textos 50 anos de letras galegas
DESCRIPTION
TEXTOS DOS 50 AUTORESTRANSCRIPT
50
ANOS DE LETRAS
GALEGAS
1963
¡Follas novas!, risa dame ese nome que levás
cal si a unha moura ben moura branca lle oíse chamar.
Non Follas novas, ramallo de silvas e toxos sós,
hirtas coma as miñas penas, feras, coma a miña dor. Sin olido nin frescura,
bravas magoás e ferís…
¡Si na gándara brotades,
cómo non serés así!
ROSALÍA DE CASTRO
1964
"O pai de Migueliño"
O pai de Migueliño chegaba das
Américas e o rapaz non cabía de
gozo no seu traxe festeiro. Migueliño
sabía cos ollos pechados como era
o seu pai; pero denantes de saír da
casa botoulle unha ollada ó retrato...
CASTELAO
1965
Despois do duro combate,
Q' o nobre celta Folgar,
Contra do esquivo romano,
Librôu de Xallas no chan;
En que tantos esforzados,
Perdéno a luz xogoral;
No medio da esquiva gandra,
Asomellante ó estrelar,
Que s' apaga receoso,
Do monte Meda detrás;
Morría a linda Maroñas,
D' unha ferida mortal
No branco peito, cal rosa
Cortada do vento soán.
EDUARDO PONDAL
1966
Eu soñey ver n'a cume d'o Pindo,
Adornados de mirto e loureiros,
Escritores poetas guerreiros,
Que sorrindo se daban a man.
Eran eses os fillos mais caros,
Que d'a Patria aumentaron a gloria:
Os seus nomes n'os fastos da historia
Con diamante grabados serán.
E dimpois un-a endrómena rara
Vin moverse con agoa fervente
E silvando com'unha serpente,
Como un lóstrego os campos cruzou.
Era aquel o porvir que xa soa
E d'as probes aldeas fay vilas...
Adios cantos e Musas tranquilas!
O imperio d'a industria empezou.
FRANCISCO AÑÓN
1967
O MAIO Aquí ven o mayo
De frores cuberto...
Puxéronse á porta
Cantándome os nenos;
Y-os puchos furados
Pra min estendendo,
Pedíronme crocas
D'os meus castiñeiros.
Pasay, rapaciños,
Calados e quedos;
Q' o qu' é poI-o d'oxe
Que darvos non teño.
Eu són vol-o probe
D'o povo gallego:
Pra min non hay mayo,
¡Pra min sempr' é inverno!....
Cand' eu m'atopare
De donos liberto
Y-o pan non me quiten
Trabucos e préstemos,
E com' os d'o abade
Frorezan meus éidos,
Chegado habrá estonces
O mayo q'ueu quero..
Querédes castañas
D'os meus castiñeiros?...
Cantádeme un mayo
Sin bruxas nin demos:
Un mayo sin segas,
Usuras nin preitos.
Sin quintas, nin portas,
Nin foros, nin cregos
MANUEL CURROS ENRÍQUEZ
1968
Galicia foi o cabo dun dos tres grandes camiños
de pelerinaxe da Edade Meia, e toda a corrente
de penitencia, de arte e de esprito que escorría
por ise camiño erguéu a súa mellor obra e
pronunciou as súas mellores palabras na basílica
compostelá, fruto sazoado do traballo de moitas
razas e do pasar de varios séculos. Galicia tivo
reis de seu, coma os monarcas suevos, como Don
García, Don Ordoño e Don Sancho Ordoño; e
cando lle faltaron reis, contou con grandes
señores que a gobernaron con forza e decisión
(…).
Galicia Sempre
FLORENTINO LÓPEZ CUEVILLAS
1969
Vago xirón de brétema, atavío
soberbio de irta xesta, reidora,
fulgurante doíña de rocío
(pazo do sol e lágrima da aurora);
raiola de lunar que bica o río,
flor mareliña que entre espiñas chora,
ou das redes da a araña un tenue fío,
toda humilde beleza me namora.
É un vermiño de luz o amigo caro
do meu nume saudoso... Antes reparo
na nudez adorable dunha estrela
que nas rosas dos vales, que sorríen,
que nos mantos dos pinos, que se engríen,
que nas blondas do mar, que se rebela.
