrong rng gi Thi Lan, anh tnh c khm ph rng mt tng s Thi ng tum anh rt knh phc, khng bit rng qu a cu chng ta ang c hnhcu. Khi anh gii thch cho ngi bn tu v s kin a l ny, v tu s chmch lng nghe v cui cng bnh thn ni: Hay y, nhng cng chng cchi quan trng cho lm. Tng tng nu Pht gio t chn n u chuvo thi trung c, th chc hn Pht gio s bit cch t din t bng ngnng v th gii quan ca thi trung c, ri uyn chuyn bc tng bctheo ng Copernicus v nhng khm ph khoa hc.

Th gii quan ca Pht gio Ty phng ng i l [tng hp] ca khoahc, tm l hc v trit hc hin nay. C th iu ny l mt trong nhng ldo gii thch c sc thu ht ca Pht gio trong thi i ca th tc ha(secularisatie) ngy nay.

Nghip (Karma)

Trng tm ca tu gic Pht gio c gi trn trong bn s thc munhim:

Xc nhn [s c mt] ca kh auNguyn nhn ca kh au nm trong s rng buc (behoeftigheid)C kh nng (mogelijkheid) gii thot

Con ng ca tu gic, gii lut v thin nh s a ti gii thot.Nhng s thc ny khng phi l nhng gio iu (dogma). Tin hay khngtin chng quan trng g. Bn s thc ny (trong kinh sch ghi l T diu) phi c xem nh nhng gi nh c th chng minh c.

T diu cn bao hm 2 iu:

C mt quan h nhn qu (oorzakelijke verband) gia cch hnh x cachng ta v hu qu do chng mang li,

S nghim tc (intentie) v kho lo (vaardigheid) khi hnh x l iu thityu.


11/48

y l quan im ca Pht gio v nghip (karma). Nghip c thc ngha ltc ng (werking). Danh t ny vn thng c dch l l nhn qu(causaliteit). Nhng y nghip khng c dnh dng g n lut nhn quca vt l hc m l h qu o c trong cch hnh x ca chng ta. nim v trch nhim (verantwoordelijkheid) m chng ta thng nhc nkh st vi nim ny.

Cu chuyn v Angulimala trong kinh in Pali minh ha mt cch hnghn cho nim v lun hi ca Pht gio. Angulimala l mt k st nhnkht ting. Tn ca ng c ly t s kin ng eo trn c mt xu chuikt bng nhng ngn tr tay phi ca cc nn nhn m ng git hi(Anguli c ngha l ngn tay v mala l xu chui). Qun lnh ca triu nhlng bt ng, cn dn chng th hong s khng dm ra khi nh. Khi ng

bt gp Pht ang i kht thc trn ng, ng tin li gn, hi gm ln

v bo: ng thy tu kia, dng li. Pht nhn ng v tr li bnh thn: Ta dng li t lu ri. Bao gi th ng dng li?. Thi v cu tr li caPht lm cho Angulimala kinh ngc v t nhin hi hn. Pht lin lm lth pht cho Angilimala tr thnh mt tu s ngay ti ch. T v sau,Angulimala [php danh mi l Ahimsaka] tu tp rt tinh tn, tr thnhmt trong nhng i t ca Pht v t c gic ng sau .

Cu chuyn ny nh mt go nc lnh tt vo th gii quan truyn thngca n . Mt k st nhn hng lot nh Angulimala bnh thng s phitri qua khng bit bao nhiu kip lun hi trong a ngc mi mong tr cho

xong n nghip chng v mi mong c c mt c hi mi u thai.S kin ng t c o gii thot ngay trong kip sng hin ti l mtiu hon ton khng th hiu c.

Chng ta hy th quay v vi ta, by gi v y. Hy qun chiu i sngca bn lc ny. V u m cuc i bn [tr nn] nh th. l mt chuikt hp phc tp ca nhng quan h nhn qu. Mt s yu t l kt qu tnhng quyt nh v hnh x ca chnh bn. Bn phi chu trch nhim vnhng iu ny. Nhng cn mt phn ln nhng quan h nhn qu khc,

theo nh bn thy, khng phi do bn to tc ra. D [tnh trng] hin tic din bin theo nhng chn la c nhn hay khng, n vn l [tnhtrng] duy nht m bn hin ang c. Trong giy pht ti, tnh trng schuyn bin ra sao ty thuc mt phn do nhng quyt nh bn lm vo lcny. Trch nhim duy nht thc s ca chng ta nm ngay trong lc ny, tiy; v by gi v y l [c hi] duy nht m chng ta c hnh x.


12/48

Trong t diu , vn hnh phc (geluk) hay khng hnh phc (ongeluk)khng dnh dng n cu hi bn c c hi lng hay khng trong lc ny,m l bn ng x nh th no trong gi pht hin ti. Mt v d ni bt lcu chuyn ca Fleet Maul khi anh b ta tuyn mt n rt nng so vi ti[bun bn] ma ty. trong t, anh t chc chm sc xoa du cho nhng

bn t ang hp hi. Nhiu ngi tuy b xem l phm ti nhng vn cmthy mnh v ti. Chng ta c th k ra rt nhiu yu t lun lun nm ngoitrch nhim ca chnh chng ta, chng gp phn khin ta hnh x nhth. Chng hn nh yu t gio dc. Anh Fleet Maul chc s au kh hn rtnhiu nu trong sut thi gian ngi t, anh lin tc cay ng v bc tcv bn n nng n ca mnh, v s tn c v bt cng m i sng dnh choanh. Ngoi th d trn y mt trng hp c bit khc nghit ngnhin cn v s nhng th d khc trong i thng ca nhng ngi nhn ly trch nhim ngay by gi v y cho tnh trng m h ang lm

vo.

c tnh ca thc ti (werkelijkheid)

Theo Pht gio, thc ti biu hin trc mt chng ta c ba c tnh. Ba ctnh ny khng g khc hn l ba nhn nh n gin v hon ton c thkim chng c. Danh t Pali c dng y l dukkha, anicca v anatta,vn c dch l kh au, v thng v v ng. L do cc thut ng Pali cnc dng y l v nhng danh t ny vn cha c dch mt cchchnh xc.

Dukkha xa nay vn thng c dch l kh au. Nhng phin dch khcl stress, tht vng Dukkha khng phi ch l kh au bnh thng. y, l s kin thc ti khng bao gi lm chng ta hon ton tha mn.Khng bao gi nhng nhu cu ca chng ta t c mt s tha mn cn

bn (fundamentele bevrediging). Bn vui c bao lu sau khi nhn cmt mn qu? Bao nhiu ln bn tng ngh: Nu m c ci mnhs bng lng. V sau khng bao lu bn li ao c nhng iu khcna? Bn hy nhn chung quanh. Ri nhn li chnh mnh. Tht l mt chui

bt tn.Dukkha l c tnh ca thc ti v nh th khng l mt s kin khch quanthun ty. tng c c mt [kh nng] din t thc ti mt cch khchquan, mt thc ti [tn ti] c lp vi ch th quan st l mt pht kin co ca Ty phng, iu ny cui cng lm ny sinh ra khoa hc. Cncc pht biu trong Pht gio ni ti mi lin h ca chng ta vi thc ti.


13/48

Chng hn nh khi cho rng tt c ch l o tng, iu khng ni cht gv t thn ca thc ti (werkelijkheid an sich), m ch c ngha l chng talm tt c ha ra o tng i vi chng ta. iu c bn ti y lnhng hin tng trnh hin trc mt chng ta. S o su mt cch c hthng trong cch tip cn vi thc ti ny trong Pht gio cng hin chochng ta mt nn tm l hc phong ph v a dng.

Anicca c ngha l tn hoi (vergankelijkheid), v thng (impermanentie).iu ny c th d dng c kim chng. Tt c c ri mt . Ngaythc ti khch quan cng th. Tt c u ang chuyn ng trong mt dngchy lin tc. iu ny cng ng trong trng hp ca cc cm th v nhnthc ca chng ta. Nim vui cht ngt rt p nhng khng ko di mi. Ni

bun quay qut, may mn thay, cng th. Chnh nh s lin tc thay i catt c mi vt m s sng mi c th c mt. Mt tnh trng bt bin lin tc

ch c th ng ngha vi s cht. Tuy s thc ny n gin v r rng nhvy, nhng chng ta vn khng d dng chp nhn. D cho ta c c g ichng na, ngy no chng ta cng s nh mt n. C l ai i na, mtngy kia chng ta cng khng cn . D c gn b vi ai n u, mtngy kia chng ta cng phi chu chia la. Chng ta bit th nhng chng tac lm nh khng bit. Chng ta sng nh th khng c chuyn g xy racho n khi chm trn vi thc t th chng ta mi git mnh hong ht,cung cung ln.

Anatta c ngha en l khng c t thn, v ng. iu mun ni rng tt

c s vt khi biu hin trc mt chng ta, chng khng c t tnh ring bit(eigen essentie).

Di y l mt th d ca nh vt l hc Ty phng D. R. Hofstadter. Hynhn mt t nht trnh. T nht trnh l g? C phi l t bo sng naynm trong thng th khng? Nu bn ni c c tin g trn bo,khng nht thit c ngha l tin c ng trn t bo sng nay. Ri t

bo sng nay c cn l t bo ca ngy mai khng, nu ti nay bn dngn chm l si? Hay c th t nht trnh l mt phn ca bn hp ng

mua bo hng thng? Ri chng ta phi gi ngi lm vic cho t bo nhth no? V d ny cho ti y vn mi ch l vn ngn t (taalkundig).Trong mi trng hp, t bo khng ch mt ci g nht nh. C thly v d t bo sng nay. Ci g l t tnh ca t bo? T bo l mt thtng hp ca giy, mc, thng tin, ca ngi vit bi v ngi c, ngia th, thng th v bn n sng Tt c lm cho t bo tr thnh t bo.Cng c gng o su, bn cng nhn thc r ra rng khng sao tm ra c


14/48

mt t tnh no to ra t bo. T bo t n khng c mt ci ng ring bit(eigen zelf).

Cng vy trong s suy lun cho cu hi ta l ai? T bo khng c ci ngring nh. Nhng nu nh ta y m cng khng c hoc khng phi lta? S thc ny cng n gin r rng nh s thc v kh au v vthng. Mt s nhn sinh quan gp rt nhiu kh khn vi nhn nh nynn ba t ra nhng ci ng v thng hoc thng hng, linh hn hoct tnh. Nhng nhng to tc ny khng bao gi c th c minh chng vc quy np qua suy lun bin chng. Pht gio bc b cc cch gii quytgi to ny. Pht gio chp nhn rng con ngi khng c mt ci ng ring

bit, cho d nhn thc ny c lm cho mt s ngi hoang mang, c cmgic mnh b s nhc. tng c mt linh hn bt t khng g khc hn lmt tng tng khng th kim chng c.

Con ng gia (trung o)

Pht gio t nhn mnh l mt trung o. Trn mt thc hnh, iu ny cngha l Pht gio nm gia kh hnh v dc lc. V mt trit l, l conng i gia ch ngha tuyt i v ch ngha h v.

V d v t bo cho thy, cng o su, chng ta cng khng tm ra ci cth c gi l t bo. Khng c g l mt c tnh r rt (eenduidigeidentiteit) cho t bo. Nhng cng tht v l nu ni t bo, ngi c v

ngi hng xm khng thc s c mt. Ch ngha h v v th cng khngng. S phn tch v thc ti ny khng ngn chn vic ti c t bo mi

bui sng v sau chuyn cho ngi hng xm c. Trong Pht gio, iuny c gi l thc ti tng i (relatieve) hay thc ti c l(conventionele). Ngn ng, cng l mt th c l, l mt cng c hu dngca thc ti c l .

Vic nhm ln thc ti c l vi thc ti tuyt i l nguyn nhn canhiu au kh. bao ln chng ta bm vo mt ci g , m ci khnggip chng ta c mt my may? c bao nhiu ngi ng xung chohng lot kin v thc h [c mnh danh l] chnh thng(fundamentalismes)?

