Zwole, 2015
Spis treci WPROWADZENIE 5 Przesanki opracowania aktualizacji Strategii Rozwoju Powiatu Zwoleskiego 5 Gówne cele opracowania aktualizacji strategii 7 Metodologia procesu aktualizacji strategii 10 CZ I. DIAGNOZA POWIATU ZWOLESKIEGO 12 1. Podstawowe informacje o powiecie 12 2. Zagospodarowanie przestrzenne 18 2.1. Uwarunkowania ochrony rodowiska naturalnego 19 2.2. rodowisko przyrodnicze 31 2.3. Komunikacja i infrastruktura techniczna 36 2.4. rodowisko kulturowe 47 2.5 Turystyka, agroturystyka i kultura 57 3. Sfera gospodarcza 67 3.1. Gospodarka 67 3.2. Rolnictwo 71 4. Sfera spoeczna 73 4.1. Demografia 73 4.2. Bezrobocie 78 4.3. Budownictwo mieszkaniowe 82 4.4. Porzdek i bezpieczestwo publiczne 83 4.5. Ochrona zdrowia 90 4.6. Pomoc spoeczna 97 4.7. Owiata i wychowanie 101 4.8 Infrastruktura telekomunikacyjna 104 CZ II. ANALIZA SWOT 112 CZ III. ANALIZA M-M 117 CZ IV. WIZJA I MISJA ROZWOJU POWIATU ZWOLESKIEGO 119 CZ V. CELE STRATEGICZNE ROZWOJU 121 1. Cele strategiczne 121 2. Cele operacyjne i zadania 123 Priorytet 1. Dynamiczny rozwój Infrastruktury i poprawa komfortu ycia mieszkaców 123 Cel operacyjny 1.1. Kontynuacja inwestycji w zakresie infrastruktury wodocigowej, kanalizacyjnej 123 Cel operacyjny 1.2. Wsparcie dla rozwoju infrastruktury drogowej oraz lokalnego ukadu transportowego 123 Cel operacyjny 1.3. Rozwój wybranych elementów infrastruktury majcej wpyw na bezpieczestwo i wysoki komfort ycia mieszkaców 124 Cel operacyjny 1.4. Rozwój infrastruktury sucej wykorzystaniu energii ze róde odnawialnych 125 Cel operacyjny 1.5. Poprawa konkurencyjnoci powiatu poprzez rozwój infrastruktury inwestycyjnej 126 Cel operacyjny 1.6. Uatwienie mieszkacom powiatu dostpu do usug medycznych oraz skutecznych form integracji spoecznej 126 Priorytet 2. Rozwój turystyki i rekreacji oraz ksztatowanie wizerunku powiatu 128 Cel operacyjny 2.1. Opracowanie i wdroenie skutecznej kampanii promocyjnej dla potencjalnych inwestorów i turystów 128 Cel operacyjny 2.2. Stworzenie i rozwój zintegrowanego produktu turystycznego o zasigu ogólnopolskim w oparciu o dziedzictwo zwizane z yciem i twórczoci Jana Kochanowskiego 129 Cel operacyjny 2.3. Rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej na terenie powiatu 130 Cel operacyjny 2.4. Rozwój agroturystyki i ekoturystyki na terenach wiejskich 130 Cel operacyjny 2.5. Rewitalizacja obszarów zdegradowanych oraz poprawa adu przestrzennego 131 Cel operacyjny 2.6. Szeroka cyfryzacja lokalnej administracji, w tym dynamiczny rozwój e-usug 132 Cel operacyjny 2.7. Zwikszenie kompetencji kadr, szczególnie w zakresie uycia TIK oraz innowacyjnych rozwiza 133 Priorytet 3. Rozwój kapitau spoecznego i gospodarki, w tym rolnictwa 134 Cel operacyjny 3.1. Poprawa i promocja atrakcyjnoci i konkurencyjnoci inwestycyjnej przedsibiorstw w zakresie innowacji oraz rozwój instytucji otoczenia biznesu 134 Cel operacyjny 3.2. Wsparcie rozwoju nowych firm, w szczególnoci w branach istotnych z punktu widzenia powiatu 136 Cel operacyjny 3.3. Wielofunkcyjny rozwój rolnictwa 137 Cel operacyjny 3.4. Wzrost zatrudnienia w powiecie i przeciwdziaanie bezrobociu 139 Cel operacyjny 3.5. Wsparcie dla transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie oraz przechodzenia na gospodark niskoemisyjn 140 Cel operacyjny 3.6. Ograniczenie emisji CO2 i innych gazów cieplarnianych na terenie powiatu 141 Cel operacyjny 3.7. Podniesienie poziomu wiedzy i kwalifikacji kadr pod potrzeby nowych specjalizacji gospodarczych ze szczególnym uwzgldnieniem profilu powiatu 142 Cel operacyjny 3.8. Rozwój spoeczestwa informacyjnego i teleinformatyzacji 143 CZ VI. SYSTEM WDRAANIA STRATEGII 144 System instytucjonalny wdraania strategii 144 Finansowanie strategii 146 CZ VII. MONITOROWANIE, OCENA I KOMUNIKACJA SPOECZNA 151 CZ VIII. ZACZNIKI 152 Zacznik nr 1: Indykatywny wykaz wstpnie zidentyfikowanych projektów inwestycyjnych i spoecznych 152 Zacznik nr 2: Wykaz wskaników monitoringowych 157 CZ IX. SPIS WYKRESÓW, TABEL, RYSUNKÓW 165
WPROWADZENIE
Niniejsza strategia powstaa w wyniku procesu aktualizacji i opiera si na Strategii Rozwoju Powiatu Zwoleskiego opracowanej w 2007 roku przez podmiot zewntrzny, przy wspóudziale Powiatowego Zespou ds. Strategii Rozwoju Powiatu Zwoleskiego na lata 2007 – 2015. Po prawie omiu latach realizacji strategii dokument ten wymaga gruntownej aktualizacji ze wzgldu na zrealizowanie czci celów i zada, a take ze wzgldu na dezaktualizacj niektórych z nich. Istotnym powodem aktualizacji bya równie konieczno dostosowania zapisów strategii do nowego paradygmatu polityki regionalnej w Polsce, zakadajcego m.in. wiksz koncentracj dziaa rozwojowych w miejskich obszarach funkcjonalnych jako tzw. biegunach wzrostu, specjalizacj regionaln i lokalnej gospodarki, a take wieloszczeblowy model zarzadzania i wspódziaania w zakresie realizacji wspólnych zada i przedsiwzi inwestycyjnych.
Wan kwesti byo równie zapewnienie spójnoci pomidzy strategi rozwoju powiatu z dokumentami strategicznymi na poziomie wspólnotowym, krajowym i regionalnym, w tym w szczególnoci z celami zaktualizowanej Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku. Zasadniczym argumentem przemawiajcym za aktualizacj strategii rozwoju powiatu bya równie konieczno dostosowania jej celów i zada do nowej polityki spójnoci Unii Europejskiej oraz wynikajcych z tej polityki celów tematycznych wdraanych za pomoc krajowych i regionalnych programów operacyjnych finansowanych z budetu UE na lata 2014 – 2020.
Zgodnie z zasadami zarzdzania polityk rozwoju opracowywanie dokumentów strategicznych powinno mie charakter „kroczcy”. To gwarantuje cigo i spójno dziaania wspierajcego i stymulujcego rozwój lokalny sucego podniesieniu jego efektywnoci. Z tego powodu naley dokonywa okresowego przegldu realizacji przyjtych celów oraz w razie potrzeby dokonywa ich aktualizacji. Poniewa w okresie, który upyn od przyjcia strategii (2007 rok), zarówno w otoczeniu zewntrznym, jak i wewntrznym, nastpiy rzeczywiste zmiany wpywajce na rozwój powiatu zwoleskiego, wadze powiatu uznay za zasadne i waciwe przeprowadzenie aktualizacji tego dokumentu.
Prace prowadzone nad aktualizacj dokumentu nie wykazay przesanek, które uzasadniayby decyzj o cakowitym odrzuceniu przyjtej wizji i misji oraz celów strategicznych rozwoju. Wymagay one jedynie weryfikacji i dostosowania do obecnej sytuacji spoeczno-gospodarczej, a w zwizku z tym proces ten naley rozpatrywa jako aktualizacj, a nie budow od podstaw. Nie mniej jednak chcc uproci struktur dokumentu jednoczenie ujmujc w nim nowe treci, wynikajce m.in. z nowych uwarunkowa i wyzwa rozwojowych powiatu, ewaluacji dotychczasowych efektów wdraania strategii oraz aktualnych celów i priorytetów rozwoju polityki regionalnej na poziomie unijnym i krajowym, ale równie wynikajce z nowych moliwoci wsparcia samorzdów lokalnych ze rodków UE na lata 2014-2020 , zdecydowano bardziej doprecyzowa wizj i misj rozwoju powiatu oraz wprowadzi lepiej uporzdkowan struktur celów operacyjnych i kierunków dziaa. Ponadto zaproponowano cakowit modyfikacj systemu monitorowania i oceny realizacji strategii. Naley podkreli, i modyfikujc ukad celów i kierunków dziaa strategii przyjto zaoenie, e mog one wychodzi poza ustawowy zakres kompetencji powiatu oraz, e bd realizowane w bliskiej wspópracy z innymi szczeblami samorzdu terytorialnego lub partnerami spoeczno-gospodarczymi. Takie holistyczne podejcie do wdraania strategii na poziomie lokalnym zgodne jest z postulowan obecnie zasad wieloszczeblowego zarzadzania JST, a take wychodzi na przeciw oczekiwaniom mieszkaców, dla których mniej wane s kompetencje, za bardziej liczy si skuteczno i sposób rozwizywania danego problemu.
Aktualizacja strategii doprowadzia do wyduenia jej horyzontu czasowego do 2022 roku, co jest uzasadnione potrzeb zapewnienia spójnoci z horyzontem czasowym Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego i Strategii Rozwoju Kraju oraz kolejn perspektyw finansow Unii Europejskiej.
www.zwolenpowiat.pl
Strona112
Powiat zwoleski I STRATEGIA ROZWOJU NA LATA 2015 -2022
Starostwo Powiatowe w Zwoleniu ul. Wadysawa Jagiey 4, 26-700 Zwole Tel.: 48 676 33 89; Fax: 48 676 25 20
Email: sekretariat@zwolenpowiat.pl
Ustrój demokratyczny, trójstopniowy samorzd terytorialny i gospodarka wolnorynkowa, która podatna jest na cige zmiany koniunkturalne, wymagaj od jednostek terytorialnych planowania i zarzdzania strategicznego. Stanowi to istotny i wany instrument, który ma ukierunkowa dziaania i umoliwi podejmowanie decyzji lokalnych struktur zarzdzania zarówno w najbliszym okresie jak równie w odlegej perspektywie czasowej.
Strategia rozwoju to wyraz zintegrowanego planowania spoeczno – gospodarczego, przestrzennego i ekologicznego. W ujciu ogólnym oznacza ona sposób osigania wyznaczonych celów poprzez sterowanie rozwojem. Wyznaczenie celów rozwoju zostaje poprzedzone przeprowadzeniem oceny stanu istniejcego (aktualnego), wydobycia problemów spoecznych i gospodarczych, a take okrelenia obiektywnych zagroe i szans, których wykorzystanie jest uznaniowe. Analiza relacji pomidzy tymi sferami pozwala na okrelenie podstawowych mechanizmów rozwoju powiatu. Cele rozwoju to przede wszystkim odbicie aspiracji i de spoecznoci lokalnej, które maj zmierza do rozwizania zidentyfikowanych problemów i likwidacji wszelkich zagroe. Wskazuje zaoenia rozwoju powiatu, cele oraz zadania i projekty wdroeniowe.
Planowanie strategiczne nie wynika z uwarunkowa zewntrznych czy standardów unijnych, ale przede wszystkim z pragmatyzmu wadz powiatu. Dziki powizaniu celów z zadaniami rozwoju zostanie zapewniona skuteczno i efektywno dziaa chociaby w zakresie gospodarowania zasobami tkwicymi w potencjale ludzkim i rodkach finansowych. Planowanie, monitorowanie i ocena realizowanych celów w poczeniu z jawnoci ycia publicznego bd sprzyja aktywnoci i integracji spoecznoci lokalnej wokó realizowanych zada przez samorzd powiatu.
Wane jest, aby planowanie przyszego rozwoju posiadao charakter otwarty, cigy i elastyczny, poniewa umoliwia to na dostosowanie do szybko i dynamicznie zmieniajcego si otoczenia. Dlatego Strategia Rozwoju Powiatu Zwoleskiego jest dokumentem, którego aktualizacja powinna by przeprowadzana na bieco, w celu cigego uwzgldniania zmian zachodzcych we wszystkich istotnych uwarunkowaniach wewntrznych.
