tanaj 40 rl samaj chupan rl lok'olej nimajay …. c'o chi yebanatej xaxe chupan ri...

21
Tanaj 40 Rl SAMAJ CHUPAN Rl LOK'OLEJ NIMAJAY RICHIN Rl AFAF Y Rl RUNIC'OXIC KIJATZUL Rl LOK'OLEJ TAK NIMAJAY RICHIN Rl AJAF Ri lok'olej tak nimajay richin ri Ajaf richin ri Ruk'ataj ri Jesucristo quichin ri Chojlaxela' chupan ri Ruq'uisibel tak K'ij e jebelilej tak jay ri yeturusex chire ri Ajaf. Re jay re' templo nibix chire. Yojbe chiri' chiquic'ulic c'atzinel tak takbel y chiquibanic c'ulanen tak tzij riq'uin ri Chicajel Ka- tata'. Re takbel re' y re c'ulanen tzij e c'atzinel chire ri kacolotajic. C'o chi yebanatej xaxe chupan ri lok'olej ni- majay richin ri Ajaf. Chuka' yojbe chupan ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf chi- retamaxic mas chirij ri Chicajel Katata' y ri Jesucristo, ri Ruc'ajol. Chupan ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf, janfla niketamaj chirij ri achique roma oj c'o chupan re c'aslen re'. Yojtijox chire ri kac'aslen rubanon can. Chuka' yojtijox pa ruvi' ri achique ric'a'tz re c'aslen re' y chuka' ri c'aslen chirij ri carnic. Tac'utu' jun vachibel richin jun lok'olej runimajay ri Ajaf. Tabij chire jun vinek chi tutzi- joj na ri achique ri jay ri', y achique nic'ulvachitej chupan. Rl TAKBEL Rl YEBANATEJ CHUPAN Rl LOK'OLEJ NIMAJAY RICHIN Rl AJAF NIQUITUN Rl FAMILIAS RICHIN JUMUL Ronojel ri takbel ri yeban chupan ri lok'olej nimajay richin \ ri Ajaf yeban riq'uin ri aj chicajel uchuk'a'. Roma re uchu- k'a' re', ri takbel ri yeban chuvach'ulef can yejiquibex vi chila' chicaj. Ri Ajaf quere' xubij: "Y ronojel ri xtaxim chu- vach'ulef xtixim chila' chicaj" (Mateo 16:19; tatz'eta' c'a chuka' ri DyC 132:7). Ri c'ulubic jari' jun takbel richin ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf. Chupan jun c'ulubic ri niban chiri', yetun jun achin y 265

Upload: phungngoc

Post on 04-Apr-2018

220 views

Category:

Documents


1 download

TRANSCRIPT

Page 1: Tanaj 40 Rl SAMAJ CHUPAN Rl LOK'OLEJ NIMAJAY …. C'o chi yebanatej xaxe chupan ri lok'olej ni majay richin ri Ajaf. Chuka' yojbe chupan ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf chi

Tanaj 40

Rl SAMAJ CHUPAN Rl LOK'OLEJ NIMAJAY RICHIN Rl AFAF Y Rl RUNIC'OXIC KIJATZUL

Rl LOK'OLEJ TAK NIMAJAY RICHIN Rl AJAF

Ri lok'olej tak nimajay richin ri Ajaf richin ri Ruk'ataj ri Jesucristo quichin ri Chojlaxela' chupan ri Ruq'uisibel tak K'ij e jebelilej tak jay ri yeturusex chire ri Ajaf. Re jay re' templo nibix chire. Yojbe chiri' chiquic'ulic c'atzinel tak takbel y chiquibanic c'ulanen tak tzij riq'uin ri Chicajel Ka­tata'. Re takbel re' y re c'ulanen tzij e c'atzinel chire ri kacolotajic. C'o chi yebanatej xaxe chupan ri lok'olej ni­majay richin ri Ajaf.

Chuka' yojbe chupan ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf chi­retamaxic mas chirij ri Chicajel Katata' y ri Jesucristo, ri Ruc'ajol. Chupan ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf, janfla niketamaj chirij ri achique roma oj c'o chupan re c'aslen re'. Yojtijox chire ri kac'aslen rubanon can. Chuka' yojtijox pa ruvi' ri achique ric'a'tz re c'aslen re' y chuka' ri c'aslen chirij ri carnic. Tac'utu' jun vachibel richin jun lok'olej runimajay ri Ajaf. Tabij chire jun vinek chi tutzi­joj na ri achique ri jay ri', y achique nic'ulvachitej chupan.

Rl TAKBEL Rl YEBANATEJ CHUPAN Rl LOK'OLEJ NIMAJAY RICHIN Rl AJAF NIQUITUN Rl FAMILIAS RICHIN JUMUL

Ronojel ri takbel ri yeban chupan ri lok'olej nimajay richin \

ri Ajaf yeban riq'uin ri aj chicajel uchuk'a'. Roma re uchu-k'a' re', ri takbel ri yeban chuvach'ulef can yejiquibex vi chila' chicaj. Ri Ajaf quere' xubij: "Y ronojel ri xtaxim chu­vach'ulef xtixim chila' chicaj" (Mateo 16:19; tatz'eta' c'a chuka' ri DyC 132:7).

Ri c'ulubic jari' jun takbel richin ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf. Chupan jun c'ulubic ri niban chiri', yetun jun achin y

265

Page 2: Tanaj 40 Rl SAMAJ CHUPAN Rl LOK'OLEJ NIMAJAY …. C'o chi yebanatej xaxe chupan ri lok'olej ni majay richin ri Ajaf. Chuka' yojbe chupan ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf chi
Page 3: Tanaj 40 Rl SAMAJ CHUPAN Rl LOK'OLEJ NIMAJAY …. C'o chi yebanatej xaxe chupan ri lok'olej ni majay richin ri Ajaf. Chuka' yojbe chupan ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf chi

Tanaj 40

xubij: "Ch'aka' xtiquinojij chi vi niquitoj ri lajujitakil, y yebe pa tak molojri'il y niquibanala' ri quisamaj chupan ri K'ataj, jun ixok y nuben chi ye'oc ixjayilal y achijilal vave' chuva­ch'ulef y chuka' richin jumul. Vi jun achin y jun ixok e c'ulan chic chupan ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf, tok xquec'oje' na calc'ual, re ac'uala' re' e alaxinek chupan ri c'ulanen tzij. Riq'uin c'ari' e tunuban jumul quiq'uin ri qui­te' quitata'. Vi jun achin y jun ix'ok e c'ulan xaxe pa k'at­bel tzij, c'a nic'atzin na chi yebe pa lok'olej nimajay richin ri Ajaf y yetun richin jumul. Utz chuka' yequiq'uen pe ri calc'ual richin yetun quiq'uin. iAchique cami nibec'ulun chikavech ri tunubanic?

YEBANATEJ Rl TAKBEL RICHIN Rl LOK'OLEJ NIMAJAY COMA Rl CAMINAKI'

Nic'atzin chi yojkasex chuxe' ya' vi nikajo' xkojc'oje' jumul quiq'uin ri ka familia acuchi c'o vi ri Chicajel Katata'. Ni­c'atzin chuka' chi nikac'ul ri takbel richin ri lok'olej nima­jay richin ri Ajaf. Jari' nic'atzin chique conojel ri vinaki' ri e petenek chuvech re ruvach'ulef. Man riq'uin vi ri', janfla chi vinaki' e caminek el y xa man xcac'axaj ta ri utzilej rutzijol y man xquic'ul ta ri takbel ri nic'atzin chique. GA­chique cami xtibanatej quiq'uin rije'?

