the origin and development of kureetian in gurduwaras (punjabi)

Upload: singh1430

Post on 10-Apr-2018

285 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    1/146

    1

    gurduAwirAW c kurIqIAw dw jnm qy ivkws

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    2/146

    2

    lyKk: lyKk: lyKk: lyKk:----gurbcn gurbcn gurbcn gurbcn isMG isMG isMG isMG cyArmYn goibMd sdn,XU:AYs:e

    134 gryvz rof,sYNtRl su kyAr,nIaU Xwrk-13036 kImq:-pVHxw;ivcwrxw;Dwrxw qyprcwrxw

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    3/146

    3

    smrpx

    qRYdirStI dy mwlk, bRhm igAwnI ,nUrwnI nUr AnBv pRkwSI purK sRI mwn bwbw ivrsw isMG jI mhwrwj nUMijnHW dI ikrpw dirStI kwrn pusqk i

    pRyrnw imlI [ dwsn dws,

    lyKk

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    4/146

    4

    (gurU gRMQ swihb AMg-1245)

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    5/146

    5

    c kurIqIAw dw jnm qy ivkws

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    6/146

    6

    Qqkrw

    gurduAwirAW c kurIqIAW AMgryzW vlON gurmiq swihq dw AiDnAn Kwlsy dy gux AMgryz srkwr vloN hirmMdr swihb c AKMf pwT

    lMgr dI mrXwdw gurbwxI iv`c qbdIlI SurU Akwl qKq swihb nUM ASrDk bxwaux dI Xojnw ikrpwx pwx DwrIAM sMswr dy mMc qy rwjsI qbdIlIAW SromxI kmytI qy AkwlI dl dI sQwpxw qrnqwrn qy nnkwnw swihb dy swky

    8234066

    67707478

    80 86 87

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    7/146

    7

    is`K gurduAwrw AYkt 1921

    cwbIAW dw morcw gurU ky bwg qy jYqo dy morcy SromxI gurduAwrw pRbMDk kmytI AYkt 1925 knIGMm qy mYkwlP dy AiDAn dw pRBwv

    gurduAwrw coxW rihqnwmw-gurU goibMd isMG jI kw qnKwh nwmw

    94

    96103109111

    126130138

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    8/146

    8

    gurduAwirAW c kurIqIAw dw jnm qy ivkws (gurbcn isMG)

    hr is`K dw gurduAwry nwl srIr qy Awqmw dw sbMD hY [ is`K sMsw Awpxw Awqmk kyNdr gurdUAwrw sQwpq krn dw Xqn kIqw ijs kwrn sM

    ieMglYNf,kInIAw(APrIkw) AwstrylIAw,AmrIkw Aqy kYnyfw dy bhuq swry Sihr ivc sQwpq hoey idKweI dy rhy hn [ BwvyN gurdUAwry srB sWJy mMnymMnx vwilA leI gurdUAwry AnoKy qy vKry rUp ivc idKweI dyNdy hn ikauN ik iehnW iv AQvw mzhbW dy Dwrimk AsQwnW nwloN vKry qyAnoKy hn,auQy is`K Drm AsQwnW dI Awpx ivSysqw hY [ hr gurdUAwry ivc Bog smyN pRSwid(kVwh pRSwid) vMfxw lokW leI bVw hI AnoKw hY [ iehI kwrn hY ik is`K gurdUAwrw,eIsweI crc,

    AwpxI vKrI ivSysqw rKdw hY ijs kwrn prdysW ivc vsdy is`KW nUM ieh Aw iks nUM kihMdy hn ? ies dw auqr duijAW nUM smJwaUx leI Awm qOr qyiehI idqw jWdw hY ik ieh iek is` hY jd ik gurdUAwry dI sB qoN v`fI ivSysqw hY ik ieQy jugo ju`g At`l Sbd g joq swihb sRI gurU gRMQ swihb jI nUM sdw rihx vwly ielwhI nUr,jwgq joq ivc mMinAw,siqkwirAw qy pUijAw jWdw hY [ ies ivcoN lIqw igAw hukm Ar Purmwn smiJAw qy mMinAw jwdw hY ijs dw ArMB gurU gRMQ swihb jI d

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    9/146

    9

    ivc bwbw buFw jI ny gurU gRMQ swihb jI dy sMpwdk qy lyKk pMcm pwi hdwieqW AnUswr kIqw [ ies pihly hukm dw jo Sbd sI aus dw vrnx is`K ieqhw

    sUhI mhlw 5] sMqw ky kwrij Awip KloieAw hir kMmu krwvix AwieAw rwm] Driq suhwvI qwlu suhwvw ivc AMimRq jlu CwieAw rwm] AMimRq jlu CwieAw pUrn swju krwieAw sgl mnorQ pUry] jY jYkwru BieAw jg AMqir lwQy sgl ivsUry] pUrn purK Acuq AibnwsI jsu vyd purwxI gwieAw] Apnw ibrdu riKAw prmysir nwnk nwmu iDAwieAw]1](gurU gRMQ swihb pM

    pMcm nwnk swihb sRI gurU Arjn swihb jI ny bwbw buFw jI nUM drbw QwipAw ikauNik gRMQI leI ieh jrUrI krwr idqw igAw ik jd qk gurU gRMQ kwS hovy auh g mhwrwj jI dI hzUrI ivc rhy qW ik SrDwlUAW nUM vI AtYNf kIqw jw sky bhuq swry gurdUAwirAW ivc ijQy sMgq dI AwvwjweI Awm rihMdI hY iek kIqI jWdI hY [

    gurduAwry dw Sbd gurU gRMQ swihb ivc Awm iliKAw hoieAw imldw h

    dy Bwv nUM QW QW aujwgr krdy hn ik BWfw h` Cw so ie joiqs BwvsI] BWfw Aiq mlIxu Doqw h` Cw n ho iesI] gu rUdu AwrY ho ie soJI pwiesI] ey qudu AwrY Do ie h` Cw ho iesI]

    gurduAwry dw Sbd do SbdW gurU Aqy duAwr qoN bxdw hY ijs dw ArQ jWdw hY [ keI ivdvwn ies dw ArQ gurU rwhIN vI krdy hn [ gurbwxI ivc keI Q

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    10/146

    10

    jhy pivqr AsQwn leI kIqI geI hY ijQy gurU dy drswey hoey mwrg AnUswr vw ilv lgwaux dI soJI pYNdI hY [

    gurduAwrY nwau pweIAY,ibnu siqgur plY n pwie] siqgur kY BwxY min vsY,qW Aihins ilv lwie]

    gurduAwry ivc ilv lgwaux leI ikhVy nwm dI prwpqI huMdI hY ? ies sbMDigAwnu iDAwnu ly smsir rhY] gurmuiK eyko ivrlw ko lhY] ijs no dyie ikAw qy suKu pwie] gurUduAwry AwiK suxwie]

    qIsry pwiqSwh gurU Amrdws jI mhwrwj AwpxI bwxI AwnMd swihb ivc b duAwr dI pRwpqI dw AsQwn dsdy hn ik vjwieAw vwjw paux nau duAwrY pRgt kIey dsvW gupq rKwieAw] gurduAwrY lwie BwvnI ieknw dsvW duAwr idKwieAw]

    BweI swihb BweI kwnH isMG jI nwBw AwpxI pusqk mhwn koS iv gurdUAwrw;gurU dw duAwr;gurU dw Gr;is`KW dw Drm mMdr hY;gurU nw

    ies pivqr AsQwn dw nwm Drmswl pris`D sI pr gurU hirgoibMd swihb jI dy sm nwm gurdUAwrw krky pRisD quirAw Aw irhw hY;gurduAwrw ividAwrQIAW aupdySk AwcwrIAw;rogIAW leI sPwKwnw;BuiKAW leI AMnpUrxw;iesqR ivSrwm Gr hY[

    smucy rUp ivc gurdUAwrw iek AiDAwqmk skUl;kwlj zW XunIvristI h zwq pwq AQvw ilMg dy ivqkry dy Awqmk,mwnisk,AwriQk AQvw rwjnIqk

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    11/146

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    12/146

    12

    iek kudrqI gl hY ik ieh kurIqIAW swfy pRwxW qoN vI ipAwry gurdUAwirAw gurU klgIDr ipqw swihby kmwl gurU goibMd isMG jI qoN ipCoN bw

    ivc is`KW ny jo kwrnwmy Bwrq dy auqr pCmI ielwky ivc ivKwey aus ny sw dlyrI, sUrbIrqw, SihxSIlqw,is`dk qy Brosy dy kwrn jwnx vl iK`c ilAw Kws kr qy auhnW dy swQI isMGW dIAW ShIdIAW ny qW Bwrq Br ivc isMGW le auhnW AMgryz ilKwrIAW dIAW ilKqW qoN Aj vI prgt ho irhw hY[aus sm drbwr ivc do AMgryz APsr, jwn srmn qy AYfvrf stIPsn AMgryzI isPwrqwKw dIAW ShIdIAW dy sbMD ivc iek p`qr Port ivilAm dy gvrnr Aqy pRYzIfYNt n sO is`KW nUM kql kIqw jWdw sI [ ijhVw AwdmI Awpxw Drm C`fxw prvwn idqw jWdw sI pr AwKrI dm qk iek vI is`K Drm qoN nhI iPirAw [ iek hor ilKw BwrqI Aqy XUrpIAn Awlock ieh g`l kihx ivc iek zbwn hn ik iehnW is`KW ny ivc sbr Aqy idRVqw nwl JilAw Aqy AwgU pRqI auhnW dI lgn qy SrDw AdB nhI sI [ auh j`lwd nUMmukqI-dwqw kihMdy sn Aqy bVI KuSI qy cwA nwl aucI auc kihMdy sn Eey mukqI dwqy! pihlW mYnUMmwr [ keI is`K qW iek dujy nwl ies gl qoN JgVw mrn ivc pihl aus nUM imlnI cwhIdI hY [ bwbw bMdw isMG jI bhwdur dI S

    gulwm husYx KW AwpxI pusqk sIAr-aul-muqwKrIn ivc ieh ilKdw hY ik ijsshId kIqw jwx l`gw qW iek SwhI AiDkwrI muhMmd AmIn KW aus dy lwgy KVw prBwvq hoieAw ik auh ieh AwKn leI mzbUr ho igAw ikieh hYrwnI vwlI gl ieqnI qIKnqw Aqy auqmqw hY,dunIAW nUM ieqnykStW ivc Aqy Awpxy Awp nUM ieqnI musIb[bMdw isMG ny bVy TrHmy nwl auqr idqw ik jd mnuKW ivc mMd krmI sB

    ieKlwkoN if`gI dunIAW nUM szw dyx leI myry(bwbw bMdw isMG jI bhwdu

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    13/146

    13

    r`b qyry(AmIn KW) jhy AwdmIAW nUM SkqI dyNdw hY qW jo myry jihAW Aj bhuq swry is`K Awpxy gurDwmw ivc v`D rhI mMd krmI kwrn prYSwn q Awpxy injI svwrQW ADIn gurmq isDWq Apnwaux qoN mjbUr hW[

    18vIN sdI eIsvI is`KW dIAW AQwh kurbwnIAw dy ieqhws nwl BrI peI is`DWqk qy ieqhwsk pUrinAw nMU aulIikAw hY [ jy kr ies dw vrnx kIqw jw jd ik hr is`K bwbw bMdw isMG jI bhwdur dI ShIdI qoN ipCoN dy bhuq swryhwlwq qoN jwxU hYik iks qrW BweI m isMG jI,bwbw dIp isMG jI,BweI qwrw isMG jI,BweI subyg isMG jI qy BweI isMGnIAW ny Aqih qy Asih qseIey JlidAW hoieAW h`s h`s ky mOq nUM gl AwpxI Ardws ivc Xwd krdy hW [ ies dy is`tyvjoN is`K pMjwb ivc ijQy rwj sQwpq krn ivc s auh Awpxy jIvn dI Acrnk aucqw dw ieho ijhw mwrg aulIkI jw rhy sn ik m Ardws dy snmuK Atk dirAw (isMD ndI) nUMvI Awpxy hVH nUMAtkwauxw pY igAw sI[is Acrnk,Awqmk,smwjk,rwjnIqk,Dwrmuk Aqy ivhwrvk aucqw dw kwrn dw AM lgwieAw igAw mMinAw jWdw irhw hY ik is`K Awpxy gurU dy hukmW,gu ieqhws Aqy gubwxI qy Aiq dw Brosw,is`dk,sr`Dw Aqy ipAwr qy siqkwr rK Aqy DMn vI inCwvr krn qoN nhI iJ`jkdy [ ieh is`iKAw is`KW nUM Awpxy S

    j`ugo ju`g Atl hwzr nwzr prqK jIaNdI jwgdI Awpxy gurU dI joq smJdy hn ijs Awpxy pRwxW qoN vI ipAwry gurdUAwirAW ivc ies dw prkwS krky ies iv gurDwmW dw sB qoN v`fw kyNdr hirmMdr swihb AMimRqsr nUM smiJAw

    Swied iehI kwrn hY ik ijs vI is`K duSmn qwkq ny is`KW nUM dbwaU hI is`K gurdUAwirAW nUM hI AwpxIAW kutl nIqIAW dw inSwnw bxwieAwivswKI dy sm Aihmd Swh AbdwlI ny hirmMdr swihb AMimRqsr nUM bwrUd nwl aufwky

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    14/146

    14

    Apiv`qr krky kUVy krkt nwl Br idqw [ iek muislm ilKwrI Aihmd Xwdgw slwqIn-ie-APwignw ivc ilKdw hY ik ijs smy iemwrqW bwrUd nwl aufweI aufdw hoieAw Aihmd Swh dy n`k qyjw v`jw qy auQyAijhw z^m ho igAw ijhVw kdy rwzI nw gurudUAwry dy F`Tn nwl is`KW dy mMnW AMdr gubwxI dw jo pRkwS ho c Dwrn krky hirmMdr swihb jI dI muV auswrI kr idqI [ is`K duSmnW dI ieh cw is`KW dI SkqI Kqm kIqI jw skdI hY,glq swbq hoeI ikauNik gurUmhwrwj jI Aqy gurbwxI du Awrw is`K jo Skq pRwpq krI jw rhy sn aus nwl auhnW nynw kyvl Awpxy gurDwm hI auswry sgoN pMjwb iv kr ilAw [ mhwrwjw rxjIq isMG ny ies pwsy Kws iDAwn idqw qy gurDwmW idqIAW auhQy hirmMdr swihb nUM svrn mMdr bxw idqw qy swrI prkrmw iv gey[

    gurdUAwrw pRbMD nUM is`K mrXwdw AnUswr clwaUx leI mhwrsrdwr lihxw isMG mjITIAw nUM srbrwh inXukq kIqw hoieAw sI jo ik is`K mrXwdw dy ijQy i p`ikAweI nwl lwgU rK rhy sn[pMjwbI dy pRisD ilKwrI qy pqrkwr igAwnI hIr PulvwVI,lwhOr dy AMk ApRYl,meI,1933 ivc ies bwry ilKdy hn ik gurdUA syvw dy cwhvwn Aqy au`cy su`cy jIvn vwly pMQ ivcoN rKy jWdy sn ijhnW

    huMdw sI [ iksy gRMQI dw Bytw dw ihsw jW cylw bxwky AwpxI QW ibTw nhI sI mMinAw jWdw[Xogqw qy aucw sucw cwl cln rKn vwlw hI ies pdvI mrXwdw ivc mhwrwjw rxjIq isMG vI koeI dKl nhIN dyNdw sI[gurU dI goil sI,is`K muKIAW vloN muk`rr kIqy hoey ieqbwrI qy idAwnqdwr isK syvwdw cVHwvy nU M lMgr,iemwrq qy loVvMdW dI syvw leI vriqAw jWdw sI[koeI gRMQIivcoN kuJ nhI lYNdw sI nUM burw iKAwl krdy sn pr kuJ inkwrw ivAkqIAW nUM Awpxy qMn inrbwh

