ŚWIĘTA ŻYDOWSKIE

Kalendarz żydowski

Żydowski kalendarz

MIESIĄC LICZBA DNI

ODPOWIEDNIK W

KALENDARZU GREGORIAŃSKI

M

ŚWIĘTO

nisan 30 marzec/kwiecień 7 dni Pesach

ijar 29 kwiecien/maj Dzień Niepodległości Izraela oraz Rocznica Zagłady

siwan 30 maj/czerwiec Szawuot (w 7. tyg. po Pesach)

tamuz 29 czerwiec/lipiec Tamuz, symbol niewoli i post upamiętniający zdobycie i zburzenie Jerozolimy

aw 30 lipiec/sierpień 9 dni dalszego postu i dni półpokutnych ku pamiątce zdobycia Jerozolimy ,po których następuje Tisza be-Aw upamiętniający zburzenie obu świątyń (9.dzień miesiąca)

elul 29 sierpień/wrzesień przygotowanie do Nowego Roku

tiszri 30 wrzesień/październik Rosz ha-Szana oraz Jom Kippur, 7 dni Sukkot zakończone Szmini Aceret oraz Simchat Tora

heszwan 29 lub 30 październik/listopad

kislew 30 lub 29 listopad/grudzień Chanuka

tewet 29 grudzień/styczeń post upamiętniający oblężenie Jerozolimy

szewat 30 styczeń/luty Tu bi-szwat (15 dzień miesiąca)

adaradarII

29 lub 3029

luty/marzecmarzec/kwiecień

Purim; czytanie Księgi Estery

Szabat

najważniejsze i bardzo uroczyste święto; upamiętnia odpoczynek Boga po trudzie tworzenia świata; święto zaczyna się w piątek tuż przed zmrokiem kolacją,

przed którą kobiety zapalają w domu świece, a mężczyźni uczestniczą w modlitwie w synagodze;

po zachodzie słońca następuje całkowity zakaz wykonywania jakiejkolwiek pracy, która byłaby twórczą ingerencją człowieka w świat;

Szabat jest doskonałą okazją do świętowania w gronie rodziny oraz studiowania Tory i innych tekstów religijnych;

W sobotę odbywają się jeszcze dwie uczty; święto kończy tzw. Hawdala, czyli pożegnanie szabatu po ukazaniu się trzech gwiazd;

typowe potrawy szabatowe: ryby faszerowane, kugel, czulent, cymes.

Świeczniki szabasowe, Muzeum Regionalne w Pińczowie

Świeczniki szabasowe, Muzeum Regionalne w

Pińczowie

Lichtarz szabasowy, balsaminka, Lubaczów

Rosz HaSzana – Święto Trąbek

przypada na pierwszy dzień miesiąca Tiszri, trwa dwa dni; rozpoczyna czas 10 dni pokutnych, zakończonych świętem Jom Kipur;

żydowski Nowy Rok; upamiętnia stworzenie świata; według tradycji w tym dniu Bóg otwiera księgę, w

której zostały zapisane wszystkie czyny każdego człowieka i wydaje sąd, kto zostanie wpisany do Księgi Życia;

zwyczaje: składanie życzeń noworocznych, jedzenie jabłek z miodem, taszlich.

Podczas modlitw rozbrzmiewa dźwięk szofaru – rogu baraniego bądź koźlego, symbolizującego m.in. wezwanie do powrotu do

Boga i stanięcie przed Nim z bagażem swoich grzechów.

A. Gierymski, Święto trąbek, Muzeum Narodowe, Warszawa

Żydzi nad brzegiem Wisły podczas tzw. taszlich. W głębi widoczny Most Kolejowy przy Cytadeli (Gdański) (1930/10), Warszawa; Zdjęcie ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego

Jom Kipur – Dzień Pojednania

przypada 10 dnia miesiąca tiszri; Żydzi wierzą, że tego dnia Bóg przebacza

człowiekowi grzechy poczynione wobec Niego;

przygotowując się do święta, poszczą przez 25 godzin;

odwiedza się również cmentarze, rozdaje jałmużnę ubogim, składa wizyty znajomym, prosząc o wybaczenie i pojednanie; publicznie wyznaje się grzechy.

Sukot – Święto Namiotów

obchodzone jest 15-21 dnia tiszri i trwa siedem lub osiem dni (poza Izraelem);

rodziny przenoszą się do prowizorycznych szałasów (kuczek), by upamiętnić czterdziestoletnią wędrówkę ludu Izraela po pustyni;

obchodzone jest w porze jesiennej, po zbiorze plonów, ma ono m.in. charakter rolniczy – dziękczynny za czas żniw;

siódmy dzień Sukot to Hoszana Raba (Wielka Radość); podczas nabożeństwa porannego wierni machają etrogiem (zieloną cytrynką) i bukietem nazywanym lulaw, w cztery strony świata oraz ku górze i ku dołowi jako znak wszechobecnej istoty Boga.

