1

မႏ ေလး တကသလ

ႏငငတကာဆကဆေရးပညာဌာန

ႏငငေရးသပၸဘြ႕လြန ဒပလမာသငတနး

(အမတစဥ - ၁)

၂၀၁၄ / ၂၀၁၅

ျမနမာပထဝႏငငေရး ေလလာဆနးစစခက

ႏင

တရတႏင အႏၵယအၾကား မဟာဗဟာေျမာက ပထဝႏငငေရး အေရးပါပ

(စကတငဘာလ/ ၂၀၁၅)

1

မႏ ေလး တကသလ

ႏငငတကာဆကဆေရးပညာဌာန

ႏငငေရးသပၸဘြ႕လြန ဒပလမာသငတနး

(အမတစဥ - ၁)

၂၀၁၄ / ၂၀၁၅

ျမနမာပထဝႏငငေရး ေလလာဆနးစစခက

ႏင

တရတႏင အႏၵယအၾကား မဟာဗဟာေျမာက ပထဝႏငငေရး အေရးပါပ

(စကတငဘာလ/ ၂၀၁၅)

1

မႏ ေလး တကသလ

ႏငငတကာဆကဆေရးပညာဌာန

ႏငငေရးသပၸဘြ႕လြန ဒပလမာသငတနး

(အမတစဥ - ၁)

၂၀၁၄ / ၂၀၁၅

ျမနမာပထဝႏငငေရး ေလလာဆနးစစခက

ႏင

တရတႏင အႏၵယအၾကား မဟာဗဟာေျမာက ပထဝႏငငေရး အေရးပါပ

(စကတငဘာလ/ ၂၀၁၅)

2

ျမနမာပထဝႏငငေရး ေလလာဆနးစစခက

ႏင

တရတႏင အႏၵယအၾကား မဟာဗဟာေျမာက ပထဝႏငငေရး အေရးပါပ

စာတမးေရးသားတငသြငးသည ေကာငးသားမား

၁။ ေမာငလစးညႊန႔ DPS – 4

၂။ ေမာငေအာငကကတး DPS – 10

၃။ မနနးတငတငျမ DPS – 16

၄။ ေမာငထြနးလငး DPS – 35

၅။ မစျမတထက DPS – 73

၆။ ေစာထနသနး DPS - 115

၇။ ေမာငျပညသငးႏင DPS – 139

3

မာတကာ

စဥ အေၾကာငးအရာ စာမကႏာ

သေတသနျပစပ ၄

စာတမး အႏစခပ ၅

နဒါနး ၆

(က) ျမနမာႏငငဆငရာ အခကအလကမား ၈

(ခ) ပထဝႏငငေရးဆငရာ အခကအလကမား ၁၄

(ဂ) ျမနမာ ပထဝႏငငေရးဆငရာ အေျခအေနမား ၂၆

(ဃ) ပထဝႏငငေရးသေဘာတရားမားႏင ဆကစပအေၾကာငးတရားမား ၃၀

(င) ႏငငတကာဆကဆေရး အေျခအေနမား ၄၃

(စ) အေထြေထြ သးသပခကမား ၅၀

(၁) ျမနမာႏငင၏ ပထဝႏငငေရး ျပနာႏင စနေခၚခကမား

(၂) တရတႏင အႏၵယအၾကား ျမနမာႏငင၏ ပထဝႏငငေရးအရ အေရးပါပ

၅၀

၅၃

ကးကားစာရငး ၆၈

ေနာကဆကတြ ၆၉

4

သေတသနျပစပ

ဤစာတမးသည ျမနမာပထဝႏငငေရးက တငျပထားေသာ စာတမးျဖစသည။ စာတမးအမးအစားမာ Literature Research အမးအစားျဖစသည။ ျမနမာႏငငႏင ပကသကေသာ အေၾကာငးအရာမားႏင ျမနမာႏငင၏ ပထဝေရးရာအခကအလကမားကမတည၍ ပထဝႏင ႏငငေရး ပကသကဆကစပေနပက တငျပထားျခငးျဖစသည။သေတသနပစမာ Descriptive Research ပစျဖစသည။

ထ႔ေၾကာင ပထဝအေပၚ အေျခခေသာ အခကမားေၾကာင ျမနမာႏငင၏ ပထဝႏငငေရးႏင ပထဝစးပြားေရးတ႔အေပၚ မညသ႔ မညပ သကေရာကပက တငျပထားပါသည။ထ႔အျပင ျမနမာႏငငသည ႏငငတကာဆကဆေရးနယပယ၌ မဟာဗဟာေျမာကတညေနရာတြင ရေနျခငးေၾကာင အမနးခငးႏငငမားျဖစသည တရတႏင အႏၵယအပါအဝင ေဒသတြငး ႏငငမားႏင မညသ႔ မညပ အေနအထားမးက ေရာကရေနသညက တငျပထားသည။

ထအခကအလကမား၊ အေၾကာငးတရားမားက ေထာကရႈ၍ ျမနမာႏငငေရးႏငပကသကဆကႏႊယေနသမားသည မညသ႔ ကယတြယရန လသညဆသည အခကမားက တငျပထားပါသည။

စာတမး၏ ရညရြယခက။ ။ တရတႏင အႏၵယအၾကား ပထဝႏငငေရးအရ ျမနမာႏငင၏ မဟာဗဟာေျမာကတညရမႈ

အေၾကာငးတရားမားက သရေလလာႏငရန ရညရြယ၍ ဤစာတမးက ေရးသားျပစပါသည။

သေတသန ေမးခြနး။ ။ မညသ႔ေသာ အေၾကာငးတရားမားက တရတႏင အႏၵယအၾကား တညရေနေသာျမနမာႏငငက မဟာဗဟာေျမာက အေရးပါေစသနညး။

5

စာတမးအႏစခပ

ဤစာတမးက အဓက အပငးၾကး ( ၆ ) ပငးျဖင ေရးသားတငျပထားပါသည။

ပထမအပငး (၁) ၌ ျမနမာႏငင၏ သမငးေကာကေၾကာငးႏင ပထဝဝင အခကအလကမားက တငျပထားပါသည။ သမငး

ေကာကေၾကာငးတြင ႏငငေရးေနာကခအေၾကာငးအရငးမားႏင စးပြားေရးစနစမား ေျပာငးလကငသးပက တငျပထားသည။

လကရ အသြငကးေျပာငးေနသည နငငေရးအေျခအေနႏင စးပြားေရး အေျခအေနမားက စာတမးပါ အေၾကာငးအခကမားအား

အပအပးျဖစေစျခငးငာ ေရးသားတငျပထားပါသည။

ဒတယအပငး (၂) ၌ ပထဝႏငငေရး ဆငရာ အခကအလကမားက တငျပထားပါသည။ အဆပါ အခကအလကမားတြင ပထဝ

ေရးရာ၏ အေျချပရာ ေဝါဟာရမားျဖစေသာ၊ တညေနရာ၊ အကယအဝနး၊ ေျမမကႏာသြငျပင၊ သဘာဝသယဇာတ၊ လဥးေရ၊

ရာသဥတအေျခအေနက အစ ႏငငတစခ၏ ပသ႑ာနအလက ႏငငေရးအေျခအေနက ျပျပငစရငဖနတးေသာ အေၾကာငး

တရားမား ျဖစႏငသညဆသည အခကမားက ယထာဘတကက ေရးသား ျပစထားပါသည။

တတယအပငး (၃) ၌ ျမနမာ ပထဝႏငငေရးဆငရာ အေျခအေနမားက တငျပထားပါသည။ ပညာရပဆငရာ အခကအလက

မားႏင ျမနမာပထဝႏငငေရးအေျခအေနမားက ေဖာျပထားပါသည။ ျမနမာပထဝႏငငေရးေလလာဆနးစစခကအျဖစ ျဖစစဥ

(၃)ခက သာဓက တငထားသည။ ရခင၌ ဘဂၤလကစၥ၊ ဝ ႏင ကးကန႔ပဋပကၡအေရး ႏင ကခငေဒသ ကစၥက အဓက တငျပ

ထားပါသည။ ေနာကဆး၏ ျမနမာႏငင၏ ပထဝေရးအရ အားသာခကမားက ေဖာျပထားသည။ အဆပါ အခကမားက ဖတရႈ၍

မဟာဗဟာေျမာကအေရးပါမႈက ေဖာေဆာငရန ရညရြယပါသည။

စတတအပငး (၄) ၌ ပထဝႏငငေရး သေဘာတရားၾကး (၄) ရပက သသငသထကေသာ ပထဝႏငငေရးအခကအလကမားျဖင

ေပါငးစပျပစထားပါသည။ ထ႔အျပင သေဘာတရားႏင လကေတြ႕ ယဥစပျပေသာ တငျပခကမးျဖင ေရးသားထားပါသည။

ထသ႔ေရးသားတငျပရျခငး၏ အဓကအေၾကာငးမာ - ပထဝႏငငေရးသေဘာတရားမားသည ျပညပေရးရာျဖစေသာ ႏငငတကာ

ေရး၊ ကမာၻ႕အေရးမား၌သာမက ျပညတြငးႏငငေရးတြငလညး အပစပအသးျပအပေၾကာငးႏင ျပညတြငးႏငငေရးအေျခအေန

မားႏငပါ သကဆငေစေၾကာငး သတထားေစလ၍ တငျပျခငး ျဖစပါသည။

ပဥၥမအပငး (၅) ၌ ႏငငတကာဆကဆေရး အေျခအေနမားက တငျပထားသည။ ပထဝႏငငေရးသည ႏငင၏ ႏငငျခားေရး

မဝါဒအေပၚ အဓက ျပဌာနးသည အေၾကာငးတရားျဖစရာ ႏငငတကာဆကဆေရး အေျခအေနမားႏင ႏငးယဥေလလာရန

ေရးသားတငျပထားျခငးျဖစသည။ အထးသျဖင ႏငငျခားေရး မဝါဒမား၊ ေခါငးေဆာငမား၏ သေဘာထားမားက ႏငငတကာ

ဆကဆေရးႏင ႏငငအခငးခငး ဆကဆရာတြင မညမ အေရးပါ အရာေရာကေၾကာငးသေစရန ျဖစသည။ ထ႔အျပင

လကေတြ႕ အသးဝငေသာ မဝါဒ စာတမးတစေစာငျဖစရန ရညရြယျခငးေၾကာငလညးျဖစသည။

နဂးပငးကကား အေထြေထြသးသပခကမားျဖင နတ ထားသည။ နဂးပငး (၂) ပငးရသည။ ပထမတစခမာ ျမနမာအတြကပထဝႏငငေရးဆငရာ စနေခၚခကမားျဖစသည။ ဒတယတစခမာ စာတမး၏ အႏစသာရပငးျဖစေသာ တရတႏင အႏၵယအၾကား ျမနမာႏငင၏ ပထဝႏငငေရးအရ အေရးပါပက တငျပထားသည။ အဆပါ အပငးက တရတအပငးႏင အႏၵယအပငးကခြျခားတငျပထားသည။ တရတႏင အႏၵယ၏ ျမနမာႏငငအေပၚ သေဘာထား၊ ရပတညခကက ရငးရငးလငးလငးႏငးယဥသးသပႏငေစျပး ျမနမာႏငင၏ မဟာဗဟာေျမာကတညရမႈက ႏငငတညေဆာကေရးႏင ႏငငဖြ႕ျဖးတးတကေရးကေဆာငရြကရာ၌ အေကာငးဆးအသးခႏငရန ရညရြယ၍ ေရးသားထားေၾကာငး….. တငျပအပပါသည။

6

နဒါနး

ျမနမာသည အာရတြငအေရးပါေသာမဟာဗဟာေျမာကႏငငတစႏငငျဖစလာသည။ ထသ႔ မဟာဗဟာ ေျမာကႏငငျဖစျခငး

ကားကကေပးေသာတညေနရာေၾကာငျဖစသည။ အထးသျဖင ကမာၻ႕ဇာတခေပၚတြင Strategic Location ကအပငစးရ

ထားသည။ ျမနမာသည အေရ႕ေတာငအာရတြင ပါဝငသည။ ထ႔အတေတာငအာရႏင အေရ႕ေတာငအာရတ႔ ဆကစပရာေနရာ

မာရေနသည။ ေတာငအာရက အႏၵယက လႊမးမးသည။ အေရ႕ေတာငအာရကတရတကလႊမးမးသည။ ထမဟာအငအားၾကး

ႏငငႏစႏငငၾကားတြင ျမနမာရ သည။ ျမနမာအတြက သးတတလငေဆး၊ မသးတတလငေဘး ျဖစသည။ အဓကမာ

ႏငငေခါငးေဆာင မားျဖစသည။ အနာဂတတြင မးဆကသစ ေခါငးေဆာငမားပထဝႏငငေရးအသပါးနပရနလအပသည။

သ႔မဟတကား ျမနမာအတြက အနာဂတတြင ရငေလးစရာ။

ထ႔ေၾကာင အနာဂတျမနမာေခါငးေဆာငျဖစလာမည လငယမားပထဝႏငငေရးအသက ၾကတငေလလာရန လသည။

ေလလာရျဖင မျပးပထဝသေဘာ၏ အနကထသ႔ ဝငေရာကထားရမည။ စနစသည ေျပာငးသည။ မဝါဒသည ေျပာငးသည။

လသည ေျပာငးသည။ မေျပာငးမလကနရေနသညကားပထဝပငျဖစသည။ ႏငငတစခအားမညသ႔ခါမ ပေသမတြကရာ။

ပေသတြကေသာ ႏငငေခါငးေဆာငသည လညကြကမ၍ မရႈမလ ဇာတသမးရတတသည။ ျမနမာအတြက ပထဝသည

အေရးၾကးသည။ ထ႔ေနာက အေရးလညးပါသည။ ပထဝေၾကာငပင ျမနမာသည သမတေအာင တးတကႏငသလ သမတ

ေအာင ခရသညလညး ျဖစႏငသည။ သတခပရနကားပထဝသေဘာက ႏငငေခါငးေဆာငမားသေနရျဖင မျပး ျပညသအမားပါ

မသစတတြင စြကပေနရနလအပသည။

ပထဝႏငငေရးသည ႏငငေရးပထဝမ ဆငးသကလာေသာဘာသာရပျဖစသည။ ပထဝႏငငေရး၊ ႏငငေရးပထဝဝင ဆသည

ဘာသာရပမားသည လမႈေရးပထဝႏင ဆကစပေနသည။ ပထဝႏငငေရးေလလာရာတြင Political Geography ကမေလလာ၍

မရ။ ထ႔အတ Human Geography ကမေလလာ၍ မရ။ လမႈေရး ပထဝဝင ဘာသာရပသည ပထဝႏင

လကတြဆကေလလာေသာဘာသာရပျဖစသည။ လမႈေရးပထဝသည ပထဝဆသည ေျမေရအေပၚ တညရေနေသာ

လမႈေရးျဖစစဥၾကးအားေလလာျခငးလညးျဖစသည။ အထးသျဖင Social Science ဘာသာရပမးလညးျဖစသည။

ပထဝႏငငေရးတြင အေရးၾကးသညကား ႏငငေရးအသျဖစသည။ ေနာကထပအေရးၾကးသညကား ပထဝတ႔၏ သေဘာ

ျဖစသည။ ပထဝသေဘာကေကညကလင ႏငငေရးအသျဖင ေပါငးစပရမည။ ပထဝအေပါငး ႏငငေရး အသဆလင

ပထဝႏငငေရးအျမငကမနးဆႏငလမမည။ ပထဝႏငငေရးေလလာသသည ပထဝဝင ပညာရငမား ကသ႔ ပထဝပညာရပ

ပါအခကအလကမားအားအေသးစတေလလာရန မလအပေခ။ ေလလာႏငလငကား အျပစမဟတ။ သ႔ေသာ ပထဝတ႔

ျဖစေလျဖစထရေသာသေဘာတရားကဗဟျပ၍ စနစတကေလလာထားရန လသည။ ပထဝအေျခခေသာ ႏငငေရးအသ ျဖင

ပထဝႏငငေရးအျမငကရေအာင ၾကးစားအားထတသငသည။ အနာဂတအတြက ေခါငးေဆာငျဖစရန ရညမနးသကား

ၾကးစားအားထတသငသညမဟတ၊ ၾကးစားအားထတ ရမညပငျဖစသည။

ပထဝႏငငေရးသည ျမနမာအတြက အလြနအေရးၾကးလာသည။ အေၾကာငးမာအႏၵယႏငတရတတ႔ မဟာအငအား ၾကးမ

မဟာအငအားလြနအဆငသ႔ တကလမးရန ေျခတၾကြၾကြျဖစေနျခငးေၾကာငျဖစသည။ ကယထကအငအား သာသမားအၾကား

ခငခငမာမာရပတညႏငရန ေတာငတငးေန၍ မျဖစ။ ေပာေျပာငးရမည။ သမေမြ႕ရမည။ အလႈပအရားအရာတြင ညငသာရမည။

ထအရာသည မဟာဗဟာျဖစသည။ သေဇာငးထက ေရေဇာငးထက၏။ သ႔ေသာ ထငးခြလငကားေရျဖင ပက၍ မရ။

7

ျမနမာသည ေရကသ႔ ကငရနလသည။ ထ႔အတ ေရကသ႔ေသာစြမးအငမးကလညးပငဆငရန သငသည။ ႏငငတကာႏင

ဆကဆေရးတြင ေရးပေဝသဏတနးက ကသ႔ ေတာငေတာငၾကးရပေန၍ မရေတာ။ ဂလဘယေခတတြင ဤနညးသည

ဒတေအာကသြားေချပ။ အထးသျဖင မဟာအငအားၾကးႏငငမားႏင ဆကဆေရးတြင သမေမြ႕ ရနလသည။ အၾကမးပတမး

မကငရ။ ႏငငေရး၊ စစေရးႏင ႏငငတကာဆကဆေရးတြင ပျပားပငကသ႔ ေပာေျပာငးရမည။ တစခါတရေလ ယရာယမး

တတရမည။ ေလယရာယမးသည ဆျခငးကားအျမတမးယမးကေနရန ဟဆျခငးမဟတ။ မဟာဗဟာပငးတြင ခငမာ၍

နညးဗဟာပငးတြင ေပာေျပာငးရမညဟဆျခငးျဖစသည။

8

(က) ျမနမာႏငငဆငရာ အခကအလကမား

၁။ ဤစာတမးသည ျမနမာႏငင၏ ပထဝႏငငေရးက ဗဟျပ၍ ေလလာသးသပျခငးျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင

(၁) ျမနမာႏငငႏင ပကသကေသာ ပထဝေရးရာ အခကအလကမား၊

(၂) ျမနမာႏငငႏင ပကသကေသာ ႏငငေရး အေျခအေနမား၊

(၃) ျမနမာႏငငႏင ပကသကေသာ စးပြားေရး အေျခအေနမားက ေယဘယတငျပရန လအပသည။

ျမ႕ေတာ - ေနျပညေတာ (ပဥးမနား)အလ - ဝါ၊ စမး၊ န အေရာင (၃) ေရာငပါရျပး အလယတြင အျဖေရာငၾကယတစလး ပါဝငသည။ႏငငေတာ သခငး - ကမာၻမေၾကေငြေၾကး - ကပအတငးအတာယနစ - ျဗတသ ယနစမား စထားအသးျပသည။ သ႔ေသာ ေဒသအလက ရးရာအခငအတြယမားသးစြသည။အခန - ၆း၃၀ ညေန = ဂအမတ (မြနးတည)

သမငး

၂။ ၁၀၄၄ ခႏစတြင အေနာရထာဘရငသည ပဂတြင ျမနမာႏငငအျဖစစတင တညေထာငခသည။

ပထဝအေနအထား

၃။ ျမနမာႏငငသည ကနးပငးအေရ႕ေတာငအာရေဒသ၏ အေနာကဘကအပငးတြင တညရသည။ ျမနမာ ဟေသာ အမညက

၁၉၈၉ ခႏစတြင တရားဝင ေျပာငးလသတမတခသည။ ယခငက ဗမာႏငင ဟသာ ေခၚဆခၾကသည။ ၁၈၈၅

ခႏစေလာကကတညးက ျပညေထာငစ ဗမာႏငငေတာ ဟ ေခၚတြငခရာမစ၍ ၁၉၈၉ ခႏစတြင ျပညေထာငစ

ျမနမာႏငငေတာဟ ေျပာငးလ ေခၚေဝၚခသည။ ယခ ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြ အျပး ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒျဖင အပခပေသာ

အစးရလကထကတြင ျပညေထာငစ သမၼတျမနမာႏငင ဟ ေျပာငးလသတမတခသည။

ျမ႕ေတာ

၄။ သကရာဇ ၂၀၀၅ အေရ႕ပငးတြင ျမနမာႏငင၏ ျမ႕ေတာမာ ျမ႕ေတာ ရနကနျဖစသည။ ၂၀၀၅ ခႏစတြင ႏငငေတာ

ေအးခမးသာယာေရးႏင ဖြ႕ျဖးေရးေကာငစ အစးရသည ရနကနျမ႕ေတာ၏ ေျမာကဘက မင ၂၀၀ အကြာတြင ရေသာ

ပဥးမနားျမ႕က အပခပေရးဗဟဌာနတစခအျဖစေျပာငးလခသည။ ၂၀၀၆ ခႏစ သ႔ေရာကေသာအခါ အဆပါ ပဥးမနားျမ႕က

ေနျပညေတာဟ ေျပာငးလေခၚေဝၚခ၍ ျမနမာႏငင၏ ျမ႕ေတာအျဖစ ေျပာငးလသတမတခသည။

၅။ ျမနမာႏငင၏ ျမ႕ေတာမာ ေနျပညေတာျဖစသည။ ေနျပညေတာသည ျမနမာႏငင၏ အလယဗဟ တညတညတြင

တညရသည။

9

တညေနရာ

၆။ အေရ႕ေတာငအာရေဒတြင တညရသည။ ျမနမာႏငင၏ ဧရယာစစေပါငး ၆၇၈၅၀၀ စတရနးကလမတာ (၂၆၁၉၇၀

စတရနးမင) ကယဝနးသည။ ေျမာကႏငေတာငသည ၁၉၃၁ ကလမတာ (၁၂၀၀ မင) ရညလား ျပး၊ အေရ႕ႏင အေနာက ၉၂၅

ကလမတာ (၅၇၅ မင) ကယသည။ ျမနမာႏငင၏ အကယအဝနးသည အေမရကနရ တကဆက ျပညနယ ခန႔ရသည။

ျမနမာႏငင၏ ေျမျပငအလားသည ၇၈၀၆ ကလ မတာ (၄၈၅၀ မင) ရ၍ ကမးရးတနးအရညမာ ၁၉၃၀ ကလမတာ (၁၁၉၇ မင)

ပငဆငသည။

၇။ ျမနမာႏငငသည လတက႕ ၁၀ ဒဂရ မ ၂၈ ဒဂရ ၃၀ မနစ အၾကားတညရသည။ အေရ႕ဘကတြင လာအႏငင၊

ေျမာကဘကႏင အေရ႕ေျမာကတြင တရတႏငင၊ အေနာကေျမာကဘကတြင အႏၵယႏငင၊ အေနာကဘကတြင ဘဂၤလားေဒရ

ႏငငႏင အေရ႕ေတာငဘကတြင ထငးႏငငတ႔ႏင ထစပေနသည။ အဒမနပငလယႏင ဘဂၤလားပငလယ ေအာတ႔သည

ေတာငဘကႏင အေနာကေတာငဘကတြင အသးသးရေနသည။

၈။ ျမနမာႏငငသည ကနးတြငးပတႏငငတစႏငငမဟတပ ပငလယကမးရးတနးရသည ႏငငတစႏငငျဖစ သည။ အေရ႕ေတာင

အာရႏငငမားတြင ပငလယကမးရးတနး ရညလားစြာ ပငဆငသည ႏငငတစႏငင လညးျဖစသည။ အေရ႕ေတာငအာရ

ေဒသတြငး ကနးေျမတစဆကတညးရသည အၾကးဆးႏငငတစႏငင လညးျဖစသည။

၉။ ျမနမာႏငင၏ အလားသည ေျမာကမ ေတာငသ႔ တငးတာလင မငေပါငး ၁၂၇၅ မငခန႔ရျပး မႏ ေလးျမ႕ က ဗဟျပ၍

အေရ႕ႏင အေနာကတငးတာလင မငေပါငး ၅၈၀ ခန႔ အထ ကယဝနးသည။

၁၀။ ျမနမာႏငင၏ ေျမမကႏာသြငျပငအေနအထားသည ေျမာကမ ေတာငသ႔ နမဆငးသြားသည အေန

အထားမးေတြ႕ရသည။ အလယတြင ျမစဝမးလြငျပငေဒသရသည။ ျမနမာႏငင၏ အျမငဆးအပငးမာ ေျမာကဘကပငး

ကခငေဒသတြငရသည ခါဂါဘရာဇေတာငျဖစသည။ ထေတာင၏ အျမငေပမာ ပငလယေရမကႏာျပငအထက ၁၉၂၉၆ ေပ

ရသည။ မတာအားျဖင ၅၈၈၁ မတာရသည။ ျမနမာႏငငရ ေတာငတနးမားသည ေယဘယအားျဖင ေျမာကမ ေတာငသ႔

သြယတနးေနသည။ ျမစမားသညလညး ေျမာကမေတာငသ႔ စးဆငးသည။ ဧရာဝတျမစသည ကခငေဒသအတြငး

ေမခႏငမလချမစႏစခ ေပါငးဆ ရာ ျဖစေပၚလာသည။

၁၁။ ဧရာတျမစသည ျမနမာႏငငေျမာကဖားပငးမ အစျပ၍ စတငစးဆငးလာျပး ျမနမာႏငငေအာကပငး ဧရာတတငးႏင၊

ရနကနျမ႕တ႔၌ အဒမနပငလယအတြငးသ႔ စးဆငးသည။ ဧရာဝတျမစသည ျမနမာႏငင အတြငးမာပင အစျပ၍

ျမနမာႏငင၌ပင ပငလယတြငးသ႔ အဆးသတစးဝငသည ထးျခားသည ျမစတစ စငးျဖစသည။

၁၂။ ျမနမာႏငငက ရပသြငျပငအားျဖင ေဒသၾကး (၅) ခ ပငးျခားသတမတႏငသည။

(၁) ေျမာကဘက ေတာငေပၚေဒသ1

(၂) အေနာကဘက ေတာငတနးေဒသ2

(၃) အေရ႕ဘက ကနးျမငေဒသ3

1 Northern mountains2 Western ranges

10

(၄) အလယပငး ျမစဝမးလြငျပငႏင ေျမနမေဒသ4

(၅) ကမးရးတမးေဒသ5

စသညျဖင ပထဝရပသြငျပင (၅) ပငးေတြ႕ႏငသည။

စးပြားေရး

၁၃။ ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရးက သရပခြရာတြင ေစးကြကစးပြားေရးစနစက ၁၉၉၀ ခႏစတြင အစျပေစ၍ ၂၀၁၀ ခႏစတြင

အပအျပငရပလေပၚေအာင အေကာငအထညေဖာေနသညက ေတြ႕ရသည။ ျမနမာႏငင သည ႏငငေရးစနစအမးမးျဖင

ၾကေတြ႕ရေသာ ႏငငတစႏငငျဖစသည အေလာက စးပြားေရးစနစ အမးမးျဖငလညး ႏစပါးသြားခဖးသည အေတြ႕အၾက

ရသည။

၁၄။ ကမာၻ႕စးပြားေရးစနစက အၾကမးဖငးအားျဖင (၂) မးခြျခမးၾကညႏငသည။ ဗဟစမကနးစးပြားေရးစနစႏင ေစးကြက

စးပြားေရးစနစဟ၍ ျဖစသည။ သ႔ေသာ ေစးကြကစးပြားေရးစနစတြင လးဝလြတလပေသာစးပြားေရး စနစႏင

စမခန႔ခြမႈႏငယဥသည ေစးကြကစးပြားေရးစနစဟ၍ ေယဘယ (၂) မးေတြ႕ႏငေသးသည။ ထ႔ေၾကာင ျမနမာစးပြားေရး

သမငးစဥအကဥးႏင ဖြ႕ျဖးတးတကမႈက ႏငးယဥေလလာရာတြင စးပြားေရးစနစ ႏင ဖြ ႕ျဖးေရး ေရခနက တြစပ၍

ေလလာရမညျဖစသည။

၁၅။ ဒတယကမာၻစစအျပးကာလေနာကပငး၊ စစေအးကာလအတြငး ကမာၻ႕ႏငငမား၏ စးပြားေရးစနစမားက ေယဘယ

အၾကမးဖငး သရပခြၾကညရန လအပသည။ ထသ႔ သရပခြရာတြင အၾကမးအားျဖင ပစ (၇) မးက ေတြ႕ရသည။ အဆပါ ပစ

(၇) မးက ေဖာျပ၍ ျမနမာစးပြားေရးစနစက ေဖာျပႏငမည ျဖစသည။

စစေအးကာလအတြငး ေတြ႕ရေသာ ကမာၻ႕ႏငငမား၏ စးပြားေရးစနစ ပၾကမးမာ -

(၁) လစဘရယဒမကေရစႏင လြတလပေသာ ေစးကြက အတြအစပ (အေမရကန ပစ)

(၂) လစဘရယ ဒမကေရစႏင စမခန႔ခြမႈယဥေသာ ေစးကြကအတြအစပ (ဥေရာပ ပစ)

(၃) လမးညႊနဒမကေရစႏင ေစးကြက အတြအစပ (လြတလပေသာ ေစးကြကစနစႏင စမခန႔ခြမႈ ေစးကြကစနစက

ေရာေထြးကငသး) (ေနာက အာရကားျဖစလာမည ႏငငမား၊ အာရပစ)

(၄) လစဘရယဒမကေရစႏင စမကနးစးပြားေရး အတြအစပ (အႏၵယပစ)

(၅) တစပါတစနစႏင စမကနး စးပြားေရး အတြအစပ (ဆဗယက-တရတ ပစ)

(၆) တစပါတစနစႏင ေစးကြက အတြအစပ (လြတလပေသာ ေစးကြက ဆသညထက စခခန႔ခြမႈႏင ယဥေသာ

ေစးကြကကသာ ပအေလးကသည) (ယခ တရတျပညသ႕သမၼတႏငင ပစ)

(၇) ေစးကြကစးပြားေရး (အထးသျဖင စမခန႔ခြမႈႏင ယဥေသာေစးကြက) ႏင ဆရယဒမကေရစ တ႔၏ အတြအစပ

(စကငဒေနးဗးယနးႏငငမားျဖစသည ဆြဒင၊ ေနာေဝ တ႔၏ ပစ)

3 Eastern Plateau4 Central basin and lowlands5 Coastal plains

11

၁၆။ ေဖာျပပါ အတြအစပ ပစ (၇) မးတြင ျမနမာႏငင၏ အေျခအေနက ေအာကပါ အေျခအေနမားအတငး ေတြ႕ရ သည။