Thc ti c l l mt phn ca chic m-ai. Mt kia ca thc ti l mtthc ti thot ra khi rng buc ca tt c c l, tt c nim, tt c huyngic. ng nhin cng cng mt thc ti [nh thc ti c l], nhng


15/48

c nhn bng cp mt khc. Pht gio gi l thc ti ti hu(uiteindelijke) hoc l thc ti tuyt i (absolute).

Trong Pht gio, tu gic v thc ti tt cng ny c nh gi l tu giccao nht. iu ny ng nhin d gy ra ng nhn. Nu ai em mt tng nh thc ti tuyt i ra s dng, k s to ra v s nhng tngtng lng mn hay thn b c th ngh bn (denkbaar), nhng iu m, trnthc cht, khng dnh dp g n [thc ti ti hu]. Thc ti ti hu chnh lvic b li pha sau nhng tng tng cung lon.

iu ny khng c ngha l ta khng th ni iu g v thc ti ti hu. Thcti rt ro ny l mt tm nhn (perspectief) v thc ti, khc bit vi tmnhn c l v thc ti, nhng cng khng ph nhn tnh hiu lc (validiteit)ca tm nhn c l. Mi kinh nghim, d l kinh nghim v nm th ru

hay v thc ti tt cng, u c th bn tho c. Nhng iu c ni rakhng bao gi c th thay cho kinh nghim, ta nh ngn tay ch mt trng,s khng bao gi c th tr thnh mt trng.

S tan bin o gic to ln (grote desillusie)

Tu gic Pht gio l mt tin trnh tan bin cng lc cng tng(toenemende) ca o gic. S tan bin o gic ny khng a n tiu ccch ngha (negativisme) hoc h v ch ngha (nihilisme) m c tringhim mt cch tch cc nh s gii thot khi o gic. Thc ti lc s

c biu hin ra trn y, rng m (toegankelijk) v c th cm nhn c(leefbaar).

iu ny t ra cho Pht gio mt vn gio khoa (didactisch). Vi lthuyt thun ty chng ta khng th i xa. Chng ta ni ti mt tm nhnv thc ti. iu ny ch c th th nghim c khi chng ta thc s ngvo v th ca phi cnh [ nhn v thc ti]. iu ny li a chng tatr v khi im ca bi vit ny. Tu gic trit hc t n (op zich) khng c ngha g i vi Pht gio. Tu gic ch thc s c ngha khi c thctp trn con ng ca tr gii, thin nh v tu gic.


---o0o---


16/48

Dng li v nhn su Thin tp trong Pht gio


Nhn hnh tng ca Pht, bn thng thy ngi c v hay tc trong tth ta thin. Thin tp v th chc hn rt l quan trng. Vy Pht ngi nhth lm g? iu g trong T diu thc y ta ngi trong tnh lng thin tp? Ni khc i, lm sao ngi trong tnh lng li c th lm cho tahiu T diu su sc hn v a ta n thc hnh?

Gio l nhn qu (karmaleer) bao hm trong T diu cho rng chng ta ltc gi v l ngi tha k nhng hnh x ca chnh mnh. V th, rt hp lkhi ta khng i tm [th gii] bn ngoi nhng gii p cho cc vn v

s kh au ca mnh, m bt u tm kim v lu ngay ni m nhnghnh ng c khi sinh, chnh l tm thc ca chng ta. i vi Pht,lm sao thc hin vic khng h n gin. l kt qu ca mt cuctm kim lu di.

Pht ngi lm g?

Trong kinh tng Pali, Pht k li rt chi tit cuc tm kim ca ngi, tlc khi u cho n chung cuc, ti khi ngi tr nn tnh thc (Danh tBoeddha c nguyn ngha l tnh thc). y thin tp ng mt vai trrt quyt nh. Cuc i ca Pht m ta thng c nghe k li thuc dnghuyn thoi c in, trong cha ng nhiu gi tr biu trng. Trong biny chng ta ch trng dn nhng ti liu tiu s t thut (autobiografisch)tm c trong kinh in Pali m khng ng n nhng huyn thoi vnc nhiu ngi bit n hn v Pht.

Pht k ngi ln ln nh th no trong s xa hoa (tn tht ca ngi lSiddharta Gautama, l ngi thuc ging tc Sakyans). Ngi c thahng ba ta lu i, mt ta cho ma ma, mt cho ma ng v mt cho

ma h. i n u ngi cng c mt on v cng ca nhc ton l phn thp tng (mt hnh thc walkman trc thi i). Th nhng ngi vnkhng hi lng. Lng ngi thng xuyn b xm chim bi mt nhn thcsu sc v s hoi dit v ngn ngi ca cuc sng. V phi i din khngth trnh n vi kh au nn tm hn ca ngi trn ngp mt nim bi phn.Cha m ngi v cng bun ru (khc vi huyn thoi c in, y [kinh


17/48

tng Pali] khng thy nhc ti mt ngi v v mt a con), khi ngiquyt nh b nh ra i, i tm cu tr li cho nhng cu hi ca mnh.

u tin, cuc tm kim a ngi n gp hai v o s dy thin tp.Thin tp n thi by gi c v l mt php hnh tr ph bin.Siddharta l mt t c bit thng minh, nhng ngi khng hi lng vinhng iu gt hi c. Ngi t chi li thnh cu tr thnh ngi truyntha ca hai v thy. iu m ngi hc hi c l nhng k thut vtthot ra khi hin thc mt cch c h thng bc vo mt th gii khc,ni m cui cng mi kinh nghim chm dt s hin hu ca n. iu phitha nhn, trong nhng giy pht i nh su sc ny, kh au cng chmdt hin hu. Nhng mt khi thin gi xut ra khi trng thi , th tt ccng xut hin tr li, k c kh au. iu ny khng phi l iu ngi tmcu.

Phng php m ngi ch tm hnh tr sau l php tu kh hnh nghimnht (ascese). y ngi cng i n mc tn cng. Cc kinh in xa cghi li s kin thn th ngi cm ci n mc khi ng trn ct, du chngy rc ca ngi li trn trng ta nh du mng ca con lc .Cng th, con ng kh hnh ny khng em n cho ngi kt qu mongi. Ngi thc rng khng th tin xa hn c na trn con ng ny.Mt bc ti na ch c th ng ngha vi ci cht. Ngi bt u n ungtr li v chm sc thn th ca mnh. Ngi lang thang v khng bit phitip tc nh th no.

Kinh in k li, khi ngi cht nh n lc cn nh, vo mt ngy ptri, khi ngi di mt gc cy ngm nhn ngi dn lm vic trn mt cnhng, ngi t dng nhp vo mt trng thi ca s tnh gic y tnh lngv tr hu. V th cho nn ngi quyt nh hnh tr con ng thin tp.iu ngi lm lc chnh l mt trc gic thin ti. Thay v thot rakhi hin thc, ngi dng s minh mn ca tm thc c nui dngtrong khi thin tp, hng s ch tm ca mnh vo chnh hin thc.Bng tm tnh gic v s cn trng, ngi nghim ra rng trong mt qu

trnh lin tc, cch th ca tham i v t duy ni ui nhau xut hin, cngging nh cch th m tm thc nm gi v t chi, to tc v hoi dit. Cnh th m qu trnh lin tc ny ca sinh thnh v hoi dit, khi xy rakhng ngng ngh cho chnh ngi v cho ngi khc, to ra v vnnhng th gii, nhng vng tng. Nguyn nhn khin ci ny to tc ra cikia bng hin l tht r rng i vi ngi. Cui cng, khng phi khng btng, ngi khm ph ra trong s tnh gic (heldere aanwezigheid) v


18/48

trong chnh s trong sut ca n (doorzichtigheid) tin trnh ny tan binv dng li nh th no. Vo lc ngi thc s chng nghim rng: yl iu mnh tm kim lu nay. Chnh y kh au khng cn hin huna.

Khm ph ny i vi ngi cn qu mi m, khin ngi thot u chabit phi chia s vi ngi khc nh th no. Bng mt cch thc c bitn , cc kinh in a ra hnh nh ca mt v thn n thnh cu Phtchia s khm ph ny vi ngi khc v nhng k c t bi trong mt snhn thy c.

u tin, Pht i tm hai v thy u tin dy ngi thin tp, nhng haiv qua i. V th ngi mi i tm cc ngi bn cng tu kh hnh.Khi cc v ny thy Pht t xa i n, h hn vi nhau rng s lm nh h

khng trng thy ngi. Trong mt h, Pht l mt k tht bi, mt k khng chu ni s t b kham kh ca php tu kh hnh. Cho ti khi Phttin ti gn Khun mt ca Pht rng r Cc v tu s khng th no lmg khc l ly o khoc v bnh bt cho Pht, mi ngi ngi xung vhi thm: iu g xy n cho bn? Pht thut li nhng g ngi lmtrong thi gian qua. Cuc ni chuyn ny c ghi li nh bi thuyt

php u tin, trong Pht ln u tin ging gii v gio php T diu .

Dng li v nhn su

V thin tp, c hai giai on c nhc n trong bi ging ca Pht:

1 Samatha [ch]:

Cc v thy ch dy cho Pht mt hnh thc thin tp a ti s chm dttt c cc hot ng tm (mentale activiteit). l s thin tp nhm tis dng li (samatha). K thut a ti kt qu ny l s tp trung. ycng l mt phng php m chng ta vn thy trong cc k thut thin tp

v th gin khng nm trong Pht gio.

Cho d Pht l mt bc thy trong k thut ny, ngi vn khng hilng v t b phng php tu tp ny.

2 Samatha-vipassana [ch-qun]:


19/48

Sau khi cc phng php khc khng mang li hiu qu mong mun, Phtquay li vi phng php thin tp nhng khng ch l s thin tp nthun. Phng php thin tp m ngi sng ch ra l mt tng hp cadng li (samatha) v nhn su (vipassana). Vi s tnh gic ca tm thc,ngi hng s ch tm vo hin thc v t c tu gic. Tt c nhng gm chng ta bn n trong bi vit th hai Gii thot khi o tng Pht gio, mt h thng trit hc tr nn tht trong sut r rng i viPht.

Dng li cp n s ngng ngh cc tp qun my mc ca tm thc,bng cch tp trung s ch tm vo mt i tng nht nh no . Vinhn su, chng ta mun ni n vic hng s ch tm vo iu ang xyra. Nhn su khng phi ch bng i mt, m bao gm tt c cc gic quan,k c tm [mt, tai, mi, li, thn v ] (Trong Pht gio, tm c coi l

gic quan th su, c chc nng ghi nhn nhng suy tng ca chng ta).

Nh th, c hai phng thc samatha v vipassana hp li thnh mt tngth hu c. Samatha v vipassana tng quan vi nhau v c hc hi nhth l si ch iu xuyn sut cc kinh in thin tp Pht gio trong 2500nm qua. V nhng l do gio khoa, mt s truyn thng thc tp dngli trc tin ri mi chuyn sang nhng thc tp nhm nhiu hn vo tugic, vo nhn su. Nhng truyn thng khc li ch tm t lc bt u vinhng thc tp bao gm c hai phng thc.

Khng l thuyt sung

Khng c ch li g tm hiu mt cch l thuyt v nhng iu tht thctin. Thin tp ngoi ra cn l mt phng php rt d p dng. Tt cnhng g bn cn ch l thn v tm. Gi v nm ngi thin, v nhng dngc khc c th c ch li nhng khng nht thit phi cn. Ngoi ra, bn cth thc hnh thin tp bt c lc no. Vi ba pht cng hc cch thctp thin.

By gi, ti xin c gi tm thi bi vit ny qua mt bn v th thc tptrong t th bn ang c. Nu bn khm ph t th ang c cha c thoimi lm th hy thay i t th cho tht thoi mi.

Hy t s ch tm ca bn vo hi th. Bn khng cn phi thay i cchth. Ch theo di, cm nhn hi th vo nh th no, hi th ra nh th no.Khi no cm thy mnh ang nh mt s ch tm, th bn li t s ch tmvo li ni hi th. Bn hy th thc tp nh th trong vng vi pht.