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    15/146

    15

    mhwrwjw rxjIq isMG dy rwj qoN ipCoN X`kdm gurDwmW ivc kurIq idqw [ gRMQI,pujwrI,kIrqnIey,rwgI,FwfI Awid sB AwpxI Awmdn vDw rwgIAW,rbwbIAW,FwfIAW,gRMQIAW,pujwrIAW ivckwr J`gVy vDx kwrn sr bhwnw iml igAw [ rwjw qyjw isMG ijs ny AMgryzW qy is`KW ivckwr jMg s dw swQ idqw sI,AMgryzW vlo bVy siqkwr dw pwqr sI [ Nrwjw qyjw isMG d AMimRqsr imstr kUpr ny vwiesrwie ihMd qoN is`K srdwrW dI iek mIitMg dI dy gurDwmW dy pRbMD leI koeI dsqUr Aml ivc ilAWdw jw sky[is`K srdwr12 sqMbr 1859 qk rwjw qyjw isMG dI koTI ivc hoeI ijs ivc AMgryz ifptI kim

    hyT ilKy is`K srdwr Swml hoey is`K ieqhws ny mMny hn [1) rwjw qyjw isMG,2)sR SmSyr isMG sMDw vwlIAw,3)srdwr idAwl is

    igAwnI,5)srdwr jYml isMG KMfw,6)s: mihqwb isMG mjITIAw,7)rw isMG,9)s: lwl isMG, 10)s: hridq isMG BVwnw,11)s:joD isMG,12)bw keI is`K pqvMqy ies mIitMg ivc Swml hoey [

    ies qoN pihlW ik dsqUrul Aml ivc drj ivSys DwrwvW dw vrnx kIqw jwvy kurIqIAW DsoVx leI ifptI kimSnr imstr kUpr dIAW kutl nIqIAW dy ADwr nU

    [ imstr kUpr ieh BlI BWq jWxdw sI ik 1) is`K pUjw dw Dwn nhI KWdy qy nw hI ies nUM Awpxy GrW ivc vVx d iliKAw imldw hY ik

    a) ijm Aih mix pRkwS ko pwie] bIn bIn ikrmn ko Kwie] iqm iqs nr kI ikRAw pCwno]

    pwT suxwie ly drb mhwno](sUrj pRkwS)

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    16/146

    16

    A) burI bsq pUjw ko khqy Drmswl nh bihqy] gur ky Bwxy pr KuS rihqy Drm ikrq kr Kwqy](ig:igAwn isMG jI)

    e) ssY sMjmu gieE mUVy eyku dwnu quDu kuQwie lieAw] sweI puqRI jjmwn kI sw qyrI eyqu Dwin KwDY qyrw jnmu gieAw]

    (gurU gRMQ swihb pMnw 435)s) lY BwiV kry vIAwhu]

    suix vyKhu lokw iehu ivfwxu] min AMDw nwau sujwxu](gurU gRMQ swihb pMnw 471)

    h) jogI hovw jig Bvw Gir Gir BIiKAw lyE]

    drgh lyKw mMgIAY iks iks auqru dyE](gurU gRMQ swihb pMnw 10 k) is`K n pUjw Kwie] rMck nIq kVwh Br lyie] gurU Bugiq hI KweIAY jo prswdI dyie](rihqnwmw BweI rwm kOr jI

    K) rihqvMq isMG hY joeI] kr aupwie Dn Kwty soeI]

    qWhI kr Gr ko inrbhY] pUjw Bul n kbUM ghY] Drmswl kI Jwk n krnI]

    mhW doS hY gur ny brnI] Aqy

    Suq juvqI Xuq kdy n lyeI]

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    17/146

    17

    jy pUjw ko Awpy KweI] Drm ArQ jV dyvy nwhI] qwih duK hoihMgy joeI] qW duK ko jwnYgy soeI](rihqnwmw BweI dysw isMG jI)

    ies qoN auprMq jy kr is`K ieqhws dy auhnW pMinAW dw AiDAn krIey i idRS swnUM ivKWauNdy hn ik pMcm pwiqSwh gurU Arjn swihb jI dy drbw nhI ilAw krdy sn jd ik bwbw buFw jI nUMdrbwr swihb,AMimRsr dw gRMQI QwipAw igAw h vI pUjw dw D nhI ilAw krdy sn sgoN J`bwl ngr dy ielwky ivc auh KyqI kIqw krdy sn [ Cy swihb jI ny sRI Akwl qKq swihb qy FwfI vwrW dI pMRmprw cwlU kIqI pr ik ik Akwl qKq qy iksy FwfI ny pUjw dy Dwn nUM pRwpq kIqw hovy [ iesy ieqhws vI pUjw dy Dwn nUM pRwpq krn dI mnwhI krdw hY [ BweI mMJ jI spSt krdI hY ik auh gurU Arjn swihb jI dy hukmW muqwbk bVy ipAwr qy s gr dI syvw kIqw krdy sn jd ik auhnW dI syvw dI pRsMnsw kuJ is`KW ny gurUjI pws kIqI qW gurUjI ny BweI swihb nUM Apws bulwieAw qy auhnW dI syvw dw vrnx kridAW ieh pu`C ilAw ik BweI swihb j pRbMD kIqw hoieAw hY ? BweI swihb jI ny jd ieh disAw ik auh qW lMgr iv

    gurU jI ny PurmwieAw ik ieh koeI syvw nhI sgo mzdUrI hY [ jd BweI swihb j gur crnW ivc Ardws byNnqI kIqI qW hukm ho ieAw ik hr roz lMgr vwsqy jMgl ivcoN lk`VIA ngr ivc jw ky Awpxy inrBwh leI koeI ikrq kIqw kro[BweI swihb jI ny Aijhw A`j dy gRMQI,rwgI k`Qw vwck qygurDwmW dy hor sy vwdwr gurU Arjn swihb jI dy ieh hukm mMnx iesy qrW klgI Dr ipqw gurU goibMd isMG jI dy drbwr dy kuJ kvIAW qy lyK pusqk dw tIkw krn krky gurU mhwrwj jI ny iksy kvI AQvw ilKwrI nUM aus d

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    18/146

    18

    vI kIqw qy aus nUM mwieAw dy rUp ivc bKiSs vI kIqI pr iksy rwgI,rbwbI,gR igAw sgoN ieqhws ieh qW vrnx krdw hY ik gurU goibMd isMG jI mhwrwj n ndI ivc bhw idqw sI BwvyN auhnW dI Poj ivc gYr is`K PojI qnKwh vI ilAw bxky pUjw dw Dwn Awpxy GrW ivc vrqI jWdy sn auhnW nwl gurU jI ny kI ik dsmyS ipqw gurU goibMd isMG jI mhwrwj nUM qyl dy kVHwhy qpw ky a M swVH ipAw sI [ ieh msMd Awpxy dwVHy vI lMbyrKdy sn,isrW qy bVIAW suMdr dsqwrW vI sjwauMsn Aqy lMby lMby vI pwauMdy sn[ieh msMd Awpxy Awp nUM gurU dy Qwpy hoey is`KW dy A gurU swihb jI dI nzr ivc ieQoN qk igr gey ik gurU jI nUM auhnW leI qyl dy k ies ieqhwsk Gtxw qoN koeI is`iKAw lY skdy hW ?

    is`KW dI hr prkwr dI Awqmk,Dwrmk,rwjnIqk,smwjk SkqI nUM KyrUMimstr kUpr ny is`KW dy Drm Aqy ArQ nUM nSt krn leI hwry hoey Aqy is`KI dygdwr srdwrW pwsoN ieho ijhw dsqU krvwky vwsrwie ihMd qoN mMzUr krvw ilAw ijs dIAW ivSys DwrwvW ilKI1)ies piv`qR AsQwn (drbwr swihb AMimRqsr)dy mwlk sRI gurU rwmdws j

    syvkI dw dwvHw srbq Kwlsw jI qy swD sMgq dw ieko ijhw hY [ pr pUjwrI l qy lgy hoey hn auhnw dw rozInw iKdmq dy muqwbk mukrr hY[

    2)gMRQIAW pUjwrIAW Awidk dy vK vK ih`sy mukrr kIqy gey Aqy ih`sy nU x dw h`k idqw igAw [3)jwgIr qy cVHq Kzwny dy ih`sy qoN ibnw drSn krn Awaux vwly XwqrUAW

    gMRQI-puxy qy pUjwrI-puxy dw h`k j`dI jwiedwq dI qrW bxw idqw igAw [4)iemwrq dw kMm ieh iKAwl krky ik mhwrwjw rxjIq isMG dy smyN qoN Bw

    Aolwd pws cilAw AwauNdw hY,ies krky hux vI auhnW dy Kwndwn ivcoN

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    19/146

    19

    rihx idqw igAw [5)PYslw hoieAw ik drbwr swihb dw pRbMD srkwr dI mdd bgYr iksy qrW cl n

    hovy qW pUjwrIAW rbwbIAW(rwgIAW) dy bVy JgVy hoNdy hn [6)srbrwh qoN ibnw kMm nhI cl skdw pr srbrwh nUM Dwrmk mwmilAW

    gw[srbrwh dw kMm ieh hovy gw ik ieQoN dy AwdmIAW dy cwl cln dw iKA vMfw dyvy,lVweI JgVw nw hox dyvy;srbrwh ihMdU kOm is`K hovy [ inSk rKdw hovy,hwlW srdwr joD isMG jI AYkstrw A: kimSnr srbrwh rihx gy [ ie vwlw koeI srbrwh srkwr mukrr kry gI [

    dsqUrul Aml dIAW auprokq DwrwvW qy ivcwr krn nwl ieh spSt ho jW gurDwmW ivc kurIqIAW nUM bVwvw dyx leI gurDwmW dy prbMD nUM inXukqI AMgryz srkwr kIqw krdI sI [ is`K srdwrW dI ijhVI iek ds mYNbrI km koeI AKiqAwr nhI sI[auh mqy pws krky ifptI kimSnr nUM GldI sI qy ifptI ki Gl dyNdw sI[srbrwh dI inXukqI ifptI kimSnr krdw sI ijs kwrn srbrwh hr smy dI pwlxw krdw rihMdw sI [ gRMQI,rwgI qy pUjwrI hr smy srbrwh nUM Ku kwrn idn pRqI idn gurDwmW ivc KrwbIAW vDdIAW geIAW [ gurduAwry d

    hUMdy rihMdy sn ieQoN qk ik prkrmW dy buMgy durwcwr qy ivBcwr dy A` ky rihxw psMd nhI krdw sI [ dsqUrul Aml AnUswr gRMQIAW,pUjwrIAW A h`t igAw [ Drm dI syvw nUM j`dI h`k bxw idqw igAw Aqy pdvI vwsqy Xogq igAw sI ijs kwrn pUjwrIAW,gRMQIAW,rwgIAW Awid ivc lwlc idno idn vDdw if`g ky eIrKw dI A`g ivc sVHdy hoey gurDwmW dI inrwdrI krdy hoey Awp iblkul hI iqAwg kr bYTy ijs dw is`tw ieh hoieAw ik gur is`KW nUM ijhnW nU

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    20/146

    20

    ivruD sRI Akwl qKq swihb qoN Pqvy jwrI hox l`g pey qy srkwr dy ieSwry q qKq swihb qoN ijhw ik jilAw vwlw bwg ivc golI clwky Axigxq ivAkqIAW d sropy imln lg pey [

    gurDwmW ivc jd Aiq dw iBRStwcwr v`D igAw qy gRMQIAW,pUjwrIA kyvl golk jW pUjw dy Dwn nUM Awpxw pySw bxw kylokW nwl T`gbwzIAW krky Awpxy svwrQ dI idqI qW is`K sMgqW ivc ividAk igAwn kwrn jwgrqI pYdw hoxI SurU ho ge lihr ny jnm ilAw qy bVIAW kurbwnIAW krky Awpxy pivqr gurDwmW nUM A geIAW [ gurdUAwrw suDwr lihr dw nwm AkwlI d`l riKAw igAw [ is`KW dIAky bwg dy morcy,pMjw swihb dI g`fI dw swkw Aqy Kws krky jyqodw morcw ijs ivc Bwrq dy svrgvwsI pr pMfq jvwhr lwl nihrU ny vI igRPqwrI idqI sI;Awm imldw hY ijs ny iek vwr i socn qy mjbUr kr idqw ik auh ikhVI SkqI hY ijs kwrn is`K ieqnIAW mhwn k hn ? gurdUAwrw dsqUrul Aml rwhIN is`K Dwrmk lIfriSp BwvyN pujw dy Dw ies qoN dUr hox krky kurbwnI krn dy Xog sI ijs nUM Kqm krn vwsqy kuJ h gurUdUAwrw AYkt 1925 rwhIN pUrw kr idqw igAw ikau ik ies nwl SromxI rwhIN cuxy jWdy Aw rhy hn jd ik is`K is`DWq bhumq dI QW qy srb sMmqI

    prDwn lIfriSp pYdw huMdI hY jd ik bhumq kwrn DVybMdI pYdw ho ky J lIfriSp dI nINh is`K Drm dy bwnI gurU nwnk swihb jI ny hI BweI lihxw jI qo idqI sI ijs dI pUrqI sB gurU swihb jI ny kIqI [ dSmyS ipqw gurU goibMd isM swihb jI nUM dy ky isKW dw sbMD Sbd gurU nwl hmySW leI sQwpq kr idq ipAwirAw smyq is`KW dI AgvweI krn vwsqy auqr pCmI Bwrq vl qor idqw sI votW pwky nhI kIqI geI sI sgoN aus dI Xogqw dw iDAwn rKky aus nUM cuix

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    21/146

    21

    pMj ipAwry mhwrwj jI ny G`ly sn auh vI Xogqw dy ADwr qy cuxy gey sn [ bhwdur nUM gurUgoibMd isMG jI ny AwpxI ikrpwx dI QW qy AwpxyqIrW dI bKiSs kIqI sI [ ies bwry is`K ieh dsdw hY ik jd mhwrwj jI AwpxI ikrpwx bwbw bMdw isMG bhwdur nUM ieh byNnqI kIqI ik s`cy pwiqSwh ikrpwn qW is`K leI mIrI qy pIrI dI SkqI dw isMG jI is`KW dI mIrI qy pIrI dy vI mwlk smJy jwx gy ? ies qy mhwrwj jI nyKuS ho ky bwbw jI nU M ikrpwx dI QW qy qIrW dI bKiSs kr idqI [ pr AsI Aj kl hr AYry gYry nUM ikrpwn By mwlk bxw dyNdy hW ijs kwrn swnUM aus dI gulwmI dw iSkwr hoxw pY irh cox qy aus ipCoN sR j`sw isMG AwhlUvwilAw dI cox vI vot prnwlI nwl nhI smy Akwl q`Kq swihb jI dy jQydwr AkwlI Pulw isMG jI sn ijhnW dI cox vI sI[jd qk is`K gurDwmW dw prbMD Xogqw nUM ADwr bxwky srbsMmqI nw rhy syvwdwrW nUM BwvyN auh gRMQI hn XW rwgI,FwfI,prcwrk Awid hn nhI lgwieAw jWdw swfy gurDwmW ivcoN kurIqIAW dw inklnw AsMBv huM kOm dI vwg for rvy gI qW swfw kI hSr hovy gw? ies bwry mhwrwj PurmwaU

    AMDw AwgU jy QIAY ikau pwDru jwxY] Awip musY miq hoCIAY ikau rwih pCwxY] ikau rwih jwvY mhlu pwvY AMD kI miq AMDLI] ivx nwm hir ky kCu n sUJY AMDu bUfO DMDlI]

    (gurU gRMQ pMnw 767) gurU Aqy guris`KI nwl ipAwr,srDw,Brosw Aqy isdk rKx vwlw hr guris`K

    swl inGwr v`Ddw hI jw irhw hY ikauNik swfy AwgU ies qrW Aw qy jw rhy h hI Purmw gey hn ik

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    22/146

    22

    ijau jorU isrnwvxI AwvY vwro vwr] jUTy jUTw muiK vsY inq inq hoie KuAwru]

    (Awsw dI vwr) Swied iehI kwrn hY ik swfI dSw Aj klu dy ADIn huMdI hoeI ies h`d qk puj

    nwau PkIrY pwiqswhu,mUrK pMifqu nwau] AMDy kw nwau pwrKU, eyvY kry guAwau] ieliq kw nwau cauDrI,kUVI pUry Qwau] nwnk gurmuiK jwnIAY kil kw eyhu inAwau]

    (gurU gRMQ pMnw 1288)

