sun-tzu - sztuka wojny

7/18/2019 Sun-Tzu - Sztuka Wojny

http://slidepdf.com/reader/full/sun-tzu-sztuka-wojny-569bd9d2c90c8 1/25

” ”

SZTUKA WOJNY

Sun Tzu

ROZDZI PIERWSZY

WYLICZENI WST

PNE

1. Wojna to sprawa o #ywotnym znaczeniu dla pa$stwa, obszar #ycia lub %mierci, droga do przetrwa-

nia lub zag & ady. Zagadnienie to trzeba wi'c dok & adnie rozpatrzy(.

2. Dlatego wynik wojny okre%la pi'( podstawowych czynników i porównanie walcz)cych stron wed & ug

ich si & oraz siedmiu dalej wymienionych sk & adników.

3. Pierwszym z tych czynników jest droga. Drugim niebo. Trzecim ziemia. Czwartym dowództwo.

Pi)tym zasady.

4. Droga lub wp & yw moralny sprawia, #e ludzie my%l) tak samo jak rz)dz)cy, wi'c pójd) z nimi na

#ycie i na %mier(, nie boj)c si' jednego ani drugiego.

5.

Niebo to dzia & anie %wiat & a i ciemno%ci, dobrej i z & ej pogody, ch & odu w zimie i w lecie, czyli prowa-dzenie dzia & a$ wojskowych zgodnie z odmianami przyrody. Od przestrzegania tych warunków za-

le#y zwyci'stwo.

6. Ziemia to pochy & o%( terenu, odleg & o%( i blisko%(, czy s) & atwe czy trudne do przebycia, otwarte i

bezpieczne czy zdradzieckie, do #ycia czy do %mierci.

7. Dowództwo to m)dro%(, rzetelno%( i cz & owiecze$stwo, m'stwo i surowo%(.

8. W zasadach mieszcz) si' porz)dek wojskowy i utrzymanie dyscypliny, ustalanie dowództwa, drogi

zaopatrzenia w rzeczy potrzebne wojsku.



” ”

9. Nie ma wodza, który nie s & ysza & o tych pi'ciu czynnikach. Kto je sobie przyswoi & , zwyci'#a. Kto ich

sobie nie przyswoi & , przegrywa.

10. Dlatego, aby przewidzie( wynik wojny, oceniaj strony wedle tych czynników i rozpatruj, co nast'-

puje:

11. Który w & adca s & usznie wytycza drog'? Który dowódca wykazuje wi'ksze zdolno%ci? W którym woj-

sku lepiej wykorzystuje si' stan nieba i ziemi. Gdzie staranniej przestrzega si' zasad i rozkazów?

Które wojsko mocniejsze…

12. Dzi'ki lepszemu wyszkoleniu i uzbrojeniu #o & nierzy i dowódców?

13. W którym rzetelniej i bezstronniej rozdziela si' nagrody i kary?

14. Wed & ug tego mog' przepowiedzie(, która ze stron odniesie zwyci'stwo, a która poniesie kl'sk'.

15. Dowódca, który przestrzega moich wylicze$ na pewno zwyci'#y. Niechaj dowodzi. Dowódca, który

ich nie przestrzega, na pewno przegra. Trzeba si' go pozby(.

16. Je%li dowódca pozna & korzy%ci p & yn)ce z moich wylicze$, niechaj zapewni sobie korzystne po & o#e-

nie, które sprzyja naszemu zwyci'stwu. Rozumiem przez to gi'tko%( i najlepsze wykorzystanie

okoliczno%ci korzystnych dla zdobycia przewagi.

17. Wojna to sztuka wprowadzania w b &)d.

18. Wi'c je#eli co% mo#esz, udawaj, #e nie mo#esz. Je#eli jeste% gotów, udawaj bezczynno%(.

19.

B'd)c blisko, udawaj, #e jeste% daleko. B'd)c daleko, udawaj, #e jeste% blisko.

20. Je#eli wróg szuka swojej korzy%ci, poka# mu przyn't', aby go zwabi(. Pomieszaj przeciwnika i

wtedy uderzaj.

21. Kiedy jest gro*ny, przyczaj si' i b)d* podwójnie gotów. Kiedy jest silniejszy, unikaj go.

22. Kiedy wpada w gniew, podbechtuj go.

23. Kiedy l'kliwy i ostro#ny, pobudzaj go do zadufania.

24. Kiedy wypocz'ty, n'kaj go i wyczerpuj.

25. Kiedy jednomy%lny, sk & ócaj go.

26. Atakuj, kiedy nie jest na to przygotowany. Pojawiaj si' tam, gdzie on si' ciebie nie spodziewa.

27. Oto strategia wiod)ca do zwyci'stwa. Lecz nie mo#na wszystkiego przewidzie(.

28. Kto dostatecznie obliczy po & o#enie na spotkaniu w %wi)tyni przed bitw), ma przewag' nad wro-

giem. Kto j) niedostatecznie obliczy, ust'puje wrogowi. Komu z obliczenia wypadnie du#o punk-



” ”

tów, mo#e wygra(, a komu ma & o, nie mo#e wygra(. A có# dopiero taki, któremu nic nie wypad & o?

Po takim wyliczeniu wynik staje si' dla mnie jasny.

R

OZDZI DRUGI

PROW DZENIE WOJNY

1. Na ogó & do prowadzenia wojny trzeba mie( tysi)c lekkich wozów bojowych, tysi)c krytych skór)

ci'#kich wozów taboru i sto tysi'cy #o & nierzy w pancernych pasach.

2. Przy zaopatrywaniu na odleg & o%( tysi)ca li wydatki w kraju i w polu, koszta przyjmowania dorad-

ców i go%ci, materia & ów takich jak klej i laka, utrzymania wozów bojowych i uzbrojenia wynios) ty-

si)c sztuk z & ota dziennie. Dopiero gdy si' ma takie pieni)dze, mo#na wystawi( sto tysi'cy wojska.

3. Przy tak ogromnej armii najwa#niejsze jest szybkie zwyci'stwo. Gdy wojna si' przewleka, bro$

t'pieje, ostrza si' & ami) i duch upada. Si & a wyczerpuje si' w obleganiu miast.

4. Kiedy armia wdaje si' w przewlek & e dzia & ania, nie wystarczy na to zasobów pa$stwa.

5. Gdy bro$ st'pi si' i ostrza po & ami), zapa & wyga%nie, si & y i skarb si' wyczerpi), s)siedni w & adcy

wykorzystaj) wasze ci'#kie po & o#enia, aby uderzy(. Cho(by% wtedy mia & dobrych doradców, nie

obrócisz wyników na swoj) korzy%(.

6. Dlatego s & yszy si' o g & upim po%piechu w prowadzeniu wojny, lecz nie znamy przypadku dzia & a$

bojowych, które by & yby udane, jakkolwiek przewlek & e.

7. Bo nie zdarzy & o si' jeszcze, aby przewlek & a wojna przynios & a krajowi korzy%(.

8.

Kto zatem nie umie poj)(, jakie z & o kryje si' we wszcz'ciu wojny, nie potrafi te# nale#ycie zrozu-mie(, jak czyni( to w sposób przynosz)cy korzy%ci.

9. Umiej)cy prowadzi( wojn' nie potrzebuj) drugiego poboru ani dodatkowego zaopatrzenia z kraju.

10. Wyposa#enie wojenne bior) ze swojego kraju, prowiant od przeciwnika. Tote# wojsku wystarcza

#ywno%ci.

11. Kraj biednieje od dzia & a$ wojennych przez dowo#enie prowiantu z daleka. Transport zaopatrzenia

na du#e odleg & o%ci wp'dza ludno%( w ubóstwo.

12. W pobli#u wojsk ceny staj) si' wygórowane. Ze wzrostem cen wyczerpuj) si' zasoby ludu. Kiedy

si' wyczerpi), trzeba zwi'kszy( daniny i podatki na wojsko.

13. Si & a zbrojna zu#ywa si' w bitwach i zasoby wyczerpuj) si'. Gospodarstwa w kraju popadaj) w n'-

dz'. Przepada siedem dziesi)tych ich bogactwa.

14. Sze%( dziesi)tych z pa$stwowych zasobów odchodzi na rozbite wozy, na zm'czone konie, na pan-

cerze i he & my, strza & y i kusze, w & ócznie i halabardy i tarcze, wo & y poci)gowe i ci'#kie wozy do-

stawcze.



” ”

15. Dlatego m)dry wódz stara si' wy#ywi( swe wojska na koszt wroga, bo jeden korzec #ywno%ci zdo-

byty na wrogu jest wart dwudziestu korców z kraju, a jeden cetnar paszy zdobytej na wrogu to

dwadzie%cia przywiezionych z kraju.

16. Tote# bod*cem do zabijania wroga jest pobudzenie swych ludzi do w%ciek & o%ci.

17. A bod*cem do grabienia dobytku wroga jest nast'puj)cy po tym podzia & zdobyczy.

18.

Je#eli wi'c podczas bitwy wozów bojowych zdobyto ich ponad dziesi'(, daj nagrod' tym, którzy

zdobyli pierwszy. Wymie$ chor)gwie i znaki na w & asne, w &)cz zdobyte rydwany do swoich, obsad*

je i ode%lij do bitwy.

19. Je$ców traktuj dobrze i dbaj o nich.

20. Znaczy to: zwyci'#a( wroga i powi'ksza( swoje si & y.

21. Dlatego na wojnie liczy si' zwyci'stwo, a nie d & ugotrwa & e dzia & ania. Tote# wódz, który zna si' na

wojnie, rozstrzyga o losach ludzkich i bezpiecze$stwie pa$stwa.

R

OZDZI TRZECI

S

TR TEGI Z CZEPN

1. Na ogó & lepiej tak prowadzi( wojn', aby zdobyte wrogie pa$stwo zachowa( bez uszczerbku.

Zniszczenie go jest gorszym rozwi)zaniem.