Ri Katata' c'o chila' chicaj yerajo' conojel ri ralc'ual. Ruba­non jun rubeyal richin chi yebanatej ri takbel richin ri utzi­lej rutzijol pa qui cuenta conojel richin xquetzolin riq'uin rija'. Niya'ox k'ij chike rich in yojbesamej chupan ri lok'olej nimajay pa qui cuenta ri caminaki'. Chupan ri lok'olej ni­majay richin ri Ajaf, yojtiquir nikaben ronojel ri takbel ri nic'atzin chire ri quicolotajic ri caminaki'. Jun chique re takbel re', jari' ri c'ulubic rich in jumul. iAchique modo niquic'ul ri takbel richin ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf ri vinaki' ri e caminek chic el y xa man xcac'axaj Ia ri utzilej rutzijol chuvach'ulef?

JANILA NIC'ATZIN Rl SAMAJ CHUPAN Rl LOK'OLEJ NIMAJAY

Raj chikajujunal nic'atzin chi yalan yojto'on richin nibana­tej ri samaj chupan ri lok'olej nimajay pa ka cuenta raj y pa qui cuenta ri kijatzul e k'axinek el. Ri Profeta Jose Smith xubij chi ri mas nimalej samaj ri c'o chikij chupan re c'aslen re' richin niketamaj e achique ri kijatzul y yojbe pa lok'olej nimajay pa qui cuenta rije' (tatz'eta' c'a ri Ense-

Jare' ri lok'olej nimajay c'o chiri' Washington. 267

Page 4: Tanaj 40 Rl SAMAJ CHUPAN Rl LOK'OLEJ NIMAJAY …. C'o chi yebanatej xaxe chupan ri lok'olej ni majay richin ri Ajaf. Chuka' yojbe chupan ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf chi

Tanaj 40

fiansas del Profeta Jose Smith, p. 441 ). Jun chic profeta chupan re k'ij re' rubini'an Joseph Fielding Smith quere' y niquiya' juba' ri c'o quiq'uin chique ri meba'i' ... ,y yebe chutzijoxic ri utzilej rutzijol jun ca'i' oxi' juna', niquinojij c'a chi manek chic quisamaj. Jac'a ri nimalej samaj ri nic'o ruvi' nim chiquivech ri ch'aka' chic samaj ja ri samaj pa qui cuenta caminaki'." Tasiq'uij c'a ruvech ri DyC 128:15, 24. 1,La nic'atzin cami ri samaj chupan ri lok'olej nimajay y ri runic'oxic kijatzul?

R.l ACHIQUE MODO NIKABEN R.l SAMAJ PA QUI CUENTA R.l CAMINAKI'

E c'o oxi' ruvech samaj ri nikaben coma ri caminaki'. Ni­kanic'oj ri kijatzul, nikajech ri quibi', y yojbe chupan ri lok'olej nimajay.

NIKANIC'OJ Rl KIJATZUL

Manek modo nibanatej ri samaj chupan ri lok'olej nimajay ri Ajaf pa qui cuenta ri vinaki' vi man netamex ta ri quibi'. C'o chi niketamaj ri quibi' ri kijatzul e k'axinek el. Nic'atzin chi nikatz'ibaj ri quibi', ri acuchi xe'alex vi, ri achique k'ij xe'alex, y ri quibi' ri quite' quitata'. Jare' rubini'an ri runi­c' oxic ri kijatzul. E c'o samajela' pa quivi' re samaj re' chupan ri K'ataj. Rije' quetaman utz rubanic re samaj re' y c'o modo richin yojquito' chubanic.

Ri uc'uey kabey chupan ri K'ataj quic'utun chikavech chi tikachapa' c'a runic'oxic ri kijatzul. Nikamol c'a ri quetal ri kijatzul chupan caji' iyaj mamaj tak ijatzul. Ri caji' iyaj ma­maj tak ijatzul jare': nabey, ja raj mismo; ruca'n, ri kate' katata'; rox, ri kati't kamama'; rucaj, ri quite' quitata' ri kati't kamama'. Tok ketaman chic ri quibi' re caji' kijatzul re', nic'atzin chi nikacanoj ri quibi' ri kijatzul ri xenabeyisaj chiquivech rije'. Nic'atzin chi niketamaj ri quetal rije' chu­ka'.

NIKAC'UT Rl QUIBI'

Tok ketaman chic ri quibi' ri kijatzul, nic'atzin chi nikajech ri quibi' chique ri uc'uey kabey chupan ri aj chicajel uchu­k'a'. C'a c'ari', c'o c'a modo rich in nibanatej ri samaj chu­pan ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf pa qui cuenta rije'. Vi nic'atzin chi yojto'ox rich in nikajech pe ri quibi', utz yoj­quito' ri uc'uey kabey chupan ri aj chicajel uchuk'a'.

268

Page 5: Tanaj 40 Rl SAMAJ CHUPAN Rl LOK'OLEJ NIMAJAY …. C'o chi yebanatej xaxe chupan ri lok'olej ni majay richin ri Ajaf. Chuka' yojbe chupan ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf chi

ACHIJILONEL --- A<h''"""''' Athlqut• k.'IJ >.Jit•>. Atutht___ I>.).Jytl!trwl

At h;qut• l..'q >.\..,N•>. \.t' jM rtJ\( ____ At Ut ht lr'!'tnn•·l•' P"' 1 Ill "UI' Y "OIR[CTION !!AT

Athlqllt' l.,'q >.<'Uit•' AtUtht b"'"""'~m• 2

Athlqut• l.'q >.<<>lll Atuthl l'l•t~<>

At h;qut• l.,'q >.fl\UI.. At U< h1 M'"""

IHilAIA' _R~ A< Hllll<>NI l Rll11' Rl ACHI!llONEl ( tl'AKA' CHI< RIXfAYil ,lA ,>,1 RliVINAK Rl ACHI)IlONHI , l"' "T RUVIN,O.K RIIXI.O.YilONEll

IXJA y ll 0 N El IU Vtl) R£' )(A)([ RICHIN ARfHIVOI

At h;qut• J..'tj ,.,lit•>. At U< h1 lA' D MAN I 0 At h;qut• 1.:q ,1.,,

1,

1,, \.I· P•' HI\ I· ____ Atuthl !II I<;"I)TOK NAHI<. CHI!t[ Rl ~OCI(OAO GENtAlOGIC"

;l; A<hlqut•l..'q >.<<>Ill • Atutht------------------------------------11----,;==;o;-c===-=-==:---· ~ AthttJu•· !.'11 >.mu!.. A<u<ht Rl TAKBEl CHUPAN Rl K'ATAJ i ~~;~:~~· ,R:,:;JAYI! ON II • Rllll • Rl 1\JAYil ONi:l 1n~ '"""~lx { Htl\1 ~"-+ ~~~1~~;xtNt --!~o:1 W8~u ... sl~t8 1TATA'AI

i5 RA( til!ll

,; t:B:· HI" AC'UALA' ..:: '' l~ll<ll.oi ''"''" 1•1•1"' ... , ...... " ,. ·~"""''"' ~ I~<>!. N,oht•} Rub( Rtl( A'N Rl !HI'