၁၉၄၈ မ ၁၉၆၂ အထ (နပါတ-၂)ပစ

၁၉၆၂ မ ၁၉၈၈ အထ (နပါတ- ၅) ပစ

၁၉၈၈ မ ၂၀၀၉ အထ (နပါတ-၆) ပစ

၂၀၁၀ မ ယေန႔ အထ (နပါတ-၃) ပစ ျဖင ျမနမာစးပြားေရး က လပေဆာငေနသညက ေတြ႕ရမည ျဖစပါသည။

အဆပါ နပါတ-၃ အေျခအေနျဖင ပမပျပငသည ေစးကြကစးပြားက ပေဖာတညေဆာက ယေနသည။

ႏငငေရး

၁၇။ ျမနမာႏငငသည ၁၉၄၈ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလ ၄ ရကေန႔တြင ျဗတသ၏ ကလနလကေအာကမ လြတလပေရး ရရခသည။

၁၉၄၈ ခႏစမ ၁၉၅၈ ခႏစအတြငး ပါလမနဒမကေရစစနစက ကငသးသညႏငငေရးစနစျဖင ႏငငေတာအပခပေရး ယႏ ရား

က လညပတခသည။ အဆပါ ပါလမနဒမကေရစစနစက လညပတရာတြင ၁၉၄၇ ခႏစတြင တငးျပျပညျပလႊတေတာ၌

ေရးဆြအတညျပထားေသာ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ (၁၉၄၇ အေျခခဥပေဒ ဟ အမညတြငသည) ျဖင ႏငငေတာ၏ အာဏာ

သးရပက လညပတခသည။

၁၈။ ၁၉၅၈ ခႏစတြင အမေစာငအစးရအမညျဖင ျမနမာႏငင၏ အစးရတစရပ အေျပာငးအလျဖစခသည။ ၁၉၆၂ ခႏစ၊ မတလ

၂ ရကေန႕တြင ဗလခပၾကးေနဝငး ဥးေဆာငသည ေတာလနေရး ေကာငစဖြ႕စညး၍ ႏငငေတာ ၏ အစးရတာဝနက

ထမးေဆာငခသည။ အဆပါ ေတာလနေရးေကာငစသည ဖြ႕စညးပအေျခခ ဥပေဒသစ တစရပက ၁၉၇၄ ခႏစတြင

အတညျပ၍ ႏငငေတာ အပခပေရးက ေဆာငရြကခသည။ အဆပါ ၁၉၇၄ အေျခခဥပေဒသည ဆရယလစ စနစက

အေျချပသည ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒျဖစသည။ အဆပါ အေျခခဥပေျဖငပင ေတာလနးေကာငစ အစးရမ ျမနမာဆရယလစ

လမးစဥပါတအျဖစ ေျပာငးလကာ တစပါတႏငငေရးစနစက ပေဖာခသည။

၁၉။ ၁၉၇၄ ခႏစတြင ျမနမာဆရယလစလမးစဥ ပါတ အစးရသည ျမနမာဆရယလစလမးစဥက ေၾကညာသည။ ထသ႔

ေၾကညာ၍ ျမနမာနညးျမနမာဟနဆရယလစစနစ6 ကကငသး၍ ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရးစနစက ဆရယလစ စးပြားေရးစနစျဖင

အေကာငအထညေဖာ တညေဆာကခသည။ အဆပါ စးပြားေရးစနစက စမကနးစးပြားေရး စနစဟလညး သတမတႏငသည။

၂၀။ ၁၉၈၈ ခႏစ၊ ဩဂတ ၈ ရကေန႔တြင ျမနမာႏငင၌ ႏငငလးဆငရာ ဆပအၾကြမႈၾကး တစရပေပၚေပါက ခသည။ လထသည

ျမနမာဆရယလစလမးစဥပါတ ဥကဌျဖစသည ဥးေနဝငးအစးရက လထအၾကြမႈျဖင ျဖတခႏငခ သည။ ၁၉၉၀ တြင

ႏငငလးဆငရာ ေရြးေကာကပြတစခ ကငးပႏငခသည။ ထ႔ေနာက ႏငငေတာ၏ တညျငမ ေရးက ထနးသမးႏငရန ႏငငေတာ

ျငမဝပပျပားမႈ တညေဆာကေရးအဖြ႕ (နဝတ)7 က ဖြ႕စညးလကသည။ ႏငငေတာ ျငမဝပပျပားမႈတညေဆာကေရး

အဖြ႕ဥကဌမာ ဗလခပၾကး ေစာေမာငျဖစသည။

6 Burmese Way to Socialism7 SLORC (the state Law and Order Restoration Council)

12

၂၁။ ႏငငေတာတညျငမေရးသည ၁၉၉၇ ခႏစ၊တြင အေတာအတနတညျငမလာျပျဖစ၍ ၁၉၉၇ ခႏစ ႏဝငဘာလ ၁၅

ရကေန႕တြင ႏငငေတာျငမဝပပျပားမႈတညေဆာကေရးအဖြ႕က ဖကသမး၍ ႏငင တညေဆာကေရးႏင ဖြ႕ျဖးတးတကေရးက

အဓကတာဝနယေဆာငရြကရန ႏငငေတာ ေအးခမးသာယာေရး ႏင ဖြ႕ျဖးေရးေကာငစ8 က ေျပာငးလ ဖြ႕စညးခသည။

ႏငငေတာေအးခမးသာယာေရးႏင ဖြ႕ျဖးေရးေကာငစ (နအဖ) ၏ ဥကဌမာ ဗလခပၾကး သနးေရႊျဖစသည။

၂၂။ ႏငငေတာ ေအးခမးသာယာေရးႏင ဖြ႕ျဖးေရးေကာငစအစးရသည လမးျပေျမပ (၇)ခက9 က ေရးဆြ၍

စစဘကအပခပသည အစးရမ အရပသားအပခပသည ဒမကရကတစအစးရတစရပအျဖစ တညတညျငမ ျငမ

အသြငကးေျပာငးႏငေရးလပငနးစဥမားက ျပလပခသည။ အဆပါ လပငနးစဥမားက အေကာငအထည ေဖာရန အတြက

အမးသားညလာခက ႏငငလးခေထာကခပြမားျပလပ၍ ဖြ႕စညးအပခပပ အေျခခဥပေဒတစရပက ေရးဆြခသည။ အဆပါ

ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက ၂၀၀၈ ခႏစတြင ျပညလးကၽြတဆႏၵခယပြ10 ျပလပ၍ ၉၂.၄၈ ရာခငႏနးျဖင

အတညျပေထာကခမႈရရကာ ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအျဖစ သတမတခသည။

အဆပါ ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒသည ၂၀၁၀ ခႏစတြင ကငးပေသာ ေရြးေကာကပြအျပးတြင ႏငငေတာ ၏ တရားဝင

အသးျပသည ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒျဖစခသည။

၂၃။ ၂၀၁၀ ခႏစေရြးေကာကပြအျပးတြင အဆပါ အေျခခဥပေဒပါ ျပဌာနးခကမားသည အသကဝငလာျပျဖစ သည။

ထအေျခခဥပေဒပါ ျပဌာနးခကအရ ျပညေထာငစျမနမာႏငငေတာ ဟသည အမညအစား ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ

ဟ ေျပာငးလေခၚေဝၚသတမတခသည။ ၂၀၁၀ ခႏစ ေရြးေကာကပြတြင ေရြးေကာကခရေသာ သမၼတမာ သမၼတ ဥးသနးစန

ျဖစသည။ သမၼတသကတမးမာ ၅ ႏစတစၾကမျဖစသည။ ၂၀၁၅ ခႏစတြင လကရသမၼတသကတမး ကနဆးမညျဖစသည။

သမၼတဥးသနးစနသည ဒမကေရစအသြင ကးေျပာငးေရးကၾကးပမးလပေဆာငေနသည သမၼတအျဖစ ကမာၻ႕ႏငငမား၏

အသအမတျပမႈက ရရေနသည။

8 SPDC (State Peace and Development Council)9 The Road Map

1) Reconvening the NC2) After successful conclusion of the NC, “a step by step implementation of the process necessary for the

emergence of a genuine and disciplined democratic system”.3) Drafting a new constitution according to the basic principles and details ‘laid down’ by the NC.4) A national referendum to adopt the constitution5) Holding of free and fair elections for a hierarchy (National and regional) of legislative bodies or Pyithu

Hluttaws (People’s assemblies) as per the new constitution.6) Convening of the Hluttaw as per the constitution.7) “Building a modern, developed and democratic nation by the state leaders elected by the Hluttaw”

together with the ‘government and other central organs [of state power] formed by the Hlattaw’.

10 Referendum

13

ဇယား - ၁

၁၉၄၈ ခႏစ ကလနအျဖစမ လြတလပေရး ရရ၁၉၅၈ ခႏစ အမေစာငအစးရ တက၁၉၆၂ ခႏစ ေတာလနေရးေကာငစ အစးရ တက၁၉၇၄ ခႏစ ျမနမာဆရယလစလမးစဥပါတ အစးရ သည ဆရယလစစနစျဖင ခတက၁၉၉၀ ခႏစ ႏငငေတာ ျငမဝပပျပားမႈတညေဆာကေရး အဖြ႕(နဝတ) အစးရ တာဝန ေျပာငးလယ၁၉၉၇ ခႏစ ႏငငေတာ ေအးခမးသာယာေရးႏင ဖြ႕ျဖးေရးေကာငစ အစးရအျဖစ ေျပာငးလ အပခပ၂၀၀၈ ခႏစ အမးသားညလာခမားျပလပ၍ ေရးဆြထားေသာ အေျခခဥပေဒက ျပညသ႕ ဆႏၵခယပြ

ျပလပ၍ အတညျပခက ရယ၂၀၁၀ ခႏစ ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြျပလပ၍ ဒမကေရစအသြငကးေျပာငးေရးက ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပ

အေျခခဥပေဒျဖင အပခပသည အစးရျဖင ေမာငးႏင

14

(ခ) ပထဝႏငငေရးဆငရာ အခကအလကမား

ေဝါဟာရ

၂၄။ ပထဝႏငငေရး (Geopolitics) ဟေသာ ေဝါဟာရက ဆြဒငႏငငေရးသပၸပညာရင ရးေဒါရယလင က ၁၈၉၉ခႏစတြင စတင သးစြခသည။ သ႔ေသာ ၁၉၃၀ ခႏစေလာကကမ ပထဝႏငငေရးဆသညေဝါဟာရကႏငငေရးနယပယတြင တြငတြငကယကယ သးစြလာခၾကသည။

ပထဝႏငငေရးႏင ႏငငေရးပထဝ၏ ကြာျခားပ

၂၅။ ပထဝႏငငေရး (Geopolitics) ဆသညမာ ပထဝက အေျချပ၍ ေလလာေသာႏငငေရးျဖစသည။ ပထဝႏငငေရးက ေလလာလင မားေသာအားျဖင ႏငငေရးပထဝ (Political Geography) ႏင ေရာေထြးႏငစရာအေၾကာငးရသည။ ပထဝႏငင ေရးသည ပထဝကအေျခခေသာႏငငေရးျဖစျပး ႏငငေရးပထဝသည ႏငငေရးက အေျချပ၍ ေလလာေသာပထဝျဖစ သည။ ထ႔ေၾကာင ပထဝႏငငေရးသည ႏငငေရးဘာသာရပ ျဖစသည။ႏငငေရးပထဝသည ပထဝဘာသာရပျဖစသည။ ပထဝႏငငေရးသည ႏငငေရးက ဗဟျပျပး ပထဝကအေျခခေသာ ႏငငေရးဘာသာရပဟ ဆလင ျပညစႏငစရာ အေၾကာငးရသည။ ထ႔အတ ႏငငေရး ပထဝသညပထဝက ဗဟျပျပး ႏငငေရးက အေျခခေသာ ပထဝဘာသာရပျဖစသည။

ပထဝႏငငေရးအခကအလက

၂၆။ ပထဝႏငငေရးဟ ဆလကလင ပထဝႏငစပဆငေသာ အဓကအခက (၆) ခကက ဗဟျပရသည။၁။ နယေျမအကယအဝနး၊ နယေျမ အရြယအစား Size

၂။ တညေနရာအေနအထား Location

၃။ ရာသဥတ အေျခအေန Climate

၄။ ေျမမကႏာသြငျပငအေနအထား Topography

၅။ လဥးေရတညရမႈပစ Demography

၆။ သဘာဝသယဇာတခေအာငးမႈ Natural Resources

ပထဝႏငငေရး၏သဘာဝ

၂၇။ ပထဝႏငငေရးသည ႏငငေရးသပၸႏင ႏငငတကာဆကဆေရးပညာရပတြင အဓကအေရးပါေသာ ဘာသာရပျဖစသည။ ပထဝႏငငေရးက ႏငငေရးသပၸပညာရငမား၊ မဝါဒခမတသမား ႏင ႏငငတကာ ဆကဆေရးနယပယတြင ကငလည ေနသညပဂၢလမား အထးျပေလလာသည။ ႏငငတညေဆာကေရးသမားမား၊ႏငငေရးအၾကေပးမားႏင သအမတမား၊ သတမနမား အထးသျဖင ေလလာ အပသည ဘာသာရပျဖစသည။ပထဝႏငငေရးသည သအရသေဘာအရ ကယေျပာသညဟ မဆႏင။ သ႔ေသာ သေဘာတရားအရ အလြနကယျပန႔သည။ ပထဝသေဘာက လက၍ ႏငငေရးအယအဆ၊ ႏငငေရး အျမငမားက ၾကညရႈသးသပႏငသည။ပထဝႏငငေရးသည လမႈပထဝဝငဘာသာရပ၊ မႏပထဝဝင၊ ႏငငေရးပထဝဝင စသညဘာသာရပမားျဖငလညး ဆကစပေနသည။

15

ပထဝႏငငေရးႏင ႏငငျခားေရးမဝါဒ

၂၈။ ပထဝႏငငေရးရာ အခကအလကမားသည ႏငငျခားေရးမဝါဒခမတရာတြင အလြနအသးဝငသည။ ထ႔အျပငအျခားႏငငမားက ခမတထားေသာ ႏငငျခားေရးမဝါဒမား၏ အႏစသာရက ခညးကပေလလာရာတြငလညးမားစြာ အေရးပါ၊ အရာေရာကသည။ ထ႔ေၾကာငပင ႏငငျခားေရးမဝါဒသညသည ႏငင၏ပထဝႏငဆကစပေနသညဟ ဆျခငးျဖစသည။ ႏငငပထဝဆသညကပင ပထဝႏငငေရးျဖစသည။

Foreign Policy related with State Geography especially Geopolitics

၂၉။ ပထဝႏငငေရးက အဓကအားျဖင နကနကနနေလလာသရထားသတ႔ကား ႏငငျခားေရးမဝါဒက ခမတသမားႏင ႏငငျခားေရးမဝါဒက အေကာငအထညေဖာသမားျဖစသည။ အေၾကာငးမာ ႏငငျခားေရးမဝါဒက ခမတရာတြင ပထဝႏငငေရးသေဘာသည အဓကပါဝငေနသည။ ႏငငျခားေရးမဝါဒသည ႏငငအခငးခငး ဆကဆရာတြင မမႏငင၏ အကးစးပြားက အဓကအေကာငအထညေဖာရေသာသေဘာရသည။ ႏငငအကးစးပြားသညပထဝေရးအရ မားစြာဆကစပေနသည။ ေျမကမာၻေပၚတြင ႏငငမား ျဖစေပၚလာသည။ ျဖစေပၚလာေသာႏငငမား၏ တညေနရာ၊ အကယအဝနး၊ ရာသဥတ၊ လဥးေရ၊ ေျမမကႏာသြငျပင အေနအထားစသညပထဝေရးရာအခကအလက မားအေပၚမတည၍ ႏငငမား ပါဝါရျခငး၊ မရျခငး ျဖစလာရသည။ ထ႔ေၾကာငႏငင၏ပါဝါသည ပထဝေရးရာအခက အလကမားေပၚတြင မားစြာမတညေနသည။

နယေျမအကယအဝနး၊ နယေျမအရြယအစား (Size)၃၀။ ႏငငတစခ၏ နယေျမအကယအဝနးသည ႏငင၏ပါဝါက အေထာကအကျပသည။ နယေျမအကယ

အဝနးတြင အၾကးမားဆး ရရားႏငငႏင အေသးငယဆးႏငငျဖစေသာ စငကာပ၊ ဗာတကနစးတး စသညႏငငမားႏင ယဥတြစဥးစားႏငသည။ နယေျမအကယအဝနးၾကးမားျခငးသည ႏငငပါဝါ အလအေလာကရရလာျခငး အေၾကာငးလညးျဖစသည။ ဥပမာ၊ ရရား၊ တရတ၊ အႏၵယ၊ ဘရာဇး၊ အေမရကန၊ ဩစေတးလ၊ကေနဒါ စသည ႏငငမားျဖစသည။ ႏငငနယေျမ အကယအဝနးၾကးမားလင ၾကးမားသေလာကပါဝါတစစတစရာက ရရျပးျဖစသည။

၃၁။ ႏငင၏နယနမတကယဝနးျခငးေၾကာင အားသာခကမား ျဖစလာသလ အားနညးခကတစခ႕လညး တြဖကပါလာတတသည။ ႏငင၏အခပအျခာအာဏာနယနမတစညးက ကာကြယရန စစေရးအငအား ေတာငတငးရနလသည။ နယနမတကယဝနးေသာႏငငမားရ နယစပေဒသမားတြင နယျခားေစာငတပမား ထားရရျခငးေၾကာင စစေရးအသးစရတ မားစြာအသးျပရသည။ ထ႔ေၾကာင စစေရးအသးစရတသည ႏငငေတာဘ႑ာမ ရာခငႏႈနးအေတာမားမား ထတသးရေသာ အားနညးခကမးရသည။ ထ႔အတ နယစပေဒသမားတြငအထးသျဖင နယေျမ မတညျငမမႈျဖင ၾကရတတသည။ လမးစသပနမား၊ လကနကကငအငအားစမားခေအာငးရာ ေဒသသည နယစပေဒသအမားစျဖစသည။ အထးသျဖင လမးေပါငးစ တညရေနေသာႏငငမးတြင ထသ႔ေသာ ျပနာမားရငဆငရတတေလရသည။

တညေနရာအေနအထား (Location)၃၂။ ႏငငတစခ၏ တညေနရာသည ႏငငအတြက အလြနအေရးပါသည။ ႏငငတညခအတြက တညေနရာသည

သဘာဝကေပးေသာ ကတရားဟ ဆႏငသည။ တညေနရာအေနအထားက အၾကမးျဖငးအားျဖင အခက (၃)ခကျဖင ခြျခားၾကညႏငသည။

16

(က) ကနးတြငးပတႏငင Close position (land lock State)

(ခ) ကမးရးတနးရ ႏငင Open position

(ဂ) ကၽြနးႏငင Island

၃၄။ကနးတြငးပတႏငငကနးတြငးပတႏငငမား၏ အဓကအားနညးခကမာ ပငလယထြကေပါကမရရျခငးပငျဖစသည။ ထ႔ေၾကာငမမေဘးပတလညရႏငငမားႏင သငျမတေအာငေနထငရသည။ ကနးတြငးပတႏငငမား၏ ႏငငျခားေရးမဝါဒသည နယနမတခငးထစပေနေသာ အမနးခငးႏငငမားႏင ဆန႔ကငဘကရ၍ မရေခ။ မမႏငငရငသနေရး၊ဖြ႕ျဖးတးတကေရး အတြက အမနးခငးႏငငမားက အျမမခေနရေသာသေဘာရသည။ ပငဆငသညပငလယမရ၍ ေရတပအငအားက ေကာငးစြာတညေဆာကခြငမရ။ ထ႔ေနာက အမနးခငးႏငငမားႏင ဆကဆေရးေျပလညေအာင အျမၾကးစားအားထတ ေနရသည။ ပငလယထြကေပါကမရျခငးေၾကာင အေလာေပးလကေလာရေသာမဝါဒမား မားစြာရသည။ ထ႔အတ ပငလယမရရသည အကးအျမတခစားမႈမားလညးအလအေလာက ပကရသည။ ပငလယအစားအစာႏင သယဇာတ မားက ႏငငျခားတငးျပညမ အျမတမးတငသြငးေနရသည။ ႏငငအတြငး ျမစေခာငးအငးအငမား ေပါမားစြာမရလင ထဒကၡသည ကနးတြငးပတတညရေနေသာႏငငအဖ႔ မေထာငးသာလေခ။ ဥပမာ သကႏာရမားႏင ကနးတြငးပတျဖစေနေသာ အာဖရကအလယပငးႏငငမားျဖစသည။

၃၅။

၃၆။

ကမးရးတနးရႏငငပငလယကမးရးတနးရေသာႏငငသည ႏငငတစႏငငအဖ႔ မားစြာ အဖးတနသည။ ပငလယေရတပအားကတညေဆာကရန အခြငအလမးရသည။ ပငလယေရတပအငအားသာ ၾကးမားပါက ရနသက အလအေလာကကာကြယ ျပးေသာ သဘာဝအတားအဆးျဖစေနသည။ အထငရားဆးသာဓကမာ ဥေရာပတြင ျပငသစဧကရာဇ နပလယ အငပါယာ ခ႕ထြငရာတြင ဂရတျဗတနပါဝငသြားျခငး မရေခ။ ျဗတနသည ပငလယအတားအဆးျဖင သဘာဝအကာအရက ရရထား ေသာေၾကာငျဖစသည။

ပငလယကမးရးတနးရေသာႏငငတြင အေနအထား ၂ မးကေတြ႕ရျပနသည။ ကမးရးတနးရညလားစြာပငဆငေသာႏငငႏင ပငလယကမးရးတနး အနညးငယသာပငဆငေသာႏငငဟ၍ ေတြ႕ရျပနသည။ ပငလယကမးရးတနးရညလားစြာ ပငဆငျခငးသည ပငလယေရတပအငအားက တညေဆာကႏငခြငကလညးရရသည။ ထ႔အျပင မမပငဆင ထားေသာ ပငလယျပင၏ မဟာဗဟာအခကအျခာကမႈသည ပငလယကမးရးတနးရ ႏငငအတြက လြနစြာအေရးပါ သည။

၃၇။

၃၈။

ကၽြနးႏငငကၽြနးႏငငတြင အမးအစား (၂) မးခြျခားႏငသည။

(က) ပငမကၽြနးၾကးတစခတညးသာ တညရေသာႏငင(ခ) ကၽြနးစမားမား စေပါငးထားေသာႏငင ဟ၍ ျဖစသည။

မာဒါဂတစကားသည ပငမကၽြနးၾကးတစခတညးသာရေသာႏငငျဖစသည။ ပငမကၽြနးၾကးဆသညမာ ႏငငတြငအဓကပငဆငထားေသာ၊ တစဆကတညးရ ကနးေျမၾကးက ဆလသည။ သရလကၤာႏငငသညလညးပငမကၽြနးတစခ သာရေသာႏငငအမးအစားျဖစသည။ စကၤာပသညလညး ထနညးလညးေကာငးပငျဖစသည။ကၽြနးစမားစေပါငးထား ေသာႏငငသည ဖလစပင၊ အငဒနးရားကသ႔ေသာေသာႏငငမားပငျဖစသည။ ထကသ႔

17

ေသာႏငငမားတြင အဓကကၽြနး ၾကးမားလညး ရသည။ ကၽြနးငယအမားအျပားလညး ပငဆငထားသည။ဖလစပငတြင ကၽြနးေပါငး ၇၀၀၀ ေကာခန႔ရ သည။ အငဒနးရားတြင ကၽြနးေပါငး ၁၃၀၀ ရသည။ကၽြနးႏငငျဖစ ျခငးေပၚမတည၍ အားနညးခက၊ အားသာခကမားျဖစ ေပၚလာသည။ ကၽြနးစအမားအျပားစစညးျဖစတည ေနျခငးသညလညး အားနညးခကကယစရေနသည။

၃၉။ရာသဥတအေျခအေန (Climate)ကမာၻ႕ရာသဥတအား အၾကမးဖငးအားျဖင အေျခအေန (၅) ရပတြငေတြ႕ရသည။ ထအေျခအေနတြင ရေသာေဒသၾကး (၅) ရပရသည။

(၁) ပလြနးေသာ ေဒသ(၂) အပပငးေဒသ(၃) သမပငးေဒသ(၄) အေအးပငးေဒသ(၅) အေအးဆးေဒသ ဟ၍ ေဒသၾကး (၅) ခ ပငးျခားႏငသည။

၄၀။ အေကြတာမဥးေပၚႏင အေကြတာရပဝနးေဒသသည အပဆးေဒသျဖစသည။ ၎သည အပပငးဇႏင ဆကစပလကရသည။ ဝငရးစြနးေဒသမားသည အေအးဆးေဒသမားျဖစသည။ ထေဒသမားတြင တစႏစပတလးေရခေနသည။ အေကြတာရပဝနးေဒသသည သကႏာရမားျဖင အတျပးေနသည။ အထးသျဖင သမပငးဇတြငကေရာကေသာ ႏငငမား သည ရာသဥတအသငအတငရရျခငးေၾကာင စးပြားေရးဖြ႕ျဖး တးတကေလရသည။အမားအားျဖင သမပငးဇရႏငငမား သည စကပးေမြးျမေရးလပငနးမားတြင ေအာငျမင ျဖစထြနးေလရသည။

၄၁။ အရစၥတတယသည သမပငးဇတြငရေသာလမားသည အပပငးဇႏင အေအးပငးဇတြငရေသာ လမားထကအားသာခကမားစြာရသညဟဆသည။ အထးသျဖင ေတြးေခၚေျမာျမငစြမးအား၊ စတဓာတပငးဆငရာမားတြငမားစြာ ကြာျခားသညဟဆသည။ ရာသဥတအေျခအေနသည တငးျပညအတြငးေနထငေသာ လမား၏စရကလကၡဏာမား အေပၚတြင မားစြာ လႊမးမးမႈရသည။ ဥးေႏာကဖြ႕ျဖးမႈ၊ ေတြးေခၚစဥးစားႏငမႈႏငစတဓာတအရညအေသြးမားသည မမေနထငရာရာသဥတအေျခအေနႏင ဆကသြယေနသည။ ေဂါတမဗဒၶသည ဥတသပၸာယမတျခငးက ေဟာၾကားထားခသညလညးရသည။ ပတရပအရပေဒသတြင ဥတသပၸာယမတျခငး သညလညး အခကတစခကပါဝငသည။

၄၂။ ရာသဥတက ေထာငေပါငးစ ဘကေပါငးစမ ၾကညႏငသည။ ႏငငတစခအေနျဖင ရာသဥတအခက အလကမား သည ႏငငဖြ႕ျဖးတးတကေရးႏင ႏငငလျခေရး၊ ကာကြယေရးအတြက မားစြာ အေထာက အကျပသည။ဂပနႏငငသည မနတငးဒဏ၊ ငလငဒဏက အျမလလခစားေနရေသာ ႏငငျဖစသည။ ငလငေၾကာငပငလယမနတငး၏ ဖကဆးမႈ ဒဏ က ခစားရသည။ ထ႔ေၾကာင ႏငင၏ ဖြ႕ျဖးတးတကေရးအတြကအေႏာကအယကျဖစရသည။ ဥေရာပေျမာကပငးႏငင ေတာေတာမားမားသည ရာသဥတေအးလြနးေသာဒဏက အနတႏငရန မမ၏အမအတြငး ဓာတေငြ႕ျဖင အျမတမးအပ ေပးထားရသည။ ရရားမဓာတေငြ႕အားအျမတမး ဝယယသးစြေနရသညအတြက ႏငငဝငေငြအား ေလာပါးေစရသည။ ရာသဥတေအးလြနး၍ခရးသြားလပငနးအား အျမတမး မလပကငႏငေခ။

၄၃။ ဒတယကမာၻစစကာလတြင ဂာမနတ႔သည ရရား၏အေအးဒဏေၾကာင စစခ၊ စစတကျခငး မျပႏငခေခ။ ရရားႏငင၏ ေျမာကဘကတစခမးလးသည အျမေအးခေနေသာရာသဥတရျခငးႏင ေတာငတနး၊သစေတာမား

18

ထထပစြာ ရေနျခငးေၾကာင ႏငငလျခေရးအတြက သဘာဝအတားအဆးက အလအေလာကရရထားသည။ေအးလြနးပလြနးေသာ ႏငငမားတြင စကပးေရးႏင ေမြးျမေရးမျဖစထြနး၍ စားနပရကၡာဖလမႈအတြကအခကအချဖစႏငသည။ အထငရားဆး ဥပမာကား အာဖရကအလယပငး ကနးတြငးပတႏငငမားျဖစသည။အပပငးသကႏာရေဒသျဖစျခငးေၾကာင ျမစေခာငး အငးအငရားပါးသည။ စကပးေရးႏင ေမြးျမေရးမျဖစထြနး။ ထ႔အတ ပငလယကမးရးတနး ပငဆငျခငးမရျခငးေၾကာင ပငလယဆငရာ စားေရရကၡာလညးမရရေခ။ ႏငငအတြငး ေျမေအာကသယဇာတကသာ မခေနရသည။ ႏငငနယနမတ အတြငး သဘာဝသယဇာတ ခေအာငးမႈပမာဏ နညးပါးလငကား ပမ၍ပင ဆငးရမြေတရသည။ ရာသဥတဆသည ရႈေထာငကၾကညရႈလငကား သမပငးဇတြင ကေရာကေနေသာ ႏငငမားသည အေကာငးဆးအေနအထားပငျဖစသည။

၄၄။ေျမမကႏာသြငျပငအေနအထား (Topography)ႏငငတစႏငငအတြငးပငဆငထားေသာ ေျမမကႏာျပငအေနအထားသည လြနစြာအေရးပါသည။ ေျမမကႏာသြငျပငက လက၍ ႏငငဖြ႕ျဖးတးတကျခငး၊ မတးတကျခငးလညး ျဖစလာရသည။ ေျမမကႏာသြငျပငကြာျခားရျခငး၏ အားသာခကမားရသည။

၄၅။ ေျမမကႏာသြငျပငက အၾကမးဖငးအားျဖင ေဒသ (၅) မးခြျခားႏငသည။ (၁) ေတာငေပၚေဒသ (၂) ေျမလတေဒသ (၃) ေျမျပန႔ေဒသ (၄) ျမစဝကၽြနးေပၚေဒသ ႏင (၅) ပငလယကၽြနးေဒသ ဟ ခြျခားသတမတႏငသည။

