Theory and Social thought แนวคดและทฤษฎทาง

สงคม

Aj.Phannee R.

Theory and Social thought แนวคดและทฤษฎทางสงคม

Social thought แนวคดทางสงคม หมายถง ความคดของมนษยโดยมนษยและเพอมนษย ความคดทมนษยประดษฐคดคนขนมา จะกระท าโดยคนเดยวหรอหลายคนกได กรณทคดคนเดยวกตองเปนทยอมรบของผอนดวย แมไมยอมรบทงหมดกอาจยอมรบเพยงบางสวน ความคดนนจงคงอยได

ประเภทของแนวคดทางสงคม

Bogardus ไดแบงแนวคดทางสงคม 5 ประเภท

Five lines of human thought “แนวทางหาสายของความคดมนษย”

1. Universal Thought ความคดเกยวกบจกรวาล เปนความคดของคนโบราณเกยวของกบลกษณะของสากล และความสมพนธระหวางมนษยกบจกรวาล มนษยยคโบราณสนใจในศาสนา ในจตและวญญาณ (Religion, soul and spirit)

มความคดความเชอในเรองเทพเจา ภต ผ เทวดา ลทธศาสนาตางๆ เชน ลทธเทพเจาองคเดยว(monotheism) ลทธเทพเจาหลายองค (polytheism) การปกครองโดยสงฆ(monotheism) สงเหลานท าใหมนษยเกดความกลวและความหวง อดมการณและการบชายนตดวยชวต

Five lines of human thought “แนวทางหาสายของความคดมนษย”

• 2. Philosophy ความคดเกยวกบปรชญา ในขนนมระดบความคดเชงปญญาสงขน แตกยงเปนความคดเกยวกบความสมพนธกบจกรวาลเกยวของกบสงมชวตและไมมชวต ไมเกยวกบศาสนา ความเชอ มนษยพยายามลดความคลมเครอ หาความกระจางในสงแวดลอมของจกรวาล

• 3. Self ความคดเกยวกบตนเอง เมอมความรเกยวกบจกรวาลและความรทางปรชญาเพยงพอแลว มนษยกหวนกลบมาคดถงตวเอง

Individuality คดถงบคลกลกษณะ

Structure and Duty โครงสรางและหนาทของการคดการกระท า

Intelligence ความฉลาด Stupidity ความโง Memory ความจ า Dream ความฝนและสงตางๆเกยวกบตนเอง ซงเปนทมาของวชาจตวทยาสมยใหม

ประเภทของแนวคดทางสงคม

Five lines of human thought “แนวทางหาสายของความคดมนษย”

• 4. Object ความคดเกยวกบวตถ ไดแกความรสกเกยวกบ หน ดน น า อากาศ ซงเปนสงทอยรอบตวมนษย และมนษยจ าเปนตองรจด เพอปองกนอนตราย หรอใชประโยชนจากสงเหลาน การคดเกยวกบเรองเหลาน ท าใหมนษยไดบอถานหน บอน ามน บอแกส น ามาปรบปรงการคมนาคมขนสง

ท าใหมนษยรจกใชประโยชนจากวตถตางๆ สามารถควบคมธรรมชาตได นนคอทมาของความคดทางวทยาศาสตร ทท าใหเกดความสะดวกสบาย

ประเภทของแนวคดทางสงคม

Five lines of human thought “แนวทางหาสายของความคดมนษย”

5. Human society ความคดเกยวกบเพอนมนษยหรอสงคมมนษย ในประวตศาสตรมนษยมความคดเกยวกบเพอนมนษยในลกษณะเปนกลมนอย

วธการทางวทยาศาสตร ไดหนมาสนใจเรองของเพอนมนษย ไดแก ความคดเกยวกบความสมพนธระหวางมนษย Human relationship

ระหวางมนษยกบสงคม Human and Social ภาระหนาทความผกพนทมตอเพอนมนษย ตอสงคม ลกษณะของชวตสงคม แนวโนมทางสงคม ปญหาสงคม หลกการ การศกษาวเคราะหสงคม อนเปนความคดพนฐานของสงคมศาสตรในสงคมสมยใหม

