test 1matematika.mk/wp-content/uploads/dodatok-1.pdf · test 2 1. da se odgovori na slednite...

Zbirka zada~i od fizika DODATOK 1 _____________________________________________________________________________________

357

TEST 1

1. Da se odgovori na slednite praawa: 1. Kako glasi zakonot so koj to se opiuva promenata na vektorot na polo`bata na telo, so tekot na vremeto? 2. [to e toa monost? 3. Koja e edinicata za aktivnost na radioaktiven izvor? 4. Kako glasi prviot Borov postulat? 5. Kakov e likot kaj ispaknatite sferni ogledala? 6. Vo koj branov interval se nao|aat elektromagnetnite brano-vi koi to pripa|aat na vidlivata oblast? 7. Kako se vrzuva ampermetar vo strujno kolo? 8. Kako mo`e da se razmagnetizira magnet? 9. Kako se definira temperaturata? 10. Da se definira edinicata za ja~ina na elektri~nata struja! 2. Da se napiat formulite na slednite fizi~ki zakoni i da se navedat site fizi~ki veli~ini koi to vleguvaat vo formulata: 1. Vtor Wutnov zakon; 2. Kulonov zakon; 3. Energija na foton; 4. Bernulieva ravenka; 5. Ravenka na tenka lea. 3. Da se reat slednite zada~i: 1. Telo so masa m se dvi`i po horizontalna podloga pod dejstvo na sila F naso~ena pod agol α vo odnos na podlo-gata. Ako koeficientot na triewe pome|u teloto i podlogata e µ , da se presmeta brzinata na teloto posle vreme t . 2. Paralelen svetlinski snop pa|a na povrinata na

voda pod agol o30=α . [irinata na snopot vo vozduhot e

cm 5=a . Da se opredeli irinata na snopot vo vodata. Indeksot na prekruvawe na vodata iznesuva 33,1=n .


358

TEST 2

1. Da se odgovori na slednite praawa: 1. Kako se delat dvièwata spored oblikot na traektorijata, a kako spored zakonot na dvièweto? 2. Koi se edinici za: koli~estvo elektri~estvo, elektri~en kapacitet, koeficient na povrinski napon? 3. Definiraj go metarot! 4. [to e toa izohoren proces? 5. [to e toa radioaktivnost? 6. Koja brzina se narekuva vtora kosmi~ka brzina? 7. [to e toa inercijalen referenten sistem? 8. Koja pojava e poznata kako anomalija na vodata? 9. [to se toa kvarkovi? 10. [to e toa oscilacija? 2. Da se napiat formulite na slednite fizi~ki zakoni i da se navedat site fizi~ki veli~ini koi to vleguvaat vo formulata: 1. Tompsonova ravenka; 2. Ajntajnova relacija za ekvivalentnost na masa i energija; 3. Bojl-Mariotov zakon; 4. Tori~elieva teorema; 5. Brusterov zakon. 3. Da se reat slednite zada~i: 1. [upliva bakarna sfera pliva celosno potopena vo voda. Kolkava e masata na sferata, ako volumenot na

uplinata e 31 cm 20=V ? Gustinata na vodata e 3

0 mkg 1000=ρ ,

a na bakarot 3mkg 8960=ρ .

2. Elektron se zabrzuva od sostojba na miruvawe so pomo na elektri~no pole so potencijalna razlika )V(U . Da

se dokaè deka De Brolievata branova dolìna koja to odgovara na elektronot e dadena so sledniot izraz:

)nm( 23,1 21−= Uλ


359

TEST 3

1. Da se odgovori na slednite praawa: 1. [to e toa prva kosmi~ka brzina? 2. Dali krivoliniskoto dvièwe e zabrzano dvièwe? Zoto? 3. Definiraj go kelvinot! 4. [to e toa izobaren proces? 5. Kako glasi vtoriot Borov postulat? 6. Kako glasi tretiot Wutnov zakon? 7. Koi sili se poznati kako inercijalni sili? 8. Navedi gi posledicite od Lorencovite transformacii! 9. Koi ~esti~ki se poznati kako barioni, a koi kako leptoni? 10. Da se definira period i frekvencija pri oscilatorno dvièwe. 2. Da se napiat formulite na slednite fizi~ki zakoni i da se navedat site fizi~ki veli~ini koi to vleguvaat vo formulata: 1. Zakon za prekruvawe na svetlinata; 2. Brzina pri slobodnoto pa|awe; 3. Zakon za radioaktivno raspa|awe; 4. Ajntajnova ravenka za fotoefekt; 5. Wutnov zakon za gravitacija. 3. Da se reat slednite zada~i: 1. Da se proceni gustinata na nuklearnata materija kako i brojot na nukleonite vo edinica volumen. Kolkav e bide radiusot na zemjata, ako cela nejzina materija se zbie vo topka ~ija to gustina bi bila ednakva na gustinata na nuklearnata materija? Radiusot na atomskoto jadro se presmetuva na kako:

3115105,1 AR −⋅=

kade to A e maseniot broj na jadroto. 2. Da se presmetaat radiusite na orbitite i brzinite na elektronite vo vodoroden atom vo osnovnata i prvite dve vozbudeni sostojbi.