Do ermo
ANTONIO NORIEGA VARELA
1970
Establecido en Santiago, tempo antes d'o en qu'esta
historia empeza, un caballero honradísimo, militar
retirado, que conoceremos aquí baijo o título de señor
de Sancti-Petri; establecido, decimos, co-a sua señora
e unha filla, ben pequena estonces, resideu alí
contento una porcion d'anos, ja por estar entre
parentes achegados, ja porqu'o fino trato d'a
aristocracia compostelana ll'aplacia; así e que case de
cote andaba entre condes e marqueses, frecuentaba
os seus palacios, asistia as suas reunions, era socio
d'os seus círculos; mais non por eso se desdeñaba
d'andar tamen entr'a gente non titulada, nin de
concurrir (…).
Máxina ou a filla espúrea
MARCIAL VALLADARES
1971
Os pinos montañeses dan aos ventos
cantigas vagorosas,
bordadas con queixumes e lamentos
nas tardes bretemosas.
No texido sutil do miúdo orballo
luce o arco da vella as súas cores,
e nas despidas pólas dun carballo
un negro corvo canta os seus amores.
Fungan os toxos feros remexendo
os aguillóns firentes
dos seus hábitos pardos, e, correndo
nas aas dos ecos, marchan súas queixas doentes.
O líquido cristal que a branca escuma esmalta,
da doira resoante,
coma serpe de prata corre e salta
despedido do cume do petouto xigante.
Pola senda que brila coa brancura dos seixos,
vai un pesado carro
de cantadores eixos,
que se atasca de súpeto no barro.
Coma unha estatua, o mozo carreteiro
parado queda diante os bois marelos:
Asomella a un guerreiro
que as brétemas envolven cos seus velos.
Con brazo forte e ademán sereo
move a aguillada dunha noutra banda,
e o mesmo que se fora un dios do ceo
fala, tiran os bois e o carro anda.
Alento de raza
GONZALO LÓPEZ ABENTE
1972
MARIA PITA
Nos murallós d'a Cruña erguéo airosa
A frente sua diante d'o estranxeiro
Sostiña n'unha mao, taxante aceiro,
N'outra mao, á bandeira victoriosa:
Así loitóu valente e xenerosa
Corpo a corpo c'o ingrés que osóu primeiro;
Domeñar o valor d'o chan Ibeiro,
Pra mor iniquidá n'a terra nosa.
'O fin vencéo; á causa d'a xusticia
Contra á torpe invasion forza é que venza;
Trunfou o patriotismo d'a codicia:
Sépian cantos nos ven con indifrenza,
Que tamen hay mulleres en Galicia
Que loitan pol-a nosa INDEPENDENZA
VALENTÍN LAMAS CARVAJAL
1973
Inverneiras
Craro sol de lanzas de ouro,
lavarada, que alcendida
nos espazos,
de lus vertes un tesouro,
i eres fogo, i eres vida;
craro sol,
¿por qué tapas o teu rostro
que no agosto
queima en touzas e ribazos
as folliñas da herba mol?
MANUEL LAGO
1974
A NOSA LINGUA
I
Galegos, amade a vosa língua, porque ela é un rico
tesouro oculto! Amádea, faládea, cultivádea;
desenterrade o tesouro que garda o gigante alarbio da
tiranía.
II
Fonte de fraternidade universal, únenos cos pobos de
raza afin, co'os que teñen os mesmos verbes e a mesma
historia, co'os que se espallaron pol-os mares en linda
coroa. Fonte de fraternidade, a nosa língua será base
para unha grande Iberia. Fonte de fraternidade, fará que
as ideias e sentimentos humáns fluyan e batan nos
nosos espritos dende a remota e legendaria India â Africa
exhuberante e areosa e as selvas e planicies de América.
Noso esprito, como un deus antigo, terá duas caras e
ollará dous mundos.
XOHÁN VICENTE VIQUEIRA
1975
A Galicia
Óu Galicia, Galicia boi de palla Canta lástima tèn de ti o Gaiteiro!
O aguillon que che menten è de aceiro E con el muita forza te asoballa.
No lombo teu zorrega, bate e malla Fasta o máis monicreque ferrancheiro,
E calesquer podenco forasteiro Te vafa, de vergonza sin migalla! Agarima alleeira eses ingratos
Ou vívoras que postas ò teu peito Co ferrete che rompen mil buratos!
Si o sangre teu refugas do teu leito, Malas novas, madrasta de insensatos, Dos fillos teus ò amor non tès dereito.
XOÁN MANUEL PINTOS
1976
¡Ou meu sono labrego! Unha casiña preto do río, ó abrigo dos pinales, con piorno e alboios nos currales
e palleiros na eira e na curtiña.