~ ' I I I I ~~-~------ I I

!AMI'[' \1\ll'\\'l ·'\( ll( Hl \All'\ \'l !,;!I~M~ ~~ HOII!r\11" '\< 1111' \I

---------~----------~

' f I I I l ~--------L----~1 ' ~ ~ ~--- --- _,_ _______ __,

lD'-X!lUNUB{X 11.1 ACUALA' QUIQ'UIN QUITE QUITATA'Y "'CUCHI

~ W'------+---~---+-r~~~===i--j-~--" cr '

0 ~~~----------------------~-----------i------------------4------t----~~~~~~~===============j~--------~---------~---------­~; ~

;~ H~.--1--------+--+---+----+-~=-=-=::-::-:c=======Jf--I-1-~:U-_____ ~~----4-+----t-~=c=====r--!--l-~~ 9 ~~

--~-~-~ __ _L__ ___ _

~~~------~-----------

ACU< HI \AV1l VI Rl DAHl-., CW~.._-\'CH1C C'lilliHII !1 CH'A .... A' NIC'ATZIN NA.,ot RIJ

<~ ~ ~:;)Z~ ~o-2::

o;i :::J

~­.1>-0

Page 6: Tanaj 40 Rl SAMAJ CHUPAN Rl LOK'OLEJ NIMAJAY …. C'o chi yebanatej xaxe chupan ri lok'olej ni majay richin ri Ajaf. Chuka' yojbe chupan ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf chi

VUJ RICHIN ljATZUl VlJINUMERO _

16 C'O CHUVECH Rl VUI NUMERO ---

Rl ABI' 8

ACHIQUE "'II XALEX

ACUCHI XALEX VI 17 Rl A DIRECC!ON

4 C'O CHUVECH Rl VUI NUMERO ---ACHIQUE K'IJ XC'ULE'

TINAMIT, DEPARTAMENTO, PAIZ ACHIQUE K'IJ XALEX ACHIQUE K'IJ XCOM ACUCHI XALEX VI ACUCHI XCOM VI 18

ACHIQUE K'IJ XC'ULE' 9 C'O CHUVECH Rl VUJ NUMERO ---

Ri nUmero 1 chuvech re vuj re' ACHIQUE K'IJ XCOM ACHIQUE K'IJ XAlEX junan rlq'uin r1 nUmero ___ ACUCHI XCOM VI ACUCHI XALEX VI 19 chuvech ri vuj nUmero ___ 2 ACHIQUE K'IJ XCOM C'O CHUVECH Rl VUJ NUMERO ---

ACHIQUE K'IJ XALEX ACUCHI XCOM VI ACUCHI XALEX VI 20

ACHIQUE K'IJ XC'UlE' 10 C'O CHUVECH IU VUJ NUMERO ---

ACHIQUE K'IJ XCOM ACHIQUE K'IJ XALEX ACUCHI XCOM VI ACUCHI XALEX VI 21

ACHIQUE K'IJ XC'ULE' C'O CHUVECH Rl VUJ NUMERO ---

ACHIQUE K'IJ XALEX ACHIQU£ K'IJ XCOM

ACUCHI XALEX VI ACUCHI XCOM VI 22 C'O CHUVECH 11:1 VUJ NUMEII:O ---

ACHIQU£ K'IJ XCOM II ACUCHI XCOM VI ACHIQU£ K'IJ XALEX

ACUCHI XALEX VI 23 ACHIQUE K'IJ XALEX

ACHIQUE K'IJ XCOM C'O CHUVECH 11:1 VUI NUMEII:O ---ACUCHI XALEX VI

ACUCHI XCOM VI ACHIQUE K'IJ XC'ULE'

24 [ ACHIQUE K'IJ XCOM C'O CHUVECH 11:1 VUJ NUMEII:O ---12

ACUCHI XCOM VI I ACHIQUE K'IJ XALEX

ACUCHI XALEX VI 25

RUB!' Rl RIXJAYIL 0 Rl RACHIJIL 6 ACHIQUE K'IJ XC'ULE' C'O CHUVECH 11:1 VUJ NUMEII:O ---

ACHIQUE K'IJ XALEX ACHIQUE K'll XCOM

ACUCHI XALEX VI ACUCHI XCOM VI 26 C'O CHUVECH 11:1 VUfNuMEII:O

ACHIQUE K'IJ XC'ULE' 13 ACHIQUE K'IJ XCOM ACHIQUE K'IJ XALEX

ACUCHI XCOM VI ACUCHI XALEX VI 27

ACHIQUE K'IJ XCOM C'O CHUVECH 11:1 VUJ NUMEII:O ---

ACHIQUE K'IJ XALEX ACUCHI XCOM VI VAVE' TATZ'IBAJ RUB!' Rl VU)Il

ACUCHI XALEX VI 281 ACUCHI XAVIL VI RE DATOS RE'. C'O CHUVECH 11:1 VUJ NUMUO ---TATZ'IBA/ Rl NUMERO Rl VINEK, ACHIQUE K'IJ XCOM 14 C'ARI' TATZ'IBA/ RUB!' R! VU)IL ACUCHI XCOM VI I ACHIQUE K'IJ XALEX

ACUCHI XALEX VI 2q

ACHJQUE K'IJ XC'ULE' C'O CHUVECH 11:1 VUJ NUMEitO ---

ACHIQUE K'l/ XALEX ACHIQUE K'IJ XCOM

ACUCHI XCOM VI 30 ACUCHI XALEX VI C'O CHUVECH 11:1 VUI NUMEII:O -i ACHIQUE K'll XCOM "

---"' :::l

ACUCHI XCOM VI ACHIQUE K'IJ XALEX ..e!. ACUCHI XALEX VI 31

C'O CHUVECH 11:1 VUJ NUMEII:O ---.,.

ACHIQUE K'IJ XCOM 0 ACUCHI XCOM VI

1

Page 7: Tanaj 40 Rl SAMAJ CHUPAN Rl LOK'OLEJ NIMAJAY …. C'o chi yebanatej xaxe chupan ri lok'olej ni majay richin ri Ajaf. Chuka' yojbe chupan ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf chi

Tanaj 40

YOJBE CHUPAN Rl LOK'OLEJ NIMAJAY RICHIN Rl AJAF

Tok yojbe ri nabey mul chupan ri lok'olej nimajay, nikac'ul ri takbel pa ka cuenta roj. C'ari', nic'atzin chi yojtzolin chic jun bey y nikaben ri takbel pa qui cuenta ri caminaki'. l,Achique modo nikaben ri kasamaj chupan ri lok'olej nimajay? Catzijon chirij ri oxi' ruvech samaj ri e tzijon can vave'. Tac'utu' chiquivech ri vuj rubini'an "registro de grupo familiar" y ri jun rubini'an "cuad­ro geneal6gico." Catzijon chirij ri achique nic'atzin chi nitz'ibex chuvech re vuj re'.

NIKATZ'IBAJ Rl KABANOBAL ROJ

Ri samaj chupan ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf y ri runi­c'oxic ri kijatzul man xaxe ta nrajo' ri retal quibanobal ri kati't kamama' ri e k'axinek el. Nikaben ri samaj ri' richin nikatunuba' ki' riq'uin ri kach'alal ri e q'ues, ri e caminek, y ri xque'alex pe.

Riq'uin c'a ri runic'oxic ri kijatzul, jun chic banobel ri utz nikaben chutunubaxic ri ka familia ja tok nikatz'ibaj ri ka­banobal chupan ri kac'aslen roj. Re tz'ibanic re' jare' jun kavuj richin natabel. Pa ruk'ijul pe ri AdC:m, ri Ajaf rubin chi tikatz'ibaj jun vuj richin natabel (tatz'eta' c'a ri Moises 6:8). Ri profeta'i' xequitz'ibaj vuj quere' (tatz'eta' c'a ri Moises 6:45-4 7; Malaqufas 3:16). Tok nikasiq'uij ruvech ri xquitz'ibaj rije', niketamaj ri turusanic y ri pixa' ri xquic'ul can riq'uin ri Chicajel Katata'. Chuka' nikaq'uen pe kuchu­k'a' riq'uin ri quijiquibanic. Ri kalc'ual y ri kamam rije' xti­quil mas etamabel tok xtiquisiq'uij ruvech ri xkac'ulvachij y ri nikana' chirij ri Ajaf.