360

TEST 4

1. Da se odgovori na slednite praawa: 1. Koja e prva, koja vtora, a koja treta kinemati~ka veli~ina? 2. Koj proces go narekuvame adijabatski? 3. [to e toa elektri~en napon? 4. Koja sila e poznata kako Lorencova sila? 5. [to e toa elektri~na oscilacija? 6. [to e branov front, a to branova povrina? 7. Kako glasi [tefan-Bolcmanoviot zakon za zra~ewe na apso-lutno crno telo? 8. [to e toa pozitron? 9. Kako glasi principot na Pauli? 10. [to pretstavuva termojadrena sinteza ili fuzija? 2. Da se napiat formulite na slednite fizi~ki zakoni i da se navedat site fizi~ki veli~ini koi to vleguvaat vo formulata: 1. Rabota pri mehani~ko dvièwe; 2. Paskalov zakon; 3. Klapejronova ravenka; 4. Amperov zakon; 5. Faradeev zakon za elektromagnetna indukcija. 3. Da se reat slednite zada~i: 1. Vo eksperimentot na Majkelson i Morli od 1981 god. dolìnata na krakot na interferometarot iznesuvala m 12=l , a srednata brzina so koja to Zemjata se dviì okolu Sonceto

sm 103 4⋅=υ . Da se opredeli patnata razlika na svetlinskite

zraci. 2. Na tesen procep so irina mm 14,0=a pa|a parale-

len snop monohromatska svetlina so branova dolìna nm 578=λ , pod prav agol. Da se opredeli irinata na

centralniot maksimum na difrakcionata slika dobiena so pomo na lea so fokusno rastojanie m 42,1=f postavena

vedna zad procepot.


361

TEST 5

1. Da se odgovori na slednite praawa: 1. Kako glasi prviot Wutnov zakon? 2. Kako glasi vtoriot princip na termodinamikata? 3. [to e toa elektronski gas? 4. Kakov vid bran e zvukot? 5. [to e toa elektromagnetna indukcija? 6. [to e toa fotoelektri~en efekt? 7. Koja ~esti~ka e prenosnik na silnoto zaemnodejstvo? 8. Vo koja grupa ~esti~ki spa|aat mionite? 9. [to poka`al eksperimentot na Majkelson-Morli? 10. [to e toa spin? 2. Da se napiat formulite na slednite fizi~ki zakoni i da se navedat site fizi~ki veli~ini koi to vleguvaat vo formulata: 1. Centripetalno zabrzuvawe; 2. Daltonov zakon za parcijalni pritisoci; 3. Lorencova sila; 4. Frekvencija na oscilirawe na matemati~ko nialo so dol-`ina l ; 5. Ravenka na sferno ogledalo. 3. Da se reat slednite zada~i: 1. Da se presmeta Kulonovata sila so koja to se privlekuvaat dva elektrona koi to se nao|aat na me|usebno

rastojanie m 102 10−⋅=r . Da se opredeli kolku pati ovaa sila e pogolema od gravitacionata sila pome|u dvata elektroni.

2. Kolkava e aktivnosta na g 1 Ra226 ~ij to period na

poluraspa|awe iznesuva 162221 =T godini?


362

TEST 6

1. Da se odgovori na slednite praawa: 1. Kako se menuva zabrzuvaweto pri slobodnoto pa|awe? 2. Koj pritisok go narekuvame hidrostati~ki pritisok? 3. [to pretstavuva elektri~noto pole? 4. [to e toa magnetna indukcija? 5. Koi oscilacii se nepridueni? 6. Kako glasi Hajgens-Freneloviot princip? 7. Koj agol e poznat kako Brusterov agol? 8. Koe e fizi~koto zna~ewe na kvadratot od modulot na brano-vata funkcija? 9.[to e toa inverzna naselenosta na energetskite nivoa? 10. [to e toa svetlosna godina? 2. Da se napiat formulite na slednite fizi~ki zakoni i da se navedat site fizi~ki veli~ini koi to vleguvaat vo formulata: 1. Agolno zabrzuvawe pri dvièwe na materijalna to~ka po kru`nica; 2. Osnovna ravenka za pritisok vo molekularno-kineti~kata teorija? 3. Prv princip na termodinamikata; 4. Amperova sila; 5. Kapacitativen otpor. 3. Da se reat slednite zada~i: 1. Na kraevite na jaè prefrleno preku podvi`na

makara obeseni se dve tela so masi 1m i 2m . Ako se zanemari

masata na makarata, da se presmeta zabrzuvaweto na sistemot. Jaèto da se smeta za nerasteglivo. 2. Niz cevka so promenliv napre~en presek (sl.1) strui

voda. Plotinite na ozna~enite preseci se 21 cm 10=S i

22 cm 5=S , a razlikata vo pritisocite za ovie dva preseci e

Pa 100=∆p . Ako visinskata razlika pome|u presecite e

cm 5=∆h , da se opredelat brzinite so koi to vodata strui niz niv.


363

TEST 7

1. Da se odgovori na slednite praawa: 1. Kako glasi Galileeviot princip na relativnost? 2. Koe dvièwe e poznato kako Braunovo dvièwe? 3. [to e toa elektri~na struja? 4. Kako glasi Lencovoto pravilo so koe to se opredeluva na-sokata na induciranata struja? 5. [to pretstavuva magnetniot fluks? 6. [to e toa totalna refleksija? 7. Kako glasat Lorencovite transformacii? 8. Koe zra~ewe e poznato kako toplinsko zra~ewe? 9. Kolku iznesuva energijata na jonizacija na atomot na vodo-rod? 10. [to e toa nuklearna fisija? 2. Da se napiat formulite na slednite fizi~ki zakoni i da se navedat site fizi~ki veli~ini koi to vleguvaat vo formulata: 1. Koeficient na korisno dejstvo; 2. Arhimedova sila; 3. Avogadrov zakon za idealen gas; 4. Zavisnost na otporot od temperaturata; 5. zakon za odbivawe na svetlinata. 3. Da se reat slednite zada~i: 1. Avtomobil poa|a od gradot A kon gradot B i se dviì pravoliniski. Posle polovina ~as, od gradot B kon gradot A trgnuva drug avtomobil po istiot pat. Srednata brzina na