2. Lepiej przechwyci( wrogi pu & k w ca & o%ci ni# go zniszczy(. Lepiej przechwyci( wrog) kompani' w

ca & o%ci ni# j) zniszczy(. Lepiej przechwyci( wrogi pluton w ca & o%ci ni# go zniszczy(. Lepiej prze-

chwyci( wrog) sekcj' ni# j) zniszczy(.

3. Dlatego sto zwyci'stw w stu bitwach nie jest szczytem umiej'tno%ci. Szczytem umiej'tno%ci jest

pokonanie przeciwnika bez walki.

4. Tak wi'c najwa#niejsze jest uderzenie w sam) strategi' przeciwnika.

5. Na drugim miejscu stoi rozbicie jego sojuszników.

6. Dopiero na trzecim miejscu rozbicie jego armii.

7. A najgorsze jest obleganie twierdzy. Warowne miasta nale#y atakowa( tylko wtedy, kiedy nie ma

innego wyj%cia.

8. Na przygotowanie os & on i wozów obl'#niczych, broni i wszelkiego wyposa#enia potrzeba co naj-

mniej trzech miesi'cy, na wykonanie nasypów ziemnych wiod)cych na mury potrzeba jeszcze co

najmniej trzech miesi'cy.

9. Je#eli wódz nie opanuje swej niecierpliwo%ci i rozka#e, aby wojsko pi'& o si' na mury jak mrówki

jedna trzecia z niego wyginie, nie zdobywszy miasta. Oto zgubne skutki obl'#e$.



” ”

10. Kto umiej'tnie prowadzi wojn', zwyci'#a nieprzyjacielskie wojska bez bitwy, zdobywa miasta bez

szturmowania ich, podbija obce pa$stwa bez przewlek & ych dzia & a$ wojennych.

11. Twoim celem powinno by( zdobycie krainy podniebnej bez #adnego dla niej uszczerbku. Dzi'ki

temu wojska twe nie b'd) wyczerpane, a mimo to w pe & ni skorzystasz. Oto sztuka strategii za-

czepnej.

12. Tote# jest zasad) prowadzenia wojny: je%li masz dziesi'ciu na jednego przeciwnika, we* go w

okr)#enie.

13. Je%li pi'ciu na jednego, uderzaj.

14. Je%li dwóch na jednego, podziel swoje si & y na dwoje.

15. Je%li si & y s) równe, mo#na wyda( mu bitw'.

16. Kiedy ust'pujesz mu liczb), umiej si' wycofa(.

17. Ale je%li mu nie dorównujesz, umiej si' wymyka(, bo si & a ma & ego jest tylko & upem dla silniejszego.

18. Wódz to zazwyczaj os & ona pa$stwa. Je%li ta os & ona jest odporna, pa$stwo na pewno b'dzie mocne.

Je%li os & ona jest w)tpliwa, pa$stwo na pewno b'dzie s & abe.

19. W & ada mo#e %ci)gn)( nieszcz'%cie na swoje wojska trzema sposobami.

20. Je%li ka#e wojsku i%( na przód, nie wiedz)c #e nie powinno i%( na przód, albo je%li ka#e wojsku

wycofa( si', nie wiedz)c, #e nie powinno si' cofa(. Okre%la si' to jako sp'tanie wojska.

21. Je%li nie znaj)c si' na wewn'trznych sprawach wojskowych w &)cza si' w zarz)dzanie nimi. Wpra-

wia to dowódców i #o & nierzy w pomieszanie.

22. Je%li nie znaj)c si' na dowodzeniu wojskiem wyznacza dowódców tak jak urz'dników, nie rozu-

miej)c potrzeby stosowania ró#nych taktyk w ró#nych okoliczno%ciach. Rodzi to nieufno%( u do-

wódców i #o & nierzy.

23. Je%li w wojsku panuje zam't i podejrzliwo%(, s)siedni w & adcy b'd) sprawia( k & opoty. To w & a%nie

znaczy: nie & ad w armii prowadzi do cudzego zwyci'stwa.

24. Tote# istnieje pi'( okoliczno%ci, w których mo#na przewidywa( zwyci'stwo.

25. Zwyci'#y ten, kto wie, kiedy walczy(, a kiedy nie walczy(.

26. Zwyci'#y tan, kto umie dowodzi( zarówno du#ymi si & ami, jak i ma & ymi.

27. Zwyci'#y ten, w czyich szeregach dowódcy i #o & nierze pragn) tego samego.

28. Zwyci'#y ten, kto roztropny i wyczekuje, kiedy wróg oka#e si' nieroztropny.



” ”

29. Zwyci'#y ten, kto ma zdolnych dowódców, do których w & adca si' nie wtr)ca.

30. Na tych pi'ciu okoliczno%ciach polega znajomo%( drogi do zwyci'stwa.

31. Dlatego powiadam: Znaj wroga i znaj siebie, a cho(by% stoczy & sto bitw, nic ci nie grozi.

32. Kiedy nie znasz wroga, a siebie znasz, masz szanse raz wygra(, a raz przegra(.

33.

Kiedy nie znasz ani wroga ani siebie, pewne jest, ze ka#da bitwa oka#e si' dla ciebie gro*na.

ROZDZI CZW RTY

UFORMOW NIE

1. Za dawnych czasów ten, kto bieg & y w prowadzeniu wojny, najpierw czyni & si' niezwyci'#onym i

czeka & , kiedy oka#e si', #e przeciwnika mo#na zwyci'#y(.

2. Niezwyci'#ono%( zale#y od nas samych, ale podatno%( na kl'sk' zale#y od przeciwnika.

3. Wynika z tego, #e umiej)cy walczy( mo#e uczyni( si' niezwyci'#onym, lecz nie mo#e sprawi(, aby

wróg by & niezawodnie podatny na zadanie mu kl'ski.

4. Dlatego powiedziano, #e zwyci'stwo mo#na przewidzie(, ale nie mo#na go wymusi(.

5. Niezwyci'#ono%( polega na obronie. Mo#liwo%( zwyci'stwa polega na ataku.

6. Obrona znaczy, ze brakuje nam si & y. Atak znaczy, #e si & y mamy w nadmiarze.

7.

Kto bieg & y w obronie kryje si' jakby pod dziewi)t) ziemi). Kto bieg & y w ataku, uderza jakby zdziewi)tego nieba. Mo#e wi'c tak obroni( si', jak i odnie%( ca & kowite zwyci'stwo.

8. Przewidywa( zwyci'stwo, które byle kto mo#e przewidzie(, to nie jest szczyt bieg & o%ci.

9. Nie jest to szczyt umiej'tno%ci, #e kto% wygra & bitw' i uznano go w kraju podniebnym za mistrza.

Ud*wign)( puch jesienny to jeszcze nie dowód wielkiej si & y. Odró#ni( s & o$ce od ksi'#yca to jesz-

cze nie dowód %wietnego wzroku. Us & ysze( grzmot to jeszcze nie dowód czujnego s & uchu.

10. Za dawnych czasów nazywano bieg & ymi w sztuce wojennej tych, co zwyci'#ali, gdy zwyci'stwo

by & o nietrudne.

11. Dlatego bitwy mistrza sztuki wojennej nie s) niczym wyj)tkowym, nie przynosz) mu s & awy za m)-

dro%( ani chwa & y za m'stwo.

12. On bowiem zwyci'#a przez to, #e nie pope & nia b &'dów, to znaczy, #e dzia & a kiedy ma zapewnione

zwyci'stwo. Zwyci'#a wroga ju# zwyci'#onego.

13. Tote# dowódca umiej)cy walczy( zajmuje pozycje, na których nie mo#e by( pokonany, i nie traci

#adnej sposobno%ci, aby pokona( wroga.



” ”

14. Dlatego zwyci'skie wojsko nie rusza do bitwy, dopóki nie ma zapewnionych warunków do zwyci'-

stwa. Natomiast wojsko skazane na kl'sk' najpierw rusza do bitwy, a potem spodziewa si' wy-

gra(.

15. Kto umiej'tnie prowadzi wojn', ten przestrzega drogi i prawa. Dzi'ki temu w & ada zwyci'stwem i

kl'sk).

16. Sk & adnikami sztuki wojennej s): po pierwsze odleg & o%(, po drugie pojemno%(, po trzecie liczba, po

czwarte porównanie, po pi)te zwyci'stwo.

17. Miara odleg & o%ci wynika z terenu.

18. Pojemno%( wynika z odleg & o%ci, ocena liczby wynika z pojemno%ci, porównanie si & wynika z liczby,

szanse zwyci'stwa wynikaj) z porównania si & .

19. Tak wi'c zwyci'skie wojsko to jakby jeden cetnar przewa#y & jeden gran. A wojska skazane na kl'-

sk' to jakby gran przeciw cetnarowi.

20. Dzi'ki temu zwyci'ski wódz tak prowadzi swych ludzi do walki, jakby spi'trzone wody, nagle

uwolnione run'& y w ogromn) przepa%(. Na tym polega ich uformowanie.

ROZDZI PI

+

TY

S I

1. Wielkimi si & ami kieruje si' w zasadzie tak samo jak ma & ymi. Rzecz tylko w podzia & ach i liczbach.

2. Wielk) liczb) wojska dowodzi si' tak samo jak ma &) liczb). Chodzi tylko o formacje oraz ich znaki.

3. A#eby wojsko by & o w stanie oprze( si' natarciu przeciwnika, nie ponosz)c kl'ski, potrzebne s)

dzia & ania zarówno przez zaskoczenie, jak i zwyk & e.

4. Wojska tak rzucone na wroga, jak #arno uderza w jajko, to przyk & ad uderzenia pe & ni w pustk'.

5. W bitwie przewa#nie u#ywa si' zwyk & ych si & , aby nawi)za( walk', a nadzwyczajnych, aby zwyci'-

#y(.

6. Mo#liwo%ci tych, którzy zyskali bieg & o%( w u#ywaniu si & nadzwyczajnych, s) niesko$czone jak nie-

bo i ziemia, niewyczerpane jak przep & yw wielkich rzek i potoków.