Ri presidente Kimball quere' xubij: "Tacanoj c'a jun avuj .... Tatiquiriba' vacami y tatz'ibaj chuvech ri abinen y ri apetebal, ri nimalej anojibal, ri utz tak abanobal y ri man utz ta abanobal, ri avachibil, y ri nimalej tak abanobal, ri ach'obonic y ri nana' pa avanima chirij ri Ajaf.

Vi nikatz'ibaj ri kabanobal, ri kalc'ual y ri kiy kamam xtiquil cuchuk'a' riq'uin ri kac'aslen. Ri nikatz'ibaj xtuchojmij ri kanima quiq'uin ri kalc'ual. C'a c'ari', tok ri kijatzul ri pete­nek niquisiq'uij ruvech ri katz'ibanic, ri quinojibal y ri cani­ma xquechojmix c'a kiq'uin roj. Catzijon chirij ri achique banobel xtutz'ibaj jun vinek chupan ri ruvuj. Catzijon c'a chirij achique modo xtichop rutz'ibaxic ri ibanobal.

271

Page 8: Tanaj 40 Rl SAMAJ CHUPAN Rl LOK'OLEJ NIMAJAY …. C'o chi yebanatej xaxe chupan ri lok'olej ni majay richin ri Ajaf. Chuka' yojbe chupan ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf chi

CH'AKA' CHIC MOCAJ Rl UTZ YE'ANIC'OJ DyC 124:39-40 (l,Achique roma yepabex lok'olej tak nimajay?) 3 Nefi 11:1 (lok'olej tak nimajay chuvech re ruvach'ulef re') Dye 88:119 (xquepabex lok'olej tak nimajay) 1 Pedro 4:6 (nich'abalix ri utzilej rutzijol chique ri caminaki') DyC 1 :8-9; DyC 132:7 (ri uchuk'a' richin tunubanic) DyC 128:15-18; 1 Corintios 15:29 (samaj pa qui cuenta ri caminaki')

TAK BIX Rl UTZ YE'ABIXAJ "Colonel Richin Israel"

Tanaj 40

272 Nic'atzin chi nikatz'ibaj pa jun vuj ri rubanobal rl kac'aslen.

Page 9: Tanaj 40 Rl SAMAJ CHUPAN Rl LOK'OLEJ NIMAJAY …. C'o chi yebanatej xaxe chupan ri lok'olej ni majay richin ri Ajaf. Chuka' yojbe chupan ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf chi
Page 10: Tanaj 40 Rl SAMAJ CHUPAN Rl LOK'OLEJ NIMAJAY …. C'o chi yebanatej xaxe chupan ri lok'olej ni majay richin ri Ajaf. Chuka' yojbe chupan ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf chi
Page 11: Tanaj 40 Rl SAMAJ CHUPAN Rl LOK'OLEJ NIMAJAY …. C'o chi yebanatej xaxe chupan ri lok'olej ni majay richin ri Ajaf. Chuka' yojbe chupan ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf chi

Tanaj 41

Rl RETAL E RICHIN Rl RUCA'N PETEBEL

Rl JESUCRISTO XTITZOLIN PE CHUVACH'ULEF

Ri Colonel quere' xubij chire ri Jose Smith: Yin xtink'alajiri­saj vi' chicaj riq'uin uchuk'a' y nimalej c'ojlemal y xquic'o­je' riq'uin chojmilal quiq'uin ri vinaki' chuvech ri ruvach'u­lef jun mil juna', y ri itzel tak vinaki' xa man xquecoch'on ta (DyC 29:11; tatz'eta' chupan re vuj re' ri tanaj 43 y chuka' ri 44, "Ri Ruca'n Rupetebal ri Jesucristo" y ri "Ri Jun Mil Juna'. ") Ri Jesus rubin chike chi e c'o tak c'ulva­chitajic y tak retal ri xkojquipixabaj chi can nakaj vi ri k'ij richin ri ruca'n rupetebal. Ri ruca'n petebel chuka' rubini'­an "ri nimalej y xibinel k'ij rich in ri Ajaf." Tasiq'uij c'a ruvech ri Xquibanala' ri Apostoli' 1:9-11. l,Achique ri nima tijonic ri xquibij ri angeles chique ri apostoli'?

Rl TAK RETAL XTIQUIC'UT CHIKAVECH Rl RUPETEBAL Rl JESUS

E benek q'uiy juna' y ri e tzekelbeyon richin ri Jesus co­yoben ri Ruca'n Rupetebal. Rije' quinojin chi jari' jun k'ij richin uxlanibel c'u'x y quicoten. Pero tok c'a manjani tipe rija', ri vinaki' chuvech re ruvach'ulef xtiquic'ovisaj nima tak c'ayeval y vulutajic. Ri Chicajel Katata' nurayij chi ni­kachojmirisaj ki' chiquivech ri c'ayeval ri can xquepe .vi. Chuka' nurayij chi kachojmirisan chic ri kac'aslen tok xtipe ri Ajaf riq'uin ruc'ojlemal. Roma c'ari', ri Dios ruya'on chi­ke tak retal o c'ulvachitajic ri xtiquic'ut chikavech ri tok xtinakajub pe ri ruca'n rupetebal ri Colonel. Jantape' ri Dios ruk'alajirisan pe ri tak retal chiquivech ri ru profeta'i'. Rubin chi ri e tzekelbeyon richin ri Cristo xtiquetamaj e achique ri retal y xquecoyobej (tatz'eta' c'a ri DyC 45:39). Vi nikanimaj tzij y nikacukuba' kac'u'x, xtikanic'oj c'a ru-

Q'uiy tak retal chuvach'ulef niquibij chi nipe yan chic ri Jesucristo jun bey. 275

Page 12: Tanaj 40 Rl SAMAJ CHUPAN Rl LOK'OLEJ NIMAJAY …. C'o chi yebanatej xaxe chupan ri lok'olej ni majay richin ri Ajaf. Chuka' yojbe chupan ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf chi

Tanaj 41

pan ri lok'olej tz'ibanic y xqueketamaj ri retal. .;,Achique roma tok nic'atzin chi yeketamaj ri retal richin ri Ruca'n Rupetebal ri Cristo? .;,Achique modo xqueketamaj re retal re'?

<,ACHIQUE CAMI Rl XTIQUIYA' RETAL Rl RUPETEBAL Rl JESUCRISTO?

E q'uiy ruvech retal niquibij ri ruca'n rupetebal ri Jesucris­to. Ch'aka' chic tak retal xek'alajin chic, y ch'aka' chic yetajin che k'alajirisanen. Ch'aka' chic c'a xquek'alajin na pe.

Rl ETZELAL, Rl OYOVAL, Y Rl SACHIBEL C'U'XLAL