Ó pé da casa un muíño cantareiro ó son da lira de ágoa que enche o caño,
baixo o maino agarimo dun castaño e os amorosos brazos dun cruceiro.
Todo ó longo da aberta do muíño
tortas e vellas cepas de albariño cos asios mestos no bendito outono.
E un ferrado de terra por facenda pra prantío e xardín, libre de renda,
diesmo a Dios, sin foreiro nin máis dono.
Vento mareiro
RAMÓN CABANILLAS
1977
Eu xa fai tempo que ando a dicir que axiña non haberá na Galiza
máis que unha só aristocracia - aristocracia de pensamento, non de
sangue -, aristocracia ou aristarquía, si vos parece millor, a do
galeguismo; a que leva por bandeira e por escudo o "orgullo orixinal"
simbolizado no emprego da lingua materna, que é o supremo froito
de diferenciación da lingua materna, que é o supremo froito de
diferenciación da raza á que perteñecemos. O galego culto que hoxe
se esprese en galego, por ese só feito demostra levar na ialma un
nidio sentimento de libertade; un nobre afán de asolagar a súa
intelixencia nas augas vivas do traballo enxebre co fin de lles dar o
tempero perciso para que poidan fecundar mortas terras, cheias de
lixos de escravitude, trocándoas en viveiros de vizosa democracia. A
medida que o galeguismo vai encentando concencias novas e póndoas
a xeito coas relidades da terra, é doado decatarse de que outras
moitas cousas que parecían grandes cousas camiñan cara ó deserto
por ocas i estériles, inda que fagan tanto ruído coma o tambor
valeiro da parábola de Tolstoi. Eu penso que as únicas saetas que
van sempre rectas a furar o branco do futuro son aquelas que se
lanzan valéndose do arco da nosa lingua, xa, que só entón
mostrámonos orixinaes. "
ANTÓN VILAR PONTE
1978
Este estaba en tres grandes salóns a
continuación un do outro e o último
entestaba ca torre. O outro corpo de casa
soilo tiña un salón, que tamén
comunicaba como os outros co segundo
piso da torre. Todo ao redor había unha
forte muralla tamén almeada, e arrimadas
a ela estaban as caballerizas, o graneiro, a
leñeira, a palleira e outras dependencias
da casa.
O Castelo de Pambre
ANTONIO LÓPEZ FERREIRO
1979
O CARTAFOL D' O VENTO
O vento perdeu as follas
d' o seu cartafol
- Esas que os chubascos
mecanógrafos
tecolean n' o manual d' os matros?
As gavotas non teñen quitasol
pero fan raudos equilibrios
polo aramio transparente
de tódalas ortodrómicas d' o ceo
O pailebote sin velas
- serán esas que o vento
levou n' o seu cartafol?
tamén fai equilibrios n' o ronsel
C’ a boca aberta
- caille a baba -
está mirándonos o babión d' o Sol.
De catro a catro
MANUEL ANTONIO
1980
CANTIGAS DE SANTA MARÍA (frag.)
Da que Deus mamou leite do seu peito
non é maravilla de sâar contreito.
Desto fez Santa María miragre fremoso
ena ssa eigreja'n Lugo, grand'e piadoso.
por hûa moller que avía tolleito
o máis do seu corp'e de mal encolleito:
Da que Deus mamou leite do seu peito
non é maravilla de sâar contreito.
Que ámbalas súas mâos assí s'encolleran
que ben por cabo dos ombros todas se meteran.
e os calcannares ben en seu dereito
se meteron todos no corpo maltreito.
Da que Deus mamou leite do seu peito
nan é maravilla de sâar contreito.
AFONSO X O SABIO
1981
O Dr. Alveiros tivo que trocar o xuicio que fixera do seu
comunicante. Agora vía que era un erudito y-un ocultista.
Naquela carta había unha cousa que lle chocou: "O qu'eu
quero e volverll'a un corpo seco y-enfaixado, a libertade de
movementos "de que gozan os que non foron tratados por
tan bárbaro procedemento". Y-esto ¿a que viña?
O Alveiros decidíus'a lle tirar da lengoa a un seu amigo
anticuario que nin escribía ni case falaba con ninguén e que
vivía preto da vila n'unha finca. Y-alá foi o Alveiros.
Asomou pol-a cancela e perguntou â irmá do anticuario, que
ll'andaba botando millo âs pitas. Levárono ô despacho,
ond'o sabio, sentado â camilla, ollaba un papyro. O sabio
imitábase moito a Monensen: as mesmas guedellas y-as
mesmas antiparras.