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    23/146

    23

    AMgry zW vloN gurmiq swihq dw AiDAn AMgry zW vloN gurmiq swihq dw AiDAn AMgry zW vloN gurmiq swihq dw AiDAn AMgry zW vloN gurmiq swihq dw AiDAn kil kw inAwau bwry gurU swihb gurU gRMQ swihb ivc ieh ds hI gey hn ik kilXug iv

    cODrI bx bYTy gw[swfy pRwxW qoN vI ipAwry gurduAwirAW ivc ieh ielqW krn vwl

    kih lvo ik dwKl kIqy gey ijs kwrn Ajoky smy hwlq ieho jhI bx geI hY ik ijnHW kUrswihbwn ny dUr riKAw sI AsIN aunHW kUrIqIAW nUM Awpxy gurDwmW ivc mrX kwrn jwnx leI swnUM Awpxy gurDwmW dw qy pMjwb dy ipCly lg pg 150 swl dy ieq jd ik AMgryzW ny pMjwb qy kbzw kr ky pMjwbIAW qy Kws kr ky is`KW nUM gu buinAwd rK idqI sI [AMgryz ieh mihsUs krdy sn ik ijs vI qwkq dw is`KW dy gurDwmw qwkq pMjwb qy Kws kr ky is`KW qy byiPkrI nwl rwj kr skdI hY [ AMgryz dI ieh nIq rhI hY [iek pwsy gurduAw dsqUr- Al- Kws bxw ky pUjwrIAW qy mhMqW rwhI gurdu qy AMgryz srkwr kwbz hoo cukI sI [ hirmMdr swihb AMimRqsr ivc srbrwh dI inXukifptIkimSnr nUM dy idqy gey sn [ srbrwh hI sRI Akwl qKq swihb qoN PYsly krn dw srkwr dI Sih qy bx bYTw sI [ gurduAwirAW qy kwbz mhMq qy pUjwrI ieh r`t lweI rK

    dw pRbMD srkwrI shwieqw qoN ibnw cl hI nhIN skdw [ieh pRcwr ieqnI qyzI nwl kIqieh smJx l`g igAw sI ik AMgryz srkwr dI shwieqw qoN ibnw is`K kuJ vI nhIN kr skdy

    hox kwrn is`KW ivc mwXUsI dI lihr pYdw ho geI sI ijs kwrn bhuq swry k`cy ip`ly issry DrmW ivc DVw DV jweI jw rhy sn [ iek AMdwzy AnUswr mhwrwjw rxjIq isMG dy smypMjwb ivc is`KW dI igxqI qkrIiek kroV ds l`K dy krIb sI ijhVI ds k swlW ipCoN qkrIbn iqn l`K dy krIb rih geI dsI jW

    leI is`KW nUM Kqm krn vwsqy gurduAwirAW ivc DVw DV kUrIqIAW DsoVx dy Xq kurIqIAW nUM DsoVx leI dUjw kdm ieh puitAw igAw ik AMgryz srkwr ny gurmq

    ArMB idqw sI qW ik swihq rwhIN kUrIqIAW nUM DsoV ky Awm is`KW nUMgurmq qoN kurwhy pwieAw jw sky[ leI gurmq swihq dy AMgryzI ivc aulQy krn qy krvwaux dy pRbMD kIqygey [ies bwry pMjwb srkwr ny

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    24/146

    24

    pqrkw ivdysI ivBwg nUM14 jUlweI 1873 nUM ilKI ijs ivc ieh Spst kIqw hY ik is`KW dy gr(gurU gRMQ swihb) qy dsvyN pwiqSwh dw gRMQ(dsm gRMQ) ieMglYf Byj idqy hn qW ik aunH W dw AMgryzI iv

    aulQw krvwieAw jw sky [ AMgryz srkwr vloN ijhVy gurmq swihq qy ivcwr kIqw igAwswKI,dsm gRMQ qy gurU gRQ swihb jI Swml sn [ ienHW grMQW ivcoN AMgryz ieh

    ivc rwjnIqI dy gux,rwj pRbMD dy gux,rwjy dy krqb,sUrbIrqw dy gux,hiQAwrW dI vrsihx dy kI FMg qrIky hn qy aunHW dI mrXwdw kI hY[sO swKI ivc kuJ ieho jhy q`q ieh pusqk AMgryzW nUM bgwvq pYdw krn vwlI prqIq hoeI qy ies pusqk qy pwbMdI is`KW dy GrW ivc ieh pusqk gupq rUp ivc sMBwlI geI qy AMgryz dy Bwrq Cfx qoN

    hoeI jo ik Aj kl mwrkIt ivcoN pRwpq kIqI jw skdI hY [ ies pusqk dI iek h`Q il`Kq nkl aus vyly dy pMjwb dy aup-rwjpwl(lYPtInYNt gvrnr ) dy hukmW qy iek is`K srdwr

    1872 eI nUN il`K ky AMgryz srkwr nUM idqI sI [ies poQI dy ArMB ivc ieh Spst kIqw auqwrw lYPtInYNt gvrnr sr hYnrI fYivs(lYPtInYNt gvrnr pMjwb dy hukmW AnUsw bwry ieh ivSvws kIqw jWdw hY ik gurU goibMd isMG jI mhwrwj dy iek SrDwlU is`KilKvweI sI [ BweI rwm kOr jI dw AMimRq pwx krn qoN ipCoN gurU goibMd isMG

    disAw jWdw hY [BweI rwm kOr jI bwbw buFw jI dI kul ivcoN sn ijs kwrn gurU goib dIAW swrIAW rIqIAW BweI rwm kOr jI vloN inBwey jwx dw pqw l`gdw hY [gurU go

    ieqnI ikrpw sI ik ieh ivSvws kIqw jWdw hY ik gurU mhwrwj jI BweI swihb jI nwl hw bwqW kIqw krdy sn [ jo glW BweI swihb jI dIAW gurU swihb nwl hoeIAW auhI glWswQI is`K BweI swihb isMG jI duAwrw ilKvweI jWdy sn [ ieh glW sO swKIAW ivc

    nwm sO swKI is`K ieqhws ivc prclq ho igAw [ ienHW swKIAW ivc keI swKIAW ivc mhwrwj vloN kIqy gey ilKy hoey hn [ kuJ swKIAW ivc PrMgIAW ArQwq AMgryzw imldy hn [ ho skdw hY ik ienHW swKIAW kwrn hI ies pusqk qy AMgryz srkwr ny p

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    25/146

    25

    swKIAW dy ivsQwr ivc jwx dw swfw ivSw nhIN ijs kwrn AsIN ies ivSy nUM ieQy hI cwhuMdy hW ik aus smy dy srkwr p`KI kuJ is`K AwgUAW dy kihx qy rihqnwimAWidqw igAw [ kuJ is`K AwgUAW ny ijnHW qy AMgryz Brosw krdy sn ieh suJw idqw

    goibMd isMG jI qoN ipCoN ilKygey hn [ ienHW rihqnwimAW ivc is`K mrXwdw ieqnI sKq dsI g

    Awm is`K aus qy Aml hI nhIN krdy [ sgoN rihqnwimAW nUM Alop kr idqw igAw [ pM ky nwmDwrI AwgU bwbw rwm isMG jI ny Awpxy iek inktvrqI is`K BweI rwie isM ByijAw [ BweI rwie isMG vloN gurU goibMd isMG jI dI drsweI geI rihq mrXwdw pur bwbw rwm isMG jI nUM idqI dsI jWdI hY [ bwbw rwm isMG jI ny iesy dy ADwr qyijhVw ik hux vI nwmDwrIAW pwsoN iml skdw hY [ AMgryz srkwr vlON bhuqw iDAwn is`KW dy dogRMQW vl idqy jwx dw pqw AMgryz srkwr dy irkw

    [ ieh do gRMQ swihb sRI gurU gRMQ swihb jI qy dsm gRMQ swihb dsy jWdy hn[ g pwiqSwh sRI gurU Arjn dyv jI mhwrwj ny kIqI sI ijs nUM ipCoN klgIDr ipqw swihb- jI mhwrwj ny dubwrw ilKvw ky nOvyN pwiqSwh sRI gurU qyZ bhwdr swihb jI dI bw kr idqw sI [ gurU gRMQ swihb jI dI ies bIV swihb dw nwm dmdmI bIV swihb prclq hieh bIV gurU kI kWSI dmdmw swihb ivKy BweI mnI isMG jI duAwrw ilKvweI geI (zPrnwmw qoN ibnw) sRI AnMd pur swihb ivKy sn 1698 iv`c dsmyS ipqw vloN ri

    mhwrwj jI ny AnMd pur swihb nUM sdIvI ivCoVw dy idqw qW ieh gRMQ swihb msmyq srsw ndI iv`c ruV igAw sI [ pr ies dy kuJ p`qry gurU goibMd isMG jI dy ilKy hoe nUM pwr kridAW hoieAW sMBwl ley sn [ BweI swihb BweI mnI isMG jI ny jd dsm sMpwdnw kIqI qW aunHW ny klgIDr ipqw dy kuJ h`Q ilKq pqry vI AwpxI ilKI hoeI ijnW dIAW nklW dy nmUny sMq ispwhI AKbwr dy Dnvwd sihq sMgqW dy drSnW leI

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    26/146

    26

    GURBANI WRITTEN IN GURU GOBIND SINGH SAHIBS OWN HAND Khas-patra in Anandpuri Beerh of Sri Dasam Granth (Correction in Guru GobindSingh Sahibs own handwriting)

    Khas Patra (important page) from Bhai Mani Singh Beerh

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    27/146

    27

    The page on the left contains hand written portion of Krishnavtar by Guru GobindSingh Sahib. There are 8 hand written pages (also known as Khas Patre ) in

    Bhai Mani Singh beerh 1 Saloks 56 and 57 of Guru Teg Bahadur Ji written by Guru Gobind Singh Ji in his

    own handwriting

    1 Note: Bhai Mani Singh beerh contains both the banis of Sri Guru Granth Sahib and Sri DasamGranth Sahib in one volume

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    28/146

    28

    nwmu rihE swDU rihE rihE guru goibMdu ] khu nwnk ieh jgq mY ikn jipE

    gur mMqu ]56] rwm nwmu aur mY gihE jw kY sm nhI koie ] ijh ismrq s kt imtY drsu quhwro hoie ]57]

    Picture courtesy: Manohar Singh Marco

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    29/146

    29

    Moolmantar written by Guru Gobind Singh Sahib on the folio of Sri Guru Granth Sahib

    A page from Duttatreya in Guru Gobind Singh's own handwriting(Mark the unique style of hand drawings of swords and arrows that make up the

    border)Picture courtesy: The History and Compilation of the Dasm Granth by Dr. Trilochan Singh

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    30/146

    30

    Signatures of Guru Gobind Singh Sahib on the Hukumnama to Bhai Triloka andBhai Rama from the family of Phul - also known as the Patiala Hukumnama -

    includes the line 'Tera ghar mera assey' - later used as the 'Motto' on the crest of the Patiala Maharajas (2 August 1696)

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    31/146

    31

    Hukumnama of Guru Gobind Singh Sahib to the Sangat of Banaras (faggan 6, 1764Bikrami). Guru Sahibs Signatures are on the top

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    32/146

    32

    i b AM i h j h Md ik i HW d W RMQW i j d k

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    33/146

    33

    ies bwry AMgryz ieh jwnxw cwhuMdy sn ik ienHW dovW gRMQW ivc rwjy dy krq aunHW dy Acrn bwry Kws kr ky hiQAwrW bwbq kI kuJ iliKAw hoieAw hY qy aunHW bwry aus smy dy AMgryz ifptI kimSnr AMimRqsr dI iek pqrkw bVI ivSwl nwl cwnxw fwrYktr lok is`KAk ivBwg ,pMjwb nUM sMboDn kIqI geI hY ijs ivc fI:sI: AMimRq

    pqvMqy is`K ivdvwnW qoN pUrI Cwx bIn kr ky ieh ic`TI ilKI hY [ ienHW is`K isG,BweI qwrw isMG,BweI sMq isMG,pMfq sMqoK isMG,BweI inhwl isMG,pMfqsMDwvwilAw,srdwr idAwl isMG mjIiTAw,BweI lihxw isMG qy BweI guridq isMG srkwr p`KI is`KW qoN jo svwl fI:sI: swihb ny puCy auh AsI hu-b-hu fI :sI: dI zbwnI h

    qW ik Ajoky kwl dy is`K ieqhws kwr aunHW qoN kuJ syD lY skx [ ifptI kimSnr AMim3)Some of the questions which I put to some of them,and which for the sake of exectness andpointedness of result I had previously committed to writing ,were-

    Does the Adi Granth contain any precepts for the Government of a country,or arraingements of an army,or for the conduct of a King?

    Does it prescribe monarchy as the proper form of government,or the rule of Sirdars,Panches,orother formal ? What are generally the content of the Adi Granth? (Extract from Letter No.989, dated3rd Octuber1873 from D.C.Amritsar)

    ies bwry ivdvwn is`KW ny fI:sI: nU M jo disAw aus Anuswr gurU gRMQ swihb ivc rwjn

    disAw igAw [ ies gRMQ ivc kyvl nwm ismrn qy Akwl purK pRmwqmw dI pU[ ijnHW is`K ivdvwnW nwl glbwq kIqI geI aunHW ivcoN kuJ ny disAw ik g aucw sucw bxwaux dI isiKAw idqI hoeI hY [ies dy nwl hI ifptI kimsnr ny lM ieldr vloN 1845 ivc CwpI geI krnl stInbYc dI pusqk pMjwb dw hvwlw idqw drj hY ik Kwlsw pMQ nU M AwpxI suiriKAw leI hiQAwr cukxy kwnUnI qOr qyjwiez hn [ ies bwry ilKqI qO ifptI kimSnr ny iek is`K ivdvwn BweI igAwn isMG nUM puiCAw [ BweI igAw

    dI I i B h [B I i A i MG A Oj d l i l

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    34/146

    34

    dI syvw vI inBw rhy sn [BweI igAwn isMG Awpxy nOjvwn puqr dy nwl imln puqrW ny gurU gRMQ swihb ivcoN iek qu`k dw hvwlw idqw ik sUrw so pihcwnIAY,jo lrY dIn ky hyq]

    purjw purjw kit mrY kbhU n CwfY Kyqu] ieh Sbd Bgq kbIr jI dw iliKAw hoieAw hY ijs kwrn fI:sI: dI irport Anuswr B dyv jI qoN pihlw hoey hn [ aunHW ny ies lVweI nUM mnuK nU M Awpxy mn nwl lVx dI pRyrnw idqI hY

    ifptI kimSnr AMimRqsr ny ies ic`TI dy nwl dsm gRMQ bwry jo jwnkwr bVI idlcsp hY ijs dy kuJ AMs AsI ieQy hU-b-hU ilK rhy hW ik 5)Such exhortations are probably more numerous in the Daswan Badsha ka Grunth with the spiritof which the foregoing couplet is more in accordance. The Sikh nation at the time of its composition

    were asserting their political power and independence,and this must be considered in judging of theimport to be attached to such passages in that volume as the following:-

    Those who go without arms will be despoiled,those who wear arms will, by Gods grace,becomemasters of the world,(Shastr nam mala,Daswan padsha ka Grunth) and the praise of his weaponsuttered by Gobind in the same composotion.(Extact from Letter No.989, dated 3 rd Octuber1873 fromD.C.Amritsar) iesy qrW cirqo piKAwn qy zPrnwmy dy nwl ilKIAW hoeIAW hkwieqW bwry

    ik There are various allusions to royalty in the Sikh Scriptures. Good advice is given to King,Such asexhortations to justice and diligence(Charits 204,Book of the 10 th King),Guru Govind addressed 12admonitory Hikaiyats or stories to the Emperor Aurungzed which form the concluding portion of theGrunth of Guru Gobind Sing.The writings (who in number)calledRajnitcontain advice for the Kingsas well as for the subjects. (Extract from letter No.989,dated 3 rd October,1873 from D.C.Amritsar to

    Di P bli I i P j b) i h I k k PI i Q l ilKI h I hY [

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    35/146

    35

    Director Public Instruction,Punjab) ieh swrI pqrkw kwPI ivsQwr nwl ilKI hoeI hY [ dsm grMQ bwry bVI fuMgweI nwl ivcwr kIqw igAw [ is`K gRMQIAW,ividvwnW q

    AwgUAW qoN vI rwie lIqy jwn dw pqw lgdw hY [ ies bwry pMjwb ivc aus smy iek s nwm qy lwhOr ivKy cl rhI sI [ ies sMsQw dIAW vI syvwvW AMgryz srkwr ny lIqIA

    bwbU nwvInw cMdrw rwey ny pMjwb dy lok isKAk ivBwg dy fwierYktr nUM iek pqr dI sMsQw ny bhuq swry is`K gRMQIAW,BweIAW qy ividvwnW nwl ies bwry gl bw munSI hrsuK rwie mwlk kohy nUr pRYs lwhOr ny AMimRqsr qy lwhOr dy is`K gRMies qrW hY ik The Granth of Guru Govind Singh is considered by the Sikhs no less sacred authority of their faiththan the Adi Granth in consideration of the former being a work of the last Guru who consolidatedtheir faith and gave it a distinctive character,they pay more revence to his work.In the Darbar Sahab at Amritsar the Granth of Guru Govind Singh holds equal place with theAdi Granth.Recitation of the former,as of the latter,is held there every day.Guru GovindSinghs Granth consists of the following parts:-

    1. Translation(in difficult verses) of common Hindu religious books.2. Description of various wiles of women,in order to caution men against them.3. Praise of the Goddess Devi.4. Religious precepts and denunciation of wicked men and unbelievers.5. Doctrines of the Sikh religion.