Strategia Rozwoju Powiatu Zwoleskiego jest planistycznym dokumentem, otwartym na cige moliwoci aktualizacji i modyfikacji uwarunkowa. Ponadto jest on otwarty równie ze wzgldu na niezamknity zbiór dziaa strategicznych, operacyjnych i propozycji zada. Cele i zadania zawarte w dokumencie mog by jak najbardziej stopniowo konkretyzowane, poczwszy od ogólnego ich zapisu, a do formy projektów i biznesplanów.
Konieczne jest cige monitorowanie i ocena realizacji przyjtych kierunków dziaania, jak równie analiza zmian uwarunkowa wewntrznych i zewntrznych rozwoju powiatu zwoleskiego. Wyniki oceny po ich analizie bd dla wadz powiatu podstaw do wprowadzania ewentualnych zmian i nowelizacji Strategii.
Zmiany wprowadzone do strategii s projektowane z myl o dalszym rozwoju powiatu zwoleskiego. Ich gównym celem jest:
· Stworzenie formalnych i organizacyjnych podstaw dla sprawnego i efektywnego zarzdzania zrównowaonym rozwojem powiatu poprzez:
· dokonanie zobiektywizowanej identyfikacji podstaw rozwoju powiatu, tj. zasobów stanowicych wzgldnie trwae uwarunkowania realizacji ogólnych celów strategicznych,
· dokonanie wnikliwej i kompleksowej oceny wszystkich czynników realizacji ogólnych celów strategicznych (ocena szans i zagroe spoeczno – gospodarczego rozwoju powiatu),
· okrelenie instrumentów i procedur osigania celów strategii poprzez sprecyzowanie i przypisanie waciwym podmiotom odpowiednich zada realizujcych,
· okrelenie i wyznaczenie kierunków polityki samorzdu powiatu, które maj umoliwi elastyczne i cige reagowanie na zmiany uwarunkowa wynikajcych z powiza z ukadem zewntrznym,
· umocnienie kierunków polityki wadz powiatu w odniesieniu do dziedzin pozostajcych w zakresie jego kompetencji charakteryzujcych zasady realizacji przyjtych celów i zada strategicznych,
· Stworzenie paszczyzny wspópracy pomidzy samorzdem powiatowym a pozostaymi szczeblami samorzdu terytorialnego oraz innymi podmiotami, które uczestnicz w ksztatowaniu warunków rozwoju powiatu poprzez:
· weryfikacj gminnych zamierze strategicznych w ramach zaakceptowanych priorytetów w poniszej strategii,
· przenoszenie lokalnych inicjatyw strategicznych na wysze szczeble decyzyjne (województwo, kraj),
· wspomaganie realizacji gminnych celów i zamierze strategicznych przyjte jako zasada formuowania zada strategicznych,
· koordynacj i analiz dziaa prorozwojowych, które bd podejmowane przez wadze gmin i powiatu,
· ksztatowanie potrzeby integracji spoecznoci na obszarze powiatu, poczucia tosamoci kulturowej i patriotyzmu lokalnego.
· Potrzeba sprostania wyzwaniom konkurencyjnoci i otwartoci zwizana z czonkostwem Polski w Unii Europejskiej:
· maksymalne wykorzystanie moliwoci pozyskania zewntrznych rodków finansowych na realizacj inicjatyw prorozwojowych,
· okrelenie zada pozwalajcych na realizacj celów strategicznych powiatu z dostosowaniem do moliwoci ich wspófinansowania ze rodków unijnych i krajowych,
· eksponowanie walorów powiatu, promocj dziedzictwa kulturowego, rodowiska przyrodniczego, tworzenie wizerunku powiatu otwartego i sprawnie funkcjonujcego w ramach europejskiego regionu.
· Aktywizacja i mobilizacja spoecznoci lokalnej powiatu w ramach realizacji kluczowych zada majcych na celu popraw warunków bytowych:
· zaangaowanie przedstawicieli spoecznoci lokalnej w formuowaniu kierunków polityki rozwoju spoeczno – gospodarczego swojej „maej ojczyzny”,
· integracja spoecznoci lokalnej jako warunek sprzyjajcy i umoliwiajcy realizacji inicjatyw prorozwojowych (akceptacja opinii publicznej dla przyjtych celów strategicznych powiatu oraz metod ich osigania – „uspoecznienie” strategii),
· wdroenie proceduralnych ram zaangaowania spoecznoci lokalnej w realizacj przyjtych celów i zada.
·
Przy aktualizacji strategii wykorzystano model ekspercko – partycypacyjny, który pozwoli na szeroki udzia wadz i spoecznoci lokalnej w pracach nad tym dokumentem, przy jednoczesnym zaangaowaniu ekspertów zewntrznych. Metodologia ta zostaa wprowadzona Zarzdzeniem Nr 26/2013 Starosty Zwoleskiego z dnia 8 sierpnia 2013 roku w sprawie ustalenia procedury aktualizacji Strategii Rozwoju Powiatu Zwoleskiego. Procedura miaa na celu okrelenie zasad wprowadzania zmian do strategii oraz programów sektorowych tworzonych i aktualizowanych w oparciu o strategi rozwoju powiatu. Celem procedury byo take okrelenie zakresów odpowiedzialnoci i zada poszczególnych uczestników procesu aktualizacji strategii.
W ramach przyjtej metodologii prac Zarzdzeniem Nr 11/2015 Starosty Zwoleskiego z dnia 18 maja 2015 r. powoano Powiatowy Zespó ds. aktualizacji Strategii Rozwoju Powiatu Zwoleskiego na lata 2016-2022 (zespó zadaniowy) skadajcy si gównie z pracowników Starostwa Powiatowego w Zwoleniu. Wyoniono take Przewodniczcego tego Zespou. W celu zapewnienia partycypacji rónych instytucji i rodowisk w procesie aktualizacji strategii tym samym Zarzdzeniem zosta powoany Zespó Konsultacyjny ds. opracowania projektu aktualizacji strategii skadajcy si z przedstawicieli jednostek organizacyjnych powiatu, powiatowych inspekcji i stray oraz organizacji pozarzdowych. Do wspópracy i udziau w posiedzeniach (warsztatach strategicznych) zaproszono równie przedstawicieli gmin wchodzcych w skad powiatu i instytucji otoczenia biznesu.
Planowanie strategiczne to proces uspoeczniony, czyli mieszkacy danej spoecznoci daj wadzy przyzwolenie do dziaania. Lokalni liderzy zarówno ci z sektora publicznego jak i prywatnego musz osign konsensus, co do wizji przyszoci gospodarczej powiatu, a nastpnie podj wspóprac w celu realizacji tego, co jest niezbdne i poyteczne dla stworzenia tej przyszoci. Plan strategiczny musi stanowi wasno caej spoecznoci. Std te przeprowadzono konsultacje spoeczne projektu strategii. Uspoecznienie procesu tworzenia strategii przede wszystkim pozwala na uporzdkowane sformalizowanie wielu pomysów i propozycji funkcjonujcych w rónych rodowiskach spoecznych, gospodarczych, politycznych i zawodowych. Z tej racji ju sam etap tworzenia strategii jest pocztkiem procesu integracji spoecznoci lokalnej.
Punktem wyjcia do sformuowania strategii rozwoju lub jej aktualizacji jest opracowanie diagnozy tzw. raportu o stanie powiatu. Zawiera on dane, charakteryzujce zmiany i tendencje w gównych obszarach ycia spoeczno-gospodarczego, dotyczce przede wszystkim: sytuacji demograficznej, struktury gospodarczej, rynku pracy, infrastruktury technicznej. Zaktualizowana diagnoza powiatu zwoleskiego jest wynikiem prac Powiatowego Zespou ds. aktualizacji (zespou zadaniowego). Przygotowana zostaa w oparciu o nastpujce róda informacji:
· dane pochodzce z publikacji i opracowa statystycznych,
· informacje zebrane z poszczególnych gmin powiatu zwoleskiego,
· dane zebrane w Strategii Rozwoju Powiatu Zwoleskiego na lata 2007-2015, Programie ochrony rodowiska dla powiatu zwoleskiego na lata 2014-2017 z uwzgldnieniem perspektywy lat 2018-2021, Strategii Rozwizywania Problemów Spoecznych Powiatu Zwoleskiego na lata 2014 – 2020, Powiatowym  Programie Przeciwdziaania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie w Powiecie Zwoleskim na lata 2014-2020, Powiatowym Programie Dziaa na Rzecz Osób Niepenosprawnych w Powiecie Zwoleskim na lata 2014-2020 i Trzyletnim powiatowym programie rozwoju pieczy zastpczej w Powiecie Zwoleskim na lata 2015-2017,
· informacje oraz zestawienia danych uzyskane ze Starostwa i podlegych mu jednostek organizacyjnych,
· wnioski zebrane podczas warsztatów strategicznych z udziaem liderów lokalnych.
Nastpnym wanym etapem prac nad aktualizacj strategii jest przeprowadzenie analizy SWOT. Wynikiem tych prac jest wskazanie mocnych i sabych stron powiatu na dzie dzisiejszy oraz szans i zagroe na przyszo. Identyfikacja mocnych i sabych stron powiatu zwoleskiego jest efektem badania jego potencjau spoeczno-ekonomicznego oraz zdolnoci do przetrwania i rozwoju. Analiza tych relacji jest bardzo przydatna przy konstruowaniu celów strategicznych i konkretnych zada realizacyjnych. Przeprowadzeniem analizy SWOT zaj si zespó ekspertów (podmiot zewntrzny).
Kolejnym etapem prac byo okrelenie obszarów strategicznych poprzez zhierarchizowanie, najwaniejszych dla rozwoju powiatu obszarów problemowych, wyznaczajcych kierunki koncentracji dziaa wadz samorzdowych i spoecznoci lokalnej. W ramach wybranych obszarów strategicznych okrelono cele strategiczne, cele operacyjne i kierunki dziaa operacyjnych. Ponadto zdefiniowano indykatywny wykaz inwestycji i projektów nieinwestycyjnych, definiowany jako konkretne zadania realizacyjne.
W trakcie procesu opracowywania strategii starano si przestrzega nastpujcych zasad:
· zasady spójnoci zaktualizowanej strategii powiatu z dokumentami planistycznymi i operacyjnymi na poziomie regionalnym, krajowym i wspólnotowym;
· zasady partnerstwa w procesie planowania poprzez wspóprace wadz powiatowych z samorzdami niszego i wyszego szczebla oraz podmiotami reprezentujcymi róne rodowiska oraz instytucje;
· zasady wieloletniego planowania rozwoju powiatu w oparciu o ocen efektów dotychczas realizowanej strategii z uwzgldnieniem zmieniajcej si sytuacji gospodarczej na poziomie powiatu zwoleskiego, województwa mazowieckiego oraz kraju;
· zasad elastycznoci zgodnie z któr pierwotne zaoenia strategii byy korygowane i dostosowywane do potrzeb o postulatów, zgaszanych przez partnerów spoecznych i gospodarczych, zaangaowanych w proces prac nad strategi.
CZ I. DIAGNOZA POWIATU ZWOLESKIEGO
1. Podstawowe informacje o powiecie
Powiat zwoleski ley w poudniowej czci województwa mazowieckiego na pograniczu Przedgórza Ieckiego i Doliny Kozienickiej, w odlegoci 28km od Radomia. Powiat zajmuje powierzchni 57330 ha i zamieszkuje go 37297 osób.
Powiat graniczy z nastpujcymi powiatami:
a) z terenu województwa mazowieckiego:
- od pónocy z powiatem kozienickim
- od poudnia z powiatem lipskim
- od zachodu z powiatem radomskim ziemskim
b) z terenu województwa lubelskiego:
- od wschodu z powiatami: puawskim i opolskim
W skad administracyjny powiatu wchodz 4 gminy wiejskie: Kazanów, Policzna, Przyk, Tczów i 1 miejsko-wiejska Zwole. Udzia powierzchni poszczególnych gmin w ogólnej powierzchni powiatu zwoleskiego (573 km2) przedstawia si nastpujco:
· Kazanów (95 km²),
· Policzna (113 km²),
· Przyk (131 km²),
· Tczów (72 km²), oraz jedna miejsko-wiejska (z jedynym na terenie powiatu miastem) - Zwole (162 km²).
Rysunek 1. Powiat zwoleski
Wykres 1. Udzia procentowy powierzchni poszczególnych gmin z terenu powiatu
Powiat posiada wszystkie jednostki niezbdne do jego funkcjonowania: Komend Powiatow Pastwowej Stray Poarnej, Komend Powiatow Policji, Zakad Ubezpiecze Spoecznych, Kas Rolniczego Ubezpieczenia Spoecznego, Powszechny Zakad Ubezpiecze, Urzd Skarbowy, Sd Rejonowy, Powiatowy Urzd Pracy, Prokuratur Rejonow, Powiatow Stacj Sanitarno-Epidemiologiczn, Powiatowy Inspektorat Weterynarii, Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego, Urzdy Gmin i podlege im jednostki organizacyjne i pomocnicze, Starostwo Powiatowe z jednostkami organizacyjnymi, które dla dobra lokalnej spoecznoci cile ze sob wspópracuj w wielu dziedzinach ycia gospodarczego i kulturalno-owiatowego.