- Séntate, Alveiros... Non sabes o que teño eiquí: non hai
cousa com'ela no mundo, non hai quen teñ'outra com'esta.
Por sere tí, ensíñocha, pero non ha de vela mais ninguén.
Ven pr'eiquí, olla este papyro ¿que che parés? Eche úneco, é
o mais vello que s'atopou hastra hoxe, y-ademais, olla eiquí:
Antremedio do testo xeroglífico, tiña us garabatos que non
eran de ningunha das escrituras coñecidas...
Do caso que lle aconteceu ao Dr. Alveiros
VICENTE RISCO
1982
MISA DA MAÑAN
Cinguen anelos ridentes
nos dediños da mañán,
toda de branco vestida,
pois vaise casar có mar,
as campanas da parroquia,
vella madriña aldeán.
Os milleiros se axionllan
n'unha devota oración,
qu'antr-o berce das montanas
vai nacer o novo sol.
O vello rio da aldea,
madrugador e gaiteiro,
trenqueando os brancos zocos
vai a misa co luceiro.
Pol-os campos perguiceiros,
a baldada campaíña
bautiza a alma da paisaxe
con choiva d' auga bendita.
Os verdes campos sensuales
fuman o opio do día.
LUÍS AMADO CARBALLO
1983
Todos me dicen que espío,
Que logo me leva o aire;
Y-a culpa tenma un nubeiro
Que se me puxo por diante.
Con me casar como quixen,
E tel-o ceio n-a casa,
n 'hay noite que non me acorde
D'as noites de muiñada.
¡Dios che pague a tua esmola,
Cariña de repinaldo!
Non che coidei que tiveses
Corazonciño tan brando.
Anque che son d'a Montaña,
Andoche ben limpa e fresca;
que, anque che son d'a Montaña,
n on che son d'as carrachentas.
Cantares gallegos
MANUEL LEIRAS PULPEIRO
1984
MOURENZA
LANCE DRAMÁTICO NUN AUTO
Figuras
MADANELA
LUMIA
RAPETA
BREIXO
XELO
ESPADARTE
Pásase na beiramar. Época de agora. Dereita e esquerda, as do púbrico.
A escea é unha cafua enfluxada e probe. No fondo, ventá pecha, e porta
de entrar. Â
dereita, lacea que se poida abrir e outra porta. Mesa de madeira no medio,
e derriba un
quinqué sinxelo, apagado, pendurado do teito. Abarrotes barriles, caixas,
remos, cordas,
redes e máis cousas semellantes. Cadeiras e tallos. Todo roñoso e
polvorento. O conxunto
ha de ter van como de almacén de chambo.
É unha noite de tormenta na invernía. Oise o bruído do vento, o chiscar da
sarabia e o
balbordo do mar. Pousa longa.
ARMANDO COTARELO VALLEDOR
1985
Ano novo, vida nova
ano novo, ¿qué traerá?
O vello sospiros leva
O novo ¿qué levará?
Ano que de festas naces,
O pasado xa pasou
Y a primavera enverdece
O xardín que se murchou,
Mais sei d'abondo ano novo
Qu'o tempo que se vai indo
Pra sempre leva o cheirume
Das froles que van caindo.
Ano novo, vida nova;
Ano novo, outro virá;
O vello sospiros leva,
O novo xa os traerá.
ANTÓN LOSADA DIÉGUEZ
1986
ESTA É A MAR DOS SOLPÓRES
Esta é a mar dos solpôres recendentes a mazás coloradas.
Debaixo, asolagados, fondos vales
e alboradas con páxaros de rabos longos de silencio.
Este é a mar, triste sombra desgazada
de altísmos montes cheos de neve,
que pelengrinaron soles inmensos e senlleiros.
Xa nin montes de neve nin soles recén nados.
Mais a súa sombra, sí, mar sin consolo.
A súa sombra de auga, amargues bágoas.
A súa sombra leal, triste lamento e longa noite.
Ónde aqueles montes altísmos
que aconchegaban contra o teu seo
o rebrilo das súas craras cabeleiras?
AQUILINO IGLESIA ALVARIÑO
1987
Agoiros
Tres presentimentos tiven,
Qu'acóranm'o curazon:
¡San Antoniño querido!...
¿Que vento m'os aparou!
Unh'avelaiña moura,
Pousada n-o cabezal:
O cuco, que cuqueaba
Moi cedo, aló, no cental,
Y-escoiteino, inda en aunas:
(Non digamos sen pecar,
Pro dinantes qu'o meu corpo,
Probase bocao de pan.)