    In the openion of Munshi Harsook Rai the translation of the last two parts will be sufficient;but,as the Rahitnama contains rules for daily observances of the Sikhs,and every Sikh considersit his imperative duty to abide by these rules,the translation of this book is also verydesirable.(file No.178 Foreign Department General-A)

    (Extract from the letter of letter No.8 dated Lahore,21 st June,1873 from Secretary Anjaman-I-Punjabto Director of Public Instruction Punjab.)

    aus smy dy AMgryz AiDkwrIAW dIAW AwpsI ic`TIAW qoN ieh Spst ho j

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    36/146

    36

    aus smy dy AMgryz AiDkwrIAW dIAW AwpsI ic TIAW qoN ieh Spst ho j dbwr swihb AMimRqsr ivc qy hor gurduAwirAW ivc rozwnw gurU gRMQ sw vI kIqw jWdw sI [ iPr dsm gRMQ swihb dw pRkwS iks qrW bMd hoieAw jW hoieAw ? ienHW iviSAW qy Ajoky kwl ivc Kwlsw pMQ nUM ivcwr kr ky ies gRMQ dw prkwS drbwr swihb AMimRqsr qy hor guduAwirAW ivc SurU k mrXwdw Anuswr hr pVHy ilKy Gr ivc gurU gRMQ swihb dy nwl dsm gRMQ[ ijs AMgryz srkwr nUM KuS krn vwsqy swfy gurduAwirAW dy pRbMDkW

    isMG jI dI bwxI qoN qoiVAW ,aus AMgryz srkwr ny gurmq swihq nUM prwp kbzw krn qoN iphlW hI SurU kIqw hoieAw sI [ iek pwsy AMgryz ilKwrIAW sI qy dujy pwsy sO swKI,rihqnwmy,dsm grMQ qy Awid gRMQ(sRI gurU gR pRbMD kIqyjw rhy sn qW ik is`KW dy hr iphlU nUM jwixAw qy smiJAw jw sky ijs AwpxI rwjnIqI aulIk skx qy is`KW nU M ienHW bwxIAW qoN dUr kr ky kurIqAW dw iSkw srkwr dy ivSvws pwqr is`KW pwsoN gurmq swihq aurdU qy ihMdI ivc aulQy ivc aulQw krn vwsqydy idqw jWdw sI [ ies kVI ivc sB qoN iphlW gurU goibMd is idqw igAw [ ies mMqv leI srdwr A`qr isMG BdOV dIAW syvwvW lIqIAW g aurdU bolI ivc dsm gRMQ dy qIsry Bwg dy 14 AiDAwie moilk bwxI dy nwl M Byjy [ pMjwb s ny iek AMgryz ivdvwn ilKwrI kYptn jYir`t pwsoN AMgryzI ivc aulQw krvw jrnYl ijs ny AMgryzW qy is`KW dIAW lVweIAW ivc is`KW ivruD jMg lVI vwc ky iliKAw hY [ ies jrnYl dw nwm jy:fI kinGMm sI [ kinGMm ny vI dsm dw AMgryzI ivc ijQy aulQw kIqw hY auQy aus ny prihlwd isMG dy rihqnwm dy vI AMgryzI ivc aulQy kIqy hn [ aus ny gurU nwnk dyv jI dI m`ky dy iek b

    nsIAq dw vI aulQw kIqw hY qy gurU nwnk dyv jI qy kuJ svwlW dy auqr jo ik

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    37/146

    37

    nsIAq dw vI aulQw kIqw hY qy gurU nwnk dyv jI qy kuJ svwlW dy auqr jo ik aulQw kIqw hY [ guru nwnk dyv jI vloN idqy gey auqrW ivc BuivKq bwxIAW ilKdw hY ik

    When Nanak was about to depart,

    Karun, the fortunate,thus spoke:Now thou art about to go,But when wilt thou return?

    Then the Guru thus answered:When I put on my tenth dressI shal be called Gobind Singh;

    Then shall all Singhs were their hair;

    They shall accept the PAHALof two edged daggerThen shall the sect of the Khalsa be established;Then shall men exclaim,victory ,O Guru!

    The four races shall become one and the same;The five weapons shall array themselves in vestments of blue;

    The name of the Khalsa shall be everywhereIn the time of Aurangzeb

    The wondrous Khalsa shall arise.Then shall battles be waged,

    Endless war shall ensure,And fighting shall follow year after year.

    They shall place the name of Gobind Singh in their hearts;Many heads shall be rendered up,

    And the empire of Khalsa shall prevail.

    First the Punjab shal become the land of the Sikhs;

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    38/146

    38

    First,the Punjab shal become the land of the Sikhs;Then other countries shall be theirs;

    Hindustan and the North shall be possessed by them;Then the West shall bow to them.

    When they enter Khorasan,

    Kabul and Kundhar shall lie low.When Iran has been laid prostrate,

    Mecca shall be beheld,And Madina shall be seized.

    Mighty shall be rejoicing,And all shall exclaim,Hail Guru!

    Unbelievers shall everywhere be destroyed;

    The holy Khalsa shall be exalted;Beasts, and birds,and creeping things , shall tremble

    (in the presence of the Lord)Men and women shall everywhere call on God.

    The earth,the ocean,and the heavens ,shall call on God.By calling on the Guru shall men be blessed.

    Every faith shall become Khalsa; (rwj kry gw Kwlsw) No other religion will remain. (AwkI rhy nw koie)

    (History of the Sikhs by J.D.Cunningham page-341-42) rwj kry gw Kwlswdw Sbd ies qrW pihlI vwr gurU nwnk dyv jI dw iliKAW h ny m`ky ivc aucwirAw disAw jWdw hY [ ijs gRMQ ivc rwj kry gw Kwlsw jW vI iml jWdw sI AMgryz aus gRMQ nUM jW qW Alop hI kr dyxw cwhuMdw jW lwlc dy ky aus gRMQ nU M BuluiKAW dw iSkwr bxw idqw jWdw sI qW ik is`KW dI

    jwvy [ ieh nIqI hux qk dsm gRMQ qy guru gRMQ swihb bwry cldI Aw rhI hY

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    39/146

    39

    jwvy [ ieh nIqI hux qk dsm gRMQ qy guru gRMQ swihb bwry cldI Aw rhI hY dsm gRMQ ijs dw prkwS gurU gRMQ swihb jI nwl qkrIbn hr ieqhwsk gurduA bMd krvwaux leI gurduAwry dy pRbMDkw qy grMQIAW qy v`K v`K rUp iv bwry iek s`cI Gtnw dw vrnx krnw AsIN Xog smJdy hW qW ik pwTk scweI q dI dsI jWdI hY ijs nUM BwrqI hvweI sYxw dy ivMg kumWfr s. sjn isMG is sVk qy iek ieqhwsk gurduAwrw twhlIvwxw kr ky jwixAw jWdw hY[ ies gurduAwry ivc bwbw sMqw[bwbw sMqw isMG jI irtwierf PojI sn ijnHW bwry ieh disAw jWdw hY ik au W nypihlI ivSv jMg ivc AMg

    srkwr dI syvw kIqI sI [ auh bVy Dwrmuk iKAWLW vwly ivAkqI sn [ 1945 dy rduAwry ivc dsm gRMQ dw rozwnw pRkwS gurU gR MQ swihb jI dy nwl hI kIqw jWdw sI [ bwbw sMqw isMG pwieAw jw irhw sI ik auh dsm gRMQ swihb jI dw pRkwS krnw bMd kr dyx ienkwr kr idqw qW aunHW nUMAwny bhwny srkwr vloN qMg krnw SurU kr idqw [ bwbw swlW dI dsI jWdI sI [ jd bwbw jI iksy dbwE kwrn vI dsm gRMQ dw pRkw qkrIbn cwr ivAkqI inhMg isMGw dy bwxy ivc aunHW pws pujy qy au nHW nUM PV ky au nHW nUM dohW A`KW cly gey [ aus qoN ipCoN aus gurduAwry ivc iPr iksy ny dsm gRMQ swihb dw

    ies qoN ibnw gurU goibMd isMG jI dw iek gRMQ iblkul hI Alop kr idq gRMQ dy nwm qy jwixAw jWdw hY [ ies ivc juDW dy bVy ivsQwr nwl hwl drswieAw igAw hY [ ies gRMQ nUM buFw dl nysM BwlI riKAw sI qy aunHW ny hI AMgryz rwj dy CpweI krvweI hY [ iesy qrW rihqnwimAW ivc vI Kwsly dy l`CxW nUM drsw ieQy sRI srb loh gRMQivc drj rwj krn vwly Kwlsy dy guxW nUM gurU g AQvw swD,sMq dy guxw dy nwl vrnx krnw Xog smJdy hW [

    Kwlsy dy gux

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    40/146

    40

    Kwlsy dy gux AYsy gux Kwlsih b^SY,Bgiq,igAwnI,rwj jogySvr]

    CiqRX ibRiq AnnXupwsk,qXwgI, hTI, sUr, BvnySvr] gRwhI suB qXwig ibvrijiq SRqXwdXM SRI muK prmySvr

    gIqw aupinsidn mhw vwkX,rihnI Bigiq gXwin ibRqySvr]5](srbloh gRMQ sRI muK vwk pw:10)

    vwihgurU Akwl purK ny Awpxy Kwlsy nUM ijnHW guxW dI b^iSs kIqI ho PurmwauNdy hn ik aunH w dw Kwlsw BgqI krn vwlw ivAkqI hY [ auh igAwn dw igAw jogIAW dw vI eISvr rUp hY [ Kwlsw sUrbIrqw vwlw ivAkqI hY [ auh iqAwg mwlk hY [ Kwlsw suB isiKAw dw girhx krn vwlw hY [auh ivvrjqw dw iqAwg nwm ismrn vwlw hY [ jo ivAkqI AkwlpurK dI ausiqqI dy gux gwiex krn vwlw mwlk hY auhI Kwlsw hY[ieho ijhw ivAkqI hI Kwlsy dy p`d nUM pRwpq kr k[ies leI mY(gurU swihb jI) Awpxy is`KW nUM ieh aupdyS isKx vwsqy dyNdwDwrn

    kIqw krn [ Asu Kwlsih Kwls pd pRwpiq, inrMkwir su svrUp mhwnM]

    gurU aupdys isKn pRiq Bwsin,mu`idRq k`C kys ikRpwnM(srbloh gRMQ sRI muK vwk pw:10)

    Kwlsy dy auprokq guxW dw vrnx kridAW gurU swihb jI dsdy hn ik Kwlsy nU hoxw cwhIdw hY ijnHW bwry mhwrwj jI PurmwauNdy hn ik Kwlsw auh hY (1)dXw,(@2)dwn,(3)iCmw,(4)snwn,(5)SIl,(6)suic, (7)siq dw DwrnI hovy qy (8(9)sUrbIrqw vwlw Aqy (10)BgqI krn vwlw hovy [ ies bwry gurU mhwrwj jI dw

    qw kI rihin isKn pRiq ds gRwhI Kwlsh pRDwnM]

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    41/146

    41

    qw kI rihin isKn pRiq,ds gRwhI Kwlsh pRDwnM] dXw dwn Aru Cmw snwnM, sIl suic sqXM sMBwnM]

    swDn is`D sUr Bgiq mwnM, ds gRwhI Awsqk pRmwnM]6](srbloh gRMQ sRI muK vwk pw:10)

    dsmyS ipqw gurU goibMd isMG jI vloN drswey gey Kwlsy dy ieh gux gurU g Arjn dyv vloN pUrn purK AQvw swD jW sMq dy drswey gey guxW dI hI ivA PurmwauNdy hn ik

    mMqMR rwm rwm nwmM DwnM srbqR pUrnh ] gwnM sm duK suKM jugiq inrml inrvYrxh] dXwlM srbqR jIAw pMc doK ibvrijqh]

    BojnM gopwl kIrqnM Alp mwXw jl kvl rhqh] aupdysM sm imqR sqRh BgvMq Bgiq BwvnI ] pr inMdw nh sRoiq sRvxM Awpu iqAwig sgl ryxukh ] Kt lKHx pUrnM purKh nwnk nwm swD svjnh ]

    (gurU gRMQ swihb AMg 1357) ArQ:- jo pRwxI pUrn rUp ivc srbqr AsQwnW qy rmy hoey rwm nwm dy mM smwn jWxdw hoieAW inrml qy inrvYrqw dI ju gqI dw DwrnI hY ; jopRwxI swry jIvW qy dXw krdw doKW(kwm,kroD,loB,moh qy AMhkwr) qy kwbU pw lYNdw hY; jo pRmwqm ies qrW ivcrdw hY jyvyN jl dy ivc kMvl Pu`l rihMdw hY ; jo imqR qy S`qr AkwlpurK dI BgqI dI hI Bwvnw krdw hY ; jo kMnW duAwrw iksy dI inMdw sBnW dI DUVI locdw hY [ ieh Cy lCx ijs purK ivc huMdy hn aus nU M gurU nwnk swihb(pMcm rUp

    ik aus nUM im`qr,sMq,swD qy pUrn purK ikhw jWdw hY [

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    42/146

    42

    ik aus nUM im qr,sMq,swD qy pUrn purK ikhw jWdw hY [

    Kwlsw kyvl auprokq gurU goibMd isMG jI vloN Awpxy sMq ispwhI Kwl nhIN sgoN aus nUM ds EgxW dw iqAwgI hox dw vI gurU mhwrwj jI aupdyS d

    iqAwgx dw vrnx krdy hoey dsmyS ipqw jI Awpxy is`KW nUM smJwauNdy hqXwgI ds] ibroD Aiq swDn ihMsw AMhkwr Awls ikRpnqv pRmwnM

    kTorqu jVqu kuicilqu AsaUcM klm Sw-rU-AiBgiq AwnM ] ds gRwhI ds iqXwgI AYso qwih Kwlsh kQq sujwnM ]

    Asu Kwlsih Kwls pd pRwpiq inrMkwir su svrUp mhwnM ]7](srblo h gR MQ sR I muK vwk pw:10)(1)SwDnW(jp qy qp,syvw qy ismrn)dw ivroD dw iqAwg krn vwlw hI Kw

    (3) AMhkwr Aqy(4)Awls dw Kwlsw iqAwgI hY [auh(5)ikrpxq AQvw kMjU(7)mUrKpuxy(8) kuiclqw(gMdy mMdy vsqrW dw DwrnI hoxw)qy (9)Api

    AnUswr klmw pVHIAW hoeIAW vsqUAW dw vI iqAwgI hY [ ieho jhy ds gds EgxW dw iqAw ivAkqI nUM hI sujwn purK Kwlsydw rUp prvwn krdy hn [ sMq ispwhI Kwlsydy ieho jhylCxW vwlw ivAk qy inrMkwr iek hI mhWn srUp smJy jWdy hn [ ds guxW dw DwrnI qy ds EgxW dw iqAwgI hI Awpxy Awp nUM sMq Awpxy jIvn kwl ivc mukq ho ky pwrbRhm dw srUp ho ky mhW purK hI A Kwlsw pd dI pRwpqI bVI durlB hY pr ijhVw vI ieh pdvI pRwpq kr lYNdw swgr qy swgr dI bUMd ivc koeI AMqr nhIN huMdw ausyqrW jIv Awqmw qy pRmwqmw ivc vI ko d nhIN huMdw ik

    jIvn mukiq ibcriq bn iqRn mih,dyv Buqdyv hI kih`XY ]

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    43/146

    43

    j q q q , y q y ] Kwls pd ko pRwpiq durlB AYso Kwls hirjn cih`XY ] jl qrMg Byd kCu nwhin jIv bRhm prmwqm lih`XY ]

    bRhmih jIv pwrbRhmih swgr bUMd bUMd isMDu Aih`XY

    (srbloh gRMQ sRI muK vwk pw:10) ieh AvsQw bVI kTnqweI nwl hI pRwpq ho skdI hY ijs ivAkqI qy gurU klgID auh gurU jI dI bKiSs dUAwrw ies AvsQw nUM Dwrn kr lvy qW auh hr smy Kwlsw bx ky hr vsqU ivc srB SkqImwn swry bRHmMf ivc rmy hoey Akwl p qy aus nUM mo,qoh qy pRBU ivckwr koeI AMqr hI idKweI nhIN dyNdw qW

    Awqm rs jy jwnhI so hY Kwls dyv ] pRBU mih mo mih qws mih rMick nwihn Byv](srbloh gRMQ sRI muK vwk pw:10)

    ieho jhy guxW vwlw sMq ispwhI Kwlsw bnxw bVw kTn hY [ Swied Ajoky guxw vwlw hovy ? ies bwry kQn krnw koeI Awswn g`l nhIN hY pr AsI klg hzUr ieh Ardws qW kr skdy hW ik scy pwiqswh ijnHW guxw dw vrnx sMq rhy ho ikqy swfy qy ikrpw kr ky ienH W guxW dw DwrnI swnU M bxw dyvo qW ik AsIN Awp jI vloN M bKiSs kIqIAW hoeIAW ienHW bKiSsW nUM pRwpq krn dy h`kdwr ho skIey [gur bKiSsW dyNidAW hoieAW PurmwieAw hY ik