၄၆။လဥးေရတညရမႈပစ (Demography)Demography သည ႏငငအတြငး လဥးေရပ႕ႏ႕တညရေနမႈအေနအထားက ေလလာေသာ ဘာသာရပျဖစသည။ ႏငငတြငးတညရေနေသာ လဥးေရအခးအစား၊ ကားမ အခးအစားႏင အသကအရြယ ကြာျခားမႈမားက သပၸ နညးကေလလာျခငးျဖစသည။ လဥးေရတညရေနမႈပစက လက၍ ႏငင၏ ဖြ႕ျဖးတးတကမႈအေနအထားက ၾကညရႈသး သပႏငသည။ လဥးေရအေနအထားက လက၍ ႏငငဖြ႕ျဖးျခငး မဖြ႕ျဖးျခငးျဖစလာသည။ ထ႔ေၾကာင လဥးေရပမာဏ၊ ထပမာဏအတြငး လတ႔၏အရညအေသြး အတငးအတာကလက၍ တးတကမႈမားျခငး နညးျခငးမားျဖစလာရသည။

၄၇။ ႏငငအတြငး လဥးေရပမာဏ (Population) မားျပားျခငးသည ႏငငအတြက ပါဝါရရာရေၾကာငး အေၾကာငးတစချဖစလာႏငသလ အားနညးခကလညး ျဖစလာႏငသည။ အားနညးခကဆသညမာ ႏငငဖြ႕ျဖး တးတကမႈနညးပါးေနလင မားျပားေသာလဥးေရသည ႏငငအတြက ဝနထတဝနပးတစချဖစလာႏငသည။ ဆငးရမြေတသညလဥးေရမား ျပားျခငးေၾကာင ႏငငဖြ႕ျဖးတးတကမႈေႏာငေႏးရသည။

၄၈။ သ႔ေသာအျခားတစဖကတြငလညး လဥးေရမားျပားျခငးေၾကာင ပါဝါတစခအား အလအေလာက ရရလာျခငးမးလညးရသည။ ဥပမာ - တရတ၊ အႏၵယႏင အေမရကနႏငငတ႔ျဖစသည။ တရတသည လဥးေရ ၁ ဒသမ ၃ဘလယရ သည။ အႏၵယသည လဥးေရ ၁ ဒသမ ၂ ဘလယရသည။ အေမရကနသည လဥးေရ သနး ၃၅၀ခန႔ရသည။ ေရးအခါက လဥးေရမားျပားျခငးသည စစသညအငအား မားျပားေစျခငး အေၾကာငးတစချဖစေသာေၾကာင ႏငင၏စစေရးပါဝါက အလအေလာကျဖညတငးျပးသားျဖစေနသည။ လဥးေရမား

19

ျပားလာေစျခငး၏ အဓကသာဓကတစခရသည။ ဒတယ ကမာၻစစၾကး မျဖစပြားမကာလအတြငး နာဇဂာမနမဟစတလာသည လဥးေရတးပြားေရးစမကနးက အေကာငအထည ေဖာခသည။ မသားစမားအား ကေလးမားမား ေမြးေစရန ေခးေငြမား၊ ေထာကပေၾကးမား ေပးသည အစအစဥျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ႏငငအငအားၾကးမားရျခငး၏ အေၾကာငးတြင စြမးရညရေသာလဥးေရမားျပားစြာတညရေနျခငးသညလညး တစခအပါအဝငျဖစသည။

၄၉။ ႏငင၏လဥးေရအရြယအစားႏင အရညအေသြးက ခငခနႏငရန အဓကသထားရမညအခကကားPopulation, Workforce ႏင Human Resources ဟေသာ ေဝါဟာရမားက ခြခြျခားျခား သျမငရနပငျဖစသည။ Population ဟသည လဥးေရအေရအတြကသာျဖစသည။ အရညအေသြးမဟတေသးေခ။ႏငငအတြငး ေမြးကငးစကေလးမအစ ေသခါနး လၾကးမားအထ ေရတြကထားေသာ အေရအတြကပမာဏျဖစသည။ Workforce သည လဥးေရ အေရအတြကထမ အလပလပႏငစြမးရေသာ လမားကဆလသည။ အသကအရြယအားျဖင ၁၆ ႏစ ႏင ၆၅ ႏစ ၾကားရေသာ လဥးေရ ပမာဏက ဆလသည။ထအလပလပႏငသည လဥးေရထတြငမ ပညာျဖငလပကငေသာ ေကာလာျဖလပသားမားက သာလ႕အရငးအျမစ Human Resource ဟ ေခၚႏငသည။ အထးသျဖင Human Resource သညကာယလပသား မဟတ။ ဥးေႏာကလပသားျဖစသည။ ႏငငလဥးေရအတြငး ဥးေႏာကလပသားမားမားျပားလာေလေလ ႏငငတးတကမႈ ျမငမားလာေလေလ ျဖစသည။

၅၀။သဘာဝသယဇာတခေအာငးမႈ ပမာဏႏငငတစႏငငအေနႏင သဘာဝသယဇာတတညရေနမႈသည လြနစြာအေရးပါသည။ အေၾကာငးမ သဘာဝသယဇာတသည ဖြ႕ျဖးေရးျဖစစဥမားႏင တြဖကေနေသာေၾကာငျဖစသည။ ႏငငတစႏငငသည သဘာဝသယဇာတ ၾကြယဝလင ကကေပးေသာ မဟာေကာငးခးတစချဖစသည။ သယဇာတက အမျပ၍ႏငငဖြ႕ျဖးတး တကေအာင လပေဆာငႏသည။ အထးသျဖင သယဇာတသည သခညးသကသကအဖးတနသည။ သ႔ေသာ နညးပညာျဖင ေပါငးစပ၍ ထတလပႏငပါက ပ၍ တနဖးျမငလာသည။ ဤသညကValue added ဟ ဆၾကသည။

၅၁။ သဘာသယဇာတရျခငးသည ခမးသာေသာ ႏငငျဖစေစရန အေၾကာငးျဖစသည။ သ႔ေသာ သယဇာတၾကြယဝတငး ခမးသာၾကြယဝလမမညဟ တစထစခ တရားေသ မတယ မထားသငေခ။ သယဇာတၾကြယဝျပး ဆငးရေသာ ႏငငမားလညး အမားအျပားရသည။ အာဖရက ႏငငေတာေတာမားမားသညထနညးလညးေကာငး ျဖစသည။ သယဇာတမားျဖစသာ စန၊ သတႏင ေရႊ၊ သစ အစရသညသဘာဝသယဇာတမားရေသာလညး ျပညတြငး ပဋပကၡမားႏင ျပညႏကေနသည။ ျပညတြငးစစမားႏငႏငငဆငးရရသည။

၅၂။ နညးပညာမရျခငး၊ ျပညတြငးတညျငမမႈမရျခငး(တနညး) တရားဥပေဒစးမးမႈ မရျခငး စသညအခကမားေၾကာင ဆငးရရသည။ စငကာပႏငငသည သယဇာတအားျဖင ဘာမမထြက။ သ႔ေသာ မမႏငငကခမးသာၾကြယဝေအာင လပေဆာငႏငေပသည။

Natural Resource + Technology + Regulation = Wealth StateNatural Resource + Technology – Regulation = Fail State

20

၅၃။ သယဇာတရျခငးက နညးပညာမား၊ တရားဥပေဒေကာငးမားျဖင ပပးမသာ ခမးသာေသာ ႏငငတစချဖစလာႏငသည။ သယဇာတၾကြယဝတငး ခမးသာေသာႏငငျဖစရမညဟ တရားေသ မမတသင။

၅၄။

၅၅။

အရစၥတတယ၏ ပထဝႏငငေရးဆငရာ အယအဆမား

o ႏငငတစခတြငျပညပမဝငေရာကတကခကျခငးက ကာကြယေပးမညေတာငတနးမား ဝငးရထားလငေကာငး သည။ ကးသနးေရာငးဝယေရးအတြကဆပကမးေကာငးမား ရရမည။

အရစၥတတယသညတငးျပညႏင လမးအေပၚရာသဥတ၏ အကးသကေရာကမက တငျပခသည။Climate Effect on States

o ေအးေသာတငးျပညမား (အထးသျဖင) ဥေရာပတကမလမားသည စတဓာတတကၾကြမႈရေသာလညးကၽြမးကငမႈႏငဥာဏရညဖြ႕ျဖးမႈတြင အားနညးသည။ ထ႔ေၾကာင ၎တ႔သည လြတလပေရးကထနးသမးထားႏငေသာလညး ႏငငေရးတြငဖြ႕ျဇးမႈမရ။ အျခားသမား (ႏငငမား) ကအပခပႏငစြမးမရ။

o အာရတကသားမားသည ကၽြမးကငမႈရ၍ဥာဏရညဖြ႕ျဖးၾကသည။သ႔ေသာစတဓာတတကၾကြမႈမရ။ထ႔ေၾကာင အျခားသမား၏ လကေအာကသ႔ေရာက၍ ေကးကၽြနျဖစရသည။

o ရာသဥတမေအးလြနးေသာ ဂရႏငငမလမားမာမႏစဖကစလးမ အားသာခကအရညအခငးမားကပငဆင၍ လြတလပစြာေနႏငသည။ ႏငငေရးပညာဖြ႕ျဖးမႈရသည။ ျပညတြငးစညးလးညညႊတမႈသာရပါက အျခားသမား (ႏငငမား)က အပခပႏငစြမးရသည။

၅၆။ ျမနမာႏငငသည အေရ႕ေတာငအာရတြင ကနးေျမအားျဖင တစဆကတစစပတညး တညရေသာႏငငမားထတြင အၾကးဆး ႏငငတစႏငငျဖစသည။ အငဒနးရားႏငငသည ကနးေျမအားျဖင ဆကစပၾကညလင ျမနမာႏငငေလာက မကယဝနးေခ။ ျမနမာ အေနျဖင စတရနး ကလမတာ ေျခာကသနးေကာရသည။ ေရးျမနမာဘရငမား လကထကအခါက ျမနမာျပညသည နယေျမ ကယဝနးျပး လဥးေရ အငမတန နညးပါးေသာေၾကာငလဥးေရ မားျပားေစရန ယးဒယားႏင အႏၵယဘကမ အႏၵယလမးမားက ျမနမာျပည သ႔ေခၚလာ၍ အေျခခေနထငႏငေအာင ေနရာခထားမႈပင ျပလပခသည သာဓကမား ရသည။ ထအျဖစအပကမားကလညး သမငးမတတမးမားတြင ေတြ႕ရရသည။ ထအခကက ေထာကရႈျခငးအားျဖင ျမနမာႏငငသည နယေျမအားျဖငမမေနထငႏငသည ပမာဏထက ေကာလြနၾကးမားေနသညက ေတြ႕ရသည။

၅၇။ နယေျမအားျဖင ကယျပန႔ျခငးသည သခညးသကသက ကယျခငး မဟတ။ ေျမျပင၊ ေရျပင အားျဖငသယဇာတမား တညရရငသနေပါကဖြားရာ ေရေျမျဖစသညကေတြ႕ရသည။ ျမနမာသည ကနးေျမအားျဖငကယျပန႔သလ ပငလယကမးရးတနး ပငဆငမႈလညး ၾကးမားသည။ ကနးေျမအတြငးတြငလညး ျမစေခာငး၊အငးအင၊ ေပါမားၾကြယဝသည တငးျပညျဖစသည။

၅၈။ ျမနမာသည သဘာဝသယဇာတအားျဖင ၾကြယဝသည တငးျပညျဖစသည။ ကခငျပညနယတြင ေကာကစမးထြကသည။ မးကတေဒသတြင ပတျမားထြကသည။ သစေတာ သယဇာတမားသည ေတာငေပၚ၊ ေျမျပန႔ႏငျမစဝကၽြနးေပၚ မကန ၾကြယဝသည။ ေကာကမးေသြး ေလာငစာမားစြာ ထြကရသည။ ထ႔အျပင ကနးတြငး

21

11 စနဝငးစန/ ေခတသစ တရတျမနမာဆကဆေရး/ စာ- ၂၀၄

ေရနႏင သဘာဝဓာတေငြ႕မား ေပါၾကြယဝစြာ ထြကရသည။ ကနးတြငးပငးသာမက ကမးလြန သယဇာတပါေပါၾကြယဝသည။ ယတစြအဆး ႏကလးယား ကနၾကမးျဖစသည ယေရနယ ဓာတသတပါ ထြကရသည။စကမႈ၏ အဓက ဇာတေကာငျဖစေသာ သ၊ သတ၊ ေၾကးန စသည ဓာတသတမားပါ မကန ထြကရသညတငးျပညျဖစသည။ ျမနမာႏငငသည ဓာတသတ သယဇာတအားျဖင ၾကြယဝသည။ သစေတာ သယဇာတလညး ၾကြယဝသည။ ရပၾကြငးေလာငစာ အရငးအျမစမား ပမာဏၾကးစြာ ခေအာငးေနသည။

၅၉။ အဆပါ ၾကြယဝမႈသည ေျမၾကး အတြငးပငး၌ ၾကြယဝျခငးသာ ျဖစသည။ ေျမျပငေပၚ၌ ထြကရသညသယဇာတမား မပါဝငေသးေခ။ ျမနမာႏငငသည ဥတရာသ (၃) ပါးရသည ႏငငျဖစသည။ ထ႔အေၾကာငးတစခတညးသာမက ေျမမကႏာသြငျပငအေနအထားသည ညညႊတမတသည သေဘာတြငရသည။ ဆးႏငးမားေအးခရာ၊ ေတာငေပၚေဒသ ရသည။ တဖန အေအးပငး ေဒသျဖစသည ေတာငေပၚ ကနးျပငျမင ရသည။ေျမလတေဒသရသည။ ေျမျပန႔ေဒသရသည။ ထ႔အျပင ေတာငေပၚ ေျမျပန႔လြငျပငပါ ရသည။ ျမစဝကၽြနးေပၚေဒသရသည။ အငးအငမားလညး ေပါမားသည။ ေခာငးေျမာငးမားကား ေျပာမဆးႏငေအာငရသည။ ပငလယကမးရးတနးပငဆငမႈ ရသျဖင ပငလယေရထြကကနမား ေပါမားစြာရရသည။ ျမနမာျပညသည သမပငးဇအတြငးတြင တညရသည ႏငငတစႏငငျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ရာသဥတအားျဖင သာယာသည။ ေနထင၊စားေသာက၊ ထြနယက၊ စကပး၊ ေမြးျမရာ၌ ျဖစထြနးသည။

၆၀။ ေတာငေပၚေဒသတြင သစသးဝလႏငဥယာဥျခထြက အသးအႏမား ထြကရသည။ ေျမျပန႔ေဒသတြင ဆနစပါး၊ႏင ပအမးမး၊ ငရတ၊ ၾကကသြန စသညျဖင ထြကရသည။ ျမစဝကၽြနးေပၚေဒသတြင ေရထြကကနပစၥညးမားျဖစေသာ သားငါးပဇြန စသည ထြကကနမားထြကသည။ ေျမလတေဒသတြငလညး ေျမလတေဒသအေလာကထြကကနမား ရသည။ ျမနမာသည စားေသာကကနအေနျဖင သးႏစပါးႏင သားငါး သာမက ပရေဆးပငႏငစကမႈကနၾကမးသးႏမား ထြကရသည။ အထးသျဖင ရာဘာႏင ဂနေလာ၊ ပေလာပန စသည စကမႈ ကနၾကမးပစၥညးမားလညး ထြကရသည။ ထ႔အျပင ကမးေျမာငေဒသမားတြင ဆအနးႏင ရာဘာတ႔ မားစြာ ျဖစထြနးသည။ ျမနမာေရေျမသည အဖးတနသည။ ေျမေအာက ေျမေပၚ သယဇာတမားျဖင ျပညႏကေနသည။လဥးေရအားျဖငလညး သမမတေသာ လဥးေရ ပ႕ႏ႔မႈ အခးရသည။ ရာသဥတအားျဖင လညး မးနညးရပဝနးမားတြင ေရကာတာမား တညေဆာကေပးရမတပါး အျခား ထးေထြေသာ ျပနာမား လေလာကစြာ မရေခ။သ႔ေသာ သစေတာသယဇာတမားက အလြနအကၽြ႕ထတယမႈ ျပျခငးကကား သတထားသငေသာ အနာဂတျပနာတစရပျဖစသည။

၆၁။ ျမနမာသည ေရနသက ၾကြယဝေသာ တငးျပညျဖစသည။ အေရ႕ေတာငအာရတြင အၾကးမားဆး ေရနသကကပငဆငထားသည ႏငငျဖစသည။ ကမာၻ႕သဘာဝဓာတေငြ႕သက ပငဆငမႈတြင အဆင ၁၀ ရထားသည ႏငငျဖစသည။ တရားဝင ခန႔မနးခကမားအရ ျမနမာတြငေရနသက စညေပါငး ၃.၂ ဘလ၊ ဓာတေငြ႕သကကဗမတာေပါငး ၂.၅၄ ထရလ ႏင စမးသကေတြ႕ရထားျပး ဓာတေငြ႕သက ကဗမတာေပါငး ၀.၅၁ ထရလရသည။ 11

၆၂။ ျမနမာႏငငအေနျဖင မညမပင သယဇာတမား ေပါၾကြယဝေနသညျဖစေစ အပခပမႈေကာငး၊ စမခန႔ခြမႈေကာငး၊ လစြမးအားအရငးအျမစမားျဖင သယဇာတမားက ခြေဝသးစြမႈ မျပႏငပါက ႏငငသည သယဇာတကနစာသငႏငေသာ အႏ ရာယရသည။ မားေသာအားျဖင ဒတခေရာဂါဟ ဆႏငေသာ သယဇာတေၾကာင

22

12 Institution as defined as policy, law, rule and regulation.13 Fail State

ဆငးရမြေတသြားေသာ ႏငငျဖစသြားႏငသည။ ထ႔အျပင အာဏာရငစနစက သကဆးရညေစေသာအေၾကာငးလညး ျဖစေစႏငသည။ အထကတြင ေဖာျပခေသာ ညမျခငးကသ႔ပငျဖစသည။ သဘာဝသယဇာတက နညးပညာျဖင မေပါငးထညႏငပါက ၾကြယဝေသာ ႏငငျဖစလာႏငမည မဟတ။ နညးပညာျဖငေပါငးထညႏငရျဖင မလေလာကေသးေခ။ အငစတကးရငး12ဟေခၚေသာ မဝါဒမား၊ စညးမဥးဥပေဒေကာငးမားျဖင မပပးႏငပါက မၾကြယဝရျဖစမည အျပင ဆငးရမြေတျပး ကရႈးႏငင13 အျဖစသ႔ေရာကရသြားႏငေသာအလားအလာရသညက သတခပသငသည။

၆၃။ ရာသဥတအားျဖင ျမနမာျပညသည သမပငးဇ၌ ကေရာကသည။ ေႏြမးေဆာငး ဥတ သးလရသည။ ေျမာကယဥစြနးတနးႏင နးကပေသာ ဥေရာပ၊ ရရားႏင ကေနဒါ ႏငငတ႔ကသ႔ အလြနအမငး ေအးခေသာ ေဒသမးမဟတေသာေၾကာင ေနထင၍ ေကာငးမြနသည။ ထ႔အတ အေကြတာမဥးႏင အေကြတာမဥးႏင နးစပေသာေဒသ၌ မကေရာကေသာေၾကာင အလြနအမငး ပျပငးေသာ ရာသဥတမဟတေခ။ ထ႔ေၾကာင စကပးသးႏျဖစထြနးသည။ သားငါး ေမြးျမေရးျဖစထြနးသည။ လမား ေကာငးစြာ ေနထင ရငသနရန အေကာငးဆး ရာသဥတမးျဖစသည။

၆၄။ ႏငငအတြငးရ ေျမမကႏာသြငျပငအေနအထားႏင ႏငင၏ ပသ႑ာနသည ႏငင၏ ျပညတြငးေရး အေျခအေနမားအေပၚ ျပဌာနးသည။ သမငးတြင ေတာငတနးႏင ျပညမ ခြျခားဆကဆခရျခငးက အစျပ၍ အထကျမနမာႏငင၊ ေအာကျမနမာႏငငဟ၍ ႏစျခမးကြေတာမယ ျပနာက ၾကခရသည။ သ႔ေသာ တငးရငးသား စညးလးညညႊတမႈကေဆာငရြကႏင၍ ကးရးယားကသ႔ ႏငငႏစခ မျဖစခေခ။ ဗယကနမႏင ဂာမနသညလညး ဒတယကမာၻစစၾကး အျပးတြင ပငးျခားခခရသည။ သ႔ေသာ ဗယကနမသည ဟခမငး၏ ၾကးပမးမႈျဖင ေတာငေျမာကဗယကနမက ေပါငးစညးႏငခသည။ ဂာမနသညလညး စစေအးကာလ ျပးဆးေသာအခါ ျပနလညေပါငးစညးႏငခသည။ ျမနမာက ကလနႏငငက ေတာငတနး ျပညမ ခြျခား ဆကဆျခငးသည ႏငင၏ ေျမမကႏာသြငျပငအေနအထားေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ ပထဝႏငငေရး ျပနာျဖစခသည။

၆၅။ႏငင၏ပသ႑ာနမား (Shape of State)

ႏငငမားက ပထဝႏငငေရးရႈေထာငမ ၾကည၍ အမးအစားမား ခြျခားႏငေသးသည။ ႏငငမား၏ နယနမတတညရမႈ ပသ႑ာနက လက၍အၾကမးအားျဖင အမးအစား (၅) မးေတြ႕ရသည။

၎တ႔မာ -(၁) Elongated State ရညေမာပသ႑ာနရႏငင(၂) Compact State ကစလစသပသညးပသ႑ာနရႏငင(၃) Prorupted State အစြနးထြကပသ႑ာနရႏငင(၄) Fragmented State အပငးပငးကြျပတပသ႑ာနရႏငင(၅) Perforated State အေပါကပါပသ႑ာနရႏငင

စသညႏငငအမးအစားမားပငျဖစသည။

၆၆။Elongated State (ရညေမာပသ႑ာနရႏငင)ဤပသ႑ာနရႏငငမား၏ အထငရားဆးသာဓကမာ ေတာငအေမရကတကရ ခလႏငငျဖစသည။ ခလႏငင

23

သည ေတာင၊ ေျမာကမငေပါငး၂၅၀၀ (၄၀၀၀ကလမတာ) ခန႔ရညလားျပး အေရ႕အေနာကမာမငေပါငး၉၀(၁၅၀ကလမတာ) ခန႔သာကယသည။ ရညေမာပသ႑ာနရသည ႏငငမားတြင အမးသားစညးလးေရးအားနညးတတသျဖင ခြထြကရနၾကးပမးမႈမား ျဖစႏငေျခရသည။ ေနာေဝႏငငႏင ဗယကနမႏငငတ႔သညလညး ထသ႔ေသာႏငငအသြငမးရသည။

၆၇။Compact State (ကစလစသပသညးပသ႑ာနရႏငင)ႏငငပသ႑ာနအမးမးရသည အနကကစလစသပသညး ပသ႑ာနသည ပထဝသေဘာအရ အေကာငးဆးျဖစသည။ ကနေသာအခကအလကမား တညပါကအမးသား စညးလးေရးႏင ႏငငကာကြယ ေရး အတြကအထေရာကဆး အကးျပေသာေၾကာငျဖစသည။ သအရအရစကဝငးပသ႑ာနရ၍ အလယဗဟတြငျမ႕ေတာရလင အေကာငးဆးျဖစသည။စငကာပကသ႔ေသာကၽြနးႏငင (ကၽြနးစႏငငမဟတ) ငယမားတြငဤပသ႑ာနမးရတတသည။ အာဖရကတကေပၚရႏငငအခ႕ (ဥပမာ-ဇငဘာေဘြ)သည ကစလစသပသညးပသ႑ာနရႏငငျဖစသည။ သရလကၤာႏငင၊ မာဒါဂတစကားႏငဩစေတးလႏငငတ႔သည ထသ႔ေသာကစလစသပသညးပသ႑ာနရ ႏငငအမးအစားမားျဖစၾကသည။

၆၈။

၆၉။

၇၀။

Prorupted State (အစြနးထြကပသ႑ာနရႏငင)ပငမနယေျမမ ကဥးေျမာငး၊ရညလားေသာနယေျမတစခ ထးထြကလကရသညႏငင၏ပသ႑ာန ျဖစသည။ထးထြကေနသာနယေျမကဒကလကကငနယေျမ Panhandle ဟေခၚသည။ အစြနးထြကပသ႑ာနရႏငငတစခလးက Prorupted State ဟေခၚ၍ထစြနးထြကေနေသာနယေျမအပငးက Panhandle ဟေခၚျခငးျဖစသည။ ထငရားေသာအစြနးထြကပသ႑ာနရ ႏငငမားမာျမနမာႏငင၊ ထငးႏငငႏငအာဖရကတကရနမးဘးယားႏငငတ႔ျဖစသည။ Panhandle ဆသညမာအျခားႏငငႏစခအၾကား (သ႔) အျခားႏငငနယေျမႏငပငလယၾကားကဥးေျမာငးရညလားစြာ ထးထြကေနေသာႏငငတစခ၏ အစတအပငးျဖစသည။ ျမနမာႏငငရတနသၤလာရတငး၊ မြနျပညနယႏင ကရငျပညနယ အစတအပငးတ႔ပါရေသာျမနမာႏငင၏ ေတာငဘကဆးအပငးသည ထငရားေသာဒလကကငနယေျမျဖစသည။ ထငးႏငင၏ကၽြနးဆြယပငးသညလညး ဒလကကငနယေျမပငျဖစသည။

နမးဘးယားႏငငတြင ႏငင၏ အေရ႕ေျမာကေထာငမ အေရ႕ဘကသ႔ထးထြကေနေသာ ဒကလကကငနယေျမမာဇမဘဇျမစသ႔ ထြကေပါကရေစရန ဖနတးထားျခငးျဖစသည။ အခ႕မာစးပြားေရးႏင မဟာဗဟာအတြကရယထားသည။ အခ႕မာၾကားခဇန (Buffer Zone) အျဖစထားရသည။ ျမနမာႏငငႏငထငးႏငငတ႔မာကၽြနးဆြယေပၚတြငတညရျခငးေၾကာင ဤပသ႑ာနရျခငးျဖစသည။

ဤကသ႔ေသာနယေျမမးသည တစခါတစရအမးသားစညးလးေရးက အားေလာေစသည။ ထငးႏငင၏ကၽြနးဆြယပငးတြင ခြထြကလသညသေဘာျဖင ဆပလႈပရားမႈမား မၾကာခဏျဖစတတသည။ ဤကသ႔ျဖစရသညမာ ပငမႏငငအစတအပငးႏင အလမးကြာေဝးသညအျပင ထနယေျမႏငဆကစပလကရေသာတစဖကႏငင(မေလးရား)ရ လမးစမားႏင အယဝါဒ၊ ယဥေကးမႈစသညတ႔တြင တညေသာေၾကာငျဖစသည။

၇၁။Fragmented State (အပငးပငးကြျပတပသ႑ာနရႏငင)အငဒနးရားႏငင၊ ဖလစပငႏငငစသညကၽြနးစႏငငမားသည ဤအမးအစားတြငပါဝငသည။ ပငလယျခားေနျခငးသည ေတာေတာငထထပသည ေဒသျခားေနျခငးထက ဆကသြယရနလြယကေသာလညး စတဝမးကြမႈက လညး ျဖစေပၚေစသည။ အငဒနးရားႏငငသည ကၽြနးေပါငး၁၃၀၀၀ေကာျဖင ဖြ႕စညးထားျပး ကၽြနးမား

24

သည အေရ႕အေနာကမင၃၀၀၀ (ကလမတာ၅၀၀၀) ေကာအတြငးပ႕ႏ႔တညရ ေနသည။ ဤပသ႑ာနမးသည အမးသားစညးလးေရးကအားနညးေစသည။

၇၂။Perforated State (အေပါကပါပသ႑ာနရႏငင)မမႏငငအတြငးအျခားႏငင (သ႔) အျခားႏငငပငနယေျမရေနေသာႏငငက Perforated State ဟေခၚ သည။အထငရားဆးသာဓကမာ ေတာငအာဖရကႏငငျဖစသည။ လဆသႏငငသည ေတာငအာဖရက ႏငင၏အလယတြင ရေနသည။ ထကသ႔ေသာအေျခအေနမးတြင ႏစႏငငလး၏ႏငငျခားေရးမဝါဒတညရန လအပသည။ မဟာမတႏငငမားျဖစရနလညး လအပသည။ ထသ႔မဟတပါကျပနာျဖစႏငမႈႏင ပဋပကၡျဖစႏငေခမားျပားသည။

25

ႏငငဩဇာ14က ၾကးထြားေစသည အခကမားရသည။ ၎တ႔အထ၌ ပထဝအေပၚ မခေနသည အခကမား ပါဝငသည။

(ဤကား စကားခပ)

o Geography ပထဝအေနအထား

o Size နယေျမအကယအဝနး၊အရြယအစား

o Location (Geopolitics) တညေနရာ

o Climate ရာသဥတ

o Topography ေျမမကႏာသြငျပငအေနအထား

o Natural Resources and Availability သဘာဝသယဇာတႏငကနၾကမးရရႏငမႈof Raw Materials

o Economic Development စးပြားေရးဖြ႕ျဖးမႈ

o Military Preparedness စစေရးျပငဆငမႈ

o National Character and National Morale အမးသားစရကလကၡဏာႏငအမးသားေရး

စတဓာတ

o Political Structure and Leadership ႏငငေရးတညေဆာကပႏငေခါငးေဆာငမႈ

o Ideology ဝါဒေရး / ဝါဒကငစြမႈ(သေဘာတရားေရး)

o Population လဥးေရ

o Human Resources လ႕အရငးအျမစ

o Technology Development နညးပညာဖြ႕ျဖးမႈ

14 State Power

26

(ဂ) ျမနမာ ပထဝႏငငေရးဆငရာ အေျခအေနမား

၇၃။ႏငငေရးျပတေရြ႕15

ရပပထဝဝငတြင ေကာကလႊာ၌ အကေၾကာငးမား ျဖစလာျပး တစဘကဘကက နမကသြားသည အခါ အမးအစားမတညသည ေကာကလႊာမား ဆေတြ႕ရာ တစေလာကက ျပတေရြ႕ဟေခၚသည။ ႏငငေရးျပတေရြ႕ဆသညမာ အေျခခပထဝဝင အခကအလကမား မတညေသာေၾကာငျဖစေစ၊ အျခားအေၾကာငးေၾကာငျဖစေစ၊ လမး၊ ယဥေကးမႈ၊ ဘာသာစကား၊ အယဝါဒ စသညတ႔တြင မတညသည လမးစမားဆဆညးရာ ေဒသတစေလာကက ေခၚျခငးျဖစသည။ထေဒသမးသည ဆန႔ကငဘက အငအားၾကး ႏငငမား သ႔မဟတ အပစမား၏ တြနးအားကလညး ခရသည။ ျပတေရြ႕ေၾကာငး တစေလာကတြင ငလငမၾကာခဏ လပတတသလ ႏငငေရး ျပတေရြ႕တြငလညး ႏငငေရး မတညျငမမႈ မရတတေပ။