E logo, chegand'a noite
O can de Pepe d'Anton,
Duas veces oubeou morte
Nas fendiñas do porton!
Teñ'o corpo-afervoado:
Nin unha xeira, dormin!
¿Cal ser'a coita d'as coitas,
Que vai s'abater en mín!
FRANCISCA HERRERA GARRIDO
1988
Comezamos este traballo cun sentimento de
alegría que non queremos ocultar. Poderá tan
íntima declaración parecer extemporánea, pois
un volumen deste tipo debe ser, por naturaleza,
algo puramente obxetivo, estrano ó estado
sicolóxico do autor. A fiestra ábrese sobre a
paisaxe tocada pola emoción do Outono e nada
pode frutarse á vaga e poderosa presencia do
espírito: os bosques meditativos, os primeiros
centeos verdeando nos pentagramas dos longos
sulcos, o tema cósmico das montañas exaltando
agora polos preciosos ouros dun sol que naceu
entre misteriosas neves creadoras.
Ensaio Histórico sobre a Cultura Galega
RAMÓN OTERO PEDRAYO
1989
O teito é de pedra.
De pedra son os muros
i as tebras.
De pedra o chan
i as reixas.
As portas,
as cadeas,
o aire,
as fenestras,
as olladas,
son de pedra.
Os corazós dos homes
que ao lonxe espreitan,
feitos están
tamén
de pedra.
I eu, morrendo
nesta longa noite
de pedra.
CELSO EMILIO FERREIRO
1990
Enterro do neno pobre
Punteiros de gaita
acompañábano
O pai de negro;
no mar, unha vela
branca.
Os amiguiños levábano
Non pesaba nada.
Abaixo, o mar;
o camiño no aire
da mañá.
Il iba de camisa limpa
e zoquiñas brancas
Os amiguiños levábano
Non pesaba nada.
LUÍS PIMENTEL
1991
Eu son Dánae
Eu son Dánae. Núa caía no leito come bianca neve scende senza vento.
E chegou segredo coa fúlgura convertido en moedas de ouro que
caíron sobre min, e arredor, e no chan. Díxose a si mesmo unha voz
e aquel ouro de ceca arremuiñouse nun amén e fíxose o varón.
Atopoume virxe, sucoume e sementou. Bebeume, como quen se deita sobre un río.
Pro, o pasado pasado. Agora vou vella, en un reino de columnas derrubadas
vou e veño por entre os cipreses e as pombas. Téñenme por tola, e coidan que minto
Cando digo que fun desvirgada por Zeus. Para burlarse de min chinchan unha moeda no mármore
e eu coido que el volve, e tiro a roupa e déixome caír núa na herba coma bianca neve scende senza vento.
Nin escoito as súas risas. Xa vou vella pro nunca puiden saír daquel sono de antano
ÁLVARO CUNQUEIRO
1992
Quén dera ser nao senlleira
n-aquel mar non presentido
das ja mergulladas terras!
Sen ceo, sen astros, sen vento,
sempre â toa pol-as ondas
deitado no esquecimento,
nin andar nin desandar,
nin ter outro coido acedo
que leijarse ir pol-o mar…
¡Quén dera ser nao senlleira!
Sen fito –estrela nin porto–
¡ser eu a propia ribeira
Nao senlleira
FERMÍN BOUZA BREY
1993
- “Non señor, non lle foi eisí como está nise
papel que leron, que os papeis teñen conta
do que lle poñen enriba, anque non foi
moito o que entendín. Eiquí, o siñor, bulía
moito a ler, e a máis diso non estamos moi
afeitos a ouvir ler en castelán, que eiquí non
o falamos; e cando un que non sexa
señorito se bota a falalo, decímoslle que fala
castrapo… Pro, con todo, non foi eisí anque
o diga a Guardia Civil, a tia Esquilacha ou o
sulsuncordia, con premiso da súa cara. (…)”
A esmorga
EDUARDO BLANCO AMOR
1994
LUÍS SEOANE
1995
Cando o taberneiro rematóu de lera quela
nova inquedante –un neno suicidarase
pegándose un tiro na sén dereita- falóu o
vagamundo descoñecido que acababa de
xantar moi probemente nun curruncho da
tasca mariñeira, e dixo:
-Eu sei a historia dice neno.
Pronuncióu a palabra neno dun xeito moi
particular. Así foi que, os catro bebedores
de augardente, os cinco de albariño e o
taberneiro calaron e escoitaron con xesto
inquiridor e atento.