E q'uiy retal ri janfla yojquixibij. Ri profeta'i' oj quipixaban chi ri vinaki' ri e c'o chuvech re ruvach'ulef xtiquic'ulvachij nimalej sachibel c'u'xlal y etzelal y camisanel oyoval, y xtiquic'ovisaj pokonal. Ri profeta Daniel xubij chi jari' jun k'ij ri nic'o ruvi' ruc'ayeval chuvech ronojel chic c'ayeval ri ruc'ulvachin can re ruvach'ulef (tatz'eta' c'a ri Daniel 12:1 ). Ri Ajaf xubij: Ri ajovabel quichin ri vinaki' xtiq'uis y ri etzelal xtisipoj (tatz'eta' c'a ri DyC 45:27). Y ronojel xti­quiben nimalej sachibel c'u'xlal, y ri vinaki' xtiquixibij qui' (tatz'eta' c'a ri DyC 88:91 ). Xquepe silonel, y yabil, y vayi­jal (tatz'eta' c'a ri Mateo 24:7). Chuka' xquepe nimalej tak job y coyopa' y cokolajay (tatz'eta' c'a ri DyC 88:90). Ri sakboch' xtuc'uaj el ri tico'n chuvech re ruvach'ulef (ta­tz'eta' ri DyC 29:16).

Ri Jesus xubij chique ri ru apostoli' chi ri oyoval xtunojisaj re ruvach'ulef. Quere' c'a xubij: "Y xque'ivac'axala' oyo­val, y quitzijol oyoval. ... Roma xtiyacatej ruvach'ulef chirij tak ruvach'ulef, y ajavaren chirij tak ajavaren" (Mateo 24:6-7). Re oyoval xqueban xabacuchi, c'a jampe' xtiban jun nimalej y ruq'uisibel oyoval. Jari' ri oyoval ri mas xtiyo­jon chuvech ri quiyojon ri ch'aka' chic oyoval chuvech re ruvach'ulef.

Nikatz'et e q'uiy chique re retal re' yetajin chubanic vaca­mi. Ri etzelal c'o chupan ronojel c'ojlibel. Ri tak ruvach'u­lef jantape' niquibanala' ri oyoval. Ri silonel y ch'aka' chic vululenic yebanatej. E q'uiy vinaki' niquic'ovisaj nimalej tak job, y sak'ij, y vayijal. Can utz chi nik'ax chikavech chi re c'ayeval re' xquenimer, c'a jampe' nipe ri Ajaf.

Man riq'uin vi ri', man ronojel ta ri xtic'ulvachitej nabey

276

Page 13: Tanaj 40 Rl SAMAJ CHUPAN Rl LOK'OLEJ NIMAJAY …. C'o chi yebanatej xaxe chupan ri lok'olej ni majay richin ri Ajaf. Chuka' yojbe chupan ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf chi

Tanaj 41

chuvech rupetebal ri Ajaf e camisanel. E q'uiy c'ulvachita­jic xtiquiq'uen pe quicoten chuvech re ruvach'ulef.

Rl CAMULUTAJIC RICHIN Rl UTZILEJ RUTZIJOL

Ri profeta'i' richin ojer xquitzijoj ri camulutajic richin ri utzilej rutzijol. Ri Ajaf quere' xubij: jun sakil xtisakirisex chiquicojol ri vinaki' ri e c'o pa k'eku'm, y jari' ronojel ri utzilej nutzijol (tatz'eta' c'a ri DyC 45:28). Ri ap6stol Juan xutz'et chi ri utzilej rutzijol xtic'amer pe chic roma jun an­gel (tatz'eta' c'a ri Apocalipsis 14:6-7). Xk'ajer re lok'olej rutzijol re' y ri Moroni y ch'aka' chic aj chicajel takonaxe­la' xquiq'uen pe ri utzilej rutzijol richin ri Jesucristo chire ri Jose Smith.

RUJACHIC PE Rl VUJ RICHIN Rl MORMON

Ri Ajaf xuk'alajirisaj jun chic retal chique ri Nefi'i': ri Vuj richin ri Mormon xtipe na quiq'uin ri quijatzul (tatz'eta' c'a ri 3 Nefi 21 ). Chupan ri k'ij rich in ri Ojer Retal Tzij, ri profeta lsafas y chuka' ri profeta Ezequiel xquitz'et chi ri Vuj richin ri Mormon xbe'el na pe (tatz'eta' c'a ri Ezequiel 37:16-20). Vacami yebanatej re lok'olej rutzijol re'. Ri Vuj richin ri Mormon c'o chi nuc'uex chiquicojol ri e c'o chu­vech re ruvach'ulef.

NICH'ABALIX Rl UTZILEJ RUTZIJOL CHIOUE CONOJEL Rl E C'O CHUVECH RE RUVACH'ULEF

Jun chic retal richin ri rupetebal ri Jesus jare': "Xtitzijox re utzilej rutzijol richin ri ajavaren chuvech chijun re ruva­ch'ulef, richin k'alajirisabel chiquivech conojel ri vinaki"' (Mateo 24:14). Conojel ri vinaki' c'o chi nicac'axaj ri tz'a­ket utzilej rutzijol pa quich'abel rije' (tatz'eta' c'a ri DyC 90:11 ). Chupan ri k'ij tok xya'ox chic pe jun bey ri K'ataj, e c'o pe ri ch'abalinela' ri niquitzijoj ri utzilej rutzijol. Ri samaj richin ch'abalinic nimirinek chupan re k'ij re', y va­cami janfla chi ch'abalinela' niquitzijoj ri utzilej rutzijol chu­pan q'uiy ruvach'ulef y chupan q'uiy ch'abel. Tok manjani tipe ri Ajaf pa ruca'n rupetebal, rija' xtuben jun rubeyal richin xtitzijox ri kitzij chique conojel ri tinamit.

Rl RUPETEBAL Rl ELIAS Rl PROFETA

Ri profeta Malaqufas xuya' rutzijol chi tok manjani tipe ri Cristo pa ruca'n rupetebal, ri Elfas ri Profeta xtipe chuva-

277

Page 14: Tanaj 40 Rl SAMAJ CHUPAN Rl LOK'OLEJ NIMAJAY …. C'o chi yebanatej xaxe chupan ri lok'olej ni majay richin ri Ajaf. Chuka' yojbe chupan ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf chi

__ ,_ T•=l ch'ulef. Rija' c'o chi nipe richin nuya' pe chic jun bey I chique ri achi'a' ri uchuk'a' richin tunubanic. Riq'uin re .~~·. uchuk'a' re', ri familias yetunubex. Rija' c'o chi nunataj chique ri vinek richin niquich'ob rij ri quijatzul ri e k'axinek el y ri quijatzul ri c'a e petenek (tatz'eta' c'a ri Malaqufas I 4:5-6; DyC tanaj 2). Ri Elfas ri Profeta xpe riq'uin ri Jose 1

Smith pa abril chupan ri juna' 1836. Chupan ri k'ij ri', ri vinaki' man can ta xquich'ob rij ri runic'oxic ri quijatzul. Vacami ninimer ri quich'obonic ri vinaki' chirij ri runic'oxic ri quijatzul. Chupan ri k'ij tok xpe ri Elfas ri Profeta, yojti­quir c'a pe nikaben ri takbel richin tunubanic chupan ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf pa qui cuenta ri e q'ues y chuka' pa qui cuenta ri e caminaki'.