ประเภทของแนวคดทางสงคม

ตวอยางความคดทางสงคม

1. Life philosophy ปรชญาชวต หมายถง เปาหมายสงสดของชวต รวมทงแนวทางการไปสเปาหมาย สงคมแตละสงคมจะมปรชญาชวตของสงคมดวย เชน กรณของสงคมไทย ปรชญาชวตจะเปนแบบเรยบงาย รกอสระเสร โอบออมอาร มศลธรรม

2. Religion ศาสนา ความคดทางสงคมดจากศาสนาประจ าชาต ประจ าสงคม สงคมไทยคนสวนใหญนบถอศาสนาพทธ เรยกวา พทธศาสตร ครอบคลมความคดดานตางๆของสงคม ทงครอบครว เศรษฐกจ การศกษา หรอการเมองการปกครอง

3. History ประวตศาสตร เปนขอมลทประมวลเรองราวความเปนมาของชนชาตนนๆ เชน การจดชมชน การท ามาหากน การปกครองบงคบบญชา วธตอส การปองกนการรกราน

4. literature วรรณคด เปนอกรปแบบหนงทใหขอมลทางสงคม เปนการบนทกเรองราวทงทเปนลายลกษณอกษร และไมเปนลายลกษณอกษร เชน นทาน ต านาน จะมแงมมแสดงใหเหนถงความละเอยดลออตางๆ

5. Wisdom ภมปญญาไทย หรอ Wisdom knowledge ความรพนบาน ศกษาไดจากดานอนามย สาธารณสข เชน ยาสมนไพร ความรเกยวกบฤดกาล เกยวกบตนไม เกยวกบพนธไม การชางประเภทตางๆ การรบ การกฬา

6. Proverbs สภาษต เปนคต ค าพงเพย ปรศนาค าทาย มอยในแหลงตางๆทเปนสงคม ชมชน

ตวอยางความคดทางสงคม

A friend in need is a friend indeed. เพอนแทคอเพอนในยามยากA rolling stone gathers no moss. คนจบจดท าอะไรไมเปนผล ใครจะทนมนหมายคนหลายใจA house divided against itself cannot stand. การแตกความสามคคในหมคณะ น ามาซงความพนาศA bird in the hand is worth two in the bush. สบเบยใกลมอ ยสบไกลมอA jack of all trades is master of none. อยาจบปลาหลายมอAn eye for an eye, and a tooth for a tooth. ใหทกขแกทาน ทกขนนถงตวAs well be hanged for a sheep as a lamb. ตกกระไดพลอยโจนAs you make your bed, so you must lie in it. ท าดไดด ท าชวไดชวActions speak louder than words. การกระท าส าคญกวาการพดAfter a storm comes a calm. ชวเจดทดเจดหน

ทฤษฎโครงสราง – หนาท (Structural – Functional Theory)

• ทฤษฎโครงสราง – หนาท นยมนบเปนทฤษฎแมบททยงใหญทสดทฤษฎหนงในบรรดาทฤษฎแมบททงหลาย ทงในแงของความเกาแก มชวตยาวนานจากอดตและในแงของความนยมของสงคมวทยา ในสหรฐอเมรกาทฤษฎนไดรบความนยมสงสดในชวงป 1940 – 1965 และเสอมถอยลงบางแตยงมอทธพลไมนอยจนถงปจจบน

แนวความคดโครงสราง-หนาทนยม ของพารสน

แนวคดของพารสนประกอบดวย คตนยมดานปรชญา 3 ดาน คอ

1. อรรถประโยชนนยม (Utilitarianism) คอ เปาหมายของการกระท าทงหลายอยทความสขมากทสดแกคนจ านวนมาก

2. ปฎฐานนยม (Positivism) อยทวา อะไรททดสอบไดจงจะเปนจรง

3. จตนยม (Realism) หรออดมการณนยม คอ ความเปนจรงเปนสงสมบรณในตว อาจเปนมโนคตหรอเปนจตกได