    Kwlsw myro rUp hY Kws] Kwlsh mih hau krhuM invws] Kwlsw myro muK hY AMg] Kwlsy ky hau bsiq sd sMg]1] Kwlsw myro ieSt-suihrd] Kwlsw myro kihXq ibrd ]

    Kwlsw myro p`C-ru pwd] Kwlsw myro suK Aihlwd ]

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    44/146

    44

    Kwlsw myro p C ru pwd] Kwlsw myro suK Aihlwd ] Kwlsw myro imqR suKweI] Kwlsw mwq ipqw suKdweI ] Kwlsw myrI soBw SIl] Kwlsw bMDu sKw sd fIl ]3]

    Kwlsw myrI jiq Aru piq] KwlsihM-so-mwkhu auqpiq] Kwlsw myro Bvn BMfwir] Kwlsih kir myro sdkwir ]4] Kwlsw myro svjn-pirvwru] Kwlsw myro kriq-auDwru ]

    Kwlsw myro ipMf pRwn] Kwlsw myrI jwn kI jwn ]5] mwn mhq myro Kwlsw shI] Kwlsw myro svwrQ khI ] Kwlsw myro krY inrvwh] Kwlsw myro dyh Aru swh ]6] Kwlsw myro Drm-ru krm ] Kwlsw myru Byd inj mrm ] Kwlsw myro siqguru pUrw] Kwlsw myro svjn sUrw ]7]

    Kwlsw myro buiD su gXwn] Kwlsih kw hau DrhuM DXw aupm Kwlsih jwiq n khI ] ijhvw eyk pwru nih lhI ]8] SyS rsn swrd sI buiD] qdXip n aupmw brniq suiD ]

    Xw mih rMic n imQXw BwKI ] pwrbRhm gurU nwnk swKI rom rom rsnw jO pwvhuN ] qdXip n Kwls jsih qrwvhN ]

    hO Kwlsih khu Kwlsw myro ]Eqpoq swgr bUMdyro ]10] Kwlsw kwl puruK kI Poj ] pRgtXo prmwqm ko mOj ]1]rhwau

    (srbloh gRMQ sRI muK vwk pw:10) ies qrW sMq ispwhI dy is`DWq nUM AsIN sMswr dI rwjnIqI dy mMc qy s

    bwry rUs dI lomonosov mwsko XunIvrstI dy iek pROPYsr ikm SilMn ny sMq

    iek kqwbcy ivc kIqI hY [

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    45/146

    45

    q y q sMq ispwhI dy is`DWq qy Kwlsy dy ienHW guxW nUM DIry DIry Kqm

    swfy gurDwmW ivc kurIqIAW nUM DsoiVAw igAw ? ieh jwnx leI swnU M AwpxIAW suBwvk kMmzorIA dI loV hY [ koeI vI ivAkqI jW sMsQw jW kOm au qnW icr A`gy nhIN v`D skdI jd qk ik auh Awpx

    qy ivcwr kr ky aunHW nU M dUr krn dw Xqn nhIN krdI [is`K kOm dI jo kMmzorI swfyduSmxW nyl`BI aus nU M AsIN is`K duSmx qwkqW dI zbwnI hI ieQy ilKx dw hIAw krdy hW qW ik AsI Aw smy iek is`K ivdvwn BweI buD isMG qy pMfq rwDw kiRSn AMgryzW nUM Bhai B udh Singh complains that people are now without knowledge,and learn all their religion byword of mouth.

    AndPandit Radha Kishan,whose opinion I consider of much value,as it is uninfluenced by any religiousbias,says that the Sikhs of the present day disregard the Rahitnamas because they have given up thestrict observance of the customs enjoined therein. He thinks that the Sikhs are guided almost entirelyby an oral tradition,and their scriptures have no practical influence upon their manner of life.(Extract from the letter No.154 dated Lahore,30 June 1873 from C.Pearson Esq.,M.A.,offg.Director of Public Instruction,Punjab to The Secretary to Government,Punjab.)

    ieho g`l mhW koS dy krqw BweI kwhn isMG jI Awpxy iek lyK ivc ies qrW i

    ies pRsMg ivc mY ieh khY ibnw nhIN rih skdw ik is`KW nUMAwpxy Drm pusqkW dI bhuq Gt vwkP Koj Bwl nhIN krdw,suxIAW g`lW pur XkIn kr bYTdy hn [(pMQ syvk23 jnv swfw ieh suBw jo qkrIbn 134 swl pihlW swfy duSmxW ny not kIqw sI Aj vI bhuq Gt ivAkqI Awpxy Drm bwry AwpxIAW ieqhwsk qy Dwrmuk pusqkW d Awm qOr qy jo swnUM swfy gurduAwirAW ivc disAw jWdw hY aus nUM s` lwB swfy duSmxW ny r`j lyauTwieAw hY qyhux vI auTw rhy hn [ swfy duSmxW ny jo swnUMis`Kwauxw hu Mdw hYaus dI

    gweIf lweIn swfy ivcoN swfy kuJ prcwrkW, gRMQIAW,rwgIAW,FwfIAW qy

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    46/146

    46

    g y y g g y idqI jWdI hY[ ieh swfI rIqI qkrIbn ipCly Fyf sO swl qoN cldI hoeI Aj kl vI k rwhIN jwrI hY ijs kwrn swfy gurduAwirAW ivc kurIqAW ieqnIAW v`D geIAW Awqmk isiKAW dy vwqwvrn pYdw krn dI bjwey vpwrk Adwry bxdy hoey rw

    rhy hn [ gurbwxI dy prcwr dy nwm qyAsIN AwpxIAW jybW Brn ivc ruJdy jw rhy hW [ ie qurI ies qy swnUM ivcwr krnw cwhIdw hY ik swfI is`KI dy vYrI swfy qy swf ky gurbwxI dw nwm vrq ky is`KI dIAW jVHW ivc swQoN Awp hI qyl dv kMmzorIAW dw lwB lY ky AMgryz srkwr ,is`KI dy sivDwn swfy rihqnwmy goibMd isMG jI dI bwxI nU M ijQy Alop krn ivc kwPI h`d qk sPl khI jw skdI hY auQydsm gRMQ jo ik aus hr gurduAwry ivc pRkwSmwn rUp ivc mOjUd sI qy piVHAw jWdw sI ,bwry kIqy gey [ pMjwb qy AMgryzW dw kbzw hox kwrn is`K kOm AwgU ivhUxI SKSIAq nhIN sI ijs qy smucI is`K kOMm Brosw kr skdI jw koeI vI ieho ijhw is`K kOm nUM is`K mrXwdw Anuswr AgvweI dy skdw [ jy koeI ieho ijhw X hwlq ivc jW qW cu`p krvw idqw jWdw jW iPr kucl idqw jWdw [ ieh hwl bwb W dI sMsQ nwmDwrI lihr(sMq Kwlsw) dw kr idqw igAw sI[bwbw rwm isMG jI ny purwhvn dI mrXwdw iPr qoN bhwl krn dw Xqn kIqw [ purwqn is`K qpisAw krn l

    dw AiBAws kIqw krdy sn [ ies bwry pRisD ieqhwskwr igAwnI igAwn isMG jI kIrqn kQw pwT gurU gRMQ ky Qwt; joV myl Qwt bwT myl TwnI Qy ] hom jg krvwqy,pRswd btvwqy;

    rOxk rKwqy,gwqy SLbd jbwnI Qy]( pMQ pRkws)

    gurU gRMQ swihb ivc vI hom Xg nUM dyv krqb dwisAw igAw hY [

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    47/146

    47

    gYNfw mwr hom Xg kIey dyviqAw ky bwnY ](gurU gRM hvn jW hom smyN iGE nUM Agn ivc pwaux nwl kwrjW dI isDI nUM gurU gR ibAwinAw igAw hY ik

    nUrY Gwhu crih iniq surhI swvn dhI ivlovY ] iqqu iGie hom jg sdw pUjw peIAY kwrj sohY ](gurU gRMQ sfih gurU Arjn dyv jI mhwrwj qW ieQoN qk Ardws byNnqI Awpxy Twkr s

    hvn dI AgnI ivc swVHx leI AwKdy hn ik AYsI ikrpw mOih krhu]

    sMq crn hmwro mwQw nYn drs qin Duir prhu ]1]rhwau] gur ko sLbdu myrY hIArY bwsY hir nwmw mn sMig Drhu qskr pMc invwrhu Twkur sglo Brmw hoim jrhu ]

    (gurU gRMQ swihb-AMg 828) iesy qrW dsm gRMQ ivc dSmysS ipqw gurU goibMd isMG jI ilK

    khUM AwrbI qorkI pwrsI hY ] khUM pihlvI pSLqvI sMsikRqI hY ]

    khUM dys BwiKXw khUM dyv bwnI ] khUM rwj ividAw khUM rwjDwnI ] khUM mMqR ividAw khUM qMqR mwrM ] khUM jMqR rIqM khUM ssqR DwrM ] khUM hom pUjw khUM dyv Arcw ]

    khUM ipMglw cwrxI gIq crcw ](d RMQ)

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    48/146

    48

    (dsm gRMQ)

    ieh sB kuJ AsIN hux Awpxy gurduAwirAW ivc vVx vI nhIN dyNdy[ iesy qrW cMfI dI vwr ijs dI pihlI

    swfI Ardws dw zrUrI ArMBk AMg hY Awpxy gurduAwirAW qoN ies nUM v jo mrXwdw AMgryz dy ieSwry qy bMd kr idqI geI sI iPr cwlU krvweI qy kIq jWdy hvn dI iPr mrXwdw cwlU kridAW hoieAW hvn qy iek is`K vloN jpu jI vloN Akwl ausqq, cOQyvloN cMfI dI vwr augrdMqI,pMjvyN vloN cMfI cirqR , CyvyNsqvW nwm ismrn AiBAws krdw hoieAw hvn dI syvw ivc huMdw sI[gurU nwnk dyv jI dy smy i qpisAw dI ieh cldI hoeI lihr ikauN bMd krvweI geI ikauN ik AMgryz ieh smJd

    ieh AMnBv kIqw hoieAw sI ik jo ivAkqI Awqmk rUp ivc qpisAw swDnw du auh Awpxy Awp hI mwnsk ,AwrQk qy rwjnIqk AzwdI pRwpq kr lYNdw hY Azwd nw hox idqw jwvy qW auh mwnsk,AwrQk qy rwjnIqk gulwmI nUM Aw cwl nUM smJ ky bwbw rwm isMG jI ny nw imlvrqoN dI lihr ArMB kIqI sI Bwrq ivc lwgU krn dw Xqn kIqw sI [ ienHW kwrnW kr ky bwbw rwm isM siqkwr kIqw jWdw sI qy aunhW dy syvkW dw mlyrkotly ivc qopW nwl aufw lihr bhuq pRBwv rKdI sI [ ies lihr dy ivruD jo iKAwl Awm lokW ivc prcwry j dI AMgryz srkwr dy sk`qr dI iek gupq ic`TI qoN imldw hY jo ik aunHW ny ih nUM ilKI sI [ ies ic`TI ivc auh ilKdy hn ik aunHW ny v`K v`K is`K qy ihMd kIqI hY[ iek ihMdU lIfr pMfq rwDw kiRSn bwbw rwm isMG jI dI kUkw lih dsdy hn ik

    The Kukas had invented a religion of their own which they said they got out of the Grunths. They put

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    49/146

    49

    aside the Hindoo religion entirely,and had their own ceremonies for marriage and funerals. It waswicked and contemptible heresy , by the good fortune of the Sirkar their light had been put out.(Extract from the letter No.4589,dated Lahore 9 th December 1873 from Secretary to the Governmentof Punjab to secretary to Government of India, Foreign Department.)

    iesy qrW iek is`K AwgU s.Bgq isMG AMgryz srkwr dI cwplUsI krdy hoey psk`qr nUMies qrW kUikAW bwry dsdy sn ik The sins of Kukas is, that they had rejected the Dharm Shastras,that is, the ceremonial law of theHindoos, which is binding upon Sikhs in matters relating to marriages, funerals,property ,&c.

    As regards belief in God and morals, the Kukas hold the same opinion as the orthodox Sikhs, butthey think they will go to their Guru in Paradise after death, where as the orthodox believe that man goto heaven or hell according to their deserts.(Extract from the letter No.4589,dated Lahore 9 th December 1873 from Secretary to the Governmentof Punjab to secretary to Government of India, Foreign Department.)

    iek pwsy bwbw jI nUM jlwvqn kr ky rMgUn(bRhmw) ivKy jyl ivc bMd lihr dy pRBwv nUM Kqm krn leI is`KW dIAW is`K Drm dy nwm qy kuJ hor l srkwr smJdI sI [ ies mMqv leI kuJ srkwr p`KI is`KW ny AMimRqsr ivKy 19 Dwrmuk sMsQw kwiem kIqI ijs dw nwm isMG sBw AMimRqsr riKAw igAw Dwrmuk ivrsy nwl joVxw disAw jWdw sI [ ies dy AwgUAW ivc bwbw Kym kpUrQlw,igAwnI srdUl isMG Awid dsy jWdy hn [ ies dI pihlI iekrqrqw mMjI ivc drbwr swihb dy pUjwrI,gRMQI,mhMq,inrmly qy hor is`K pqvMqy Swml h swihbwn qy keI ieqhwsk gurduAwirAW qoN pRwpq kr lIqI geI [ iekrqw ivc

    prcwr hr sMBv FMg nwl kIqw jwvy gw qy is`KW ivc ividAw dw pswr kIqw l i l K k HW N I ihX R kI j [ T k i MG

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    50/146

    50

    myl imlwp rK ky aunHW qoN vI sihXog pRwpq kIqw jwvy gw [ s.Twkr isMG kIqy gey [ ies isMG sBw dy AwgUAW dIAW rucIAW vDyry kr kysvwrQI bxdIAW geIAW [ bwbw Kym Awp nUM gurU nwnk dyv jI dI bMs ivcoN hox kwrn cwhuMdy sn ik aunHW

    vloN kIqw jwvy[ s. sMDwvwilAW ieh supxw lYx l`g pey ik DIryDIry ieho jhyhwlwq pYdw kr idqy jwx ij AMgryz pMjwb C`f ky cly jwn qymuV auh is`K rwj kwiem kr skx [ienHW kwrnW kr ky is Kws kMm nhIN kr skI sI [ bwbw Kym isMG jI by dI bwry AMgryz srkwr dI kI rwie sI auh pMjwb vloN ihMd srkwr dy ivdysI ivBwg dy skqr nUM ilKI geI iek gupq pqrkw qoN Baba Khem is the lineal desecendant of the Sikh Gurus,and is the head of the Sikh religion.He isabout 40 year old,very intelligent,and liberal in his view. Within certain limits his wish is law to theSikhs and a large number of Hindoos in the Punjab.

    Baba Khem Singh says that the Sikh religion is simply the service of God and the practice of virtues. All men-Christians,Mussulmans,Hindoos-may belong to this religion. A large proportion of the Mussulmans of the Punjab are Sikhs at heart(I do not think this is the case. C. Pearson), all that isgood in all religions is equally acceptable to God. The Gurus tought what was regealed to them asregard customs. There are two classes of Sikhs,the follower of Baba Nanak,and Sing(Singh),thedisciples of Govind Singh. There is no antagonism between Sikhs and Sings. I asked what did hethink of the Koran? He said it was a good book as far as it contained pure religion.---------.