Powiat zwoleski ma charakter rolniczy – 71% jego powierzchni zajmuj uytki rolne. Rejon zwoleski jest liczcym si producentem truskawek w kraju, w dawnym województwie radomskim wyrónia si najwiksz produkcj ziemniaka, porzeczki i trzody chlewnej. Zapewnia to baz surowcow, gdzie istnieje moliwo zawarcia przez odbiorc umów z producentami. Racjonalnie uzasadniona byaby lokalizacja zakadu przetwórstwa rolno-spoywczego ze wzgldu na baz surowcow, dostateczny poziom infrastruktury technicznej oraz due strukturalne bezrobocie. Atutami powiatu zwoleskiego s: dobry mikroklimat, czyste rodowisko, brak uciliwego przemysu, tradycje kulturowe i historyczne. W gospodarstwach nadwilaskich mona oglda, a nawet nauczy si wyplatania wyrobów wikliniarskich.
Atutem Ziemi Zwoleskiej jest pooenie geograficzne, dobry ukad komunikacyjny oraz blisko stolicy. Pikny krajobraz, czyste rodowisko, spokój i cisza gwarantuj dobry wypoczynek i relaks na onie natury. Kultura, zabytki i tradycyjna staropolska gocinno to kolejne cechy, które mog przycign turystów.
Niewtpliwie magnesem jest legenda Jana Kochanowskiego, który urodzi si w Sycynie, by prebendarzem w Zwoleniu, mieszka i tworzy w Czarnolesie. Z coraz wikszym powodzeniem funkcjonuje historyczny trójkt: Sycyna-Zwole-Czarnolas. W 1577 roku J. Kochanowski by dzierawc dóbr ziemskich na terenie Przyka, Rudy i okolicznych miejscowoci.
Powiat ma dogodne poczenia komunikacyjne z ca Polsk. Zasadnicze znaczenie dla zewntrznych powiza komunikacyjnych powiatu zwoleskiego w ujciu ponadregionalnym ma droga krajowa nr 12 czca Lublin z odzi i droga krajowa nr 79 czcy Warszaw z Tarnobrzegiem.
Poniej zaprezentowano skrócon charakterystyk poszczególnych gmin powiatu zwoleskiego.
Zwole – siedziba powiatu jest jedynym orodkiem miejskim. Na poziomie ponadlokalnym peni on funkcj obsugi ludnoci w zakresie szkolnictwa redniego i zawodowego, specjalistycznej opieki zdrowotnej, kultury, otoczenia biznesu i administracji. Miasto skupia wszystkie instytucje powiatowe.
Gmina i Miasto Zwole pooona jest w poudniowo - wschodniej czci województwa mazowieckiego na osi dróg krajowych Warszawa - Sandomierz i Radom - Lublin. Miasto jest te obszarem o najlepiej w powiecie rozwinitych systemach infrastruktury technicznej.
Gmina zajmuje obszar 162km2, zamieszkuje j 15.363 mieszkaców, w tym w miecie 8059 osób, a w gminie 7304 osób. Gmina ma charakter rolniczy, co stwarza dogodne warunki dla przemysu rolno - spoywczego. Na terenie gminy znajduje si 54 miejscowoci, w tym 28 soectw.
Wszystkie pozostae gminy powiatu maj charakter typowo rolniczy, co znajduje swoje odzwierciedlenie w strukturze osadnictwa i charakterze zainwestowania.
Gmina Kazanów - ley w poudniowej czci województwa mazowieckiego, oddalona jest o ok. 20 km od Radomia i 130 km od Warszawy, pooona jest w dolinie rzeki Ianki, w pobliu której znajduje si duo terenów lenych i z tego wzgldu moe by atrakcyjna dla celów turystycznych.
Gmina Kazanów liczy 4.712 mieszkaców, zajmuje powierzchni 95 km2 i obejmuje 35 miejscowoci skupione w 24 soectwach. Ma charakter typowo rolniczy, uytki rolne zajmuj 67% powierzchni gminy. Relatywnie wysoki jest tu odsetek powierzchni upraw sadowniczych.
Gmina Kazanów naley do Zwizku Gmin „Nad Iank” obejmujcego gminy: Ciepielów, Chotcza, Kazanów, Ia (miasto i gmina). Zwizek utworzony zosta dla obrony i zagospodarowania turystycznego doliny Ianki.
Gmina Tczów - pooona jest w poudniowo - wschodniej czci województwa mazowieckiego. Jest jedn z piciu gmin powiatu zwoleskiego. Ssiaduje z gmin Zwole, Gózd, Skaryszew i Kazanów. Pooona jest w obrbie Równiny Radomskiej, która jest czci Niziny Mazowieckiej. Ogólna powierzchnia gminy wynosi 72km2. Zamieszkuje j 4.942 osoby w 18 miejscowociach w 14 soectwach. Gmina ma charakter rolniczy (83,3% powierzchni to uytki rolne). W uprawach najwiksz powierzchni zajmuj zboa. Dobrze rozwinita jest tu hodowla byda i trzody chlewnej. Na terenie gminy w miejscowoci Tczów znajduje si jedna oczyszczalnia biologiczno – mechaniczna o przepustowoci 450 m3/d oraz stacja wodocigowa, która zaopatruje w wod ca gmin. Dugo sieci wodocigowej – 66,30km. Niespena 1,5% mieszkaców gminy nie ma dostpu do sieci wodocigowej. Dugo sieci kanalizacyjnej liczy 60,5km, z czego podczonych do sieci jest 2000 mieszkaców, co stanowi ok. 40% wszystkich mieszkaców gminy.
Gmina Przyk - ley w poudniowej czci województwa mazowieckiego. Powierzchnia gminy wynosi 131 km2, natomiast liczba ludnoci to 6.400 osób. W skad gminy wchodzi 31 miejscowoci w 30 soectwach. Jest gmin typowo rolnicz, uytki rolne stanowi ok. 72,5% powierzchni gminy, reszt lasy, ki i pastwiska. Gównymi uprawami s zboa, warzywa i owoce (szczególnie truskawki, maliny). Kluczowe znaczenie dla gminy ma hodowla byda i trzody chlewnej. Na terenie gminy funkcjonuje min.: Zakad Dowiadczalny Instytutu Uprawy Nawoenia i Gleboznawstwa w Grabowie nad Wis, Gminna Spódzielnia ,, SCH’’ w Przyku, ,, KROKUS” Przetwórstwo Owoców i Warzyw Pajków, FOL-RUD Myn – Ruda , IMPRESSJA – Suknie lubne- Zaazy , Zakad Misny – Zaazy, Wyrób Wdlin MARKO Zaazy, Zakad Usugowo Produkcyjno Handlowy – agów.
Wschodni kraniec gminy (dolina Wisy), znajdujcy si w obrbie Obszaru Chronionego Krajobrazu, zaliczany jest do rejonów turystycznych o znaczeniu nie tylko lokalnym ale i regionalnym – Rezerwat ówia Botnego Andrzejów – Borowiec jest rezerwatem na skal europejsk. Rezerwat ten wszed wraz z otulin do Obszaru Chronionego Krajobrazu „Dolina rzeki Zwolenki”. Jest uznany jako Specjalny Obszar Ochrony Dolina Zwoleki na licie chronionych obszarów sieci ekologicznej Natura 2000.
Gmina Policzna - pooona jest w poudniowej czci województwa mazowieckiego. Zajmuje powierzchni 113 km2 zamieszkaych przez 5.880 osób. Gmina ma charakter typowo rolniczy, uytki rolne stanowi 85%. W jej skad wchodzi 33 miejscowoci, w tym 27 wsi soeckich. Gleby gminy s redniej i niskiej jakoci gównie gleby bielicowe i powe. Wród upraw najwiksz powierzchni zajmuj zboa i ziemniaki. Rozwinity jest chów trzody chlewnej i byda. Obszar gminy znajdujcy si w obrbie otuliny Kozienickiego Parku Krajobrazowego, zaliczany jest do rejonów turystycznych o znaczeniu regionalnym. Na terenie gminy znajduje si ponadto jedna z gównych atrakcji turystycznych powiatu: Muzeum Jana Kochanowskiego w Czarnolesie. Gmina Policzna wykazuje najwyszy stopie nasycenia infrastruktur wodno-kanalizacyjn sporód obszarów wiejskich powiatu.
Tabela 1. Ogólna charakterystyka powiatu zwoleskiego
Gmina
lasy 19,8 km2 (20,8%)
Policzna
lasy 16 km2 (14%)
Przyk
lasy 20 km2 (15,2%)
Andrzejów, Babin, Baryczka, Grabów nad Wis, Helenów, Ignaców, Kulczyn, Krzywda, Lipiny, Lucimia, agów, aguszów, aweczko Nowe, aweczko Stare, Mierziczka, Mszadla Dolna, Mszadla Nowa, Mszadla Stara, Okrnica, Pajków, Przyk, Ruda, Rudki, Stefanów, Szlachecki Las, Wysocin, Wólka agowska, Wólka Zamojska, Zaazy, Zamo Nowy, Zamo Stary.
Tczów
lasy 6 km2 (8,3%)
g. m. Zwole
162
lasy 43 km2 (26,5%)
Powiat Zwoleski
czna powierzchnia:
573 km2
w tym:
lasy – 103 km2 (18%)
2. Zagospodarowanie przestrzenne
Powiat zwoleski znajduje si w ukadzie wzowym, majcym na celu ksztatowanie ukadu osadniczego i zapewnienie prawidowej obsugi ludnoci. Rol Zwolenia jest penienie funkcji orodka rozwojowego wyposaonego w usugi o charakterze ponadlokalnym, z dobr dostpnoci komunikacyjn i techniczn, bogatego w zabytki i zasoby rodowiska przyrodniczego i kulturowego oraz posiadajcego wyksztacony potencja ludzki i prnie rozwijajc si gospodark.
Tabela 2. Uytkowanie gruntów w powiecie zwoleskim
Lp.
Wyszczególnienie
Wykres 2. Struktura obszarowa powiatu
2.1. Uwarunkowania ochrony rodowiska naturalnego
Znaczna ilo obszarów chronionych niesie ze sob pewnego rodzaju uwarunkowania (potencjalne problemy w lokowaniu nowych inwestycji mogcych zagraa rodowisku), jednake z drugiej strony stanowi szans dla poprawy ycia lokalnej spoecznoci. Nie tylko bowiem przyczyniaj si do zachowania dobrych warunków rodowiska naturalnego, podnosz porednio komfort ycia mieszkaców, ale równie mog generowa zyski zwizane ze wzrostem ruchu turystycznego.
Krajowy system obszarów chronionych tworz: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, uytki ekologiczne i zespoy przyrodniczo-krajobrazowe. Sporód ww. form, na terenie powiatu zwoleskiego wystpuj: rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, pomniki przyrody, zespó przyrodniczo-krajobrazowy.
2.1.1. Rezerwaty
„Miodne”
Utworzony w 1985 roku w celu zachowania fragmentów lasów mieszanych z udziaem buka na naturalnym stanowisku na pónocnej granicy zasigu. róda historyczne dotyczce Puszczy Kozienickiej podaj, e w miejscach licznego wystpowania buka tj. w najyniejszych czciach kompleksów lenych w I po. XIX w. zaoono kilka wsi, co porednio doprowadzio do wyeliminowania drzewostanów z jod i bukiem. Obecna powierzchnia rezerwatu wynosi 20,4 ha. Tworzce rezerwat drzewostany s w wikszoci pochodzenia naturalnego. Najliczniej reprezentowanymi gatunkami panujcymi s sosna, db i buk. Na podstawie bada fitosocjologicznych wyróniono dwa zespoy rolinne: Tilio-Carpinetum i Pino-Quercetum. Z ciekawszych gatunków runa wystpuje tu bluszcz pospolity i rzadka w caej Puszczy Kozienickiej turzyca orzsiona.