Dos arquivos do trasno
RAFAEL DIESTE
1996
A literatura gótica é eminentemente cortesá
nos seus derradeiros anos. A idealización da
vida campestre, á que o nobre, por fin,
renunciara gustoso, para na corte gañar os
mercés e honores, xera o xénero pastoril. E do
mesmo xeito a idealización da vida castrense,
perdidos xa o primitivo rigor e a rudeza, atopou
a súa máis brillante expresión nos romances
heroicos e nos libros de cabalerías (…).
Obra selecta
XESÚS IGNACIO FERRO COUSELO
1997
TERRA DO CAUREL
Caíu unha gran nevarada. Era polos derradeiros días do castañal.
Xa non poidemos botalo pé fóra da torra. Había un silencio de
vidro. As voces parece que tiñan peso... Tivemos que matar os
primeiros años da temporada. Gracias a Diós, tiñamos boa lus de
carburo.
Ceabamos na cociña. Faguíamos unha fogueira con gavelas de
toxos, rachós de Carballo e cozas. No cano da cheminea aulaba o
vento coma un lobo. Coas ventaladas viñan grandes folerpas.
Probe de quen andivese pola serra!
Alí estaban, cos señoritos, bastián de Quindós, os escribano de
Rendar, o Carrozo... Veñan vasos, veñan cafeses, veñan copas. O
Carrozo era o que contaba os contos belidos, aínda que todos
andábamos á puxa.
Ó día seguinte eu escribíaos nun caderno que tiña na lacena do
comedor. ¿Que importa quen os contara? Cada un falaba según o
xeito da súa terra.
As noites de inverno son boas pra os trasgos, pra as meigas, pra
os lobos... e pra quen escoita contos de medo sentindo rombalo
vento.
A lus do candil
ÁNXEL FOLE
1998
Sedia-m'eu na ermida de San Simión
e cercaron-mi as ondas, que grandes son.
Eu atendend'o meu amigo. E verrá?
Estando na ermida ant'o altar,
cercaron-mi as ondas grandes do mar.
Eu atendend'o meu amigo. E verrá?
E cercaron-mi as ondas, que grandes son:
non hei i barqueiro, nen remador.
Eu atendend'o meu amigo. E verrá?
E cercaron-mi as ondas do alto mar:
non hei i barqueiro, nen sei remar.
Eu atendend'o meu amigo. E verrá?
Non hei i barqueiro, nen remador:
morrerei eu fremosa no mar maior.
Eu atendend'o meu amigo. E verrá?
Meendinho
Ondas do mar de Vigo,
e vistes meu amigo?
E, ai Deus, se verrá cedo!
Ondas do mar levado,
se vistes meu amado?
E, ai Deus, se verrá cedo!
Se vistes meu amigo,
o por que eu sospiro?
E, ai Deus, se verrá cedo!
Se vistes meu amado
por que hei gran cuidado?
E, ai Deus, se verrá cedo!
Martín Códax
Amigo, se mi gran ben queredes,
id'a San Mamed'e veer-m'-edes:
hoje non mi mençades, amigo.
Pois mi aquí ren non podedes dizer,
id'u hajades comigo lezer:
hoje non mi mençades, amigo.
Xoán de Cangas
MEENDINHO, MARTÍN CÓDAX e XOÁN DE CANGAS
1999
Escolma. Nazonalismo. Para Vicente Risco
O pobo entende pouco de nazonalismo,
cando non lle fala ás febras do sentimento.
As ideias políticas aséntanse sóbor o
laboreo do inteleito, sóbor da íntema
espeitazón da concencia, e percisan dunha
terapéutica moral nobre, artruísta e
xenerosa. O povo inda non puido decatarse
do xeito direitor e progresivo destes
fenómenos —políticos, económicos ou
sociaes—; non poido atendere ao
cultivamento desas forzas ferventes e
intensivas que transforman normas e siñalan
novas estradas.
