szkoła austriacka - ekonomia.uni.lodz.pl‚a-austri… · cato journal. vol. 9, no. 2. fall,...
TRANSCRIPT
Szkoła austriacka
Rozwój głównych idei od Mengera do libertarianizmu
The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1974Gunnar Myrdal, Friedrich August von Hayek
"for their pioneering work in the theory of money and economic fluctuations and for their penetrating analysis of the interdependence of economic, social and institutional phenomena"
Gunnar Myrdal
Born: 6 December 1898, Skattungbyn, Sweden
Died: 17 May 1987, Stockholm, Sweden
Prize motivation: "for their pioneering work in the theory of money and economic fluctuations and for their penetrating analysis of the interdependence of economic, social and institutional phenomena"
Field: institutional economics, macroeconomics
Contribution: Research on the interrelations between economic, social and political processes.
Friedrich August von Hayek
Born: 8 May 1899, Vienna, Austria
Died: 23 March 1992, Freiburg, Germany
Prize motivation: "for their pioneering work in the theory of money and economic fluctuations and for their penetrating analysis of the interdependence of economic, social and institutional phenomena"
Field: institutional economics, macroeconomics
Contribution: Research on the interrelations between economic, social and political processes.
Banquet SpeechF. Hayek, 1974
"Students of social science, must fear popular approval: Evil is with them when all men speak well of them„ (A. Marshall).
Yet I must confess that if I had been consulted whether to establish a Nobel Prize in economics, I should have decidedly advised against it.
There is no reason why a man who has made a distinctive contribution to economic science should be omnicompetent on all problems of society - as the press tends to treat him till in the end he may himself be persuaded to believe.
I am therefore almost inclined to suggest that you require from your laureates an oath of humility, a sort of hippocratic oath, never to exceed in public pronouncements the limits of their competence.
Opinie o Hayeku
Herbert Simon* (Economics & Psychology, Stanford), “No one has characterized market mechanisms better than Friedrich von Hayek“. (Herbert Simon, The Sciences of the Artificial, 2nd Edition, Cambridge: The MIT Press, 1981, p. 41).
Vernon Smith* (Economics, U. of Arizona) “Hayek, in my view, is the leading economic thinker of the 20th century.” (Vernon Smith, “Reflections on Human Action after 50 years”, Cato Journal. Vol. 9, No. 2. Fall, 1999).
Robert Skidelsky* “[Hayek] became [in his later years] the dominant intellectual influence of the last quarter of the twentieth century”. (Skidelsky is the highly regarded biographer of John Maynard Keynes.)
Milton Friedman* (Hoover Institution)
“There is no figure who had more of an influence, no person had more of an influence on the intellectuals behind the Iron Curtain than Friedrich Hayek. His books were translated and published by the underground and black market editions, read widely, and undoubtedly influenced the climate of opinion that ultimately brought about the collapse of the Soviet Union.”
Rewolucja marginalna Szkoła austriacka
Szkoła neoklasyczna
Szkoła matematyczna
Przedmiot ekonomii
Rzadkość dóbr i zasobów i nieograniczoność potrzeb
Problem ekonomiczny - to problem racjonalnego wykorzystania danych zasobów. W miejsce klasycznej teorii rozwoju pojawia się statyczna teoria równowagi.
Ekonomia to teoria racjonalnego działania. Teoria wyboru.
Indywidualizm, subiektywizm, prymat konsumpcji
Zjawiska ekonomiczne mogą być wyjaśnione przez odwołanie się do wiedzy, przekonań, odczuć i oczekiwań jednostek.
Szczególnego znaczenia nabiera konsument
Rozwój mikroekonomii: teorii zachowania konsumenta i teorii przedsiębiorstwa.
Zasada optymalizacji, znaczenie wielkości krańcowych i metod matematycznych
Szukając maksymalnych wartości takich zmiennych jak wielkość produkcji, użyteczność, zysk - stosowano w każdym przypadku tę samą procedurę analityczną –poszukiwano maksymalnej wartości określonej funkcji. Rozwiązanie sprowadzało się do zasady zrównania wielkości krańcowych.