„Okólny ug”
Rezerwat zosta utworzony w 2001 roku w celu zachowania ze wzgldów naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych siedlisk o charakterze torfowiska przejciowego z charakterystycznymi dla tego typu zbiorowisk rolinami i antropofobnymi gatunkami zwierzt. Obejmuje powierzchni 168,9 ha, z czego 25,9 ha znajduje si w granicach obrbu Zwole, w lenictwie Motorzyny. Pozostaa cz znajduje si na gruntach prywatnych. Najwiksz cz rezerwatu zajmuje torfowisko przejciowe (ok. 150 ha). Jest to jedno z nielicznych miejsc o naturalnym typie krajobrazu, gdzie wikszo powierzchni jest obszarem podtopionym, a przy wyszym stanie wody praktycznie niedostpnym dla czowieka. Stanowi to naturalne zabezpieczenie torfowiska i sprawia, e mog si tu utrzyma rzadkie gatunki rolin i zwierzt. Wyodrbniono tu 43 zespoy rolinne min. zbiorowiska szuwarowe, zioorola, zbiorowiska oczeretów, kowe, torfowisk przejciowych i wysokich, muraw bliniczkowych, zbiorowiska lene borowe i olesowe. Wynika std bogactwo wiata rolinnego, na który skada si 167 gatunków rolin naczyniowych, z czego blisko 20% stanowi roliny rzadko ju spotykane z Polsce. Mokrada rezerwatu stanowi bardzo cenne tereny równie pod wzgldem faunistycznym. Znajduje tu schronienie oraz warunki do rozrodu wiele gatunków zwierzt, przede wszystkim ptaków. Bytuje tutaj ów botny, reintrodukowany w ramach Projektu „Aktywna ochrona ówia botnego w woj mazowieckim” realizowanego przez Instytut Nauk o rodowisku, Zakad Ekologii Ekosystemów UJ.
„ugi Helenowskie”
Powierzchnia rezerwatu wynosi 93,6 ha i w caoci znajduje si na terenie obrbu lenego Zwole w lenictwie Podgóra. Rezerwat utworzony zosta w 1985 roku dla ochrony torfowisk na wododziaach rzek Zagodonki i Zwolenki oraz bagiennych zbiorowisk lenych. Teren rezerwatu naley do dwóch zlewni: cz pónocna do zlewni rzeki Zagodonki, a cz poudniowa do zlewni rzeki Zwolenki. Obydwie wymienione rzeki swój pocztek bior w pobliu rezerwatu. Najwikszy z ugów zwany „Wielkim ugiem” zajmuje powierzchni 25,4 ha i naley do najwikszych bagien w Puszczy Kozienickiej. Dookoa bagien – ugów i midzy nimi wystpuje oligotroficznie wilgotne i bagienne zbiorowisko lene – sosnowe nie wystpujce w innych rezerwatach Puszczy. Cay obszar jest bardzo ciekawy krajobrazowo, tworzc unikalny typ krajobrazu, przypominajcy tundr. „Wielki ug” tworzy torfowisko wysokie i przejciowe. Gatunkiem panujcym na powierzchni lenej jest sosna, przewaaj drzewostany starszych klas wieku. W trakcie bada fitosocjologicznych wyróniono 19 zespoów i zbiorowisk rolinnych, z czego 5 reprezentuje typowe fitocenozy lene, pozostae stanowi nielene fitocenozy torfowiskowe i bagienne. Najczciej spotykanym zbiorowiskiem lenym jest bór wilgotny, bory wiee s najczciej w wariancie wilgotnym. Najubosze zbiorowiska to bory bagienne. Najwaniejsz osobliwoci rolinn w rezerwacie jest rosiczka okrgolistna. Ponadto wystpuj tutaj borówka bagienna, urawina botna, modrzewnica zwyczajna, czermie botna, bagno zwyczajne, jeogówka najmniejsza – stanowica na tym terenie rzadki element o borealno-oceanicznym typie zasigu. Z mchów wystpuje min. wiele gatunków mchów torfowców i ponnik pospolity. W 2000 r. otwarto ciek przyrodniczo-len „Miodne”, która czciowo przebiega w pobliu rezerwatu i pozwala na spenianie przez rezerwat funkcji dydaktycznych. W 2002r. wybudowano kadk i miejsce widokowe na „Wielki ug”.
„Borowiec”
Jego obecna powierzchnia cakowita wynosi 57,3 ha, z czego na terenie Lasów Pastwowych obrbu lenego Zwole w lenictwie Podgóra znajduje si jedynie 7,4 ha. Rezerwat zosta utworzony w 1990 roku dla ochrony wodno-botno-torfowiskowych siedlisk doliny rzeki Zwolenki z charakterystycznymi dla nich zespoami rolin i zwierzt. Przedmiotem ochrony jest ów botny (Emys orbicularis), którego dua populacja znajduje si na terenie rezerwatu. Na obszarze rezerwatu stwierdzono wystpowanie 228 gatunków rolin naczyniowych, w tym kilkanacie podlegajcych ochronie cisej lub czciowej. S to rosiczka okrgolistna, storczyk szerokolistny, grel óty, widak godzisty, kalina koralowa, grzybie biay, kocanki piaskowe i in. Rezerwat obejmuje bardzo zrónicowany florystycznie i faunistycznie odcinek rzeki Zwolenki. Wystpuje tu mozaika siedlisk i biotopów – od wodnych poprzez bagienne, podmoke, torfowiskowe do suchych i piaszczystych. Wystpuj grzskie zarola olchowe i wierzbowe, torfowiska i tzw. torfianki, które w miar wznoszenia si terenu ustpuj miejsca piaskom, czciowo odkrytym, miejscami sztucznie zalesionym lub zajtym przez uprawy rolnicze. To ogromne zrónicowanie biotopów sprawia, e na terenie objtym ochron rezerwatow znajduje schronienie wiele gatunków zwierzt. Rezerwat „Borowiec” wszed wraz z otulin do Obszaru Chronionego Krajobrazu „Dolina rzeki Zwolenki”. Znalaz si jako Specjalny Obszar Ochrony (SOO) Dolina Zwoleki na licie chronionych obszarów sieci ekologicznej Natura 2000 przesanej przez Polsk do Komisji Europejskiej.
2.1.2. Kozienicki Park Narodowy
Zosta utworzony w 1983 roku dla zachowania lokalnego krajobrazu przyrodniczo- geograficznego oraz znacznych obszarów naturalnych lasów Puszczy Kozienickiej z bogat rolinnoci zieln i ciekawym uksztatowaniem terenu. Po powikszeniu w 2001 roku Park obejmuje 26.233,83 ha Puszczy z najcenniejszymi drzewostanami o naturalnym charakterze. W celu zabezpieczenia go przed znieksztaceniem oraz stworzenia warunków dla rozwoju turystyki i wypoczynku wokó Parku utworzono otulin o powierzchni 36.009,62 ha, któr stanowi obszary lene i polne. Kozienicki Park Krajobrazowy wraz z otulin pooony jest w rodkowo-poudniowej czci województwa mazowieckiego, znajduje si na terenie 11 gmin: Garbatka-Letnisko, Gowaczów, Gózd, Jastrzbia, Jedlnia - Letnisko, Pionki, Policzna, Sieciechów, miast i gmin Kozienice oraz Zwole, a take miasta Pionki. Granice Parku przebiegaj po widocznych w terenie: drogach, rzekach i rowach stanowicych granice gruntów Lasów Pastwowych z gruntami wasnoci indywidualnej i innej pastwowej oraz na niewielkich odcinkach liniami oddziaowymi przecinajc kompleks leny. Pod wzgldem pooenia fizyczno-geograficznego, zaliczany jest do mezoregionu - Doliny rodkowej Wisy i mezoregionu - Równiny Kozienickiej w makroregionie - Nizin rodkowo mazowieckich oraz mezoregionu - Równiny Radomskiej w makroregionie - Wzniesie Poudniowo mazowieckich.
Najcenniejsze i najbardziej naturalne ekosystemy lene, czsto z okoo 200 letnimi drzewostanami zostay objte ochron jako rezerwaty przyrody. Jest ich 15 i reprezentuj najciekawsze i najbogatsze zbiorowiska rolinne. cznie zajmuj 1.267,92 ha.
Na terenie Parku ochron pomnikow objto 263 obiekty. S to drzewa rosnce pojedynczo i w grupach, jedna aleja lipowo – kasztanowa, 1 krzew i 2 gazy narzutowe oraz 3 stanowiska bluszcza zwyczajnego. Stwierdzono tu wystpowanie 297 gatunków grzybów wielkoowocnikowych, 233 porostów i 94 mszaków oraz 630 gatunków rolin naczyniowych nalecych do 84 rodzin i 294 rodzajów. Wród nich jest 67 gatunków chronionych, a 6 wpisanych jest do „Polskiej czerwonej ksigi rolin”. Z wystpujcych na terenie Parku ponad 218 gatunków ptaków (m.in. orlik krzykliwy, bocian czarny, uraw i kraska) do „Polskiej czerwonej ksigi zwierzt” wpisanych jest 10 gatunków. Ssaki reprezentowane s przez 54 gatunków – w tym 29 chronionych. W lasach Puszczy Kozienickiej spotka moemy 17 gatunków nietoperzy w tym mroczka posrebrzanego i pozocistego, nocka wsatka, mopka i borowiaczka. Ponadto stwierdzono wystpowanie 13 gatunków pazów i 6 gatunków gadów (w tym ówia botnego) oraz liczne bezkrgowce. Na terenie Kozienickiego Parku Krajobrazowego jest 92 uytków ekologicznych o cznej powierzchni 300,67 ha, na które skadaj si ródlene bagna, oczka wodne i torfowiska.
2.1.3. Obszary chronionego krajobrazu
Obszar krajobrazu chronionego „Dolina rzeki Zwolenki” - obejmuje obszar zwizany z dolin rzeki Zwolenki o powierzchni 5.040 ha. Teren ten, zwaszcza w rodkowym i dolnym biegu rzeczki, odznacza si szczególnie duymi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi równoczenie. Rzeka, silnie meandrujc w wskiej dolinie, tworzy malownicze zakola. W dolinie tej nizinnej rzeczki, regularnie zalewanej wiosn oraz posiadajcej liczne torfianki, uksztatowa si niepowtarzalny ukad specyficznych rodowisk, nie wystpujcych w innych dolinach rzecznych w regionie. W tarasie zalewowym zachoway si zbiorowiska lene rzadko spotykane w innych czciach Polski. S to fragmenty olsów oraz lasów gowych. Wysokie zbocza doliny porastaj zbiorowiska kserotermiczne z licznymi rzadkimi gatunkami rolin. Niej pooone tereny zajmuj zbiorowiska rolinnoci kowej o rónym stopniu uwilgotnienia. Z rolin zielnych na uwag zasuguj: zawcig pospolity, osoka aloesowata, widaki, grel óty, grzybie biay, penik europejski, bobrek trójlistkowy, gnidosz bagienny, siedmiopalecznik botny, salwinia pywajca, szawia lepka, storczyki, szalej jadowity, wibka botna, wolffia bezkorzeniowa i rzsa garbata. Na torfowisku w okolicy Pomysowa stwierdzono wystpowanie wierzby oszczepowatej. Gatunek ten wystpuje w reglu górnym oraz pitrze kosodrzewiny Karpat i Sudetów Wschodnich. Bogactwo florystyczne tych terenów ma swoje odbicie w zrónicowaniu faunistycznym. Niewtpliwie wyróniajca si gromada zwierzt to ptaki. Na terenie doliny gniazduje ok. 80 gatunków, dalszych co najmniej kilkadziesit zatrzymuje si w okresie wiosennej i jesiennej wdrówki. Z gincych i zagroonych gatunków gniazduj tu: bk, botniak kowy, kropiatka, zielonka, sieweczka rzeczna, krwawodziób, derkacz, rybitwa czarna, przepiórka, podróniczek i kraska. Nie mniej bogata jest fauna ssaków. Ocenia si, i na tym terenie wystpuje ponad 19 gatunków ssaków. Herpetofaun reprezentuje okoo 19 gatunków, w tym rzekotka drzewna, aba mieszka, ropucha paskówka, grzebiuszka, kumak nizinny, padalec, jaszczurka yworodna, zaskroniec, mija, sporód owadów stwierdzono midzy innymi wystpowanie mrówkolwa, trzyszczy, licznych motyli i waek. Ze wzgldu na bogactwo gatunkowe i rodowiskowe obszar doliny zosta zaliczony wraz z dolin pobliskiej Wisy do wanych przyrodniczo obszarów o znaczeniu midzynarodowym.
W obrb gminy Przyk wejdzie równie fragment projektowanego rezerwatu „Wyspy Gniazdkowskie”. Obejmuje on jeden z ciekawszych fragmentów Wisy, najwikszej w Europie rzeki o nieuregulowanym korycie. Liczne, piaszczyste wyspy i achy rozcigaj si na Wile rodkowej od Sandomierza do Pocka. Na caym odcinku Wisy rodkowej wykryto gniazdowanie 40-50 gatunków ptaków w do duych populacjach. S to: siweczki obrone (180 par), siweczki rzeczne (270-280 par), mewa pospolita (2400 par), mewa mieszka (ok. 85900 par), mewa srebrzysta (43-46 par), rybitwa biaoczelna (440-480 par), rybitwa pospolita (1550-1600 par). Dla kilku gatunków Wisa stanowi gówn ostoj na obszarze Polski. Gniazduje tu 50% polskiej populacji rybitwy pospolitej, 80% rybitwy biooczelnej, 95% mewy pospolitej. Rzeka stanowi te wany szlak wdrówkowy ptaków. Licznie zimuj tu ptaki wodno-botne: czapla siwa, abd niemy, gg, tracz, nurog.