• พารสนเชอวา ทฤษฎการกระท าอาสานยม (Voluntaristic Theory of Action) เปนศนยรวมของสงกปและฐานคตจากอรรถประโยชนนยม ปฏฐานนยมและจตนยม (Utilitarianism, Positivism and Idealism) ซงน ามาสรางทฤษฎองคการสงคมเชงหนาทขน (Functional Theory of Social Organization) โดยในขนแรกอาศยคตอาสานยมมามองการตดสนใจของผกระท าทางสงคม (Normative Constraints) และสถานการณ (Situational Constraints Action)

แนวความคดโครงสราง-หนาทนยม ของพารสน

การกระท าโดยเสรหรอเชงอาสา (Voluntaristic) จงประกอบดวยธาตมล ดงน

1. ผกระท า หมายถง ปจเจกชน

2. เปาหมาย ท ผกระท ามงประสงค

3. วธตางๆท ผกระท าจะเลอกใชเพอบรรลเปาหมาย

4. สถานการณ อนเปนฉากซงผกระท าจะตองน าเขามาพจารณา ในการทจะเลอกวธหนง วธใดในการบรรลเปาหมาย

5. ตวก าหนดเชงบรรทดฐาน อนไดแก คานยมบรรทดฐานทางสงคมและความคดตางๆ ซงผกระท าจะตองน ามาพจารณาประกอบในการเลอกวธการบรรลเปาหมาย

6. การตดสนใจโดยเสร ภายใตเงอนไขขอบงคบหรอบรรทดฐานและสถานการณ

แนวความคดโครงสราง-หนาทนยม ของพารสน

การอธบายปรากฏการณทางสขภาพและความเจบปวยดวยแนวคดโครงสราง - หนาทนยม

ผใหการรกษา ผปวยบทบาทหนาททกระท าตอกน

เพอสงผลดตอสงคม

When we are sick….

พฤตกรรมเบยงเบน

How to manage Structural – functionalismวธการจดการความเบยงเบนตามแนวคดโครงสราง - หนาท

The relationship between Therapist and Patient

1. Agreement of remedy. การยอมรบการยอมรบตอการรกษา

2. ทมงานดานการรกษาพยาบาลตองท าหนาทรกษาเยยวยาความเจบปวยทเกดขนกบผ ปวย

3. ผ ปวยตองรวมมอในการรกษาเพอใหตนเองหายปวย

4. การเจบปวยเปนเรองทางสงคมทเขามาจดการรวมกน เพอใหการรกษาสมฤทธผลโดยเรว

Sick role model 3 models

1. บทบาทผ ปวย

2. การปฏบตตวของผ ปวย

3. การถอดถอนบทบาทผ ปวย

How to manage Structural – functionalismวธการจดการความเบยงเบนตามแนวคดโครงสราง - หนาท

สงคมก าหนด

ผใหก าเนดแนวคดบทบาททางสงคมของผ ปวย Talcott Parson

Talcott Parson Theory

1. ผปวยไดรบการละเวนจากภาระความรบผดชอบทางสงคมตามปกตทเปนอย- รปแบบความรนแรงของการเจบปวย- การยอมรบของผปวยตามรายไดไมเหมอนกน

2. ผปวยตองไดรบการชวยเหลอจากผอน- ผปวยตองยอมรบตวเองวาปวย ไมไดมความผดทปวย- ยอมใหผอนดแล

3. ผปวยตองท าใหตนเองหายเปนปกต- การเจบปวยไมเปนทพงปรารถนาทงผปวยและผอน

4. ความจ าเปนท ผปวยจะไดรบการรกษาและใหความรวมมอในการรกษาจากแพทย

รปแบบการปฏสมพนธระหวางแพทยกบผปวย

ม 2 ลกษณะ

1. การปฏสมพนธระหวางแพทยกบผปวยบนพนฐานความรนแรงของโรค

1.1 The activity-passivity model รปแบบทแพทยเปนฝายกระท า – ผปวยเปนฝายตงรบ

1.2 The guidance-cooperation model รปแบบทแพทยใหค าแนะน าและแพทยกบผปวยประสานความรวมมอในการรกษา

1.3 The mutual-participation model รปแบบทแพทยและผปวยมสวนชวยเหลอซงกนและกน

รปแบบการปฏสมพนธระหวางแพทยกบผปวย

2. รปแบบความสมพนธท ผปวยกบแพทย โดยท ผปวยสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมการรกษาพยาบาลไดดวยตนเอง