Rl LAMAN! XQUE'OC JUN NIMALEJ VINAKIL

Ri Ajaf xubij chi tok ninakajub pe ri rupetebal, ri Lamani xque'oc jun chojilej vinakil ri xtiya'ox quik'ij. Quere' xubij: Tok manjani tipe ri nimalej k'ij richin ri Ajaf, ... ri Lamani' xquevachin pe achi'el ri cotz'i'j (tatz'eta' c'a ri DyC 49:24). Re retal re' najin chubanic vacami roma janfla chi Lamani' yequic'ul ri turusanic richin ri utzilej rutzijol chupan ri Centro America y ri America del Sur y ri Pacffico del Sur.

RUPABAXIC Rl C'AC'A' JERUSALEM

Tok ninakajub pe ri rupetebal ri Jesus, ri utzilej tak ralc'ual ri Dios xtiquipaba' jun chojilej tinamit. Jari' jun tinamit ri­chin ri Dios y rubini'an ri C'ac'a' Jerusalem. Can ja vi ri Jesucristo ri xtik'aton tzij chiri' (tatz'eta' c'a ri 3 Nefi 21 :23-35). Re tin am it re', manjani tipabex. Man riq'uin vi ri', ri Ajaf rubin chi can xtipabex vi chupan ri nima tin am it rubini'an Missouri chupan ri Estados Unidos (tatz'eta' c'a ri oyc 84:3-4).

Ja c'are' xa jun, ca'i', oxi' tak retal ri e ruya'on ri Ajaf chike. Ri lok'olej tak tz'ibanic yequitzijoj pe q'uiy ch'aka' chic retal. Tatzijoj jun, ca'i', oxi' tak retal richin ri Ruca'n Rupetebal ri Jesus.

Rl ETAMABEL CHIRIJ RE RETAL RE' YOJRUTO'

Manjun etamayon achique k'ij xtipe ri Jesus, xaxe ri Tata'i­xel etamayon (tatz'eta' c'a ri Mateo 24:36). Man riq'uin vi ri', yojtiquir niketamaj chi ninakajub pe ri ruq'uisibel roma yebanatej janfla retal. Ri Colonel xojrutijoj riq'uin ri c'am-

278

Page 15: Tanaj 40 Rl SAMAJ CHUPAN Rl LOK'OLEJ NIMAJAY …. C'o chi yebanatej xaxe chupan ri lok'olej ni majay richin ri Ajaf. Chuka' yojbe chupan ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf chi

Tanaj 42

bel tzij richin ri higuera. Xubij chi tok nikatz'et chi yeva­chin pe ri tak ruxak ri che', niketamaj c'a chi ninakajub pe ri sak'ij. Que c'a chuka' ri', tok nikatz'et ri tak retal, niketa­maj c'a chi ninakajub pe ri rupetebal (tatz'eta' c'a ri Mateo 24:32-33). Ri Ajaf xeruya' pe re retal re' chikato'ic. Queri' c'a c'o modo richin nikachojmirisaj ri kac'aslen y yekatijoj ri ka familia pa ruvi' ronojel ri xquebec'ulvachitej. Man nic'atzin ta chi nit'ujt'ut kanima roma c'ayeval ri e petenek. Xa utz nikoyobej ri rupetebal ri Colonel y yojquicot. Ri Ajaf quere' xubij: Man tipokonatej ic'u'x. Tok conojel re retal re' xque­banatej, utz nivetamaj chi can xquebanatej vi ri ruch'abel ri nuya'on chive (tatz'eta' c'a ri DyC 45:35). Nubij chuka' chi tok rija' xtipe, ri vinaki' ri e choj man xqueyojtej ta. Ri e choj xtiquicoch' ri k'ij y ri ruvach'ulef xtiya'ox chique richin xtiquichinaj .... y ri calc'ual xquenimer y manek qui­mac ... roma ri Ajaf xtic'oje' chiquicojolil, y ri ruc'ojlemal xtic'oje' pa quivi', y ja rija' xtoc ri Rajaf ri quitinamit y ri qui K'atoy Tzij (tatz'eta' c'a ri DyC 45:57-59). 1,Achique modo xkojruto' ri etamabel chirij ri Ruca'n Petebal? 1,Achique roma nic'atzin chi niketamaj jampe' ninakajub pe ri rupetebal?

CH'AKA' CHIC MOCAJ Rl UTZ YE'ANIC'OJ Hechos 1:9-11 (ri Jesus xtipe jun bey chic) 1 Corintios 15:22-28 (nipe ri ruq'uisibel; nelesex el ri camic) 1 Tesalonicenses 5:1-6 (ri retal chirij ri ixok tok nibe'alan) Mateo 16:1-4 (tanic'oj ri tak retal) Mateo 24 (retal chirij ri ruca'n rupetebal) DyC 38:30 (nikachojmirisaj ki' richin chi man xtikaxibij Ia ki') DyC 68:11 (c'o modo richin niketamaj ri retal) DyC 88:111-15 (ri ruq'uisibel camisanel oyoval chuvach'ulel)

JUN BIX Rl UTZ NABIXAJ "Kojquicot Vacami"

279

Page 16: Tanaj 40 Rl SAMAJ CHUPAN Rl LOK'OLEJ NIMAJAY …. C'o chi yebanatej xaxe chupan ri lok'olej ni majay richin ri Ajaf. Chuka' yojbe chupan ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf chi
Page 17: Tanaj 40 Rl SAMAJ CHUPAN Rl LOK'OLEJ NIMAJAY …. C'o chi yebanatej xaxe chupan ri lok'olej ni majay richin ri Ajaf. Chuka' yojbe chupan ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf chi

Tanaj 42

Rl MOLOTAJIC RICHIN Rl RACHOCH Rl ISRAEL

Rl RACHOCH Rl ISRAEL NOC Rl CHA'ON RUVINAK Rl DIOS Ri Jacob ja rija' jun nimalej profeta. Rija' chuvach'ulef tok manjani talex pe ri Cristo. Ri Jacob janfla xucukuba' ru­c'u'x. Ja romari' tok ri Ajaf xuya' chire jun chic rubi' ri nim ruk'ij. Re bi'aj re' jari' Israel. Israel nel chi tzij "jun prfnci­pe richin ri Dios" (tatz'eta' c'a ri Genesis 32:28). Ri Jacob (Israel) e c'o cablajuj ruc'ajol. Re ruc'ajol re' quiq'uin ri qui familias xe'oc ri Cablajuj Tribus richin ri Israel. Chuka' nibix Israeli' chique (tatz'eta' c'a ri Genesis 49:28).