Obszar pooony w dolinie rzek (strumieni) Plewki i Czerniawki w gminie Przyk wytypowano do utworzenia zespou przyrodniczo-krajobrazowego. Koryta obu rzeczek zachowuj tu swój naturalny charakter. Na tarasie zalewowym zachoway si fragmenty olsów oraz lasów gowych, brzegi dolin porastaj zbiorowiska kserotermiczne. Niej pooone tereny zajmuj ki, wilgotne w rónym stopniu. Charakterystyczna jest mozaika trzcinowisk, turzycowisk oraz kpiastych wierzb. Celem ochrony byoby zachowanie harmonijnego ukadu ekologicznego poczonego z walorami krajobrazowymi (gboko wcite doliny obu rzeczek).
Na terenie gminy Policzna wystpuje 18 gatunków ssaków (w tym 6 gatunków podlega ochronie prawnej, a dalszych 6 naley do zwierzt ownych). We wszystkich lasach mona spotka: sarny, lisy, kuny, a w lasach Policzny i Patkowa: dziki, jelenie i osie. W miejscowoci Wygoda, Gródek i Patków gniazduje krzyówka, zimorodek, remiz. A w lasach Antoniówki wystpuj liczne pazy, gady i ptaki. Na terenie gminy znajduj si równie 2 parki w Policznie (pow. 4,05ha) i Czarnolesie (pow. 9,96ha). Znajduje si w nich 10 pomników przyrody. W parku w Policznie jest 6 pomników: 4 – dby szypukowe (550- i 250-letni 200-letni), 1 – lipa drobnolistna (200-letnie), klon pospolity (200-letni). Natomiast w parku w Czarnolesie znajduj si 4 pomniki: 2- dby szypukowe (170- i 250-letni), grab pospolity (90-letni) oraz sosna wejmutka (120-letnia).
Drugim zespoem przyrodniczo-krajobrazowym bdzie fragment doliny Strugi Polickiej. Jest to wwóz poronity olsem, z terenami zabagnionymi, ze stawami, z rolinnoci szuwarowo-torfowiskow. Gniazduj tu liczne ptaki, wystpuj liczne pazy.
Wiele pozostaoci ekosystemów majcych znaczenie dla zachowania unikatowych zespoów genowych i typów rodowisk objto ochron jako uytki ekologiczne. Na terenie Puszczy Kozienickiej, w jej czci wchodzcej w powiat zwoleski ustanowiono ich 22. W planach kilku gmin wytypowano rejony do objcia t form ochrony.
W obrbie gminy Kazanów korytarz ekologiczny doliny Ianki i Modrzejowicy obejmuje doliny tych rzek i dopywów Modrzejowicy-Muchy i Strugi Tczowej (Tczówki). Na rónorodno i naturalno tych terenów skadaj si ekosystemy kowo-pastwiskowe, miejscami zatorfione z zespoami rolinnoci wodnej i bagiennej. Urozmaicone s licznymi zadrzewieniami, zaronitymi starorzeczami i laskami. Mimo czciowej melioracji rzeka Ianka wci stanowi ostoj dla ptaków wodnych i botnych. yje ich tu okoo 60 gatunków. Na podmokej ce koo Osuchowa znajduj si stanowiska lgowe chronionego rycyka. Midzy Kazanowem a Miechowem na rozlegych 120 hektarowych kach gniazduj samotniki, strumieniówki, wierszczaki, krzywodzioby i sowiki rdzawe.
Korytarz ekologiczny rzeki Muchy i Konówki przebiega poudnikowo w zachodniej czci gminy Tczów i stanowi niewielki fragment korytarza czcego dwa obszary o znaczeniu krajowym - Puszcz Kozienick i Podgórze Ieckie (poza obszarem powiatu). Doliny Konówki i Muchy maj paskie dno i agodne zbocza. Wzdu rzek cign si ekosystemy kowe z zadrzewieniami.
Mimo widocznych przeksztace krajobraz jest malowniczy i posiada znaczne walory hydrologiczne, klimatyczne, przyrodnicze i estetyczne.
2.1.5. Obszary Natura 2000
Obszar Natura 2000 – obszar specjalnej ochrony ptaków, specjalny obszar ochrony siedlisk lub obszar majcy znaczenie dla Wspólnoty, utworzony w celu ochrony populacji dziko wystpujcych ptaków lub siedlisk przyrodniczych lub gatunków bdcych przedmiotem zainteresowania Wspólnoty.
Na terenie powiatu zwoleskiego znajduj si nastpujce obszary Natura 2000: Maopolski Przeom Wisy, Przeom Wisy w Maopolsce, Puszcza Kozienicka, Ostoja Kozienicka, Dolina Zwoleki.
2.1.6. Maopolski Przeom Wisy (PLB140006)
Obszar obejmuje odcinek doliny Wisy midzy Józefowem, a Kazimierzem. Charakterystyczne dla niego s wysokie brzegi, meandry i liczne wyspy. Wyspy te maj róny charakter: od niskich, piaszczystych, nagich wysepek po wyej wyniesione, poronite rolinnoci i np. wykorzystywane jako pastwiska. Brzegi rzeki i trasa zalewowa s pokryte zarolami wiklinowymi i lasami wierzbowo-topolowymi, kami konymi i pastwiskami. Ostoja ptasia o randze europejskiej E 63.Wystpuje co najmniej 14 gatunków ptaków z Zacznika I Dyrektywy Ptasiej, 4 gatunki z Polskiej Czerwonej Ksigi (PCK). Wana ostoja rybitw – biaoczelnej i rzecznej; jedno z nielicznych w kraju stanowisk lgowych ostrygojada. W okresie lgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej (C3, C6) nastpujcych gatunków ptaków: dzicio biaogrzbiety (PCK), mewa czarnogowa, rybitwa biaoczelna (PCK), rybitwa rzeczna, szablodziób, batalion (PCK), krwawodziób, mewa pospolita, ostrygojad (PCK) i rycyk; w stosunkowo wysokim zagszczeniu (C7) wystpuje paskonos, nurog i zimorodek. Wana ostoja dla ptaków wodno-botnych.
2.1.7. Przeom Wisy w Maopolsce (PLH060045)
Obszar obejmuje przeomowy odcinek doliny Wisy, od ujcia Sanny powyej Annopola do miasta Puawy. Wile towarzysz liczne starorzecza, achy i zastoiska, piaszczyste wyspy, namuliska, rozlege paty zaroli wierzbowych oraz - lokalnie - paty gów nadrzecznych. Cz koryta rzeki jest obwaowana, a obszar midzywala zajty jest przez ekstensywnie uytkowane ki i zarola wierzbowe. W górnym biegu rzeki, na stromych, wapiennych i lessowych skarpach wznoszcych si nad dolin (osigajcych miejscami nawet do 90 m wysokoci wzgldnej) wystpuj cenne paty muraw kserotermicznych. Do Wisy uchodz liczne mniejsze cieki wodne i w tych rejonach spotyka si interesujce siedliska ekotonowe.
Dolina Wisy jest jedn z niewielu w Europie duych rzek, zachowanych w stanie wzgldnie naturalnym. Dolina na tym odcinku ma charakter przeomu i posiada unikalne walory krajobrazowe. Stwierdzono tu 10 rodzajów siedlisk z Zacznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG (24% powierzchni) oraz 21 gatunków z Zacznika II tej Dyrektywy.
Obszar obejmuje fragment ostoi ptaków wodno - botnych o randze europejskiej (IBA E 63), wanej zarówno dla gatunków lgowych jak i migrujcych. W "Paneuropejskiej strategii ochrony rónorodnoci biologicznej i krajobrazowej" Dolina Wisy zostaa zaliczona do 10 systemów rzek Europy, którym nadano priorytet ochrony naturalnych walorów. Uwaana jest za korytarz ekologiczny rangi europejskiej.
2.1.8. Puszcza Kozienicka (PLH140035)
Puszcza Kozienicka pooona jest w obrbie Równiny Kozienickiej nalecej do Niziniy rodkowomazowieckiej i Równiny Radomskiej bdcej czci Wzniesie Poudniowomazowieckich. Najniej pooone tereny znajduj si w pradolinie Wisy. W rejonie Radomki rzdne wynosz od 102,2 m n.p.m. przy ujciu Wisy do 160,0 m n.p.m. w okolicach Przytyka. W czci pónocnej teren wznosi si rednio 120-130 m n.p.m. Cz poudniowa Puszczy pooona jest na wysokoci od 150 do 170 m n.p.m. W rejonie Suchej wzgórza wydmowe osigaj wysoko ponad 180 m n.p.m. Pod wzgldem geologicznym Puszcza Kozienicka jest mao zrónicowana. Teren ten zaliczany do warstw rowu kredy lubelskiej i w niewielkim fragmencie obrzeenia Gór witokrzyskich. Na caym obszarze wystpuj warstwy czwartorzdowe wyksztacone jako: piaski drobnoziarniste, rednioziarniste, a w dolinach rzek nawet gruboziarniste, wiry i pospóka. S te gliny zwaowe szare zastoiskowe, gliny zwaowe brzowo-szare piaszczyste, iy szare i siwe. Wystpuj równie piaski gliniaste i gliny piaszczyste. Grubo tych utworów wynosi od 12 do 45 metrów. Miszo warstwy wodononej (piaski, wiry) wynosi od 4 do 10 metrów. Utwory trzeciorzdowe wystpuj gównie w pónocnej czci Puszczy. Utwory kredowe wystpuj na caym obszarze Puszczy Kozienickiej. S to utwory kredy lubelskiej - gównie kredy górnej o miszoci 200-300 metrów. Pokrywa glebowa Puszczy Kozienickiej uksztatowaa si pod wpywem ukadu trzech gównych czynników, do których nale: substrat macierzysty, typ gospodarki wodnej i zespoy rolinne. Skay macierzyste gleb to wycznie utwory czwartorzdowe. W przewadze wystpuj osady polodowcowe - plejstoceskie: gliny i piaski zwaowe; wiry, piaski i pyy fluwioglacjalne; sporadyczne iy warstwowe. W dolinach rzek i cieków oraz w obnieniach terenowych pojawiaj si utwory holoceskie: osady aluwialne i torfy. Cz terenu pokrywaj piaski eoliczne - wydmowe. Gleby Puszczy Kozienickiej s zrónicowane. Stwierdzono tam wystpowanie trzynastu typów nalecych do czterech dziaów gleb: gleby litogeniczne, gleby autogeniczne, gleby semihydrogeniczne i gleby hydrogeniczne. W strukturze pokrywy glebowej lasów Puszczy Kozienickiej zaznaczaj si nastpujce prawidowoci - centralna cz lasów obejmujca obrby Zagodon, Pionki i poudniow cz Kozienic ma yniejsze gleby z duym udziaem gleb brunatno-ziemnych. Peryferyjne czci - pónocna cz obrbu Kozienice oraz Garbatka, Zwole i Jedlnia s ubosze. Przewaaj tam gleby bielicoziemne. Ukad taki jest determinowany gównie przez pochodzenie i waciwoci utworów macierzystych. Obszar Puszczy Kozienickiej ley w zlewni Wisy i Radomki. Sie rzeczna Puszczy Kozienickiej jest bogata i urozmaicona. Centraln i zachodni jej cz odwadnia Radomka, do której uchodz mniejsze rzeki - Mleczna, Pacynka, Leniwka i Narutówka. Przez ponocne i wschodnie obszary pynie najpikniejsza rzeka obszaru Zagrodonka, do której uchodzi szereg mniejszych cieków, z których do najwikszych nale Brzeniczka i Charówka. Wszystkie puszczaskie rzeki maj charakter drenujcy. W obrbie obszaru znajduj si stawy rybne w Grdach i Bkowcu. W krajobrazie dominuj obszary lene, które zajmuj okoo 39 ty. ha. Od 1994 r. w wikszoci stanowi one
Leny Kompleks Promocyjny "Lasy Puszczy Kozienickiej".
Jest to jeden z najcenniejszych pod wzgldem przyrodniczym kompleksów puszczaskich w Polsce. O jego randze wiadczy przede wszystkim - wysoka rónorodno biologiczna mierzona na wszystkich poziomach: genetycznym, gatunkowym i ekosystemowym. Wystpuje tu szereg siedlisk przyrodniczych oraz gatunków chronionych i zagroonych wymarciem w skali kraju i kontynentu. W zbiorowiskach lenych Puszczy wystpuje znaczna liczba drzew w wieku od 150 do 400 lat.