7. Ko$cz) si' i zaczynaj) na powrót, jak s & o$ce i ksi'#yc. Umieraj) i znowu rodz) si', jak cztery pory

roku.

8. Tonów nie ma wi'cej ni# pi'(, lecz uk & adanych z nich melodii jest tyle, #e mo#na ich s & ucha( bez

ko$ca.

9. Barw podstawowych jest tylko pi'(, ale z ich po &)czenia wynikaj) tak niesko$czone odcienie, #e ni

da si' ich wszystkich obejrze(.



” ”

10. Smaków jest tylko pi'(, ale ich po &)czenia s) tak rozmaite, #e nie da si' wszystkich posmakowa(.

11. W bitwie s) tylko si & y zwyk & e i szczególne, ale z ich odmian wynikaj) niewyczerpane mo#liwo%ci.

12. Albowiem te dwie si & y rodz) jedna drug), jak ogniwa po &)czone w kr)g bez pocz)tku i ko$ca. Któ#

wyczerpie wszystkie ich mo#liwo%ci?

13. Kiedy wzburzona woda unosi g & azy, to przez swój rozmach.

14. Kiedy uderzaj)cy z góry jastrz)b razi sw) zdobycz, to dzi'ki temu, #e dok & adnie wymierzy & .

15. Tak i rozmach dobrze prowadzonej walki jest przemo#ny, a uderzenie %ci%le wymierzone…

16. Ich moc jak w pe & ni napi'tej kuszy, a wybrany moment jak zwolnienie jej spustu.

17. W zgie & ku i wrzasku bitwa wydaje si' bez & adna, lecz porz)dek musi by( zachowany. Wojska zdaj)

si' k &'bi( w kó & ko, ale nie dadz) si' pokona(.

18. Pozorny zam't bierze si' z porz)dku, pozorne tchórzostwo z odwagi, pozorna s & abo%( z si & y.

19. Porz)dek od nieporz)dku ró#ni si' organizacj), odwaga od tchórzostwa ró#ni si' rozmachem w

dzia & aniu, si & a i s & abo%( ró#ni) si' uformowaniem.

20. Kto umie wprawi( przeciwnika w ruch, zaskakuje go pozorami, na które tamten idzie. Wabi go

przyn't), na któr) wróg si' na pewno z & apie. Porusza go i n'ci, czyhaj)c na niego ze wszystkimi

si & ami w zasadzce.

21.

Wi'c kto bieg & y w prowadzeniu wojny, aby zwyci'#y(, stara si' wykorzysta( sposobno%( na swoj) korzy%(, a nie wymaga wszystkiego od swych podw & adnych.

22. Potrafi zatem dobra( takich ludzi, którzy wykorzystaj) sposobno%(.

23. Kto zr'czny w obracaniu sytuacji na swoj) korzy%(, umie wys & a( swoich ludzi do bitwy jak tocz)ce

si' pnie i g & azy. Na równym gruncie pnie i g & azy zwyk & y le#e( bez ruchu, a na pochy & o%ci ruszaj) z

miejsca. Kanciaste zatrzymuj) si', okr)g & e si' tocz).

24. Otó# strategiczna przewaga wojsk umiej'tnie dowodzonych w bitwie da si' przyrówna( do okr)-

g & ych g & azów staczanych z góry wysokiej na tysi)c mil. To jest si & a.

R

OZDZI SZÓSTY

PUSTK I PE

NI

1. Zazwyczaj ten jest wypocz'ty i gotów, kto pierwszy zaj)& pole bitwy i oczekuje wroga. A znu#ony

jest, kto przyby & pó*niej i od razu rzuca si' do bitwy.

2. Tote# bieg & y w sztuce wojennej sprowadza wroga na pole bitwy, a nie daje si' jemu sprowadza(.



” ”

3. Kto chce sprawi(, aby wróg sam przyszed & , zwabia go na jakie% u & atwienie i korzy%(. Kto chce

sprawi(, aby nie przyszed & , odstrasza go za pomoc) szkód i przeszkód.

4. Kiedy wróg czuje si' wypocz'ty, n'kaj go. Kiedy najedzony, spraw, aby g & odowa & . Kiedy odpoczy-

wa w spokoju, porusz go z miejsca.

5. Pojawiaj si' w miejscach, gdzie wróg musi po%pieszy( z pomoc) i gdzie najmniej si' ciebie spo-

dziewa.

6. Przejdziesz tysi)c li nie m'cz)c si', je#eli idziesz przez miejsca, gdzie nie masz wroga.

7. Aby mie( pewno%(, #e zdob'dziesz to, co atakujesz, atakuj to, czego wróg nie broni. Aby mie(

pewno%(, #e utrzymasz to, czego bronisz, bro$ tego, czego wróg nie atakuje.

8. Wi'c je%li umiesz atakowa(, wróg nie wie, gdzie si' broni(. Je#eli umiesz si' broni(, wróg nie wie,

gdzie atakowa(.

9. Tak ulotny i nieuchwytny, #e nie ma postaci. Tak cudownie tajemniczy, #e go nie s & ycha(. Dzi'ki

temu staje si' panem losów swojego przeciwnika.

10. Idzie naprzód nie spotykaj)c oporu, bo uderza w s & abe miejsca przeciwnika. Wycofuje si' nie %ci-

gany, bo tak szybki, #e nie mo#na go z & apa(.

11. Kiedy zechcemy walczy(, przeciwnik, cho(by go chroni & y wysokie mury i g &'bokie fosy, musi z na-

mi walczy(. Bo uderzamy na to, czego on musi broni(.

12. Kiedy chcemy unikn)( bitwy, wystarczy nakre%li( lini' na ziemi. Wróg i tak nie b'dzie móg & z nami

walczy(, gdy# odci)gamy go od innych celów.

13. Je%li potrafimy okre%li( uformowanie przeciwnika, a w & asne ukry(, to mo#emy si' skupi(, a on si'

musi rozproszy(. Je%li skupimy si' w jednym miejscu, a wróg b'dzie podzielony na dziesi'(, ude-

rzymy na niego w tym miejscu z przewag) dziesi'ciu do jednego, czyli z przewag) liczebn). Wtedy

mo#emy uderzy( wielu na jednego i *le b'dzie z tym, na kogo uderzyli%my.

14. Wróg nie mo#e wiedzie(, gdzie zamierzamy wyda( mu bitw'. Bo je%li tego nie wie, musi by( w po-

gotowiu w mnóstwie miejsc. A gdy on si' szykuje w wielu miejscach, nam przyjdzie w dowolnym

miejscu pobi( niewielu.

15. Wi'c je%li przygotuje si' w zwi'kszonej liczbie z przodu, b'dzie mia & s & abe ty & y, a je#eli z ty & u, to

b'dzie w)t & y przodu. Je#eli przygotuje si' z lewej, b'dzie podatny na uderzenie z prawej, a je#eli z

prawej, b'dzie s & abszy po lewej. A je%li przygotuje si' wsz'dzie, to wsz'dzie oka#e si' s & aby.

16. Zawsze b'dzie s & aby, kto musi przygotowa( si' przeciw wrogowi zewsz)d. Zawsze b'dzie silny,

kto zmusi wroga, #eby przygotowa & si' przeciw niemu zewsz)d.

17. Je#eli znasz miejsce i dzie$ bitwy, mo#esz pomaszerowa( do niej cho(by tysi)c li. Ale je%li nie

znasz miejsca i dnia bitwy, lewe skrzyd & o twe nie zdo & a pomóc prawemu ani prawe lewemu, stra#



” ”

przednia nie wesprze ty & ów ani ty & y nie wespr) strz)% przedniej. Tym bardziej w przypadku, gdy

posi & ki oddalone s) o kilka, a nawet kilkadziesi)t li.

18. Cho( oceniam wojska z Yue (jedno z pa$stewek chi$skich z czasów Sun Tzu) jako liczne, czy

przewaga ta oka#e si' skuteczna?

19. Powiadam wi'c, #e do zwyci'stwa mo#na doprowadzi(. Bo nawet je%li wróg ma du#o wojska, mo#-

na nie dopu%ci( do tego, aby przyst)pi & o z nami do walki.

20. Rozpoznaj wi'c plany przeciwnika, aby wykry( ich mocne i s & abe strony.

21. Sprowokuj go do dzia & ania i sprawd*, na jakiej zasadzie kszta & tuj) si' jego poruszenia.

22. Zbadaj ukszta & towanie jego si & , gdzie mocne i gdzie w)t & e, rozpoznaj pole jego #ycia i %mierci.

23. Kiedy go sprawdzisz w potyczce, dowiesz si', gdzie ma nadmiar si & y, a gdzie niedostatek.

24. Dlatego szczyt uformowania wojska polega na tym, aby nie mia & o ono widocznej formy. Kiedy jej

nie ma, najsprytniejszy szpieg niczego nie wykryje i nawet m'drzec nie zdo & a niczego przeciw to-

bie zaplanowa(.

25. Cho(bym ujawni & ci#bie zmienn) strategi', wiod)ca do zwyci'stwa, ludzie tego nie pojm). Wszyscy

widz), jak odnios & em to zwyci'stwo, ale nikt nie rozumie, jak doszed & em do uformowania, które

mi je przynios & o.

26. Dlatego zwyci'stwa w bitwach nie dadz) si' powtórzy(, bo kszta & tuj) si' one coraz to inaczej w

odpowiedzi na niewyczerpan) rozmaito%( zmiennych okoliczno%ci.

27. Wojsko mo#na porówna( do wody, bo jak woda nie trzyma si' na wy#ynach i pod)#a w dó & , tak i

wojsko unika pe & ni si & , a uderza w ich pustk'.

28. Jak woda szuka sobie drogi zale#nie od terenu, tak i wojsko zd)#a do zwyci'stwa, unikaj)c moc-

nych punktów i wyszukuj)c s & abe punkty przeciwnika.