U podstaw tego rozumowania założenie, że zachowanie ekonomiczne to zachowania maksymalizujące przy określonych założeniach (prawo malejących przychodów i prawo malejącej użyteczności).
Szkoła austriacka nie akceptowała metod matematycznych.
Szkoła austriackaCarl Menger 1840 - 1921
Założyciel szkoły austriackiej
i współtwórca marginalizmu.
Subiektywna teoria wartości
Geneza pieniądza – naturalny
(organiczny) rozwój instytucji
społecznych
Ludwig Mises Friedrich Hayek
1881 – 1973 1899 -1992
Israel M. Kirzner Murray N. Rothbard
1930 - 1926 - 1995
Friedrich Hayek po polsku
Ludwig Mises po polsku
W duchu libertariańskim
Ważne debaty z udziałem szkoły austriackiej
Przedmiot sporu Uczestnicy Stanowiska
Metodologia ekonomii Carl Menger Potrzeba teorii ekonomicznej, stosowanie metody abstrakcji i dedukcyjnego rozumowania
Gustaw Schmoller Ekonomia nauką opartą o historię indukcję .
Racjonalnośćgospodarki socjalistycznej
L. Mises, F. Hayek Bez rynku i cen niemożliwe jest efektywnegospodarowanie zasobami
Oskar Lange Socjalizm może być efektywniejszy niż kapitalizm
Keynesowska rewolucja F. Hayek Znaczenie struktury kapitału i struktury cen
J. M. Keynes Znaczenie efektywnego popytu i ogólnego poziomu cen
Charakterystyczne idee szkoły austriackiej
Do II wojny światowej
Indywidualizm metodologiczny
Marginalizm czyli akcentowanie znaczenia zmian wielkości krańcowych.
Wpływ użyteczności i malejącej użyteczności krańcowejna popyt i ceny rynkowe.
Akcentowanie znaczenia kosztów alternatywnej decyzji.
Rozpatrywanie struktury produkcji jako wyrazu czasowych preferencji konsumentów w powiązaniu z teorią produkcyjności procesów okrężnych.
Późniejszy rozwój ujawnił nowe idee, świadczące o odmienności austriaków od
głównego nurtu
Rynek i konkurencja jako procesy uczenia się i odkrywania rozproszonej wiedzy.
Decyzje jednostek jako autonomiczne akty wyboru podejmowane w sytuacji generalnej niepewności wynikającej z niepełnej informacji i zmieniających się warunków działania.
Odrzucenie neoklasycznej statycznej teorii równowagi i zastąpienie jej koncepcją procesu dochodzenia do równowagi rynkowej.
Nowa teoria wartości
Użyteczność, a nie poniesiony koszt podstawą ceny. Wartość dóbr nie wynika z pracy zużytej na ich wytworzenie, ale ze zdolności tych dóbr do zaspokajania ludzkich potrzeb.
Menger odwrócił logikę teorii wartości. To nie praca i inne czynniki produkcji decydują o wartości dóbr finalnych, lecz wartość dóbr finalnych określona przez użyteczność decyduje o dochodach uzyskują czynników produkcji.
Decyduje popyt i konsument, a nie podaż i warunki produkcji.
???
Czy możemy dużo zarobić, bo konsumenci są gotowi dużo płacić za produkowany przez nas produkt?
Czy produkt jest drogi, bo nasza praca niezbędna do jego wytworzenia wymaga wysokiego wynagrodzenia?
„Perły nie dlatego są cenne, że ludzie nurkowali, aby je zdobyć, ale ludzie nurkują poszukując ich, bo perły są cenne”.
Dzieła artysty nie
dlatego osiągają wysokie ceny, że artysta musi być wysoko wynagradzany. Raczej powiemy, że artysta dużo zarabia, bo ludzie chcą dużo płacić za jego dzieła.
