TỔ CHỨC ĐIỀU TRA ĐÁNH GIÁ TÌNH TRẠNG DINH DƯỠNG VÀ THỰC PHẨM Ở CỘNG ĐỒNG

NỘI DUNG

q Các bước tiến hành

q Xác định biến số và chỉ tiêu

q Phương pháp định tính và định lượng

q Nội dung tổ chức điều tra

Khái niệm liên quan• Tình trạng dinh dưỡng: �Tập hợp các đặc điểm cấutrúc, chức năng và sinh hóa phản ánh mức đáp ứngnhu cầu dinh dưỡng của cơ thể.�

- Mức độ cá thể: là kết quả của ăn uống và sửdụng các chất dinh dưỡng của cơ thể, phụ thuộc vàonhiều yếu tố

- Mức độ cộng đồng: thể hiện qua tỷ lệ của cáccá thể bị tác động bởi các vấn đề dinh dưỡng

Khái niệm liên quan• Đánh giá tình trạng dinh dưỡng:

�Đánh giá tình trạng dinh dưỡng là quá trình thuthập và phân tích thông tin, số liệu về tình trạngdinh dưỡng và nhận định tình hình trên cơ sở cácthông tin số liệu đó�

Thu thập Phân tích Nhận định

ĐÁNH GIÁ TÌNH TRẠNG DINH DƯỠNG

Trực tiếp- Nhân trắc- Lâm sàng- Sinh hóa

Gián tiếp- Khẩu phần ăn- Sinh thái

Các yếu tố liên quan- Điều kiện KT – XH/ môi trường, …

Thu thập Phân tích Nhận định

ĐÁNH GIÁ TTDD – TẠI SAO?

• Xác định được:– Cá thể mất cân bằng dinh dưỡng

– Vấn đề dinh dưỡng của cộng đồng

– Xác định các yếu tố dinh dưỡng ảnh hưởng sức khỏe hiện tại hoặc tương lai

• Cung cấp nguồn số liệu để xây dựng và đánh giá các can thiệp

Nguồn: Số liệu thống kê tình trạng dinh dưỡng trẻ em VN – Viện dinh dưỡng quốc gia

Nguồn: Số liệu thống kê tình trạng dinh dưỡng trẻ em VN – Viện dinh dưỡng quốc gia

Tỷ lệ SDD trẻ dưới 5 tuổi – NIN/GSO (2015)Nguồn: http://viendinhduong.vn/viewpdf.aspx?n=/2016/TL%20SDD%202015.pdf

Tỉnh, thành phốSDD (%) Thừa cân –

béo phì (%)Nhẹ cân Thấp còi Gầy còm

Toàn quốc 14,1 24,6 6,4 5,3ĐB sông Hồng 10,8 21,8 5,5 4,4Trung du và miền núi phía Bắc

19,5 30,3 8,1 2,7

Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung 16,1 27,3 6,2 3,6

Tây Nguyên 21,6 34,2 7,3 2,6Đông Nam Bộ 9,1 19,3 4,2 7,8ĐBSCL 12,2 23,5 5,6 6,8

CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH1. Tìm hiểu các vấn đề dinh dưỡng thời sự cần triển

khai nghiên cứu

2. Xác định mục tiêu của cuộc điều tra

3. Xây dựng mô hình nguyên nhân tại cộng đồng dựkiến điều tra

4. Xây dựng �Biến số - Chỉ tiêu – Phương pháp�

5. Tổ chức nhóm đánh giá

6. Thu thập số liệu tại cộng đồng

7. Phân tích và giải trình số liệu

8. Trình bày kết quả, kết luận và kiến nghị

CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH1. Tìm hiểu sơ bộ, thông qua:

- Tài liệu báo cáo- Sổ sách, thống kê- Tổng quan nghiên cứu trong và ngoài nước

- Cập nhật- Có liên quan- Đáng tin cậy

CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH2. Xác định mục tiêu của cuộc điều tra

- Mục tiêu chung- Mục tiêu cụ thể (chuyên biệt)

- Specific: Chuyên biệt- Measurable: Đo lường được- Appropriate: Phù hợp- Relevant: Thích hợp- Time: Thời gian

CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH3. Xây dựng mô hình nguyên nhân

- Hình thành giả thiết giải thích tại sao cộng đồnghiện hữu vấn đề dinh dưỡng hiện tại

- Phác họa mô hình

+ Cây vấn đề (Problem tree)

+ Khung xương cá (Fishbone diagram)

- Nguyên nhân chính, phụ, hỗ trợ- Hệ thống, logic, không bỏ sót- Giúp can thiệp hiệu quả

CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH3. Xây dựng mô hình nguyên nhân

- Ví dụ 1: Tại sao bệnh nhân đến Trạm y tế xã đếnkhám ít

- Ví dụ 2: Tại sao tỷ lệ nhiễm HIV tăng

- Ví dụ 3: Tại sao tỷ lệ Suy dinh dưỡng ở địaphương tăng

unicefSDD/tử vong/tàn tật

Thiếu ăn Bệnh tật

Không tiếp cận được với thực

phẩm

Thiếu chăm sóc bà mẹ/trẻ em

Thiếu dịch vụ y tế, nước sạch,

môi trường

Số lượng/chất lượng của các nguồn lực: con người, kinh tế

và cơ chế quản lý

Nguồn lực tiềm năng: môi trường, công nghệ, con người

Thiếu kiến thức/thái độ

KT/VH/XH/tôn giáo

Trực tiếp

Hậu quả

Gián tiếp: Hộ gia đình

Gián tiếp: Mức độ XH

CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH4. Xây dựng �Biến số - Chỉ tiêu – Phương pháp�- Các mô hình đánh giá (hình thức đánh giá)