prviot avtomobil e hkm 501 =υ , a na vtoriot hkm 452 =υ . Ako

dvata gradovi se na me|usebno rastojanie km 480=d , koga i kade e se sretnat dvata avtomobili? 2. Otporot na volframova ìca na edna svetilka pri

temperatura C201o=t e Ω= 301R . Kolkava e bide tempera-

turata na ì~kata koga svetilkata e priklu~ena na napon V 220=U i niz nea te~e struja so ja~ina: A 7,0=I ?


364

TEST 8

1. Da se odgovori na slednite praawa: 1. Kako glasi Ajntajnoviot princip za konstantnost na brzinata na svetlinata? 2. [to e toa dinami~ka viskoznost na daden fluid? 3. Koja e edinicata za koeficientot na samoindukcija? 4. Da se definira sekundata. 5. Koi branovi se narekuvaat stojni branovi? 6. [to e toa induktiven otpor? 7. Kako glasi prviot Kirhofov zakon? 8. Kako glasi [tajnerovata teorema? 9. Kako glasi Xul-Lencoviot zakon? 10. Kako glasi zakonot za zapazuvawe na impulsot? 2. Da se napiat formulite na slednite fizi~ki zakoni i da se navedat site fizi~ki veli~ini koi to vleguvaat vo formulata: 1. Ravenka na momentite; 2. Fikov zakon za difuzija; 3. Ravenka za rabota na gasot i pareata vo termodinamikata; 4. Ekvivalenten kapacitet na dva seriski vrzani kondenzato-

ri so kapaciteti 1C i 2C ;

5. Brzina kaj oscilatornoto dvièwe. 3. Da se reat slednite zada~i: 1. Telo so masa kg 2=m po~nuva da pa|a od visina

m 400=H , so po~etna brzina sm 1980 =υ naso~ena vertikalno

nadolu. Teloto pa|a vo pesok i propa|a vo nego za m 5,0=h . Da

se presmeta srednata sila na otpor na pesokot. 2. Otporot na volframova ìca na edna svetilka pri

temperatura C201o=t e Ω= 301R . Kolkava e bide tempera-

turata na ì~kata koga svetilkata e priklu~ena na napon V 220=U i niz nea te~e struja so ja~ina: A 7,0=I ?


365

TEST 9

1. Da se odgovori na slednite praawa: 1. Koja e pri~inata za dvi`ewe na telo vo neinercijalen refe-renten sistem? 2. [to e toa povrinski napon? 3. Koga nastanuva rezonans? 4. [to e toa interferencija? 5. [to pretstavuva opti~kata lea? 6. Koja e razlikata pome|u korpuskularnata i branovata teori-ja za prirodata na svetlinata? 7. [to e toa samoindukcija? 8. Definiraj go kilogramot. 9. Kako se vikaat supstanciite koi to imaat sposobnosta da ja vrtat ramninata na polarizacija na svetlinata? 10. [to e toa centrifugalna sila? 2. Da se napiat formulite na slednite fizi~ki zakoni i da se navedat site fizi~ki veli~ini koi to vleguvaat vo formulata: 1. Koeficient na otporot; 2. Izminat pat pri slobodnoto pa|awe; 3. Faradeev zakon za elektroliza; 4. Impedans vo kolo na naizmeni~na struja; 5. Uslov za maksimum pri interferencija. 3. Da se reat slednite zada~i: 1. Telo so masa m se dvi`i po navednata ramnina so agol α . Koeficientot na triewe pome|u teloto i ramninata e µ . Za kolkavo vreme teloto e pomine rastojanie l ?

2. Tri otpornici so otpori Ω= 81R , Ω= 122R i Ω= 243R

se povrzani paralelno i niz ovaa kombinacija te~e struja so ja~ina A 20=I . Opredeli go naponot na koj to e vklu~en ovoj sistem otpornici, kako i ja~inata na strujata to te~e niz sekoj otpornik.


366

TEST 10 1. Da se odgovori na slednite praawa: 1. [to e toa impuls na telo? 2. [to toa referenten sistem? 3. [to se podrazbira pod vnatrena energija na edno telo? 4. Definiraj go poimot elektromotorna sila. 5. [to e toa jonizacija kaj gasovite? 6. Koi se sostavnite elementi na tranzistorot? 7. Koj e osnova~ na branovata, a koj na matri~nata kvantna me-hanika? 8. Kako glasi Hajzenbergoviot princip na neopredelenost? 9. Koi interferentni emi gi poznava? 10. [to se podrabira pod kvark-leptonska simetrija? 2. Da se napiat formulite na slednite fizi~ki zakoni i da se navedat site fizi~ki veli~ini koi to vleguvaat vo formulata: 1. Zakon za zapazuvawe na momentot na impuls na telo po odnos na oskata na rotacija; 2. Ravenka na difrakciona reetka; 3. Uslov za minimum pri interferencija; 4. Zakon na Mali; 5. Hukov zakon. 3. Da se reat slednite zada~i:

1. Dvojno joniziran atom na litium ( ++iL ) pri premin od

nekoja ekscitirana vo osnovnata kvantna sostojba, sukcesivno

emituva dva fotoni so branovi dol`ini nm 91,721 =λ i

nm 5,132 =λ . Vo koja ekscitirana sostojba se nao|al atomot pred

emisijata? 2. Da se presmeta periodot na poluraspa|awe na radio-

aktivniot izotop Po210 , ako e poznato deka g 1=m od toj izotop

za vreme od edna godina, po pat na radioaktivno raspa|awe

sozdava 3cm 90=V helium pri normalni uslovi

( Pa 101325=p , K 273=T ).


