Thần thoại Ấn Độ

Giáo trình: GS Lưu Đức TrungSoạn giảng: Nguyễn Thanh Phong

Thời kì tiền Vêđa Thời kì Vêđa Thời kì hậu Vêđa

Vạn vật hữu linhVật tổ TôtemTín ngưỡng phồn thực

Quá trình phát triển của thần thoại Ấn Độ

1500 tr.CN

Hệ thống thần linh mang đặc trưng tính cách con người

Đa thần giáo chuyểnsang nhất thần giáo

1000 tr.CN

Hệ thống thần thoại vũ trụ, thiên nhiên: thần mặt trời Surya, thần gió Vâyu, thần lửa Agni, thần mưa Inđra, thần mặt trăng Soma, thần bão táp Ruđra, thần rạng đông Usa...

Hệ thống thần sáng tạo và thủy tổ loài người

Người sáng thế

Visuakacma

Thủy tổ loài người

Pragiapati

Người nguyên thủy

Manu

Người khổng lồ Purusa

Thần mưa Inđra

Thần thợ rèn Toastri

Thị tộc

Vasu

Thị tộc

Ađitya

Thị tộc

Ruđra

NgườiBàlamôn

Người Vaisya

Người Ksatrya

Người Suđra

Đấng sáng thế Brahma

Các đời

Manu

Hệ thống thần tinh thần, tình cảm: Thần tình yêu Kama; ba nghệ nhân thiên thần Ganđacva, Kinnara, Ápxara; thần chết

Yama.

Thần tình yêu Kama

Chàng trai tuấn tú, ngồi xe do chim vẹt kéo, cầm chiếc cung bằng cây mía uốn cong, dây cung do đàn ong kết cánh, mũi tên làm bằng hoa xoài.

Theo chàng có vợ là nàng Rati, chúa xuân Vaxanta, các chàng trai thiên thần Ganđacva, các vũ nữ Apxara.

Đại diện cho sự sinh sôi nảy nở của vũ trụ, làm lung lạc ý chí các thần theo chủ nghĩa khổ hạnh: thần Bàlamôn, thần Hinđu, Brahma…

Kama bị Siva đốt chết, sau đó sống trở lại nhưng vô hình.

Hệ thống thần thoại bộ ba thần tượng Trimurti: Brahma – Visnu - Siva

Brahma

3 thuyết xuất thân: (1) Đấng tối cao phối hợp với năng lực Ảo ảnh Maya, (2) Sinh ra từ quả trứng vàng, (3) Sinh ra trong hoa sen từ rốn của thần Visnu.

Brahma có da đỏ hồng, 4 cánh tay, râu trắng, cưỡi thiên nga.

Thủy tổ của văn học nghệ thuật, kiến trúc, hội họa, ca múa, âm nhạc…đấng sáng tạo và ban phát tri thức cho nhân loại.

Brahma có 5 đầu, sau bị thần Siva phá hủy mất 1 đầu, nên còn lại 4 đầu.

BrahmaBrahma có da đỏ hồng, 4 cánh tay, râu trắng, cưỡi thiên nga.

3 thuyết xuất thân: (1) Đấng tối cao phối hợp với năng lực Ảo ảnh Maya, (2) Sinh ra từ quả trứng vàng, (3) Sinh ra trong hoa sen từ rốn của thần Visnu.

BrahmaBrahma có da đỏ hồng, 4 cánh tay, râu trắng, cưỡi thiên nga.

Brahma có 5 đầu, sau bị thần Siva phá hủy mất 1 đầu, nên còn lại 4 đầu.

3 thuyết xuất thân: (1) Đấng tối cao phối hợp với năng lực Ảo ảnh Maya, (2) Sinh ra từ quả trứng vàng, (3) Sinh ra trong hoa sen từ rốn của thần Visnu.

BrahmaBrahma có da đỏ hồng, 4 cánh tay, râu trắng, cưỡi thiên nga.

Brahma

Vishnu được mô tả với hình dáng chàng trai tuấn tú, màu xanh cam, có 4 tay, mỗi tay cầm các vật biểu trưng: cái đĩa sáng như mặt trời tượng trưng thần trí, cầm cung hoặc bông sen biểu tượng vũ trụ vận hành, cái chùy tượng trưng tri thức nguyên thủy, vỏ ốc đặc trư ng của ngũ hành.

Visnu có nhiều hình ảnh khác nhau, hàng chục kiếp hóa thân: cá Matsya, rùa Kurma, lợn rừng Varaha, sư tử Narasimha, người lùn Vamana, Rama cầm rìu, hoàng tử Rama, thần đồng Krisna, đức Phật Buddha, thần Kalki.

Thần lực của mặt trời, lực lượng chinh chiến hùng mạnh nhất bảo vệ thế gian

Visnu

Vợ của Vishnu là nữ thần Laksmi - nữ thần của sự giàu có và may mắn. Vật cưỡi của thần là Garuda (đại bàng kim sí điểu) – con chim thần huyền thoại.

Visnu

Vừa thiện vừa ác, vừa hiền vừa dữ, vừa xây dựng vừa phá hủy, đồng nhất trong nhiệm vụ chính là phá hủy; Là vị thần có nhân cách, vừa cạnh tranh thần lực với Brahma và Visnu vừa đồng hóa với hai vị này trong bộ ba Trimurti; đồng nhất với thần thời gian và thần chết.

Khí giới sử dụng: cung, lưỡi tầm sét, rìu, chĩa ba cạnh...

Hình dáng: màu da trắng, ba con mắt, mái tóc rối, sông Hằng chảy từ mái tóc xuống, miếng da hổ, bốn cánh tay (1 tay cầm chĩa, 1 tay cầm rìu, 1 tay ra hiệu xua đuổi sự sợ hãi, 1 tay ban phước lành), con rắn quấn quanh thân người...

Siva

Ba ngôi tối cao Brahma – Visnu – Siva là ba tác dụng khác nhau của cùng một bản thể: Sáng tạo – Bảo vệ - Hủy diệt.

Siva

Đấng tối cao trong cả ba ngôiKhông có ngôi nào cao hay thấpMột thân một thể chỉ khác mặtBrahma – Visnu – SivaBa vị cùng chung một am thất.

Thi sĩ Ấn Độ khuyết danh

Giá trị thần thoại Ấn Độ

Bức tranh cuộc sống của người Ấn Độ cổ đại sinh động và chân thực: xung đột dân tộc, chăn nuôi trồng trọt, khai phá đất đai...

Giàu hình ảnh tượng trưng và phóng đại: các vị thần là hình ảnh tù trưởng các bộ lạc, các đạo sĩ, vua chúa hay hoàng tử công chúa, các đẳng cấp, dân tộc...; thiên nhiên xinh đẹp trữ tình.

Nghệ thuật nhân cách hóa thể hiện năng lực thẩm mĩ phong phú.

Đề tài phong phú: nguyện vọng cuộc sống, nhận thức tự nhiên, đời sống tinh thần...

Hình thức: pha trộn thần thoại, sử thi, kịch, văn xuôi, thơ trữ tình...

Hạn chế của thần thoại Ấn Độ

Bị tư tưởng tôn giáo và triết lý thần bí chi phối.

Thần thoại Bàlamôn phủ định cuộc sống tự nhiên của con người, sùng bái những lực lượng siêu tự nhiên.