    Baba Khem Singh corroborated what the Bhais said of Rehitnamas,viz.,that they were compiled 40years after Govind Singhs death and were considered of less authority than the Grunths.(Extract from the letter No.4589 dated Lahore,9 th December 1873 from Secretary to the Governmentof Punjab to Secretary to the Government of India,Foreign Department).

    pRo BweI gurmuK isMG jo kuJ smw isMG sBw AMimRqsr ivc kMm krdy sBw lwhOr dI sQwpxw kr leI [ pRo gurmuK isMG lwhOr dy ErYNtIAl kwlj iv

    isMG sBw lwhOr dw pRDwn bxwieAw igAw [ pMjwb dy AMgryz lYPtInYpYtrn bxwieAw igAw qy ihMd dy gvrnl jnrl pwsON ies dI pRvwngI pRwpq k

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    51/146

    51

    pYtrn bxwieAw igAw qy ihMd dy gvrnl jnrl pwsON ies dI pRvwngI pRwpq k ArMB ivc AMgryz dy ieSwry qy hI kwiem hoeIAW smJIAW jwxIAW cwhIdIA leI Awpxy Awp nUM mohrI dsdy sn auQy auh AMgryz srkwr nUM KuS krn le

    qy ihMdUAW nUMvI bUrw Blw kihMdyrihMdy sn [ pRoBweI gurmuK isMG ny ies lihr ivc bVI srgrmI kIqw hoieAw sI [ ihMdUAW qy nwmDwrIAW dy ivruD prcwr AMgryz srkwr AwrIAw smwj pYdw ho cukw sI ijs kwrn ienHW dw prcwr ijQy AwpsI ivroDI hox kwrn AMgryz srkwr dI pwVo qy rwj kro dI nIqI dyADIn cl irhw sI [ pRo:gurmuK isMG bwb gurU bnx ivruD sI qy pujwrIAW dIAW ho rhIAW gurDwmW ivc kurIqIAW dy srkwr nwl iml ky is`KI dw v`D qoN v`D prcwr kIqw jwxw cwhIdw hY [ auh h vI krvweI jw rhy sn ijnH W ivc keI muslmwn qy ACUq vI Swml huMdysn [ ieh gl gurduAwirAW dy pujw mhMqW nUM vwrw nhIN sI KWdI ijs kwrn isMG sBw lwhOr dw tkrwE gurd ivc bhuq v`D igAw [ pR; gurmiK isMG pMjwb Br ivc hor isMG sBwvW KolI lihr dw rUp Dwrn krdI geI [ pujwrIAW qy mhM qW dw twkrw krn leI isMG sBw vloN ipMf ipM jw irhw sI [ iMpfW qy SihrW ivc gurduAwry sQwpq krn dI iprq vI pY geI s gurDwmW ivc isMG sBweIAw ny kMm vI ArMB kr idqy sn [ isMG sBweIey kurIqIAW nUM nMgw krn ivc lg gey sn [ muslmwnW qy ihMdUAW qy ivSn jwxI ArMB ho geI sI [ ieh kurihq Aj qk swfy gurduAwirAW ivc rihq dy rUp rwm,ikRSn qy ivSnU dy 24 AvqwrW dI Brpur inidAW krdy hW [ ieh pRcwr AQvw gurmq dI ies isiKAW dy ivruD jwxy jW Anjwxy rUp ivc kIqw jw irhw Purmwn hY ik

    siqjuig qY mwixE CilE bil bwvn BwieE]qRyqY qY mwixE rwmu rGuvMsu khwieE]

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    52/146

    52

    qRyqY qY mwixE rwmu rGuvMsu khwieE] duAwpuir ikRsn murwir kMsu ikrqwrQu kIE]

    augRsYx kau rwju ABY Bgqh jn dIE]

    kil juig pRmwxu nwnk guru AMgdu Amru khwieE] sRI gurU rwju Aibclu Atlu Awid puriK PurmwieE]

    (gurU gRMQ swihb AMg 1390) Bwv ArQ:- ies Sbd ivc cwr jugW dy AvqwrW dw vrnx kridAw swnUM ieh smJw

    ivc jo vI gurU pIr Avqwr hoey hn auh sB iek hI srUp hn[aunHW ivc koeI AMqr nhI hY

    bil nwm dw bhuq SkqISwlI rwjw minAw igAw hY ijs ny svrg dy rwjy ieMdr nUM hwr bnx dI ieCw kIqI qW aus dy gurU SukrwcwrIAw ny aus nUM sO X`g krn dw aupdys id kwrn svrg dy rwjy ieMdr nUM icMqw lg geI qy aus ny ivSnU dyvqy pwsoN shwieq dI shwieqw dw Brosw idqw[bil rwjy ny 99 X`g sPlqw nwl sMpUrn kr ley jd auh Awpxw s

    lgw qW aus smy iek bwaUxw ivAkqI bRwhmx dy rUp ivc dwn lYx vwsqy Aw pujw[bw bwvn ikhw igAw hY ijs ny bil rwjy pwsO Awpxy FweI kdm BUmI dwn lYx dI mMg kIqI[rwjy nUM

    CotI idKweI idqI pr bwvn Avqwr jo Asl ivc ivSnU dw Avqwr sI, dy zor dyx qy jd rwjw bwvn Avqwr ny Awpxy do kdmW ivc hI rwjy dy swry rwj nUM mwp ilAw qW Agly AsIs dwn krnw ipAw ijs dw hvwlw gurU gRMQ swihb dI auprokq pMgqI dI pihlI quk ivc

    AglI quk ivc qRYqy X`ug dy Avqwr rwm dw hvwlw imldw hY ik rwm cMd rGU kul iv Avqwr dy rUp ivc siq X`ug ivc prgt hoeI sI,pYdw hoieAw hY [rGu bMs dw hvwlw dsmik sUrj vMs ivc iek rwjw hoieAw hY ijs dw nwm rGu sI ijs qoN rGu vMs ArMB huMd

    Gr rwjy dsrQ dw jnm hoieAw ijs dy cwr puqr rwm,BrQ,lCmx qy SqrUGx sn[rwjy Aj dwswihb ivc ies rUp ivc imldw hY ik

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    53/146

    53

    swihb ivc ies rUp ivc imldw hY ik AjY su rovY BIiKAw Kwie]

    AYsI drgh imlY sjwie](gurU gRMQ swihb AMg 954) gurU gRMQ swihb dy iehnW SbdW dw Bwv jwnx leI Aj rwjy dy jIvn dI ieh k

    ik rwjy Aj ny iek vwr kroD vs ho ky iek irSI nUM AwpxI GoVswlw ivcoN iek muTI BridqI[aus irSI ny Awpxy AwSrm dy bwhur aus il`d nUM rK idqw[khwxI AnUswr auh il`

    bhuq vfy Fyr ivc bdl geI [ rwjw vI iSkwr Kyfdw hoieAw jd aus pwsy qoN guzr irhw sI q hYrwn hoieAw ik gupq rUp ivc ikqy aus dy iKlwP ibgwvq qW nhIN auT rhI jd ik GoVyijhnW dI il`d dw ieh bhuq vfw Fyr lgw hoieAw hY [ jd puC Cwx kIqI geI qW pqw lgw idqw hoieAw dwn Pl irhw hY [ rwjy dy ies duK dw vrnx gurU gRMQ swihb ivc kIqw i

    ho ky ro irhw hY ik aus nUM AwpxI idqI hoeI iBiKAw (il`d)KwxI pYxI hY jd ik drgwhimln vwlI hY[iesy qrW rGu vMs dy rwjy dsrQ qy aus dy puqr rwm dw vI vrnx gurU gRMQ swihb iv rGu bMis iqlku suMdru dsrQ Gir muin bMCih jwkI srxM] (gurU gRMQ AMg 1402)

    Aqy jsrQ rwie nMdu rwjw myrw rwm cMdu pRxvY nwmw qqu rsu AMimRqu pIjY]

    (gurU gRMQ AMg 973) rGu vMs dw hvwlw qW gurU gRMQ swihb ivc keI vwr imldw hY jyvyN

    sMg sKw sB qij gey koaU n inbihE swiQ]

    khu nwnk ieh ibpq mY tyk eyk rGunwQ] (gurU gRMQ swihb AMg 1429)i W d Q j d d B h U b U k ihb ilKd h ik

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    54/146

    54

    iesy qrW dsrQ rwjy dy puqr rwm dy Bgq hnUvwn bwry gurU nwnk swihb ilKdy hn ik mn mih JUrY rwm cMdu sIqw lCmx jogu] hxvMqru AwrwiDAw AwieAw kir sMjogu]

    (gurU gRMQ AMg 1412) qRqY Xug dy Avqwr rwm Sbd dw vrnx gurU gRMQ swihb ivc Akwl purK dy nw

    pRmwqmw dy pRclq sBnW nwvW qoN vDyry vwr iliKAw hoieAw imldw hY[kuJ ivdv vrnx kIqI hoeI mMndy hn[duAwpur Xug dy Avqwr ikRSn dw pRMswpUrvk vrnx gurbw hY[auprokq Sbd ivc( duAwpuir ikRSn murwir kMs ikrqwrQu kIE] ) dw ArQ iehI kIqw jWdw hY ik duAw

    ivc ikRSn rUp Awxky murwr rwkS nUM mwr idqw qy kMs nUM mukq kr idqw[Awpx pivqr purS qy BY irhq kr idqw[ikRSn bwry gurU gRMQ swihb ivc aus dy jIvn dIAW G vrnx keI SbdW ivc imldw hY ijs qrW ik gurU nwnk swihb ikRSn bwry gurbwxI ivc dsd

    qyry bMky loiex dMq rIswlw]sohxy nk ijn lMmVy vwlw] kMcn kwieAw suieny kI Fwlw]sovn Fwlw ikRsn mwlw jphu qusI shylIho

    jm duAwir n hohu KVIAw isK suxhu shylIho]hMs hMsw bg bgw lhY mn k bMky loiex dMq rIswlw]7]

    qyrI cwl suhwvI mDurwVI bwxI]kuhkin koiklw qrl juAwxI] qrlw juAwxI Awip BwxI ieC mn kI pUrIey]swrMg ijau pgu DrY iTim iTim Awip

    sRIrMg rwqI iPrY mwqI audku gMgw vwxI]ibnvMiq nwnku dwsu hir kw qyrI cwl suhwvI mDurwVI bwxI]

    (gurU gRMQ swihb AMg 567)

    auprokq Sbd ivc gurU nwnk swihb ny ikRSn dI pwqr auswrI kridAw aus dIAW suMdr AvwlW Aqy suhwvI cwl qy im`TI bwxI dw vrnx bVI KubsUrqI nwl kridAw aus dI Xuvk

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    55/146

    55

    vwlW Aqy suhwvI cwl qy im TI bwxI dw vrnx bVI KubsUrqI nwl kridAw aus dI Xuvk hY[ikRSn nUM pRym ipAwr dI mUrqI dsidAw gurU gRMQ swihb ivc drjoDn dy pkvwibdr dy Gr swg nwl rotI KWidAW swg dI qulnw KIr nwl kIqI hY ik

    rwjn kaunu qumwrY AwvY]AYso Bwau ibdr ko dyiKE Eh grIbu moih B hsqI dyiK Brm qy BUlw sRI Bgvwn n jwinAw] qumro dUDu ibdr ko pwno AMimRq kir mY mwinAw]

    KIr smwn swgu mY pwieAw gun gwvq rYin ibhwnI] kbIr ko Twkuru And ibnodI jwiq n kwhU kI mwnI]

    (gurU gRMQ AMg 1105)ies kQw nUM gurU gRMQ swihb dy ilKwrI BweI gurdws jI ies pRkwr ibAwn krdy hn

    AwXw suixAw ibdr dy bolY drjoDn hoie ruKw] Gr Aswfy Cfky goly dy Gru jwie ik suKw] BIKm,dRoxw krn qj sBw sIgwr vfy mnuKw]

    JugI jwie vlwiean sBnw dy jIA AMdr DuKw] hs boly Bgvwn jI suixho rwjw hoie snmuKw]

    qyry Bwau n idsoeI myry nwhI Awpdw duKw] Bwau ijvyhw ibdr dy horI dy icq cwau n cuKw] goivMd Bwau Bgiq dw BuKw] (vwr 10,pauVI 7)

    pMjW pWfvW dI pqnI,pMcwl dys dy rwjy drupd dI puqrI dropdI ijs nUM iDRSt rwStdrjodn dy hukm nwl ngx krn dw Xqn kIqw igAw qW dropdI dI pukwr ikRSn ny sux ky

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    56/146

    56

    drjodn dy hukm nwl ngx krn dw Xqn kIqw igAw qW dropdI dI pukwr ikRSn ny sux ky ijs dw hvwlw nOvyN pwiqSwh gurU qyg bhwdr jI ies qrW dyNdy hn ik

    pMcwlI kau rwj sBw mY rwm nwm suiD AweI]

    qw ky dUKu hira krUxw mY AwpnI pYj bFweI]

    (gurU gRMQ swihb AMg 1008) gurU gRMQ swihb dy ies hvwly dI kQw nUM BweI swihb BweI gurdws jI ivsQwr nwl

    AMdr sBw duswsny mQy vwl dropqI AWdI] dUqW no PurmwieAw nMgI krhu pMcwlI bWdI] pMjy pWfo vyKdy AauGt ruDI nwir ijnW dI]

    A`KI mIt iDAwn Dr hw hw ikRSn kry ivlWdI] kpV kot auswirE Qky dUq n pwr vsWdI]

    hQ mroVn isr Duxin pCoqwn khn jwh jWdI] Gr AweI Twkur imly pYj rhI boly SrmWdI] nwQ AnwQW bwxu DurWdI](vwr10 pauVI8)

    vwihgurU Sbd dI ivAwiKAw kridAw hoieAw guru gRMQ swihb dI bwxI vI swnUM ie Sbd vI ivSnUM Bgvwn Aqy aus dy vK vK hoey AvqwrW dw hI iek nwm hY[ikRSn sbM prkwr iliKAw imldw hY]

    vwihgurU vwihgurU vwihgurU vwih jIaU] kvl nYn mDr bYn koit sYn sMg soB khq mw jsod ijsih dhI Bwqu Kwih jIa dyiK rUpu Aiq AnUpu moh mhw mg BeI ikMknI Sbd Jnqkwr Kyl pwih jI

    (gurU gRMQ swihb AMg1402)

    ies Sbd ivc ikRSn Bgvwn dI mwqw jsodw dw vrnx imldw hY ik auh aus nUM dhI cwvl hY[mwqw jsodw ny ikRSn dI pwlxw posxw kIqI sI jd ik aus nUM jnm mwqw dyvkI ny

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    57/146

    57

    [ q j y p p q j j q y y gurU gRMQ swihb ivc ies qrW imldw hY ik

    Din Din myGw romwvlI]

    Din Din ikRSn EFy kWblI] Din Din qU mwqw dyvkI]ijh igRh rmeIAw kvlwpqI](gurU gRMQ swihb AMg 987-88)

    klXug dy Avqwr gurU nwnk,gurU AMgd Aqy gurU Amrdws jI ArQwq dsW gurUAsmJxw cwhIdw hY ik gurU nwnk,rwm, ikRsn Awid AvqwrW pYgMbrW Aqy gurU sw

    hY[BwrqI siBAqw Aqy sMsikRqI ivc iqn dyvqy ivSnU,bRhmw qy iSv isrmor dyvqy m

    vrnx hr roz is`K jpu jI swihb ivc pVHdy hn ik eykw mweI jugiq ivAweI iqin cyly prvwxu]ieku sMswrI ieku BMfwrI ieku lwijv iqsu BwvY iqvY clwvY ijv hovY Purmwxu]Ehu vyKY Enw ndir n AwvY b

    (jpujI swihb pauVI 30)ieh vI ivSvws kIqw jWdw hY ik bRhmw dI auqpqI ivSnU dI nwBI ivcoN auqpn hoey k

    gurU gRMQ swihb ivc drj hY ik nwiB kml qy bRhmw aupjy byd pVih muiK kMiT svwir]

    (gurU gRMQ swihb AMg 489) gurU gRMQ swihb dy auprokq AMg ivc kml Pul qoN bRhmw qy aus qoN vyd dI auqpq Awpxy AnMdkwrj(ivvwh)smy pVHdw qy suxdw hY ik

    hir pihlVI lwv privrqI krm idRVwieAw bilrwm jIau]

    bwxI,bRhmw,vydu,Drmu idRVhu pwp qjwieAw bilrwm jIau] (gurU gRMQ swihb AMg 773(lwvW))

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    58/146

    58

    (gurU gRMQ swihb AMg 773(lwvW))iesy qrW gurU gRMQ swihb ivc ieslwm mq dy moFI hjrq muhmd rsUl dw vI bVy siq

    hY ik

    ATy phr Baudw iPrY Kwvx sMdVY sUil] dojik paudw ikau rhY jw iciq n hoie rsUl]

    (gurU gRMQ AMg 319)ieslwm ivc Akwl purK vwihgurU nUM AlwH krky sMboDn kIqw jWdw hY[gurbwxI i

    vriqAw igAw hY ik

    Avil Alh nUru aupwieAw kudriq ky sB bMdy]eyk nUr qy sBu jgu aupijAw kaun Bly ko mMdy]

    (guru gRMQ swihb AMg 1349) gurU goibMd isMG jI ny inmwz Aqy pUjw,msIq qy dohry ivc koeI Prk nhI disAw qy

    qurk,muislmwn (sunI qy SIAw)ivckwr koeI Prk smiJAw hY sgoN swrI mwnvqw nUM h hY]

    ihMdU qurk koaU rwPjI iemwm swPI,mwns kI jwq sBY eykY pihcwn krqw krIm soeI rwjk rhIm EeI,dUsro n Byd koeI BUl BRm mwnbo]eyk hI kI syv sB hI ko gurdyv eyk,eyk hI srUp sBY eykY joq jwnbo]

    dyhurw msIq soeI pUjw AO invwj EeI,mwns sBY eyk pY Anyk ko BRm dyvqw Adyv j`C gMDRb qurk ihMdU,inAwry inAwry dysn ky Bys ko pR