20/48

*

Bi tp va ri m bn lm, trc ht, c th c xem nh mt thc tpca dng li. Li hng dn l t s ch tm vo hi th. Nu ni nthun l mt thc tp samatha thi th c l bn cng khng thnh cngri. Trong vng hai pht, gn nh tt c mi ngi u khm ph rng sch tm ca chng ta b tht tn. Vo lc ny c th k ra hai cm by:

Cm by th nht l s kh chu. Kh nng c th l qua s thc tp thngxuyn bn tri nghim c s tnh lng, d chu v tnh tr liu ca phphnh tr theo di hi th ny. Nhng c mt kh nng ln hn na l bnhon ton khng tri nghim iu g ging nh th c ln thc tp utin. Rt nhiu ngi cm thy tht kh chu v lin tc nh mt s chtm. Thy cha, ti u c th lm c. S kh chu t n khng phi

l mt vn ln. N ch lm l ra mt cung cch phn ng (reactiepatroon)c k bnh thng. Cm by nm kt lun sai lm, l mnh khng lmc bi tp ny. Nhng kinh nghim kh chu l chuyn thng thng xyra v t chng khng phi l nhng l do ta b cuc.

Nh th lng nhn ni l mt iu kin tuyt i phi c thc hnh thintp.

Cm by th hai, tht k l, li chnh l s tp trung. Mt s tp trung trongchng mc no l iu tt nhng s thc tp s hon ton ri xa mc

ch ca n nu ngi hnh thin, trong sut thi gian thc tp, thnh cngtrong vic ch bit ch n ging chy ln xung ca hi th vi s ddng thoi mi. Bi v nu i xa hn theo phng php ny, chng ta s bkt trong ci m Pht hc c ca cc v thy dy thin tp, l sthc tp samatha n thun.

iu m li khai th mun hnh gi t c l lm hin l nhng iu angxy ra. Trong khi theo di hi th v s tht bi km theo, chng ta thyc s vn hnh ca tm thc. y khng ch l samatha m l kt hpca samatha v vipassana, dng li v nhn su. Cho mt thc tp samathan thun, hi th khng phi l mt i tng tp trung tht thch hp. Hith ca chng ta lun chuyn ng v ngoi ra cn phn ng theo vi mith xy ra trong v xung quanh ta. Cng chnh v l do m php theodi hi th l mt cch dn nhp tuyt ho thc tp samatha-vipassana.

ni th, by gi xin mi bn th lm li bi tp va ri mt ln na, btu bng cch theo di hi th v sau c quan st iu g ang xy ra.


21/48

Vi mt s ch tm nh nhng, rng m, bn hy cho nhng iu g nc n, khng bm vu vo cng khng t chi n, khng i su vocng khng ngn chn. C mi khi bit mnh ang mt s ch tm hocnh mt mnh trong nhng iu ang xy ra, bn li tr v vi hi th vvi s ch tm nh nhng, rng m.

*

Samatha-vipassana l dng li v nhn su nhng iu ang xy ra, vi sch tm nh nhng, rng m. Li khai th ny tht ht sc n gin. ngin nhng khng phi d dng. c th ng x [tt] vi nhng iu angxy ra, bn nn tm mt v thy nhiu kinh nghim hc hi. Cho ti giaion ny, ti ch nhc chng bn v hai cm by va k. Cm by th bal s khi tm (suggestie). Li khai th tht r rng: bn hy quan st bt k

iu g ang xy ra. Nhng bi v l con ngi, chng ta c th bit khchc chn rng nhng iu ang xy ra [trong tm thc] khng hon tonp v tt lnh. Mi nguy to ln y nm chnh ch chng ta tm cchsp t (manipuleren) kinh nghim ca mnh theo chiu hng no mchng ta thy thch hp vi mnh v vi vic thin nh. Hu qu thng ls tnh ng, v cui cng ta nh phi chu th nhn rng nhng iu tamong cu khng xy ra, v nh th nhng iu [tht s] xy ra vt thotra khi s ch ca ta.

Cm by th t l lng say m vi ni dung m nhng iu ang xy ra

mang n. Bng cch hc hi tm thc qua cch [quan st] ny m Phtgio, qua thi gian, tr thnh mt ngnh tm l hc rt c h thng. Tml hc ng i Ty phng, hy cn trong giai on pht trin, bt uc thc v s hu dng ca h thng [tm l hc Pht gio] ny. Nhngcn ghi nh rng tm l hc trong bi cnh ny ch l mt sn phm ph.iu quan trng nht vn l s gii thot, ch khng phi l mt ngnh tml hc.

Nhn su iu g?

Tt c nhng iu c ni trong bi trc (Gii thot khi o tng Phtgio, mt h thng trit hc), c th trc y cn nh mt m trit l trutng, bng tr nn sinh ng di tc ng ti tnh ca samatha-vipassana.Ch mi trong vng hai pht th ch tm theo di hi th, cho phnng chng ta thy c s hn lon ca tm thc. Nu nhn k hn, bn sthy c sc mnh ca si m, sn hn v nhng khun mu m qung


22/48

(blinde patronen) hp li x y tm thc. Nhng g xy ra ngay lc nytrong tm thc v iu m bn c th cm nhn c ngay lc ny chnh lnhng quy lut (wetmatigheid) ca nguyn nhn v hu qu v s hnhthnh ca kh au. c th thy c iu , iu duy nht bn phi lml chu ng yn v nhn cho k.

Trong khi di theo nhng xut nhp ca n tng, tnh cm v tng, bnnhn chn c tnh v thng ca tt c nhng iu chng ta c th tngtng c. Khng c iu g c nh. Khng c g vng chi ta cth bm vu vo. Tin trnh [nhn thc] ny c th i lc lm ta au kh.

Nu khng nh nhng v t bi vi chnh mnh, chng ta s kh chp nhnc. Mt thi nh nhng nhng quyt tm v lng t bi khng nhnglm cho tin trnh [nhn thc] ny kh d thnh cng m cn to nn liuthuc gii c tt lnh (heilzaam antidotum) cho nhng tnh trng tm l

khng lnh mnh xut hin trong lc chng ta thin tp. Cho ti khi chng tanhn thc rng bm vu vo bt k mt ci g cng ch l mt c gng honton v ch, v ch c s ch tm rng m, nh nhng v khng tha hip l v [iu ny] c ngha l mt s gii phng v i.

y l bi cnh ca hin thc tt cng. S tnh ng cng trn vn chng noth s m nh ca nhng vng tng ch ng ta cng lc cng nh i chngny. iu cn li l mt s rng m trn vn, vng bng vng tng (totale,gedesillusioneerde openheid). Mt s rng m khng cn trng mong bt ciu g na, khng cn nhu cu thm tht cht g vo hin thc, k c

nhng nim m chng ta vn thng dng xoay chuyn hin thc theo mnh (naar onze hand te zetten) v [qua ] to ra o tng rng hin thcrt quen thuc.

Trng thi ny ca s rng m vn l mt trng thi rt t nhin, c nhiungi bit n. K c Pht cng nh li lc cn nh, ngi di bng mtca mt gc cy, ngi cng t nhin cm nhn c. S rng m tnhin ca tm thc ny trn nguyn tc, lun lun c mt. Khng c s rngm ny, chng ta kh lng c th sinh hot c. Nhng s rng m ny

thng xuyn b lp y bi nhng nim, suy tng, mong ch, d nhcho n mc chng ta gn nh khng cn thc c s c mt ca n na.Trong khi thin tp, chng ta hc gi cho s rng m ny c thnh thangtrong khi theo di tr chi ca nhng th lp y tm thc chng ta tip tci n v li ra i.


23/48

Nh th, y hon ton khng ni n mt th kinh nghim huyn bc bit (mystieke ervaring) no c. Nhn thc v s rng m c th ilc c cm nhn tht mnh lit, nht l khi n c th nghim trongtng phn vi s khp kn cng nhc (krampachtige afgeslotenheid) mchng ta thng c trong i sng. S mnh lit ca kinh nghim ny ikhi tr thnh mt th cm by. S rng m [c th] b lp y ngay tc khc

bng mt c ao gi cht v sng li [kinh nghim v] s mnh lit ny. Nd tr thnh mt th kinh nghim m chng ta mun xem nh mt o bac may cht vo c, khng bao gi c th nh mt c. S dngcng bm vu cng nhc ny c th l mt cn tr cho nhng cm nhn vs rng m cn c tip tc xy ra. Gp Pht, git Pht, l cu tuyn

b bt h ca Thin s Lm T v cm by ny.

Xung ni

Trong ngnh hi ha Pht gio Trung Hoa, Pht Thch Ca Mu Ni (v Phtlch s) vn thng c minh ha trong t th ang i, trong khi ngixung ni, ch khng phi trong t th ta thin. Ci nguyn vng c antr mi trong trng thi ca thc ti tt cng t n l mt mu thun niti (contradictio in terminis). Nhn thc v thc ti ti hu tc khc achng ta tr v vi th gii qui c, th gii ca nim v suy tng, caquan h v m c, nhng ln ny vi mt s o tng t hn hn. NhMark Epstein din t: vn khng nm chnh s c ao m s kinchng ta ch i ni i tng ca s c ao hn qu ci mc m i tng

ca s c ao c th cung cp cho chng ta.

Dng li lm hin l. Qua nhn su mi s tr nn sng t. S minh bch rrng ny a n gii thot. Cu chuyn [i] khng chm dt ni chic gita thin. Vi s t ti ny, chng ta sng i sng hng ngy bng mt thi khc. V nh th, ng nhin trong bi vit tip, chng ta s nhn nhv o c.


---o0o---


24/48

Cho i tt c - o c hc trong Pht gio

(Tiu lun s 4 v Pht gio)Chic xe vn ti vi hai ti x dng li trc mt ng hm. Trc cng hm c treo

mt bng cm vi hng ch Chiu cao ti a 3,5 mt. Chic xe hng ca h cao gn 4mt. H nhn sang tri, h xoay sang phi Khng c cnh st. Mnh c i i thi.

Cu chuyn khi hi trn ch giu cung cch ng x vi nhng lut l(o c) thng thy Ty phng. o c (ethiek) c xem nh l shn ch nhng c mun ring, p t t bn ngoi. Mt thnh ng nhlm tt c nhng g m Thng cm on biu l chuyn hng ththoi mi. iu ny lm ny sinh cu hi v nn tng ca o c. C khic mun ca Cha (Gods wil) c xem l ngun gc ca lut l. Nhngiu ny li lm ny sinh mt cu hi khc: Ci g lm Cha mun iu ny

ch khng phi l iu kia? C phi tht s l mun ty thch ca Chahay cn c mt l do su xa hn? iu Cha mun c qu tht l tt p?o c trit hc (filosofische ethiek) tm cch bin minh, cng ccho o c. iu ny a ti mt vn quen thuc l quan h gia skin v gi tr, gia s xy ra v s ng l phi xy ra. Lm th no chuyn tip t mt ghi nhn khch quan ti s nh gi bng nhng thanggi tr nh tt v xu. l c mt cuc tho lun di lu, t nh v a dng.

y, o c Pht gio c mt quan im rt r rng v qu quyt. Phtch dy v kh au v s on tuyt kh au. Cc gi tr, c hnh, lut l,

hay l g i na u c cn c trn lun l l: nu ta khng mun kh auv gy ra kh au th c mt s iu ta nn lm v mt s iu chng ta ttnht l khng nn lm. (S kin con ngi mong c thot khi kh au cth c xem nh ng nhin, khng cn lp li (tautologie)). o c lmt gi nh c th kim nghim c (toetsbare hypothese). Nhng gii

php r tin khng gip ta i xa. Cung cch sng hng th d di, theo thigian s thua cuc. Mt li sng kh hnh c ch tt c cc hnh phc ithng cng s th. Pht gio l mt con ng gia (trung o).

o c Pht gio c quan h trc tip vi tu gic Pht gio. C hai khngth c suy t tch bit nhau. Hoa tri ca con ng Pht gio v nhngc tnh ca gii thot l: tu gic (wijsheid) v t bi. C hai gn b vi nhaunh hi m v l si. T bi l thnh tu, l kt qu c th v ng nhinca tu gic.