၇၄။ အႏၵယတြင လဥးေရးပ႕ပြားမႈႏင တရတလဥးေရတးပြားမႈအၾကား၌ ျမနမာသည ကပညပေနသည။ အႏၵယႏငတရတတင မက ဘဂၤလားေဒရက တစေမာကျဖစသည။ လဥးေရေပါကကြ၍ ျမနမာဘကသ႔ ရခငမ စးဝငလာေသာဘဂၤလအပစကားအမားအျပားပငျဖစသည။ ၂၀၁၂ တြင စတင၍ ရခငျပညနယတြင ဘဂၤလမားႏင အေရးအခငးျဖစပြားသည။ ဘးသးေတာင၊ေမာငေတာျမ႕မားမ တဆင စစေတြသ႔ ကးစကသြားသည ပဒမ (၁၄၄) ထတျပနရသညအထအေျခအေနမားဆးရြားခသည။ ရခင၊ ဘဂၤလားနယစပေဒသက Political Fault Line ဟေခၚလငရႏငသည။မားေသာအားျဖင အသြင မတ၊ အေသြးမတေသာလမးစမားစဆရာအဆကတြင ႏငငေရးမတညမျငမ ျဖစတတေလရျခငးသည သဘာဝျဖစသည။ ပထဝသေဘာအရ Fault zone ဟေခၚသည ျပတေရြ႕မားတညရရာေနရာတြငငလငဗဟခက စတငေလရသည။ ငလင၏ အဥးအစသည ထ Fault line မားမ စတငတတသညက သတျပရနလသည။

၇၅။ ျမနမာႏငင၌ ႏငငေရးျပတေရြ႕မား ႏစခထက မနညး ရေနသည။(၁) ႏငငေရးျပတေရြ႕ နပါတ (က) ရခငေဒသ/ ျမနမာႏငင၏ အေနာကဘက တတငး(၂) ႏငငေရးျပတေရြ႕ နပါတ (ခ) “ဝ” ႏင “ကးကန႔” ေဒသ/ ျမနမာႏငငတြငးမ ႏငငငယမား(၃) ႏငငေရးျပတေရြ႕ နပါတ (ဂ) ကခငေဒသ - လငဇာ/ လကနကကငေျခကတနယေျမ

စသည ေနရာမား၌ ႏငငေရးငလငမား လပခတရာ ေဒသျဖစသညက ေတြ႕ရသည။

၇၆။ ျမနမာႏငငအဖ႔ အထကပါေဒသမားတြင အေရးအခငးႏင စစပြမား ျပငးထနစြာ ျဖစပြားခသည။ ယခထကထ တညျငမေသာ အေနအထားတြငလညး မေရာကရေသးေခ။ အဆပါ ျပနာမား၏ ရငးျမစသည ပထဝႏငငေရးအေပၚ အေျခခ၍ ထြကေပၚလာသည။ ေနာကမသာ ႏငငေရး ျပနာမား၊ လမႈေရးျပနာမား၊ စးပြားေရးျပနာမားႏင လမးေရး၊ဘာသာေရးကစၥမား ထပၾကပမကြာ လကပါလာျခငးျဖစသည။ ျမနမာပထဝႏငငေရးျပနာမားက ပပးေပးသညအေၾကာငးတရားမားရသည။၎တ႔မာ - သမငးေၾကာငးအရ လညးေကာငး၊ ႏငငေရးစနစအရလညးေကာငး၊ တနးတညမမႈႏင ဓနဥစၥာခြေဝမႈမား မညမျခငးေၾကာငလညးေကာငး၊ လမႈဓေလ စရကအခမားေၾကာငလညးေကာငး စသည အခကမားျဖစသည။

15 Political Fault line

27

၇၇။

၇၈။

၇၉။

ျမနမာအတြကကားစးရမဖြယရာခညးမားပငျဖစသည။ သ႔ေသာ ဘာသာေရးျဖငကား အေရ႕အလယပငးေဒသမားေလာက စးရပဖြယရာမရ။ နယနမတခငးထစပေနသည တရတ၊ အႏၵယ၊ ထငးႏင ဘဂၤလားေဒရတြငဘဂၤလားေဒရႏငငတစႏငငသာဘာသာေရးတြင ျမနမာအတြက သတထားစရာျဖစသည။ အႏၵယတြင ဘာသာစရသည။ ဟႏၵ၊ အစၥလာမ၊ ဗဒၶဘာသာ၊ ဂနးဘာသာ၊ ခရစယာနဘာသာစသညျဖင ဘာသာစရသည။ အထးသျဖငဟႏၵဘာသာဝငမားသည အႏၵယတြငမားျပားသည။ ဟႏၵဘာသာဝငတ႔သည လမးဇာတစနစခြျခားမႈရ ေသာလညးမမဘာသာေနတတေသာသေဘာရသည။ မမဘာသာသ႔ ဆြေဆာငစညးရးတတသညသေဘာမးမရ။ နယနမတမဥးအရ အမားဆးထစပေနသည တရတႏငလညးဘာသာေရးအရအတကအချဖစစရာအေၾကာငးမရ။

လမးေရးအရလညးရမးလမးမားသည ျမနမာႏင တရတလမးတ႔၏ အဆကအစပက ညငသာေစေသာကရငသေဘာမးရသည။ ထ႔ေၾကာင ျမနမာႏင တရတသည နယစပစညးအရလမးေရးအခအခသည ေျပာသေဘာျပငးထနျခငးမရေခ။ သ႔ေသာ ျပညတြငးရ ျမနမာႏငငႏြယ ဖြားတရတလမးမားႏင အတြနးအတက ရေနေကာငးရေနႏငသည။ သ႔ေသာ အရမးကာေရာစးရမဖြယ မရေခ။ တရတ ႏင ထငးတ႔ႏငကား ဘာသာေရးအသြငကြမႈအၾကးအကယရေနစရာအေၾကာငးမရ။ ေထရဝါဒ၊ မဟာယာနႏင ကြနဖးရပ အေတြးအေခၚတ႔သည လးလးလားလားအတြနးအတက ျဖစဖြယရာမရ။

ျမနမာသည ဘဂၤလားေဒရႏင လမးေရးသတရသငသည။ ဘာသာေရးသတလညးရသငသည။ တရတႏင ဆကဆရာတြင လဝငမႈျပနာရသည။ လဝငမႈျပနာသည လကရရရငးစြလမး၏ အေရာငအေသြးက ေဖာေတာေစသည။ထကစၥသညလညးသတထားဖြယရာျဖစသည။ ျပညတြငးရ အႏၵယအႏြယဝငမားျဖငကား ဘာသာေရးစညးျခားေနျခငးေၾကာင လမး၏အေရာငအေသြးေဖာစရာအေၾကာငးမရေခ။ တရတတ႔ႏငကား သတထားဖြယျဖစသည။ တရတတ႔၏ပရပဓာနဝါဒသည ျမနမာလမးအတြက သတထားဖြယရာျဖစသည။ အထးသျဖင တရတတ႔၏ အမးသမးလအပခကက ျမနမာအမးသမးမားျဖငျဖငျဖညဆညးရန ၾကဆလာလင ဒကၡဟ ၾကညတတရနလသည။

၈၀။

ႏငငေရးစနစႏစခ၏ ၾကားခဇ

ျမနမာသည ႏငငၾကးႏစႏငငအၾကား ႏငငေရးစနစအရ ၾကားခဇသဖြယလညး ျဖစေနသည။ အထးသျဖငေစးကြကကတြငတြငကယကယ သးေနေသာကြနျမနစတရတႏင ဒမကေရစအသားကလာေသာအႏၵယအၾကားBuffer Zone ျဖစေနသည။ ျမနမာသည ဒမကေရစကသြားသည။ အႏၵယသည ဒမကေရစျဖစျပးသြားျပ။ တရတသညအငဒအလဂကကြနျမနစ၊ စးပြားေရးကေစးကြက၊ ဘာသာေရးကကြနျဖးရပျဖင အတြအဆကမမ သြားေနသည။ျမနမာသည ဒမကရကတကေဇးရငးကတညတညျငမျငမျဖင ေျခတးစမးလမးေနရသည။ အႏၵယႏင တရတအၾကားအငဒအလဂအရညငသာေပာေျပာငးေအာင ျမနမာစြမးႏငရနလအပသည။ ဒမကေရစကမကႏာသာ ေပးလာေသာျမနမာအဖ႔ အႏၵယကပါစားေပးသညဟဆလငကားမရႏငေခ။ ျမနမာ၏ ဒမကေရစသည အႏၵယပစမဟတ၍ ရရဝဝဆႏငသည။ ျမနမာကမားမားၾကညလင မားမား ျမငႏငသည။ အဓက သတခပဖြယကားေထာငစစမ ၾကညလာႏငေလေလ ျမနမာအတြက အခြငအလမးေကာငးမားက မားမားျမငလာ ႏငေလေလဟဆရမညပင ျဖစသည။

၈၁။ ပထဝႏငငေရးႏငပကသကလင ျမနမာႏငငအတြကမ စနေခၚမႈမားႏင အခြငအလမးမားကား ေရာစပေနသည။ဤအခကက ေအာကပါ ေကာကႏတခကျဖင ျပႏငသည။

“ ျမနမာႏငငသည သယဇာတၾကြယဝသည အျပင ပထဝအေနအထားအရ အခကအခာ ကေနေလရာ ဤအခကကေကာငးစြာ အသးခႏငလင ကယအတြက အကးရျပး ေကာငးစြာ အသးမခႏငလင ႏငငၾကးမား၏ ဗဟာဗဟာ

28

အခငးအကငးၾကားတြင ကယကးနညးႏငသည အေျခအေနျဖစသည။” 16 စနေခၚ မႈမားသည စးပြားေရး၊ လမႈေရး၊လမးေရးႏင ဘာသာေရးတ႔အေပၚ အေျခခ၍ ထြကေပၚလာတတသညခညးျဖစသည။ သ႔ျဖစ၍ ျမနမာႏငငအဖ႔အခြငအလမးမားလညး ရသည။ အဆပါ အခြငအလမးမားသည ပထဝေရးရာ အားသာခကမားမ ေပၚထြကလာသည။ထ႔အတ စနေခၚမႈမားသညလညး ပထဝႏငငေရးျပနာေပၚ မတည၍ ျဖစတညလာႏငသညက သတခပသငသည။

ျမနမာႏငင၏ ပထဝေရးရာ အခကအလကမား

၈၂။ o ကမာၻ႔လမးၾကးမားျဖစေသာ တရတႏင အႏၵယလမးစၾကး (၂) မး၏ ဗဟျဖစျခငးo ကမာၻ႕လဥးေရး အမားဆး တရတ၊ အႏၵယ၊ ဘဂၤလားေဒရ ႏငငၾကးမား အၾကားရျခငးo အေရ႕ေတာငအာရႏင ေတာငအာရ၏ ဆကသြယရာလမးေၾကာငးျဖစျခငးo အေရ႕ေတာငအာရတြင ကနးေျမတစဆကတညးရေသာႏငငမားတြင အၾကးဆးျဖစျခငးo အာရတြငသဘာဝသယဇာတႏင ေရန၊ ကမးလြနသဘာဝဓာတေငြ႕ အမားဆးပငဆငထားေသာ ႏငငမား တြင

ပါဝငျခငးo အာရႏင ေတာငတရတပငလယေရေၾကာငးကနသြယေရးလမးေၾကာငးၾကးႏင အနးကပဆးတညရေနျခငး

ဥပမာ- မလကာေရလကၾကားo အႏၵယႏင အေရ႕ေတာငအာရႏငငမားႏင ကနးေၾကာငးအရ ဆကသြယရာေဒသျဖစျခငးo အႏၵယႏင တရတတ႔၏ ကနးလမးအရ အလြယကဆးျဖတသနးသြားလာရေဒသျဖစျခငးo ျမနမာကမးရးတနးသည ကမးလြနအရငးအျမစမားသာမက ပငလယငါးသယဇာတမား အမားဆး ကငလည

ကကစားရာ ပငလယပငၾကးကပငဆငျခငးo ကကးကၽြနးကသ႔ေသာ မဟာဗဟာ အေျခစက၊ ေစာငၾကညေရးတညေနရာရျခငး (ဥပမာ - တရတႏငငၾကးက

ေတာငတရတပငလယႏင ပစဖတသမဒၵရာထြက လမးေၾကာငးမားက ပတဆ႔သည ဗဟာ၊ ဂပန၊ေတာငကရးယား၊ ဖလစပင၊ ထငဝမ စစအေျခစကစခနးမားျဖင ပတဆ႔တားဆးေရး မဟာဗဟာကသ႔)

o တရတႏငငအတြက အေရ႕အလယပငးႏင အာဖရက၏ စြမးအငႏင သယဇာတကနသြယရာ အခကအခာေဒသျဖစျခငး

၈၃။ စကားခပ။ ။ တရတႏငင၏ စးပြားေရးအရငးအျမစၾကးမားျဖစေသာ သဘာဝသယဇာတ ႏင ေရနစြမးအငမား ကအာဖရကတကႏင အေရ႕အလယပငးေဒသမားမ အဓကရရျခငးျဖစသည။ အာဆယႏငငမားသည ေတာငတရတပငလယက ၾကးစးထားေသာႏငငမားျဖစသည။ တရတ၏ အေရ႕အလယပငးႏငအာဖရကမ အရငးအျမစမားကေတာငတရတပငလယမ ေရေၾကာငးလမးျဖင အဓကသြယယေနသည။ တရတႏင အာဆယတ႔ ေတာငတရတပငလယတြငျဖစပြားေသာ ကၽြနးအေရး အခငးက ေထာကရႈ၍ တရတအတြက ေတာငတရတေရေၾကာငးလမးသညမညသညအတငးအတာအထ အခကအချဖစေနေၾကာငး ခန႔မနးသရႏငသည။ ေနာကဆကတြ ေျမပ၌ ရႈပါ။

ျမနမာႏငင၏ ပထဝႏငငေရးအရ အေရးပါပ

၈၄။ ျမနမာႏငငသည အာရေဒသတြင အေရးပါေသာ ႏငငတစႏငငျဖစသည။ အေၾကာငးမာ - ျမနမာသည မဟာဗဟာေျမာက တညေနရာတြင ရေနျခငးေၾကာငျဖစသည။ ျမနမာသည အေရ႕ေတာငအာရ ေဒသတြင ပါဝငသညျဖစရာေတာငအာရႏငလညး ထစပေနသည။ ျမနမာအဖ႔ အေရ႕ေတာငအာရႏင ေတာငအာရ၏ ဆမတဟပင ေျပာႏငသည။

16 စနဝငးစန/ ေခတသစတရတျမနမာဆကဆေရး - အမာစာ မ…

29

ထ႔အျပင အႏၵယႏင တရတ အငအားၾကး ႏငငမား၏ ၾကားတြင ရေနသည။ အႏၵယသည ႏငငေရး အားျဖင ဖကဒရယဒမကေရစစနစက ကငသးျပး တရတသည ႏငငေရးစနစတြင ကြနျမနစ အငဒေယာလဂက အေျခခေသာ တစပါတစနစက ကငသးသည။ သ႔ေသာ ေစးကြကစးပြားေရးစနစကကား အပအျပငကငသးသညက ေတြ႕ရသည။

၈၅။ ဤအခကက ေထာကရႈျခငးအားျဖင ျမနမာသည ႏငငေရးစနစအရ ဆန႔ကငဘကျဖစေသာ ႏငငၾကး ႏစႏငငအၾကားတြင ေရာကရေနသည။ ထ႔ေနာက ဆငးရခမးသာမႈ အကြာအဟၾကးမားေသာ ႏငငၾကးမားအၾကား ကေရာကေနသည။ ကးကြယယၾကညမႈ အရ အႏၵယသည ဟႏၵ၊ အမားဆး ႏငငျဖစသည။ တရတသည ကြနျဖးရပဝါဒႏငမဟာယာန ဗဒၶဘာသာက ကးကြယသည။ ဘဂၤလားေဒရသည မဆလငလမးမားအမားဆးေနထငရာ ႏငငတစႏငငျဖစသည။ ျမနမာအဖ႔ စးရမဖြယရာ ကစၥရပမားျဖစသည။

၈၆။ ထ႔အျပင လဥးေရအရ ၾကညလငလညး ျမနမာႏငငသည ၅၁ သနးသာရသည။ ဘဂၤလားေဒရသည သနး ၁၅၀ ေကာရသည။ ဧရယာအကယအဝနးက တြကဆလငလညး ျမနမာသည စတရနးကလမတာ ၇ သနးနးပါးရသည။ ဘဂၤလားေဒရကား စတရနးကလမတာ ၁ သနးခြ မသာရသည။ ျမနမာအဖ႔ ျခက ကယျပး လဥးေရကနညးေနသည။ ဘဂၤလားေဒရအဖ႔ ျခကကဥးေနျပး လက မတနတဆ မားျပားေနသည။

၈၇။ ဤအခကက ေအာကပါ ဇယား၌ ၾကညပါ။

ျမနမာ တရတျပညသ႕သမၼတႏငင အႏၵယ ဘဂၤလားေဒရဧရယာအကယအဝနး(စတရနးကလမတာ)

၆၇၈၅၀၀ ၉၅၆၁၀၀၀ ၃၂၈၇၂၆၃ ၁၄၈၃၉၃

လဥးေရ ၅၁ သနး ၁၃၅၁ သနး ၁၂၃၇ သနး ၁၅၄ သနးကးကြယယၾကညမႈ ဗဒၶဘာသာ မဟာယာန ဗဒၶဘာသာ ႏင

တာအ၊ ကြနျဖးရပဝါဒ၈၀ % ေကာမာဟႏၵ

၈၃% မာအစၥလာမ

30

(ဃ) ပထဝႏငငေရးသေဘာတရားမားႏင ဆကစပအေၾကာငးတရားမား

အဓပၸာယ ဖြငဆပ မကြမား

၈၈။ ႏငငေရးႏင ပထဝတညရပတ႔အၾကား ဆကႏႊယမႈက ေလလာေသာ ပညာ နယေျမေဒသတစခ၏ ေရ႕အလားအလားက ခန႔မနးဆနးစစ တြကခကျခငးႏင ယငးနယေျမ ေဒသတြငး

ႏငငေရး တနခး ဩဇာက အသးျပျခငး အတတပညာ ႏငငေရးတြင ပထဝအေနအထားက အခြငအေရးယ အသးချခငး ပထဝႏငငေရးပညာရပသည ေျမပ၊ ေရပတ႔က ႏငငေရးႏင ေပါငးစပေလလာေသာ ပညာရပ

၈၉။ ေယးတကသလ ႏငငတကာဆကသြယေရးပညာပါေမာကၡ စပကမငက ပထဝႏငငေရးက ဤသ႔ အဓပၸာယဖြငသည။“ပထဝဝငအခကအလကမားက အေျခခ၍ ႏငငတစခ၏ လျခေရးဝါဒအတြက စမကနးေရးဆြျခငးက ပထဝႏငငေရးဟေခၚသည။” ဟ၍ ေကာကခကျပသည။

၉၀။ အခပဆရေသာ ပထဝႏငငေရးသည ပထဝေရးရာ အခကအလကမားျဖစေသာ ႏငင၏ ေျမ၊17

ႏငင၏ တညေနရာ၊18

ႏငင၏ ပစ အေနအထား19၊ ႏငင၏ အကယအဝနး20၊ ႏငင၏ ေျမမကႏာသြငျပင21၊ ႏငင၏ ရာသဥတ22

စသည အခကမားက အေျခခယ၍ ႏငငေရး၊ စးပြားေရး၊ လမႈေရး၊ ယဥေကးမႈ၊ ဘာသာေရး စသည နယပယမားႏင ဆကစပေလလာေသာ ပညာရပၾကး ျဖစသည။

သ႔ေသာ ထသ႔ ဆကစပေလလာရျဖင မျပး အဆပါ ေလလာခကမားျဖင ႏငငတညေဆာကေရး၊ ႏငငကာကြယေရး၊ႏငငလျခေရး၊ ႏငငဩဇာၾကးမားေရး၊ ႏငငရငသနရပတညႏငေရး23ႏင ႏငငဂဏသကၡာ24က ပေဖာထဆစေသာအရာမားတြင အသးခရန ျဖစသည။

၉၁။ ဆြဒငႏငငသား ပထဝပညာရငျဖစသ ရယလင (၁၈၆၄-၁၉၁၁) သည ႏငငတစခအား ေလလာရာတြင ရႈေထာင (၅)ေထာငကေန ေလလာသငေၾကာငး တငျပခသည။ ၎မာ -

(၁) ပထဝႏငငေရး(၂) လဥးေရ ႏငငေရး(၃) ေဘာဂႏငငေရး25

17 Land18 Location19 Shape of the State20 Size21 Topography22 Climate23 Survival of State24 Dignity of State

31

(၄) လမႈႏငငေရး26

(၅) အပခပမႈ ႏငငေရး စသညတ႔ျဖစသည။

၉၂။ ပထဝႏငငေရးသည ႏငင၏ ႏငငျခားေရးမဝါဒႏင အဓက ဆကစပေနသည။ မမႏငင၏ ပထဝအေနအထားအရ၊အျခားႏငငတစခက မမႏငငေပၚ ထားရသည မဝါဒမား ကြျပား၊ ကြာျခားၾကသည။ ႏငင၏ ႏငငျခားေရးမဝါဒခမတရာတြင အဓက လြႊမးမးသည အခက (၄) ခကရသည။

(၁) ပထဝဝငအေနအထား(၂) လဥးေရ(၃) စးပြားေရး အရငးအျမစ(၄) အေတြးအေခၚ စနစ စသည အခကမားျဖစသည။

ပထဝႏငငေရး သေဘာတရားၾကး (၄) ရပ

၉၃။ ပထဝႏငငေရးတြင မသမျဖစ သထားရမည သေဘာတရားၾကး (၄) ရပရသည။ ပထဝႏငငေရးက ညႊနးတငး ၎သေဘာတရားၾကးမားသည အေျခခအျဖစ သထားရမည။

၁။ ျဗတသပထဝပညာရင ဆာဟနဖ႔ဂၽြနမကကငဒါ27 ၏ “ ႏလးသားနယေျမ28 ’’ သေဘာတရား၂။ ေယးတကသလ၊ ႏငငတကာဆကသြယေရးပညာပါေမာကၡ စပကမင29 (၁၈၉၃-၁၉၄၃) “ ရငးနယေျမ30 ”သေဘာတရား၃။ အေမရကန ေရတပဗလခပမာဟန 31(၁၈၄၀-၁၉၁၄)တငျပခေသာ “ ပငလယအေျချပႏငင32” သေဘာတရား၄။ ဂာမနလမးပထဝဝင ပါေမာကၡ ဖရကဒရစ ရကဇယ (၁၈၄၄-၁၉၀၄)တငျပခေသာ “ႏငငေရး ပထဝဝင”သေဘာတရား

၉၄။

ႏလးသားနယေျမသေဘာတရား (သ႔မဟတ) ဗဟခကနယေျမသေဘာတရား

o Who rules East Europe commands Heartland;o Who rules Heartland commands World Island;o Who rules World Island commands the World.

25 Economic26 Social Politics27 Sir Halford Mankinder (1869-1947),28 Heartland29 Nicholas J. Spykman (1893-1943)30 Rimland

31 Admiral Alfared Thayar Mahan (1840-1914)32 Sea Power

32

o အေရ႕ဥေရာပက ပငစးေသာသသည ႏလးသားနယေျမက လႊမးမးႏင၏။o ႏလးသားနယေျမက ပငစးေသာသသည ကမာၻ႕ကၽြနးၾကးကလႊမးမးႏင၏။o ကမာၻ႕ကၽြနးၾကးက ပငစးေသာသသည ကမာၻၾကးကလႊမးမးႏင၏။

ယေရးရားဆသညမာဥေရာပႏငအာရျဖစသည။ကမာၻ႔ကၽြနးၾကးဆသညမာယေရးရားႏငအာဖရကျဖစသည။ႏလးသားနယေျမဆသညမာကမာၻ႕ကၽြနးၾကးျဖစသည။ကမာၻ႕ကၽြနးၾကးသညကမာၻၾကးျဖစသည။

၉၅။ ဤေဝါဟာရက ျဗတသပညာရင မကကငဒါက စတငအသးျပခသည။ မကကငဒါ၏ဗဟခကနယေျမမာအာရတကအတြငးပငး ယခငဆဗယကျပညေထာငစအတြငးပငးတြင အမားဆးတညရသည။ ဤေဒသသညျပညပရနသမားဝငေရာက တကခကရန ခယဥးသညေဒသျဖစ၍ လျခေသာေဒသျဖစသညဟမကကငဒါကယဆသည။ ေျမာကဘကတြင ထာဝစဥ ေရခေနေသာ အာတတ သမဒၵရာရျပး အေရ႕ဘကႏငေတာငဘကတြငေျမမကႏာျပငႏင ရာသဥတပါၾကမးတမးေသာေဒသရသျဖင လျခမႈရသညဟ မကကငဒါကယဆျခငးျဖစသည။

၉၆။ ထအခနကႏငငမား၏ စစအငအားတြင ၾကညးတပႏငေရတပသာရသည။ အထးသျဖင ေရတပ အငအားၾကးမားသညပငလယအေျချပႏငငၾကး (Sea Power) မားတနခးထြားေနခနျဖစသည။ ဗဟခကနယေျမသ႔ ေရတပမဝငေရာကႏင။ၾကညးတပသညလညး အေနာကဘကမသာဝငေရာကႏငသည။ မကေမာကေခတတြင ေလတပအငအားဖြ႕ျဖးတးတကလာရသာမက တကခငးပစဒးပကသ႔ေသာ အစြမးထကသည လကနကမား ေပၚေပါကလာ၍ဗဟခကအရပ၏လျခမႈမာ အားေပာသြားသညတင ဗဟခကနယေျမဟအဓပၸာယရသည Heartlandဟေသာေဝါဟာရကမ ႏငငေရးပထဝဝငတြင အသးျပဆျဖစသည။

၉၇။ ျဗတသပထဝပညာရငဆာဟနဖ႔ဂၽြနမကကငဒါသည ၁၉၀၄ခႏစတြင The Geographical Pivot of Historyစာတမးကေရးသားခသည။ ၎စာတမးတြင (အေရ႕ဥေရာပကထနးခပႏငလင ကမာၻ႔ၾကးကထနးခပႏငေၾကာငးတငျပခသည။ မကကငဒါ၏ႏလးသားနယေျမက Pivot Area ဟလသမားသည။ Pivot Area သညယေရးရားနယေျမကညႊနးဆျခငးျဖစသည။ ယေရးရားနယေျမအားလးက ကမာၻ႔ကၽြနးၾကးဟေခၚသည။ ယေရးရားသည ဥေရာပႏငအာရကဆျခငးျဖစသည။) (Eurasia = Europe + Asia)

၉၈။ Heartland တြငရရားနယေျမမားသာမက တရတျပညအေနာကပငး ၊မြနဂလးယား၊ အာဖဂနနစၥတနႏငအရန၊အရတ၊ပါကစၥတနအခ႕အပငးမားပါဝငသည။ ႏလးသားနယေျမသည ေဗာလတစပငလယနကကၽြနးဆကမ အေရ႕ဘကမင၂၅၀၀ခန႔အကြာရယယနေဆျမစအထ ကယျပန႔ျပးေရချပငအာတတသမဒၵရာ ကမးရးတနးမ ေတာငဘကရေတာငတနးမား (တရကမမြနဂလးယား) အထကယျပန႔သည။ ဤေဒသတြင သဘာဝပစၥညး အငအားမားစြာ ရသည၄၁/၄ စတရနးမငကယဝနးေသာ မဟာလြငျပငရသည။ ႏလးသားနယေျမကပငစးေသာႏငငသည စကပး ေရးႏငစကမႈလကမႈဖြ႕ျဖးတးတကေရးအတြက သဘာဝ ပစၥညးအငအားက အသးခႏငစြမးရသည။

၉၉။ မကကငဒါသညႏလးသားနယေျမ၏အားသာခကမားကထတေဖာခသည။

o ဗဟခကနယေျမ၏ ေျမာကဘကတြင တစႏစပတလးေရခေနေသာအာတတသမဒၵရာရသည။o ေတာငဘကႏင အေရ႕ေတာငဘကတြင ျမငမားေသာေတာငတနးမား ရသည။

33

o အေရ႕ဘကတြင ေျမမကႏာျပငေရာရာ သဥတပါၾကမးတမးေသာ သေဘာရသည။o ထ႔သဘာဝအတားအဆးမားေၾကာင ရနသမားဝငေရာကတကခကႏငျခငး မျပႏင။o ေျမေပၚေျမေအာကသယဇာတပစၥညးမားလညး ၾကြယဝသည။o ထကသ႔ ပစၥညးအငအားၾကြယဝျပး သဘာဝအတားအဆးမားေၾကာင လျခမႈရေသာေဒသတြင အငအားၾကး

ႏငငေပၚထြနးလာႏငသည။

၁၀၀။ ႏလးသားနယေျမ၏ အားနညးခကႏလးသားနယေျမ၏အေနာကဘကတြင သဘာဝအတားအဆးမရျခငးပငျဖစသည။ ထ႔ေၾကာငဥေရာပ

အေရ႕ပငးရ အငအားၾကးႏငငတစခကသာလင ႏလးသားနယေျမက ဝငေရာကတကခကမညျဖစသည။

၁၀၁။မကကငဒါ၏အမားျပငဆငခကမကကငဒါသည၎၏ႏလးသားနယေျမသေဘာတရားက ၁၉၀၄ခႏစတြင အခငအမာထတေဖာချပးေနာကပထမကမာၻစစၾကးက အလးစျဖတသနးလာခကာ၊ ထ႕ေနာကဒတယကမာၻစစအတြငး ၁၉၄၃ခႏစတြင၎အဆ၏အားနညးခကမားက ျပနလညျပငဆငခသည။ ၎တ႕မာ -

၁။ ဆဗယကျပညေထာငစအေရ႕ပငးရလယနာျမစ {Lenaland} ျဖတသနးစးဆငးသည ေဒသသညရာသဥတ ေအးလြနးျပးေ ျမမကႏာျပငလညးၾကမးတမးသျဖငလေနမႈမရ သေလာကနညးေသာ နယေျမျဖစ၍ ၎ေဒသအားႏလးသားနယေျမမပယထတလကသည။

၂။ကမာၻ႕အငအားၾကးႏငင {Super Power} သညကမာၻ႕ကၽြနးၾကးမာသာ ေပၚေပါကလာ ႏငသည မဟတ။စကမႈစြမးအားၾကးမားသညအေမရကနျပညေထာငစမလညးေပၚေပါကလာ ႏငသည။

၃။ကမာၻ႕ကၽြနးၾကးႏငကမာၻၾကးတစခလးက လႊမးမးရနျခမးေျခာကသည ႏလးသား နယေျမသညဆဗယကျပညေထာငစမ လာႏငသည။

