TARIM “ZEHİRLERİ”Yrd. Doç. Dr. Cem ERTANİzmir Üniversitesi Acil Tıp Anabilim Dalı

Pestisidler

Tarım ürünlerini ve insan sağlığını tehdit eden etkenlere karşı kullanılan kimyasallardır İnsektisidler Böcek türlerine karşı

Herbisidler Yabani otlara karşı

Fungisidler Bitki hastalıklarına karşı

Rodentisidler Kemirgenlere karşı

Neden kullanılırlar

Bu kimyasallardan önce zararlılarla mücadele geleneksel yöntemlerle yapılırdı. Ancak: Büyük şirketler, Büyük tarım alanları Büyük sulama sistemleri Ucuz iş gücüne yönelim Çiftlik makineleri

Küçük çiftçiler?

Nerede, Ne zaman, Kim???

Geri kalmış ülkeler

Düşük sosyoekonomik düzey

Düşük eğitim düzeyi

Yüksek mortalite ve morbidite

Genç, ekonomik aktif (işçi)

Ne kadar  Yıllık ortalama 1‐5 milyon kişi UZEM verilerine göre Türkiye’de 2. en sık akut zehirlenme nedeni*

Yaklaşık 20.000 tarım işçisinde mortalitenedeni

Pestisit üretimi %75 gelişmiş ülkelerde, pestisitilişkili mortalite%99 geri kalmış ülkelerde

Yakın zamanda tarım “zehiri” ile işlenen terör‐iç savaş suçu hatırlayan?

*TunçokY, Kalyoncu Nİ. Birinci Basamağa Yönelik Zehirlenmeler Tanı ve Tedavi Rehberi, SB‐RSHMB Yayın No: SB‐HM‐2007/14.

Pestisidlerin Etkileri

Genel zehirlenme bulguları Halsizlik Yürümekte güçlük Bilinç bulanıklığı Kas seyirmeleri Huzursuzluk Sinirlilik Uyku bozuklukları

Pestisidlerin Etkileri

Sistemlere etkileri Baş ağrısı, görme sorunları, gözlerde yaşarma, pinpoint pupil

Ağız ve burunda sekresyon artışı Göğüs ağrısı, solunum güçlüğü Karın ağrısı, ishal, bulantı‐kusma Kol ve bacaklarda ağrı ve kramplar Ellerde tırnak bozuklukları, döküntüler, uyuşma Ciltte kaşıntı, döküntü, kızarıklık, büller, yanma hissi

Ağır zehirlenmede

Bilinç kaygı İdrar ve gaita inkontinansı Titreme Santral siyanoz

Bebeklerde

Daha küçük dozlarda, daha ağır tablolar Kolay yorulma Bilinç kaybı Nöbet 

Geç etkileri de vardır Allerji Büyüme geriliği Öğrenme güçlüğü Kanser 

Tarım Zehirleri

Türkiyede pek çok farklı grupta, pek çok farklı 

etken madde içeren tarım zehirleri mevcuttur

Asetilkolinesteraz enzim inhibitörleri

Organofosfatlı

Karbamatlı

Organoklor içerenler

Pretrin ve pretiroidler

Ach esteraz inhibitörleri

Organofosfat MSS/OSS sinaps ve sinir kavşaklarında AChesteraz enzimine geri dönüşsüz bağlanır

ACh aktivitesi Etki dakikalar‐saatler‐günler sonra ortaya çıkabilir Etkiler Nikotinik Muskarinik MSS etkileri

Organofosfatların etkileri

Organofosfatların etkileri

İntermediate sendrom 1‐4 gün içinde Proksimal ekstremite ve solunum kasları ile kafa çiftlerinde motor paralizi

5‐15 günde iyileşme

Gecikmiş polinöropati Yağda erirliği yüksek bileşiklerle 6‐21 gün içinde Distal duyu ve motor nörpati

Tanı

Tipik bulguların yanı sıra Plazma pseudokolinesteraz düzeyi <%50 Diğer laboratuvar Ayırıcı tanı

Korunma 

Tanı ve tedavi esnasında sağlık personeli koruyucu önlemler almalıdır Maske Eldiven Gözlük Tek kullanımlık önlük

Tedavi 

Dekontaminasyon İntestinal Aktif kömür Lavaj??

Dermal Kontamine giysileri uzaklaştır Su ve sabun

Göz Bol su ile yıkama (~15 – 20 dk) Göz konsültasyonu

Tedavi 

Özgül tedavi (Antidotlar)

Atropin

Oksimler

Pralidoksim (Conthration flk 200 mg)

Obidoksim

Hl‐6 oksimler

Atropin

ACh ile muskarinik reseptör için kompetisyon Sadece muskarinik belirtilere etkili Etkisi 3‐4 dk’da başlar, 12‐16 dk pik Atropin testi? Atropinizasyona sekresyonlar ‘kuruyana’ kadar devam 

Tekrar artarsa, atropinizasyon da tekrar

Atropinizasyon

(Pralid)oksim

ACh Esteraz enziminin re‐aktivasyonu En geç 7‐48 saat içinde başlanmalı Aging (yaşlanma) meydana gelirse etkisiz 4‐6 gün ile 22 gün arasında tedavi gereksinimi Yan etkiler Ajitasyon, görme bozukluğu, baş dönmesi, baş ağrısı, hipertansiyon, laringospazm, mani, miyasteni, ağız kuruluğu…

Doz

Oksimler

Eddleston et al (2009) Oksimler eritrosit ACh‐esterazını artırır ancak bunun entübasyon ihtiyacını azaltıp, sağ kalımı artırdığına ait yeterli kanıt yoktur

Buckley et al (2005) 182 hasta, yüksek doz pralidoksim ile mortalite, MV ihtiyacı, intermediate sendrom 

Diğer tedaviler

Deneysel Adenozin reseptör amtagonisti PIA Rho‐Kinaz Paraoksonaz enzimi

Taze donmuş plazma Plazma exchange ile plazma kolinesteraz düzeyi artabilir

Karbamatlar

Ach‐esteraz’a geri dönüşlü bağlanır Yağda çözünürlüğü düşük Etkiler 0,5‐2 saatte çıkar, kısa sürer Tanı hikaye ve bulgularla Tedavi Atropin Pralidoksim:  Sadece ağır olgularda 

Organofosfatlı bileşiklerle enzim işlevinin geri dönüşü kimyasal müdahale olmadan imkansızdır

Karbamatlar ile zehirlenmelerde ise 4‐8 saatte spontan geri döner