Ri Jacob ja rija' jun rumam ri Abraham. Ri Ajaf xuben jun c'ulanen tzij richin jumul riq'uin ri Abraham. Ri c'ulanen tzij ri' xcamulux riq'uin ri Jacob y quiq'uin ri ralc'ual rija' (tatz'eta' c'a ri Deuteronomio 32:7-9; tatz'eta' chuka' chu­pan re vuj re' ri tanaj 15, "Ri Aj C'ulanen Tzij Rutinamit ri Ajaf"). Ri Dios xubij chi ri Israeli' xque'oc ri cha'on ruvinak vi yequitakej ri rupixa' (tatz'eta' c'a ri Deuteronomio 28:9-1 0). Ri Israeli' xe'oc ri cha'on ruvinak, y romari' tok c'o chi xquequiturusaj chique conojel ri tinamit chuvech re ruvach'ulef, roma xquic'uaj ri utzilej rutzijol quiq'uin y chu­ka' ri aj chicajel uchuk'a'. Queri' c'a rije' xtiquitakej ri c'u­lanen tzij ri xquiben. can riq'uin ri Ajaf y rija' xtutakej ri c'ulanen tzij ri xu ben can quiq'uin rije'. Catzijon chirij ri achique roma tok ri Dios xubij chi ri Israeli' c'o chi ye'oc ri cha'on ruvinak.

XQUIRATEJ EL Rl RACHOCH Rl ISRAEL

Q'uiy mul ri profeta'i' xquiyala' rutzijol chique ri Israeli' chi­rij ri xtibec'ulvachitej na vi xtiquiben ri itzel. Quere' xuya' lok'olej rutzijol ri Moises: "Y ri Ajaf xquixruquiraj chiquico-

Ri Jacob xeruturusaj ri ralc'ual y xuk'alajirisaj chiquivech ronojel ri c'o chi nic'ulvachitej chupan ri ruq'uisibel tak k'ij.

281

Page 18: Tanaj 40 Rl SAMAJ CHUPAN Rl LOK'OLEJ NIMAJAY …. C'o chi yebanatej xaxe chupan ri lok'olej ni majay richin ri Ajaf. Chuka' yojbe chupan ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf chi

Tanaj 42

jol conojel ri vinaki', chuchi' re ruvach'ulef c'a pa ri jun chic ruchi'" (Deuteronomio 28:64). Ekal, ~kal ri Israeli' xquichop ruk'ajic ri pixa' richin ri Dios. Xquichapala' qui' chiquivech y xquich'er qui' chupan ca'i' tak ajavaren: Ri Ajavaren pa Rajquik'a' K'ij (norte), rubini'an ri rajavaren ri Israel, y ri Ajavaren pa Rajxocon K'ij (sur), rubini'an ri rajavaren ri Juda. Lajuj Tribus richin ri Israel e c'o chupan ri Ajavaren pa Rajquik'a' K'ij (norte). Rije' xech'ac coma ri xe'etzelan y xechapatej y xe'uc'uex el. C'a c'ari', ch'aka' chic chique rije' xcosk'opij qui' chupan ri ruvach'ulef pa rajquik'a' k'ij (norte), y xesach chiquivech ri juley chic vi­naki' chuvach'ulef. Xek'ax el 100 juna' tich'ac el ri Ajava­ren pa Rajquik'a' K'ij (norte). C'ari', xch'ac chuka' ri Aja­varen pa Rajxocon K'ij (sur), 600 juna' tok manjani talex pe ri Jesucristo. Chupan ri k'ij ri', ri Le'i y ri ru familia xe'el chupan ri Jerusalem y xepe America. Ri Lamani' e quijatzul ri ruvinak ri Le'i. Ri Jerusalem xvulatej chupan ri juna' 586 tok c'a manjani talex pe ri Cristo y ri ca'i' chic tribu rich in ri Israel xechapatej chuka'. Xek'ax ri juna' y ch'aka' chic chique rije' xetzolin y xquipaba' ri Jerusalem jun bey chic. Tok xa xk'ax yan ri k'ij richin ri Cristo, ri Jerusalem xvulatej jun bey chic. Vacami xvulatej coma ri oyovanela' e aj Roma. Ri judfos xequiratej chuvech chijun re ruvach'ulef. Vacami ri Israeli' e c'o chupan conojel ri tinamit chuvech re ruvach'ulef. E q'uiy Israeli' man queta­man ta vi rije' e ijatzul richin ri ojer rachoch ri Israel. Tac'utuj c'a chique ri vinaki' ri e c'o chiri' chi tiquitzijoj pe ri achique xc'ulvachitej tok xquiratej ri rachoch ri Israel.

NIC'AT:ZIN CHI NIMOL PERl RACHOCH Rl ISRAEL

Ri Ajaf xubij chi xtipe ri k'ij tok ri Israeli', ri cha'on ruvinak rija', xquemol pe: "Xtinmol pe ri rutz'akat ri nuk'ataj chu­pan conojel ri ruvach'ulef acuchi e nutalun vi" (Jeremfas 23:3).

Ri Ajaf c'o roma nic'atzin chi yerumol pe ri ruvinak, ri Israeli'. Ri vinaki' rich in Israel nic'atzin chi niquetamaj ri tijonic richin ri utzilej rutzijol y niquichojmirisaj qui' richin xtiquic'ul ri Colonel tok xtipe jun bey chic. Ri Israeli' c'o quisamaj richin niquipaba' lok'olej tak nimajay richin ri Ajaf y niquiben ri lok'olej tak takbel chupan ri lok'olej nimajay pa qui cuenta ri quijatzul ri xecom tok manjani tiya'ox k'ij

282

Page 19: Tanaj 40 Rl SAMAJ CHUPAN Rl LOK'OLEJ NIMAJAY …. C'o chi yebanatej xaxe chupan ri lok'olej ni majay richin ri Ajaf. Chuka' yojbe chupan ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf chi

chique chubanic. Ri cha'on ruvinak ri Dios c'o chi niqui­c'uaj ri utzilej rutzijol, quiq'uin conojel ri tinamit. C'o chi niquiben ri c'ulanen tzij ri nubij chi c'o chi ye'oc jun turu­sanic chique conojel ri vinaki' ri e c'o chuvech re ruva­ch'ulef.

Ri uchuk'a' y ri k'atbel tzij richin nuc'uex rubey ri molotajic richin ri rachoch ri Israel xya'ox chire ri Jose Smith roma ri profeta Moises chupan ri juna' 1836 chupan ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf ri c'o pa Kirtland (tatz'eta' c'a ri DyC 11 0:11 ). Nitiquir el chupan ri k'ij ri', chiquijujunal ri profe­ta'i' chupan ri ruq'uisibel tak k'ij jantape' quic'uan ri jakbel richin ri molotajic richin ri rachoch ri Israel. Ri samaj richin yemol pe ri tak ijatzul richin ri Israel ri e quiran el jantape' nic'atzin chupan ri samaj richin ri kitzij Ruk'ataj ri Cristo. Vacami yan nimol pe ri rachoch ri Israel tok niquinimaj ri utzilej rutzijol ri c'o chic jun bey chuvach'ulef y niquisama­jij ri Dios quichin ri Abraham, ri Isaac y ri Jacob (tatz'eta' c'a ri Deuteronomio 30:1-5). Catzijon chirij ri achique roma tok nic'atzin chi nimol pe ri rachoch ri Israel.

i.,ACHIQUE MODO XTIMOLOTEJ PE Rl RACHOCH Rl ISRAEL?