မတခက။ ။ ဒတယကမာၻစစအျပး အေမရကနျပညေထာငစ၏ Containment Policy ေခၚကြနျမနစ ႏငငမား ကဝနးရ၍တားဆးပတဆ႔သညဗဟာသည ႏလးသားနယေျမက တားဆးပတပငရာေရာကသညက သတမရမည။

၁၀၂။ ျမနမာအေနျဖင မကကငဒါ၏ ႏလးသားနယေျမသေဘာတရားက တရားဝင အသးခသည ျဖစရပ ရသည။ ထျဖစရပသည ၾကးမားေသာ သကေသျပခကျဖစသည။ ထအေၾကာငးက တငျပရသညအေၾကာငးမာ ျမနမာႏငင၏ ပထဝႏငငေရးက ျပညတြငးေဘာငမ ေလလာမႈ ျပထားျခငး သေဘာက ထတႏတျပလျခငးေၾကာငျဖစသည။ ထ႔အျပင ပထဝႏငငေရးဆသညမာ နယစပစညးမားက ေကာလြနျပးမ အသးျပေကာငးေသာ အရာ မဟတ။ နယစညးမဥးေဘာငအတြငး၌လညး အကးဝင အပစပေၾကာငး သေစအပသည။

၁၀၃။ ျမနမာစစအစးရလကထပတြင အနာဂတတြင ပေဖာမည ႏငငေတာသစတစခႏင ကကညသည ျမ႕ေတာသစ တစခတညေဆာကရန လအပသညဟ သးသပခသည။ ထ႔ေၾကာင လမးျပေျမပ (၇) ခကက ခမတျပး ႏငငေရး၊ စးပြားေရးႏင လမႈေရး အေျခအေနအသစမား ျဖစေပၚလာေစရန ရညရြယခသည။ ထအေျခအေနသစမားႏင ေလာညေသာ ျမ႕ေတာသစ တစရပက တညေဆာကရာတြငလညး ပထဝႏငငေရး သအရတစရပက အခငအမာ ဆြကင၍ တညေဆာကခသညက ေတြ႕ရသည။

34

၁၀၄။ ဤေနရာသည အားလးက အစအဆး ဗဟ၌ အားရေအာင လပေဆာငထားသည။ အစျပပ - ႏငငေရး၊ စးပြားေရး၊ လမႈေရး အေျခအေနသစမားက ဖနတးမည။ ထအေျခအေနသစမားႏင ေလာကနသငျမတသည ျမ႕ေတာသစက တညေဆာကရန လအပသည။ ထေနရာသည ရပရြာေအးခမးသာယာေရးႏင တရားဥပေဒစးမးေရးက ေကာငးမြနး စနစတက စမ ခန႔ခြႏင

သည ေနရာသစတစချဖစရန လသည။ အနာဂတတြင တညေဆာကမည ျပညေထာငစၾကးတြင တငးေဒသၾကးမား၊ ျပညနယမား၊ ကယပငအပခပ

ခြငရေဒသမားႏင ဆကစပမႈ ရေသာ ျမ႕ေတာ ျဖစရန၊ ဆကသြယေရးေကာငးသည တညေနရာျဖစရန ဗဟအခကအခာကရန

စသည အခကမားႏင ကကညေသာ တညေနရာက စတင ရာေဖြသည။

၁၀၅။ ျမ႕ေတာသစ တညေဆာကေရး စမကနးသည လြတလပေရးႏင အခပအျခာအာဏာတညတခငျမေရးႏင ခငမာေတာငတငးေရးအတြက လအပခကျဖစသည။ ထ႔အျပင ျမ႕ေတာသစ တညေနရာသည စစသေဘာအရ မဟာဗဟာတနဖး33 ရရန လသည။ ေလထ၊ ေျမထ၊ ေရထ၊ လထ၊ အခနထ ဆသည သဘာဝမး ရရန လသည။ ျမ႕ေတာသညသဘာဝ အကာအကြယက ပမနရရန လသည။ သ႔မသာ စစေရးသေဘာအရ ေတာေတာႏင မကဆးႏင၊ သဘာဝအားျဖင ထကသငသည အကာအကြယက ရရေနသည။

၁၀၆။ ဤအခကမားျဖင ျပညစေသာ ေနရာက ပဥးမနားမာ ေတြ႕ရသည။ ပဥးမနားသည ပခးႏင တစဆကတစစပတညးတညရသညအတြက ပခးမ ပလသမ ဆနရကၡာက ရရႏငသည။ အလားတ ျမစဝကၽြနးေပၚမ ပလသမလညး ရႏငသည။ ေဒသကယတငကလညး ဖလသည။ ပလသည။ တနညးအားျဖင ပဥးမနားသည ေအာကျမနမာျပညလညးဟတသည။ အထကျမနမာျပညလညးဟတသည။ စားေရရကၡာ၌ ဖလသည အျပင ဆကသြယေရးအရလညး အေရ႕အေနာက၊ ေတာင၊ ေျမာက ဆကစပေနသည။ ကားလမး၊ ရထားလမး အျပညအဝ အသးခႏငသည။

၁၀၇။ ထပမ၍ ျမ႕က ဆကလက ခ႕လလငလညး ေနရာ အကြကအကြငးေကာငးေကာငးရသည။ အနာဂတတြငတညေဆာကမည ျပညေထာငစ ႏငငေတာသစၾကး ေရရညတညတ ခငျမရန၊ တငးရငးသား စညးလးညညႊတရန၊ရပရြာေအးခမးသာယာရန၊ တရားဥပေဒစးမးေရးက ထနးသနးရ လြယကရန၊ ႏငငေရး လပရားမႈျဖစတငး လြယလြယကက ပကစးမည အေျခအေနမးက လြတေျမာကရန၊ ႏငငေတာသစအတြက ျမ႕ေတာသစ ရရန စသည အခကမားေၾကာင ေနျပညေတာ (ပဥးမနား) က တညေဆာကျခငးျဖစသည။

၁၀၈။ ထ႔ေၾကာင ျမနမာ စစအစးရအေနျဖင ႏလးသားနယေျမက ေရြးခယျပး ေဆာငရြကျခငးျဖစသည။ လႊတေတာကလညး တညေဆာကရန၊ ဝနၾကးဌာနမားျဖင စစညးတညေဆာကရန၊ လမးမားသည ျပညေထာငစၾကး တစခလးကကြနရက သဖြယ ျပနလညတညေဆာကျခငး ျဖစျပး တစျပညလးက စရးျပး ဗဟက အားရေအာင ေဆာငရြကသြားမညဆသည ရညရြယခကျဖင ျမ႕ေတာသစက တညေဆာကျခငး ျဖစသည။

33 Strategic Value

35

၁၀၉။

၁၁၀။

၁၁၁။

“ ရငးနယေျမ ” သေဘာတရားေယးတကသလ၊ ႏငငတကာဆကသြယေရးပညာ ပါေမာကၡစပကမင(၁၈၉၃-၁၉၄၃) “ ရငးနယေျမ ” သေဘာတရားမာစပကမင ေဖာထတခေသာ ရငးနယေျမသေဘာတရားသည ႏလးသားနယေျမ သေဘာတရား၏ ေျပာငးျပန သေဘာသကေရာကသည။

o Who controls the Rimland rules Eurasia.o Who rules Eurasia controls the destinies of the World.

o ရငးနယေျမကပငစးေသာသသည ယေရးရားနယေျမက လႊမးမးႏင၏။o ယေရးရားနယေျမကပငစးေသာသသည ကမာၻၾကးက လႊမးမးႏင၏။

ရငးနယေျမက ေဘးႏႈတခမးနယေျမဟလညး ေခၚဆသည။ ႏငငေရးပထဝဝငတြင ဤေဝါဟာရက တထြငခသမာအေမရကနျပညေထာငစမ စပကမငျဖစသည။ မကကငဒါက ၎၏ဗဟခကေဒသသည သယဇာတၾကြယဝ၍လျခမႈရေသာေဒသဟ ဆခသည။ စပကမငက အမနတကယသယဇာတ ပ၍ၾကြယဝသညမာ ဗဟခကနယေျမ၏ေဘးႏႈတခမးနယေျမျဖစသည။ ထ႔ေၾကာငေဘးႏႈတခမးနယေျမက ပ၍အေရးပါသညဟဆခသည။ ၎၏ေဘးႏႈတခမး နယေျမတြင ယခငဆဗယကျပညေထာငစမအပ ကနဥေရာပႏငငမား၊ အေနာကေတာင အာရႏငငမား၊အာဖဂန နစၥတန (ယခင) အႏၵယ၊ အေရ႕ေတာငအာရႏငငမား၊ တရတ၊ ကရယားကၽြနးဆြယ၊ ဆကေဘးရးယားအေရ႕ပငးတ႔ ပါဝငသည။ထေဒသသည ဗဟခကနယေျမထက ပ၍အေရးပါသည။ ၎ေဒသကခပကငႏငေရးမာ ပ၍အေရးပါသညဟဆသည။ ထ႔ေၾကာင Rimland Theory က စပကမငကေဖာထတခသည။

စပကမင၏ပထဝႏငငေရးအယအဆမားပထဝဝငသည ထာဝရတညရေနေသာ အေျခချဖစ၍ႏငငမား၏ ႏငငျခားေရးမဝါဒက လႊမးမးသည အေျခခအခကျဖစသည။ ဝနၾကးမား၊ ယတစြအဆးအာဏာရငမားသညပငလင တစေယာကျပးတစေယာကေျပာငးလသြားသည။ေတာငတနးမားကား ပမပက ပနးမပကတညရျမျဖစသည။

၁၁၂။ စပကမင၏ သအရအရ ေဘးႏတခမးနယေျမသေဘာတရားသည လကေတြ႕ကေသာ အျမငဟ ဆႏငသည။စပကမင ၏ သအရက ျပနလည အပအပးျပသည ကမးတစေစာငရသည။ ေပါေကာလယာ ေရးသားေသာေအာကေျခသနး တစေထာင34 စာအပျဖစသည။ ေပါေကာလယာ၏ အလအရ ႏငငမား ဆငးရရျခငး အေၾကာငး (၄)ခကရသညဟ ဆ သည။

(၁) ကနးတြငးပတႏငငျဖစျခငး(၂) သဘာဝသယဇာတကနစာ(၃) အပခပေရး ညဖငးျခငး(၄) ျပညတြငးစစ

၁၂၃။ ထအခကမားအရ စပကမငသည ေဘးႏတခမးနယေျမသည ဖြ႕ျဖးတးတကမႈ ရႏငသည။ အထးသျဖင ပငလယေရေၾကာငးကနသြယေရးအတြက အခြငအလမးအသာစးရေသာ အေျခအေနတြင ရသည။ လကေတြ႕တြငလညး စပကမင၏ သအရက မနကနသညဟ ယဆႏငသည။ စကၤာပသည မလကာေရလကၾကား ထပဝတြင တညရျခငးေၾကာင

34 Button Billion

36

တးတကေသာ ႏငငတစႏငငျဖစလာရသည။ ထ႔အျပင အပခပေရး စမခန႔ခြမႈ ေကာငးေသာ အစးရျဖင မြမးမေသာအခါ တးတကလာရသည။ အေရ႕ေတာငအာရႏငငမားတြငသာ ၾကညပါ။ လာအႏငငသည ကနးတြငးပတႏငငတစႏငငျဖစသည။ လာအသည အေရ႕ေတာငအာရ၏ ဖြ႕ျဖးမႈ အနမဆး ႏငငတစႏငငျဖစသည။ တစဖန အာဖရက ႏငငမားက ၾကညပါ။ ထနညးလညးေကာငးပငျဖစသည။ မြနဂလးယားႏငငသည ကနးတြငးပတႏငငျဖစ၍ နယေျမ မညမပင ကယျပန႔ေစကာမ မဟာဗဟာေျမာက တညေနရာတြင ဘယေသာ အခါမ ေရာကလာလမမည မဟတေခ။

၁၂၄။ ျမနမာႏငငသည စပကမင၏ ေဘးႏတခမးနယေျမတြင ပါဝငသည။ အထးသျဖင ပငလယကမးရးတမး အကယၾကးက မကႏာမထားသည။ အႏၵယသမဒၵရာက ပငဆငေသာ ႏငငမား အနညးစသာျဖစသည။ အႏၵယသမဒၵရာက ေတာငတရတပငလယျပင၌ ကၽြနးမား လသလ လစရာမလေခ။ ထ႔အျပင ျမနမာအေနျဖင ဘဂၤလားပငလယေအာ၏ဧရယာက အမားဆး ပငဆငထားသည။

၁၂၅။ ျမနမာအေနျဖင ကမးရးတမးထစပမႈ အတငးအတာမာ ၁၉၃၀ ကလမတာ အထ ပငဆငသညကေတြ႕ရသည။ ျမနမာအေနျဖင ပငလယေရထြကကနၾကမးမားအရငးအျမစမားက ရရပငဆငထားျခငး၊ အႏၵယသမဒၵရာ အား လျခေရးရႈေထာငျဖင ခဥးကပ အသာစး ရယႏငခြငရျခငး၊ ပငလယေရတပအငအားက ျဖညတငးႏငျခငး၊ ေရေၾကာငးကနသြယေရးဝနေဆာငမႈျဖင ႏငငအကးစးပြားက ရယပငဆငႏငျခငး စသည အခကမားက အားသာခကမားအျဖစ ရရႏငသညက ေတြ႕ရသည။ အထးသျဖင ျမနမာပငလယျပငသည ထငးပငလယေကြ႕ထက ေနေရာငျခည ပမရရေသာေၾကာင ေရေနသတဝါမား ပမေပါကဖြားသည။ ေရထြက ရကၡာအတြက ဖလၾကြယဝေသာ ႏငငတစႏငငျဖစသည။ထမ မက ပငလယ ကမးလြနေရနႏင သဘာဝဓာတေငြ႕မား ခေအာငးသည ပမာဏသည ၾကးမားသညအေနအထားတြင ရသည။

၁၂၆။

၁၂၇။

၁၂၈။

“ ပငလယအေျချပႏငင ” သေဘာတရား

သမငးသည ပငလယျပငက လႊမးမးႏငမႈအေပၚတြင မတညသည။

အေမရကနေရတပဗလခပမာဟန (၁၈၄၀-၁၉၁၄) တငျပခေသာ “ ပငလယအေျချပႏငင”35 သေဘာတရား၁။ပငလယကမးရးတနး ရညလားစြာ ပငဆငျခငး၊၂။လကနက အငအားေတာငတငးျခငး၊၃။ဆပကမးေကာငးမားက ကမာၻ႕အျခားေနရာမားတြငပါ ပငဆငထားျခငးစသည အခကမားသညကမာၻၾကးကလႊမးမးႏငမညဟ တငျပခသည။

ႏငင၏အငအားသည ကနးေျမအကယအဝနးတြင မတည၊ ကမးရးတနးအလားႏင ဆပကမးေကာငးမား၏လကၡဏာရပေပၚတြင တညသည။

မာဟန၏အလအရ ျမနမာႏငငသည ရညလားေသာ ကမးရးတနးက ပငဆငေသာ ႏငငတစႏငငျဖစသည။ ပငလယကမးရးတနး အရညသည ကလမတာ ၁၉၃၀ ေကာထ ပငဆငထားသည။ ရရားႏငငသည ပငလယကမးရးတနးအရညမငမားစြာက ပငဆငထားေသာလညး ဝငရးစြနးေဒသျဖင ထစပေနသညျဖစေသာေၾကာင တစႏစပတလးေရခေနေသာ ပထဝအေနအထားတြင ရေနသည။ ပငလယထြကေပါကရရန ဥပေရာပ ရ စကငဒေနးဗးယနးႏငငမားဘက

35 Sea Power Nation

37

၁၂၉။

၁၃၀။

၁၃၁။

၁၃၂။

၁၃၃။

၁၃၄။

အျခမးက အမျပေနရသလ ေျမထပငလယထမ ထြကေပါကရရန ဥေရာပႏငငမားက မခေနရသည။ တဖန ေဂာဂယာ၌ ေခခငးညာ ျပနာမားျဖင ရေနရာ ပငလယထြကေပါကက မလြတမလပအေျခအေန၌သာ ရရထားသည။ ပစဖတသမဒၵရာဘကအျခမးသညလညး အလြနေဝးကြာေသာ အေနအထားတြင ရေနေလသည။ ျမနမာႏငငအဖ႔ ရညလားေသာ ကမးရးတနးက ပငဆငထားရမက ဘဂၤလားပငလယေအာႏင အႏၵယ သမဒၵရာက ႏငငအမားအျပားက စျပခြေဝပငဆငထားျခငး မဟတ။ လြတလပေသာ ေရပငနကကယမားျဖင ပငဆငထားျခငးေၾကာင ေတာငတရတပငလယတြင ႏငငအမားၾကးက စျပပငဆငခငးမးေၾကာင ျဖစပြားေသာ ေရပငနကျပနာမားလညး နညးပါးသညက ေတြ႕ရေပသည။ ဤကား ျမနမာ၏ ပထဝႏငငေရး အားသာခက တစရပျဖစသည။

ဗလခပမာဟန၏ အယအဆမားသည ပငလယအငအားၾကးမားေစေရးအတြက အေျချပထားသညက ေတြ႕ရသည။၎အယအဆျဖစေသာ ႏငင၏ပထဝဆငရာအခကမားတြင ပငလယကသာ အေျချပထားသညက ေအာကပါအတငးေတြ႕ရသည။

အေမရကနေရတပဗလခပမာဟန(၁၈၄၀-၁၉၁၄)သည လညး မဟာအငအားၾကးႏငငတစႏငငျဖစေပၚလာေစရနအတြကလအပခက (၆) ခကက တငျပချပနသည။ ၎အခက၆ခကတြငလညး ပထဝေရးရာအခကအလကမားပငအဓကပါဝငေနသညက ေတြ႕ရမညျဖစသည။၁။ ပထဝဝင တညေနရာ၂။ ေျမျပင အေနအထား၃။ ႏငင၏ အလားအန၄။ လဥးေရ ပမာဏ၅။ အမးသား လကၡဏာရပ၆။ အစးရ

ပထဝဝငတညေနရာႏငင၏တညေနရာသည ပငလယတစခ(သ႔) တစခထကပေသာ ပငလယမားႏငထစပရမည။ ပငလယသမဒၵရာမားအၾကား ေရေၾကာငးျဖင အလြယတကဆကသြယႏငေသာေနရာျဖစရမည။ ကနသြယေရး လမးေၾကာငးမားက လႊမးမးထားႏငေသာေနရာျဖစရမည။ မဟာဗဟာအရ အေရးပါေသာ အေျခစကစခနးမားက လႊမးမးခပကငထားျပး မမႏငရနဘကျဖစႏငသညႏငင (သ႔) ႏငငမားက ျခမးေျခာကႏငေသာ အေနအထား တြငရရမည။

ေျမျပငအေနအထားေရနကဆပကမးမားရသည ေကာငးမြနေသာ ပငလယကမးရးတနးရရမည။

ႏငင၏အလားအနရညလားေသာ ကမးရးတနးရရမည။

လဥးေရပမာဏႏငငသည အငအားၾကးမားေသာေရတပက တညေဆာကရမညျဖစ၍ ထေရတပအတြက လအပေသာ တပသား အေရအတြကက ျဖညစြမးေပးႏငရမည။

38

၁၃၅။

၁၃၆။

၁၃၇။

အမးသားလကၡဏာရပလအမားစသည ကနသြယေရး၊ အထးသျဖင ႏငငျခားကးသနးေရာငးဝယေရးတြင စတအား ထကသန သမားျဖစရမည။ ပငလယအငအားၾကး ႏငငတစချဖစရန ျငမးခမးေနေသာကမာၻတြင ကနသြယေရးက ကယကယျပန႔ျပန႔လပကငႏငမႈအေပၚတြင အေျခခရမည။

အစးရပငလယအငအားၾကးႏငငတစချဖစလာရန အစးရ၏လကၡဏာရပမားႏငမဝါဒသည မနကနမႈရရမည။

မာဟနသည ပငလယအေျချပႏငင သေဘာတရားက ေဖာထတခသျဖစ၍ ၎ဖြငဆထားေသာအစးရသညလညးပငလယအေျချပအစးရပငျဖစေနသညက ေတြ႕ရသည။ဥပမာ

- ပငလယေရတပအငအားက စနစတက တညေဆာကျခငး၊- ပငလယျပငကလႊမးမးႏငေသာ သေဘၤာတညေဆာကေရးနညးပညာမားျမငမားေစရန ၾကးပမးျခငး၊- ေရေၾကာငးသြားလာေရးအတတပညာမားက တတကၽြမးေသာပညာရငမား၊- စစသညမား၊ အတတပညာရငမားက ေမြးထတေပးျခငး၊ ေရေၾကာငးသြားလာေရးအတတပညာမားႏင

သေဘၤာတညေဆာကေရး နညးပညာမား ေခတမဖြ႕ျဖးတးတကေစရန သေတသနျပ၍ တထြငဖနတးေစျခငး- စသညအရာမား ျဖစေပၚေစရန အစးရတြငပငလယအငအားျပျခငးႏင ပကသကေသာမဝါဒေကာငးမား၊

စနစေကာငးမားရရမည ဟ ဆလျခငး ျဖစသည။

(မာဟနသည ၎၏အဆအမန႔တစချဖင ပငလယကထပမအေျချပချပနသည။ ၎မာ “ ႏငငႏင ထစပေသာပငလယအေရအတြကမားေလ ႏငငအငအားၾကးႏငေျခရေလ ျဖစသည….’’ )

၁၃၈။ ပငလယအငအားၾကးႏငငျဖစႏငေရးအတြက လႊမးမးျခယလယေသာ အခက (၆)ခက -

၁၃၉။

၁။ ပထဝဝင တညေနရာ၂။ ကမးရးတနး၏ ေျမမကႏာျပင၃။ ကမးရးတနးအရညႏင ၎အားကာကြယႏငမႈအေျခအေန၄။ သေဘၤာမားတညေဆာကေရး၊ သေဘၤာသားရရေရးႏင သကဆငေသာလဥးေရအငအား၅။ အမးသားလကၡဏာ၊ အထးသျဖင ေရေၾကာငးကနသြယမႈဝါသနာ၆။ အစး၏မဝါဒ စသညတ႔ျဖစသည။

ပငလယအငအားၾကးႏငငျဖစလင ကမာၻ႕အငအားၾကးႏငငျဖစမည။ ကမာၻ႕အငအားၾကးႏငငျဖစလာေရးအတြကပငလယျပငက လႊမးမးႏငေရးသည အဓကလအပခကျဖစသည။

ပငလယႏငပကသက၍ရကဇယတငျပေသာအခကတစခကရသည။

* ပငလယျပငသညယဥေကးမႈမားကစညးလးေပးႏငသညအေျခခအခကျဖစသည။

39

၁၄၀။

( ဥပမာ- ၁၉ရာစတြငအဂၤလပေရတပသညကမာၻ႕ပငလယျပငၾကးမားကလႊမးမးထားသည။ ) ျဗတသေရတပ၏မဟာဗဟာ ေျမာက အႏစသာရမာ ရနသ႔ေရတပက နာလနမထႏငေအာင ေခမႈနးႏငစြမးရသည တကသေဘၤာမားက အေလးထားတညေဆာကျပး ပငလယျပငက လႊမးမးႏငေရးပငျဖစသည။

ျဖညစြကခက။ ။သမၼတရႈစဗလကထကတြင မာဟန၏အယအဆသည အေမရကနျပညေထာငစ၏ ႏငငျခားေရးမဝါဒ အတြက အေျခခမဝါဒျဖစခသည။ ဂာမနဘရငဒတယေျမာကဝလယသည ဂာမန ေရတပသေဘၤာ စာၾကညတကမားတြင မာဟန၏ စာအပမားကထားရျပး ဖတရႈ႕ေစခသည။

၁၄၁။

၁၄၂။

၁၄၃။

၁၄၄။

ျမနမာသည ပငလယအငအားၾကး ႏငငတစႏငငအျဖစ တညေဆာကရန ပထဝအရ အားသာခကမားရသည။သ႔ေသာ အစးရ၏ မဝါဒႏင ျပညသတ႔၏ စရကလကၡဏာတ႔သည ရထားသည ပထဝေရးရာ အားသာခကမားကအသးခႏငမ သာ ျမနမာႏငငအဖ႔ မဟာအငအားၾကးႏငငမားက ကငလပႏငေသာ ဩဇာတစရပရရမညျဖစေပသည။

ျမနမာတ႔သည ပငကဗဇအားျဖင ေရေၾကာကတတေသာ လမးျဖစသည။ ေရးအခါက အႏၵယက ခရးသြားရာတြင ကနးေၾကာငးျဖငသာ အဓက သြားလာသညကေတြ႕ရသည။ ေရလမးျဖင သြားလငလညး ကမးစပက ၾကည၍ ကမးရးတနးတစေလာကကေန ကပ၍ သြားေလရသည။ ျမနမာဘရငမား လကထပကလညး ၾကညးတပအငအားေတာငတငးျခငးက ဗဟျပချပး ေရတပတညေဆာကျခငးက လစလရႈခသည။ အထးသျဖင စစအငအားက တငးတာရာတြင ျမနမာတ႔သည ဆငအေကာငေရ၊ ျမငးအေကာငေရ၊ စစသည အေရအတြက စသညျဖငသာ ေယဘယ တငးတာေလရသညက ၾကညျခငးအားျဖင ျမနမာတ႔၏ ေရတပအငအားအေျခအေနက မနးဆၾကညႏငသည။

ထမမက ကလနတ႔ ျမနမာႏငငအတြငး ဝငလာသည လမးေၾကာငးမာလညး ေရလမးေၾကာငးကပင ျဖစသညကေတြ႕ႏငသည။ ျမနမာတ႔သည ကးေကာလာေသာ ကလနတပမားက ကနးေၾကာငးျဖငသာ တားဆးခခေလရသည။ျမစအတြငး၌ ယဥျပငတကခကေသာ တကပြမားတြငလညး အမားအားျဖင ကရႈးသညကသာေတြ႕ရသည။ ျမနမာသမငးတြငလညး ျမစအတြငး သြားလာ ကးခတေသာ ေလ၊ သေဘၤာငယမားမ အပ ပငလယျပငက ရြကလႊင၍ ေရမငေပါငးမားစြာ ခရးသြားလာေသာ ေရေၾကာငးတညေဆာကမႈမး မရခေခ။ အနညးငယအားျဖင အေနာရထာမငးလကထပတြင ေရကးကၽြမးကငေသာ သရေကာငး ေညာငဥးဖး ကသ႔ေသာ သတစေယာကသာ မတတမးတြင ေတြ႕ရသည။လမး၊ သမငးအားျဖင ၾကညေသာ မေျပာပေလာကစရာ အေရအတြကသာျဖစသည။

ျမနမာတ႔အေနျဖင ေရ၌ ကၽြမးကငေသာ လမးမားဟ၍ ဆလဟေသာ ပငလယေပာ လမးစ အနညးငယကသာ ေတြ႕ရေလရသည။ ဤအခကမားက ေထာကရႈျခငးအားျဖင ျမနမာသည လမး၏ ဗဇအရ ေရ၌ မကၽြမးကငေသာ လမးျဖစသည။ ထ႔အျပင ဘရငအဆကဆက၊ အစးရအဆကဆက၌လညး ေရတပအငအား ၾကးမားေစျခငးငာ ေရေၾကာငးအတတက ပပး၊ တညေဆာကသည မတတမးမားကား မေတြ႕ရေခ။ ကနးေဘာငမငးဆကျဖစေသာ မငးတနးမငးလကထပ၌ ကေနာငမငးသားၾကးက ေရေၾကာငးျဖင ခတကလာေသာ ကလနတ႔က တကထတရန ေရျမပဗးတထြငျခငးဟေသာ သာဓကမ တစပါး အျခား မေတြ႕ရေခ။

၁၄၅။ လကေတြ႕ကအားျဖင ျမနမာႏငငသည ေရေၾကာငးဆငရာ အသပညာရငမား၊ အတတပညာရငမား မရျခငးေၾကာငႏငငအကးစးပြားဆးရႈးမႈၾကးတစရပသည ၂၀၀၈ ခႏစတြင ျဖစပြားခသည။

40

၁၄၆။

ျဖစစဥ - ၁၂၀၀၈ ခႏစမာေတာ ႏငငတကာ ပငလယျပငတရားခရး (ITLOS) အထ ေရာကေစတ ေရပငနကအျငငးပြားမႈဟာျမနမာန႔ ဘဂၤလားေဒရအၾကားမာ ျဖစပြားခပါတယ။ အဆပါ အျငငးပြားမႈဟာ ဘဂၤလားပငလယေအာအတြငးမာျဖစပြားခတာျဖစပါတယ။ ဘဂၤလားေဒရက ႏငငတကာခရးရ႕ တရားစရငခကအရ ဘဂၤလားပငလယေအာအတြငးမင ၂၀၀ အထ၊ ဧရယာ အကယအဝနးအားျဖင စတရနးမင ၁၁၁,၀၀၀ က တစႏငငတညး မပငစးပြားေရး လပပငခြင ႏငငပင နယနမတအျဖစ ရရသြားခပါတယ။ စန႔မာတငကၽြနးမ ၂၁၅ ဒဂရ မာ ျမနမာန႔ ဘဂၤလားေဒရအၾကာေရပငနက အျငငးပြားမႈက ေျဖရငးေၾကတ အခန ၂၀၁၁ ခႏစ စကတငဘာလ ၁၉ ရကမာ အေမရကနေရတပန႔ဘဂၤလားေဒရတပတ႔ ပးတြစစေရးေလကငခပါတယ။ ျမနမာအမးသားလျခေရးအျမငန႔ ၾကညမယဆရငျခမးေျခာကမႈ တစရပလ႔ ယဆႏငခၾကပါတယ။ 36

အထကပါ ျဖစစဥသည ျမနမာႏငင၏ ေရေၾကာငးအတတပညာခ႕တမႈက ျပသေနသည။ ထ႔အျပင ျမနမာႏငင၌ေရေၾကာငးပညာႏငပကသကေသာ ႏငငတကာဥပေဒပညာရငမား မရ။ ေရေၾကာငးဆငရာ ကၽြမးကငသမားႏငပညာရငမားသည ျပညတြငး၌လညးမရ၊ ျပညပေရာက ႏငငသားမားတြငလညး မရျခငးေၾကာင ဆးရႈးနစနာမႈမားၾကးစြာရေနသညက ျပသေနသည။ ျမနမာအစးရအေနျဖင ျမနမာ ပငလယေရျပငက ေကာငးစြာ မစးမးႏငမခငးမမႏငင၏ အခပအျခာအာဏာက ျခမးေျခာကခရေသာ အျဖစမးေနာကထပ ၾကေတြ႕ရအးမညျဖစသည။ သမငးတြငလညး ေရေၾကာငးအတတပညာ ခ႕တမႈေၾကာင ကလနမား ကးေကာခရသညအထ ျဖစခေသာ သာဓကၾကးမားရေနသညက သတခပသငသည။