ROBERTO BLANCO TORRES
2000
¡O noso idioma! O que falaron nosos pais e vamos
esquecendo, o que falan os aldeáns e nos achamos a ponto de
n’entendelo; aquel en que cantaron reis e trovadores; o que, fillo
maor da pátrea gallega, nola conservóu e conserva coma un don
da providencia; o que aínda ten nos nosos labres as dozuras
eternas e acentos que van ó corazón; o que agora oídes coma si
fose un himno relixioso; o hermoso, o nobre idioma que do outro
lado dese río é léngoa oficial que serve a máis de vinte millóns de
homes e ten unha literatura representada polos nomes gloriosos
de Camoens e Vieira, de Garret e de Herculano; o gallego, en fin,
que é o que nos dá dereito á enteira posesión da terra en que
fomos nados, que nos de que, pois somos un pobo distinto,
debemos selo; que nos pormete o porvir que procuramos, e nos dá
a certeza de que ha de ser fecundo en bens para nós todos. Nel,
coma en vaso sagrado en que se axuntan todos os prefumes,
achanse os principaes elementos da nosa nacionalidade, de novo
negada, e, aínda máis, escarnecida. Doulle o celta a súa dozura e
a maor parte do seu vocabulario; o romano afirmóuno; ten do
suevo as inflesións; do noso corazón, o acento afalagador…
MANUEL MURGUÍA
2001
ORACIÓS CAMPESIÑAS
“Malpocado”
Coa falchoca dos codelos pouco menos quevaleira
vai o probe do velliño pol-a corredoira adiante.
Vai cuberto de farrapos
debullando os seus pesares.
Vai él solo pol-os pobos á pedir de porta en porta,
sin topar quen o acompañe
na diaria camiñada dos seus tristes desamparos
nin na noite sempre escura das suas longas soedades.
Arrimado á un pau de toxo
vai por todol-os lugares.
Atravesa comareiros,
cruza brañas, sobe cumes e recorre piñeirales;
chama âs portas das casupas;
aquí pide i-alí danlle.
Se á mau vèn, inda o socorren,
e, se cadra, non atopa quen se doia dos seus males.(..)
ELADIO RODRÍGUEZ
2002
MARCOS DA PORTELA:
No chan que en Morrazo
chaman os galegos
chan de Parafita,
que chega hasta o ceo,
que está no camiño
que vai ao Ribeiro
dendes Pontevedra,
a vila do reino;
a umha legoíña,
camiño dereito
-fai conta que sigues
o rumbo surlesto-
se sube en relanzo
por todo o vieiro,
sin muita fadiga
nin muito tormento.
Agiña se chega
ao chan que dixemos
e mais é ben ancho
todo o seu terreo.
FREI MARTÍN SARMIENTO
2003
Vento mareiro, amigo dos velamios senlleiros, da nebriña
de ronseles no ar aloumiñada, do azul lonxano que se volve lila.
Unha frauta delgada de horizontes, trema na túa voz e dálle vida.
Hoxe as dornas sulcaron, a sorrisa do mar profunda e nidia.
Hoxe as dornas, beberon
o teu sangue na badía.
E ti, beilando muiñeiras tolo no corazón da noite
onde a forza de Deus anda perdida.
Mans de vidro e de nube, vento amigo,
medra no teu lecer a moradía.
As moraidas do vento
ANTÓN AVILÉS DE TARAMANCOS
2004
ENREDOS
A voz enredos ten na Galiza dous valores: úsase
xeralmente pra indicar algo de pouca importancia e
sen transcendencia; cando se fala de froita, por
exempro, os nosos labregos acostuman a decer:
«ises son enredos de rapaces». En sentido máis
restrinxido, un enredo é un xoguete, é decer, un
artiluxio co que os nenos satisfán a sua necesidade
de ocupar o tempo imitando no posible ás persoas
maiores. O mesmo significado ten asimesmo a
palabra brinquedo (de brincar = saltar, xogar). A
anterior fórmase de enredar, do mesmo valor
que brincar. Chámanse tamén os xoguetes ixolas,
de onde ixoleiro = mañoso.
O xoguete non ten fronteiras xeográficas nen
cronolóxicas; en tódolos pobos e en tódalas
épocas móstrasenos a existencia dista industria
infantil.
XAQUÍN LORENZO “XOCAS”
2005
Esta é a nova cantiga que se chama cadea,
pois xa non hai ribeiras pras cantigas de amor.
Están os corazós nas cárceres, meu bén, encadeados beizos,
ollos encadeados, as longas cordas do terror abranguen
feixes de labradores, mariñeiros, xograres, estudantes,
obreiros, artesáns, cregos do Papa Xoan, rapazas que
procraman a alborada do mundo.
Esta é a nova cantiga que se chama prisión, meu bén,
meu doce bén, meu amor.
- Amor, amor, amor, ¿ onde vas, meu amor? - Vou para cadea - De ónde vés, meu amor?
Amor meu,meu amor, veño vindo de penar na cadea
Homaxes
LORENZO VARELA
2006
¨Non máis emigración (Artigo en A gaita gallega¨).