Siedliska przyrodnicze
Wizytówk Puszczy Kozienickiej s endemiczne wyynne jodowe bory mieszane, które na tym terenie uznawane s za posta kresow. Oprócz niekwestionowanej wartoci przyrodniczej maj one olbrzymie znaczenie biogeograficzne i syntaksonomiczne. Jednym z najwaniejszych i jednoczenie zajmujcym najwiksz powierzchnie w Puszczy Kozienickiej siedliskiem przyrodniczym s grdy subkontynentalne, które reprezentuj tu pen skal wilgotnociow. yzne i wilgotne gleby w lokalnych obnieniach zajmuj grdy czycowe i kokoryczowe. Tworz one przestrzenne ukady mozaikowe z gami i olsami. W miejscach umiarkowanie wilgotnych wyksztaciy si grdy typowe. Lokalne wyniesienia zdominowane s przez grdy trzcinnikowe.
Doliny puszczaskich rzek (m.in. Leniwej, Narutówki i Zagrodonki), strumieni i okresowych, bezimiennych cieków porastaj gi olszowo-jesionowe.
Niewielkie powierzchnie puszczaskich ostpów zajmuj ródliskowe lasy olszowe z rzeuch gorzk i szczyrem trwaym. Do równie rzadkich lenych zbiorowisk nale gi wizowo-jesionowe. Wikszo patów posiada reprezentatywne runo, ale cechuje je znieksztacony drzewostan. Wystpujce w Puszczy Kozienickiej bory sosnowe reprezentuj pen skal zmiennoci uzalenion przede wszystkim od stopnia wilgotnoci podoa. Skrajnie róne ekologicznie siedliska zajmuj mae powierzchniowo: sosnowy bór chrobotkowy oraz sosnowy bór bagienny Do najrzadszych pod wzgldem zajmowanej powierzchni lenych siedlisk przyrodniczych nale ciepolubne dbrowy, które stopniowo trac swoiste cechy i w wyniku sukcesji przeksztacaj si w grdy. Rolinno nielena Puszczy Kozienickiej pomimo, e zajmuje niewielk powierzchni jest rónorodna i prezentuje bardzo odmienne wzgldem siebie grupy ekologiczne. Do najciekawszych naley rolinno torfowiskowa, skupiona w poudniowej czci obszaru. Do bardzo rzadkich siedlisk przyrodniczych wystpujcych w obrbie obszaru zaliczaj si torfowiska zasadowe reprezentowane przez maki turzycowe. Sporód zbiorowisk trawiastych do najcenniejszych nale ekstensywnie uytkowane ki wiee
Fauna
Na terenie Puszczy Kozienickiej stwierdzono 59 gatunków ssaków. Dla tej grupy krgowców jest najwaniejsz, po Puszczy Kampinoskiej, ostoj w centralnej Polsce. Jednym z jej mieszkaców jest popielica, gatunek wymieniony w Polskiej Czerwonej Ksidze Zwierzt. Populacja tu wystpujca cechuje si bardzo du liczebnoci i jednym z najwyszych w kraju wskaników zagszczenia osobników/1 ha lasu. Interesujcymi ssakami s równie - orzesznica oraz smuka, bardzo rzadki krajowy gatunek borealny. Puszczaskie rzeki zasiedlaj stabilne populacje bobra i wydry. Okresowo pojawiaj si tutaj migrujce wilki. Chiropterofauna Puszczy Kozienickiej jest bardzo bogata i porównywalna z Puszcz Biaowiesk. Stwierdzono tu 16 sporód 17 gatunków nietoperzy wystpujcych w Polsce niowej, przy czym do rozrodu przystpuje 14 gatunków. W zgrupowaniu nietoperzy Puszczy Kozienickiej wyrónia si spotykany najczciej i najliczniej borowiec. Do gatunków dominujcych nale: mroczek póny, nocek rudy, gacek brunatny i nocek duy. Przypadku tego ostatniego znanych jest 16 letnich kolonii, w tym dwie kolonie rozrodcze. Cech charakterystyczn tego obszaru jest liczne wystpowanie borowiaczka, nocka Brandta i nocka Bechsteina, dla którego Puszcza Kozienicka jest drugim znanym w Polsce miejscem rozrodu i najdalej wysunitym w kierunku pónocno-wschodnim stanowiskiem. Jednym z najrzadszych gatunków nietoperzy w Puszczy Kozienickiej jest mopek Barbastella. W obrbie obszaru znane s trzy zimowe kryjówki tego gatunku. W okresie letnim odawiano równie mode osobniki co wiadczy o tym, e mopek przystpuje tutaj do rozrodu. Biorc pod uwag faun nietoperzy ranga Puszczy Kozienickiej jest bardzo wysoka i porównywalna z Puszcz Biaowiesk. Sporód 18 krajowych gatunków pazów na terenie Puszczy Kozienickiej stwierdzono 13 gatunków, w tym - kumaka nizinnego i traszk grzebieniast. Fauna gadów reprezentowana jest przez sze gatunków. Osobliwoci tego obszaru jest populacja ówia botnego. wiat bezkrgowców Puszczy Kozienickiej jest niezwykle bogaty. Jednym z najbardziej interesujcych gatunków jest rak szlachetny, który posiada tu najliczniejsz w Polsce centralnej i stabiln populacj. Ten przedstawiciel krajowych dziesicionogów figuruje na wiatowej Czerwonej Ksidze Zwierzt oraz polskim jej odpowiedniku. Obszar ten to jedna z najwaniejszych na Mazowszu ostoi dla populacji: poczwarówek - zwonej i jajowatej. Stwierdzono tu równie wystpowanie zatoczka amliwego. Rozmaito rodowisk oraz obecno dobrze zachowanych powierzchni lenych z starodrzewem wpywaj na bogactwo gatunkowe owadów. W obrbie Puszczy Kozienickiej stwierdzono: pachnic dbow - 7 stanowisk, zgniotka cynobrowego - dwa stanowiska, czerwoczyka nieparka - dziesi stanowisk, czerwoczyka fioletka - dwa stanowiska oraz modraszka telejusa - 5 stanowisk. Do osobliwoci tego obszaru naley wystpowanie sawczynki piaskowej. Poza istniejcym stanowiskiem w Puszczy Kozienickiej wymierajcy gatunek nie by notowany na terenie kraju od kilkudziesiciu lat. Do wyjtkowo rzadkich owadów w Polsce zaliczy mona smukw kosmat. Oba gatunki figuruj w Polskiej Czerwonej Ksidze Zwierzt. Bardzo bogata w Puszczy Kozienickiej jest fauna chrzszczy z rodziny bogatkowatych. Na uwag zasuguje odkrycie tu stanowisk gatunków skrajnie rzadkich w Polsce wpisanych na czerwon list zwierzt gincych i zagroonych w Polsce.
Badania ograniczone jedynie do pónocno-zachodniego skraju Puszczy Kozienickiej pozwoliy na stwierdzenie 43 gatunków uków, w tym 26 koprofagicznych, co wskazuje na jej znaczne bogactwo w porównaniu z innymi puszczami w kraju.
O randze Puszczy Kozienickiej w zachowaniu krajowej flory naczyniowej wiadczy obecno szeciu gatunków wymienionych w Polskiej Czerwonej Ksidze Rolin: buawnika czerwonego, kostrzewy ametystowej, sasanki otwartej, widlicza cyprysowatego oraz turzyc - bagiennej i strunowej. Stwierdzono tu wystpowanie gatunków figurujcych na krajowej Czerwonej licie rolin naczyniowych. S wród nich, m.in.: czosnek niedwiedzi, goryczka wskolistna, kukuka plamista, pywacz drobny, rosiczka okrgolistna i widlicz Zeillera. Ponadto znajduj si tu stanowiska licznych gatunków chronionych i rzadkich regionalnie.
Pomimo fragmentarycznych bada na terenie Puszczy Kozienickiej stwierdzono dotychczas wystpowanie 295 gatunków grzybów wielkoowocnikowych, w tym trzy gatunki podlegajce ochronie cisej: sromotnika bezwstydnego, siedzunia sosnowego i soplówk jodow. Na Czerwonej licie grzybów wielkoowocnikowych w Polsce znajduje si 41 gatunków z kozienickiej mycoflory, w tym m.in. wymierajce oraz naraone na wymarcie.
Sporód 267 gatunków porostów znanych z terenu Puszczy Kozienickiej znajduj si takie, które wymary lub s bliskie wymarcia w innych regionach kraju. Na Czerwonej licie porostów w Polsce znajduje si 71 gatunków z kozienickiej lichenoflory. Due znaczenie dla wystpujcych tu wsko stenotopowych gatunków epifitycznych ma obecno w drzewostanach Puszczy Kozienickiej licznych sdziwych drzew o wymiarach pomnikowych.
2.1.9. Ostoja Kozienicka (PLB140013)
Obszar obejmuje znaczn cz jednego z wikszych kompleksów lenych w rodkowej Polsce - Puszczy Radomsko-Kozienickiej, na granicy Maopolski i Mazowsza, w widach pradolin Wisy, Radomki i Zadodonki, na terenie Równiny Radomskiej. Pooony jest on w terenie z licznymi elementami rzeby pochodzenia fluwioglacjalnego: szeregiem tarasów denudacyjnych opadajcych stopniowo ku dolinie Wisy, poprzedzielanych licznymi waami wydmowymi, pomidzy którymi znajduj si niecki, zwykle silnie zabagnione. Wczeniej na tym terenie utrzymyway si drzewostany z klonem, jesionem, lip, dbem i bukiem. Obecnie drzewostany skadaj si gównie z sosny (84%) oraz jody (4%). Lasy zajmuj wikszo powierzchni obszaru. Reszt terenu pokrywaj pola uprawne, ki, pastwiska. Wystpuj tu równie interesujce poacie torfowisk wysokich i niskich. Wystpuje co najmniej 29 gatunków ptaków z Zacznika I Dyrektywy Ptasiej, 7 gatunków z Polskiej Czerwonej Ksigi (PCK). Wykazano z tego terenu ponad 200 gatunków ptaków, w tym 147 lgowych.
W okresie lgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej (C6) nastpujcych gatunków ptaków: bczek (PCK), bocian czarny, kraska (PCK), lelek; stosunkowo wysok liczebno (C7) osigaj: bk (PCK), bocian biay, rybitwa czarna.
2.1.10. Dolina Zwoleki (PLH140006)
Dolina Zwoleki leca w obszarze porozcinanych i silnie zerodowanych wysoczyzn morenowych z okresu zlodowacenia rodkowopolskiego, jest do 25 m wcita w materiale pleistoceskim. Wskie dno doliny (od 0.5 do okoo 1 km szerokoci przy ujciu rzeki) wypenione jest torfem. Na zboczach widoczne s fragmenty terasy nadzalewowej o wysokoci wzgldnej 2-3 m. Czytelno formy doliny maskuj zalegajce w wielu miejscach zwydmione, przewiewane piaski. Teren stanowi bogat mozaik wzajemnie przenikajcych si biotopów -wodnych, podmokych i suchych. Siedliska wodne reprezentowane s przez wolno pync rzek i zakola oraz torfianki o rónej powierzchni lustra wody. W dnie Doliny dominuj podmoke ki, na których prowadzi si gospodark ekstensywn. Miejscami wystpuj na nich kpy zaroli wierzbowych i ozowych oraz niewielkie, olchowe laski. agodnie wznoszce si piaszczyste zbocza doliny porastaj suche soniny, s tu pola uprawne i nieuytki z rolinnoci kserotermiczn. Rónego typu tereny zwizane z rolnictwem oraz nieuytki s dominujcymi formami uytkowania ziemi na tym obszarze. Jedna z najbogatszych i najcenniejszych ostoi flory i fauny charakterystycznej dla terenów podmokych w regionie. Stwierdzono tu 10 gatunków z Zacznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Bogata fauna krgowców: 17 gatunków ryb, 10 gatunków pazów, 79 gatunków ptaków lgowych (12 prawdopodobnych). Wana ostoja ówia botnego. Bogata fauna bezkrgowców, w tym 25 gatunków waek, 21 gatunków limaków ldowych i 43 wodnych. Dobrze zachowane rolinne zbiorowiska wodno-botne. 6 typów siedlisk z Zacznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG zajmuje ponad 25 % obszaru.
Pomniki przyrody
Na terenie Powiatu Zwoleskiego ochron pomnikow objto cznie 66 obiektów, w tym na terenie Gminy Zwole wystpuje 55 pomników przyrody, na terenie Gminy Policzna 10 pomników przyrody oraz na terenie Gminy Kazanów 1 pomnik przyrody. S to pojedyncze drzewa takich gatunków jak: db szypukowy, buk pospolity, sosna zwyczajna, sosna smoowa, sosna wejmutka, klon pospolity, jesion wyniosy, joda pospolita, kasztanowiec zwyczajny, lipa drobnolistna, modrzew polski, oraz grupy drzew – w jednej z nich ronie 6 modrzewi polskich.