29. Jak woda zmienia swój przep & yw zale#nie od pochy & o%ci terenu, tak i wojsko nie ma sta & ej taktyki.

30. Kto potrafi zwyci'#a( zale#nie od zmian w sytuacji przeciwnika, o tym powiadaj): boski.

31. W%ród pi'ciu #ywio & ów nie ma takiego, który by stale przewa#a & . Z czterech pór roku #adna nie

trwa wiecznie. S & o$ce bywa krótkotrwa & e i d & ugotrwa & e, ksi'#yc ma swe #ycie i %mier(.

ROZDZI SIÓDMY

Z

M G NI ZBROJNE

1. Zwyk & a kolejno%( wojny jest taka, #e wódz otrzymuje rozkaz od w & adcy, gromadzi wojsko, mobili-

zuje ludno%( i zajmuje pozycje naprzeciw wroga. Tworzy z armii harmonijn) jedno%( zgromadzo-

n) w obozie. Rusza w pole i spotyka si' z przeciwnikiem.



” ”

2. Nie ma nic trudniejszego ni# zmagania wojenne. Ich trudno%( polega na tym, aby kr't) drog' za-

mieni( w prost) i przeciwno%ci obróci( w korzy%(.

3. Czynisz wi'c drog' nieprzyjaciela kr't), podrzucaj)c mu przyn't' & atwych korzy%ci. Mo#esz dzi'ki

temu wyruszy( pó*niej ni# on, z dotrze( do celu wcze%niej. Kto potrafi to sprawi(, zna strategi'

dróg kr'tych i prostych.

4. Takie dzia & ania wojenne mog) by( zarówno korzystne, jak niebezpieczne.

5. Je%li dla osi)gni'cie korzy%ci wprawisz w ruch wszystkie swoje si & y, nic na tym nie zyskasz.

6. Je%li dla osi)gni'cia korzy%ci porzucisz swój obóz, stracisz posiadane wyposa#enie i zasoby

7. Wi'c je#eli si' od & o#y ci'#kie uzbrojenie i ruszy jak naj%pieszniej, nie odpoczywaj)c dniem ani

noc), maszeruj)c z podwójn) szybko%ci) na odleg & o%( stu li, wszyscy trzej dowódcy dostan) si'

do niewoli. Bo doborowe oddzia & y wyprzedz) te s & absze, które zm'cz) si' i pozostan) w tyle, tak

i# na miejsce przyb'dzie tylko jedna dziesi)ta wojska.

8. W forsownym marszu na odleg & o%( pi'(dziesi'ciu li dowódca stra#y przedniej na ogó & zostanie

pobity i tylko po & owa wojska dotrze do celu. W forsownym marszu na odleg & o%( trzydziestu li do-

tr) na miejsce dwie trzecie.

9. Tak wi'c ginie wojsko, które nie ma ci'#kiego wyposa#enia, nie ma paszy, nie ma prowiantu, nie

ma zapasów.

10. Kto nie zna zamiarów s)siednich w & adców, nie mo#e z góry zawiera( z nimi sojuszów. Kto nie zna

przyrody gór i lasów, niebezpiecznych urwisk i w)wozów, bagien i moczarów, nie mo#e prowadzi(

maszeruj)cych wojsk.

11. Kto nie korzysta z miejscowych przewodników, nie mo#e wykorzysta( zalet terenu.

12. Wojna opiera si' na wprowadzeniu w b &)d. Posuwaj si' naprzód, kiedy jest to korzystne, rozpra-

szaj)c i skupiaj)c swe si & y, zmieniaj)c sytuacj' na swoj) korzy%(.

13. B)d* szybki jak wicher, spokojny jak las, napastliwy i #ar & oczny jak ogie$, niewzruszony jak góra,

nieprzenikniony jak ciemno%(, nag & y jak piorun.

14.

Kiedy grabisz wsie, rozdzielaj swe si & y. Kiedy zagarniasz kraj, dziel si' zdobycz).

15. Rozwa# za i przeciw, a potem ruszaj.

16. Zwyci'#a ten, kto zna sztuk' podchodzenia drog) i kr't), i prost). To jest sztuka manewru wojen-

nego.

17. Ksi'ga o kierowaniu wojskiem w bitwie powiada "Kiedy mówi), nie s & ysz), wi'c u#ywaj b'bnów i

gongów. Kiedy patrz), nie widz) si', wi'c u#ywaj sztandarów, proporców”.



” ”

18. B'bny i gongi, sztandary i proporce skupiaj) na sobie oczy i uszy ludzi, aby tworzyli jedno%(. Wte-

dy %mia & ek nie pójdzie do przodu samotnie, tchórz nie cofnie si' w ty & . To zasada kierowania du#)

liczb) wojsk.

19. W walce nocnej u#ywa si' wielu pochodni i b'bnów, w dziennej sztandarów i proporców, aby po-

dzia & a( na oczy i uszy swoich i zmyli( nieprzyjació & .

20. Ca & ej armii mo#na odebra( ducha, a jej dowódcy mo#na odebra( serce.

21. Z rana duch jest rze%ki, w dzie$ w)tleje, a pod wieczór my%li zwracaj) si' w stron' domu.

22. Tote# biegli w prowadzeniu wojny unikaj) wroga, gdy jego duch jest rze%ki, a uderzaj), kiedy w)-

tla & . Tak si' wykorzystuje stan ducha.

23. Zachowuj porz)dek i czekaj, a# wróg popadnie w rozpr'#enia. B)d* spokojny i czekaj, a# wróg si'

stanie krzykliwy. Tak si' wykorzystuje opanowanie.

24. Trzymaj)c si' w pobli#u pola bitwy czekaj na wroga nadchodz)cego z daleka. Odpoczywaj i czekaj

na wroga zm'czonego. Z wojskami dobrze od#ywionymi czekaj na g & odnych. Tak si' wykorzystuje

i zachowuje si & y.

25. Nie uderzaj na wroga krocz)cego pod sztandarami w ca & kowitym porz)dku. Nie rzucaj si' na po-

t'#n) armi' w szyku bojowym. Tak si' wykorzystuje zmienne okoliczno%ci.

26. Sztuka wojowania polega wi'c na tym, #eby nie uderza( na wroga znajduj)cego si' powy#ej nas i

nie rusza( na niego, gdy ma za sob) wzgórze.

27.

Kiedy wróg udaje, #e ucieka, nie %cigaj.

28. Nie rzucaj si' na jego doborowe oddzia & y.

29. Nie & ykaj podawanej ci przyn'ty.

30. Nie przeszkadzaj mu w powrocie do domu.

31. Otoczonemu wrogowi musisz pozostawi( jedn) drog' wyj%cia.

32.

Nie przypieraj wroga do muru.

33. Tak nale#y prowadzi( wojn'.

ROZDZI ÓSMY

D

ZIEWI

,

ZMIENNYCH

1. Ogólna zasada wojny jest taka, #e dowódca otrzymuje od w & adcy polecenie, aby zgromadzi & woj-

ska i zmobilizowa & ludno%( do walki.

2. Nie obozuj na trudnym terenie.



” ”

3. Na wa#nych pograniczach zawieraj sojusze.

4. Nie zatrzymuj si' na terenie odci'tym.

5. Teren zamkni'ty wymaga zaradno%ci.

6. Na %mierciono%nym terenie trzeba walczy(.

7. Bywaj) drogi, którymi i%( nie nale#y. Bywaj) wojska, których nie nale#y atakowa(. Bywaj) miasta,

których nie nale#y zdobywa(. Bywaj) tereny, o które si' nie nale#y ubiega(.

8. Bywaj) przypadki, w których nie nale#y s & ucha( rozkazów w & adcy.

9. Wódz dok & adnie obyty z korzy%ciami dziewi'ciu zmiennych umie pos & ugiwa( si' wojskiem.

10. Wódz nie rozumiej)cy, jakie korzy%ci wynikaj) z dziewi'ciu zmiennych, nie potrafi wykorzysta(

zalet terenu, nawet je#eli z nim jest obeznany.

11. Wódz nie znaj)cy sztuki dziewi'ciu zmiennych, nie potrafi najskuteczniej wykorzysta( swojego

wojska, nawet je%li rozumie pi'( korzy%ci.

12. Dlatego rozwa#aj)c je m)dry wódz musi bra( pod uwag' czynniki zarówno korzystne, jak nieko-

rzystne.

13. Je%li dowódca w obliczu trudno%ci w pe & ni rozpatrzy czynniki korzystne, potrafi wype & ni( swe za-

dania. Je#eli wszystko idzie dobrze, a dowódca w pe & ni rozpatrzy czynniki niekorzystne, potrafi

unikn)( niepowodze$.

14. S)siednich ksi)#)t mo#na sobie podporz)dkowa(, gro#)c, #e si' im wyrz)dzi co% z & ego.

15. Mo#na ich zaprz)ta(, sprawiaj)c im ci)g & e k & opoty. Mo#na ich zatrudni(, podsuwaj)c im obietnice

korzy%ci.

16. Oto zasada prowadzenia wojny: nie polega( na tym, #e wróg nie przyjdzie, tylko na gotowo%ci do

odparcia go. Nie polega( na tym, #e nie napadnie nas, tylko na zapewnieniu sobie takiej si & y, #e-

by%my nie mogli by( napadni'ci.

17. Oto pi'( niebezpiecznych wad u wodza.

18. Je%li uporczywie wyzywa %mier(, mog) go zabi(.

19. Je%li nade wszystko boi si' o w & asne #ycie, mo#e dosta( si' do niewoli.

20. Je#eli porywczy, da si' podpu%ci(.

21. Je%li zbyt honorowy, mo#na go poha$bi(.



” ”

22. Je#eli zbyt si' troszczy o swoich ludzi, & atwo go niepokoi( i dr'czy(.

23. Te pi'( to powa#ne braki u wodza, w dzia & aniach wojennych mog) sprowadzi( nieszcz'%cie.

24. Skutkiem tych s & abo%ci wojska stale ponosz) kl'ski, a ich dowódcy trac) #ycie. Trzeba o tym do-

brze pami'ta(.