    (Akwl ausqiq)

    isK BwvyN msIq ivc jw ky pUjw pwT nhI krdy qy nw hI inmwz Adw krdy hn pr ijh bRhmigAwnIAW muislmwn pIrW,PkIrW qy AOlIAW ny ieslwimk qrIky nwl AnBv igA

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    59/146

    59

    g p qy y q y g auhnW dy klwm vI bwxI dy rUp ivc gurU gRMQ swihb ivc drj hn qy msIq ivc jw ky in vI pwauNdy hn ik

    PrIdw by invwjw kuiqAw eyh n BlI rIiq] kbhI cil n AwieAw pMjy vKq msIiq] auTu PrIdw aujU swij subh invwj gujwir] jo isru sweI n invY so isru kip auqwir]

    (gurU gRMQ swihb AMg 1381)

    iesy qrW is`K bu`q pUjw vI nhIN krdy pr ijnW ny BgqI duAwrw b`uqW dI pUjw krk nwl imlw ilAw hY auhnW dI bwxI vI gurU gRMQ swihb dw iek mhqpUrvk AMg hY qswihb auhnW dI pRsMsw AwpxI bwxI ivc ies qrW krdy hn ik goibMd dw nwm jpidAwivAkqI vI Bgq dw rUp Dwrn krky guxW dy Kzwny bx gey ik

    mhlw 5 ] goibMd goibMd goibMd sMg nwmdyau mnu lIxw]

    AwF dwm ko CIpro hoieE lwKIxw]1]rhwau] bunnw qnnw iqAwig kY pRIiq crn kbIrw] nIc kulw jolwhrw BieE gunIX ghIrw]1]

    rivdwsu FuvMqw For nIiq iqin iqAwgI mwieAw] prgtu hoAw swDsMig hir drsnu pwieAw]

    sYnu nweI buq kwrIAw Eh Gir Gir suinAw]ihrdY visAw pwrbRhmu Bgqw mih ginAw]

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    60/146

    60

    ieh ibiD suin kY jwtro auiT BgqI lwgw]imly pRqiK gusweIAw DMnw vfBwgw]

    (gurU gRMQ swihb AMg 487-88) Bgq nwmdyau bwry qW gurU gRMQ swihb ivc bVy Spst rUp ivc disAw igAw hY ik hoky aus dy pwsoN Bgvwn ny du`D pIqw sI[

    dUdu ktorY gfvY pwnI]kpl gwie nwmy duih AwnI] dUdu pIau goibMdy rwie]dUDu pIau myry mnu pqIAwie]

    nwhI q Gr ko bwpu irswie]1]rhwau]suoien ktorI AMimRq BrI]lY nwmY hir AwgY DrI]2]eyku Bgqu myry ihrDy bsY]nwmy dyiK nrwienu hsY]3]

    dUDu pIAie Bgqu Gir gieAw]nwmy hir kw drsnu BieAw]4]3](gurU gRMQ swihb AMg 1163-64)

    gurU gRMQ swihb ivc qkrIbn hr mzhb dy pIrW,PkIrW,AOlIAW,gurUAW,AvqwrW,B vrnx bVy Awdr siqkwr nwl kIqw igAw hY [ aus smy eIsweI mq BwvyN Bwrq ivc Awm

    pr iPr vI Sbd eIsw swnUM bwxI ivc iml jWdw hY ik duK nws, Brm ibnws, qn qy, jip jgdIs eIsh jY jey]

    (gurU gRMQ swihb AMg 577) Sbd eIsh dw ArQ Awm qOr qy eIsvr,vwihgurU AkwlpurK qy keI ivdvwnW ny ies nUM hY[ies dy TIk ArQ qW BwvyN gurU mwhwrwj hI jwxdy hn pr ies Sbd dI siqkwr rUp iv

    vrqoN swnUM is`KW nUM mzhbI iPrkwpRsq dI jnUnI jihr qoN dUr rKx leI shweI jrU dw igAwn gurbwxI dw ieh Sbd hor vI spSt kr dyNdw hY ik

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    61/146

    61

    byd kqyb khhu mq JUTy JUTw jo n ibcwrY] (gurU gRMQ swihb AMg 1450)

    ijs qrW byd cwr pusqkW dw nwm hY ausy qrW kqyb vI smYsitk puqkW nUM ikh bweIbl,kurwn qy qOhrw ikqwbW Swml hn[ieh ikqwbW eIsweI mq,musilm mq,XwhU mMnIAW jWdIAW hn [ gurU gRMQ swihb iehnW sBnW Dwrmuk pusqkW nUM siqk rih kOx jWdw hY?kyvl mnmqIAY,nwsqk,pwKMfI,dMBI,inMdk,eIrKwlU hMkwrI qy Dik iek dujy dy mq dI inMidAw krnw hI Awpxw krqv smJdy hn pr qIsry pwiqSwh sRI gu

    mwhwrwj qW gur Sbd nUM ivswrn vwilAw nUM qwVxw qy inMidAw nUM bhuq hI m

    gur kw sbid ivswirAw dUjY Bwie rcMin]iqRsnw BuK n auqrY Anidnu jlq iP dustw nwil dosqI nwil sMqw vYru krMin]Awip fuby kutMb isau sgly kul finMdw BlI iksY kI nwhI mnmuK mugD krMin]muh kwly iqn inMdkw nrky

    (gurU gRMQ swihb AMg 755) jy kr AsI inMidAw dw iqAwg kr ky hr iek nUM siqkwr nwl Awpxy Drm AsQwnW AQviezq mwn dyNdy hoey smwjk,Dwrmuk,siBAwcwrk,Awqmuk,mwnsk rUp ivc gurU gRM

    qy krm krky mn leIey qW sMswr Br ivc is`KI dw bolbwlw ho skdw hY qy hr ivAkqI guskdw hY[sB lokweI nwl ipAwr krnw hI gurU nwnk swihb dI isiKAw hY ijs dy nqIjy vjoivc vs rhy ihMdUAW qy muislmwnW ny Awpxy prspr mqByd Bulw ky gurU swihbwn

    prmwqmw iek hY jo ik srgux qy inrgux Dwrn krky vI iek hY[auh Sbd rUp ivc vI iek hI bweIbl dw kKn hY ik

    1 In the beginning was the Word, and the Word was with God,and the Word was God..

    ies qrW ieh inMidAW dI kurIqI vI swfy gurduAwirAW ivc DusV geI jo ik hux

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    62/146

    62

    ies qrW ieh inMidAW dI kurIqI vI swfy gurduAwirAW ivc DusV geI jo ik hux isMG sBw ny ividAk Adwry Kolx qy gurmq Aqy pMjwbI dy prcwr leI skUl

    idqw [ lwhOr dI isMG sBw vloN pujwrIAW dI ivroDqw kwrn isMG sBw AM gey [ AMimRqsr isMG sBw ivc izAwdw qr mYNbrW ivc gurduAwirAW dy p Kym isMG jI bydI Swml sn [ lwhOr dI isMG sBw bwbw Kym isMG bydI nU M gurU smwn AsQwn dyx leI iq qy pujwrIAW dy ivruD muihm clw rhI sI [ AwpsI ies lVweI ivc kurIqIAW htw dujy ivruD duSnbwzI dw prcwr ArMB ho igAw qy iek hor kurIqI inidAw dy ies v`D rhI Pu`t nUM keI is`K pqvMiqAW ny cMgw nhIN smiJAW qy ienHW leI iek sWJI bYTk dw 1880 ivc pRbMD kIqw igAw ijs ivc iek jnrl isMG sB bhuqw icr cl nw skI [ jnrl isMG sBw nUM iPr nvw rUp 1883 ivc dy ky ies dw riKAw igAw ijs dy pRDwn s.mwn isMG qy skqr BweI gurmuK isMG bxw AMiMRqsr dy srbrwh hox kwrn srkwrI ivAkqI smJy jWdy sn [ aus smy srb AMgryz ifptI kimSnr kIqw krdw sI ijs kwrn srbrwh fI:sI dI mrzI ivruD nhIN ipCoN s. mwn isMG dI QW qy s.Twkr isMG sMDwvwlIey nU M ies dw pRDwn bxw idqw pr kuJ dyr ipCny vI AsQIPw dy idqw qy bwbw Kym isMG jI nUMies dw pRDwn bxw idqw igAw [ ies pRbMD qo sMquSt nw hoskI ijs kwrn AwpsI JgVy ieQoN qk v`D gey ik mYNbr iek dujy ivruD sMkoc krdy sn [ies AwpsI JgVy kwrn lwhOr isMG sBw ny Kwlsw dIvwn lw hwlwq ivc is`K rihq mrXwdw vl iksy vI iDAwn nhIN idqw pr Kwlsw skU pqrkwrI vl iDAwn idqw igAw[ lwhor isMG sBw vloN BweI gurmuK isMG dy kIqy gey[ (1)gurmuKI AKbwr,(2)ividAk pMjwb,(3)Kwlsw AKbwr,(4)rswlw

    kIqy gey [mhwrwjw hIrw isMG AwP nwBw ny s`q hzwr rupieAw idqw ijs nw igAw[prcwr dy ieh swry swDn gurduAwirAW ivcoN kurIqIAW nUM dUr krn h l [ l l k l kb h

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    63/146

    63

    hI vrqy jwx lgy [ ienH W ivc ilKn vwly iksy lyKk nyvI gurbwxI AnUswr jW rihqnwimAW qy gurmq dw prcwr krn dI bjwey Awpxy injI p`KW nUM hI prcwrnw SurU kr id

    ivc vI pujwrIAW dI rIqI AnUswr gRMQI,rwgI,kQwvwck qy prcwrk Awid v Kwx vwly bxdygey[ pUjw dw Dwn ijs nUMgurU goibMd isMG jI ny zihr dw nwm idqw sI is` iek v`fI kurIqI dyrUp ivc DusV igAw jo ik hux qk jwrI hY[sB kurIqIAW dI jnmdw pMQ iDAwn hI nhIN dy irhw ijs kwrn Ajoky kwl ivc keI gurduAwry vpwrk A hn[ swfI igrwvt ieQoN qk igr cukI hY ik AsIN kuJ pYisAW leI jy loV pvy qy Kwqy kruk krvwaux qk vI jw skdy hW[duK dI gl ieh hY ik keI Ajoky is`K

    krdy hn ik is~K m`q ivc pUjwrIvwd leI koeI AsQwn nhIN hY ijhw ik SromxI Dk kmytI dyis`K ieiqhws rIsrc borf vloN prkwSq pusqkSROmxI gurduAwrw pRbMDk kmytI ieh drj hY ik is`K rhu-rIq muqwibk gurduAwirAW ivc pujwrIAW qy pwdrIAW nhIN [ pUjw dw Dwn Kwxw is`K mrXwdw dy ivruD hY jyvyN ik SromxI gu puqk pMnw 6ivc ieh drj hY ik gurmiq is`DWq Anuswr Drm Kyqr ivc p qwnWswhW qy aunHW vloN kyNdrq AiDkwrW nUM,AwriQk ipV ivc pUM

    AiBmwnIAW nUM Aqy siBAwcwrk mwhOl ivc AsihnSIl ihMfIAW hMkwrI smiJAw jWdw hY[ kI Aj kl SromxI gurduAwrw pRbMDk kmytI Awpxy hI ilK iesy qrW isMG sBw dy gurduAwirAW ivc hvn dI rIqI vI cwlU nhIN hoskI sI [ ies nU MihMdU rIqI kih

    inkwr idqw igAw[ieh cwlU krn nwl is~K gurU goibMd isMG dIAW pMj bwx gRQ swihb qy dsm gRMQ swihb ivc hvn dI mihmw ilKI hoeI imldI hY [

    pr dsm gRMQ ivc ilKI hoeI gurU goibMd isMG jI dI bIr rsI bwxI ijhVI sMq AMgryz nUM psMd nhIN sI qy isMG sBw dy kwrkun AMgryz srkwr nUM i

    d Ai AW i d RMQ ihb d Rk S I bMd k k B

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    64/146

    64

    gurduAirAW ivc dsm gRMQ swihb dw pRkwS vI bMd krvw cuky sn Bwvy swihb AMimRqsr ivc vI hr roz guru gRMQ swihb dy nwl hoieAw krdw sI[ A

    ivc keI BulyKy KVy krny ArMB ho gey ik ieh bwxI dsmys ipqw jI dI nhIN[ ies crcw dw muF AM ieqhwskwr jnrl kinGMm vloN b`Jw igAw ijs kwrn bhuq swry is`K ilKwrI vI crcw ivc ku`D pey[ieh crcw jd v`D geI qW Kwlsw dIvwn AMimRqsr vloN sR swihb dIAW 32 bIVW iekqr kr ky pMQ dy ivdvwnW pwsoN dsm gRMQ dw ik dsm gRMQ dI smucI bwxI dyrcnhwr gurU goibMd iSMG jI hI hn[iek rIport pMQ nU ADwr qy dsm gRMQ swihb dI CpweI dy pRbMD kIqy gey qy hux jo dsm gRM

    Cp irhw hY [ isMG sBw lwhOr qy Kwlsw dIvwn lwhOr ny ividAk Kyqr ivc bVIAW pRwp isMG BdOV vI lwhOr puj gey qy aunHW nUM isMG sBw dw pRDwn inXu srkwr ivc bhuq Asr rsUK sI qy auh cMgy ividvwn vI sn qy dsm gRMQ dy iqjy kr ky AMgryz srkwr nUM pys kr cukysn ijs kwrn AMgryz srkwr aunHW qyBrosw krdI sI [ aunHW nU M keI snmwn p`qr vI srkwr vloN imly hoey sn [ aunHW ny is` K AwgUAW qy is`K irAwsqW dy mhWrwijAW

    kwlj AMimRqsr dI sQwpxw leI bVw SlwGw Xog kMm kIqw [ kuJ smy ipCoN isMG sBw lwhOr vI Pu`t dw iSkwr ho geI ijs dw pRBwv K isMG sBw qy Kwlsw dIvwn lwhOr dy keI AwgUAW dy Akwl clwxw kr jw geIAW [ ies smy srdwr suMdr isMG mjITIAw dy XqnW kwrn iek sWJy dIvw ivc AMimRqsr ivKy cIP Kwlsw dIvwn dI SQpxw kr idqI geI [ BweI Arjn isM

    srdwr suMdr isMG jI mjITIAw ies dy sk`qr Qwpy gey [cIP Kwlsw dIvwn vlo kIqI geI ijs nypMjwb ivc skUl qykwlj Kolxy SurUkr idqy [ vyKo vyKI pMjwb dybhuq swry SihrW qy v`fi i MG B W K l dI k i h I [ k I Mj bI d AKb

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    65/146

    65

    ivc isMG sBwvW qy Kwlsw dIvwn kwiem hoeI gey [ keI pMjwbI dy AKbwr dujy nwl eIrKw krdy hoey iek dujy dI ivroDqw dy nwl nwl ihMdUAW ,musl

    bVy zor nwl ivroDqw kr rhysn [ is`KW dy ieh sB DVy AMdrKwqy AMgryz srkwr dI s ijs kwrn ieh ieho jhI koeI hrkq nhIN sn krdy ijs kwrn AMgryz srkwr nrwz ho pujwrIAW dI qW AMgryz Kuly Awm shwieqw krdy sn [ ienHW pujwrIAW jwgIrW aupr pUrw kbzw hox kwrn coKI Awmdn ho jWdI sI [ ieh vihlV pujwr leI keI ieKlwkI igrwvtW dw vI iSkwr hogey sn [ niSAW qy ivBcwr dy gulwm ieh pujwrI XwqrU bIbIAW nwl vI mwVw vrqwE krn lg pey sn ijs kwrn Awm is`K ienH

    cwhuMdy sn [gurduAwirAW ivc jwq pwq nUM vI DsoV idqw igAw [nIvIAW sI qy nw hI iksy nIvI jwq vwly dw prSwd hI gurduAwry ivc kbUl kIqw jWdw dIAW ienHW hrkqW ivruD Awvwz cukdw aus ivruD is`KW dy nwm hukmn sdw idqw jwx lg ipAw [ ies dy bwvjUd is`K sMgqW ivc pujwrIAW dy ivruD r

    AMgryz srkwr vloN hirmMdr swihb c AKMf pwT rwjnIqI dIAW cwlW Aqy rwjsI qbdIlIAW dw pRBwv hr ivAkqI Aqy hr sM