- การลดและเพมขนาดของยาทใช

- การตอรองกบแพทยในการรกษา

ความสมพนธระหวางแพทยกบผปวย ในศตวรรษท 21

• การรวมกนรบผดชอบตอการตดสนใจรกษา• ยอมรบผลการรกษา• การยอมรบเกดจากความเสมอภาคของผปวยและความชกของโรคเรอรงทเพมขน

• การปรบเปลยนพฤตกรรมส าหรบผปวยทเปนโรคเรอรง

Health and illness phenomenon with political economyปรากฏการณทางสขภาพและความเจบปวยดวยแนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

มความสมพนธกบ ระบบเศรษฐกจทนนยม

1. การแสวงหาก าไรบนธรกจสขภาพ2. ระบบบรการสขภาพของภาครฐและเอกชน

แนวคดเศรษฐศาสตรการเมอง

ระบบเศรษฐกจทนนยมโลกของภาวะสขภาพของสงคม

ระบบทนนยมเปนระบบแหงการขดรดกลมคนทดวยโอกาสทางสงคมอยางชดเจน

ระบบเศรษฐกจทนนยมโลกของภาวะสขภาพของสงคม

สถาบนแพทยทนนยมไดแก

แพทย ทนตแพทย เภสชกร

ส าหรบผปวยทมฐานะ- ไดรบบรการอยางเตมทตามก าลงทรพย - มสทธในการเจรจาตอรอง- เปนระบบทไรประสทธผล

ส าหรบผปวยยากจน- ไดรบการรกษาทมเวลาจ ากด- ไดรบการรกษามาตรฐานคอนขางต า- ไมคอยไดรบขอมลเกยวกบการรกษา

ระบบเศรษฐกจทนนยมโลกกบภาวะสขภาพของสงคม

สถาบนแพทยทนนยมไดแก

แพทย ทนตแพทย เภสชกร

ส าหรบผปวยทมฐานะ- ไดรบบรการอยางเตมทตามก าลงทรพย - มสทธในการเจรจาตอรอง- เปนระบบทไรประสทธผล

ส าหรบผปวยยากจน- ไดรบการรกษาทมเวลาจ ากด- ไดรบการรกษามาตรฐานคอนขางต า- ไมคอยไดรบขอมลเกยวกบการรกษา

ความเจรญทางวตถและเทคโนโลย

ผลกระทบทางลบตอสงคม

การมวธชวตความเปนอยท

เรงรด

การวกฤตทางสงแวดลอม

ผลตสนคาทเปนอนตรายมพษตอสงแวดลอม

ระบบเศรษฐกจทนนยมโลกกบภาวะสขภาพของสงคม

ระบบทนนยมท าใหเกด

แยงชงทพยากร

ระบบเศรษฐกจทนนยมโลกกบภาวะสขภาพของสงคม

การขยายตวของประเทศมหาอ านาจทางตะวนตก ไป

ด าเนนธรกจขามชาต

ประเทศโลกทสาม

ระบบเศรษฐกจทนนยมโลกกบภาวะสขภาพของสงคม

การยายมาของประเทศมหาอ านาจในถนของประเทศอาณานคม

ประสบปญหาTropical disease

(โรคเมองรอน)

Tropical disease (โรคเมองรอน)

Tropical medicine โรงเรยนแพทย

เวชศาสตรเขตรอน

ส าหรบการพฒนา ควบคมสภาวะการตลาดและทรพยากร เพมประสทธภาพของแรงงานในการเพมผลผลตสงกลบประเทศ

ชวยอเมรกา

ระบบเศรษฐกจทนนยมโลกกบภาวะสขภาพของสงคม

การยายมาของประเทศมหาอ านาจในถนของประเทศ

อาณานคม

แสวงหาทพยากรจากประเทศดวย

พฒนา

ระบบเศรษฐกจทนนยมโลกกบภาวะสขภาพของสงคม

1.กลมโรคทเกดจากความมงคงหรอเกยวพนกบการ

พฒนา

โรคหวใจและโรคหลอดเลอด โรคมะเรง

ภาวะโภชนาการ โรคเบาหวาน

Chronic disease (โรครอรง)