Zespó Przyrodniczo-Krajobrazowy „Sycyna” utworzony zosta w 2003 roku i obejmuje swym zasigiem stawy w dolinie Sycynki oraz park przy dawnym dworze Kochanowskich. Zespó przyrodniczo-krajobrazowy „Sycyna” ley na obszarze Równiny Radomskiej, gdzie dominuj gleby wytworzone gównie z glin lekkich i rednich oraz z piasków nadglinowych.
Park zajmuje powierzchni 1,15ha. Gównym elementem struktury ekologicznej terenu s doliny rzeczne. Rzeka Sycynka jest dopywem Zwolenki, która wpada do Wisy. Rolinno tego obszaru nie ma charakteru naturalnego. Wikszo drzewostanu stanowi nasadzenia z pocztków XX. W skadzie gatunkowym dominuj kasztanowce. Due rozmiary osigny take samosiewy, gównie topole i jesiony. Nad fundamentami dworu dominuje wyrosa w miejscu ganku dawnego dworu Kochanowskich potna topola. Przy brzegu stawu wystpuj gatunki gowe: jesion wyniosy, przytulia czepna (g olszowo-jesionowy). Krzewy wystpuj nielicznie, gównie w pobliu stawu. Pod drzewami rolinno jest skpa, nie wystpuje tu zwarta murawa z uwagi na due zacienienie. Pojawiaj si tu takie roliny jak: podagrycznik pospolity, fiolek wonny, przytulia czepna, niezapominajka botna.
W 2011 roku na terenie parku zosta wybudowany cig komunikacji pieszej, zrobiono ogrodzenie, wykonano fontann renesansow, utworzono herb Odrow, kamienny zarys fundamentów XVI w. dworu, tablic informacyjn i 26 szt. awek parkowych. Ponadto zainstalowano owietlenie parkowe oraz przeprowadzono roboty w zakresie ksztatowania zieleni.
W 2014 roku przeprowadzono odbudow stawów, mnichów i zastawki. Na groblach wokó stawów powstay cieki, a przy nich dwa pomosty i pi punktów widokowych z aweczkami. Na terenie stawów znajduj si take nowe tablice informacyjne z opisem flory i fauny oraz tablica interaktywna z odgosami i wizerunkami ptaków przebywajcych w okolicy ZPK „Sycyna”.
Na terenie parku powstaa take siownia plenerowa. W jej skad wchodzi 5 podwójnych urzdze m.in. drek do podcigania, orbitrek, wiolarz, stepper. Zostay równie zainstalowane kamera, urzdzenie liczce turystów oraz tablica elektroniczna, z której mona odczyta temperatur, cinienie atmosferyczne, wilgotno powietrza, dat i czas. Powstaa strona internetowa z aplikacj umoliwiajc rezerwacj miejsc w pobliskim muzeum. Istnieje moliwo wypoyczenia rowerów i zwiedzania najciekawszych zaktków szlaku turystycznego.
Zarówno odbudowa stawów jak i powstanie cieek edukacyjnych, zakup urzdze informatycznych, siownia plenerowa, utworzenie strony internetowej powstay w ramach projektu europejskiego „Sycyna – wokó gniazda ojczystego Jana Kochanowskiego”.
Gównymi elementami krajobrazu Sycyny s:
· park widoczny w krajobrazie jako grupa drzew
· zespó stawów przechodzcy w ols
· pola uprawne z zadrzewieniami ródpolnymi
· odlege lasy w postaci borów mieszanych
· myn
· pomnik Jana Kochanowskiego
· budynki dawnego Pomocniczego Gospodarstwa Szkolnego PGR bezporednio graniczce z terenem parku wpywaj ujemnie na estetyk krajobrazu;
· budynek Szkoy Podstawowej;
· droga Zwole - Sandomierz jako ródo emisji gazów i pyów oraz haasu niekorzystnie wpywa na mikroklimat parku;
· ruiny budynków folwarcznych w zachodniej czci parku.
Sycyna jest miejscem o ciekawej historii oraz bogatych walorach kulturowych i przyrodniczych, co stwarza moliwoci rozwoju rónorodnej dziaalnoci. Jest miejscowoci atrakcyjn turystycznie, zwizan z yciem Jana Kochanowskiego. Czarnolas gdzie mieszka oraz Zwole gdzie zosta pochowany s gównymi miejscami odwiedzanymi przez zwiedzajcych. Dla lokalnej spoecznoci park stanowi miejsce wypoczynku, spdzania wolnego czasu. Jako element promocyjny i przycigajcy zwiedzajcych przyczyni si moe do rozwoju ekonomicznego Sycyny.
2.2. rodowisko przyrodnicze
– mezoregion Równina Radomska – makroregion Wzniesienia Poudniowomazowieckie
- mezoregion Równina Kozienicka - makroregion Nizina rodkowomazowiecka.
Rzeba terenu tego obszaru jest sabo zrónicowana, jest to wysoczyzna denudacyjna o do monotonnym, prawie paskim terenie nachylenia nie przekraczajcym na ogó 5%, niekiedy przemodelowanym waami wydmowymi (pónocna i poudniowa cz gminy Zwole), której towarzysz zgbienia deflacyjne, okresowo zawodnione. Na wysoczynie wystpuj równie zagbienia bezodpywowe powstae na skutek nierównomiernej akumulacji lodowca. Maopolski Przeom Wisy obejmuje dolin rzeki na dugoci okoo 82 km i od 1,5 km do 10 km szerokoci. Wysoko zboczy doliny wynosi okoo 60-80m. S one wymodelowane w warstwach kredowych. W dnie doliny wystpuj mady rzeczne.
Najstarszymi utworami nawierconymi na terenie powiatu zwoleskiego s iowce, upki wglanowe, piaskowce i muowce karbonu. Na nich zalegaj utwory mezozoiczne reprezentowane przez osady jury górnej oraz kredy dolnej i górnej.
Surowce mineralne
Kruszywo naturalne wystpuje na caym omawianym terenie i jest wyksztacone w postaci piasków i wirów wodnolodowcowych i czoowomorenowych, piasków eolicznych i rezidualnych oraz piasków i wirów rzecznych. S one eksploatowane dorywczo na terenie powiatu przez okoliczn ludno dla celów lokalnych.
Wydobycie surowca prowadzone jest na terenie nie rozpoznanym geologicznie, bez wymaganej prawem geologicznym i górniczym koncesji na eksploatacj. Na terenie powiatu znajduje si dua ilo „dzikich" wyrobisk, które wymagaj rekultywacji, tym bardziej, e cz z nich jest wykorzystywana do skadowania odpadów komunalnych przez okoliczn ludno. W samej gminie Zwole rekultywacji wymaga ponad 70 takich obiektów.
Surowce ilaste to iy zastoiskowe i gliny. W przeszoci byy one eksploatowane w wyrobisku cegielni Policzna, która istniaa do 1970 roku. W zou pozostao jeszcze 30 tys. m3 surowca. Zoe zostao wykrelone z Bilansu Zasobów w 1998 roku. Prowadzone w latach siedemdziesitych prace poszukiwawcze surowców ilastych do produkcji cegy zakoczono wynikiem negatywnym. Gliny zwaowe wystpujce na terenie powiatu w izolowanych patach cechuje nieregularne wyksztacenie, typowe dla utworów lodowcowych. S one silnie zmienione i nie speniaj norm jakociowych.
Torfy wystpujce na terenie powiatu zwizane s gównie z torfowiskami dolinnymi. Powstay one w obrbie paskich dolin rzecznych i w zagbieniach bezodpywowych. S to torfowiska na ogó niskie, utworzone z torfów trzcinowych i turzycowych. Charakteryzuj si ma miszoci i znaczn popielnoci. Torfy zostay udokumentowane w zou „Antonówka” (gm. Policzna), „Przyk”, „Mszadla Stara”, „Janowiec”, „Dolina rzeki Zwolenki”, „Andrzejów-Borowiec” i „Tarczówka”. Obecnie adne z nich nie jest eksploatowane. Na terenie zoa „Andrzejów-Borowiec” i „Antonówka” utworzono rezerwaty. Na czci pozostaych zó utworzono uytki ekologiczne, a na innych s one projektowane. Przewidziane do eksploatacji zoe „Tarczówka”, pooone na poudniowym skraju Puszczy Kozienickiej, nie powinno by eksploatowane ze wzgldu na ochron hydrogeologiczn i uwarunkowania przyrodnicze.
Górnokredowe opoki i kredy piszce z przewarstwieniami margli wystpujce pod pokryw osadów czwartorzdowych stwierdzono na terenie gmin: Przyk, Tczów i Zwole. Na terenie gminy Kazanów wystpuj opoki z przewarstwieniami margli i wapieni. W przeszoci byy one eksploatowane i wykorzystywane jako kamie amany w budownictwie gospodarczym. Na terenie powiatu dla kilku obszarów wystpowania opoki i kredy piszcej ustalono zasoby prognostyczne w kat. D1 (Ciepielów VIIa i VIIc - gmina Tczów, Rudki, aweczko „A” i aweczko „B” - gmina Przyk, Ciepielów IIIc - gmina Zwole). Obecnie nie eksploatuje si opok i kredy piszcej.
Na omawianym terenie eksploatowane s piaski, udokumentowane w siedmiu zoach: Gródek Stary, Ranachów I, Ranachów II, Jasieniec I, Bierdzie I, Jabonów i Zwole.
Zoe Gródek Stary w gminie Policzna udokumentowano w 2007 roku w kat. C1. Na powierzchni 17.300 m2 wystpuj plejstoceskie piaski rednioziarniste o miszoci 8,0 – 12,0 m. Grubo nadkadu wynosi 0,2m. Uytkownik posiada koncesj wan do 2019 roku, zasoby zoa wynosz 112 472 Mg. Dla zoa ustanowiono teren i obszar górniczy. Surowiec jest przydatny dla budownictwa i drogownictwa.
Zoe Ranachów I w gminie Kazanów udokumentowano w 2001 roku w kat. C1. Na powierzchni 8.753 m2 wystpuj plejstoceskie piaski rednio- i drobnoziarniste o miszoci 4,6 – 10,9m (rednio . Nadkad stanowi gleba o miszoci 0,2m, zasoby zoa wynosz 109 295 Mg. Uytkownik posiada koncesj wan do 2019 roku, dla zoa ustanowiono teren i obszar górniczy. Surowiec jest przydatny w budownictwie i drogownictwie.
Zoe Ranachów II w gminie Kazanów udokumentowano w 2009 roku w kat. C1. Na powierzchni 10.192 m2 wystpuj plejstoceskie piaski rednio- i drobnoziarniste o miszoci 8,9 – 3,42m. (rednio 4,93 m). Nadkad stanowi gleba o miszoci 0,2m, zasoby zoa wynosz 87 800 Mg. Uytkownik posiada koncesj wan do 2018 roku, dla zoa ustanowiono teren i obszar górniczy. Surowiec jest przydatny w budownictwie i drogownictwie.
Zoe Jasieniec I w gminie Zwole udokumentowano w 2012 roku w kat. C1. Na powierzchni 3.360 m2 wystpuj plejstoceskie gliny zwaowe oraz piaski rednio- i drobnoziarniste o miszoci 2,0 – 2,8m. (rednio 2,17 m), zasoby zoa wynosz 13 000 Mg. Uytkownik posiada koncesj wan do 2018 roku, dla zoa ustanowiono teren i obszar górniczy. Surowiec jest przydatny w budownictwie i drogownictwie.
Zoe Bierdzie I w gminie Policzna udokumentowano w 2012 roku w kat. C1. Na powierzchni 9.802 m2 wystpuj plejstoceskie osady piaszczyste i piaszczysto-wirowe o miszoci 9,6 – 11,6m. (rednio 10,60m). Nadkad stanowi gleba o miszoci 0,2m, zasoby zoa wynosz 162 293 Mg. Uytkownik posiada koncesj wan do 2023 roku, dla zoa ustanowiono teren i obszar górniczy. Surowiec jest przydatny w budownictwie i drogownictwie.
Zoe Jabonów w gminie Policzna udokumentowano w 2014 roku w kat. C1. Na powierzchni 9.046 m2 wystpuj utwory czwartorzdowe oraz piaski i wiry o miszoci 2,0 – 3,4m. (rednio 2,8m), zasoby zoa wynosz 44 372 Mg. Uytkownik posiada koncesj wan do 2021 roku, dla zoa ustanowiono teren i obszar górniczy. Surowiec jest przydatny w budownictwie i drogownictwie.