367

TEST 1 1. Odgovori: 1. Zakonot so koj to se opiuva vremenskata zavisnost na

vektorot na polo`ba na dadeno telo glasi: 2

2

0ta

trr ++= υ .

2. Izvrenata rabota vo edinica vreme se narekuva monost.

3. raspadi/s ili 1s− . 4. Spored prviot Borov postulat, elektronite vo atomite se dviàt po stacionarni orbiti pri to nitu apsorbiraat, nitu emituvaat energija. 5. Ispraven, imaginaren i zgolemen.

6. Vo branov interval od nm 380=Vλ do nm 760=Rλ .

7. Seriski. 8. So vnesuvawe vo mnogu jako promenlivo magnetno pole ili so zagrevawe na visoka temperatura. 9. Temperaturata e veli~ina koja to ja karakterizira sredna-ta kineti~ka energija na molekulite na idealniot gas. 10. A1 e ja~ina na strujata koja to te~e niz dva paralelni beskrajno dolgi pravoliniski provodnici postaveni vo vakuum na me|usebno rastojanie od m 1 , pri to na sekoj dolìnski

metar tie si zaemnodejstvuvaat so sila od N 102 7−⋅ . 2. Formuli i fizi~ki veli~ini koi to vleguvaat vo formulata:

1. amF = ; F -sila koja to dejstvuva na dadeno telo; m -masa

na teloto; a -zabrzuvawe koe to teloto go dobiva pod dejstvo

na silata F .

2. 2

21

r

QQKFC = ; CF -Kulonova sila; 1Q , 2Q - polneì; r -rastoja-

nie na koe to se nao|aat polneìte. 3. hfE = ; E -energija; h -Plankova konstanta; f -frekvencija.

4. const2

2

=++ ghp ρρυ; p -stati~ki pritisok; ρ -gustina na

fluidot; υ -brzina na struewe na fluidot; h -visina na koja to se nao|a daden presek na cevkata;


368

5. flp

111 =+ ; p -rastojanie na predmetot od leata; l -

rastojanie na likot od leata; f -fokusno rastojanie na leata. 3. Reenie: 1. Vidi to~ka 1.2, zada~a 2. 2. Vidi to~ka 9.1, zada~a 11.

TEST 2 1. Odgovori: 1. Spored oblikot na traektorijata, dvièwata se delat na: pravoliniski i krivoliniski, a spored zakonot na dvièweto: ramnomerni i neramnomerni (promenlivi). 2. Edinica za koli~estvo elektri~estvo e kulon (C ); edinica za elektri~en kapacitet e farad (F ); edinica za koeficient na povrinskiot napon e wutn na metar (N/m ). 3. Eden metar e dolìna na traektorijata koja to ja izminuva svetlinata vo vakuum za vreme od s 299792458/1 . 4. Termodinami~ki proces koj to se izvruva pri konstanten volumen se narekuva izohoren proces. 5. Sposobnosta na odredeni atomski jadra spontano da se raspa|aat i da pominuvaat vo atomski jadra na drugi elementi se narekuva radioaktivnost. 6. Brzinata koja to treba da mu se soopti na dadeno telo za toa da stane veta~ki satelit na Sonceto se narekuva vtora kosmi~ka brzina. 7. Referentniot sistem vo koj to vaì prviot Wutnov zakon se narekuva inercijalen teferenten sistem (toa e takov RS koj to miruva ili se dviì ramnomerno pravoliniski vo odnos na bilo koj drug inercijalen RS). 8. Pri poniski temperaturi vodata ima pomala gustina, a pri povisoki temperaturi-pogolema gustina. Ovaa pojava se nareku-va anomalija na vodata. 9. Kvarkovite se ~esti~ki od koi to se izgradeni elementar-nite ~esti~ki.


369

10. Periodi~noto dvièwe na materijalnata to~ka vo edna i druga polo`ba vo odnos na ramnote`nata se narekuva oscilacija. 2. Formuli i fizi~ki veli~ini koi to vleguvaat vo formulata:

1. LCT = ; T -period na elektri~ni oscilacii; L -induktivnost na solenoid; C -kapacitet na kondenzator.

2. 2mcE = ; E -energija; m -masa; c -brzina na svetlinata vo vakuum; 3. const=pV ; p -pritisok; V -volumen;

4. gh2=υ ; υ -brzina so koja to te~nosta strui od tesen otvor vo blizinata na dnoto na sad; h -visina na te~niot stolb vo sadot; g -Zemjino zabrzuvawe;

5. pn αtg= ; n -indeks na prekruvawe; pα -Brusterov agol.

3. Reenie: 1. Vidi to~ka 2, zada~a 1. 2. Vidi to~ka 11, zada~a 3.

TEST 3 1. Odgovori: 1. Brzinata koja to treba da mu se soopti na telo za toa da stane veta~ki satelit na Zemjata se narekuva prva kosmi~ka brzina. 2. Krivoliniskoto dvièwe e sekoga zabrzano dvièwe, bideji brzinata postojano se menuva po pravec. 3. K1 e temperatura ednakva na 16,273/1 -ti del od termo-

dinami~kata temperatura na trojnata to~ka na vodata. 4. Termodinami~ki proces koj to se odviva pri konstanten pritisok se narekuva izobaren proces.