R

OZDZI DZIEWI

+

TY

WOJSKO W M RSZU

1. Oto na co baczy( nale#y w rozmieszczaniu wojsk i ocenie przeciwnika: przekraczaj)c góry trzymaj

si' dolin, a obozy rozbijaj na wysokich miejscach, twarz) do s & o$ca.

2. Uderzaj z góry. Nie atakuj pod gór'.

3. Tyle o rozmieszczaniu wojsk w górach.

4.

Przeprawiwszy si' przez wod' zatrzymaj si' w pewnej odleg & o%ci od rzeki.

5. Kiedy nacieraj)cy wróg przeprawia si' przez wod', nie spotykaj go na samym brzegu. Lepiej po-

zwoli(, aby polowa jego wojsk si' przeprawi & a, i wtedy uderzy(.

6. Je%li chcesz wyda( bitw', nie spotykaj wroga tu# nad wod). Ustaw si' na wysokim miejscu twarz)

do s & o$ca. Nie zajmuj wobec niego pozycji w dole rzeki.

7. Tyle o rozmieszczeniu wojsk nad rzek).

8.

S & one bagna przechod* jak najszybciej. Nie zwlekaj. Je%li spotkasz nieprzyjaciela na %rodku s & o-nych bagien, musisz zaj)( miejsce tam, gdzie trzcina i woda, z ty & u las.

9. Tak rozmieszcza si' wojska na bagnach.

10. Na równinie zajmuj pozycje na otwartym terenie, ze wzniesieniami po prawej stronie, pole bitwy

maj)c przed sob), a za sob) teren bezpieczny.

11. Tak rozmieszcza si' wojska na równinie.

12.

Oto cztery korzystne pozycje. Zapewni & y one cesarzowi Huangdi zwyci'stwo nad czterema w & ad-

cami.

13. Dla wojska lepsze s) miejsca wysokie od niskich, po & o#one w s & o$cu, a nie w cieniu. Miejsca, gdzie

& atwo o #ywno%( i wod', aby zaspokoi( swe potrzeby, gdzie ludzie i konie mog) wytchn)( i odzy-

ska( si & y, miejsca wolne od chorób. Takie warunki zapewni) zwyci'stwo.

14. Ko & o wzgórz, pagórków, grobli i nasypów ustawiaj si' po stronie s & onecznej, praw) stron) do zbo-

cza.

15. Wszystko to jest korzystne dla wojska i zapewnia pos & u#enie si' zaletami terenu.



” ”

16. Je%li ulewne deszcze padaj) w górnym biegu rzeki i sp & ywa spieniona woda, chc)cy si' przeprawi(

niech poczekaj), a# woda opadnie.

17. Gdzie s) rw)ce potoki, niebia$skie studnie, niebia$skie wi'zienia, niebia$skie sid & a, niebia$skie

pu & apki, niebia$skie szczeliny w górach, z takich miejsc czym pr'dzej uchod* i nie zbli#aj si' do

nich.

18. Trzymaj si' od nich na odleg & o%(, a %ci)gaj tam przeciwnika. Staraj si', aby takie miejsca mia & za

sob).

19. Kiedy na skrzyd & ach armii SA niebezpieczne w)wozy lub zasch & e sadzawki pokryte trzcin) i sito-

wiem, albo lasy górskie o spl)tanym poszyciu, nale#y je dok & adnie sprawdzi(, bo w takich miej-

scach urz)dza si' zasadzki i ukrywa szpiegów.

20. Kiedy wróg jest zaczajony w pobli#u, to znaczy, #e polega na zaletach terenu. Kiedy z daleka wy-

zywa ci' do walki, pragnie, aby% si' posun) do przodu. Kiedy ustawi & si' na równym gruncie, to

znaczy, #e zaj)& korzystne dla siebie pozycje.

21. Poruszaj)ce si' drzewa to znak, #e wróg si' zbli#a.

22. Kiedy w zaro%lach napotkasz mnóstwo przeszkód z drzew i trawy, to znaczy, #e wróg chce ci'

zmyli(.

23. Ptaki podrywaj)ce si' do lotu to znak, #e wróg czyha w zasadzce. Pierzchaj)ce w pop & ochu dzikie

zwierz'ta to znak, #e wróg ci' usi & uje zaskoczy(.

24. Kurzawa stoj)ca wysokim s & upem %wiadczy o zbli#aniu si' wozów bojowych. Py & %ciel)cy si' nisko i

szeroko %wiadczy o zbli#aniu si' piechoty.

25. Kiedy py & podnosi si' w ró#nych miejscach, to znaczy, #e wróg zbiera chrust na opa & . Liczne i ma & e

k &'bki kurzu tu i ówdzie to znak, #e zak & adaj) obóz.

26. Gdy pos & owie nieprzyjacielscy przemawiaj) w uni#ony sposób, a przygotowania nie s & abn), to zna-

czy, #e wróg szykuje si' do natarcia.

27. Kiedy wróg przemawia wojowniczo i pokazuje, #e rusza naprzód, to znaczy, #e zamierza ust)pi(.

28.

Kiedy pos & owie przepraszaj), wróg chce odetchn)(.

29. Kiedy wróg nie dozna & #adnej pora#ki, a prosi o rozejm, to znaczy, #e co% knuje.

30. Kiedy lekkie wozy bojowe ruszaj) naprzód i ustawiaj) si' w szyku, to znaczy, #e wróg szykuje si'

do bitwy.

31. Gdy w oddzia & ach jego zaroi & o si' i wozy bojowe staj) w szyku, to znaczy, #e wrogowi przybywaj)

posi & ki.



” ”

32. Kiedy cz'%( nieprzyjacielskich si & rusza naprzód, a cz'%( si' wycofuje, to znaczy, #e wróg chce ci'

zwabi(.

33. Kiedy jego #o & nierze stoj) wsparci o swoj) bro$, to znaczy, #e doskwiera im g & ód.

34. Gdy nosiciele wody sami pij), zanim j) ponios) do obozu, to znaczy, #e wroga dr'czy pragnienie.

35. Kiedy nieprzyjaciel widzi sprzyjaj)c) mu sytuacj', a mimo to nie rusza, #eby j) natychmiast wyko-

rzysta(, to znaczy, #e jest wyczerpany.

36. Kiedy ptaki gromadz) si' nad obozowiskiem, to znaczy, #e jest puste.

37. Je#eli po nocy s & ycha( krzyki, to znaczy, #e wróg wpada w pop & och.

38. Nieporz)dek w wojsku wskazuje, #e jego wódz nie cieszy si' powa#aniem.

39. Kiedy sztandary i proporce s) w ci)g & ym ruchu, znaczy to, #e w wojsku panuje rozpr'#enie.

40. Je%li oficerowie z & oszcz) si', to znaczy, #e si & y wojska s) na wyczerpaniu.

41. Gdy #o & nierze karmi) konie jag & ami, a sami jedz) mi'so, gdy nie odwieszaj) garnków i nie wracaj)

do namiotów, to znaczy, #e s) doprowadzeni do ostateczno%ci jak zbóje.

42. Je%li #o & nierze wci)# zbieraj) si' w ma & e grupki i szepc), to znaczy, #e armia nie ufa ju# swojemu

dowódcy.

43. Kiedy wódz prowadzi z #o & nierzami d & ugie, dobrotliwe i uprzejme rozmowy, to znaczy, #e straci &

ich zaufanie.

44. Je%li wódz zbyt cz'sto nagradza, to znaczy, #e jest u kresu swych mo#liwo%ci. Je#eli zbyt cz'sto

karze, to znaczy, #e po & o#enie jego sta & o si' rozpaczliwe.

45. Je%li najpierw traktuj) #o & nierzy brutalnie, a potem boj) si' ich, to znaczy, #e niedo &'stwo si'gn'& o

szczytu.

46. Kiedy od wroga przychodz) pos & owie z pojednawcz) mow), to znaczy, #e chce zaprzesta( walki.

Ale je#eli wróg przez d & u#szy ca sprzeciwia ci si' zajadle, a mimo to nie rusza do bitwy ani te# nie

odst'puje, przygl)daj mu si' bardzo uwa#nie.

47. Na wojnie przewaga nie wynika z samej liczebno%ci. Nie nacieraj zbyt pochopnie.

48. Staraj si' skupia( w & asne si & y, mie( jasne rozeznanie sytuacji wroga i pe & ne poparcie u swoich lu-

dzi. To wystarczy. A kto niczego nie przewidzia & i lekcewa#y wroga, niew)tpliwie zostanie przez

niego schwytany.

49. Je%li b'dziesz kara( #o & nierzy, nim zapewnisz sobie ich oddanie, stan) si' niepos & uszni. Je#eli SA

niepos & uszni, trudno si' nimi pos & ugiwa(. A je#eli b'd) ci oddani, lecz nie wymusisz dyscypliny,

nie b'd) si' nadawa( do u#ytku.



” ”

50. Dlatego pozyskuj ich ludzkim podej%ciem, a zarazem wymagaj od nich bezwzgl'dnej dyscypliny

wojskowej. Dzi'ki temu pozyskasz ich wierno%(.

51. Je#eli w szkoleniu #o & nierzy rozkazy s) nieugi'te, b'd) pos & uszni. Je#eli rozkazy wydawane w toku

szkolenia nie s) stanowczo wymuszane, nie b'd) pos & uszni.

52. Kiedy rozkazy dowództwa s) szanowane, dowódca i jego #o & nierze b'd) si' nale#ycie dope & nia(.

ROZDZI DZIESI

+

TY

U

KSZT TOW NIE TERENU

1. Zale#nie od jego ukszta & towania teren mo#na okre%li( jako dost'pny, nieokre%lony, ograniczony,

urwisty lub rozleg & y.