Dwa aspekty zjawiska wartości
Subiektywny, związany z intensywnością potrzeb i ludzkimi doznaniami –użyteczność
Obiektywny związany z warunkami produkcji – ilość dóbr
Łańcuch logiczny Jevonsa
Koszt produkcji wyznacza podaż
Podaż wyznacza krańcowy stopień użyteczności
Krańcowa użyteczność wyznacza wartość produktu
Koszt alternatywny
Austriacy zastosowali zasadę użyteczności do wyjaśnienia wartości wszystkich dóbr i czynników produkcji.
Na użyteczności oparli także pojęcie kosztu produkcji. Koszt produkcji wyprowadzili z faktu, iż czynniki produkcji mają alternatywne zastosowania. Czynnik produkcji wykorzystany do produkcji dobra A mógł być wykorzystany do produkcji dobra B. Utracona użyteczność dobra B jest kosztem produkcji dobra A. Tak rozumiany koszt produkcji nazywamy kosztem alternatywnym.
Pojęcie i znaczenie kapitału
Menger: dobra niższych i wyższych rzędów
Böhm-Bawerk: pierwotne i pochodne czynniki produkcji
Struktura produkcji jako wyraz preferencji czasowych konsumentów i produkcyjności procesów okrężnych
Znaczenie oszczędzania i stopy procentowej
Pieniężna teoria cyklu koniunkturalnego
Okrężne procesy produkcji zwiększają wydajność
Dzięki zwiększeniu ilości stadiów produkcji z danej ilości pracy i ziemi można wyprodukować więcej dóbr konsumpcyjnych
Wydobywanie przetwarzanie, handel surowców, hurtowy, detaliczny
Wcześniejsze późniejsze stadia
Pieniężna teoria przeinwestowania
Ważne pojęcia
Wyższe (wcześniejsze) i niższe (późniejsze stadia) produkcji. Im bliżej konsumenta, tym niższe stadium produkcji.
Okrężne metody produkcji
Wertykalna dysproporcja w procesie produkcji – brak dostosowania struktury produkcji do podziału dochodu na konsumpcję i oszczędności
Naturalna i pieniężna (bankowa) stopa procentowa. NSP to stopa równowagi - równoważy popyt na kapitał i oszczędności.
Przebieg cyklu
Obniżenie stopy % poniżej naturalnej i ekspansja kredytowa
Strumień pieniądza płynie do przedsiębiorców
Przestawianie gospodarki na bardziej okrężne metody produkcji i wzrost cen dóbr produkcyjnych
Wzrost dochodów z pracy pociąga za sobą wzrost popytu konsumpcyjnego, co staje się impulsem do powrotu do mniej okrężnych metod produkcji
Ponieważ groźba inflacji i ograniczenia systemu bankowego wyznaczają granice ekspansji kredytowej , nie można kontynuować wydłużonych procesów produkcyjnych.
Pieniądz
nie jest neutralny nie jest egzogeniczny
Kredyty prywatne
Kredyty banków komercyjnych
Kredyty banku centralnego
Baza gotówkowa
Efekt Cantillona (1680-1734)
Oddziaływanie wzrostu ilości pieniądza na ceny i dochód zależy od sposobu, w jaki strumień gotówki dostaje się do gospodarki.
Wzrost podaży pieniądza nie tylko podnosi poziom cen, ale także zmienia strukturę cen w zależności od tego, kim będą początkowi odbiorcy nowych zasobów gotówkowych, oraz od ich relatywnego popytu na dobra.
Hayek: Pieniądz nie jest neutralny
Wpływ ilości pieniądza na stopy procentowe, a w konsekwencji na strukturę produkcji
Krytyka idei zmiennej podaży pieniądza i stabilności cen
Postulat stałej podaży pieniądza – wówczas większa szansa, że pieniądz będzie neutralny.