+ Điều tra dịch tễ (cắt ngang, chiều dọc)

+ Điều tra định tính

Đánh giá nhanh nông thôn

Đánh giá nhanh có sự tham gia của cộng đồng

+ Điều tra KAP

- Áp dụng thực tế tùy theo mục đích

+ Điều tra ban đầu (Baseline survey)

+ Điều tra theo dõi (Follow up survey)

+ Điều tra đánh giá (Impact evaluation survey)

CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH

4. Xây dựng �Biến số - Chỉ tiêu – Phương pháp�- Đo lường cái gì? (tiêu chuẩn, định nghĩa)- Thu thập bằng cách nào? (Công cụ, phương tiện,

kỹ thuật)Ví dụ 1: Đánh giá tình trạng SDDVí dụ 2: Đánh giá tình trạng thiếu IodVí dụ 3: Đánh giá tình trạng thiếu máu thiếu sắt

Biến số Chỉ tiêu Số liệuthu thập

Phương pháp

Tình trạng dinh

dưỡng của trẻ

em

% trẻ nhẹ cân

% trẻ gầy còm

% trẻ thấp còi

Cân nặng

Chiều cao

Ngày sinh

Cân, Đo, hỏi giấy

khai sinh

% trẻ sơ sinh

nhẹ cân

Cân nặng Hỏi người nhà,

lấy số liệu ở BV

CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH

4. Xây dựng �Biến số - Chỉ tiêu – Phương pháp�

- Các phương pháp thu thập thường sử dụng +Phương pháp định lượng

+ Phương pháp định tính

+ Quan sát

CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH

4. Xây dựng �Biến số - Chỉ tiêu – Phương pháp�+ Phương pháp định lượng:

Thông tin được lượng hóa bằng con số hoặcphân loại thứ bậc

Ví dụ: Cân nặng, chiều cao, kinh tế,+ Phương pháp định tính

Thông tin được thu thập dưới dạng dữ liệuVí dụ: tìm hiểu về quan niệm, tập quán, …

CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH

4. Xây dựng �Biến số - Chỉ tiêu – Phương pháp�+ Phương pháp định tính

- Thảo luận nhóm có trọng tâm- Phỏng vấn sâu- Lịch thời vụ- Biểu đồ phân công công việc hàng ngày- Xếp loại giàu nghèo- Đi bộ cắt ngang và phỏng vấn- Vẽ bản đồ

CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH

4. Xây dựng �Biến số - Chỉ tiêu – Phương pháp�

+ Quan sát

- Điều kiện nhà ở, sinh hoạt, hạ tầng

- Nguồn nước sử dụng

- Vệ sinh môi trường

- Đất đai, ao chuồng

CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH4. Xây dựng �Biến số - Chỉ tiêu – Phương pháp�- Công cụ thu thập số liệu

+ Cân, thước đo, giấy, viết,…+ Bộ câu hỏi (phiếu thu thập), bảng kiểm, bảnghướng dẫn+ Kim tiêm, bông gòn, ống nghiệm, ..

- Kỹ thuật thu thập số liệu+ Phỏng vấn+ Quan sát+ Phát phiếu tự điền+ Thăm khám, thao tác xét nghiệm (máu, nước tiểu)

CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH5. Tổ chức nhóm đánh giá

- Xây dựng lịch điều tra (ai, ở đâu, làm gì, khi nào)- Tập huấn và giám sát

+ Giám sát viên+ Điều tra viên

- Hậu cần+ Phương tiện đi lại+ Kinh phí+ Mua, in ấn: tài liệu, công cụ, dụng cụ, …

CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH5. Tổ chức nhóm đánh giá

- Vấn đề đạo đức

+ Xin phép địa phương

+ Thông báo và giải thích cho đối tượng

+ Tính riêng tư, bí mật

+ Phiếu chấp thuận tham gia

+ Không ảnh hưởng sức khỏe và tâm lý

CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH6. Thu thập số liệu tại cộng đồng- Chuẩn bị

- Khi đến địa phương

- Các nội dung điều tra

+ Phỏng vấn tại các hộ gia đình

+ Thu thập số liệu nhân trắc

+ Thực hiện các phương pháp định tính

CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH7. Phân tích và giải trình số liệu- Số liệu định lượng

+ Các chỉ tiêu nhân trắc+ Khẩu phần ăn+ Nuôi con bằng sữa mẹ+ Nguyên nhân SDD

- Dữ liệu định tính+ Tập hợp ý kiến theo đa số+ Phân nhóm theo từng chủ đề và ghi bằng lời

CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH8. Viết báo cáo

- Đặt vấn đề- Mục tiêu- Thiết kế điều tra- Kết quả- Bàn luận- Kết luận- Kiến nghị- Tài liệu tham khảo- Phụ lục