25/48

Trong mt cuc i thoi vi c Dalai Lama [1] , mt trit gia Ty phng t cu hi con ngi t bn cht (van nature) l ch k(zelfzichtig/selfish) hay t bi (mededogen/compassionate). Cu hi ny gy ra mt cuc tho lun si ni gia cc dch gi Ty Tng ng. Th radanh t Ty Tng cho compassion (lng t bi) va bao gm chnh mnh[ngi cho] ln k khc [ngi nhn]. c Dalai Lama rt ngc nhin khithy Anh ng khng c thut ng tng ng. Trong H Lan ng iu nycn t hi hn. Ch medelijden [thng xt] ngoi ra cn hm thng hi,v zelfmedelijden [t thng hi] th r rng l iu ng bun nht. cth gii quyt c vn , chng ta nh phi li danh t mededogen rakhi lp bi ph. Cu hi v th khng phi l cho chnh mnh hay chongi khc (zelf of ander) m l vi hoc khng vi lng t bi. ng x vilng tt, lng t bi trong Pht gio va mang li nim an vui cho chnh mnhva to ra nim an vui cho ngi khc.

Trong bi ny, chng ta s di theo cch phn chia c in ca suparamitas [ba la mt hnh b tt]. l nhng hot ng m khi chon thin, s dn n gii thot. Cng nh nhiu tng hp [php s] khctrong Pht gio, cc yu t khng phi ch h tr nhau theo cch ring r(mutueel exclusief) m l h tr bao hm (mutueel inclusief). iu munni: mi yu t tht ra bao gm cc yu t khc. iu ny cng ng c choT diu . Diu th t l bt chnh o trong khi chnh o u tincng li l t diu . Chui gn b v tn ca nhng quan h h tng nhcta n s lin tc lm tu gic su sc hn v hon thin cch ng x. ycng chnh l iu m thut ng paramita mun din t: i cho n tn bn

b kia [o b ngn].

Dana [b th]: trong tn cng gin d

Pht gio c khi tht l n gin. Ai thch phc tp s nhn c [gio php]phc tp, thch n gin s nhn c n gin. Li khuyn u tin caPht vn lun l: dana, cho i. Xut pht im ng nhin vn l T diu. Khng phi vi s tha mn nhng nhu cu m ta tm thy hnh phc.

C khng khng bm vo nhng g ang c v c ao nhng g cha c chto thm nhiu vng vu. Mt li thot rt n gin chnh l cho i, chia snhng g ang c. Ta c th b th bng tin bc, nhng cng c th bngthi gi, nng lc v s tnh thc. Ta c th cho iu tt nht m ta c c.Ta c th cho vi tt c thn tm ca ta. Ta c th cho c sinh mnh camnh. Trong vn hc Pht gio ng phng, nhng cu chuyn c nhiungi bit n nht l nhng jakatas. l tp hp nhng c tch, c ly


26/48

ra t cc tin kip, cc tin thn ca Pht. Nh nhng chuyn c tch Typhng, cc cu chuyn ny c chm dt vi mt lun l ca cuchuyn. Trong mt jakata, chuyn k c mt by kh b mt m th snxua ui ra khi cy xoi m bn kh dng lm ni c ng. Con kh cha

bng lng hy sinh thn mng c th cu ly by kh. Ngi trng mth sn mi hi con kh cha sp cht: Ti sao ngi li chu mt mng nhth, ngi l cha ca by kh m?. Con kh cha mi p: Chnh bi v til cha ca by kh m ti lm nh th. Chng ta ang sng mt isng ca cho i hay ch nhn lnh? Ngi c hng u tin khi [thchin] dana, b th, chnh l ngi cho. Cho i gii phng ta khi s vngvu vn thng hay lm cho i sng ca ta tr thnh mt t ngc. Tht lnh nhm bit my. Cn nhng g m ngi nhn lnh c c b ch haykhng, ty thuc vo cch bit tip nhn ca ngi . i vi ngi nhncng th, tu gic l bit rng s tha mn cc nhu cu khng to ra hnh

phc. Di dt cho i tt c nhng g ang c lm tha mn c ao v ihi ca ngi khc thng khng phi l chuyn tt. C nhng cch cho itt c nhng g ang c sng sut hn.

Mt s truyn c tch Pht gio Trung Hoa nhc n c s Pang (leekPang), mt nhn vt ni ting hiu bit v giu tu gic. Trong mt trongnhng cu truyn, c s Pang cht tt c ca ci ln mt chic xe vem tt c xung bin. Hng xm ca ng hi ng vi v kh chu: Tihiu rng bc khng gn b vi ca ci, nhng c sao li khng em chonhng k khc?. Pang tr li rng: Nu chng khng lm cho ti hnh

phc, th lm sao ti li dm em cho ngi khc c?.

Mc d hnh b th dana l li khuyn u tin ca Pht, khng phi lmt li dy n gin cho nhng tm hn n gin. hiu thu sut v rtro gio php ny l chuyn khng n gin cht no. Tri li l khc. Nuchng ta qu thc hiu ng nhanh nh chng ta ngh, th Pht ch cn dymt gio php dana cho i, l . Tht s cng ch cn chng . im tncng ca ba la mt b th (danaparamita) chnh l s gii thot vin mn(volmaakte bevrijding). Bn c th tng tng xem th gii chng ta ang

sng s nh th no nu dana cho i vt qua tt c mi bin gii trthnh lng tri (common sense) ca ton th nhn loi.

Sila [tr gii]: lnh trch nhim

Pht gio truyn thng bit n 5 th king c vn c gi l sila (nggii). l:


27/48

khng c st hikhng c trm cpkhng c t dmkhng c s dng t ngkhng c s dng cc cht ma ty

Nhng gii lut bt u vi khng c nghe nh khng lt c vonhng i tai Ty phng tng tri, nh mt th lun l hn ch(beperkende moraal). Nhng ngh con ng no ta tt nht khng nntheo, cho ta nhiu khng gian hn l ln ging ch r con ng no ta phitheo. Pht gio khng th ch nh ta sng i sng ca ta nh th no.Chng ta phi sng i sng ca chng ta. Pht gio ch hng dn ta nntrnh nhng g c th gy ra bt hnh khng lng c (onoverzichtelijkonheil). y, l nhng th bt hnh cho chnh chng ta cng nh cho

ngi khc.

Trong cch nhn i sng nh mt th nghim o c, nh trit gia LeoApostel tng ngh, ta c th xem sila (tr gii) nh l kt qu kinhnghim ca nhiu con ngi. Cng nh trong cc ngnh khoa hc, chng tac th tin xa hn, o su hn, da vo thnh qu ca nhng th nghimtrc . Chng ta khng cn phi tri qua kinh nghim vp ng ca chnhmnh c th thu hiu u l ranh gii [o c] v nhng bt hnh noc th b to ra khi vt qua nhng ranh gii .

Nu nhn nm gii k hn, ta s thy chng rt ng nhin. Mt tp th xhi khng th no c da trn s st hi v ti v mng sng ca conngi v cc loi sinh vt khc. Chim hu ca ci vt dng ca ngi khccng vy. Cn nhng bt hnh do ta liu lnh gy ra th chng ta c cc

phng tin thng tin by lu nay thng bo kh y . Ngn ng cng rtquan trng. Nu chng ta s dng ngn ng mt cch gian tr che du sthc, lm tn thng hay tng bc k khc, chng ta lm dng mtcng c ng l ni kt chng ta li vi nhau, v bin ngn ng tr thnhmt cng c ca s c lp v thi tranh ginh.

Tm quan trng ca s khng s dng cc cht ma ty cha c t(intoxicantia) c minh ha qua cu chuyn tip y. Mt ngi n bgiu c mi mt tu s n nh d tic mong c nghe v tu s thuytging v gio php ca Pht. Khi v tu s dng ba xong, ng ng dy tnhra v th thy ca ng. Ngi n b ch bng lng cho ng bc ra khinh vi iu kin ng s phi phm vo mt trong nm gii. V tu s hin


28/48

lnh ngh rng ung ru c l l t tai hi nht. Qua , t ra i na, ngkhng lm hi n ai. Tic thay, hu qu ca cn say ru sau lmng phm vo bn gii cn li. Cc cht ma ty nguy him v chng khinchng ta hnh ng mt cch m qung vi tt c nhng hu qu c th xyra.

Trong nghi l truyn thng ca quay v nng ta [quy y] tam bo, ngic quy y cng pht nguyn gn gi ng gii. Tr gii (sila) tr thnh mts luyn tp (oefening) (sikkha-padam). Pht gio l mt con ng, l mt

php thc tp (praktijk). khng c rao ging v thng yu nhng cthc tp thng yu. Thot u, nhng gii lut c v rt n gin. Ta

bit ta nn gi gn nhng g. Nhng trn thc t, ta mi thy khng phi ddng. Th n c gii u tin l khng c st hi. Th chng ta phi ngx vi cc ng vt c hi (ongedierte), cc th vi khun gy bnh nh th

no? Ri vn n tht? Ngay c khi ta n chay, chng ta ngh g khi bit crt nhiu loi su b, cn trng b git hi khi t ai c cy xi trng ta? Chng ta suy ngh th no v s ph thai (abortus) hay s tnguyn chm dt s sng (euthanasie)? Gii lut t ra hon ton khng phil mt gii php n gin cho nhng vn nan gii. V th, tr gii l mts thch thng xuyn ng x mt cch c thc vi tt c nhngtnh hung lun l ri rm (morele dilemma) vn xy ra hng ngy trong isng. Mt thi C n nhm g n ti u? hay mt thi v tm, v khng cn c chp nhn na. Tr gii ku gi thc trch nhim.

Ksanti [an nhn]: dung cha

Chng ta khng ngy th. Bn c gng ht sc, bn ln ng v thc tptun gi gii lut. V ri bn thy nhng ngi chung quanh sng nh thno. Bn nhn ra s gian tr, bo lc, bt cng din ra khp ni. S thc tpPht gio cng lm cho bn nhy cm hn. Vn cn tr nn kh khn hnna nu chnh bn tr thnh nn nhn. Gin d kch thch gin d. Bo nglm ny sinh bo ng v tr th. Khng d dng g vn tip tc sng

thnh tht khi mnh bit mnh ang b la o.Trong thi im , ksanti l kh nng khng b tri cun vo hon cnh.Mt hnh nh c in l khi bn cho mt nm mui vo ly nc, nc trongly thnh mn. Nhng nu bn cho nm mui vo ging sng Hng, ncsng khng tr nn mn. iu gn lin vi khng gian, vi kh nngdung cha (ta mt thng hng container cha ng hng). Ngnh tm l


29/48

hc Ty phng s dng danh t dung cha (containing) vi mt nghatng ng. (Trong ngn ng Trung Hoa, t ksanti cng c dch bngmt Hn t vn dng cho t thng hng container). iu ny khng c nghal bn tr thnh mt nn nhn mm yu, khng sc khng c. Tri li. Cng

pht trin ksanti bao nhiu, bn li cng phng tm mt rng hn, cng ngx ng n hn vi s bt cng, v bit gi mnh khng d phn vo .

Thin tp gip bn nhn din v dung cha. Thin s gc u M GenpoRoshi cho rng t th ngi thin l t th trong bn c th chu ngc tt c. Nhng cn gin, cng nh au kh, thm mun, tham i... cth xy n vi bn. Trong t th ngi trn ta c, bn c th n nhn ttc, [ l] nhng tai ha cha xy ra v bn c th hc cch ng x vichng khng b chng ch ng.