Utopijność postulatu pełnej neutralności pieniądza – trudność kontroli podaży pieniądza
Pieniądz jako czynnik endogeniczny, który nie poddaje się pełnej kontroli władz monetarnych
Krytyka inflacji
Argumenty za państwową kontrolą pieniądza: pieniądz jako luźne złącze, system kreacji kredytu, wysokość wydatków rządowych.
Postulat urynkowienia pieniądza
Rozkład korzyści ze zwiększonej podaży pieniądza
https://chrispacia.files.wordpress.com/2013/09/counterfeiting.jpg
Argumenty Hayeka za urynkowieniem pieniądza
Nacisk na zwiększenie podaży pieniądza w warunkach demokracji
Konieczność ratowania pieniądza przed politykami
Odrzucenie systemu waluty złotej
Odrzucenie zasady zrównoważonego budżetu
Spór o racjonalność gospodarki socjalistycznejMises i Hayek kontra Lange
Ludwig Mises 1881- 1973 Oskar Lange 1904 -1965
Stanowiska w sporze
Mises: bez rynku nie ma cen, a zatem niemożliwy jest rachunek ekonomiczny
Lange: możliwe są dwa rozwiązania
1. Zastosowanie koncepcji równowagi ogólnej szkoły matematycznej
2. Naśladowanie procedury rynkowej przez CUPmetoda prób i błędów
Hayek: trudności dwojakiego rodzaju
1. Techniczne: jak rozwiązać równania?2. Merytoryczne: jak posiąść odpowiednią wiedzę?
System Walrasa - założenia
ilość dóbr wytwarzanych w gospodarce wynosi n
pi oznacza cenę,
qi ilość i- tego dobra;
liczba usług produkcyjnych wynosi m
Pj oznacza cenę, Qj ilość j-tej usługi produkcyjnej
System Walrasa - równania
1. Równania popytu na dobra
qi = fi ( p1, ....., pn ; P1 , ......Pm) (i = 1, ....n)
2. Równania kosztów. Aby system był w równowadze cena każdego dobra musi równać się kosztowi wytworzenia.
Pi = Σ aji Pj ( i = 1, ....., n )
3. Współczynniki substytucji technicznej
aji = fji(P, .......,P) ( i = 1,.......,n; j = 1,....., m )
4. Podaż usług produkcyjnych
Qj = fj (p1,......pn; Pj, .........Pm) ( j = 1, ......., m )
5. Warunki równowagi na rynkach usług produkcyjnych
Qj = Σajiqi ( j = 1,......, m )
6. Dobro obrachunkowe ( numeraire )
pn = 1
Socjalizm rynkowy Langego
Decyzjami kierowników produkcji nie rządzi zasada maksymalizacji zysku, lecz reguły postępowania mające na celu najlepsze zaspokojenie preferencji konsumentów:
I. reguła wyboru kombinacji czynników produkcji minimalizującej przeciętny koszt produkcji
II. reguła wyboru wielkości produkcji zapewniającej zrównanie kosztu krańcowego z ceną produktu.
Spór: cytaty
Należy wspomnieć, że taka procedura (wyznaczania cen za pomocą rozwiązania układu równań – przypis J.G.L) żadną miarą nie może mieć na celu ustalania cen. Uczyńmy najbardziej sprzyjające założenia dla takiej kalkulacji: załóżmy, że przezwyciężyliśmy wszystkie trudności ze znalezieniem danych, znamy ophelimites różnych towarów dla każdej
jednostki, wszystkie warunki produkcji wszystkich towarów itd.. To jest właśnie przyjęcie absurdalnej hipotezy. Ale to jeszcze nie wystarcza, aby uczynić rozwiązanie problemu możliwym. W przypadku 100 osób i 700 towarów będzie 70 699 warunków, musimy zatem rozwiązać układ 70 699 równań. Praktycznie przerasta to możliwości analizy algebraicznej, tym bardziej, jeżeli rozważymy fantastyczną liczbę równań, którą otrzymamy dla czterdziestu milionów ludzi i kilku tysięcy towarów. Wówczas role zostałby zmienione: to nie matematyka pomagałaby ekonomii politycznej, ale ekonomia pomagałaby matematyce. (Pareto , cyt. za Hayek)
O. Lange, Maszyna licząca i rynek, 1965
Gdybym pisał dziś na nowo mój artykuł miałbym zadanie o wiele łatwiejsze. Hayekowi odpowiedziałbym: na czym właściwie polega trudność? Dajmy układ równań równoczesnych komputerowi do rozwiązania i wyniki otrzymamy w niecałą sekundę. Proces rynkowy i jego kłopotliwe tâtonnements okazują
się przestarzałe. W gruncie rzeczy można go uznać za swoistą aparaturę obliczeniową ery przedelektronicznej.
Hayek, Dwie strony fikcji, 1982
Jeżeli mówimy, że pewne informacje są dane, tzn. znane to należy zapytać: komu są znane? Są znane tysiącom jednostek w gospodarce rynkowej, ale z tego nie wynika, że mogą być znane władzy planującej w gospodarce socjalistycznej. Wyrażenie analfabety dana data ciągle powraca u Langego. Wydaje się ono mieć nieodparty urok dla ekonomistów matematycznych, ponieważ fałszywie zapewnia ich, że wiedzą to, czego nie wiedzą... Na pomieszaniu podtrzymywanym przez ten pleonazm oparte jest całe obalenie dowodu Misesa przez Langego. (Hayek, Two Pages Fiction..., 1982)
Rola „sporu” w rozwoju poglądów Hayeka
Argumentacja epistemologiczna (wyprowadzona z teorii poznania):
Rynek jako proces uczenia się i odkrywania wiedzy.
Krytyczny stosunek do ekonomii matematycznej i neoklasycznej –ekonomia austriacka jako heterodoksja.
Znaczenie szkoły austriackiej
Wkład do teorii: wartości, kapitału, cyklu koniunkturalnego, pieniądza
Obrona wolnego rynku: rynek jako system warunkujący wolność jednostki i racjonalne gospodarowanie – znaczenie mechanizmu cenowego
Argumentacja epistemologiczna Funkcja alokacyjna i dystrybucyjna cen Wolność negatywna i sprawiedliwość komutatywna
Wolność negatywna i pozytywna
Wolność negatywna – „niezależność od arbitralnej woli kogoś innego” (wolność od przymusu personalnego, a nie przymusu wynikającego z praw przyrody, braku środków do życia). Zakłada odpowiedzialność jednostki za jej los. Wiąże się z koncepcją sprawiedliwości komutatywnej.
Wolność pozytywna – prawo do zaspokojenia potrzeb na elementarnym poziomie ( zawiera w sobie postulat sprawiedliwości, równości i powszechnego dobrobytu). Związana z koncepcją sprawiedliwości dystrybutywnej.
Zwycięstwo Hayeka
Libertarianizm
Dwaj uczniowie I. M. Kirzner i M. N. Rothbard reprezentują postawę skrajnie leseferystyczną. Aby odciąć się od amerykańskiego liberalizmu, który przyswoił sobie wiele elementów interwencjonizmu państwowego i zamanifestować swa wierność skrajnie wolnościowym ideałom, uczniowie Misesa używają terminu libertarianizm.
Libertarianie nie tylko odrzucają ekonomiczną ingerencję państwa, ale są pełni wrogości do państwa w ogóle, a szczególnie państwa amerykańskiego. Zdaniem Rothbarda problemy współczesności takie, jak ubóstwo, zanieczyszczenie środowiska, nadużycia władzy można rozwiązać realizując bez ograniczeń logikę systemu rynkowego
Rothbard o państwie
Rothbard patrzy na historię i człowieka z perspektywy nieustannego konfliktu między wolnością a władzą reprezentowaną przez instytucje państwowe i kościelne, między pokojową, produktywną jednostką, a państwem uzurpującym sobie prawo do jej produktów.