2. Jako dost'pny okre%lamy teren, na który obydwie armie mog) wkroczy( z równ) & atwo%ci). Na ta-

kim terenie dobrze jest walczy( temu, kto pierwszy zaj)& wy#sze miejsce po stronie s & onecznej i

zapewni & sobie drogi zaopatrzenia.

3. Teren wci)gaj)cy to taki, po którym & atwo i%(, ale trudno powróci(. Je%li przeciwnik nie jest gotów

mo#esz go tam dopa%( i pokona(, ale je%li jest gotów i od razu go nie pobijesz, trudno ci si' b'-

dzie wydosta(. To niekorzystne.

4. Teren jednakowo niekorzystny dla obu stron okre%lamy jako nieokre%lony. W takim terenie lepiej

zachowa( dystans, cho(by nas wróg n'ci & . Nie bierz przyn'ty i wycofaj si'. Je%li sam go zn'cisz,

aby wyszed & w pó & drogi, korzystniej b'dzie na niego uderzy(.

5. Kto pierwszy zaj)& teren ograniczony, niech obsadzi go i oczekuje wroga. Je%li uczyni to pierwszy,

nie id* za nim, chyba #e zajmie go i zamknie tylko cz'%ciowo.

6. Na urwistym terenie trzeba zaj)( pozycj' wysoko po stronie s & onecznej i czeka( na przeciwnika.

Je#eli on to uczyni & pierwszy, wycofa( si', a nie i%( za nim.

7. Na terenie rozleg & ym, kiedy wróg znajduje si' w pewnej odleg & o%ci, przy si & ach mniej wi'cej wy-

równanych trudno go sk & oni( do walki, a napierania na niego nie jest korzystne.

8. Oto zasady dotycz)ce sze%ciu rodzajów terenu. Ich nadzwyczaj dok & adne rozpatrzenie jest pod-

stawowym obowi)zkiem dowódcy.

9. Na wojnie mo#e si' zdarzy( ucieczka, brak karno%ci, rozpr'#enia, zag & ada, chaos i pogrom. -adna

z tych sze%ciu kl'sk nie wynika z przyczyn naturalnych. Wszystkie wynikaj) z b &'dów dowódcy.

10. Kiedy warunki strategiczne s) dla obu stron takie same i atakuje si' dziesi'( razy liczniejszego

przeciwnika, skutkiem tego b'dzie ucieczka.

11. Kiedy #o & nierze s) mocni, a oficerowie s & abi, skutkiem tego jest brak karno%ci.

12.

Kiedy oficerowie s) mocni, a #o & nierze s & abi, skutkiem tego jest rozpr'#enie.



” ”

13. Kiedy wy#si oficerowie w%ciekaj) si' i nie przestrzegaj) karno%ci, a daj)c upust swojej urazie, na-

potkawszy wroga rzucaj) si' na niego samowolnie, tak, i# wódz nie zna si & y swych w & asnych

wojsk, skutkiem tego b'dzie zag & ada.

14. Kiedy wódz oka#e si' s & aby i nieudolny, a jego dowództwo niedba & e, kiedy jego polecenia s) nieja-

sne, kiedy brak ustalonych regu & dla oficerów i #o & nierzy, a szyki s) ni to pionowe, ni poziome,

skutkiem tego jest chaos.

15.

Kiedy wódz nie potrafi ocenia( przeciwnika i ma & ymi si & ami uderza na wielkie, a s & abymi na silne,

kiedy nie wprowadza do dzia & ania stra#y przedniej ani doborowych oddzia & ów, skutkiem tego musi

by( pogrom.

16. Oto sze%( zasad wskazuj)cych, kiedy armia zmierza do kl'ski. Ich znajomo%( jest podstawowym

obowi)zkiem wodza i wymaga dok & adnego zbadania.

17. Korzystne ukszta & towanie terenu jest pomocne w bitwie. Tote# do cnót g & ównodowodz)cego nale-

#y ocena nieprzyjaciela i stworzenie warunków prowadz)cych do zwyci'stwa, takich jak wyliczenia

zagro#e$ i odleg & o%ci. Kto w bitwie ma pe & n) znajomo%( tych czynników, na pewno wygra, a kto

walczy bez tej wiedzy, na pewno b'dzie pobity.

18. Je#eli po & o#enie jest zwyci'skie, a w & adca rozkaza & nie wszczyna( bitwy, wódz mo#e postanowi(,

#e b'dzie walczy & . Je%li po & o#enie jest takie, #e nie mo#e wygra(, a w & adca rozkaza & wytoczy( bi-

tw', wódz nie musi go s & ucha(.

19. Je#eli wódz id)c naprzód nie szuka s & awy, a odst'puj)c nie l'ka si' pewnej kary, lecz ma na celu

wy &)cznie obron' swego narodu i dobro w & adcy, jest skarbem dla pa$stwa.

20.

Bo troszczy si' o swych #o & nierzy jak o dzieci, a oni pójd) z nim w najg &'bsze w)wozy. Bo dba oswoich ludzi jak o w & asnych ukochanych synów, wi'c pójd) z nim na %mier(.

21. Ale je%li pob & a#a swym #o & nierzom, a nie umie si' nimi pos & ugiwa(, je%li kocha ich tak, #e nie po-

trafi wymusi( pos & usze$stwa dla swych rozkazów, je%li w wojsku panuje rozpr'#enie, a on go nie

umie pow%ci)gn)(, s) jak rozpieszczone dzieci, z których nie ma #adnego po#ytku.

22. Je%li wiem, #e moi #o & nierze mog) uderzy( na wroga, tylko nie wiem, #e wróg jest odporny na

atak, moje szanse zwyci'stwa zmniejszaj) si' o po & ow'.

23.

Je%li wiem, #e wróg jest podatny na atak, tylko nie wiem, #e moi #o & nierze s) niezdatni do ataku,

moje szanse zwyci'stwa zmniejszaj) si' o po & ow'.

24. Je%li wiem, #e na wroga mo#na uderzy( i #e moi #o & nierze s) do tego zdatni, tylko nie u%wiada-

miam sobie, #e nie powinienem atakowa( z powodu ukszta & towania terenu, moje szanse zwyci'-

stwa znów zmniejszaj) si' o po & ow'.

25. Otó# do%wiadczeni w sprawach wojennych, kiedy ruszaj) do walki, nie pope & niaj) b &'dów, a ich

mo#liwo%ci pokonania wroga nic nie ogranicza.



” ”

26. Dlatego powiedziano: znaj przeciwnika i znaj siebie, a twoje zwyci'stwo b'dzie niechybne. Znaj

niebo i znaj ziemi', a twoje zwyci'stwo b'dzie ca & kowite.

R

OZDZI JEDEN STY

DZIEWI

,

TERENÓW

1. Je%li chodzi o wykorzystanie wojska, teren mo#na okre%li( jako rozpraszaj)cy, & atwy, sporny,

otwarty, skupiaj)cy, odci'ty, nieprzyst'pny, okr)#ony i %mierciono%ny.

2. Gdy ksi)#' walczy na swoim w & asnym obszarze, znajduje si' na terenie rozpraszaj)cym.

3. Kiedy tylko troch' wejdzie do kraju wroga, znajduje si' na terenie & atwym.

4. Teren równie korzystny dla obu stron, ktokolwiek by go pierwszy zaj)& , okre%la si' jako sporny.

5. Teren jednakowo dost'pny dla obu stron okre%la si' jako teren otwarty.

6.

Teren po & o#ony na zetkni'ciu kilku granicz)cych ze sob) pa$stw nazywa si' terenem skupiaj)cym.Kto pierwszy go zajmie, pozyska ca &) krain' podniebn).

7. Kiedy armia wtargn'& a g &'boko do kraju wroga, zostawiaj)c daleko za sob) wiele nieprzyjaciel-

skich miast i miasteczek, jest na terenie odci'tym.

8. Kiedy armia przekracza góry, lasy, przepastne urwiska lub w)wozy, bagna i mokrad & a lub jakie-

kolwiek miejsca trudne do przebycia, chodzi o teren nieprzyst'pny.

9. Teren, do którego jest w)skie doj%cie, drogi wyj%ciowe kr'te i mog) ich & atwo strzec niewielkie

si & y, które mog) zwi)za( nasze si & y, chocia# wi'ksze, zwie si' okr)#onym.

10. Teren, z którego mo#na uj%( z #yciem tylko rzucaj)c si' z ca &) moc) do walki, a mo#na zgin)(,

je#eli si' tego nie zrobi, okre%la si' jako %mierciono%ny.

11. Nie wyst'puj zatem do walki na terenie rozpraszaj)cym. Nie zatrzymuj si' na pograniczu.

12. Nie atakuj wroga zajmuj)cego teren sporny. Na terenie otwartym nie daj si' odci)(, lecz uwa#aj,

aby si & y twe by & y zwarte i niepodzielne.

13.

Na terenie skupiaj)cym sprzymierzaj si' z s)siednimi pa$stwami. W g &'bi ci'#kiego terenu uwa#aj,

#eby% nie dopuszcza & si' grabie#y.

14. Na nieprzyst'pnym terenie przyj do przodu, na okr)#onym dzia & aj dora*nie. Na %mierciono%nym

walcz.

15. Za dawnych czasów ludzie uznawani za bieg & ych w sztuce wojennej uniemo#liwiali wrogowi &)cz-

no%( stra#y przednich i tylnych, wspó & dzia & anie du#ych i ma & ych oddzia & ów, udzielenie wsparcia

przez lepsze oddzia & y gorszym, zbli#enie mi'dzy zwierzchnikami a podw & adnymi.



” ”

16. Kiedy si & y wroga si' rozproszy & y, przeszkadzano w ich po &)czeniu, a je%li si' po &)czy & y, nie do-

puszczano do stani'cia w szyku.

17. Je%li by & o to korzystne dla tych bieg & ych dowódców, ruszali do walki, a je%li niekorzystne, trwali na

miejscu.