Ksanti khng ch gii hn trong nhng g m thi ca ngi khc gi lntrong bn. Bn ngh sao khi bn rt n lc v thy chnh mnh tht bi? Bnmun tip tc gi s bnh tnh, trong khi nhn thy mnh ang ni nng vl v nh mt kim sot. Chnh lc bn cn s du dng v khng gian[ca ksanti] li tip tc thc tp, khng nh mt mnh trong ni bc dcv chnh mnh. iu ny cng tr nn kh khn hn khi qua s thc tp ny,

bn khm ph ra nhng kh au m bn tng gy ra trong qu kh. Mtk lon lun ni: Nu th gii dng li ch mt pht ngh v tt cnhng iu xy ra, th th gii ny s cht mt v hi hn. ng ta ch cth ni chng . l giy pht ng ta ci m nht. S phi chp nhn

iu gh tm m ng ta gy ra qu ln lao, n khin ng khng chuni v ng ch cn c cch duy nht l t chi b v li tip tc lon lun.

Theo Pht gio, hi hn c xem l mt cm th mang tnh hy hoi(destructieve emotie). Ta khng dng c. Li lm v ti phm phi cnhn nhn, ta phi dm nhn trch nhim v chu hc hi khng lp liln na. Mc cng thng ca hi hn cn c khng gian du dng caksanti m p s chuyn ha c th din ra.

Thin s Thch Nht Hnh k mt cu chin binh M thut li cho ngnghe cuc i ca anh ta tr thnh mt a ngc nh th no. Vo ngym mt s chin hu ca anh b git cht trong mt trn phc kch, ni inv gin d, anh nm mt qu lu n vo sn chi mt trng tiu hcVit Nam. Nim hi hn dai dng lm anh t khng bao gi c th n

bn cnh mt a tr no c na. Hng m, tai nn xa li tr v trongnhng cn c mng. Thch Nht Hnh tr li ngi chin binh, bnh tnh v


30/48

r rng: Anh bit th no l kh au v anh cng bit kh au c th gy ranhng g, anh c s thng hnh ca mt cng dn M, nh anh c th ikhp th gii. V th, anh cn c th cu gip c tht nhiu sinh mng trem.

Li dy ny bao hm mt lng khoan dung ln. Gio php Pht gio khngthch hp cho mt th lun l cng nhc. Gio php nhc nh ngi thctp cn thn khng b gnh nng ca mc cm ti li bp, gy ra biv s tht bi ca chnh mnh. l nhn tnh ca chng ta (onze conditionhumaine). Khng nn nhn chng vi con mt ph phn v chi b, nhngvi lng khoan dung lng. Tu gic v t bi cng phi c p dngtrong cch ng x vi cc tht bi ca chnh mnh.

V th cho nn, ksanti khng ch thun ty l nhim v ca mt c th. Pht

gio nh gi cao vai tr ca mt cng ng, ca sangha [tng thn]. Tngthn l mt tr gip thit yu cho s t hc. Cng ng ca nhng ngicng i trn con ng vui, cng thc tp l sinh mi thch hp cho chngta. Trong nhng kinh in xa c, chng ta gp hnh nh ca mt con cpsng an ton trong mi trng thin nhin, trong rng rm xa con ngi,nhng cp s lm nguy nu n b rng, dm n gn lng mc.

Trong nhng truyn thng Pht gio v sau ny, mt v b tt (bodhisattva)c xem l biu tng cho lng t bi v tu gic, lm li lc cho munloi. Truyn k b tt Bodhisattva Kshitigarbha (a Tng) i ngang ci a

ngc v nghe bn trong c ting ngi ku go thm thit. (Trong Pht gio,a ngc c gi th nh chn c tht cng v thng nh tt c mis, v nh th cng khng i i min vin). B tt BodhisattvaKshitigarbha bc vo bn trong a ngc, nhng ngi n ng trong la ln ln khi thy ngi bc vo: Ngi hy i i, ngi d bit rngngi khng th em ti ra khi ni ny c, cng nh khng th lm bnn ca ti gim i d ch mt giy pht. B tt Kshitigarbha tr li: ngvy, ti khng ti y em anh ra khi chn ny, ti n y ch c bn cnh anh thi.

Ksanti l kh nng i tr c vi mt nim au nh th, c th hiu vvt qua c. Ksanti gip ta nhn nhn v gnh vc c ni kh nhn sinhln lao, nhng ng thi cng gip ta tip nhn c nim vui v b cakip sng v sinh tn tip tc. i sng khng ch l mt b kh lm than.C nhng iu tht s tt p v mu nhim cng cn c s lu tm v mtkhng gian rng ri.


31/48

Virya [tinh tin]: cho tt c

Bn c dm lm mi cch c hnh phc khng?, nhn vt chnhtrong cun phim Reconstruction hi mt ngi bn. Thot u, l mtcu hi k cc. iu g c th lm chng ta hm h hn l hnh phc? Thnhng chng ta vn thy mi ngi chung quanh, cng nh h thy chngta, lin tc bn rn vi mi th k thc khng lm [i sng] chng ta ttp hn. C v nh ci hp lc ho huyn ca nhiu s vt mnh n nichng lm chng ta qun i mt phi thc s lm g i sng ca chngta v ngi khc c hnh phc. Ci cm gic ch khi tnh ru cnhiu trong chng ta bit n.

Con ng ca Pht gio l mt th phng tin, qua bn cng hin tngbao nhiu, bn cng nhn lnh c by nhiu. Bn cho i mt cht, bn

nhn li c mt cht. Bn cng hin cuc i mnh vo , bn nhn cuci ca mnh tr li. Virya c ngha l nhit tm, l n lc. Pht gio migi chng ta cho i tt c. Khng ch na vi m l tn cng. Ht mnh nhmt nhc cng trn sn khu, sng trn vn vi m nhc v dng tng tt c.Mi thnh gi s nhn ra v tn thng s hin tng ht mnh ny. iu nykhng c ngha l bn phi bung b nhng g ang lm v bt u mt isng mi. Tri li, iu ny gn lin vi chnh i sng hin ti, nh isng n vi ta. Trong cun sch Nhng ch dn cho ngi u bp, thins Bernie Glassman v d iu y vi vic chun b mt ba n [2] . Mtngi u bp gii s dng tt c cc vt liu c sn trong tay. Cng vi mt

cch thc nh th, bn chun b i sng ca mnh, vi nhng g ang c,trong hon cnh bn ang trong, vi nhng ngi ang cng c mt vi

bn trong gi pht ny y

Kinh in Pali c k mt v tu s, Sona, thc tp rt say m. T sng n ti,anh ta ngi thin lin tc, cn trong nhng gi ngh, anh li thc tp thinhnh ti mc hai chn anh b nt n. Anh c gng tn lc v tr nn tuytvng v s tu hc ca anh khng t c kt qu mong c. Bit anh lmt ngi chi n sitar thin ngh, Pht mi ni vi anh: Nu mt si dy

n c ln qu cng, th ting n s sai, cng nh mt si giy n cln rt chng. Ch khi no giy n c cng ng mc, ting n mingn ng trong ha iu. Sona hiy Pht dy. Cho tt c khng phi lcung tn m qung. Nhng l trong mt ha iu. Cn bm st vo thct. Cng nh ngi nhc cng tu nhc ht mnh, nhng vn khng i rangoi bn nhc ang trnh tu.


32/48

Ci g l m nhc ca i sng? Trong nhc jazz, m nhc khng c trnhdin t mt bn nhc c chp y (partituur) m c din tu t do(gemproviseerd) da trn nhng bin tu changes, mt thay i hp m(akkoordwisseling). Nhng bin tu l s kin, cn m nhc l nhng cu trli c o ca cc nhc cng. Virya paramita l dng tng trn vn thn vtm vo nhng bin ng lin tc, nhng bin on changes ca cuc i.

Khng ai [c th] ni vi bn phi lm iu ny. Khng c ci g bt bucc. Cng nh mt nhc cng tu nhc ht mnh, mt nh th thao chi htmnh, nhng i tnh nhn khng ngn ngi dng tng trn vn, nh mt atr ht mnh vi mt tr chi V nh th, cho i, dng tng ngay c khichng lm ta au kh u cha ng mt nim h lc ln lao. Thin sThch Nht Hnh din t iu ny bng th ngn ng thi ca c bit cang: V b tt an lc ci trn nhng t sng ca sinh t (The bodhisattva

joyfull rides the waves of birth and death).

Dhyana [thin nh]: rng m

Dhyana l mt trong nhiu t ng Sanskrit m chng ta c th dch l thintp. iu ny mun ni mt s c mt cng lc cng su sc, rng m vmt s ch tm khng vng bn, ph phn. Thin tp chnh tht l mtcch pht trin s rng m (openheid). l ngi yn, v tm v c mttrong lc ny, y. C g l cao siu u?

Cc tu s Pht gio cho rng, c ti 84.000 cnh ca m vo gio php [phpmn] (cng nhiu nh s lng cc l chn lng trn thn th con ngitheo y hc Trung Hoa). Thin tp l mt trong nhng php mn . Trongngnh tm l hc Ty phng, nhm vo s hon thin c nhn, [cng] lmt cnh ca rt quan trng. Nhiu ngi bt u ngi thin v gp khkhn, lm thuyn gim s cng thng (stress), bi v h i tm cu tr licho nhng cu hi ca h. l mt l do tht vng chc, tuyt diu btu vi s thc tp ca Pht gio. Bi v, ni cho cng, chnh Pht, Boeddhacng tng bt u nh th.

Trong thi gian u, i vi nhiu ngi, y l mt kinh nghim d chu.Cui cng ri h cng tm c cht ngh ngi, cui cng ri cng c thgi v lu tm n chnh bn thn. Tht l d chu c quay v vichnh mnh, c mt mt cch thn nhin, khng p t. cng l mt thctp hu hiu m chnh Pht ch dy cho cc v c s, chng hn cho vthng gia v nh tu thin Cp C c (Anathapindika) [3] . Thin tp l


33/48

mt hnh ng ca thng yu v chm sc. Cch thc ngi thin ny v slu tm n bn thn khng nhng tt cho chnh bn m cn nh hng nmi ngi chung quanh. Bn c th dng li s thc tp ny, iu nycng tt thi, nhng bn cng c th tin xa hn trn con ng dn

bc. Ri ti mt lc no , bn s gip mt vi nhng bt an ca chnhmnh, nhng nim au ni kh ca bn, s gin d v gh s Qua thi rng m, ch tm nh nhng, tt c [nhng cm th va k] s hin ra trongtm thc. iu ny ngc li vi s ch mong ca bn. Thay v tm thy

bnh an, bn nhn c bt an, thay v hnh phc th l au kh. Vi s chtm nh nhng rng m, bn cho tt c xy ra v nhn ngm chng. Thintp l mt hnh ng ca thng yu. l s thc tp v ch tm vi tt ct bi. Thin s ngi Php Catherine Pages ni: Khng s hi, hy giy

pht hin ti thm nhp vo ngi bn (Sans peur, laisse-toi penetrer par lemoment present).

Chuyn k nh du gi (yoga) Ty Tng Milarepa, sau mt bui thin tpthnh cng, ri khi ng tu ca ng i lm ci. Khi tr v, ng thytrong ng tu ca mnh y dy ma qu. Thot u, ng cn thn thin yucu chng i ra, ri ng c gng ui chng i, ri ng li xung nc,khuyn bo chng. Lm cch g i na, kt qu vn khng nh ng ch i,m ngc li, l ma qu cng lc cng t v gin d v e da hn. Cuicng, ng mi bn chng li, v chia s ng tu chung vi ng. Bn maqu dn dn ngui ngoai cn gin v sau cng chu ri hang ng cang.

Trn ng thc tp, ri bn s khm ph rng vi bt k con qu no mbn phi gip mt, sng chung vi n c v kh hn l tranh u vi nmt cch v hiu qu trong nhiu nm thng. Hy nhy ma vi nhng conqu ca bn (Dance with your demons), Tenkei Senzei tng ni. y lmt kinh nghim mang tnh tr liu (helende ervaring). Ni au s mm ra vtan chy, tr li v tr ca n. i sng, vi tt c kh khn, tr nn d snghn bt c lc no.