„Państwo przywłaszczyło sobie monopolistyczną władzę do uświęconego prawem kidnapingu i nazwało to poborem do wojska; tak jak uzyskało monopol na zalegalizowany rabunek i nazywa to opodatkowaniem”.
Libertarianizm to bezwarunkowa wierność ideom
Wolności jednostki
Ograniczonego rządu (nieingerencji państwa w gospodarkę)
Co może oznaczać
równość?
Równość
wobec prawa
Prawo
do równych
dochodów
Prawo
do równości szans
Tylko z tym
zgadza się
zwolennik
libertarianizmu
Jego realizacja
wymagałaby
nierównego traktowania
ludzi
Jego pełna realizacja
oznaczałaby, ze piękni
są oszpecani, uroczy
krępowani, inteligentni
poddawani praniu mózgu
q
Stosunek libertarian do
wybranych kwestii społecznych i ekonomicznych: rasizmu,
edukacji, religii, ubezpieczeń
Problem rasizmu
Rasizm to poszukiwanie automatycznego szacunku (raczej pseudoszacunku) dla samego siebie (Ayn Rand).
Krytyka rasowych i płciowych kryteriów jako przejawów dyskryminacji
(konflikty na tle „kwot rasowych)
Rozdział państwa i kościoła jako warunek wolności sumienia
Państwo nie może ingerować w sprawy sumienia jednostki
Usunięcie religii z życia politycznego zwiększa harmonię społeczną
Konkurencja wzmacnia religie i kościoły
Przedsiębiorstwa przywykłe do subwencji, czy taryf stają się słabe i niekonkurencyjne, podobnie dzieje się z kościołami, synagogami, meczetami, czy innymi świątyniami, (Boaz, s. 145).
Ubezpieczenia zdrowotne
Medyczne rachunki oszczędnościowe (nieopodatkowane)
Ubezpieczenie z wysokim udziałem własnym – na wypadek „katastrof” (prawdziwe ubezpieczenie-porównanie z ubezpieczeniem samochodu)
Kalkulacja:Składka 2200 zamiast 5200, 3000 na indywidualnym rachunku medycznym.Pracownik oszczędza, jeżeli jego wydatki na zdrowie są mniejsze niż 3000 (94% rodzin am.) – stanowiłoby to motywację do zdrowego stylu życia.
Państwo dobrobytu - problem biedy - rodzina
Podwójna pułapka: z jednej strony płace minimalne i licencje na wykonywanie zawodu (ograniczenia możliwości zarobkowania), a z drugiej programy socjalne jako sposób na przetrwanie (łatwość uzależnienia od pomocy socjalnej i państwa).
Aby nie znaleźć się poniżej poziomu ubóstwa należy 1. Skończyć szkołę, 2. Nie zajść w ciążę, 3. Znaleźć pracę
Tymczasem w systemie państwa dobrobytu są reguły, które utrudniają spełnienie powyższych warunków
Wartości rodzinne
Dopóki państwo sprzyjać będzie młodym niepracującym kobietom mającym dzieci bez ojców, liczba nieślubnych dzieci będzie duża ( 68% wśród czarnych, 23% wśród białych)
Programy socjalne niszczą więzi rodzinne, odpowiedzialność wynikająca z więzów rodzinnych przenoszona jest na państwo
Libertarianie nie uważają, że państwo powinno popierać tradycyjne formy rodziny, ale powinno zaprzestać destrukcyjnego oddziaływania na rodzinę
Małżeństwo jest dobrowolną umową, która dla wielu ma religijne znaczenie. Należy powrócić do koncepcji małżeństwa jako kontraktu cywilnego lub aktu religijnego
Pary powinny mieć prawo do spisywania własnych umów, a sądy powinny je respektować.