Kuczka w Płocku, fot. K. Bielawski

Pesach (Pascha)

obchodzone jest podczas pierwszej pełni księżyca po wiosennym zrównaniu dnia z nocą – czyli 15 dnia nisan; trwa 8 dni;

upamiętnia wyjście narodu Izraela z Egiptu; charakterystyczna dla tego święta jest uroczysta

kolacja (seder); podczas kolacji sederowej spożywa się m.in. macę

oraz gorzkie zioła; tradycyjnie nikt nie nalewa sobie sam wina, aby

każdy mógł poczuć się jak król; takim wieczorem sederowym była w istocie Ostatnia

Wieczerza.

Talerz sederowy z ekspozycji Żydowskiego Instytutu Historycznego im. E. Ringelbluma, fot. K. Bielawski

Szawuot – Święto Tygodni

obchodzone jest 50 dni po święcie Paschy, 6 dnia miesiąca siwan w Izraelu, a poza Izraelem – 6 i 7;

upamiętnia otrzymanie Tory na górze Synaj; tradycyjnie spożywa się potrawy mleczne; jest to starożytne święto pierwszych plonów; ponieważ Góra Synaj miała pokryć się wtedy bujną

roślinnością i barwnymi kwiatami, dekoruje się wnętrze synagogi młodymi roślinami;

przed świętem Szawuot rozpowszechnił się zwyczaj czytania Tory przez całą noc; według przekazu naród czekający na Mojżesza pod Synajem zaspał – teraz więc czuwa się w wigilię święta;

pierwszego dnia w synagodze czyta się tekst dziesięciu przykazań oraz historię Ruth.

Chanuka – Święto Świateł

rozpoczyna się 28 dnia miesiąca kislew; święto upamiętnia oczyszczenie Świątyni Jerozolimskiej

przez Judę Machabeusza z posągów greckich bóstw po zwycięstwie nad wojskami syryjskimi oraz bohaterstwo Judyty, która zgładziła Holofernesa;

aby wznowić kult, potrzebna była oliwa do zapalenia menory; chociaż znaleziono tylko jej małą porcję – świecznik palił się cudownie przez 8 dni;

dlatego niezwykłe doniosłym rytuałem jest zapalenie świec na chanukiji – ośmioramiennym świeczniku;

z okazji Chanuki dzieci dostają pieniądze lub prezenty; bawią się również w grę nazywaną „bączkiem” (drajdel);

spożywa się potrawy smażone głównie na oliwie;

Lampa chanukowa, Judaika w Kamienicy Celejowskiej, Kazimierz nad Wisła, fot. K. Bielawski

Motyw Judyty z głową Holofernesa był szczególnie popularny w malarstwie renesansowym i barokowym

Łukasz Cranach „Judyta z głową Holofernesa”

Caravaggio „Judyta i Holofernes”

Purim

święto Purim przypada 14 dnia miesiąca adar; zgodnie z tradycją to miesiąc urodzin i śmierci Mojżesza; według przekazów Estera – Żydówka – żona perskiego króla

Achaszweosza uratowała naród swych przodków przed prześladowaniem Hamana;

Purim to święto wielkiej radości i ufności w to, że Bóg wybawia naród Izraela; zakazy jest post i umartwianie;

w to święto należy spełnić cztery micwy (obowiązki): wysłuchanie tekstu Księgi Estery, podarowanie dwóch posiłków biedakom (lub złożenie należnej ofiary pieniężnej), wysłanie podarków dla przyjaciół, Seudat Purim – wspólny rodzinny posiłek; wskazane jest picie alkoholu;

podczas czytania Księgi Estery, według zwyczaju, za każdym razem gdy rozbrzmiewa imię Haman – zagłusza się je tupaniem i kołatkami. Pośród radosnych zwyczajów popularne jest wykonywanie kukły Hamana, którą potem się spala;

specjalną potrawą są trójkątne pierożki nadziewane marmoladą i makiem – „kieszenie” lub „uszy Hamana”.

Purim w Synagodze Nożyków w Warszawie, fot. K. Bielawski

MIĘDZYSZKOLNY KONKURS LITERACKI

napisz wiersz lub opowiadanie twórcze poświęcone patronowi szkoły;

praca powinna być wydrukowana w formacie A4 (max. 2 strony) i prawidłowo opisana;

termin nadsyłania prac do 10 kwietnia 2012 r.;

dla uczestników konkursu przewidziane są dyplomy i nagrody rzeczowe.

Dziękuję za uwagę, życząc wielu wrażeń w Lublińcu i

we Wrocławiu.