MANUEL LUGRÍS FREIRE
¨Probèmos, póis, que somos dinos de leval-os nòmes que
d'esos guerreiros hèrdamos; Ioitèmos, com'ôs valentes
d'o Medulio y-o Ponte Sampayo, e si a forza d'os alleos
pode máis qu'a rosa, morramos apreixados â bandeira
d'a pátrea, como morreu o batallon literario de Santiago
n'os montes d'o Vierzo. Galicia, enton, bendecirá os
nòsos nòmes: pedirá vinganza ô ceo, e desd'o fondo d'a
cratedal de Santiago ergueráse fero o héroe de Clavixo,
pra machucár baíx'os cascos d'o seu famoso cabalo ôs
asesinos d'a honra d'a pátrea. ¡Compañeiros! Que nosos
fillos non s'avergoncen nunca de que lles dimol-o ser;
peleèmos como bos gallegos, e namentras teñamos
alento berrèmos por chaus e penedos en son d'aturuxo
¡Viva Galicia!"
2007
Linme hoxe toda por dentro.
¡Linme!
¡Como me está chegando!
¡Como me apaña!
Eu non sei,non sei si me chega ou vou por
ela.
Non o sei.
¿Ouh, pra que me trouxeches si hoxe me
levas?
...
Verba que comenza
MARÍA MARIÑO
2008
Era un airiño soave
Era un airiño soave
que se erguéu pol-a mañán
e viña de non se sabe.
Era un recendo de rosas
da roseira de ningures, que se metéu pol-a porta.
Era unha cantiga leda
que nascía non sei onde
e petaba na fiestra.
Era unha gracia sotil que baixaba das estrelas...
¡Eras tí!
XOSÉ MARÍA ÁLVAREZ BLÁZQUEZ
2009
Ninguén nega que cada pobo vai reflectindo a
súa personalidade espiritual na creación dunha
literatura, dunha arte ou dunhas institucións
sociais peculiares. Este recoñecemento da
correspondencia que hai entre a peculiaridade
espiritual dun pobo e a da súa cultura, hoxe en
día afortalado científicamente polas
investigación dos etnólogos, pode ser menos
unánime se se trata de incluír a filosofía no
conxunto cultural xenuíno, pois sempre haberá
quen refugue a inclusión baséandose en que a
filosfía se mantén nun plano de racionalidade
universal (…)
Filosofía da saudade
RAMÓN PIÑEIRO
2010
Cousos do lobo! Caborcos do xabarín!
Eidos solos Onde ninguén foi nin ha de ir!
O lobo! Os ollos o lombo do lobo! Baixa o lobo polo ollo do bosco Movendo nas flairas dos teixos Ruxindo na folla dos carreiros
En busca da vagoada máis sola e máis medosa... Rastrexa
Párase e venta Finca a pouta ergue a testa e oula cara o ceo
Con toda a sombra da noite na boca.
Os Eidos
UXÍO NOVONEYRA
2011
Poesía última de Amor e Enfermidade
(Cunha bala calibre sete sesenta e cinco
no peto máis pequeno do vaqueiro, sei que
a miña vontade é decisiva para escoller
o momento e o lugar. E apálpoa cos dedos
a todas horas.)
Mala sorte
E por primeira vez desde que souben
que aínda respiraba e seguía vivo
sei o que é sentir medo a non estalo
Interrompido na mellor escea
cando estaba soñando un soño dérmico
de paixón e beleza
cunha serea distancia literaria e sabia
Só ela podía ser tan inoportuna
groseira inculta e pouco delicada
chamándome despois de ter sobrevivido
á confortable atracción do fracaso
e saber dunha vez o que era a vida
amar e ser amado.
LOIS PEREIRO
2012
Cando ti volvas
NA MATRICIAL GALIZA, SEMPRE TÚA,
que dende a Torre d'Hercules ao Miño
un facho acenderá por cada illa,
cando ti volvas polo mare;
de toxo unha fogueira en cada monte,
cando ti volvas polo mare;
dos castros na coroa unha cachela,
cando ti volvas polo mare;
unha loura candea en cada pino,
cando ti volvas polo mare;
o seu cirio de frouma os alciprestes,
cando ti volvas polo mare;
luces de ardora branca en cada mastro,
cando ti volvas polo mare;
un farol mariñeiro en cada dorna,
cando ti volvas polo mare;
veliñas â xanela en cada casa,
cando ti volvas polo mare;
e as pérolas das bágoas derramadas,
cando ti volvas polo mare,
cando ti volvas polo mare...
VALENTÍN PAZ ANDRADE