Zoe Zwole w gminie Zwole udokumentowano w 2014 roku w kat. C1. Na powierzchni 5.665 m2 wystpuj utwory czwartorzdowe oraz piaski rednio i gruboziarniste o miszoci 4,0 – 4,5m (rednio 4,17m) Nadkad stanowi gleba o miszoci 0,5m, zasoby zoa wynosz 38 830 Mg. Uytkownik posiada koncesj wan do 2030 roku, dla zoa ustanowiono teren i obszar górniczy. Surowiec jest przydatny w budownictwie i drogownictwie.
Lasy
Powiat zwoleski jest regionem o redniej lesistoci (ogólna powierzchnia lasów wynosi ok. 10.336 ha co stanowi ok. 18% powierzchni powiatu).
W granice powiatu, od strony pónocno-zachodniej wchodzi cz Parku i jego otuliny. S to tereny nadlenictwa Zwole, obrb Zwole. Obrb Zwole wchodzi w skad Lenego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Puszczy Kozienickiej”. Okoo 68% powierzchni lasów zajmuj ubogie siedliska borowe. W drzewostanie dominuje sosna, db stanowi 2,3%, joda 1,4%, brzoza 1,8%, a olcha 4,7%. redni wiek drzewostanów to 57 lat, a ich zasobno wynosi 220m3 na 1ha.
Poza Puszcz Kozienick niewielkie kompleksy lene wystpuj w wielu miejscach. S one wasnoci prywatn. Gatunkiem przewaajcym w tych lasach s drzewa iglaste, dominuj sabe siedliska borowe. Jako gatunki domieszkowe wystpuj brzoza, db, olsza szara i czarna, joda, wierk, grab, lipa, klon, modrzew, jesion, wiz i buk.
Na terenie powiatu planowanymi dziaaniami objte s praktycznie tereny nalece do nadlenictwa Zwole i do obrbu Zwole, które maj na celu zachowanie bogatych zbiorowisk lenych Puszczy Kozienickiej.
W miejscach, gdzie lasy ulegy przeksztaceniu prowadzone s prace majce na celu odtworzenie drzewostanów zblionych do naturalnych oraz odbudowy zaburzonej retencji wodnej. Prowadzona przebudowa drzewostanów ma na celu zwikszenie udziau jody i buka. Na powierzchniach zrbowych pozostawione s do biologicznej mierci biogrupy zdrowych drzew w formie kp z podszyciem i podrostem. Chroni si drzewa dziuplaste i martwe warunkujce wystpowanie wielu grup organizmów. W uytkowaniu lasów stosowane s gównie rbnie zoone. W ochronie lasów stosuje si metody biologiczne. Naturalna odporno drzewostanów ksztatowana jest wanie przez wprowadzenie drzew i krzewów domieszkowych oraz aktywnej ochronie ptaków owadoernych, nietoperzy i mrówek. Wyznaczone zostay drzewostany nasienne sosny, dbu i olszy. Z nasion z nich uzyskiwanych hodowane s sadzonki stosowane w odnawianiu lasów w obrbie Puszczy Kozienickiej.
Gospodarka lena prowadzona jest wedug specjalnie opracowanych zasad postpowania hodowlanego i ochronnego. Uwzgldniaj one ochron rónorodnoci biologicznej oraz wielofunkcyjno i zrównowaony rozwój lasów.
Dla lasów prywatnych we wszystkich gminach s aktualne uproszczone plany urzdzania lasów.
W celu poprawy retencji wodnej na terenie Puszczy wykonuje si mae, sztuczne zbiorniki wodne. Negatywny wpyw osad lenych i przylenych zmniejsza si przez wymian istniejcych systemów grzewczych i instalacj biologicznych oczyszczalni cieków.
Lasy s siedliskiem wikszoci dzikich gatunków zwierzt i rolin i stanowi gówny czynnik równowagi ekologicznej. Speniaj trzy gówne funkcje, w sposób naturalny lub w wyniku dziaa gospodarczych - ekologiczn, gospodarcz i spoeczn.
Lasy stanowi podstawowy czynnik równowagi ekologicznej. Do gównych zada z zakresu ochrony naley:
· zachowanie w stanie zblionym do naturalnego i odtworzenie ródlenych zbiorników i cieków wodnych,
· waciwe funkcjonowanie ekosystemów i skutecznoci ochrony przeciwpoarowej lasów,
· brzegi cieków i zbiorników, poza obszarami lasów i k powinny by umocnione przez obsadzanie drzewami i krzewami (ogranicza to równie dopyw zanieczyszcze i erozje),
· zachowanie w dolinach rzek naturalnych form przyrodniczych jako ostoi rzadkich gatunków rolin i zwierzt oraz regulatorów wilgotnoci siedlisk i klimatu lokalnego,
· zachowanie w stanie nienaruszonym ródlenych nieuytków (bagna, trzsawiska, wrzosowiska, wydmy) wraz z ich flor i faun w celu ochrony penej rónorodnoci przyrodniczej,
· wzmoenie w ramach uzgodnie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego stara o przywracanie lasów w strefach wododziaowych w celu zwikszenia retencji wodnej w lasach i zmniejszenia przemieszczania si zanieczyszcze oraz erozji gleb.
Gównymi zagroeniami zasobów lenych powiatu zwoleskiego s:
· czynniki naturalne - obnienie poziomu wód gruntowych, deficyt opadów atmosferycznych, wiatr i nieg powodujce osabienie drzew, ataki szkodników, choroby drzew, susze powodujce zagroenie poarami,
· nierównomierna struktura lasów - wystpowanie wielu maych kompleksów lenych bdcych w rkach prywatnych, dominacja lasów o strukturze jednopitrowej,
· przeznaczanie terenów cennych przyrodniczo pod zabudow,
· wzmoona penetracja lasów przez ludno, wandalizm,
· zanieczyszczenie terenów lenych (dzikie wysypiska mieci, wydobycie piasku).
2.3. Komunikacja i infrastruktura techniczna
Powiat zwoleski ma dogodny ukad drogowy, na który skadaj si drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne.
Na terenie powiatu znajduj si dwie gówne drogi krajowe nr 12 (poczenie wschód-zachód czce Lublin z odzi) i nr 79 (poczenie pónoc-poudnie czce Warszaw z Tarnobrzegiem).
Wykaz dróg krajowych:
nr 12 Granica pastwa – knica - aga, Szprotawa - Dziemierowice, Gogów – Leszno – Kalisz - ask, Sulejów – Opoczno – Radom – Zwole - Puawy – Kurów – Lublin – Piaski – Chem – Dorohusk – Granica – pastwa - dugo 24,7 km
nr 79 Warszawa - Góra Kalwaria, Konary – Kozienice - Zwole – Lipsko – Czekarzewice, Nowe Brzesko - Kraków –Trzebinia – Chrzanów – Jaworzno – Katowice – Chorzów – Bytom - dugo w 21 km
Drogi te krzyuj si w rodku miasta, co jest bardzo duym utrudnieniem komunikacyjnym ze wzgldu na duy ruch pojazdów ciarowych na kierunku wschód-zachód. rednie natenie ruchu na drogach krajowych na tym obszarze wynosi ok. 15-16 tys. pojazdów umownych na dob.
Drogi krajowe ogóem przebiegaj przez powiat zwoleski na dugoci 45,7 km. Gsto dróg krajowych przypadajca na 100 km2 wynosi 8,00 km.
Przez teren powiatu przebiegaj dwie drogi wojewódzkie nr 733 oraz 787.
czna dugo w/w dróg wynosi 23,10 km.
- nr 733 Zakrzew – Wolanów – Kowala – Skaryszew – Karszówka dugo 15,8km
- nr 787 droga 737 - stacja kolejowa Pionki – Suskowola – Sucha – Zwole dugo 7,3 km
Gsto dróg wojewódzkich przypadajca na 100 km2 wynosi ok. 4,00 km.
czna dugo dróg powiatowych wynosi 239,237 km. Wszystkie drogi powiatowe maj nawierzchni tward. Gsto dróg powiatowych przypadajca na 100 km2 wynosi: 41,88 km.
W cigach dróg powiatowych znajduje si 19 mostów oraz 235 przepustów.
Tabela 3. Wykaz dróg powiatowych.
Gmina
Numer
drogi
12,300
4506W
1,106
4521W
8,120
4526W
13,733
4529W
4,800
Razem:
65,199
 
 
4,300
ródo: Powiatowy Zarzd Dróg w Zwoleniu
Ruch drogowy koncentruje si gównie na drogach krajowych nr 12 Radom-Lublin i nr 79 Warszawa-Sandomierz, drogach wojewódzkich nr 733 Zakrzew-Skaryszew i nr 787 stacja kolejowa Pionki-Zwole oraz na drogach powiatowych. Wikszo tych dróg stanowi bezporednie trasy dojazdowe do miasta Zwolenia oraz do gmin powiatu.
Cakowita dugo sieci dróg gminnych wynosi 530,00 km, z czego nawierzchni tward posiada 211,7 km dróg, a wikszo pozostaych posiada nawierzchni gruntow lub tuczniow.
Dugo dróg gminnych w poszczególnych gminach powiatu przedstawia si nastpujco:
· gmina Kazanów – 76,50 km
· gmina Policzna – 122,50 km
· gmina Przyk – 115 km
· gmina Tczów – 34 km
· gmina Zwole – 182 km
Pomimo biecych modernizacji stan dróg jest nadal niezadawalajcy. Odpowiedzialny za drogi powiatowe – Powiatowy Zarzd Dróg w Zwoleniu – otrzymuje rodki, które pozwalaj tylko na niezbdne remonty i modernizacje. Dlatego powiat upatruje szans w pozyskiwaniu rodków na te inwestycje ze róde zewntrznych, zwaszcza z funduszy strukturalnych UE.
Transport publiczny
Zgodnie z trendami ogólnokrajowymi, dynamicznie rozwija si transport indywidualny. Pomimo wzrostu liczby samochodów indywidualnych, nie wpywa to negatywnie na poziom bezpieczestwa na drogach powiatu, ale powoduje problemy z miejscami do parkowania na obszarze miasta Zwolenia. Dlatego jednym z zaplanowanych zada jest budowa parkingów w powizaniu z tworzeniem cigów komunikacyjnych, integrujcych róne rodzaje transportu, pooone na obrzeach miasta Zwolenia lub dworcu autobusowym.
Infrastruktura techniczna
Obsuga infrastrukturalna oraz programowanie jej rozwoju zasadniczo pozostaj w gestii samorzdów gminnych. W zwizku z tym, zagadnienia infrastrukturalne nie bd przedmiotem obszernych analiz w diagnozie stanu powiatu. Wskaza jednak naley na wyrónione obszary, w których zagadnienia obsugi infrastrukturalnej odgrywaj rol istotn z punktu widzenia zintegrowanego zarzdzania lokalnymi zasobami i kierowania rozwojem zrównowaonym.
Ze wzgldu na podany rozwój funkcji rekreacji i turystyki na obszarze powiatu, szczególnego znaczenia nabieraj zagadnienia ochrony rodowiska. Z tego punktu widzenia najwaniejsz rol posiada obsuga za pomoc infrastruktury wodno-kanalizacyjnej oraz gospodarka odpadami.
Gospodarka wodno-ciekowa
Stan systemu zaopatrzenia w wod w gminach na terenie powiatu zwoleskiego jest zrónicowany – cz gmin zakoczya proces wodocigowania, za dla czci gmin budowa sieci jest jednym z waniejszych zada.
Problemem jest bardzo sabe wyposaenie terenów wiejskich w kanalizacj sanitarn. Wg danych uzyskanych z poszczególnych gmin dugo sieci wodocigowej wynosia 602,33km, a kanalizacyjnej 141,922km. Ogromne dysproporcje pomidzy rozwojem sieci kanalizacyjnej i wodocigowej powoduj zagroenie zanieczyszczenia rodowiska ciekami z szamb, niekontrolowany wywóz, jak i infiltracj bezporednio przez dno.
Tabela 4. Sie wodocigowa i kanalizacyjna w powiecie zwoleskim w rozbiciu na poszczególne gminy
Gmina
Stan infrastruktury technicznej zwizanej z gospodark ciekow uzaleniony jest w duej mierze od struktury osadniczej, rozproszenia zabudowy, wielkoci gmin oraz od moliwoci finansowych. Te same czynniki warunkuj dalszy rozwój infrastruktury, jego tempo i kocowy efekt.
Dugo sieci kanalizacyjnej na obszarze powiatu wynosi 141,922km. W porównaniu z uzbrojeniem powiatu w sie wodocigow wskaniki ogólnej dugoci sieci kanalizacyjnej i jej zagszczenia wykazuj niedobór.
Na terenie powiatu zwoleskiego funkcjonuje 10 oczyszczalni cieków odprowadzajcych swe cieki gównie do rzeki Z