Nhng bn c th i xa hn na. Vi s ch tm rng m nh nhng cmt tht s, mt tin trnh khc s xy n. Hai tin trnh ny thng xy rasong song vi nhau. Mt mt, s rng m ca tm thc s tc i tt cnhng m bo m trc gi bn vn cho rng ang c. l tin trnh cas tng trng (v ti mt giai on no chnh l s gii thot) m chngta ni n trong bi vit trc. ng thi, qua s rng m ny, bn cnglc cng tr nn nhy cm hn vi nhng g xy ra chung quanh. Thin tp


34/48

cng su sc bao nhiu, bn cng c thc chnh xc hn v nhng au kh quanh bn v ting ku cu ca nhng ngi khc.

Trong nhng kinh in xa c nht, Pht tng ging dy: C hai hnhthc tu tp: cho [ring] mnh v cho mnh cng cho ngi khc. Hnh thcth nht l sai, th hai th ng [4] . Trong truyn thng i tha(Mahayana) c quan nim l khng ai c th c gii thot chng no ttc mi ngi cha c gii thot. Chng no cn c ngi au kh, thchng th gii cng au kh ly. Thin tp cho php chng ta tri nghimth gii mt cch rng m, v ha nhp vo th gii bng mt tm lng baodung. S rng m cng lm chng ta c kh nng khng vng mc [vtm], c th lng nghe v i thoi vi thc ti bng mt lng t bi v tmhiu bit.

y ch l mt con ng kh d ca thin tp. Cng c nhng cch thc rtkhc bit. Mt thin s k vi ti rng trong vng hai mi nm u, ngkhng thy cht thch th no trong vic thin tp. ng b nm vo cucva chm khng thng xt vi chnh bn thn mnh. Chnh ng cng khnghiu ni ti sao ng li c tip tc thc tp. Bng cch ny hay cch khc,ci la bn (compas) ca cuc i ng c ch theo hng . Ch sau nhiunm thng, ng mi khm ph rng [thin tp] cng thoi mi, d chu v lilc nh thng. Cho d th t ca s thin tp m bn khm ph ra c l gchng na, th thin tp cui cng vn l mt hnh ng ca thng yu;mt s chm sc bn thn (zelfzorg) em li nhiu li lc, mt ni chn d

chu cho nhng cm th ph hoi (nhng con qu ca bn) v mt s quantm y t bi cho th gii.

Prajna [Tr hu]: tt tn cng

Prajna c ngha l tu gic, l tr hu. o c ng nhin chy ra t nguntu gic ny. Bn s tht mu nhim [T diu ], tu gic v s xut hinca kh au v con ng a n gii thot, tt c hp li thnh mt tngth hp l v gn b. Tu gic cao nht trong Pht gio l tu gic v thcti ti hu, mt bi cnh ca thc ti trc khi nim v ch th v itng c hnh thnh. Lm th no t y pht sinh ra c mt cungcch ng x hp o c (ethisch handelen)?

Sau khi mt ta nh ca chnh ph bang Oklahoma b nh bom m mu,tng thng Clinton khen ngi nhn dn Hoa K trong mt bi pht biu.V s ngi t nguyn n gip cc nn nhn, trong s c nhiu


35/48

tr em, mc d vic cu tr c th nguy him n tnh mng ca h. i ving Clinton, y l bng chng rng nhn dn Hoa K khng ch k nh hvn thng c miu t. Trong tri tp trung c Quc X, ni b chtmt nm sau , Etty Hillesum vit trong nht k rng b vn khng thcm th con ngi, mc d tt c nhng iu tn c ln thn phn ca

b v nhng ngi Do Thi chung tri.

Nu bn nhn chung quanh cho k, bn s nhn ra v s th d tng t.[Nhng iu chng t] s c mt ca mt tnh thin c bn(fundamentele goedheid), ci nhn tnh c bn ca chng ta, n chc thngmi t duy (logica) ca dc vng v tht vng, ca n thng v trng pht,ca nhng li im v khuyt im c nhn. l mt s kin t nhin(natuurlijk gegeven), cng nh bn tay tri m ly bn tay phi nu bn tay

phi b au. Cng nh s rng m t nhin ca tm thc chng ta lun lun

c mt, ci tnh thin c bn ny cng lun lun hin din. Cng v nh mttri lun chiu soi, nhng b nhng m my che khut lm mt chng takhng trng thy c, cng th, tnh thin, lng ci m, tu gic v tm t

bi cng thng xuyn b vng tng v lng ch k che lp. C v nhchng hon ton khng hin hu. C khi phi cn n nhng hon cnhkhc nghit mi c th lm chng xut hin ra nh sng. Pht gio mi gichng ta lm mt chn la. Chng ta c th chn con ng ca tu gic,ca thin tp v o c v i cho n tn cng con ng v cho tr tuv lng t bi hin l ra trn y trong mi hon cnh.

Trong Tm kinh (paramita sutra), mt bi kinh sau ny vn c tr tngmi ngy trong nhiu thin vin, c on t b tt Quan m (Guanyin

bodhisattva) trong khi thin nh thm su thy c tnh khng(leegheid) ca vn s v do vt thot khi mi s hi. B tt Quan ml s nhn cch ha (verpersoonlijking) ca lng t bi. khp min ng, chng ta gp hnh nh ca ngi trong v vn hnh tng. C khi ta thyngi c miu t vi mt bn tay t ln tri tim, c khi vi mt cnh hoatrong tay, c khi vi c ngn cnh tay gi ra, trong lng mi bn tay c chamt vt c kh nng lm vi du nim au ni kh. Quan m c ng ngha

l nhn v nghe. Ngi nghe v thy c ni au kh ca th gii v tingku gi ca mun loi sinh vt, ngi cho nim au ni kh xc chm vp tr li. Lng t bi ca c Quan m l h qu tt nhin ca tu gic,c hin thc bng s thin tp su sc trong thc ti ti hu. Ngi lngnghe v nhn su, chun b sn sng v bit ng x.


36/48

[1]Daniel Goleman: nhng cm th mang tnh hy hoi Mt cuc i thoivi c Dalai Lama (Destructieve emoties Een dialoog met de DalaiLama), nh xut bn Contact, Adam, 2003.

[2]Bernie Glasman, Rick Field, Nhng ch dn cho ngi u bp(aanwijzingen voor de kok), Asoka, 2004

[3]Anguttara Nikaya V.176

[4]Anguttara Nikaya VII.64


---o0o---

Nht nguyn trong a dng Pht gio nh mt tngio


Khi nhng gio s Dng Tn (Jezuten) n Trung Hoa nm 1549 v khmph ra Pht gio, phn ng ca h l Ma qu n y trc chng ta.i vi h, ma qu phng tay trn, t Trung Hoa mt ci g

c hnh dng b ngoi rt ging tn gio, nhng nu quan st li cho k thkhng phi nh vy.

Khng phi cc v gio s hon ton v l. Nhng g h bt gp l chachin, l bn th, hnh tng, nhang n, tu s, nghi l, kinh in v lnhc Ni tm li, tt c nhng g khin ta ngh ngay n mt tn gio.

Nhng ng nh th, s ging nhau ch ti ri thi. Chim nghim klng hn, ta li thy thiu vng gn nh tt c nhng g gi l trng yuca tn gio, th d nh [nim tin c] mt Thin Cha.

Jan van Bragt, mt linh mc Cng gio sng Nht v l gio s i hc, kc ln ng ng m trong mt thin vin v nghe cc v tu s tng kinh. Buisng hm sau, ng hi v thin ch: Nu qu v khng tin c Thin Cha,th th qu v tng kinh cho ai vy?. V thin ch tr li rng: Khng c ai cho chng ti tng kinh c, nhng cng chng c ai tng kinh c.Cho ngi Ty phng, y l mt th d in hnh v tnh cch nghch l(paradoxale) v sc so ca Thin tng. Th nhng i vi v thin ch, c


37/48

l chng c g ng gi l nghch l v sc so trong cu tr li ca ngc. ng ch tm cch din t iu m ng cho l ng nhin: ci bi cnhca thc ti ti hu trc khi nim v ci ta [ng] v ngi khc [tha nhn]xut hin. i vi tn C c, mi lin h gia ti v ngi khc lichnh l trng tm ca vn . S ng nhn [ y] tr nn trn vn, v h

phn cch qu ln c th vt qua c.

Tn gio l g? Nhng tn gio ln trn th gii [ti nay] vn cha thngnht c vi nhau v mt nh ngha chung. Nu chng ta mun hiu Phtgio nh l mt tn gio, th chng ta s phi bung b mt s quan nim ntng vn thng c v th no l mt tn gio.

Nhng khc bit c bn

Mt bc s hi ti: Cc Pht t c c php ghp ni tng(orgaantransplantatie) khng? S phi l ca cu hi khin ti suy ngh.ng t kinh nghim ca anh ta m xt, th cu hi c v hp l. L mt bcs, anh thng xuyn phi ng u vi nhng trng hp bnh nhn tchi nhng cha tr thit yu bo v sinh mnh v nhng l do thuc vnhn sinh quan (levensbeschouwelijk). i vi anh ta, Pht gio cng l mttrong nhng nhn sinh quan [nh cc tn gio khc].

Cu hi, i vi ti l phi l, bi v Pht gio hon ton khng dnh dng g

n chuyn [t chi ghp ni tng] . Ngay c danh t Pht t nghe cng c v xa l. Cho d ti vn xem mnh l mt ngi thc tp (beoefenaar)o Pht, ti s rt ngi ngng khi t nhn mnh l Pht t.

Khi suy t v cu hi ca v bc s, ti nhn thc rng Pht gio khc bitvi nhng tn gio c thn (monothesche religies) v phi Nhn bn t do(Vrijzinnig humanisme) nhiu hn so vi s khc bit gia cc tn gio cthn v phi Nhn bn t do vi nhau. ng t quan im ca Pht gio mxt, th tn ngng v t do ch l nhng dng bin thin quanh mt s lun ging nhau, [m] nhng lun nh vy khng nht thit phi c mt

trong Pht gio. Hy cho php ti ng vai mt ngi bng quan cht phcv nhn ngm khung cnh nhn sinh quan Ty phng. Bn lun hin ratrc mt:

1. Mt thm quyn ti thng (een ultieme autoriteit)


38/48

i vi nhng tn gio c thn, y l Thin Cha (ch hoa) [hoc nhngtn gi khc]. Cch tha nhn v minh ha cho khi nim ny tuy thay imnh m gia cc tn gio khc nhau, nhng nguyn tc th vn vy. chngha Nhn bn (humanisme), [tin trnh] th tc ha (secularisatie) v trutng ha (abstrahering) cho khi nim ny c y i xa nht, [ ,khi nim ny] tin ha thnh ra l tr ph phn (kritische rationaliteit) nhmt thm quyn ti thng.

2. thc v s ng nht (identiteit) nh s hu ti cao (de hoogstegoed)

Cc nhn sinh quan Ty phng c mt quan h no vi thc ngnht. thc ng nht l s hu ti cao. Trong truyn thng kinh thnh, thc ng nht ny ny c lng trong dn tc. Thin Cha l Thin Cha

ca ngi dn Isral, ca dn tc Do Thi. Vo thi Trung C, mi quan hgia c th v Thin Cha bt u xut hin. Thi nay, [ngi ta] t ra vn linh hn c th (individuele ziel). Mt i sng i i l mt l tngcn t c, cn t vong chnh thc l ci c. Trong ch ngha Nhn bn,c th v ci tc khc (het onmiddelijke) cn c t nng nhiu hn na.Ch quyn c th (individuele autonomie) tr thnh s hu ti cao.