370

5. Elektronite za da preminat od edno na drugo energetsko nivo treba da primaat ili emituvaat opredelen kvant na energija, vo zavisnost od toa dali pominuvaat na povisoko ili ponisko energetsko nivo. 6. Tretiot Wutnov zakon glasi: dve tela si zaemnodejstvuvaat so sili koi to se ednakvi po pravec, no sprotivni po nasoka, odnosno akcijata e ednakva na reakcijata. 7. Silite koi to se javuvaat vo neinercijalni referentni sistemi se poznati kako inercijalni sili. 8. Kontrakcijata na dol`inata i dilatacijata na vremeto. 9. Barioni se t.n. teki ~esti~ki (protoni, neutroni,...), a leptoni se t.n. lesni ~esti~ki (elektroni, neutrina,...). 10. Vremeto to e potrebno za materijalnata to~ka da napravi edno polno zavrtuvawe po kru`nica se narekuva period. Brojot na zavrtuvawa vo edinica vreme se narekuva frekvencija. 2. Formuli i fizi~ki veli~ini koi to vleguvaat vo formulata:

1. 1

2

sin

sin

n

n=

βα

; α -upaden agol (agol koj to upadniot zrak go

zafaa so normalata na razdelnata povrina) vo sredinata 1; β -agol koj to prekreniot zrak go zafaa so normalata na razdelnata povrina i se iri vo sredinata 2; 1n indeks na

prekruvawe na sredinata 1; 2n indeks na prekruvawe na sredinata 2.

2. gh2=υ ; υ -brzina na pa|awe; h -visina od koja to teloto e puteno slobodno da pa|a; g -Zemjino zabrzuvawe.

3. teNN λ0= ; N -broj na jadra prisutni vo momentot na vreme t ;

λ -konstanta na radioaktivniot raspad.

4. Am

hf +=2

2υ; f -frekvencija na upadnite fotoni; h -

Plankova konstanta; m -masa na elektronite; υ -brzina na elektronite; A -izlezna rabota.

5. 2

21

r

mmFg γ= ; gF -gravitaciona sila; 21,mm -masi na telata koi

to se privlekuvaat; r -rastojanie pome|u telata.


371

3. Reenie: 1. Vidi to~ka 12, zada~a 9 . 2. Vidi to~ka 11, zada~a 23.

TEST 4 1. Odgovori: 1. Pomestuvaweto e prva, brzinata e vtora, a zabrzuvaweto treta kinemati~ka veli~ina. 2. Procesot koj to se slu~uva dovolno brzo, taka to ne nastanuva razmena na toplina so okolinata, se narekuva adija-batski proces. 3. Potencijalnata razlika pome|u dve to~ki vo elektri~noto pole se narekuva elektri~en napon. 4. Silata so koja to magnetnoto pole dejstvuva na ~esti~ka ufrlena vo nego so brzina υ se narekuva Lorencova sila. 5. Periodi~nata promena na elektri~nite veli~ini se nareku-va elektri~na oscilacija. 6. Geometriskoto mesto od to~ki do kade to stignal branot se narekuva branov front. Geometriskoto mesto od to~ki koi to osciliraat so ednakva faza se narekuva branova povrina.

7. 4TE σ= ; E -emisiona sposobnost; -4-28 K Wm1067,5 −⋅=σ -

[tefan-Bolcmanova konstanta; T -temperatura. 8. Anti~esti~kata na elektronot se narekuva pozitron. Taa ima masa ednakva na masata na elektronot i pozitiven polne` ednakov na polneòt na elektronot. 9. Spored principot na Pauli, vo edna ista kvantna sostojba ne moè da se najdat istovremeno ~etiri elektroni koi to imaat ednakvi vrednosti za site ~etiri kvantni broevi. 10. Soedinuvaweto na atomski jadra na lesni elementi vo atomsko jadro na poteòk element se narekuva fuzija, ili termojadrena sinteza. 2. Formuli i fizi~ki veli~ini koi to vleguvaat vo formulata: 1. sFA ⋅= ; A -rabota; F -sila; s -pomestuvawe.


372

2. 2

2

1

1

S

F

S

F= , ili 21 pp = ; 1F i 2F sili koi to dejstvuvaat na

povrinite 1S i 2S ; 1p i 2p -pritisoci.

3. nRTpV = ; p -pritisok; n -koli~estvo supstanca; R -univerzalna gasna konstanta; T -temperatura. 4. BlIF = ; F -sila so koja to magnetnoto pole so indukcija B dejstvuva na provodnik so dolìna l vnesen vo poleto.

5. ti ∆

∆Φ−=ε ; iε -inducirana elektromotorna sila; t∆

∆Φ-brzina

na promena na magnetniot fluks. 3. Reenie: 1. Vidi to~ka 10, zada~a 1 . 2. Vidi to~ka 9.2, zada~a 14.

