24

ma ben bu deyimi, halk dal-kavuklar›n›n flahsi emellerinigizlemek için gösterdikleri

ola¤anüstü gayretin (!) halk›m›z tara-f›ndan ironik bir flekilde de¤erlendiril-mesi olarak alg›l›yorum.

‹lk ne zaman kimin taraf›ndansöylenmifl bilemiyorum. Fakat at›lannutuklardaki tutulmayan sözleri, ger-çeklefltirilmeyen vaatleri, güvenilen

da¤lara ya¤an karlar› ifade etti¤i birgerçek. Ne zaman bir politikac›n›nsöylevi ile ilgili “B›rak Allah›n› sever-sen yine vatan, millet Sakarya edebi-yat›...” dense hep incinir, üzülürüm.Nedeni de edebiyata, sanata yap›lanhaks›zl›k. Bu haks›zl›¤› yapanlar›nedebiyat›n ve sanat›n özüne dair enküçük fikirlerinin olmamas›. Oysaedebiyat›n toplumlar›n vatan sevgisi,

Kültür ve Sanat Dünyas›ndanTekin Özertem

Vatan, Millet,Sakarya

Edebiyat›

Zaman zaman kulland›¤›m›z “Vatan, Millet,Sakarya...” deyimi size ne ifade ediyor bilemiyorum.

Vatan, Millet,Sakarya

Edebiyat›

A

1916 y›l›ndan bafllayarak da bütünOsmanl› vatandafllar› için vatani birgörev olarak zorunlu k›l›nd› askerlikhizmeti. Vatan, millet bilinci de yinebu y›llarda, Tanzimat Dönemi’ndeoluflmaya bafllad› Osmanl› ülkesin-de. Tanzimat Edebiyat› sayesinde de‹stanbul, Selanik, ‹zmir gibi kentlerdeyaflayan okur yazar ayd›nlar arac›l›¤›ile halka mal oldu.

Vatan, millet sözcüklerini edebi-yat›m›zda ilk kullanan ‹brahim fiinasiolmakla birlikte benim yaflam›mdayer eden Nam›k Kemal’in Vatan Mer-siyesi’ndeki ünlü iki dizesidir:

”Vatan›n ba¤r›na düflman dayad›hançerini / Yo¤umufl kurtaracak baht›kara maderini.”

Mersiye’nin bütünü ve içindesürekli tekrarlanan bu dizeler, vatanve hürriyet flairimizin çok sevdi¤i ül-kesinin göz göre göre giderek parçala-n›fl›, yok oluflu karfl›s›ndaki hayk›r›-

25

ulus/millet bilinci, hak, adalet ve eflit-lik kavramlar› gibi de¤erlere sahipolmalar›nda ve bu de¤erleri korumala-r›ndaki katk›s› kesinlikle göz ard›edilemeyecek kadar etkin ve önemli.

atan ve millet kavramlar›,Orta Ça¤’›n ümmetçi karan-l›¤›ndan sonra Avrupa’da

varolmaya bafllayan ulus devletler ileortaya ç›kt›. Ulus devletler ve ulusbilincinden önce derebeylerinin,prenslerin, padiflahlar›n, imparatorla-rın sahip olduklar› topraklar vatandiye adland›r›lmaz, bu topraklar›nço¤unlu¤u köylü ahalisi ile tüccar vezenaatkarlar› da tebaa/uyruk olaraksürdürürlerdi yaflamlar›n›. E¤er vatandenirse, onlar›n vatanlar› tarlalar›n›n,iflleklerinin s›n›rlar›nda bafllar oradada biterdi. Yaflad›klar› topraklar, sa-vafllar ya da de¤ifl tokufllar sonucundael de¤ifltirdi¤inde de kimin tebaas›olduklar› umurlar›nda olmazd›. Onuniçin de bu tür kültürlerin ürünü edebieserlerde otoriteye bafl kald›ran; yok-suldan, hakl›dan yana olan hayali yada gerçek kahramanlar›n öykülerineyer verilirdi.

Bu durum sadece Avrupa top-lumlar›na has bir özellik de¤il kuflku-suz. Do¤u’da da durum üç afla¤› beflyukar› ayn›. Osmanl› Devleti Ordusu’nun devflirmelerden oluflmas›, asker-li¤in vatani bir görev olarak addedil-memifl olmas› bunun en güzel örne¤i.Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nda 1826 y›-l›nda, Yeniçeri oca¤›n›n, lavedilmesiile bafllad› askerli¤in vatandafllar içinvatani görev olarak alg›lanmas›. Öncekura ile belirlenenler al›nd›lar askere.

BD TEMMUZ 2014

VEdebiyat›n

toplumlar›n vatan

sevgisi, ulus/millet

bilinci, hak, adalet

ve eflitlik kavramlar›

gibi de¤erlere sahip

olmalar›ndaki

katk›s› göz ard›

edilemeyecek kadar

etkin ve önemli

26

fl›d›r. Mersiye’nin sözlük anlam› dabu zaten: Ölünün arkas›ndan yaz›lan/yak›lan a¤›t!