၁၄၇။

၁၄၈။

၁၄၉။

“ ႏငငေရးပထဝဝင ”သေဘာတရား

ဂာမနလမး ပထဝဝငပါေမာကၡဖရက ဒရစရကဇယ (၁၈၄၄-၁၉၀၄)တငျပခေသာ “ ႏငငေရးပထဝဝင ” သေဘာတရား

ရကဇယ၏အယအဆသညo အငအားၾကးသ အႏငယစတမးမဝါဒ (Winer Take all)o သနစြမးေသာမးစတမားၾကးထြားရန ေျမေနရာလအပမႈ စသညအခကမား အေပၚအေျခခ၍

ထြကေပၚလာခသည။

သငေတာေသာသဘာဝပတဝနးကငတြင တညရသည ႏပေသာႏငငသည ယငး၏နယနမတက ခ႕ထြငႏငျပးအငအားၾကးႏငင ျဖစလာႏငသည။

စကားခပ။ ။ ရကဇယ၏အယအဆမားသည ကနးေျမကအေျခခသည ယဆခကမားသာျဖစသည။ ထ႔ေၾကာငရကဇယ၏ ႏငငေရးပထဝဝငသေဘာတရားက Land Power သအရဟဆႏငလငရသည။ ထ႔အျပငပါေမာကၡရကဇယ၏ နယခ႕သေဘာတရားေရးမားသညလညး ကနးေျမေပၚတြင အေျချပ၍ေျမနယခ႕မႈသေဘာတရားမားပင ျဖစေနေၾကာငး ေအာကပါအတငး ေတြ႕ႏငသည။

36 မာဃ/ ျမနမာ-ဘဂၤလားေဒရ ႏငငေရး စစေရး အခငးအကငး ေဆာငးပါးမ (The Voice Weekly/ June 9-15, 2014)

41

၁၅၀။

ပါေမာကၡရကဇယ တငျပခေသာနယခ႕နယာမခႏစခက ရသည။၁။ ႏငငမား၏ ေျမဧရယာသည ယဥေကးမႈဖြ႕ျဖးမႈအလက တးတကလာသည။၂။ ႏငင၏ၾကးထြားမႈအလက ကနသြယေရး၊ အေတြးအေခၚ၊ အယအဆ၊ သတမနလႈပရားမႈ စသညတ႔သညဖြ႕ျဖးတးတက လာသည။၃။ႏငငမားသညေသးငယေသာယနစမားက သမးပကျခငး၊ ေပါငးစပျခငးျဖင ၾကးထြားလာၾကသည။၄။နယစပေဒသမားသည ႏငင၏အဖားစြနျပဒါးတငျဖစျပး ႏငငအတြငးၾကးထြားမႈ၊ အငအား ေျပာငးလမႈစသညတ႔၏ အရပနမတကညႊနျပသည။၅။ၾကးထြားမႈျဖစစဥတြင ႏငငသည ကမးရးတနးမား၊ ျမစဝမးမား၊လြငျပငမား၊ ပစၥညးအငအား ၾကြယဝ ေသာေဒသမားစသည ႏငငေရးအရတနဖးရေသာ ဧရယာမားက သမးသြငးရန ၾကးပမးသည။၆။နယပယၾကးထြားေရးအတြက ပထမၾကးပမးမႈမာ ေဝးရပေျမရ ယဥေကးမႈအဆငအတနး ျမငမားေသာေဒသကေခတ ေနာကကေသာ ႏငငက သမးပကျခငးျဖစသည။၇။ေပါငးစပမႈ၏ေယဘယလမးေၾကာငးသည တစႏငငမတစႏငငသ႔ နယခ႕မႈ အလားအလာမား ျဖစေပၚ ေစျပးေသာကေလေသာကေလငတမေျပ ဆသကသ႔ဆကလကနယခ႕မႈကျဖစေပၚေစသည။

ရကဇယ၏ ပထဝႏငငေရးဆငရာ အယအဆမား

o အျပညျပညဆငရာနယနမတသည ယာယမသာျဖစသည။ အငအားၾကးေသာႏငငမားကပတဝနးကငမအငအားနညးေသာ ႏငငမားကသမးသြငးရမည။ ဤနညးျဖငကမာၻေပၚတြင အငအားၾကးမားေသာ ႏငငအနညးငယသာကနရမည။ ၎တ႔အခငးခငးကမာၻၾကးတစခလးက စးမးေရးအတြက တကပြဝငၾကရမည။ဤသညမာတးတကျခငး၏ နယာမျဖစသည။

o ႏငငတစခအငအားၾကးမားရျခငးမာ တညေနရာ၊ရာသဥတေကာငးမြနသညအျပင သယဇာတ ပစၥညးၾကြယဝေသာေၾကာငလညးျဖစသည။

o အသနစြမးဆးသသာ ၾကာရညစြာရငသနရညတညႏငျခငးႏင မးေကာငးမးသန႔မား ရငသနၾကးထြား ႏငေရးအတြက ေနရာအလအေလာကရရမည။

၁၅၁။

၁၅၂။

ပထဝႏငငေရးႏငဆကႏႊယေသာ ျဖညစြကရငးလငးခကမား

ပထဝႏငငေရးႏင သမငး၏ဆကစပမo သမငးျဖစစဥဆသညမာ လ႕ေလာက၏ ေျမဧရယာအတြကတကပြျဖစစဥသာျဖစသည။ သ႔အတြက

သေတသန ျပမ သည ေျမဧရယာမကႏာစာမ စတငရမည။o သမငးသည ဇာတေကာငမား၏ ဇာတစငကေမေလာထားသည။ ပထဝႏငငေရးပညာကမ ဇာတစငက

ေရ႕တနးသ႔ ထတေဖာထားသည။

ဩဇာလႊမးမးနညး နရညးo ျပန႔ကတညရေနေသာကလနမားကပငစးသည ပငလယအငအားၾကးႏငင၏ေခတကာလသည ကနဆး

မညျဖစျပး ကနးေျမအငအားၾကးႏငငကသာလႊမးမးေအာငပြခမည။o လႊမးမးႏငေရးအတြက ၾကးပမးလင စစမကခငးျပးေအာငပြခရန မဟတဘအတြငးသ႔ ဝငေရာက ပးကပ

ေခဖကျပးေအာငပြခရနျဖစသည။

42

o အငအားၾကးမားရနနယေျမခ႕ရနမလ။ ယဥေကးမႈႏငအတတပညာပငးတြင ေခတမတးတကရန ၾကးပမးမသာအဓကျဖစသည။ ႏငငတစခအငအားတးတကရနမာ ျပညပတြငေကာငးမြနေသာ သဘာဝနယျခားမားရျပးျပညတြငး၌ စညးလးညညႊတရနလသည။

o အျပငအဆငျဖစေနေသာ ကမာၻၾကးတြင ၾကာရညစြာတညတႏငရန တနခးအငအားၾကးရနလသည။ယဥေကး မႈသည ဆကလကရငသနၾကးထြားရနအတြက ေနရာလအပသည။ ထ႔ေၾကာင ပတဝနးကငမအငအားနညး ေသာ ယဥေကးမႈမားက ေခမနး၍ေနရာခ႕ထြငရမည။

၁၅၃။ပထဝကေကာလြန၍ႏငငေရးအငအားခနခြငလာသည ပထဝဝငအေျခအေနမားေပၚတြင သာမကျပငဘကေဒသရလတ႔၏ ဖြ႕စညးလပေဆာငမႈ၊ လကနကအငအား၊အေရအတြက၊အရညအခငးစသညတ႔အေပၚတြငလညး မတညသည။

၁၅၄။

အႏစခပ

အထကပါပထဝႏငငေရး သေဘာတရားၾကးမားက ေဖာထတခၾကေသာပညာရငၾကးမားသည မမတ႔ေဖာထတခ ေသာသေဘာတရားသာလင အႏငရရလမမည။ အမနတရားျဖစသညဟစြမတယၾကညခၾက သကသ႔ ထပညာရငမား၏သေဘာတရားကယၾကည၍ လကေတြ႕အေကာငအထညေဖာေသာ ေခါငးေဆာငမား လညးရခသည။ထေခါငးေဆာငမားသည သ႕နညးသ႕ဟနႏင မမတ႔ႏငင အငအားၾကးမားလာေစေရးက မမတ႔ယၾကညရာအယအဆအတငး အေကာငအထညေဖာခရာ ထသေဘာတရားၾကးမား၏ ထကသငေသာ မနကနမႈတ႔ကသကေသျပျပးျဖစေနေပျပ။ ထ႕ေၾကာငအယအဆ၊ သေဘာတရားမားသည ထာဝရ မနကနေနမညမဟတေသာလညးလကရအေနအထားတြငအမနတရားက မညမရညၾကာစြာ ထနးထားႏင သညဆသညအေပၚတြင မတည၍ထအယအဆမား၏ဩဇာတကမသည ၾကးမားမညျဖစသည။

43

(င) ႏငငတကာဆကဆေရး အေျခအေနမား

အေမရကန - ျမနမာ ဆကဆေရး

၁၅၅။ တရတသည အပယခ အထးကန ျမနမာႏငငအေပၚ သသသာသာ ဩဇာလႊမးမးမႈသည အေရ႕ေတာငအာရႏငေတာငအာရတ႔အေပၚ ျခမးေျခာကမႈ ျဖစသညဟ အေမရကနက ယဆလာသည။ ျမနမာႏငငအေပၚ စးပြားေရး ပတဆ႔ထားရမက ပစပယထားသညအတြက အေမရကန၏ အေရ႕ေတာငအာရႏင ေတာငအာရမဝါဒက ျပနလညသးသပကာ ျမနမာႏင ဆကဆေရးက တစဖကမ တးျမငျပး တစဖကမ ပတဆ႔ အေရးယမႈက တျဖညးျဖညးေလာခလာခသည။

၁၅၆။ အႏၵယသမဒၵရာအတြငးရ အေမရကန၏ ဒဂးဂါးစးယား စစအေျခစက စခနးသည အႏၵယသမဒၵရာ လႊမးမးေရးတြငအဓက ျဖစခသည။ ယခအခါ တရတႏငင၏ ပလသြယ စမကနး ပငလယေရးေၾကာငး ပးလမးမၾကးမား စမကနးမားျဖင အႏၵယသမဒၵရာအတြငး ဩဇာနယပယခ႕ထြငရာ အျဖစ သတမတလာျပး အာဆယႏငငမားႏင ေတာငအာရႏငငမား ဆကဆေရးက သသသာသာ ခ႕ထြငလာသညက ေတြ႕ရသည။ အေမရကနႏငငသည တရတႏငငက ဝငးပတထနးခပေရး (Comtainment Strategy) ဆကလက အေကာငအထညေဖာလာသည။ အေမရကနသမၼတ၊ ႏငငျခားေရးဝနၾကး၊ ကြနဂရက အမတမားႏင စးပြားေရး လပငနးရငမား၊ ျမနမာဒမကေရစ ႏငငေရး အဖြငခနးတြငတကၾကြစြာ လပရားလာ၍ ျမနမာအေရးပါမႈသည မကႏာပြငလာျပဟ ဆရေတာမည။

ဂပန- ျမနမာ ဆကဆေရး

၁၅၇။ ဂပန၏ စးပြားေရးကငဆငးလာျခငးႏင အေရ႕ေတာငအာရအတြငး ၎၏ အရနအဟန ပကယြငးလာျခငးတ႔ကျမနမာ ျပညရ ၎၏ အခနးက႑က ထခကေစသည။ ေတာငတရတပငလယအတြငးရ ဂပနပငကၽြနးမား အေရးအခငးသည တရတႏင တငးမာလာေသာအခါ အေရ႕ေတာငအာရ နငငမားႏင ဆကဆေရးတးျမငလာျပး ျမနမာအေရးထတြင ထထဝငဝင ဝငေရာကေဆာငရြကျခငးျဖင တရတဩဇာလႊမးမးမႈက တနျပနခသညက ေတြ႕ရသည။

ျမနမာ-ဘဂၤလားေဒ႐ဆကဆေရး

၁၅၈။ အေ႐႕ပါကစၥတနသည အေနာကပါကစၥတနမ ၁၉၇၁ ခႏစ ဒဇငဘာတြင ခြထြကျပး ဘဂၤလားေဒ႐ ႏငငသစထေထာငရာတြင ျမနမာႏငငသည ပထမဆး အသအမတျပသမားထတြင ပါ၀ငသည။ ဘဂၤလားေဒ႐ တြငလဥးေရသည ၁၅၈ သနး ႐ျပး ေနရာေဒသကဥးကဥး၊ကမာၻေပၚတြင လဥးေရသပသညးဆ မားမား၊ ေမြးဖြားႏႈနးျမငျမင၊ ငယငယ႐ြယ႐ြယ လကထပမႈ႔အမားဆး၊ သဘာ၀ေဘး အခရဆး၊ ဖြ႔ျဖးမႈ႔ အနညးဆး တငးျပည အျဖစ႐ေနခသည။

၁၅၉။ ျမနမာပထ၀ႏငငေရး ဆကစပမႈ႔အရ ဘဂၤလားေဒ႐ႏင နယစပတြင ၁၆၉မငသာ ထစပေနသည။လဥးေရ ေပါကကြမႈ႔ေၾကာင ဘဂၤါလမား ျမနမာႏငင ရခငျပညနယေ႐ႊ႕ေျပာငး (Migrain People) အေျခစကမႈ႔သည ထအမနးခငး ႏငအၾကးမားဆး ျပနာ ျဖစရသည။ ျမနမာမ ထျပနာ ေျဖ႐ငးရာ၌ လြနစြာ သတထားရသည။ရခငအေရးမာ ပထ၀ႏငငေရးႏင သကဆငသလ သမငးဇစျမစမားႏငလညး ဆကစပေနသည။ ေ႐းႏစေပါငးမားစြာမ ေရၾကညရာ ျမကႏရာ ေ႐ႊ႕ေျပာငး ေနထငမႈႏင ဆငသလ၊ ကလနစနစ၏ ဆးေမြအျဖစကလညး အေရးၾကးလသည။ လဥးေရ တးပြားမႈအျမငဆးႏင ထစပေနရသည ပထ၀ႏငငေရး၏ ျပနာဟလညး အမညတပႏငသည။

44

၁၆၀။ ျပနာေျဖ႐ငးရာတြင “အမးသား အမတအသားသ႐ပဆငရာ ခဥးကပမႈ”37 ႏင လ႔အခြငအေရးခဥးကပမႈ 38 ျဖငၾကညႏငသည။လမး၊ အသားအေရာင၊ ကးကြယသည ဘာသာမညသ႔ပင မတျခားနားသညျဖစေစ လသညလပငျဖစရာ လ႔အခြငအေရးက ပစပယ၍ မျဖစ။ တစျပငထမာ ပင အမးသားႏငငအျဖစ စစညးေနထငၾကေသာပကတ႐တရားကလညး ဥပကၡာျပ၍ မျဖစႏငရာ အမးသား အမတအသား သ႐ပကလညး လကခရမညသာျဖစသည။ဤျပနာမ ေဒသတြငး တငးမာမႈ႔မား ေပၚထြကလာႏင သလ အဆငမသငလင “ပထ၀ႏငငေရးအႏ ရာယ လမးေၾကာငး” မားပငျဖစသြားႏငသည။

၁၆၁။ တ႐တႏငငသည ဘဂၤလားေဒ႐ စစတေကာငးတြင Container shipping facility တညေဆာကမႈ႔ႏငစစတပအားျဖညအကအညေပး႐မက ျမနမာေရပငနက နယစပတြင ပးတြေရတပစစေရး ေလကငမႈ႔မားေၾကာင စးရမဖြယရာမားျဖစခရသည။ျမနမာ-ဘဂၤလားေဒ႐ ေရပငနကအျငငးပြားမႈ႔တြင ဘဂၤလားေဒ႐မ အသာစးရ႐မႈ႔က ျမနမာ ျပညသတ႔ရတကမေအးျဖစမႈ႔တြင ဘဂၤလားေဒ႐မ စစေရးတညေဆာကမႈ႔ အထးသျဖင ေရတပအငအား တးခ႔မႈ႔ ( ေရငပသေဘၤာ၀ယယေရး ၾကးစားမႈ) ျမနမာက ျခမးေျခာကမႈ႔ဟ ယဆႏငစရာ႐သည။ တစဘကမလညး လဥးေရ သနး၁၅၈ ေကာ ႐ ဘဂၤလားေဒ႐တြင ၾကးမားေသာ ေစးကြကၾကးတစခ ျဖစရာ ျမနမာအေနျဖင နယစပ ကးသနးေရာငး၀ယေရးသည အျခားႏငငမားထက ပထ၀ႏငငေရး အားသာခက ျဖစရသည။

၁၆၂။

ျမနမာ-အႏၵယ ဆကဆေရး

ျမနမာႏင အႏၵယသည ေ႐းပေ၀ဏသကပင ကးလးဆကဆမႈ ႐ခသည။ ယေန႔ အႏၵယသည ကမာၻေပၚတြင အၾကးဆးဒမကေရစႏငင၊ဒတယ လဥးေရ အမားဆးႏငင ျဖစျပး ျမနမာႏငငႏင ၉၀၃ မင ဆကစပေနသည။ ျမနမာႏငငတြငတ႐တၾသဇာလႊမးမးေနျခငးက တနျပနရန အေ႐႕ဘကသ႔ စးပြားေရး တးခ႕ရန အႏၵယ အေနျဖင ၾကးပမးခသည။

၁၆၃။

၁၆၄။

၁၆၅။

ျမနမာႏငငသည ေတာငအာ႐ ႏင အေ႐႕ေတာငအာ႐ၾကား႐ ေပါငးကးတတား ျဖစ၍ အႏၵယ၏ အကးစးပြားအတြကျမနမာႏငငႏင ဆကဆေရး ပမတးတကေစလျခငး၏ အေၾကာငးမာ- (၁)တ႐တလႊမးမးမႈ႔ ကန႔သတရန၊ (၂) အႏၵယ၏ “အေ႐႕ေမာ” ေပၚလစက အေကာငအထည ေဖာရန

( ၁၉၉၇- ဇလငလတြင အာဆယထသ႔ျမနမာ၀ငျခငးႏင ဘဂၤလားေဒ႐၊ အႏၵယ၊ျမနမာ၊သရလကၤာ၊ ထငး စးပြားေရးပးေပါငးေဆာင႐ြကမႈ႔အဖြ႔ ဘငးစတက (BIMSTEC) ဖြ႔စညးျခငးေၾကာင အႏၵယႏင အာဆယ၊ အႏၵယ (ကနးတြငးပတအာသ၊ မဏပရ၊ နာဂျပညနယမား) ဖြ႔ျဖးတးတကေရး မဟာဗဟာ အေကာငအထညေဖာရန (စစေတြဆပကမးတညေဆာကမႈ႔ စမကနး ကလားတနျမစေၾကာငးစမကနးႏင ျမနမာေရနဓာတေငြ႔မားက ဘဂၤလားေဒ႐ျဖတပကလငးစမကနးမား တညေဆာကရနတ႔ ႐ေနသည။)

(North western Corridor) ယခင လဒလမးမၾကးမ တဆင အႏၵယက ျမနမာက ျဖတ၍ တ႐တျပည ကမငးသ႔သြားသည လမး၊ အႏၵယမ တမး၊ကေလး၊မ႐ြာ၊မႏ ေလးက ျဖတ၍ ထငး ကေမာၻဒးယား၊ ဗယကနမသ႔ သြားသညလမး၊အေနာကဘကစၾကၤလမး(Western Corridor)ျဖင စစေတြ-ျမနမာျပညအလယပငးျဖတ၍ တ႐တႏငင ကမငးျမ႕ထ

37 National identity approach38 Human Right approach

45

ဆကသြယလမးမားက အေကာငအထညေဖာရန႐သည။ထ႔ေၾကာင ျမနမာႏငင၏ ပထ၀ႏငငေရး မဟာဗဟာကမႈေၾကာင အႏၵယသည အာဆယ၊ တ႐တတ႔ႏင ဆကသြယႏငသည အေျခအေန႐ေနသည။

တ႐တႏငင၏ ျမနမာႏငင ပထ၀ႏငငေရးမဟာဗဟာကမႈအေပၚ ကငသးမ႔မား

၁၆၆။ တ႐တျပညသ႔သမၼတႏငင တညေထာငျခငးက ပထမဆး အသအမတျပျခငးက ျမနမာက ေဆာင႐ြကျခငး၊အေမရကန၏၀ငးရပတဆ႔မႈ႔ ဗဟာေၾကာင ကမာၻသ႔ ဆကသြယရာတြင ျမနမာႏငငမတစဆင ေဆာင႐ြကရျခငး(၁၉၈၀ ေနာကပငး ထအေျခအေနမး မ႐ေတာ) ျမနမာႏငငတြင တ႐တေစးကြက လႊမးမးလျခငး၊ အေ႐႕ေတာငအာ႐ႏငငမားသ႔ ၾသဇာလႊမးမးမႈ ျဖန႔ကကလျခငး၊ ျမနမာသယဇာတမား ေခါငးပျဖတ ရယလျခငးတ႔ေၾကာငတ႐တသည ျမနမာက “ျပးျပညစေသာ မဟာဗဟာေျမာက ပးေပါငးေဆာင႐ြကသ”39အျဖစ ဥးဥးဖားဖား သတမတခသည။

၁၆၇။

၁၆၈။

ထ႔ျပင ျမနမာသည တ႐တႏငင၏ ၾကးမားေသာစြမးအငလအပခကက ျဖညဆညးေပးႏငသအျဖစ သတမတျပးဘဂၤလားပငလယေအာမ ကမးလြနေရနႏင သဘာ၀ဓာတေငြ႔မားက ေကာကျဖ-ကမငး-နနနငးထ ႐ညေသာေရနပကလငး၊ ဓါတေငြ႔ပကလငး၊ အျမနရထားလငးတ႔ သယယလၾကသည။ ျမနမာႏငငအတငး ဓာတေငြ႔ ပကလငးအ႐ည ၇၉၃ ကလမတာ ႏင ေရနစမးပကလငး ၇၇၁ ကလမတာ႐သည။ ေကာကျဖ-ကမငး စြမးအငပကလငးသညတ႐တ၏ စြမးအငလအပမႈ႔က ျဖည႐မက မလကာေရလကၾကားမ တ႐တစြမးအင သယယပ႔ေဆာငေနျခငးကျခမးေျခာကမႈမ ေလာခႏငျခငး၊ တ႐တ၏ သမဒၵရာႏစစငး ေပၚလစ (Two Ocean Policy) အရ အႏၵယသမဒၵရာသ႔ဆကသြယလာႏငျခငး၊ အႏၵယသမဒၵရာသ႔ ပမၾသဇာျဖန႔လာႏငျခငး စသည အကးတရားမားျဖစထြနးမညျဖစသည။

ေကာကျဖေရနကဆပကမးမတစဆင အေ႐႕အလယပငးေရနဓာတေငြ႔မားက တ႐တႏငငသ႔ ေစးႏႈနးသကသာစြာသယပ႔ႏငေတာမည ျဖစသည။ထ႔ေၾကာင တ႐တႏငင အေနျဖင ျမနမာႏငငက ပထ၀ ႏငငေရးအရ အေရးပါသျဖငမဟာဗဟာေျမာက ဆကဆေရး၊ ပေပါငးေဆာင႐ြကေရးက ထေထာငေနျခငး ျဖစသည။ျမနမာႏငငဘကမလညးစစအစးရ အပခပစဥ ကမာၻမ ၀ငးပယပတဆ႔ခရကာ အထးကနျဖစလာ၍ အငအားၾကး တ႐တက တစဘကသတအားကးမခသည ဘ၀ ေရာက႐ေနခသည။

၁၆၉။ ထအခြငေကာငးက ယ၍ တ႐တႏငငသည ကနးတြငးပတ ယနနျပညနယ ပငလယထြကေပါကရရန အေနာကဖကစြမးအင ဖြ႔ျဖးေရးႏင ၾသဇာအာဏာ ခ႕ထြငေရးအတြက ျမနမာႏငငအတြငး ဆညေျမာငးမား၊ ေရနသဘာ၀ဓာတေငြ႔၊ေၾကးန၊သသတ႐ငးမား၊ခညစကမား စသညတ႔ ဘကတြင ရငႏးျမပႏခသည။ ေထာကပေၾကးမားေပးျခငး၊ေငြေချခငး၊စသညတ႔ျဖင ျမနမာႏငငက လႊမးမးခယလယခသည။ယခအခနအထ ႏငငျခား တက႐ကရငးႏး ျမပႏမႈ(FDI)တြင တ႐တသည ထပဆးမ ႐ခသည။

၁၇၀။ ထ႔ျပင တ႐တႏငင၏ ပလသြယဗဟာ(String of Pearl’s Strategy)ဟ ဆကာ ေကာကျဖ ေရနကဆပကမး၊ဘဂၤလားေဒ႐ စစတေကာငးဆပကမး၊သရလကၤာ ဟနဘနတတာ ဆပကမး၊ပါကစၥတန ဂြါဒါဆပကမးတ႔တြငအေျခစကစခနးၾကးမားဖြင၍ အႏၵယသမဒၵရာတြင လႊမးမးရနစမခသည။ပငလယ ေရေၾကာငး သယယပ႔ေဆာငေရးသည ယခတငကနကစရတ လြနစြာသကသာမႈေၾကာင တ႐တႏငငသည ကနးတြငး ပးလမးမ(Overland SilkRoute)ကသ႔ ေတာငတ႐တပငလယက ျဖတ၍ အႏၵယ သမဒၵရာမ တဆင ဥေရာပ၊အာဖရကသ႔ ေျခဆန႔ရန

39 Comprehensive Strategic Cooperative Partner

46

ပငလယျပင ပးလမးမၾကးစမကနး(Maritime Silk Route) အေကာငအထညေဖာရန ဗဟာကေသာ ျမနမာႏငငကစညး႐းလက ႐သည။

၁၇၁။ ၂၁ ရာစ ပငလယေရေၾကာငး ပးလမးမ စမကနးသည “ရပ၀နးတစခ၊လမးမတစခ”(One Belt,one road)စမကနး၏တစစတတစပငး ျဖစျပး စမကနးတြင ႏငငေပါငး၆၀ ေကာ ပါ၀ငျပး လဥးေရ ၄.၄ ဘလယအေပၚအကးသကေရာကမညဟ ဆသည။တ႐တႏငငသည ဘ႑ာေရးတြငလညး အေမရကနက စတၾကက လႊမးမးခယလလညေနသည ကမာၻ႔ဘဏ(World Bank)အျပညျပညဆငရာ ေငြေၾကးရနပေငြအဖြ႔ (IMF-InternationalMonetery Fund)ႏင အာ႐ဖြ႔ျဖးေရးဘဏ(ADB-Asian Development Bank) တ႔က စနေခၚသည အာ႐အေျခခအေဆာကအအ ရငးႏးျမပႏမႈဘဏ (AIIB-Asian Infrastructure Investment Bank) ကဥးစးဖြ႔စညးခသည။ထဘဏတြင ေဒၚလာ ဘလယ ၁၀၀ ေကာ႐ အရငးအႏးတြင တ႐တ ၄၀%၊အႏၵယ ၁၀% ပါ၀ငမညျဖစျပးပးလမးမၾကး ျပနလည အသကသြငးရန အစအစဥ ပါ႐သည။ျမနမာႏငငကလညး AIIB အဖြ႔၀ငျဖစျပးအႏၵယ၊တ႐တတ႔ႏင ဆကသြယေရး ဖြ႔ျဖးမႈအတြက ထဘဏက အားထားရမည ျဖစသည။

၁၇၂။ ျမနမာ-တ႐တ ဆကဆေရးက အကဥးခပ သးသပရလင ျမနမာႏငင၏ အေရးပါမႈ႔အရ- နယစပေဒသ ကနသြယေရး၊ခရးသြားလာေရးဖြ႔ျဖးမႈ႔၊တ႐တႏငင၏ အႏၵယ သမဒၵရာသ႔ ထြကေပါက (သ႔မဟတ) တ႐တ၏ အေနာကေတာငဖက၀ငေပါကျဖစလာရျခငး၊ တ႐တ၏ စြမးအငလအပခကက လျခစတခစြာ ျဖညဆညးခြငရျခငး၊ သဘာ၀သယဇာတမားႏင ကနထတလပငနးမားတြင ရငႏးျမပႏမႈ႔မား ျမငတကလာျခငး၊ တ႐တၾသဇာ ျဖန႔ကကရာ လမးေၾကာငးသစျဖစျခငး စသည အကးတရားမား ႐သည။

ျမနမာ-အာဆယ ဆကဆေရး

၁၇၃။

၁၇၄။

၁၇၅။

ျမနမာႏငငသည လက႐လဥးေရ-သနး ၂၆၀၀ ႐ စးပြားေရး အငအားၾကး တ႐တႏင အႏၵယ၊လဥးေရ သနး၆၀၀ေကာ႐အာဆယေဒသတ႔အၾကား၌ အေရးပါဆးေနရာတြင တည႐ေနသည အခြငအလမးေကာငးက အသးခႏငမည အေျခအေနမးဆသ႔ ဥးတညေနသညဟ တြကဆၾကသည။အေ႐႕ေတာငအာ႐ေဒသတြင အေရးပါသည ပထ၀အေနအထား၌ တည႐ေနျပး ကမာၻ႔ေနာကဆးထြနးသစစ ေစးကြကဟသည အလားအလာေကာငးမား ပငဆငေနသည ျမနမာႏငင၏ တညျငမေအးခမးမႈ႔ႏင ဖြ႔ျဖးတးတကမႈ႔သည အာ႐ေဒသ၏ ပထ၀ ႏငငေရးအစအစဥကျပနလညခငးကငးေစႏငသညအထ အမာၻၾကးႏင ခတဆကမႈ႔ ႐ေနပါသည။

ျမနမာႏငငသည ၁၉၉၇ ခႏစ ဇလငလတြင ASEAN သ႔ စတင၀ငေရာကခသည။ထစဥက ျမနမာႏငငတြငစစအာဏာ႐င အပခပေရးစနစေၾကာင (အာဆယသ႔ ျမနမာ၀ငေရာကျခငးက)ႏငငတကာ၏ ေ၀ဖနျပစတငမႈ႔မား႐ခသည။အာဆယႏငင မားမ အာဆယ ပဋညာဥအရ ၀ငေရာကစြကဖကျခငး မျပပ အျပသေဘာေဆာငဆကဆေရး (Constructive Engagement) ျဖင မသားစဆနဆန ျပျပငေျပာငးလေရး ျဖစရန ၾကးပမးခသည။