TEST 5 1. Odgovori: 1. Spored prviot Wutnov zakon, site tela vo prirodata nastojuvaat da ja za~uvaat svojata sostojba na relativen mir ili ramnomerno pravolinisko dvièwe, sé dodeka nekoe drugo telo ne go prinudi taa sostojba da ja promeni. 2. Spored vtoriot princip na termodinamikata daden na primer od Klauzius, vo prirodata ne moè da se ostvari takov proces pri koj to telo so poniska temperatura e predava toplina na telo so povisoka. 3. Slobodnite elektroni vo metalite so~inuvaat elektronski gas. 4. Zvukot e longitudinalen bran. 5. Procesot na inducirawe na elektromotorna sila na kraevite na daden provodnik pod dejstvo na magnetno pole se narekuva elektromagnetna indukcija. 6. Procesot na izbivawe elektroni od povrinata na daden metal pod dejstvo na upaden fluks na zra~ewe se narekuva fotoelektri~en efekt. 7. π -mezonot e prenosnik na silnoto zaemnodejstvo. 8. Mionite spa|aat vo grupata na leptoni.


373

9. Eksperimentot na Majkelson i Morli pokaàl deka svetlinata vo site referentni sistemi ima edna ista vrednost, pri to referentniot sistem so svoeto dvièwe ne moè da vlijae vrz izmerenata vrednosti na brzinata na svetlinata. 10. Spinot e sopstven, vnatreen moment na impuls na dadena ~esti~ka. 2. Formuli i fizi~ki veli~ini koi to vleguvaat vo formulata:

1. Rac2ω= , ca -centripetalno zabrzuvawe; ω -agolna brzina;

R -radius na kru`nata pateka.

2. ∑=

=n

iipp

1

; p -pritisok to go vri smesa na gasovi zatvorena

vo eden sad; ip -parcijalni pritisoci na sekoja komponenta.

3. BQFL υ= ; LF -Lorencova sila; Q -polne` na ~esti~kata koja to se ufrla vo magnetnoto pole; B -magnetna indukcija.

4. l

gf

π2

1= ; f -frekvencija; g -Zemjino zabrzuvawe; l -dolì-

na na matemati~koto nialo.

5. fba

111 =+ ; a -rastojanie na predmetot od ogledaloto; b -

rastojanie na likot od ogledaloto; f -fokusno rastojanie.

3. Reenie: 1. Vidi to~ka 4, zada~a 1. 2. Vidi to~ka 12, zada~a 20.

TEST 6 1. Odgovori: 1. Zabrzuvaweto pri slobodnoto pa|awe ne se menuva, toa e

konstantno i iznesuva sm 81,9=g .

2. Pritisokot koj to go vri te~nosta na yidovite na sadot vo koj to e stavena se vika hidrostati~ki pritisok.


374

3. Prostorot okolu sekoe naelektrizirano telo se narekuva elektri~no pole. 4. Modulot na vektorot na magnetnata indukcija e brojno ednakov na silata so koja to homogeno magnetno pole dejstvuva na provodnik so dolìna m 1=l koga niz nego te~e struja so ja~ina A 1=I i e postaven normalno na silovite linii na toa magnetno pole. 5. Oscilaciite pri koi to zagubata na energija se nadopolnuva od nadvoreen izvor, se narekuvaat nepridueni oscilacii. 6. Spored Hajgens-Freneloviot princip, sekoja to~ka od brano-viot front, pretstavuva izvor na nov bran. 7. Upadniot agol na svetlinskiot zrak pri koj to reflektiraniot zrak e celosno polariziran, se narekuva agol na Bruster. 8. Kvadratot na modulot na branovata funkcija ja dava verojatnosta ~esti~kata da se najde vo opredelen del od prostorot. 9. Sostojbata na sistemot koga pogolem broj atomi se nao|aat vo vozbudena sostojba odoto vo osnovna, se narekuva inverzna naselenost na energetskite nivoa. 10. Rastojanieto koe to go izminuva svetlinata za vreme od

edna godina dvièji se so brzina sm 103 8⋅=c , se narekuva

svetlosna godina. m 105,986400365m 103a 1ly 1 158 ⋅≈⋅⋅⋅=⋅= sc .

2. Formuli i fizi~ki veli~ini koi to vleguvaat vo formulata:

1. t

ωε = ; ε -agolno zabrzuvawe; ω -agolna brzina; t -vreme.

2. kENp 02

3= ; p -pritisok; 0N -koncentracija na molekulite;

kE -sredna kineti~ka energija na molekulite na idealniot gas.

3. AQU +∆=∆ ; U∆ -promena na vnatrenata energija na daden

sistem; Q∆ -koli~estvo toplina predadeno na sistemot; A -rabota koja to nadvprenite sili ja izvrile vrz sistemot.

4. lR

IIFA π

µ2

210= ; AF -Amperova sila; 21, II -ja~ini na strui koi

to te~at niz provodnicite; l -dolìna na sekoj od provodnicite; R -normalno rastojanie pome|u niv.


375

5. C

X C ω1= ; CX -kapacitativen otpor; ω -kru`na frekvencija

na nizmeni~nata struja; C -kapacitet na kondenzator vklu~en vo koloto na naizmeni~na struja. 3. Reenie: 1. Vidi to~ka 1.2, zada~a 5. 2. Vidi to~ka 2, zada~a 10.