กามโรค โรคเอดส อบตเหตและการตดยา

เสพตด โรคจตละประสาท

2.โรคทเกดจากพยาธสภาพทางสงคม

เกดกบคนชนกลาง

ระบบเศรษฐกจทนนยมโลกกบภาวะสขภาพของสงคม

3. โรคทเกดจากการประกอบอาชพ ทงภาค

การเกษตรและอตสาหกรรม

1.โรคความเครยดจากงาน2. การบดเจบและพการจากการประกอบอาชพ3. พษจากสารเคม ตะกวและโลหะ

Chronic disease (โรครอรง)

ระบบเศรษฐกจทนนยมโลกกบภาวะสขภาพของสงคม

ไดรบผลประโยชนมากมายมหาศาล ไดรบสทธประโยชนจากนโยบายสงเสรมการลงทนจากประเทศโลกทสาม (การไดรบยกเวนไมเกบภาษขาเขาวตถตงตนการผลต)

อตสาหกรรมการผลตยา - ยาดอยคณภาพ มฤทธแรง- ไมระบแจงขอมลทชดเจนเมอ

จ าหนายในประเทศดอยพฒนา- ขาดการควบคมทม

ประสทธภาพ- ขาดนกวชาการ- ตดสนบน- บรโภคยาแพง- ไมมการผลตสารตงตนยาท าให

เสยเปรยบ

ระบบเศรษฐกจทนนยมโลกกบภาวะสขภาพของสงคม

1.แยงชงทรพยากรวตถดบสมนไพรจากประเทศโลกทสาม2. ดดแปลงปรบปรงใหไดผลตภณฑใหม3. อางสทธทรพยสนทางปญญา

ภมปญญาพนบานโลกตะวนออก

- ประเทศโลกทสาม สญเสยทรพยากรชวภาพและภมปญญาพนบานเปนจ านวนมากโดยไมไดรบสวนแบงผลประโยชนอยางเปนธรรมในฐานะทเปนเจาของทรพยากร

สรปแนวคดทฤษฎ : เศรษฐศาสตรการเมองตอสงคมแนวคด แบบจ าลองของสงคม สาเหตของโรค บทบาทของแพทย

เศรษฐศาสตรการเมอง ขดแยงและมการขดรดกนระหวางชนชน

ใหความส าคญตอผลก าไรมากกวาภาวะสขภาพของประชาชน

ควบคมและจดระเบยบอธบายเรองโรคเปนความผดปกตของบคคล

หนาทนยม มการประสานสอดคลอง กลมกลน เชอมโยงท างานแตละสวน ตามบทบาททโครงสรางสงคมก าหนดขน

ความตงเครยดเนองจากการไมสามารถท าหนาทไดตามความตองการของสงคม

ฟนฟความเจบปวยของบคคลเพอใหเขากลบคนสสงคมไดอยางปกต

สรปแนวคดทฤษฎ : ปญหาความเจบปวยตอประเทศโลกทสามThird World Countries

ระบบเศรษฐกจแบบทนนยมCapitalism Economy

ผลทเกดResult

ประเทศศนยกลางเศรษฐกจไดใชอ านาจทาง ทหาร การเมอง เศรษฐกจ แยงชงทรพยากรวตถดบ เชน สมนไพร ยายฐานการผลตมายงแหลงคาแรงถก อตสาหกรรมเหลานท าใหเกด

มลภาวะสงแวดลอม ความเจบปวยของประชาชน(Environmentissues)

ปรากฏการณทางสขภาพและความเจบปวยดวยแนวคดปฏสมพนธเชงสญลกษณนยม

1.การใหความหมายทางสงคมตอการเจบปวย2.แนวคดการตตราทางสงคมกบความเจบปวย (Labeling

and Illness)3.แบบจ าลองการกระท าตอความเจบปวย (Illness

action model)

1.การใหความหมายทางสงคมตอการเจบปวยความเจบปวยตามความเหนของประชาชน ความเจบปวยตามความเหนของแพทย