Nam›k Kemal’in Magusa’ya sür-güne gönderilmesine neden olan Va-tan yahut Silistre adl› tiyatro eseri deedebiyat›m›zda Tanzimat Dönemi ilebafllayan vatan bilincinin özlü bir yan-

s›mas›d›r. Silistire, K›r›m savafl› s›ra-s›nda Rus ordusu taraf›ndan kuflat›l-m›fl, Tuna nehrinin k›y›s›nda küçükbir Osman’l› kentidir. Oyunun konusuda Silistre’nin düflman eline düflmesiniengellemek için oraya koflan gönül-lülerin kahramanl›k öyküsüdür.

Bu oyunun beni etkileyen yan›oyunun ad›d›r. Vatan yahut Silistre!Yani Silistre vatand›r; vatan da Tunak›y›s›ndaki Silistre! Bu da bana Mus-tafa Kemal Pafla’n›n “Hatt-› müdafaayoktur sath-› müdafa vard›r. Bu sat›hbütün vatand›r. Vatan›n her kar›fl top-ra¤›, vatandafl›n kan› ile ›slanmad›kçaterk olunamaz...” sözlerinian›msat›r.

fiimdi geldik “vatan millet,Sakarya...” özdeyiflimizin (!) Sakaryaile ilgili k›sm›na:

ilmeyenler, duymayanlar içinyaz›yorum. Ne zaman söyle-mifltir Mustafa Kemal Ata-

türk bu sözleri? Kurtulufl Savafl›’m›z›ndönüm noktas› olarak kabul edilenSakarya Meydan Muharebesi’nde...

O büyük önderi ölümsüz k›lan,vatan›n ve milletin ç›karlar›n› kendiflahsi ç›karlar›n›n üstünde tutmas›n›sa¤layan, ona vatan sevgisini, bilinciniafl›layanlar da baflta Nam›k Kemalolmak üzere Tanzimat ve Meflrutiyetdönemlerinin edebiyatç›lar› olmufltur.Bunun için milletin gözünü boyamayakalkanlar›n, hatta ve hatta gözlerinioyanlar›n abuk subuk sözlerini “Va-tan, Millet, Sakarya edebiyat› ...” diyede¤erlendirmek hem ulusal edebiyat›-m›za hem de vatan ve millet için Sa-karya’da çarp›flm›fl olan atalar›m›za

BD TEMMUZ 2014

Vatan yahut Silistre

adl› tiyatro eseri

bana Mustafa

Kemal Pafla’n›n

“Hatt-› müdafaa

yoktur sath-›

müdafa vard›r.”

sözlerini an›msat›r.

B

M. Kemal Atatürk

büyük bir haks›zl›kt›r. Kadir k›ymetbilenlere düflen vatan ve milet sözcük-lerini kendi ç›karlar› için dillerine do-layan kendini bilmezleri tan›y›p oyun-lar›na gelmemektir.

Unutulmamas› gereken bir gerçekde ‹stiklal Mahkemeleri’nin onlar›ncepheden kaçan ecdatlar›n› yarg›la-mak için kuruldu¤udur.

fiehitlerimizin, ifl kazalar›nda canveren iflçilerimizin cenaze ve anmatörenlerinde yap›lan konuflmalar› herdinleyiflimde hep Perikles’in Pelope-

nes Savafl›’nda ölenlerin cenazetörenindeki söylevi gelir akl›ma.Demokrasi tarihi aç›s›ndan sonderece önemli bir belge olan busöylevin bir yerinde flöyle derPerikles:

“Burada yatan aziz ölülerimizhakk›nda övücü sözler söylemedenönce yapmam›z gereken, onlar›nbizi biz yapan hangi de¤erler u¤ru-na savafl›p canlar›n› verdiklerinian›msamal›y›z. Sonra da onlara la-y›k olabilmek için u¤runa can ver-dikleri bu de¤erleri yaflat›p sürdür-mek için neler yapmam›z gerekti¤inidüflünmeliyiz...”*

an›r›m bugün bizim yapma-m›z gereken de bu. Bunu dayine Nam›k Kemal söylemifl

yüre¤ini ortaya koyup korkusuzcaünlü Hürriyet Kasidesi’nde:

Felek her türlü esbab-› cefas›ntoplas›n gelsin / Dönersem kahpeyimmillet yolunda bir azimetten.

Sanat› hor görenlere, sanata vesanatç›lara gem vurmak için yan›ptutuflanlara inat: Yaflas›n Edebiyat!

Yaflas›n Sanat! •

tekinozertem@butundunya.com.tr

* Perikles, M.Ö 495 - 429

BD TEMMUZ 2014

Milletin gözünü

boyamaya kalkanlar›n,

abuk subuk sözlerini

“Vatan, Millet, Sakarya

edebiyat› ...” diye

de¤erlendirmek hem

ulusal edebiyat›m›za

hem de vatan ve millet

için Sakarya’da

çarp›flm›fl olan

atalar›m›za büyük bir

haks›zl›kt›r.

S

Kral Edward ‹stanbul’a geldi¤inde, motorla Dol-mabahçe Saray›’na yanaflt›. Kral r›ht›ma ç›kmakistedi¤i bir s›rada eli yere de¤di ve tozland›. Atatürkde Kral’› r›ht›ma almak üzere elini uzatm›fl bulunu-yordu. Bunu gören kral bir mendille elini silmek iste-di¤i bir anda Atatürk: “Vatan›m›n topra¤› temizdir,o, elinizi kirletmez!” diyerek, Kral’› elinden tutupr›ht›ma ç›kar›verdi.

VATANIMIN TOPRA⁄I TEM‹ZD‹R