18. Pytaj) mnie: Jak mam sobie poradzi(, je#eli chce na mnie uderzy( wróg bardzo liczny i dobrze

zorganizowany? Odpowiem: Zagarnij co% takiego, na czym mu szczególnie zale#y, a przychyli si'

do twoich #)da$.

19. Istot) wojny jest szybko%(. Zajmuj to, do czego przeciwnik nie zd)#y & dotrze(. Posuwaj si' droga-

mi, których nie przewidzia & . Uderzaj tam, gdzie si' nie zabezpieczy & .

20. Ogólne zasady najazdu s) takie, #e im g &'biej wtargniesz na teren przeciwnika, tym bardziej zwar-

te s) twoje oddzia & y i tym mniej prawdopodobne, #e wróg ci' pokona.

21. Nale#y grabi( #yzny kraj, aby wojska mia & y pod dostatkiem prowiantu.

22. Dbaj o wy#ywienie wojska. Nie m'cz go bez potrzeby. Utwierdzaj je w duchu jednomy%lno%ci, do-

dawaj mu si & . Przemieszczaj swe oddzia & y i obmy%laj strategi' tak, a#eby wróg nie potrafi & przewi-

dzie( twych ruchów.

23. Rzucaj swe wojska w takie sytuacje, z których nie ma odwrotu, a#eby wola & y %mier( od dezercji. Bo

kiedy twoi oficerowie i #o & nierze s) gotowi umrze(, czy móg & by% oczekiwa(, ze dadz) z siebie

mniej ni# najwi'cej? Na skraju zag & ady nie b'd) si' ju# ba( niczego. Nie maj)c si' gdzie zwróci(,

sta( b'd) niewzruszenie. Wdar & szy si' g &'boko do wrogiego kraju b'd) jak jeden m)#. W tej po-

trzebie nie uchyl) si' od zaciek & ej walki.

24. Takie wojsko nie potrzebuje zach'ty do czujno%ci. Spe & nia swe obowi)zki bez przymusu, jest od-

dane swemu dowódcy bez #adnych stara$ i przestrzega dyscypliny bez nakazów. Zabro$ gada( o

wró#bach, po & ó# kres plotkom, a nie opuszcz) swoich oddzia & ów a# do %mierci.

25. Nasi #o & nierze nie maj) w nadmiarze pieni'dzy, ale nie dlatego, #eby gardzili bogactwem. Nie licz)

na d & ugie #ycie, ale nie dlatego, by gardzili d & ugowieczno%ci).

26. W dniu, gdy ka#) im ruszy( w bój, & zy siedz)cych zwil#) im ko & nierz, & zy le#)cych ciekn) po ich

policzkach.

27. Ale postaw ich w sytuacji bez wyj%cia, a wyka#) si' odwag) nie mniejsz) ni# Zhuan Zhu i Cao Gui.

28. Bieg & y dowódca dzia & a jak w)# z Changshan. Kiedy zada( mu cios w & eb, uderza ogonem, kiedy w

ogon, uderza & bem, a kiedy po%rodku, uderza i & bem i ogonem.

29. Pytaj) mnie: Czy wojsko mo#na przyuczy(, aby poczyna & o sobie jak w)# z Changshan? Odpowia-

dam: Mo#na. Bo jakkolwiek nienawidz) si' ludzie z Wu i Yue, ale przeprawiaj)c si' przez rzek' w

& odzi zaskoczonej wichur) b'd) sobie pomaga(, tak jak prawa d & o$ pomaga lewej.

30. Nie wystarczy polega( na sp'tanych koniach i zagrzebanych ko & ach wozów.



” ”

31. W & a%ciwy sposób kierowania wojskiem to stara( si', aby silni osi)gn'li ten sam poziom odwagi, tak

jak wykorzystanie terenu polega na jak najlepszym spo#ytkowaniu jego cz'%ci le#)cych wysoko i

nisko. Otó# bieg & y dowódca tak prowadzi swe oddzia & y, jakby wiód & jednego cz & owieka za r'k',

który mo#e tylko pój%( z nim.

32. Wódz musi by( spokojny i nieprzenikniony, bezstronny i opanowany, srogi w narzucaniu dyscypli-

ny.

33.

Umie zatyka( uszy i zas & ania( oczy swoich oficerów i #o & nierzy.

34. Nie pozwala uprawia( zabobonów zabobonów uwalnia wojsko od w)tpliwo%ci. Dzi'ki temu a# do

%mierci nie b'dzie gro*by z góry przeznaczonych nieszcz'%(.

35. Zmienia swój sposób dzia & ania i przekszta & ca plany, aby ludzie nie wiedzieli, co robi.

36. Zmienia miejsca obozowania i wybiera drogi okr'#ne, aby nie mo#na by & o ich przewidzie(.

37. W dniu, gdy prowadzi swe wojska do bitwy, jakby wspi)& si' na wysoki mur i odtr)ci & drabin'.

38. Wprowadza wojska g &'boko w kraj wrogich ksi)#)t ksi)#)t wtedy zwalnia spust.

39. Pali okr'ty, rozbija garnki, p'dzi swych #o & nierzy jak stado owiec raz tu, raz tam, #eby nikt nie

wiedzia & , dok)d zmierzaj).

40. Zbiera wojska i rzuca je tam, gdzie najniebezpieczniej.

41. Oto s) powinno%ci wodza. Ró#nice w stosowaniu si' do dziewi'ciu rodzajów terenu, zalety i wady

dzia & a$ zaczepnych zaczepnych obronnych, osobliwo%ci natury ludzkiej, wszystko to trzeba zna( jak najdok & adniej.

42. W ogólno%ci dzia & ania wojska w obcym kraju opieraj) si' na tym, #e im g &'biej wdar & o si' na teren

nieprzyjacielski, tym bardziej trzyma si' razem, a im p & yciej, tym & atwiej si' rozprasza.

43. Kiedy opuszczaj)c swój kraj wojsko przekracza granic', jest to miejsce odci'cia si'. Kiedy s) od-

s & oni'ci z czterech stron, jest to miejsce dróg rozstajnych. Kiedy wtargn'li g &'boko, to miejsce

ci'#kie, a kiedy nie g &'boko, to miejsce & atwe. Kiedy za wojskiem s) umocnione punkty oporu, a

przed nim ciasne przej%cia, to miejsce okr)#one. Kiedy nie ma si' gdzie zwróci(, to miejsce %mier-

ci.

44. Otó# na terenie rozpraszaj)cym dbam, a#eby wojsko by & o po &)czone jedno%ci) celu.

45. Na terenie pogranicznym skupiam je.

46. Na terenie spornym podci)gam ty & y.

47. Na terenie otwartym szczególnie zwa#am na obron'.

48. Na terenie skupiaj)cym umacniam swoje powi)zania z sojusznikami.



” ”

49. Na terenie ci'#kim dbam o sta & e zaopatrzenie.

50. Na terenie trudnym poruszam si' po drogach.

51. Na terenie okr)#onym zagradzam wej%cia i wyj%cia.

52. Na terenie %mierciono%nym mog' u%wiadomi( swoim ludziom, #e b'd' walczy & na %mier(. Bo taka

jest natura #o & nierzy, i# otoczeni broni) si', walcz) w sytuacji bez wyj%cia i w zagro#eniu s & uchaj)

rozkazów.

53. Kto nie zna zamiarów s)siednich w & adców, nie mo#e z góry sprzymierza( si' z nimi. Kto nie zna

ukszta & towania kraju, gór i lasów, niebezpiecznych w)wozów, bagien i mokrade & , nie mo#e tamt'-

dy prowadzi( wojska. Je%li nie u#yje miejscowych przewodników, nie zdo & a wykorzysta( mo#liwo-

%ci terenu. Wódz cho(by jednej z tych rzeczy nie znaj)cy nie nadaje si' na dowódc' armii zwi)zku

ksi)#)t.

54. Kiedy w & adca przewodz)cy zwi)zkowi ksi)#)t napada na pot'#ne pa$stwo, nie daje mu czasu na

zgromadzenie si & . Jego powaga i wp & yw nie daj) wrogowi pozyska( sojuszników.

55. Wi'c nie walczy si' o sojusze z innymi w krainie podniebnej i nie umacnia u nich swej pozycji. Dla

osi)gni'cia swoich celów wystarczy powaga i wp & yw, jakie ma u wrogów. Dzi'ki temu zagarnia si'

miasta i pustoszy pa$stwa.

56. Udzielaj niezwyk & ych nagród i wydawaj niezwyk & e polecenia, a b'dziesz mia & na zawo & anie ca &)

armi' tak, jakby jednego cz & owieka.

57. Przydzielaj wojsku zadania, lecz nie ujawniaj swych planów. Pos & uguj si' nimi dla osi)gni'cia ko-

rzy%ci, lecz nie mów o niebezpiecze$stwach. Rzucaj ich w sytuacje gro#)ce %mierci), a b'd) wal-czy( o #ycie. Wysy & aj ich w miejsca, sk)d nie ma wyj%cia, a prze#yj). Bo tylko wojska postawione w

takim po & o#eniu potrafi) kl'sk' obróci( w zwyci'stwo.

58. Istota dzia & a$ wojskowych polega na udawaniu, #e stosujesz si' do zamys & ów nieprzyjaciela.

59. Kiedy je starannie rozpoznasz, nale#y skupi( swe si & y na wrogu i zabi( jego wodza, cho(by z odle-

g & o%ci tysi)ca li. To si' nazywa: dokonywa( cudów i osi)gn)( cel w sposób przebieg & y i pomys & owy.

60. Z dniem wypowiedzenia wojny nale#y zamkn)( przej%cia graniczne, po & ama( karby, zabroni( spo-

tykania si' z wys & annikami wroga, w tajemnicy ustali( strategi' i z mównicy %wi)tynnej zarz)dzi(

wykonywanie tego, co postanowiono.

61. Gdy wróg chyli drzwi, trzeba z tego czym pr'dzej skorzysta( i wpa%( tamt'dy z wojskiem. Uprze-

dzi( go w zagarni'ciu tego, co ma dla niego warto%(, ale tak, #eby nie wiedzia & , kiedy to nast)pi.