- การรบร การตระหนกรของแตบคคลถงการทตนเองไมสามารถแสดงบทบาทและหนาทของตนเองตามปกตและตองท าสงหนงสงใดทจะกลบมาเปนปกตและท าหนาทของตนเองเหมอนเดม- การเจบปวยเยยวยารกษาดวยตนเอง ญาต เพอน หมอพนบาน EX. ภาวะหมดประจ าเดอน (Menopausal symptoms)

- รกษาแบบชวการแพทย- รกษาทางพยาธวทยา (พยาธ

วทยา (Pathology) เปนการศกษาและวนจฉยโรคจากการตรวจอวยวะ, เนอเยอ, เซลล, สารคดหลง, และจากทงรางกาย

2.แนวคดการตตราทางสงคมกบความเจบปวย (Labeling and Illness)การควบคมทางสงคมดวยการแพทย สงคมในอดต

- การคลอดบตรแบบผาตดคลอดทางหนาทอง- ผตดสราเรอรง

- ผดงครรภพนบาน,หมอต าแย- บ าบดดวยสมนไพร

3. แบบจ าลองการกระท าตอความเจบปวย (Illness action model)ม 3 ลกษณะ ไดแก1. ตรวจแลวไมปกต รบปรกษาแพทยเพอเรมตนรกษา2. การรวาปวยจากอาการผดปกต คนควาจากต ารา เอกสารทางวชาการ3. การตความตออาการผดปกต ไดรบความชวยเหลอ ค าแนะน า การไดรบ

ค าปรกษาการจดการอาการผดปกตของบคคล ม 3 ลกษณะ ไดแก1. การละเลยจากอาการทเกดขน

2. รกษาตนเอง เชน เวลามอาการปวดศรษะกหายากนเอง

3. แสวงหาการรกษาพยาบาลจากแหลงตางๆ เชน แพทยแผนไทย หมอพนบาน แพทยทางเลอก

การอธบายปรากฏการณทางสขภาพและความเจบปวยดวยแนวคดหลงสมยใหม

1. การอธบายปรากฏการณทางสขภาพดวยแนวคดสงคมวทยาแนวหลงสมยใหม

ความสมพนธระหวางแพทยกบผปวยเปนความสมพนธทตองพงพาอาศยกน ผลผลตทางวาทกรรมฟโกตไดใหความหมายของวาทกรรม (discourse) หมายถง กระบวนการสรางความหมายโดยภาษาและสญลกษณตางๆทด ารงอยในสงคม ประกอบกนเปนความร ความเขาใจในเรองหนงๆซงสงผลตอการก าหนดวาอะไรคอความร ความจรง

การอธบายปรากฏการณทางสขภาพและความเจบปวยดวยแนวคดหลงสมยใหม

2. การอธบายปรากฏการณทางสขภาพดวยแนวคดสงคมวทยาวาดวยภาวะหลงสมยใหม

( Sociology of postmodernity)

เขาสยคเทคโนโลยชนสง ยคทกาวล าความเปนจรง1. การจ าลองภาพ สงคมเปนยคกาวล าความจรง2. การถกควบคมดวยเทคโนโลยทกาวหนาในการ

จดการทางการแพทย เชน การท าเวชปฏบตผปวยผานภาพจ าลองแทนทจะท ากบรางกายผปวย เปนตน

การอธบายปรากฏการณทางสขภาพและความเจบปวยดวยแนวคดหลงสมยใหม

3. การสรางวาทกรรมทางการแพทยกบการควบคมทางสงคม

ความรทางวทยาศาสตรการแพทย เปนความรเฉพาะ จงมอ านาจทางสงคม1. อ านาจในการครอบง าผปวย หรอผทตองการเสรมความงาม

การอธบายปรากฏการณทางสขภาพและความเจบปวยดวยแนวคดหลงสมยใหม

4. แนวทางการสรางทางสงคม (Social Constructionism) กบกระบวนการควบคมทางการแพทย (Medicalization)

เปนวาทกรรมทางการแพทย ทครอบง าผปวยใหการรกษาตามแพทยแผนปจจบน แทนทจะเปนการแพทยพนบาน