စစအာဏာ႐င၏ ျပမခကမားသည ၂၀၀၆ အာဆယ အမ႐ငႏငငဘ၀က စြန႔လႊတရသညအထ ႏငငေရး သကၡာက၍ကမာၻ႔ႏငငမား၏ ၀ငးပယပတဆ႔ရခရ၍ ျမနမာ ပထ၀ႏငငေရး အေရးပါမႈ႔ ကဆငးခရသည။ထအခြငအေရးကအမနးခငး တ႐တႏငငမ အစြမးကန အသးချခငး ခခရသည။ ေကာကျဖ-ကမငး ေရန ဓါတေငြ႔ပကလငးႏငအျမနရထားလမး စမကနးက လကဥးမႈ႔ရယ ေနရာဥးခသည။ ျမနမာျပညသမာလညး ဆငးရတြငး နကသထကနကလာသည။ျမနမာ ပထ၀ႏငငေရးသည အေရးပါ ေသာလညး အပစးသ အစးရမားေၾကာင နမကေနခသည။

47

၁၇၆။ သ႔ေသာ ၂၀၁၀ ေ႐ြးေကာကပြျပး ျပျပငေျပာငးလေရးမား ျပလပရသညအတြက (ႏငငေရး၊စးပြားေရး၊ လမႈ႔ေရး၊ပဂၢလက ဖြ႔ျဖးေရး) ကမာၻ႔အလယ သကၡာတကလာသည။ ကလသမဂၢအပါအ၀င ႏငငတကာ အဖြ႔အစညးမား၊အာဆယ ထပသး၊ ဘငးစတကထပသး၊ မဟာမေခါငေဒသခြ ထပသး၊ မဟာမေခါငေဒသခြ ထပသး၊CLMVထပသးေဆြးေႏြးပြမား ဥးေဆာငကငးပခြင ရလာျပး ဂဏသကၡာ႐ေသာ ႏငငတစႏငင ျဖစလာသည။ ဆးဂမးကမာၻ႔စးပြားေရး ဖရမမား ေအာငျမငစြာ ကငးပခ၍ အရညအခငးျမငမားသည ႏငငစြမးေဆာငရညျမငမားသည ႏငငအျဖစအသအမတျပလာျခငးျဖင ျမနမာ ပထ၀ႏငငေရးအခကအျခာကမႈ သတျပလာၾကသည။

၁၇၇။ အာဆယသည လဥးေရ သနး ၆၀၀ ေကာ႐ျပး စးပြားေရးအလားအလာအလြနေကာငးေသာ အဖြ႔ၾကးအျဖစ တစကမာၻလးျမငလာခနတြင ျမနမာႏငင၏ စနးထမႈ႔သည အာ႐စကစရာ ျဖစလာသည။ အာဆယအသကအ၀နး တညေဆာကရာတြင စးပြားေရး အသကအ၀နး၊ႏငငေရးႏင လျခေရးအသကအ၀နး၊ လမႈ႔ေရးႏင ယဥေကးမႈ အသကအ၀နး ဟ၍ဆနးသစေသာ အေတြးအေခၚမားျဖင ပေပါငးေဆာင႐ြက လာသညအျပင ၂၀၀၈ တြင အာဆယ ပဋညာဥ စာတမးေပၚေပါကလာ၍ စညးမဥးဥပေဒအေျဖျပ အဖြ႔အစညးအျဖစ ျမငမားလာသည။

၁၇၈။ စစမကကငးေ၀းျပး၊ ေအးခမးတညျငမမႈသည အာဆယ၏ အေျခခသ႐ပလကၡဏာျဖစျပး ျငမးခမးတညျငမမႈ ေၾကာငလညး စးပြားေရးဖြ႔ျဖးတးတကမႈ႔က ေဆာငၾကဥးႏငခသည။သနး ၆၀၀ ႐သည ေစးကြကၾကးတြင GDP သညအေမရကနေဒၚလာ ၂.၅ ထရလယ႐လာျပ ျဖစသည။ထ႔ေၾကာငပင အေမရကန၊ ဥေရာပ၊ ႐႐ား၊ အႏၵယ၊ ဂပန၊ကရးယား၊ တ႐တတ႔၏ Policy မားတြင အာဆယက အေလးေပး တနဖးထားလာၾကသည။ ေရျမငၾကာတငသကသ႔အာဆယ ျမငတကလာမႈ႔တြင ျမနမာႏငင၏ ျမငတကမႈ႔က ႏငငတကာ မကစကလာ၍ ျမနမာပထ၀ႏငငေရးအေရးပါမႈ႔သည ေ႐႕တနးသ႔ ေရာကလာသည။

အာဆယ စးပြားေရး အသကအ၀နး ( Asean Ecinomic Community)

၁၇၉။ အာဆယ၏ ေမာမနးခက ၂၀၂၀ (Asean Vision 2020) တြင အာဆယသည တညျငမေသာ၊ ေအာငျမငၾကြယ၀ေသာ၊ ယဥျပငမႈစြမးအားျမငအားေသာ၊ အခၚညညစးပြားေရး ဖြ႔ျဖးတးတကေသာ၊ ဆငးရႏြမးပါးမႈႏင လမႈစးပြားေရး ကြာျခားမႈ နညးပါးေသာ ေဒသၾကးျဖစရန ရည႐ြယထားသည။ အာဆယ ေမာမနးခကအရ အာဆယစးပြားအသကအ၀နး (AEC) က ၂၀၁၅ တြင တညေဆာကသြားရနမနးထားသည။ သ႔ေသာလညး ယခ ၂၀၁၅ ေႏာငးပငးသ႔ ေရာကရျပျဖစသည။ အာဆယ အသကအဝနးက ကယျပန႔စြာ အေကာငအထညေဖာႏငျခငး မရေသးေခ။ ဤအခကသည အာဆယ၏ စဖြ႕မႈ ဆငရာ အားနညးခကက ေထာကျပေသာ အခကျဖစေနသည။

၁၈၀။ အာဆယ အသကအဝနးက ေဒါကတင (၃) ချဖင ဖြ႕စညးထားသည။(၁) လျခေရး အသကအဝနး40

(၂) စးပြားေရး အသကအဝနး41

(၃) လမႈ ယဥေကးမႈ အသကအဝနး42

ဟ၍ ျဖစသည။၁၈၁။ အာဆယ စးပြားေရး အသကအဝနး၌ မဟာမေခါင ေဒသ ႏငငမားႏင ဆကစပပါဝငေနသည။ အာဆယေဒသတြငး

ႏငငမားအပါအဝင မေခါငေဒသ ႏငငမားလညး ပါဝငပကသကေနသညက ဆလျခငးျဖစသည။ မဟာမေခါငေဒသခြ

40 Security Community41 Economic Community42 Social-Cultural Commmunity

48

သည သဘာဝသယဇာတမားေပါမားသည။ တရတႏငငႏင ေတာငအာရ နငငမားအၾကားတြငပါ စးပြားေရးဆငရာပကသကမႈမားရသည အခကအခာကရာေဒသျဖစသည။ မေခါငေဒသခြ စးပြားေရး ပးေပါငးေဆာငရြကမႈအစအစဥ43 သည မေခါငျမစ ျဖတသနးစးဆငးရာ ႏငငေျခာကႏငငအၾကား စးပြားေရး ပးေပါငးမႈက ခငမာသထကခငမာေအာင ရညရြယ၍ ျပလပျခငးျဖစသည။ အေၾကာငးမာ ေဒသတြငး ဆငးရမြေတမႈက ေလာခရနႏင စးပြားေရးဖြ႕ျဖးေစရန အတြက ျဖစသည။

၁၈၂။ ဥးစားေပး လပငနးမား ရသည။ ၎တ႔မာ -(၁) သယယပ႔ေဆာငေရး(၂) စြမးအင က႑(၃) ဆကသြယေရးက႑(၄) လယယာစကပးေရးက႑(၅) ပတဝနးကငထနးသမးေရးႏင သဘာဝ အရငးအျမစ က႑(၆) ခရးသြားလာေရး က႑(၇) လ႔စြမးအားအရငးအျမစ ဖြ႕ျဖးေရး က႑(၈) ကနသြယေရးႏင သယယပ႔ေဆာငေရး(၉) ပဂၢလက ရငးႏးျမပႏမႈ က႑

၁၈၃။ မဟာမေခါင ဖြ႕ျဖးေရး စမကနး၌ စးပြားေရး စၾကၤ မား တညေဆာက၍ ေဒသတြငး လမႈစးပြား ဖြ႕ျဖးေရးကေဆာကရြကလကရ သည။ ၎ စးပြားေရး စၾကၤ မားမာ -

ေတာငေျမာက စးပြားေရး စၾကၤ (၁)44 - တရတႏငင ကမငးျမ႕မ ျမနမာႏငင ေရႊၾတဂေဒသက ျဖတ၍ထငးႏငင ဘနေကာကအထ ဆကသြယရာ လမးေတာင ေျမာက စးပြားေရး စၾကၤ (၂) - တရတႏငင ကမငးျမ႕မ ျမနမာႏငင မဆယ-မႏ ေလး-ရနကန-ထားဝယ က ျဖတ၍ ဘနေကာကအထ ဆကသြယရာလမးအေရ႕အေနာက စးပြားေရး စၾကၤ 45- ဗယကနမ-ဒါနနးမ ကေမာၻဒယား၊ ထငးႏငငတ႔က ျဖတ၍ ျမနမာႏငငေကာကရတ ျမဝတ၊ ေမာလျမင အထ ဆကသြယရာလမးေတာငပငး စးပြားေရး စၾကၤ လမး (၁)46 - ဗယကနမ- ကေမာၻဒးယား ထငးက ျဖတ၍ ျမနမာႏငင ထားဝယဆပကမးသ႔ေတာငပငး စးပြားေရး စၾကၤ လမး (၂) - ဗယကနမ-ဟခမငးျမ႕-ကေမာၻဒးယား ထငးက ျဖတ၍ ျမနမာႏငငထားဝယ ဆပကမးသ႔

၁၈၄။ မဟာမေခါင စမကနးမားသည တရတ၏ ကနးတြငးပတျပညနယမားျဖစေသာ ယနနနယႏင နယစပေဒသမား ဖြ႕ျဖးတးတကေရးအတြက အဓက ရညရြယေသာ စမကနးမားျဖစသည။ မေခါငျမစသည ကလမတာအားျဖင ၄၂၀၀အရညရျပး တရတႏငငရ ယနနျပညနယ၌ စတင ျမစဖားခသည။ ထ႔ေနာက ျမနမာ၊ လာအ၊ ထငး၊ ကေမာၻဒယားႏငဗယကနမႏငငတ႕က ျဖတသနးစးဆငးသည။ မေခါငေဒသတြင လဥးေရး သနး ၃၀၀ ခန႔ေနထငသည။ ဧရယာစတရနးကလမတာအားျဖင ၂.၆ သနး ရသည။ တရတအေနျဖင ကမးရးတနး ေဒသမားႏင အျပင ၎၏ ကနးတြငး

43 Great Mekong Subregion Economic Cooperation Program44 North South Economic Corridor (1)45 East West Economic Corridor46 Southern Economic Corridor

49

ပငး ျပညနယမားကလညး ဖြ႕ျဖးေစလသည။ တစဖကတြငလညး စးပြားေရး အကပအတညက ေျဖရငးရာ ဂယေပါကရရလသည။ လျခေရးအားျဖငလညး မဟာအငအားၾကးႏငငတစႏငင၏ ဩဇာခအျဖစ မမႏင နယခငးထစပေနသာႏငငမားတြင မကေရာကလေခ။ ထသ႔ျဖစလင တရတ၏ လျခေရးျခမးေျခာကမႈ တစရပဟ ယဆေသာေၾကာငျဖစသည။

၁၈၅။ အာဆယသည အႏၵယသမဒၵရာ၊ ကမာၻ႕အၾကးဆး ပစဖတသမဒၵရာၾကားတြင တညရသည အတြက ႏငငတကာပငလယေရေၾကာငးသြားလာေရးႏင ကနစည ကးသနးေရာငးဝယေရး စသည ေဒသတြငး စးပြားေရး အခြငအလမးမားက ေဆာငၾကဥးႏငသည မဟာဗဟာေျမာက တညေနရာတြင ရေနသည။ ထ႔ေၾကာင ျမနမာႏငင၏ အာဆယအတြငး၌ တရတ၊ အႏၵယ၊ အာဆယ သးပြငဆကတြင ဗဟာေျမာက ရပတညေနသည အေျခအေနသည ပထဝနငငေရးအရလြနစြာ အေရးပါသညက ေတြ႕ရသည။

50

(စ) အေထြေထြသးသပခကမား

နဂးပငး

၁၈၆။ နဂးပငး၌ အပငး (၂) ပငးျဖင တငျပမညျဖစပါသည။ ၎တ႔မာ -(၁) ျမနမာႏငင၏ ပထဝႏငငေရး ျပနာႏင စနေခၚခကမား(၂) တရတႏင အႏၵယအၾကား ျမနမာႏငင၏ ပထဝႏငငေရးအရ အေရးပါပ

(၁) ျမနမာႏငင၏ ပထဝႏငငေရး ျပနာႏင စနေခၚခကမား

၁၈၇။ ပထဝႏငငေရး ျပနာရပမားႏင စနေခၚခကမားက ေယဘယအားျဖင ေအာကပါ အတငး ေတြ႕ႏငသည။(က) ျဖစစဥ (၁) ကခငေဒသကစၥ(ခ) ျဖစစဥ (၂) ရခငေဒသ/ အေနာကဘကတခါး ျပနာ(ဂ) ျဖစစဥ (၃) ကးကန႔ေဒသကစၥ

(က) ျဖစစဥ - ၁ / ကခငေဒသကစၥ

၁၈၈။ ကခငေဒသတြင ျဖစပြားေသာ စစပြသည ျမနမာႏငင၏ ပထဝႏငငေရး ျပနာတစရပျဖစသည။ သမငးေၾကာငးေနာကခ အေၾကာငးအရငးမားေၾကာင အေျခတညျဖစပြားခေသာ စစပြတစချဖစသည။ ထ႔အျပင အာဏာခြေဝေရး၊အရငးအျမစခြေဝေရး စနစ ခ႕တမႈေၾကာင ျဖစပြားျခငးျဖစသည။ ထ႔အျပင လမးေရးအရ အနညးငယ ကြျပားျခငး၊ဘာသာေရး အရ အနညးငယကြျပားျခငး စသည အခကမားက လညး စစပြက မရပစ ႏငေသးေသာ အေၾကာငးအရငးတြင ထညသြငးနငသည။

၁၈၉။ ကခငေဒသတြင ေကအငေအ တပမေတာႏင ျဖစပြားေသာ စစပြမားသည ပထဝႏငငေရး အခကအလကမား အေပၚတြင မခေနသညက ေတြ႕ရသည။ အဆပါ အခကမားမာ -

(၁) အရငးအျမစခြေဝမႈ မညမျခငး(၂) လမးေရးႏင ဘာသာေရး ကြျပားျခငး(၃) ေကာကမကႏင သစေတာသယဇာတမား မားစြာ ခေအာငးတညရရာ ေဒသျဖစျခငး

စသည အခကမားသည ပထဝအေပၚအေျခခ၍ ျဖစေပၚလာေသာ ႏငငေရး ပဋပကၡမားျဖစသည။ အဆပါ အခကမားက ေအာကပါ အခကမားက ပမၾကးထြားေအာင ပပးေပးသည။ ႏငငေရး စနစ (တနညး) အာဏာခြေဝေရး သမငးေၾကာငးေနာကခ တရတ၏ ဝကဖတစခကကသ႔ အသးျပျခငး (သ႔) စးပြားေရး အျမတထတရာ အေၾကာငးျဖစျခငး

စသည အခကမားေၾကာင ျဖစသညဟ ယဆႏငသည။

(ခ) ျဖစစဥ - ၂/ ရခငေဒသ၊ အေနာကဘကတခါး ျပနာ

၁၉၀။ ေယဘယအားျဖင တရတ၌ လဥးေရ သနး ၁၃၀၀ ေကာရသည။ အႏၵယ၌ လဥးေရ သနး ၁၂၀၀ ေကာရသည။ဘဂၤလားေဒရ၌ သနး ၁၅၀ ေကာရသည။ ယခေနာကဆးေကာကခထားသည သနးေခါငစာရငးအရ ျမနမာႏငင၏

51

လဥးေရသည ၅၁.၄၉ သနး ပင ရသည။ တရတႏင အႏၵယသည ျမနမာႏငငထက အဆေပါငးမားစြာ လဥးေရမားျပားသည။ ဘဂၤလားေဒရသည ျမနမာထက (၃) ဆမားေသာ လဥးေရ ရသည။ သ႔ေသာ ျမနမာထက ဘဂၤလားေဒရက ေျမဧရယာအကယအဝနးအားျဖင (၄) ဆခြ ခန႔ ကဥးသည။ ျမနမာက (၄) ဆ ေကာ ကယသည။

၁၉၁။ ျမနမာအတြကကား လနညး၍ ျခကယသည။ ဘဂၤလားေဒရအဖ႔ လမား၍ ျခကဥးသည။ ျမနမာႏငငသည ဗဒၶဘာသာႏငငျဖစသည။ ဘဂၤလားေဒရသည အစၥလာမႏငငတစႏငငျဖစသည။ ရခငျပညနယ၊ ဘးသးေတာင ေမာငေတာျမ႕တ႔၌ ျဖစပြားေသာ ဘာသာေရး အဓကရဏးမားသည ပထဝႏငငေရးျပနာျဖစသည။ ထျပနာသည ဘဂၤလလမးမားဟ အမညခလာသည ဘဂၤလားေဒရမ ခးဝငလာသည မဆလငလမးမားႏင ရခငေဒသ ရခင ဗဒၶဘာသာတ႔ ျဖစပြားသည ပဋပကၡျဖစသည။ အဆပါ ျပနာသည ဒမကေရစ သြားရာလမးက ျခမးေျခာကႏငသည ႏငငေရးျပတေရြ႕ေၾကာတစခ ျဖစပြားႏငသည။ ႏငငေရး မတညျငမမႈတ႔ စတင အေျခတညရာ ေဒသျဖစႏငသညကသတခပသငသည။

၁၉၂။ အဆပါ ျပနာသည ျမနမာႏငင လြတလပေရးရေတာမည အခနကာလအတြငး၌ စတငခေသာ ျပနာျဖစသည။ျဗတသအစးရသည ဖကဆစဂပနတ႔အားတကထတရနအတြက ဘဂၤလအႏြယ မဆလငအပစက ေမယခရင (ယခေမာငေတာခရင) တြင ဖြ႕စညးေပးခသည။ ထအပစသည လြတလပေရး ေတာငးဆေနဆကာလ၌ အေရ႕ပါကစၥတနဟေခၚေသာ ယခ ဘဂၤလားေဒရႏင ပးေပါငးရန စတငၾကးစားခသည။ ပါကစၥတနေခါငးေဆာငးမားသည ျမနမာေခါငးေဆာငမားႏင ခစၾကညေရး ပကယြငးမညဟ ယဆေသာေၾကာင လကမခခေခ။ သ႔ေသာ အဆပါ အပစသညကလားတနျမစႏင ေမယျမစၾကားရ ေဒသက လြတလပေသာ မြတဆလငႏငငတစခ ထေထာငရန ၾကရြယခၾကသည။ ထရညရြယခကက အေကာငအထညေဖာရန North Arakan Muslim League က ထေထာငခၾကသည။ထ႔ေနာက အဆပါ အဖြ႕သည မဂာဟစေသာငးကနးသမားျဖစေပၚလာခသည။ ထအဖြ႕သည ရခငျပညနယေျမာကပငးက ထနးခပထားႏငခသည အေျခအေနအထ ေရာကခသည။

၁၉၃။ မဂာဟစေသာငးကနးသမားက ျမနမာတပမေတာက အျပငးအထန ႏမႏငးခသည။ ၁၉၅၄ ခႏစတြင စစဥးကးသြားခသည။ ထ႔ေနာက ဓားျပဖြ႕သာသာ ေလာကသာ ကနရေတာသည။ ၁၉၆၀ ဥးႏ သန႔ရငးဖဆပလ အႏငရရျပးေနာကမဂာဟစမ ရဟငဂာဟဆကာ ႏငငေရးလပရားမႈမား ေပၚေပါကချပနသည။ ထ႔ေနာက ရဟငဂာ ႏငငေရးလပရားမႈမားက လပေဆာငသည အဖြ႕အစညးမား ေပၚေပါကခသည။ ဥပမာ - ရဟငဂာ လငယ အဖြ႕၊ ရဟငဂာေကာငးသားအဖြ႕၊ ရဟငဂာ ေသြးစးညညႊတေရးအဖြ႕ စသျဖင ေပၚေပါကခသည။ ၁၉၉၄-၅ တြင ျမနမာတပမေတာက ထပမ၍ျဖခြငးခသည။

၁၉၄။ ဘဂၤလားေဒရနယစပ၌ ဘဂၤလ- ရခင လမးေရး ပဋပကၡျဖစပြားမႈသည ပထဝႏငငေရးျပနာအေပၚအေျခခ၍ ျဖစေပၚလာေသာ လမးေရးျပနာတစရပျဖစသည။ နယစပေဒသ၌ ျဖစေသာ ပဋပကၡမား၊ စစပြမား ေနာကကြယတြငနယစပမဥးႏင ထစပရာ ႏငငမား၏ အစးရႏင သြယဝက၍ ပကသကမႈမား ရသည။ ျမနမာ၌ ထသ႔ေသာ အျဖစအပကမားသည တရာ ဥပမာမား ျပသႏငသည။ ကခငစစပြ၊ ကးကန႔ႏင ဝကစၥမား၏ ေနာကကြယက တရတ (သ႔)ယနနအစးရ၏ ပါဝငပကသကေနမႈ၊ ယခင ကရငလကနကကငမား၏ ေနာကကြယတြင ထငးအစးရ၏ ပါဝငပကသကမႈ၊ ယခ ဘဂၤလအေရးကစၥ၌ ဘဂၤလားေဒရအစးရ၏ ပါဝငပကသကမႈ စသည အခကမားသည နယစပမဥးကအသားစးရေရးႏင စးပြားေရး အျမတထတမႈမားျဖင သြယဝကပကသကေနႏငသညက စဥးစားၾကညရန လအပသည။ စနဝငးစန ဘာသာျပနသည ေခတသစ တရတ-ျမနမာဆကဆေရး စာမကႏာ - ၃၆၃ တြင ကခငက ၾကၾကားၾကၾကား ကညသမာ တရတျဖစသည ဟ ရငးရငးလငးလငး ေရးသားထားသညကေတြ႕ရသည။(ဂ) ျဖစစဥ (၃) ကးကန႔ေဒသကစၥ

52

၁၉၅။ ကးကန႔ေဒသတြငျဖစပြားေသာ စစပြမားရသည။ အဆပါ စစပြသည ယခ ႏစ ၂၀၁၅ ခႏစ ေဖာေဖာဝါရမ ေမလ အထတကပြမား အျပငးအထနျဖစပြားခသည။ ထစစပြသည ဖနၾကားရငဥးေဆာငေသာ လကနကကငတပမားႏင ျမနမာတပမေတာတ႔ ျဖစပြားေသာ တကပြျဖစခသည။ ဖနၾကားရငတ႔ ဥးေဆာငေသာ လကနကကငတပသည ကးကန႔ေဒသကယပငအပခပခြငရ အစးရအဖြ႕က ျဖတခ၍ ကးကန႔ေဒသအား သမးပကရန ေဆာငရြကျခငးျဖစသည။ျမနမာႏငငအတြငး၌ တညရေသာ ကးကန႔ကယပငအပခပခြငရေဒသတစခက ကးေကာေစာကားျခငးျဖစရာ ႏငငေတာ၏ အခပအခာအာဏာက ထပါးေစာကားျခငးျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင တကပြမား အျပငးအထနျဖစပြားသညအထ ျဖစခသည။

၁၉၆။ ကးကန႔ေဒသ၌ ျဖစေသာ တကပြမားသည ျမနမာႏငင၏ ပထဝႏငငေရး ျပနာရပျဖစသည။ တရတ၏တပနေတာက ကမငတန တရတျဖမားက တြနးလနတကခကစဥ ကာလကတညးက ျမနမာႏငငအတြငးသ႔ တရတမား ထထဝငဝင အေျခခမႈ ျဖစပြားခသည။ ထ႔အျပင တရတႏငင၏ လဥးေရ ေပါကကြမႈေၾကာငလညးေကာငး၊ ယနနေဒသ၏ ဖြ႕ျဖးမႈ နမကလြနးခသည အေျခအေနေၾကာငလညးေကာငး ျမနမာျပညတြငးသ႔ တရတလမးမား အမားအျပားဝငေရာကလာချခငးျဖစသည။ ထ႔သ႔ေသာ အေၾကာငးမားျဖငလညး မလေလာကေသးေခ။ ျမနမာျပည၏သယဇာတႏင သစ၊ ေကာကမက စသည အရငးအျမစမားက တရတလမးမား၏ စးပြားေရးေစးကြက အျမငက ဆြေဆာငႏငေသာ အေၾကာငးမား ျဖစဟနတသည။

၁၉၇။ ကးကန႔ႏင ဝ ကယပငအပခပခြငရေဒသတြင ကးကန႔ႏင ဝ တငးရငးသားလမးမား စစညးေနထငရာ ေဒသမားျဖစခသည။ အဆပါ လမးမားသည ျမနမာႏငငအတြငး၌ လမးအျဖစ စတငေပၚေပါကလာမႈမာ ႏစေပါငး ၃၀၀ ေကာရေနျပ ျဖစသည။ ကးကန႔ေဒသတြင ေနထငၾကသမားမာ တရတ၏ “ဟန” မးႏြယစဝင တရတအမးသားမားပငျဖစသည။ လကရ ျမနမာႏငငတြင တငးရငးသား လမးစ (၁၃၅) မးရသညျဖစရာ ကးကန႔ႏင ဝ လမးမားသညအဆပါ လမးစမားတြင ပါဝငျပး ျဖစသည။

၁၉၈။ ကးကန႔ႏင ဝ ေဒသမားတြင ျမနမာႏငင၏ ေရးအစဥအဆကကတညးက အေျခခေနထငခသည။ ထ႔ေၾကာင အဆပါျမနမာလမးစဝင တရတအမးသားမားသည ျမနမာႏငငတြင ေမြးဖြားေနထငသမား အမားအျပားရသလ၊ တရတျပညမ ဝငေရာကလာသည တရတလမးမားလညး ေရာဝင ပ႕ႏ႔ေနသညက သတျပႏငသည။ ထသ႔ ေရာေထြးပ႕ႏ႔မႈက ေခတသစတရတျမနမာဆကဆေရးစာအပ၌ ေဖာျပထားရာ အထကတြင ေဖာျပခေသာ အေၾကာငးမားျဖစသည တရတလဥးေရ ေပါကကြလာျခငး ကမငတနတ႔က ေမာစတနး၏ တပနေတာက တြနးလနတကထတရာမ ေရာကရလာႏငျခငး ယနနေဒသရတရတမား စးပြားေရး ၾကပတညးရာမ ျမနမာႏငငအတြငးသ႔ စးပြားေရး လပကငရန ေရာကရ

လာျခငး ျမနမာႏငင၌ သယဇာတႏင အရငးအျမစအပါအဝင စးပြားေရး အခြငအလမးမားက ၎တ႔အား ဆြေဆာင

သည သေဘာသကေရာကျခငး နယစပေဒသမား၌ ဖြ႕ျဖးမႈ နမကျခငး၊ အသအျမင နညးပါးျခငး

စသည အခကမားအျပငျမနမာႏငင၏ လဝငမႈ ၾကးၾကပေရး မဝါဒ၊ စညးမဥးစညးကမးမား ဖြ႕ျဖးမႈ အားနညးျခငး၊ အသကဝငမႈအားနညးျခငးအျပင ျခစားမႈ၊ အဂတလကစားမႈမားေၾကာင အဆပါ ျပနာမား လသညထကပ၍ ၾကးထြားလာျခငး ျဖစသညဟ ယဆႏငသည။

53

၁၉၉။ ထ႔ေၾကာင ကးကန႔ႏင ျဖစပြားေသာ တကပြမားသည ျမနမာႏငင၏ ပထဝႏငငေရး အေပၚ မားစြာ မတညေနသည။အထးသျဖင ပထဝေရးရာ အခကအလကျဖစေသာ လမးေရး ျပနာ ပငျဖစသည။ အဆပါ ေဒသက ျမနမာႏငငေရး ျပတေရြ႕ေၾကာတြင ထညသြငးႏငသည။ အသြငကးေျပာငးေရး ျဖစစဥ၌ ဒမကေရစသ႔ေရာကရန ျခမးေျခာကသည အခကျဖစသည ႏငငေရး မတညျငမမႈ အစျပရာ ေဒသ ျဖစလာႏငသညက သတခပသငသည။

၂၀၀။

၂၀၁။

အထကပါ အခကမားက အေထာကအထားျပရန ယဥေကးမႈမား တြနးတကျခငးႏင ကမာၻသစက ပေဖာျခငးကမးက ေရးေသာ ဆငျမရယ ဟနတငတန၏ စာအပတြင ဤသ႔ ေဖာျပထားသည။

“ေခတသစကမာၻရ႕ အကယျပန႔ဆး၊ အေရးအပါဆးန႔ အႏ ရာယအၾကးဆး ပဋပကၡေတြဟာ ဆငးရခမးသာလတနးစား (သ႔) စးပြားေရးက အေျခခတ အပစေတြၾကားမာ မဟတေတာဘ မတညတ ယဥေကးမႈ အေမြအႏစေတြၾကားမာ ျဖစပြားမာ ျဖစပါတယ။ စဗယလကေဇးရငး တစခထမာ အပစအဖြ႕ဆငရာ၊ မးႏြယစဆငရာ ပဋပကၡေတြ ျဖစပြားမယ။ မတညတ စဗယလကေဇးရငးရတ အပစေတြန႔ ႏငငေတြၾကားက အၾကမးဖကမႈေတြဟာ သတ႔န႔ တညတ အျခား စဗယလကေဇးရငးရတ နငငေတြ၊ လမးေရး အဖြ႕ေတြဆကပါ ကးစကျပး ယဥေကးမႈေသြးသားနးစပရာ ႏငငေတြက အကအညေတြ ေပးလာၾကပါလမမယ” လ႔ ေျပာထားသည။

ဤ အခကမားသည အထကပါႏငငေရး ပဋပကၡမားအား ေခတသစ၏ ပဋပကၡ အႏ ရာယဆသည အခကက သတျပေစရန တငျပထားျခငး ျဖစပါသည။