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    66/146

    66

    j q qy j q p q qy rwjsI srgrmI ivc ih`sw lYNdI hovy jW nw lYNdI hovy hr rwjsI qbdIlI Awpxw vINhvIN sdI dw ArMB dw smw sMswr dy mMc qy keI rwjsI qbdIlIAW ilAw i ivc kuJ nw kuJ ieqhwsk rUp ivc vwpr irhw sI [pMjwb ivcoN bhuq swry ivAkq jw rhy sn ijs kwrn aunHW ivc Dwrmukqw dy nwl rwjnIqk jwgirqI vI pYdw h rih rhy aunHW dy irSqydwrW qy im`qRW qy pY irhw sI [ lwhOr ivKy lwlw h rK ky bdySW ivc AMgryz qoN Bwrq nUAzwd krvwaux leI prcwr kr ky gdr pwrtI nUMmzbUq krI jw rhysn [ gdr pwrtI ivc is`KW dI igxqI sB nwloN vDyry hox kwrn ies dw pRBwv pMjw ieMifAw kWgrs pwrtI ijQy AMgryzW pwsoN rwj pRbMD ivc vDyry shUlqW pYr pMjwb ivc mzbUq krn vl bVI srgrmI nwl kdm put rhI sI [ sMswr dI pih AMgryz srkwr nUM AwpxI POjI qwkq vDwaux dI loV hox kwrn bhuq swry is ky XUrp ivc lV rhI ivSv jMg ivc ih`sw lY rhy sn [POjI is`KW dw XUrp ivc GtnwvW ny aunH W POjIAW qoN ielwvw aunH W dy irSqydwrW sMbMDIAW qy vI bVw AgWh vDU dI cVHq kwrn AMgryz kwPI pRyswn sn [ is`K ieqhws Anuswr aunhW ny p rIqIAW krn qy krvwaux vl vI iDAwn idqw[ AMimRqsr dy hirmMdr swihb dI sn ijs kwrn aunHW ny hirmMdr swihb ivKy AKMf pwT krvwauxy SurU kr id cldI rhI jd qk ik ivSv dI pihlI jMg jwrI rhI [ AKMf pwTW dI ies cl rhI lVI iv AwpxI rOl dy pYsy nhIN lYNdw sI [ sB pwTI svY ieCk qOr qy AKMf pwTW dI muPq syvw krd pwTW leI jW sDwrn pwTW leI koeI vI pwTI pwT Byt nhIN ilAw krdw sI [ h pwT Byt lYxI kurihq hY qy koeI vI pwTI ieh kurihq nhIN krnI cwhuMdw sI

    AMgryz APsr vI Swml hoey dsy jWdyhn [ hr AKMf pwT dy Bog smy PrMgIAW dI ij`q le sI [jMg ij`qn ipCoN jdoN pMjwb dy POjI vwps pM jwb prqy qW aunH W ivcoN keI POjIAW ny hirmMdr spwT krvwauxySurU kr idqy [ ies smy AMgryz dy ipTU pujwrIAW ny AKMf pwT dinscq kr idqI

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    67/146

    67

    pwT krvwauxySurU kr idqy [ ies smy AMgryz dy ipTU pujwrIAW ny AKMf pwT dinscq kr idqI qy AKMf pwTW nUMivkrI qy lw ky is`K mrXwdw nU M iek hor kurIqI dw iSkwr bxw idqw [ AKMf p

    dI kurIqI aus smy qoN lYkyhux qk is`K jgq ivc cl rhI hY jd ik hr pwTI AwpxI rOl dypYsylY irhw hY [ ieh kurIqI hux gurduAwirAW ivc mrXwdw dw rUp Dwrn kr cukI hY [

    lMgr dI mrXwdw isK Drm ivc lMgr iek Awpxw ivSys AsQwn rKdw hY ijs ivc

    bRwbrqw,sWJIvwlqw,BweIvwlqw,inmrqw qy ipAwr dw suMdyS hr iek pRw ivqkry qoN ibnw AmlI rUp ivc idqw jWdw hY [ ies dw ArMB gurU nwnk dyv Amrdws jI ny qW ieh hukm jwrI kIqw hoieAw sI ik pihly pMgq iPr sMgq[ Anuswr ihMdusqwn dy SihnSwh A`kbr ny vI goieMdvwl dy AsQwn qy gurU ies dI AwpxI iek mrXwdw hY ijs dw vrnx is`K rihqnwimAw ivc kIqw hoieAw

    jy kqhUM prswdih pwvY] krd Byt ibn kbhUM n KwvY]

    jo pRSwd Ckny lgy, hwQ sucyq kryie] eykwkI vh Kwie nih,Avrn ko BI dyie]

    BWg qmwkU inkt n jwvY ] iqn qy BI suic dyg krwvY ] bkrw Jtkw bIc nih krY ]

    Avr mws nih lMgr DrY ] Xw qy Xh isKXw sun lIjY]LMgr mih nih mws AnIjY]

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    68/146

    68

    LMgr mih nih mws AnIjY] ipRQm gurU ky Bog ihq,BWjn suD mMgwie]

    jo jo lMgr kIn hY,so sb qhW Drwie] iqh kr gur ko Bog lgwvY] gur ko rUp irdY mo iDAwvY] gurU gRMQ mo Byd n kweI ] gRMQ hoie qo inkit DrweI]

    qW pwCy Kwlsy bulwvY]

    lMgr inkty pWiq bTwvY] sm brqwrw sB ko dyeI] dUjw Bwv n mn mih lyeI] suD Bum vh Bojn pwvY]

    KtIAw pr bih kbI n KwvY](rihqnwmw BweI dysw isMG jI)

    gurU goibMd isMG jI lMgr dI mrXwdw nUM bVI sKqI nwl Awpxy Kwlsw p swKI ivc ies qrW imldw hY ik iek vwr jd ielwky ivc kwl pY igAw qW gurU jI lMgr dy nwl nwl kuJ mwieAw vI aunHW dy guzr leI idqI jwvy[ is`KW ny gurU kr idqw [ kuJ isKW ny mwqw jI nUM jw ky ikhw ik jMg dy idn hn qy Edr ielw kwrn lMgr dI rsd bcw ky rKxI cwhI dI hY qW ik loV smy kMm Aw sky [ mwq

    gurU goibMd isMG jI nUM ies dw pqw lgw qW aunHW jo vwk Awpxy muK swnUM imldy hn ik

    ijsGrdomqyauhGrnhIrhdwiesGrsdwAwpdwqy

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    69/146

    69

    ijsGrdomqyauhGrnhIrhdwiesGrsdwAwpdwqy KqRIAwnUmwrygw]myrwpMQlUtygw]qyisKJwVwivcAwpdwBogngy]qurkW

    jweIdUrkrONgw]sUrWqykwierkwierWqysurmy]qIvIAW mjUrIpurK]AqyqIvIAWisKWdIAWsaupWgwiesydIAaulwdnU]GrG

    (sO swKI swKI 23) jd is`KW ny Ardws byNnqI krky Awpxy Awp qy mwqw jI leI bKiSs krvweI q lMgr cwlU kro[lMgr cly gw qW sRwp n AwvYgw] lMgr Atkw]sRwp Ktkw]

    (sO swKI) SromxI gurduAwrw vloN pRkwsq rihq mrXwdw ivc lMgr bwry ies qrW iliKA(a)gurU kw lMgr:-ies dy do Bwv hn:iek is`K nUM syvw isKwauxw,dUjw aUc(A)gurU ky lMgr ivc bYT ky aUc-nIc,iksy zwq jW vrx dw pRwxI pRswd Ck s

    iksy dys,vrx,zwiq jW mzHb dw ivqkrw nhIN krnw[hW,iek QwlI ivc kyvl AMi lMgr dI jo mrXwdw Aj kl cl rhI hY aus qy AsIN koeI itpxI nhIN krnw cwhuM

    gurduAwirAw ivc lMgr dI ijs FMg nwl mrXwdw qoVI jw rhI hY auh hr is`K d gurU GrW ivc lMgr QwlIAW dy rUp ivc hotlW dI qrz qy iqAwr kIqw jWdw h

    gurbwxI ivc qbdIlI SurU

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    70/146

    70

    g q is`KW nUM kMmzor krn vwsqy is`KW nUM gurbwxI qoN qoVx qy dUr k

    hoeI sI [ ies sbMDI AMgryz srkwr ny is`K mIfIAW,is`K ilKwrIAW,prcwrkW, gRMQIAW Awid nUM AwpxI mrzI muqwbk qorx dy Xqn kIqy hoey sn [SurU dIAW syvwvW lIqy jwx dw pqw lgdw hY [ s. qyjw isMG BsOV iek pRkwr dw is`K duSmxI leI bwkwiedw AwrQk shwieqw idqy jwx dw pqw cldw hY [ AMg iek skUl qy pirMitMg pRYs vI clw irhw sI [ AMgryz ieh mihsUs krdy sn ik is` ivhwrk SkqI gurbwxI qoN pRwpq kr dy hn ijs dw myn Durw mwnsk qy Awqm leI is`KW ivc kurIqIAW qy iBRStwcwr DsOVx leI ieh jrUrI hY ik is`KW dy m jwx qy gurbwxI nUM ijQoN ik ieh Awqmk SkqI pRwpq krdy hn aus nUM Gtw mMqv ivc s. qyjw isMG BsOV ny AMgryz srkwr dI kwPI shwieqw kIqy jwx d dIAW aunHW bwxIAW nUM inSwnw bxwieAw igAW ijhVIAW ik AMimRq ivc Swml hn [is`K ieqhws Anuswr dsmyS ipqw gurU goibMd isMG jI ny jd AM iqAwr krn qoN pihlW mhwrwj jI ny cMfI dI vwr dw pwT kIqw sI [ ies bwxI dy igAw [ AMimRq iqAwr krn smy byNnqI cOpeI dw pwT vI kIqw jWdw hY q rihrws dy nwl pVHI jWdI hY [ ies bwxI dIAW 27 pauVIAW qy iek AiVl hY ij28 pauVI bx jWdIAW hn [ jy kr AglI cOpeI ijs ivc bwxI dy rcn kwl qy AsQwn

    Swml kr leIey qW ieh igxqI 29 qk puj jWdI hY [ ieh bwxI dsm gRMQ ivc cirq hY ijs dw AMg nMbr 376 qoN SurU ho ky 405 qy smwpq huMdw hY [ ies bw

    smwpq kr idqw igAw hY [ ies dI sB qoN pihlW qbdIlI s. qyjw isMG BsOVIey inrxy ivc kIqI hoeI imldI hY [ ies qoN pihlW iksy vI ilKq ivc ieh qbdIlI nhIN icOpeI byNnqI qkrIbn hr Cpy hoey gutky ivc 25 vyN AMg qk hI ilKI hoeI im

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    71/146

    71

    cOpeI byNnqI qkrIbn hr Cpy hoey gutky ivc 25 vyN AMg qk hI ilKI hoeI im sMprdwvW vloN Cwpy gey gutikAw ivc ies dw pUrn srUp imldw hY [ ies bw pihlW qyjw isMG BsOV dy Cwpy Kwny ivc GtweI geI auQy jd qyjw isMG B igAwnI krqwr isMG klsIvwlIAw sRI hirmMdr swihb AMimRqsr ivKy hYf gR s.qyjw isMG dy ieSwry qy cOpeI byNNnqI ivc AwKrI pauVIAW Gtw ky ies n kurIqI hux qk inqnym dy hr gutky ivc vyKI jw skdI hY [ iesy qrW rihrws nUM AnMd swihb jI dIAW 40 pauVIAW dy pwT dI bjwey hux kyvl pihlAW pMj pa pwT dw hI rvwz pw idqw igAw hY [ ies qoN ibnw sRI gurU gRMQ swihb jI iv

    jI dy ilKy hoey dohry nwloN mhlw 10 vI Kqm kr idqw igAw hY jd ik pUrwqn bIVW iv`c ieh dohrw ies qrW iliKAW imldw hY ik

    ]dohrwm:10]

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    72/146

    72

    hux gurU gRMQ swihb jI dI pihlI bwxI jpu jI swihb dIAW vI AwKrI do pauVI hY [ bwxI nUM ies qrW Gtwaux dw kwrn ieh disAw jWdw hY ik bwxI dw sMkrn vwly nUM Awqmk aucqw dw lwB pRwpq ho skdw hY ikauNik gurU nwn

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    73/146

    73

    krn vwly nUM Awqmk aucqw dw lwB pRwpq ho skdw hY ikauNik gurU nwn ik

    bIau bIij piq lY gey Ab ikau augvY dwil ] jy ieku hoie q augvY ruqI hU ruiq hoie ]

    (Awsw dI vwr) gurU nwnk dyv jI nyAwpxy is`KW nUMsmJwaux leI ikrswnI dI auDwrnw idqI hY ik ijs qr

    swbq bIj bIijAw jWdw hY ,koeI vI ikrswn bIj nUM doPwV kr ky aus dI dwl b vI augweI nhIN jw skdI [ kyvl swbq bIj hI augdw hY [ iesy qrW mn rUpI Ky

    leI pUrI bwxI dw hI pwT krn nwl Awqmk Pl dI pRwpqI ho skdI hY [ ADUrI nwl Awqmk aucqw nUM pRwpq krnw kTn hY [ sMpUrn rUp ivc suD bwxI hI nUM gurU swihb mnuKI mn dI Kurwk dsdy hn ik mn kw qosw hirnwmu h leI jrUrI hY ausy qrW bwxI vI sMpUrn rUp ivc swfy mn leI jrUrI hY [ iehI kw hir rwie swihb jI ny Awpxy v`fy swihbzwdy bwbw rwm rwie jI nUM gurU G bdlx kwrn Cyk idqw sI qyswrI aumr aus nUM muMh nhIN lwieAw sI pr Aj AsIN gur

    injI svwrQW leI bdlI jw rhy hW ijs nwl is`KI ivcoN Awqmk SkqI Alop huM SromxI gurduAwrw pRbMDk kmytI AMimRqsr dy keI AiDkwrI gurU nwnk dyv ,gurU A nwvW nwloN dyv Sbd hI htw rhy hn [ SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI dy pRkwSq gutikAW ivc ASuD bwxI dy keI Sbd ilKI jw rhy hW [ iesy qrW dsm gRMQ dw pRkws jo ik aus,AMimRqsr qy sRI Akwl qKq swihb kIqw jWdw sI sn 1932 ivc AMgryz dy ieSwry qy ieh

    igAw ik gurU gRMQ swihb dy bRwbr hor iksy gRMQ dw pRkwS nhIN ho skdw[ieh pRcw rhy hY jd ik kuJ SrwrqI Anwsr qKq sRI jnm AsQwn ptnw swihb qy qKq sRI s`c KMf hzU gurduAwirAW ivc dsm gRMQ dw pRkws bMd krvwaux leI iehI pRcwr kr rhy hn [ ies qrW

  • 8/8/2019 The origin and development of Kureetian in Gurduwaras (Punjabi)

    74/146

    74

    g g p p y q goibMd isMG jI dI gurbwxI qoN munkr ho rhy hW [ ieh swfI ieqnI v`fI Bul hY ik AsIN mI dy is`DWq qoN AmlI qOr qy Btkdy jw rhy hW [

    Akwl qKq swihb nUM ASrD`k bxwaux dI gu rUhirgo ibM d swihb jI vlo N sR I Akwl qKq swihb dI aU swrI au s smydyid` lI dymuZl qKq nwlo N au` cI kIqI geI sI ik

    ieh qKq swihb sR I Akwl pu rK nyau nH W nU Mhu km dykyAwpxynwm dw bxvwieAw hY[ is`K ieqhws AnU swr gu rU hirgo ibM d swihb jI Awp ies Akwl dyqKq qyibrwjnw ho xw nhIN cwhu Mdy sn pr Akwl pu rK dw hu km au nH W nU Mmnxw ipAw sI qyau h hmy SW hI bIr Awsn ivc sR I Akwl qKq swihb qy ibrwijAw krdy dsygeyhn [ au nH w qo N ipCo N au Qykyvl au nH W dySsqr hI rKx dw hu km disAw jWdw hY[ sR I Akwl qKq swihb dyArM B kwl qo N hI ieQyjovI gu rmqw ho ieAw au s nUMsmu cypMQ nyhmy Sw hI prvwn kIqw hY[ ieQo N jwrI mrXwdw AnkU l hu km nwmw swrypMQ qylwgU smiJAw jWdw hY[ is`KI dI ko eI mrXwdw BMg krn vwlyis`K nUMieQoN qnKwh v lweI jWdI hYijs nUMhr is`K iKVym`QypR vwn krdw hY[ du jymzhb is`KW dI ies mrXwdw qo N hY rwn huM dyhn ik sRI Akwl qKq swih pws Awpxw hu km lwgUkrn leI ko eI pu lIs jW PO j dI SkqI nhIN hYpr iPr vI ies dyhu km snmu K hr is` K Awpxw isr Ju kwau Ndw hY[ ies AsQWn au qymhwrwjw rxjIq isMG dysmyqk is` K rihq mrXwdw dw bVw iKAwl riKAw jWdw sI [ c rwjsI dKl nhIN idqw jWdw sI sgo N rwjnIqI nU MDrm ADIn clwau x dyXqn pU rI qrW kIqyjWdysn