62. B)d* gi'tki w obmy%laniu swych posuni'(, zawsze gotów zmienia( je zale#nie od sytuacji przeciw-

nika, zanim postanowisz o przebiegu i wyniku bitwy.

63. Dlatego b)d* z pocz)tku b)d* nie%mia & y jak dziewica. A kiedy wróg os & abi czujno%( i da ci wej%cie,

b)d* pr'dki jak zaj)c, #eby wróg nie zd)#y & ci si' przeciwstawi(.



” ”

ROZDZI DWUN STY

T K OGNIOWY

1. Jest pi'( sposobów atakowania ogniem. Pierwszy to palenie ludzi, drugi zapasów, trzeci wozów i

wyposa#enia, czwarty sk & adów. Pi)ty to u#ywanie pocisków zapalaj)cych.

2. Aby pos & u#y( si' ogniem, trzeba go przenie%(.

3. Trzeba mie( zawsze pod r'k) %rodki s & u#)ce do zapalania ognia.

4. Do podpalania trzeba wybra( stosown) por' i odpowiedni dzie$.

5. Stosowna pora to susza i upa & . Dzie$ jest odpowiedni, kiedy ksi'#yc stoi w gwiazdozbiorach Ji, Bi,

Yi albo Hen, bo w tych dniach zrywaj) si' wiatry.

6. Trzeba wybiera( jeden z pi'ciu rodzajów ataku ogniowego zale#nie od zmieniaj)cych si' warun-

ków.

7.

Kiedy ogie$ wybuch & we wrogim obozie, trzeba go czym pr'dzej podtrzyma( z zewn)trz. Ale je%liu nieprzyjaciela panuje spokój, nie %piesz si' i nie atakuj go.

8. Gdy po#ar si'gn)& szczytu, ruszaj za nim, je#eli mo#esz. Je#eli nie mo#esz, nie ruszaj si'.

9. Je#eli mo#na obóz nieprzyjacielski podpali( z zewn)trz, nie czekaj, a# dostaniesz si' do %rodka,

tylko wybierz odpowiedni czas i podpalaj.

10. Kiedy podpala si' z wiatrem, nie atakuj pod wiatr.

11.

Kiedy wiatr ci)gle wieje w dzie$, w nocy ucichnie.

12. Armia musi zna( pi'( rodzajów ataku ogniowego i stale si' ich wystrzega(.

13. Kto pomaga sobie w ataku ogniem, jest bystry, kto pomaga sobie powodzi), jest mocny.

14. Woda mo#e odgrodzi( wroga, ale nie zniszczy jego zapasów i wyposa#enia.

15. Zwyci'#y( w bitwie i osi)gn)( swój cel, a pó*niej osi)gni'cia tego nie wykorzysta(, to dopiero kl'-

ska. Jej nazwa brzmi: marnotrawstwo przez opiesza & o%(.

16. Tote# mówi si': rozumy w & adca przewiduj)co rozwa#a sytuacj', zanim rozpocznie wojn', a dobry

wódz t' sytuacj' w pe & ni wykorzystuje.

17. Je%li pa$stwo nie odniesie korzy%ci, nie ruszaj do walki. Je#eli nie jeste% pewien zwyci'stwa, nie

wyprowadzaj wojska. Je%li nie jeste% zagro#ony, nie wszczynaj bitwy.

18. W & adca nie mo#e rozp'ta( wojny, bo si' zez & o%ci & . Wódz nie mo#e rozp'ta( bitwy, bo si' obrazi & .

Ruszaj do walki tylko je%li na tym skorzystasz, inaczej nie rób tego. Gniew ostygnie, obraza przej-

dzie, ale zniszczone pa$stwo si' nie odrodzi, a zabici nie wróc) do #ycia.



” ”

19. Dlatego %wiat & y w & adca jest ostro#ny, je%li chodzi o wojn', a dobry wódz nie dzia & a pochopnie. Tak

si' zachowuje byt pa$stwa i ca & o%( wojsk.

R

OZDZI TRZYN STY

SZPIEGOSTWO

1. Kiedy wystawiono armi' w sile stu tysi'cy i wys & ano j) na wojn' w odleg & o%ci tysi)ca li, wydatki

ponoszone przez naród oraz nak & ady ze skarbu wynios) po tysi)c sztuk z & ota dziennie. B'dzie

trwa & ci)g & y niepokój w kraju i za granic), na drogach ludzie wyczerpani przez obowi)zek przewo-

zu, sprawy siedmiuset tysi'cy domostw w rozsypce.

2. Dwie armie mog) przeciwstawia( si' sobie ca & e lata, #eby rozstrzygn)( o zwyci'stwie w jednym

dniu bitwy. Je#eli sk)py dowódca po#a & uje tytu & ów, zaszczytów i paruset sztuk z & ota na wykrycie,

jaka jest sytuacja wroga, to z jego strony szczyt nieludzko%ci. Kto% taki nie jest wodzem godnym

swych #o & nierzy, podpor) dla w & adcy ani panem zwyci'stwa.

3. .wiat & y w & adca i m)dry dowódca, ilekro( rusz) si', zwyci'#aj) wroga. A przewy#szaj) zwyk & ych

ludzi tym, #e wszystko wiedz) zawczasu.

4. Tego, #e si' wie zawczasu, nie mo#na uzyska( od duchów ani bóstw, ani z podobie$stwa do prze-

sz & o%ci, ani z gwiezdnych wylicze$. Mo#na to uzyska( tylko od ludzi, którzy znaj) sytuacj' wroga.

Do tego potrzeba szpiegów.

5. Jest pi'( rodzajów szpiegów: miejscowi, wewn'trzni, podwójni, przeznaczeni na %mier( i prze#y-

cie.

6. Kiedy dzia & a równocze%nie te pi'( rodzajów szpiega, nikt nie zna ich sposobów dzia & ania. Nazywa

si' ich boskim k &'bkiem. Dla w & adcy to istny skarb.

7. Miejscowi szpiedzy to zatrudniani przez nas mieszka$cy obcego kraju.

8. Wewn'trzni szpiedzy to zatrudniani przez nas urz'dnicy obcego pa$stwa.

9. Podwójnymi szpiegami nazywamy nieprzyjacielskich szpiegów, których my zatrudniamy.

10. Szpiegami na %mier( nazywamy tych, którym umy%lnie dostarczamy fa & szywych wiadomo%ci, po

czym ich ujawniamy i oni je przekazuj) wrogowi.

11. Szpieg na prze#ycie to taki, który wraca od nieprzyjaciela z wiadomo%ci).

12. Ze wszystkich ludzi bliskich dowództwu #aden nie jest z nim w bardziej poufnych stosunkach ni-

#eli szpieg. Ze wszystkich nagród najbardziej hojne s) te, które wyp & aca si' szpiegom. Po%ród

wszystkich spraw nie ma bardziej tajnych ni# te, które dotycz) szpiegostwa.

13. Kto nie zalicza si' do najm)drzejszych, nie mo#e u#ywa( szpiegów. Kto nie nale#y do najbardziej

ludzkich i sprawiedliwych, nie mo#e si' pos & ugiwa( szpiegami. A kto nie jest wra#liwy i bystry, nie

dowie si' od nich prawdy.



14. Delikatna to sprawa! Delikatna! Nie ma takiej rzeczy, w której nie da & oby si' u#y( szpiegostwa.

15. Ale je#eli oka#e si', #e plany dotycz)ce tajnych operacji zosta & y przedwcze%nie ujawnione, nale#y

zabi( szpiega i wszystkich, z którymi o tym rozmawia & .

16. W ogóle czy chodzi o wojska, na które chcemy uderzy(, czy o warowne miasto, które chcemy zdo-

by(, czy ludzi, których chcemy u%mierci(, najpierw trzeba pozna( to#samo%( dowódcy garnizonu,

jego sztabu, domowników, doradców, od*wiernych i stra#ników. Trzeba wysy & a( szpiegów, aby si'

tego dowiedzie(.

17. Wa#ne jest wykrywanie, kogo wróg do nas przys & a & jako szpiegów. Trzeba ich przekupi(, aby prze-

szli na nasz) s & u#b'. Nale#y da( im odpowiednie polecenia i odes & a(. Tak pozyskuje si' i u#ywa

podwójnych szpiegów.

18. Przez podwójnego szpiega mo#na pozyskiwa( i zatrudnia( szpiegów miejscowych i wewn'trznych.

19. Tym sposobem mo#na si' te# dowiedzie(, w jakie fa & szywe wiadomo%ci zaopatrzy( naszego

szpiega przeznaczonego na %mie(, aby je przekaza & wrogowi.

20. Równie# tym sposobem wyprawi( mo#na we w & a%ciwym czasie i z odpowiedni poleceniem szpiega

przeznaczonego na prze#ycie.

21. W & adca musi by( dok & adnie powiadomiony o dzia & aniach szpiegów wszystkich pi'ciu rodzajów. A

poniewa# w uzyskiwaniu tej wiedzy o nieprzyjacielu najwa#niejszy jest podwójny szpieg, nale#y

okazywa( mu szczególn) hojno%(.

22. Za dawnych czasów cesarstwo Yin zawdzi'cza & o swój rozkwit temu Yi Zhi, który przedtem s & u#y &

pa$stwu Xia. Podobnie Lü Ya, poprzednio b'd)cy w s & u#bie Yin, bardzo si' przyczyni & do rozkwitudynastii Zhou.

23. Dlatego tylko %wiat & y w & adca i wybitny dowódca, umiej)cy dobiera( sobie szpiegów spo%ród ludzi

najrozumniejszych, mog) dzi'ki temu okazywa( rzeczy wielkich. Tajne dzia & ania s) szczególnie

istotne na wojnie. Na nich opieraj) si' wszystkie posuni'cia i ruchy wojsk.

sun-tzu - sztuka wojny

Documents