3. Tnh mnh lnh (imperatief) trn bnh din nhn sinh quan v oc

S khi nim ha (conceptualisering) ca thm quyn ti thng v ca shu ti cao c th cn ang tin ha, [nhng] tnh mnh lnh da trn thkhng thay i. Cho d mt li rn dy o c (ethisch gebod) c da trn mun ca Cha hay da trn l tr [ni khc i: duy thn hay duy l] thci sc mnh p t ca n vn khng khc i. Nim tin vo khoa hc nh lnn tng ca nhn sinh quan ca chng ta [hin nay] cng khng thua kmg nim tin vo s mc khi (openbaring) ca Thin cha.

4. S xung t gia o c v hnh phc

Nn o c Ty phng b khc ch bi s xung t gia ta (zelf) v ngikhc (de ander). iu mun ni: hoc ch tm vo hnh phc ring[ca ta] hoc l ch lu tm n hnh phc ca k khc. nim c k v chnh l gt hnh phc ring sang mt bn, nhng ch cho hnh phc cangi khc. L tng hin i l tm cho ra th qun bnh gia hai thi cck trn.


39/48

Cho nhng ai khng bit Pht gio t bn trong, iu ny nghe c v xa lbi v nhng lun ny, i vi cc nhn sinh quan Ty phng c in, lnhng lun rt ng nhin. Th th Pht gio l g, nu [Pht gio]khng hon ton dnh dng g ti nhng lun nh vy?

Pht gio bn v kh au. Pht gio khng c gng gii thch, cng khngcho mt ngha. T mt xc nhn n gin, Pht gio t t cho mnhcu hi: kh au l mt s kin, cch tt nht m chng ta phi ng x [vikh au] l th no? Nu da trn quan im ca Pht gio, th cu hi vvn ghp ni tng ca v bc s s nh th ny: bn c ngh rng, vi cchcha tr ny [ghp ni tng], th ni au ca bnh nhn c th thuyn gimkhng? Nu c th thuyn gim, th ti sao li khng thc hin ngay i?

Nhng lun , m chng ta cho l c th ca cc tn gio c thn v

Nhn bn t do, va c nu trn, s c Pht gio nhn nhn nh thno?

Pht gio khng bit n mt thm quyn ti thng. Pht, Boeddha, l mtv thy. L mt con ngi, nh tt c chng ta, ngi cng phi i chivi kh au v i tm mt cu tr li. Quan h gia mt ngi thc tpvi Pht cng ging nh quan h gia ngi hc tr v mt v thy gii. Ty, mt cch t nhin, s knh trng v lng bit n s ny sinh. Nhng nhtng ca Pht, k c s thnh tng ha phc tp (complexe iconografie)

xut hin v sau ny, tt nht nn c hiu nh l nhng sng to [btngun] t nhng trng thi tinh thn v nhng thi , pht sinh [t s knhtrng v lng bit n] qua vic tu tp.

Ni m nh v mt thc ng nht c Pht gio xem nh l mt ngunkh au ln. Chng ta khng cn nhn u xa cng thy rng phn lnnhng tranh chp chung quanh ta u bt u vi thc ng nht nh lmt l do. L mt Pht t [nh mt mnh ] hm cha trong n mts mu thun. Tt hn ta nn thay vo danh t ngi thc tp o Pht.

Bt buc, p ch khng c cp n trong Pht gio. Pht gio cnghin mt con ng cho tt c ai mun i theo nhng s khng bt buc btk ai phi i theo con ng c. Trong Pht gio khng c ci tnsng, ch c ci thc tp. Pht gio v th khng th c gi l mt nhnsinh quan hay mt nim tin tng c. T bn cht, Pht gio lun c


40/48

thi ph phn vi tt c mi hnh thc ca nhn sinh quan, ng ni g tis tin tng. Ngay c s o c, mt trong nhng tr ct ca Pht gio,cng khng phi l vn ca s bt buc. Khng c mt thm quyn noch tc ra nhng lut l. o c trong Pht gio lun lun lin quan trctip vi kh au. Khng c g t n l tt hoc xu. o c trong Pht giokhng c tnh quy nh (prescriptief) nhng c tnh miu t (descriptief).Mi gii lut trong Pht gio lun mang trong n cu trc l Nu ta khngmun to ra kh au cho ta v cho ngi khc th ta .

Trong o Pht, tng rng hnh phc [ca ta] c tr gi bng hnhphc ca ngi khc l mt mu thun ni ti (contradictio in terminis).Nhng c hnh nh tnh yu v t bi hin nhin bao hm trong n [tnhyu v t bi cho] t thn v tha nhn. S phn chia mt cch nguyn tcgia ta v ngi khc c xem nh l ngun gc ca kh au (ng nhin

cho chnh ta v cho ngi khc). Nh c gii thch phn trn [cuibi mt], c hai ngha ca tt p, [ l] o c v hnh phc, hanhp li vi nhau thnh mt.

Phi th nhn rng, nhng phn trn c vit t mt quan im chtphc v c tnh cht tng qut. Cu chuyn ca chng ta cn c mt khacnh khc. C mt ngi n ng, nguyn l hi vin tch cc ca mt nhth Tin Lnh (Protestantse kerk), hng nm vn tham d mt cuc tnh tutrong mt tu vin Pht gio. Cng lc ng cng thy kh x hn vi tnngng [Tin Lnh] ca mnh. ng k vi v thin s trong tu vin Pht gio

rng ng gn nh khng th c tri mt cu [kinh] nh th ny: vngi ln ng bn tay phi ca Cha Cha. V thin s hi ng: Th ngmun ngi ng bn tay no ca Cha Cha?. Ngi n ng cht tnh ngrng ng khng nht thit phi hiu cu kinh theo cch thng thng, c th,v ngha ca vic Thin Cha xung th lm ngi (menswording) c thc thng hiu v cm nhn bng mt cch rt khc.

Nhiu ngi Ty phng, tn ca cc tn gio c thn v phi Nhn bnt do, ang thc tp o Pht bng hnh thc ny hay hnh thc khc,

nghim ra rng s thc tp ny chnh l mt s o su hn vo tn giohoc nhn sinh quan ca h. Vi tnh cht c th, Pht gio khng t tmnh vo v tr cnh tranh. Do , c nhng linh mc Cng gio chnhthc c nhn nhn l thin s, v iu ny khng c coi l mt muthun.

Nhng tng ng c bn


41/48

Jack Kornfield k chuyn ngi bn ng, v tu s Pht gio Mahagosananda, dng mt ngi cha trong mt tri t nn Khmer nh th no [1] .Trc , nhng ngi cng sn Khmer tn ph tt c cc cha chinPht gio v dng n t hnh e da, h ci to mi ngi tr thnhnhng ngi cng sn. H [ngi Khmer ] e da s tn st tt c mingi nu c ai dm t chn vo ngi cha mi. D vy, vo ngy khaimc ngi cha mi, c ngn ngi n tham d. Jack Kornfield t hirng v tu s Mahagosananda c g dng tng nhng con ngi au khn tn cng ny. Cuc ni chin li du n qu m nt trn tngthn phn. Lng xm ca h b thiu hy, nhiu ngi trong gia nh h

b git hi. C nhng a b thiu cha m, cng nh nhng ngi cha ngim mt con. [Trong bui l,] sau khi mi ngi ht chung nhng ca khcc truyn bao i t im cho i sng thn lng, tu s Mahagosananda

bt u xng tng mt trong nhng bi kinh ni ting nht ca Pht gio:

on bo on, on y chp chng (haat houdt nooit op door haat)t bi bo on, on y tiu tan ( maar wordt alleen genezen door liefde)y l quy lut c xa, mun i (dit is een oude en eeuwige wet) [2]

Cu chuyn ny minh ha chc nng m Pht gio m trch trongnhng vng t m Pht gio pht trin v n r. y khng cp ntnh cch dng cm ca mt bin c c bit, nhng l ni dung ca s kin.Pht gio cho rng mt i sng tt p khng th c da trn o tngv s ch k. Rng hn na, k c x hi cng khng th pht trin c nu

ch da trn o tng v s ch k. Hnh phc khng n thun l vn cnhn m l iu cn c chia s. i vi x hi, Pht gio c nhim vnhc nh v nui dng tnh thin ca con ngi, iu ny bao hm lng t

bi v tr tu. Tu gic ny vn d gn cht vi s thc tp trong o Phtv c cc trng phi Pht gio khc nhau biu t c th. Thc tpo Pht, tht s c ngha l hnh x vi tu gic v tm t bi trong i sngthng nht, trong cng vic v trong s dn thn vo x hi. Tt c cchnh thc, nghi l v nhng biu hin khc trong Pht gio ch c th chiu r trong nh sng ny.

y chnh l mt trong s t nhng im tng ng m cc tn gio ln vcc truyn thng nhn sinh quan trn th gii c th chia s vi nhau. Trongmt th gii c biu hin mt cch c trng bng tham mun, cm thv si m, tn gio c kh nng gn gi v nui dng tnh thin ca conngi v lm cho [tnh thin] m hoa. im ny, cc tn gio ln trn thgii nhn nhn nhau nh l nhng ng minh, ch khng phi l nhng i


42/48

th cnh tranh. [Th nhng] mi tn gio c mt phong cch ring c thha v l thuyt ha nhim v ny.

Lch s dy cho chng ta bit rng tn gio thng hay tht bi trong vicm nhn trch v ny. May mn l Pht gio khng c mt qu kh vidu tch ca cc cuc thnh chin, Ta n d gio thi Trung c (Inquisitie)v khng b. C th trong phng cch thc tp ca mnh, Pht gio cha trong n s on tuyt vi bo lc v cung tn. Nhng chng ta cngkhng nn l tng ha Pht gio. Chng hn, chng ta u bit rng Thintng ng mt vai tr hon ton khng p mt cht no Nht Bn[vi ch ngha] quc gia (nationalistisch) trong thi k Th chin th hai.Pht gio l mt t chc ca con ngi, v l con ngi th u c u vkhuyt im.

Nht nguyn trong a dngCh bt u t th k th 19, khi Eugne Burnouf so snh nhng kinh vncha tng c dch trc , ng khm ph ra rng mt s on kinh cquan h rt mt thit vi nhau. Trong cun sch Lch s Pht gio n (Histoire du Bouddhisme Indien), xut bn nm 1844, ng t tn chonhng on kinh vn v truyn thng ny l Pht gio. ng chng minhrng Pht (Boeddha) khng phi l mt trong nhiu v thn t ci cung inca thn linh n (Indiase pantheon) m l mt nhn vt lch s, sinhsng vo khong 500 nm trc Ty lch ti min Bc n . [Vi quyn

sch ny] ng to ra t ng Pht gio (het Boeddhisme), iu chatng c mt trc , da trn nhng chng c ca ngnh ng vn(filologische argumenten). Danh t Pht t (boeddhist) khng c mttrong cc ngn ng ng [3] .

Pht l bc thy ch dy. Ci m chng ta gi l Pht gio tht ra l kt quca s trao truyn gio php ca nhiu th h thy tr. Pht ni ting l mtv thy tuyt gii. Ngi bit i thoi vi mi ngi bng ngn ng caring h. Ngi cng c bit n nh mt v thy sn sng ch dy cho ttc mi ngi, khng cha b mt ai, khng p cuc bt c ai, v cngkhng du dim bt c iu g.

Cng vi mt cch thc nh th, gio php (dharma) t thch hp vingn ng ca con ngi qua cc thi i v cc nn vn ha. Pht giokhng gio iu m thc tin v mang tnh gii p. V th gio php tr nnmun mu mun v, t hnh thnh mt gii gm vc ca nhiu truyn


43/48

thng Pht gio. Cu hi Pht gio l mt tn gio hay l mt nhm giophi thc ra khng my h trng. Do hon cnh a l, nhiu truyn thngPht gio d bit khng bit n s hin hu ca nhau. Ch Ty phng,cc truyn thng mi c dp gp g nhau. Cuc trng phng gia cc truynthng i khi rt khc nhau ny, vui sao, li lm hin l ra nhn thc v cctng ng huynh ln lao.