TEST 7 1. Odgovori: 1. Spore galileeviot princip na relativnost, ne e mo`no da se utvrdi dali eden inercijalen referenten sistem miruva ili se dviì vo odnos na drug takov. 2. Haoti~noto dvièwe na molekulite po iskrena cik-cak linija e poznato kako Braunovo dvièwe. 3. Naso~enoto dvièwe na elektronite pod dejstvo na elek-tri~no pole se narekuva elektri~na struja. 4. Spored Lencovoto pravilo, induciranata elektromotorna sila ima takva nasoka, to nejzinoto magnetno pole se sprotistavuva na dejstvoto koe to nea ja sozdava. 5. Magnetniot fluks go opredeluva brojot na magnetni silovi linii koi to proboduvaat dadena povrina. 6. Koga pri prekruvaweto na svetlinskiot zrak, agolot na

prekruvawe iznesuva o90=β , velime nastanala totalna

refleksija (zrakot povtorno se dviì niz istata sredina niz koja to se dvièl pred da padne na grani~nata povrina). 7. Ako so 'x , 'y i 'z gi ozna~ime koordinatite na eden nastan vo referentniot sistem 'S , koj to se dviì pravoliniski so konstantna brzina vdol` 'x oskata vo odnos na referentniot sistem S vo koj to nastanot se opiuva so koordinatite x , y

i z , toga Lorencovite transformacii glasat:

2

2

1

'

c

txx

υυ

−

−= ,


376

yy =' , zz =' i

2

2

2

1

''

c

xctt

υ

υ

−

−= , kade to t i 't se vremiwa mereni

vo referentnite sistemi S i 'S , soodvetno. 8. Zra~eweto koe to e rezultat na namaluvaweto na vnatre-nata energija na dadeno telo, se narekuva toplinsko zra~ewe. 9. Energijata na jonizacija na atomot na vodorod iznesuva

eV 6,13=E .

10. Procesot na cepewe na edno teko atomsko jadro (atomsko jadro so golem masen broj) na dve ili povee polesni atomski jadra (atomski jadra so pomal masen broj) se narekuva fisija. 2. Formuli i fizi~ki veli~ini koi to vleguvaat vo formulata:

1. v

d

X

X=η ; η -koeficient na korisno dejstvo; dX -dobiena

vrednost na fizi~kata veli~ina dX (rabota, monost, topli-

na...); vX -vlo`ena vrednost na fizi~kata veli~ina X .

2. VgFA ρ= ; AF -Arhimedova sila (sila na potisokot); ρ -gustina na fluidot vo koj to e potopeno dadeno telo; V -volumen na potopenoto telo; g -Zemjino zabrzuvawe.

3. 21 NN = ; 21, NN -broj na molekuli;

4. ( )TRR α+= 10 ; R -otpor na provodnikot na temperatura T ;

0R -otpor na provodnikot na temperatura 0T ; α -termi~ki koeficient na otporot. 5. βα = ; α -upaden agol; β -agol na odbivawe na svetlinski zrak. 3. Reenie: 1. Vidi to~ka 1.1, zada~a 6. 2. Vidi to~ka 5, zada~a 16.


377

TEST 8 1. Odgovori: 1. Brzinata na svetlinata vo bilo koj referenten sistem ima edna ista vrednost, pri to referentniot sistem so svoeto dvi`ewe ne mo`e da vlijae vrz izmerenata vrednost na brzinata na svetlinata. 2. Dinami~kata viskoznost na daden fluid e brojno ednakva na sialata so koja to si zaemnodejstvuvaat dva sosedni sloevi

so plotina 2m 1 pri edine~en gradient na brzinata. 3. Edinica za koeficientot na samoindukcija e henri (H ). 4. Edna sekunda e vreme ednakvo na 9 192 631 770 periodi na zra~eweto, koe odgovara na preminot pome|u dve hiperfini nivoa na osnovnata sostojba na atomot na cezium 133. Sekundata ute se definira kako 86 400-del od eden sreden son~ev den, no so XVIII generalna konferencija za merki i tegovi od 1967 godina, vo sila e prvata definicija. 5. Branovi so ednakva amplituda, ist pravec, no sprotivna nasoka interferiraat i davaat stoen bran. 6. Otporot to go dava solenoid (ili kalem) vo kolo na naizmeni~na struja se narekuva induktiven otpor. 7. Spored prviot Kirhofov zakon, zbirot od ja~inite na struite koi to vleguvaat vo dadena jazolna to~ka, mora da bide ednakov na zbirot od ja~inite na struite koi to izleguvaat od taa jazolna to~ka. 8. Momentot na inercija J na telo koe to rotira okolu oska postavena na rastojanie d od nego e ednakov na zbirot od: momentot na inercija na teloto okolu sopstvenata oska 0J i

proizvodot od masata na teloto m i kvadratot od rastojanieto

pome|u teloto i oskata na rotacija, t.e. 20 mdJJ += .

10. Vo eden izoliran sistem vkupniot impuls ostanuva konstanten, t.e. se zapazuva. 2. Formuli i fizi~ki veli~ini koi to vleguvaat vo formulata:

1. t

LM = ; M -moment na sila; L -moment na impuls; t -vreme.

2. D ; m∆ -masa na supstancijata koja to se prenesuva pri

procesot na difuzija; D -koeficient na difuzija; S -plotina


378

na povrinata niz koja to se transportira masata; t∆ -

vremenski intrval; l∆

∆ρ-gradient na gustinata.

3. VpA ∆= ; A -rabota; p -pritisok; V∆ -promena na volumenot.

4. 21

21

CC

CCCe +

= ; eC -ekvivalenten kapacitet na koloto.

5. ( )ϕωωυ −= tA cos ; υ -brzina; A -amplituda; ω -kru`na frekvencija; ϕ -fazna razlika; t -vreme. 3. Reenie: 1. Vidi to~ka 1.3, zada~a 3. 2. Vidi to~ka 5, zada~a 16.