Ri Israeli' xquemol pe nabey pan espfritu. C'a c'ari', xque­mol pe rije' chupan ri quic'ojlibal. Yemol pan espfritu tok ye'oc chupan ri Ruk'ataj ri Jesucristo quichin ri Chojlaxela' chupan ri Ruq'uisibel tak K'ij. Re molotajic re' pan espfritu xtiquir el chupan ri k'ij richin ri Jose Smith, y c'a ninimer na vacami. Janfla chi vinaki' chuvech chijun re ruvach'ulef ye'oc chupan ri K'ataj ronojel juna'. Re vinaki' re' e Israeli' roma e ijatzul richin ri Israel, o roma e c'amon pe chupan ri rachoch ri Israel. E c'o chupan ri qui familias ri Abraham y ri Jacob (tatz'eta' c'a ri Abraham 2:9-11; Galatas 3:26-29).

Ri Presidente Joseph Fielding Smith quere' xubij: "E janfla chi tin am it e c'o quivinakul· chupan ri K'ataj .... E petenek roma ri Espfritu richin ri Ajaf xuxlan pa quivi'; ... tok qui-c'ulun ri espfritu richin ri molotajic, quiya'on can ronojel rom a ri utzilej rutzijol."

Ri molotajic rich in ri Israel nel chi tzij chi ri Israeli' " ... x­quemolotej chic chiquipan ri ruvach'ulef e quichinan y

283

Page 20: Tanaj 40 Rl SAMAJ CHUPAN Rl LOK'OLEJ NIMAJAY …. C'o chi yebanatej xaxe chupan ri lok'olej ni majay richin ri Ajaf. Chuka' yojbe chupan ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf chi

I Tanaj 42

xquec'oje' vi can chupan ri ruvach'ulef e sujun can chi­que" (tatz'eta' c'a ri 2 Nefi 9:2). Ri ijatzul richin ri Efrafn y ri ijatzul richin ri Manases xquemol chupan ri ruvach'ulef rubini'an America. Ri ijatzul richin ri Juda xtitzolin pa ri tinamit rubini'an Jerusalem y ri tak ruvach'ulef ri e c'o chunakaj. Ri lajuj tribus ri e sachinek xqueturusex roma ri tribu richin ri Efrafn chupan ri America (tatz'eta' c'a ri Dye 133).

Ri molotajic nibanatej chuvech re ruvach'ulef acuchi e c'o vi ri vinaki' ri ch'ajch'oj canima.

Ri Apostol Bruce R. McKonkie quere' xubij: "Chiquijujunal ri Ruxatat K'ataj chuvech re ruvach'ulef jari' jun c'ojlibel richin ri molotajic quichin ri carne'l e sachinek richin ri Israel ri e c'o chiri'.

"Ri c'ojlibel richin molotajic quichin ri e aj Peru ja chupan ri Ruxatat K'ataj richin ri Si6n ri e c'o chila' Peru, o chu­pan jun c'ojlibel ri juba' chic man noc Ruxatat K'ataj. Ri c'ojlibel richin molotajic quichin ri e aj Chile ja ri Chile, y ri richin ri e aj Bolivia chupan ri Bolivia c'o vi. Y ri c'ojlibel richin molotajic quichin ri e aj Corea ja chupan ri Corea. Y que c'are' rubanon chuvech chijun re ruvach'ulef. Ri Israel quiratajinek chiquipan conojel ri tinamit y can oyon vi pe chumolic chupan ri ruk'ataj ri Cristo, y jari' chupan ri tak Ruxatat K'ataj richin ri Si6n, ri e c'o pa tak quitinamit."

Juba' chic man nitz'akatisex re nimalej samaj richin ri mo­lotajic. Man riq'uin vi ri', ri Israel man xtumol ta ri' chupan jun c'ojlibel, xa c'a tok xtipe ri Colonel pa ruca'n rupetebal (tatz'eta' c'a ri Jose Smith 1 :37; 1 Nefi 14:12). C'a c'ari' xtik'ajer ri xubij ri Ajaf:

"Tivac'axaj na pe, nipe ri k'ij, nicha' ri Ajaf, chi manek chic xtibix chi q'ues ri Ajaf ri xeruq'uen pe ri ralc'ual ri Israel c'a chupan ri Egipto. Xa xtibix chi q'ues ri Ajaf, ri xeruq'uen pe ri ralc'ual ri Israel c'a chupan ri ruvach'ulef pa rajquik'a' k'ij (norte), y chupan conojel ri ruvach'ulef acuchi xerutaluj vi can. Y yin xquenq'uen chic pe chupan ri quiruvach'ulef ri xinya' can chique ri quitata"' (Jeremias 16:14-15). (,Achique cami ri ca'i' rubanic richin ri xtimol pe ri rachoch ri Israel? Catzijon c'a chirij re ca'i' rubanic re'.

284

Page 21: Tanaj 40 Rl SAMAJ CHUPAN Rl LOK'OLEJ NIMAJAY …. C'o chi yebanatej xaxe chupan ri lok'olej ni majay richin ri Ajaf. Chuka' yojbe chupan ri lok'olej nimajay richin ri Ajaf chi

Tanaj 42

CH'AKA' CHIC MOCAJ Rl UTZ YE'ANIC'OJ Genesis 17:1-8 (ri c'ulanen tzij ri xuben ri Dios riq'uin ri Abraham) 2 Reyes 17 (nichapatej el ri Ajavaren pa Rajquik'a' K'ij) 2 Cr6nicos 36:11-20 (nichapatej el ri Ajavaren pa Rajxocon K'ij) Santiago 1:1 (yequiratej el ri cablajuj tribus) 1 Nefi 10:12-13 (tok ye'el ri Nefi'i' chupan ri Jerusalem, jari' chuka' ri quiritajic rich in ri. Israel) Oeuteronomio 30:1-6 (ri Israel xtel pe chiquipan conojel ri tinamit) Jeremias 3:14-18 (jun nipe chupan jun tinamit y ca'i' yepe chupan jun familia) Jeremias 31:7-14 (ri ijatzul ri e sachinek xquepe c'a chupan ri tak ruvach'ulef pa rajqui­k'a' k'ij) Ezequiel 20:33-36 (nimol pe ri Israel c'a chiquipan conojel tinamit) 3 Nefi 20:29-46 (ri judios richin ri c'ulanen tzij yebe Jerusalem) 3 Nefi 21:26-29 (ri molotajic nichap rubanic tok nicamulux pe ri utzilej rutzijol) DyC 133:26-34 (ri lajuj tribus xquepe rajquik'a' k'ij) Isaias 11:11-13 (ri Ajaf xquerucol pe ri ruvinak) Apocalipsis 18:4-8 (jun ch'abel xtac'axatej tok xtumol ri' ri rutinamit) DyC 110:11 (xcamulux pe ri jakbel rich in ri molotajic) DyC 133:6-15 (ri gentili' yebe Si6n, y ri judios yebe Jerusalem)

JUN BIX Rl UTZ NABIXAJ "Colonel Richin Israel"

285