Trong lch s Pht gio, chng ta nghim thy c mt m hnh tun hon(terugkerende patroon) ca s suy thoi v phc hng. Nhiu nhn thc sailc xut hin v li c ci thin. [C] nhng truyn thng tr nn x cngv c thay i bng nhng truyn thng mi. Nhng kinh in xa c dnd khng cn c dng ti v nhng kinh in mi li c ch tc. C vnh Pht gio bit cch t lm cho mnh tr li.

Lm th no c th gn gi mt s hp nht, khng thng qua mt thmquyn trung ng, vi mt tp hp kinh in nhiu thay i v phc tp?Chnh bi v Pht gio l mt s thc tp v khng l mt tn ngng, do nhng hoa tri ca s thc tp lin tc a Pht gio tr v bn cht camnh. Gio php cn c lin tc xt nghim qua thc t v hiu qu gio

php mang li cn c lin tc nh gi. Ch vi cch thc y m Pht gioc th gi mnh tn ti, v gi c tnh thi i.

y, s a dng ca Pht gio cng hin mt c hi t bo v. Cctruyn thng d bit (khng ch bn trong m c bn ngoi Pht gio) c th

che ch cho nhau khi nhng ng nhn. C khi s ph phn lin tn gio(interreligieuze) quan trng hn l s i thoi lin tn gio. Pht gio trongs a dng ca mnh tng bit n truyn thng tho lun v trao i vinhau, m khng cn thng qua mt thm quyn trung ng no.

Truyn thng

Philippe Kapleau ghi li trong nht k cuc ving thm ln u mt Thinvin Nht Bn [4] . ng k rng ng git mnh nh th no khi thy vthin s tr tr cung knh nh l trc mt pho tng. ng pht biu lnting: Cc v thin s Trung Hoa khi xa nh nc bt vo cc photng, cn ng ti sao li qu xung nh l?. V s tr tr tr li, bnh tnhnhng cng quyt: Nu anh thch nh nc bt th c vic lm, ring tith thch qu xung ly hn.

Trong khng t nhng giai thoi v Thin tng, ta c bit chuyn cc vPht b bng b, cc pho tng bin thnh ci t v kinh in b x b.


44/48

[Cung cch] bin lun y hnh tng (iconoclastische retoriek) trong Thintng kch thch c tng tng. Nhiu ngi, v mun thot ra khi nhngtruyn thng x cng v nhng nghi l trng rng tm thy [ Thin tng]mt ni chn phng chiu vo nhng t duy lng mn ca mnh.Kapleau, sau ny tr thnh mt thin s, phi cn mt thi gian di hiu c rng cch l lun ca Thin tng cng ch c th c hiu trongkhung cnh ton b ca Pht gio.

Genpo Roshi so snh truyn thng nh nhng bao b: chng gn gi v chedu. Nu khng c nhng t chc nhn vn c th vi nhng l lut, th bcv nghi l, th Pht gio chc khng c gn gi. V th, trong ton bPht gio, chng ta nhn ra mt thi rt mc knh trng v bit n i vitruyn thng. Nhng t chc c th b nhm ln vi gio php, iu ny lmt nguy c. Ngn tay ch mt trng khng th c xem nh l mt trng.

Bi th ta thy trong tt c cc truyn thng Pht gio, khng nht thit chtrong Thin tng, khng nhiu th t c khuynh hng h b thn tng(iconoclasme). Truyn thng qu tht l quan trng nhng phi lun lunc t ng v tr ca chng.

Nghi l gi mt vai tr ch cht trong cc truyn thng khc nhau. Cng hchi su sc v s thc tp bao nhiu, ta li cng khm ph ra s din t y ngha ca nghi l by nhiu. Nhiu ngi bit tn thng nghi l nhmt ha quyn cht ch gia ngha (betekenis), hiu qu (efficientie) vci p (esthethiek). Trong nhng kinh in xa c nht, [Pht gio] cnh

gic chng ta v s l gii sai lc cho nghi l. S bm vu vo nghi l v giilut thm ch cn c coi nh l nhng tr ngi cn c khc phc utin trn con ng dn ti tu gic v gii thot. Pht gio khng cho rnglut l v nghi l l sai lc, m [sai lc] l tng cho rng ch cn thc thinhng nghi l v gii lut theo li thi trin thn thng (magische manier) lmt cch c th gp phn a ti gii thot. Nghi l ch c ngha nh mt

phng tin din t v ph tr cho s thc tp.

Cc truyn thng d bit mang ti nhng hnh thc nghi l khc nhau.

Mt nghi l m bn c th nhn thy trong tt c cc truyn thng, trongnhiu hnh thc v mu sc khc bit, l s quay v nng ta ba vin ngcqu (tam bo). y l mt tuyn b vi quyt tm (intentie-verklaring) camt ngi dm dn thn i theo con ng ca o Pht. Ba vin ngc qu l Pht, Php v Tng.


45/48

Quay v nng ta Pht c ngha l xem Pht nh l mt gng sng noitheo. iu mun ni, bn khng cn trng mong tm cu hnh phc nhng s tnh c, ni cc v thn linh hay trong nhng hon cnh c thxoay x c, nhng l bit nhn ly trch nhim cho cc hnh ng v isng ca mnh.

Php l gio php. Ty phng, khi cp ti Pht gio, thng l chngta ni ti gio php. Chng ta trao i vi nhau rt k rng gio phpkhng phi l mt l thuyt m l mt s thc tp. Quay v nng ta Phpl s biu l quyt tm dn thn thi hnh s thc tp ny. Bn khng thctp gio php trong c c. Con ngi sng trong mi trng tp th. V thmi c Tng, Sangha, mt trong tam bo. Trong kinh tng Pali, c mt onkinh rt cm ng, khi ngi Ananda hi Pht: C phi tnh huynh l

phn na ca s tu tp ca chng ta?. Pht tr li: Ananda ng ni th,

tnh huynh l tt c s tu tp ca chng ta. [5]

nghi l qui y tam bo, c km theo cch rt t nhin, phn tuyn ha trgii (sila) nh mt s thc tp. Tr gii l tm im ca tu tp Pht gio. l li tuyn ha xin sng c trch nhim. S tuyn ha trong Pht giokhng phi l mt dn thn da trn mt kt qu no , nhng l da trnquyt tm hnh x [ng theo tinh thn ca gio php].

Gio ha

Gio ha ng v th trung tm ca Pht gio. l l do tn ti ca cctruyn thng khc nhau. Nhim v ca chng l qung b gio php, theocch thc ring ca Pht gio. iu mun ni: sn sng ch dy cho tt cmi ngi, khng cha b mt ai, khng p buc bt c ai, v cng khnggiu dim bt c iu g.

Kinh in Pali thut li Pht nhn mt v thy tu B-la-mn tr tui c hnhmt nghi l xa c, khi v thy tu ny ci u ly v su hng. Pht hingi tu s tr v sao anh ta li lm nh th. V tu s tr li rng anh ta lmnh th l v ha vi b anh ta lc lm chung bn ging bnh. Phtkhng hi lng vi cu tr li ny v v th ngi tu s tr mi hi ngi ldo. Pht dy anh ta rng: Khi thy ci u ly v hng ng, l thy ciu ly cha m hng nam cho cc v thy hng ty cho ngi v hng bc cho b bn v ng nghip hng xung t cho cng nhn vngi di quyn hng ln tri l cho cc ng Phm thin(brahmanen) v cc v tu kh hnh (asceten).


46/48

on kinh ny tiu biu cho cch gio ha trong o Pht. Pht khngyu cu ngi tu s tr chm dt nhng nghi l V n (vedisch ritueel) vc hnh mt nghi l khc no ca Pht gio. Tri li, ngi trao mt ngha cho nghi l bng cch t n tr li vo khung cnh x hi ca n.Trong kinh in Pali, ta thy c c hng trm nhn vt. Sigalo l ngi duynht m Pht ch dy iu ny. V mt ni dung, on kinh ny gn linvi nhng phn cn li ca kinh in. Gio ha trong Pht gio lun lun lmt trao i nng ng gia thy, tr, v gio php. Gio l ng n cha, ngi thy ch dy cng phi c kh nng ch dy cho ngi nghe, tytheo v tr v trnh ca ngi hc tr .

Jack Kornfield k, c ln ng bc bi trch mc thy ca ng l AchaahnChaa khng nht qun v pht ngn mu thun, c mi hc tr li ch dymt cch khc nhau [6] . Achaahn Chaa ci v so snh s gio ho vi vic

ch dn ngi khc i mt con ng m mnh bit r. Vi ngi ny, tis ni i sang pha tri, nu khng s lt xung h, cn vi ngi kia, ti sni i sang pha phi, v nu khng s ng mt bi gai. Gio ha khng

phi l vic trao truyn mt khu hiu, gio ha cng khng da trn gioiu v nhng sc lnh ca v Gio ch. Khi nh tu kh hnh Vacchagottan gp Pht v t cu hi trit l v s c mt hay khng ca mt ci ng(een zelf), Pht t chi khng tr li. Thy Ananda ngc nhin hiPht, ti sao Ngi li khng ch dy v gio php v ng nh Ngi vnthng ch dy. p li cu hi ca thy Ananda, Pht ni rng mt cu trli thun ty trit l, trn thc t s khng gip Vacchagotta i thm cmt bc no [7] .

iu m mt v thy tm cch trao truyn l mt s thc tp c tringhim bng chnh i sng ca mnh. Trong cng v ny, ngi thykhng s dng ch hai tay khng, nhng c trn tay l c mt gia ti qu gi

bao gm kinh in, nghi l, cc phng thc thin tp v mt truyn thngkhu truyn t cc th h t s. Cn phn mnh, ngi hc o cui cng schu trch nhim v s chn la v thy ca mnh, ng thi v nhng gmnh s lm vi php mn c nhn lnh.

Mc ch ca gio ha khng phi lm mi ngi tr nn Pht t. Sgio ha ch mun ng gp lm sao cho mt v bc s tr nn mt v bcs gii hn, mt cng nhn tr thnh mt cng nhn tt hn, mt ngi mthnh mt ngi m tt hn Nu gio ha c th gip con ngi c thmc nhiu tu gic, an lc v t bi hn, th gio ha mi tht s c ngha.


47/48

Ty theo tm tnh mi ngi m mc yu thch gio ha c th khc bitrt ln. Mt s ngi ch cn nghe qua mt on kinh ngn thy cm khiv thy c nng . Nhng ngi khc th c sch hoc i nghe ging vtm thy y s nui dng. Cn nhng ngi khc th thin tp mt cchmin mt v hc hi vi mt v thy. Pht gio s dng tt c nhng phngtin .

iu c ngha l mc thit tha vi Pht gio c rt nhiu hnh thc,bt u t mt ng cm m h cho ti vic tr thnh mt tu s (monnik).Danh t tu s l mt trong nhiu t ng ty phng m chng ta bt udng ch mt thnh t tng ng trong Pht gio, nhng ngha ca chai tht s khng ging nhau. nh ngha v s tr thnh mt tu s trongtruyn thng Pht gio l: ri khi nh v chn mt i sng v gia c. iuny va c th c xem nh l mt n d, va c thc thi tht s nh

th. n d v c s bung b s bm vu chu giam mnh trong thc ti quic. Thc thi thc s l b li pha sau tt c nhng cam kt khc v dnhtt c i sng cho gio php.

y l mt con ng theo truyn thng cho n tt c mi ngi,khng phn bit giai cp v a v trong x hi. nhng ni m Pht gio

pht trin rc r, lun lun c mt nhm nh nhng ngi cng hintrn c cuc i cho gio php. Ty phng, con ng v gia c ny cnang c nhiu ngi ng gp nh hnh. Trong nhng nn vn haPht gio truyn thng chu, ta thy mt s ty thuc h tng

(wederzijdse afhankelijkheid) gia hai gii tu s v c s. Cc v tu s tu hcchuyn cn, nghim mt v n vic tip ni truyn thng v traotruyn gio ha. Cc v c s n tham

tieu luan ve phat giao - nguyen thanh hung dich

Documents