TEST 9 1. Odgovori: 1. Pri~inite za dvi`ewe na teloto vo neinercijalen referenten sistem se nekoi faktori koi to uslovno e gi smetame za sili. 2. Tendencijata na slobodnata povrina kaj te~nostite da vri pritisok na molekulite vo sloevite od te~nosta pod sebe, se narekuva povrinski napon. 3. Rezonans nastanuva koga frekvencijata na nadvorenata sila na prisila e se izedna~i so sopstvenata frekvencija na oscilirawe na daden oscilatoren sistem. 4. Procesot na superpozicija na dva koherentni branovi se narekuva interferencija. 5. Opti~kata lea pretstavuva sistem koj to ima sposobnosta da go menuva stepenot na konvergentnost na svetlinskite zraci. 6. Spored korpuskularnata teorija za prirodata na svetlinata, taa se zamisluva kako potok od ~esti~ki (korpuskuli) koi to imaat opredelena energija. Spored branovata teorija pak, svetlinata se pretstavuva kako elektromagneten bran koj to

se dvi`i so brzina sm 103 8⋅=c .

7. Procesot na inducirawe na elektromotornata sila na kraevite na provodnik kako rezultat na promena na ja~inata


379

na strujata koja to te~e niz nego (promena na sopstveniot magneten fluks) se narekuva samoindukcija. 8. Eden kilogram e masata na etalonot na kilogramot-cilindar izrabote od 90 % platina i 10% iridium i se ~uva pod specijalni uslovi vo me|unarodnoto biro za merki i tegovi vo gradot Sevr, kraj Pariz. 9. Opti~ki aktivni supstancii. 10. Silata koja to ima tendencija teleta koi to rotiraat da gi oddale~uva od centarot na rotacija, se narekuva centrufu-galna sila. Taa e inercijalna sila. 2. Formuli i fizi~ki veli~ini koi to vleguvaat vo formulata:

1. TR

RR

0

0−=α ; α -temperaturen koeficient na otporot; R -

elektri~en otpor na temperatura T ; 0R -elektri~en otpor na

temperatura 0T .

2. 2

2gth = ; h -izminat pat; g -Zemjino zabrzuvawe; t -vreme na

dvi`ewe.

3. ItZ

M

Fm

1= ; F -Faradeeva konstanta; M -molarna masa; Z -

valentnost; I -ja~ina na strujata; t -vreme.

4. ( )22LC XXRZ −+= ; Z -impedans; R -aktiven (omski) otpor;

CX -kapacitativen otpor; LX -induktiven otpor.

5. 2

2λ

kx =∆ ; x∆ -patna razlika; ...3,2,1,0=k (cel broj); λ -branova

dol`ina. 3. Reenie: 1. Vidi to~ka 1.2, zada~a 4. 2. Vidi to~ka 5, zada~a 2.


380

TEST 10 1. Odgovori: 1. Proizvodot od masata i brzinata na edno telo se narekuva impuls. 2. Edinstvoto od koordinaten sistem i ~asovnik vo odnos na koe se opiuva dvi`eweto na edno telo, se narekuva referen-ten sistem. 3. Zbirot od kineti~kite energii (na translacija, rotacija, oscilacija) na sostavnite ~estici na edno telo, kako i potencijalnite energii na zaemnodejstvoto pome|u tie ~esti~-ki, ja pretstavuva vnatrenata energija na teloto. 4. Rabotata to ja vrat neelektri~ni sili vnatre vo izvorot na struja za prenesuvawe na edine~en pozitiven elektri~en polne` od polot so ponizok kon polot so povisok potencijal, sprotivno od nasokata na elektri~noto pole, pretstavuva elektromotorna sila. 5. Procesot na otkinuvawe na elektroni od atomite na gasot se narekuva jonizacija. 6. Emiter, kolektor i baza. 7. Osnova~ na branovata kvantna mehanika e Ervin [redinger, a na matri~nata Verner Hajzenberg. 8. Spored Hajzenbergoviot princip na neopredelenost, ne e mo`no istovremeno so ednakva to~nost da se izmeri polo`ba-ta i brzinata na dadeno telo. 9. Frenelovi ogledala, Jungova interferentna ema, Wutnovi prsteni, Bietova lea... 10. [este dosega poznati kvarkovi i este leptoni ja ~inat t.n. kvark-leptonska simetrija, koja to e osnova na standard-niot model, teorija so koja to se opiuva strukturata na vselenata i sé to postoi vo nea. 2. Formuli i fizi~ki veli~ini koi to vleguvaat vo formulata: 1. const=ωJ ; J -moment na inercija; ω -agolna brzina. 2. λθ kd =sin ; d -konstanta na difrakcionata reetka; θ -agol pod koj to se nabquduvaat interferentnite maksimumi i minimumi; ...3,2,1=k (cel broj); λ -branova dol`ina na upotrebe-nata svetlina.


381

3. ( )2

12λ+=∆ kx ; x∆ -patna razlika pome|u branovite koi to

interferiraat; ...3,2,1,0=k (cel broj); λ -branova dolìna na upotrebenata svetlina.

4. α20 cosII = ; 0I -intenzitet na svetlina to pa|a na analiza-

torot; I -intenzitet na svetlina to pominal niz analizatorot; α -agol pome|u oskite na polarizatorot i analizatorot.

5. 0

01

S

Fl

El =∆ ; l∆ -apsolutno izdolùvawe; F -deformaciona

sila; 0l -po~etna dolìna; 0S -plotina na napre~niot presek;

E -Jungov modul na elasti~nost. 3. Reenie: 1. Vidi to~ka 11, zada~a 25. 2. Vidi to~ka 12, zada~a 24.

test 1matematika.mk/wp-content/uploads/dodatok-1.pdf · test 2 1. da se odgovori na slednite...

Documents