ကးကန႔ႏငျဖစပြားေသာ တကပြမား၌ တရတ၏ ဩဇာ မကငးမႈက ေတြ႕ရသည။ တရတအေနႏင ျမနမာႏငင၏တပမေတာႏင အစးရအေပၚ သာမက အဓက တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔ၾကး (၄) ဖြ႕ထမ အဖြ႕ (၂) ဖြ႕အေပၚမာလညး တရတ ဩဇာ မကငးသည အခကမားက ေတြ႕ရသည။ ၎အဖြ႔ၾကးမားမာ - ဝ၊ ေကအငေအ၊ေကအငယ၊ RCSS တ႔ ျဖစသည။ ျဖစပြားခေသာ ကးကန႔စစပြမာ တပမေတာအေနျဖင အငအား (၂၀၀၀) ခန႔ ရေသာကးကန႔က လြယလငတက တကခကႏငျခငး မရမႈမာ တရတ၏ အခနးက႑မားစြာ ပါဝငႏငသညဟ ၂၀၁၅ ခႏစဧျပလ (၂၉) ရကေန႔ထတ ေန႔စဥသတငးစာ Eleven ၌ ေဖာျပထားသည။

(၂) တရတႏင အႏၵယအၾကား ျမနမာႏငင၏ ပထဝႏငငေရးအရ အေရးပါပ

ျမနမာတရတဆကဆေရးက သးသပၾကေသာအခါ ထရးဒး၏ စကားက ေခါငးထမာေပၚလာပါသည။ ထရးဒးဆသညမာ ကေနဒါဝနၾကးခပ ျဖစျပး ၁၉၆၉ ခႏစကအေမရကနျပညေထာငစ၏ စးပြားေရး အတကအကက သ႕ႏငငအေပၚ ရကခတမႈရ၍ သတထားေနရေၾကာငး ႏင ပကသက၍ ေျပာၾကားေသာ စကားျဖစသည။

“ခငဗားတ႔ ေဘးမာ ေနရတာ ဆငန႔အတ အပရသလပ။ ဘယေလာကပ ခငမငတယဆဆ ဆငက တစခကတြန႔လကရင တစဖကသားမာ ဒကၡမားတတပါတယ။”

စနဝငးစန (ေခတသစတရတ-ျမနမာဆကဆေရး) အမာစာ မ/

၂၀၂။ ႏငငၾကးမားအနးတြင တညရေနသည ႏငငငယမားအဖ႔ အေရးၾကးသညမာ အမးသားအကးစးပြားက မထခကေစ

54

ေစေသာ စညးလးညညႊတမႈ ရရေရးပငျဖစသည။ ႏငငၾကးမားဆသညမာ - စးပြားေရး အရေသာလညးေကာငး၊စစေရးအရေသာလညးေကာငး၊ လဥးေရအရေသာလညးေကာငး၊ နယေျမအားျဖငေသာလညးေကာငး ၾကးမားကယျပန႔သညဆလငက ႏငငၾကးမား စာရငးတြင ထညသြငးႏငသည။

၂၀၃။ တန႔ေရာငဖနလကထကက စတင၍ တရတျပည၏ စးပြား ေရး ျပျပငေျပာငးလမႈက အစျပခသည။ တန႔သညေၾကာငျဖ ေၾကာငမ အဘဓမၼာျဖင တရတစးပြားက ဖြငခသည။ ထ႔အခနမ စတငျပး ၁၅ ႏစအၾကာတြင တရတျပည၌စးပြားေရး တးတကမႈ သသသာသာျမငတကခသည။ စးပြားေရး တးတကမႈသည ႏစစဥ ဂဏနးႏစလးျဖငဆကတက တးတကခရာ အေနာကႏငငမား အအားသငရသည အေျခအေနအထ ျဖစလာခသည။

၂၀၄။ တရတသည စးပြားေရး အငအားၾကးလာေလေလ၊ ပငလယေရေၾကာငး ကနသြယေရးက အၾကးအကယ အမသဟျပလာရေလေလျဖစသည။ အေၾကာငးမာ - ထတကနမားက တငပ႔ရန ထတကနမားအတြက လအပေသာ ကနၾကမးမားက တငသြငးရန ႏင စးပြားေရးယႏ ယားၾကးလညပတရနအတြက မလေလာကေသာ စြမးအငက ျဖညတငးရနစသည အေၾကာငးမားေၾကာင ျဖစသည။

၂၀၅။ စးပြားေရးအငအားၾကးမားလာေလေလ စြမးအငက ပမလအပလာေလေလျဖစသည။ စြမးအငက ပမလအပလာေလေလ စြမးအငရရေရးအတြက အားထတလာရေလေလျဖစလာသည။ စြမးအငရရေရး အားထတမႈသည ႏငငအခငးခငး အေပးအယျဖစစဥမားက ဖနတးခသည။ အေပးအယျဖစစဥမားျဖင ညႏႈငး၍ မရပါက ပဋပကၡ အသြငသ႔ေရာကရလာၾကသည။ ပဋပကၡမသည စစပြမားဆသ႔တင ေရာကလာခရသည။ စြမးအငအရငးအျမစဆငရာအျငငးပြားမႈမားသည ေျမပငနက၊ ေရပငနကမားႏင ႏႊယဆက၍ ပါလာျပနသည။ ေတာငတရတပငလယတြငတရတ၊ ဂပန၊ ေတာငကရးယား ႏငငမား၏ ပငလယျပငကၽြနးမားပငဆငေရး အျငငးပြားမႈသည ေရေအာကသယဇာတႏင ေရန၊ သဘာဝဓာတေငြ႕အရငး အျမစပငဆငမႈ အျငငးပြားမႈမားပငျဖစသည။ ထ႔အျပင တရတ၊ဗယကနမ၊ ဘရႏငး၊ ဖလစပင၊ မေလးရားႏငငမား၏ ပငလယျပင ကၽြနးအေရးအခငးမားသည ေရနအတြက၊သယဇာတပငဆငမႈအတြက ျဖစပြားေသာ ေရပငနကအျငငးပြားမႈမားျဖစသည။ ထမမက ကမာၻ႕ကနသြယေရးလမးေၾကာငးၾကးက လြတလပစြာ အသးျပႏငခြင ရရန ၾကးပမးမႈ ျဖစသည။ ထအခကသည တရတအတြကမားစြာအေရးၾကးသည။

၂၀၆။ တရတသည ကနတငသေဘၤာၾကးမားျဖင အေမရကႏင ဥေရာပသ႔ ပစဖတသမဒၵရာက ျဖတ၍ တငပ႔သည။ထ႔အျပင ပါရနပငလယေကြ႕မ ေရနႏင အာဖရကေဒသမ သယဇာတကနၾကမးမားကလညး တငသြငးေနၾကရသည။အဆပါ ကနစညစးဆငးမႈက ေႏာကယကတ႔ဆငးေစေသာ ကစၥရပမားသည တရတအတြက မဟာစနေခၚမႈၾကးတစရပျဖစလာသည။ ထေႏာကယကဟန႔တားခရမႈမားသည အပ႕ကယလာလင သာမန ထခကႏစနာရသကသကမသာမဟတ။ တကယ ကပသငသည သေဘာသ႔ ေရာကရသြားနငသည။

၂၀၇။ တရတအေနျဖင အေျခခကနစညမားႏင ပကသကပါက ကယပင ဖလမႈ မရေတာေခ။ စြမးအငအရ ေရနလအပခကသည ၾကးမားလာသည။ ထ႔အျပင လပစစစြမးအား ရရမႈသည အေရးၾကးလာသည။ စကရမား ထတကနက ထလကထညလက ထတလပႏငရန ကနၾကမးမား လအပလာသည။ တရတႏငင၏ စးပြားေရး တးတကမႈသည ကနၾကမးႏင ေရန လအပခကက အငမးမရေတာငးဆလာသည။ တရတျပညတြငး၌ ရေသာ အရငးအျမစမားသည ၎၏ကနၾကမးလအပခကထက ပလြနသြားသည။ သ႔ႏငအမ တရတမာ အသားတင ကနၾကမးတငသြငးရသည ႏငငၾကး

55

ျဖစလာခေတာသည။

၂၀၈။ တရတ၏ စးပြားေရး တးတကမႈသည ကနၾကမးမား ရရသည ပငလယေရေၾကာငး ခရး အျပန႔ကယေရးႏငထတကနမား တငပ႔ရာ ပငလယေရေၾကာငး အျပန႔ကယေရး အေပၚ မားစြာ မတညေနသည။ တရတ၏ ပထဝအေနအထားအျဖစ ပစဖတသမဒၵရာက မကႏာမေနေသာ ႏငငတစႏငငျဖစသည။ အေမရကကသ႔ သမဒၵရာ ႏစစငးကမကႏာမထားေသာ အေနအထားတြင မရေခ။ ထအခါ တရတအတြက ပငလယေရေၾကာငး ကနသြယေရးသညအေမရကထက လြတလပ၊ လြယကေသာ အေနအထားတြင မရေခ။

၂၀၉။ ထ႔အျပင ေတာငတရတပငလယ အေရးကစၥသည ေပၚလာသည။ ထ႔အျပင အေရ႕အာရ ေဒသ၌လညး ကၽြနးပငဆငေရး အေရးကစၥသည ျပငးထနလာသည။ ႏငငေရးအရ နးကပမႈက ျပနလည ရႈေသာ အေရ႕အာရႏင အေရ႕ေတာငအာရ ႏငငမားတြင အေမရကနႏင မဟာမတျဖစေသာ ႏငငမား ပါဝငသလ၊ အေနာကႏငအလြနနးကပေသာဆကဆေရးမး ထေထာငထားသည ႏငငမား မားစြာ ရေနသညက ေတြ႕ရသည။

၂၁၀။ အေမရကနသည တရတ၏ ပစဖတခငဝမးသ႔ ထြကရာ ပငလယေရေၾကာငး၌ ပတဆ႔သည သေဘာျဖင အဆပါေဒသမား၌ မဟာမတက ထေထာငထားသည။ ဂပန ဖလစပင ေတာငကရးယား ထငဝမ

စသည ႏငငမားႏင အနးကပဆး မဟာမတထေထာင၍ တရတက အၾကပအတညးေရာကေစရန ရညရြယခကရသည။

ထ႔အျပင ထငး၊ အငဒနးရား၊ ဗယကနမ၊ စကၤာပ၊ မေလးရား စသည ႏငငမားႏင နးကပေသာ ဆကဆေရး တစရပထေထာငထားသည။ ဤအခကမားသညပင တရတက အၾကပရကေစေသာ အေျခအေနျဖစေစခသည။

၂၁၁။ တရတသည စးပြားေရး အငအားၾကးမားလာသညႏငအမ စစေရးအငအားက တးခ႕ခသည။ စစေရးအငအား တးခ႕ေရးသည မဟာအငအားၾကး နငငအဆငသ႔ တကလမးရန အတြကသာ ရညရြယသည မဟတ။ ေဒသတြင ဩဇာလႊမးမးႏငရနႏင မမစးပြားေရးအငအားၾကးထြားမႈက အာမခခက ရေစရန အတြကလညးျဖစသည။ တရတသညယခငက ၾကညးတပအငအားကသာ ဗဟျပ၍ တညေဆာကခသည။ သ႔ေသာ စးပြားေရးအငအား အေျခတညရာပငလယေရေၾကာငးသြားလာေရး ခငမာမႈသည အေရးၾကးသညက ေတြ႕ျမငလာရာမစ၍ ေရတပအငအားက ခ႕ထြငလာခသည။ ထ႔အျပင ႏငငတကာေရးရာ မဝါဒမားႏင ပငလယေရေၾကာငး မဝါဒအသစမားကလညး ခမတခသည။

၂၁၂။ ျမနမာ အမနးခငး အငအားၾကးတ႐တ အႏၵယ တ႔၏ စစေရးတးခ႔မႈ (arms race) ၏ အဓကအေၾကာငးသည အႏၵယသမဒၵရာ ထနးခပေရး ျဖစသည။ အႏၵယႏင တ႐တတ႔၏ စးပြားေရးအငအား တးတကမႈသည ေရနတငသြငးမႈအေပၚမတညေနသည။ အႏၵယ၏ စြမးအငလအပခက၏ ၆၅% မ ၇၅% သည ပငလယေကြ႔မ အႏၵယ သမဒၵရာက ျဖတ၍တငသြငးရသည။ တ႐တ၏ ေရနတငသြငးမႈ ၈၀% ေကာသည အႏၵယသမဒၵရာေပၚ မတညေနသည။ ထ႔ျပငတ႐တပငလယေရေၾကာငး သြားလာမႈ၏ ၅၀%ေကာသည မလကာေရလကၾကားျဖတေနရသည။

၂၁၃။ Melacca Dilemma သည တ႐တမဟာဗဟာ ကၽြမးကငသမားႏင ေခါငးေဆာငမားအတြက ၾကးမားလတအကပအတညး ျဖစသည။ မလကာ ေရလကၾကားႏင အႏၵယသမဒၵရာက အႏၵယႏင အေနာကႏငငမားက

56

ထနးခပႏငလင တ႐တ၏ စးပြားေရး ႐ကခးသကသ႔ ျဖစသြားမည ျဖစသည။

၂၁၄။ မလကာ ေရလကၾကားႏင ေရမင ၅၀၀ အကြာတြင႐ အႏၵယ၏ အကဒမနကၽြနး Port Blair တြင အႏၵယစစအေျခစကစခနး တည႐ထားသည။ ထ႔ေၾကာင တ႐တ၏ အႏၵယသမဒၵရာ ထနးခပေရးအတြက ပလသြယမဟာဗဟာ47 က ခမတခသည။ ျမနမာႏငင ေကာကျဖ ေရနက ဆပကမးႏင ေရနဓါတေငြ႔ပကလငး၊ ဘဂၤလားေဒ႐စစတေကာငး container shipping facility, သရလကၤာႏငငဟာဘနတတာ ဆပကမးတညေဆာကမႈ၊ ပါကစၥတနဂ၀ါဒါ ဆပကမး တညေဆာကမႈမားသည ထဗဟာ၏ အစတအပငးမား ျဖစသည။ ထအထတြင Burma Factor ၏အလြနအေရးပါမႈသည အကဒမနးကၽြနးစ၏ ေရမင ၃၀ ကြာ႐ ကးကးကၽြနး ႏင ျမနမာပငလယပငနကထ႐ဟငးၾကးကၽြနးတ႔သည အနာဂတ ပဋပကၡမား၏ ေအာငပြ ဆးျဖတခက၏ အခကအျခာ၌ တည႐ေနသည။

၂၁၅။ ထ႔ေၾကာင အႏၵယႏင အေနာကႏငငတ႔၏ လႈပ႐ားမႈက တ႐တက ေစာငၾကညမႈမား လပလာႏငစြမး ႐လာျပးအႏၵယႏင အေနာကႏငငတ႔ကလညး တ႐တ၏ လႈပ႐ားမႈက မကေျခမျပတၾကည႐ႈေနရသည။ အႏၵယ၊အေနာကႏငငမားႏင တ႐တတ႔၏ ၂၁ ရာစ မဟာဗဟာစနေခၚခကမား၏ ဗဟခကမတြင႐ Burma Factor သညအႏၵယသမဒၵရာအတြငးမ မဟာဗဟာ ျပငဆငမႈ48 ၏ အေရးၾကးဆး မဟာဗဟာ အဆးအျဖတေပးသည အခက49

ျဖစလာေနျပ ျဖစပါသည။ ထ႔ေၾကာင ျမနမာအမးသား လျခေရး ႐ႈေထာငဆငရာမားသည ျမနမာ ပထ၀ႏငငေရးအေပၚ လြနစြာ အေရးပါသည အခကအျဖစ တညေနသည။

၂၁၆။ အထကပါ အခကမားက ၾကညျခငးအားျဖင ျမနမာသည တရတအတြက မဟာဗဟာကေသာ ႏငငတစႏငငျဖစသညက ေတြ႕ရသည။ တရတအေနျဖင ျမနမာႏငငအေပၚ ေမာကးေသာ အခကမားရသည။ ျမနမာအေနျဖငလညး တရတႏငပကသက၍ သမေမြ႕ေသာ ဆကဆေရး တစရပက ထေထာငထားႏငမသာ အနာဂတ အခငးအကငး၌ မကႏာပနးလမညျဖစသည။

၂၁၇။ တရတအေနျဖင ပစဖတခငဝမး ပငလယေရေၾကာငး ပတဆ႔မႈႏင ေတာငတရတပငလယ ကၽြနးအေရးအခငးမားေၾကာင စးပြားေရး အသြားအလာေကာငးမြနမႈက ပကယြငးလာေစသည။ ထအေၾကာငးမာလညး မားစြာ ရသည။ကၽြနးအေရးအခငးမားအေပး တရတအေနျဖင အေမရကန၏ ပါဝငပကသကမႈက သေဘာမကသညက ေတြ႕ရသည။ သ႔ေသာ ေဒသတြငးႏငငမားကေတာ ၾကဆလကခၾကသညကေတြ႕ရသည။ တရတအေနျဖင အေမရကနကမမက အငအားခန႔ေအာင လပေဆာငေနသညဟ မတယသည။ အထးသျဖင ေတာငတရတပငလယကၽြနး ပငဆငမႈ ပဋပကၡ၌ တရတ၏ နယေျမပငဆငေရး တးခ႕လပေဆာငမႈမားက အေမရကနက ေအာကပါအတငး တ႔ျပနသညကေတြ႕ရသည။ ဝါရငတနသည အာရတကလးဆငရာ အမးသား မဟာဗဟာ တစရပက ခမတခသည။ အဆပါ ဗဟာသစအရ ဝါရငတနသည အာရႏင ပစဖတ ႏငငမားႏင သတမန ဆကဆေရးတးျမငရန၊ စးပြားေရးႏင စစေရးဆငရာ ပးေပါငးမႈမား ပမလပေဆာငရန အထးသျဖင မဟာမတႏငငႏစချဖစသည ဂပနႏင ဖလစပငတ႔က စစေရး အကအညမားေပးရန50

စသညအခကမားက ေတြ႕ရသည။

47 String of Pearl’s Strategy48 Strategic Rivalries49 Strategic decisive factor50 Daily Eleven ၂၀၁၅/ ဇြနလ၊ ၂ ရက (ေတာငတရတပငလယအေရး ရနဂရလာ ေဆြးေႏြးပြ ေဆာငးပါးမ)

57

၂၁၈။ တရတအေနျဖင ျမနမာႏငငႏငပကသကေသာ အကးအျမတမား မားစြာရသည။ ျမနမာအတြကလညး တရတေၾကာင အကးအျမတမားရသညက ေတြ႕ရသည။ သ႔ေသာ ျမနမာအတြက ရရေသာ အခြငအလမးမား၊အကးအျမတ မားႏငအတ စနေခၚမႈမားပါ တြဖက၍ ပါလာသညက ေတြ႕ရသည။

၂၁၉။ တရတအေနျဖင ျမနမာႏငငႏငပကသက၍ အကးအျမတမားက ရရေနျပး ျဖစသည။ ဆကလက၍ ရရရနလညးၾကးစားေနဆျဖစသည။ တရတက ျမနမာအေပၚမ ရရသည အကးအျမတမားက စာရငးခၾကညလင မားစြာ ေတြ႕ရသည။ အထးသျဖင စးပြားေရးႏင ပကသကေသာ က႑မား၌ မားစြာေတြ႕ရသည။ စးပြားေရး၌ မကခရအဆငႏငမကခရအဆင အမးမးတြင ေတြ႔ရသည။ စးပြားေရးက႑မား၌

(၁) ရငးႏးျမပႏမႈ က႑(၂) ကးသနးေရာငးဝယေရး က႑(၃) ပ႔ကန က႑(၄) စကပးေရး က႑(၅) သားငါး လပငနး(၆) ခရးသြားလပငနး(၇) လပစစ စြမးအင က႑(၈) ေရနႏင ေကာကမးေသြး ေလာငစာ က႑(၉) ေကာကမကရတနာ က႑(၁၀) သစေတာႏင သစေတာထြကပစၥညးမား ရယေရး က႑(၁၁) နညးပညာ ေရာငးခ ဖလယေရးက႑(၁၂) ေခးေငြ က႑(၁၃) စြမးအငႏင ဓာတသတရာေဖြေရး က႑(၁၄) အေျခခအေဆာကအအမား တညေဆာကေရး က႑(၁၅) ဆကသြယေရးက႑(၁၆) စကမႈ က႑(၁၇) စကမႈကနၾကမး ရရေရး(၁၈) ျမနမာႏငင၏ စားသးသ ေစးကြက ရရေရးစသည က႑မားစြာ၌ ျမနမာႏငငႏင ပးေပါငး လပကငလကရသညက ေတြ႕ရသည။

၂၂၀။ တရတအေနျဖင အဆပါ လပငနးမားက တရားဝင စြာျဖင အစးရႏင ပးေပါငးလပကငသည က႑မား ရသလအျခား တစဖကတြငလညး တရတလမးမား ျမနမာႏငငအတြငး ဝငေရာက၍ တရားမဝင လပကငသည က႑မားကလညးေတြ႕ရသည။ အထးသျဖင ေကာကမကႏင သစေတာ က႑မားတြင မားစြာ ေတြ႔ရသည။ အဆပါ အျဖစအပကမာသည ျမနမာႏငင အစးရ၏ အားနညးခကမားေၾကာငလညး ပါဝငသည။

58

ျဖစစဥ (၁)ဥပမာ အားျဖင ယနနျပညနယပငး စးပြားေရး လပငနးတစခ႕မာ တရတအစးရ၏ခြငျပခက မရဘ ျမနမာျပညတြင ရငးႏးျမပႏၾကသည။ စးပြားေရး လပကငၾကသည။အေၾကာငးမာ အစးရ၏ ၾကးနးစနစေၾကာငလညးေကာငး၊ မမတ႔ ကယ၌က ႏငငျခား ရငးႏးျမပႏမႈ ျပရန အရညအခငး မျပညမေသာေသာေၾကာငလညးေကာငး၊ အစးရထမ ခြငျပမန႔ မေတာငးၾကေသာေၾကာငျဖစသည။ တဖန တရတလမး စးပြားေရးသမားမားက ျမနမာအစးရ၏ ေပၚလစ ခ႕ယြငးခကမားႏင စစစေရးကတျပားရရန အလ႔ငာ ျမနမာအစးရ၏စညးမဥးစညးကမးဟာကြကမားက အသးခကာ ျမနမာလမးမားအမညျဖင ရငးႏးျမပႏၾကသည။ ယနနမ ျမနမာျပညသ႔ တရတလမးအမားစ ဝငေရာကလာၾကသညမာ စးပြားရာရနျဖစသည။ ျမနမာျပညအတြငး တရတလမးမား၏ ပ႕ႏ႔ေရာကရမႈက ရာခငႏနးျဖင ျပေသာ (က) လားရႈး၏ လဥးေရ ၅၀% ဝနးကင ႏင (၂) မႏ ေလး၏ လဥးေရ ၂၀% မာတရတလမးမားျဖစသည။ တရတရငးနးျမပႏမႈ အမားစမာ ႏငငျခား ရငးႏးျမပႏမႈကမတပတငရာတြင ရႈပေထြးေသာ လပငနးစဥႏင ေငြကနေၾကးကမားလျခငးေၾကာင ေဒသချမနမာတ႔၏ အမညျဖင တရားမဝင ေဆာငရြကျခငးျဖစသည။51

၂၂၁။ ျမနမာႏငင၏ ကနထတလပမႈ က႑၌ တရတစးပြားေရး လပငနးမား၏ ပါဝငပကသကမႈက လကၡဏာ (၂) မးျဖငေတြ႕ရသည။(၁) ျမနမာကနထတလပမႈ က႑အတြငးရ တရတစးပြားေရး လပငနးအမားစမာ အငအားၾကးမားေသာ လပငနးၾကးမား ျဖစၾကသည။ သတ႔ေနာကကြယတြင ပ၍ပင အငအားၾကးမားသည ႏငငစ ေကာပေရးရငးၾကးမား ရေနတတသည။(၂) တရတသည ႏငငျခား အကအည၊ စးပြားေရးႏင နညးပညာ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈတ႔ စေပါငးထားသည ေပၚလစႏင “ကမာၻတစဝနးသ႔ ထြကၾက” ႏးေဆာခကက ခယထားသည။ ကးသနးေရာငးဝယေရး ဝနၾကးဌာန ႏငငျခား တငးျပညမား ဌာနက ႏငငျခား အကအညသည “ကမာၻတစဝနးသ႔ ထြကၾက” ႏးေဆာခကက အေထာကအကျပသညဟေျပာသည။

၂၂၂။ တရတႏင ျမနမာ ႏငငအၾကား အကအညႏင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ ပေရာဂက အမားစမ တရတႏငငပင စးပြားေရးလပငနးမားႏင ဆကစပေနသည။ တရတအစးရက စးပြားေရးလပငနးမားက ပ႔ကနေခးေငြမား ပပးေပးသည။ ထ႔ေၾကာင ျမနမာပေရာဂကမားက ေလလဆြရာတြင ေအာငျမငသည။ ဤေပၚလစသည ျမနမာျပညတြငးေရးအေျခအေနေၾကာင တရတလပငနးမား၏ စးရမပပနရမႈက ေလာခေပးသည။ ထမမက ျမနမာျပည၏ ႏငငျခားေငြအကပအတညးကပါ တားဆးေပးလကေသးသညက ေတြ႕ရသည။ အကးဆကအားျဖင ျမနမာျပညတြငး တရတစးပြားေရး လပငနးမား အလးအရငးျဖင ပါဝငပကသကမႈသည ႏငငဆကဆေရးက အကးေကးဇးရရသညကလညးေတြ႕ရသည။

၂၂၃။ တရတအေနျဖင စးပြားေရး ပြငလငးမႈက လပေဆာငရန တခါးပြင မဝါဒက ကငသးခန၌ တရတ၏ ကမးရးတနးေဒသမား၌ ဖြ႕ျဖးျပးေဒသမားႏင ကးလးဆကဆျပး စးပြားေရး လပပငခြငရ၍ အလလ ဖြ႕ျဖးတးတကလာၾကသည။ထ႔ေနာက တရတျပည စဥဆကမျပတ တးတကမႈ ျပရန စးပြားေရး ေျဖေလာမႈမားက တရတအစးရက တရစပ လပ

51 စနဝငးစန / ေခတသစ တရတ-ျမနမာ ဆကဆေရး (ျမနမာျပညအတြငး တရတ၏ ရငးႏးျမပနမႈ) စာ / ၂၆၉

59

ကငခသည။ ထအကးဆကေၾကာင တရတသည အလငအျမနျဖင တးတကလာသည။ တးတကသည အေလာကမမတ႔၏ ကမးရးတနး ေဒသ ပထဝႏငငေရး အားသာခကက အျပညအဝ အသးခရန အားေပးသည။

၂၂၄။ သ႔ေသာ ယနနျပညနယကသ႔ ကမးရးတမးေဒသနင အလြနအလမးေဝးသည ကနးတြငးပတေဒသမားသည ဖြ႕ျဖးမႈႏင ေဝးသထက ေဝးေနရဆ ျဖစေနသည။ တရတအေနျဖင ယနနျပညနယက လစလမရႈပ ကမးရးတနးေဒသမားနညးတ ဖြ႕ျဖးေစရန ရညရြယလပေဆာငလာခသည။ တရတႏငျမနမာနယစပေဒသ ကးလးဆကဆမႈ မားျပားလာျခငး၊ ျမနဆနလာျခငး၊ ကယျပန႔လာျခငး စသည အေၾကာငးမားက တရတ၏ ကနးတြငးပတေဒသျဖစေသာ ယနနနယက ဖြ႕ျဖးလာေစသည။

၂၂၅။ တဖန တရတအေနျဖင ျမနမာႏငငအေပၚ စးပြားေရးအရလညးေကာငး၊ လျခေရးအရလညးေကာငး၊ ဩဇာတညေဆာကမႈ နညးနာ တစရပအျဖစလညးေကာငး ရႈျမငလာသညကေတြ႕ရသည။ အေၾကာငးမာ တရတသည ျမနမာက ၎၏ ဝငေပါက (သ႔) ေနာကေဖးေပါက အျဖစ သေဘာထားလာသည။ ဒတယကမာၻစစမတငမကပငမဟာဗဟာေျမာက ပထဝအေနအထားက ျမနမာက ရရထားေၾကာငး တရတက အမနတကယ သရလာသည။ျမနမာျပညရ လဒလမးမၾကး (သ႔) စတးဝလလမးမၾကးသည တရတအတြက ျမနမာ၏ အေရးပါပက ေဖာျပသညဥပမာ တစခ အျဖစ ျမငလာ သည။

၂၂၆။ ၁၉၉၂ ခႏစတြင ယနန အာဏာပငတ႔က “ယနနႏငငတကာ လမးေၾကာငး” က စတငရန စမကနးေရးဆြၾကသည။သ႔ေသာ ၁၉၉၉ ခႏစေနာကပငးမ အဆပါ စမကနးက စတငခသည။ ၎က အေနာကဖြ႕ျဖးမႈဟ အမညတပသည။ဤတြင သယယပ႔ေဆာငေရးမာ ဥးစားေပးအဆငျဖင စတငသည။ ထ႔ေနာက အေရ႕ေတာငအာရႏင ေတာငအာရက ကမငးႏင ဆကသြယရန ႏငငတကာလမးေၾကာငးတစခက ပေဖာခသည။

၂၂၇။ အကးဆကအားျဖင ၂၁ ရာစ အစပငးတြင တရတ-ျမနမာ သယယပ႔ေဆာငေရး လမးေၾကာငးက တြနးတြနးတကတက ေဆာငရြကလာျခငးျဖစသည။ ဤစမကနးသည တရတ၏ ပထဝဝင စးပြားေရးႏင မဟာဗဟာေျမာက ပထဝဝင အကးစးပြား အလ႔ငာ ေဆာငရြကျခငးျဖစသည။ ထ႔အျပင အေရ႕ေတာငအာရႏင ေတာငအာရအတြငးရ ပထဝႏငငေရး အားသာခကက ျဖစေစသည “သမဒၵရာႏစစငး” မဟာဗဟာက ထေထာငသည ေျခလမးတစရပပငျဖစသညကေတြ႕ရသည။

၂၂၈။ ထလမးေၾကာငးသည တရတ-ျမနမာ ဆကဆေရးအေပၚ အလြနအေရးပါသည ထစပမႈ တစချဖစသည။ ထ႔အျပငယငး ေဆာငရြကခကမားအရ တရတ/ျမနမာ ႏစႏငင ပထဝႏငငေရးႏင ပထဝစးပြားေရး ဆကဆမႈက တြေႏာငထားသည ေကာႏင တေပသည။

၂၂၉။ တရတသည ျမနမာျပညအတြငး ဆကသြယသည ဆကသြယေရး လမးေၾကာငးမားက ထပမ၍ အဆငျမငတငလာသညကေတြ႕ရသည။ ကမငး- ေရႊလ-ရနကနႏင ကမငး-ထနခး- ျမနမာ- အႏၵယ လမးမားမာ ျမနမာျပည လမးမၾကးႏင စတးဝလလမးမၾကးတ႔က အဆငျမငတငထားျခငးျဖစသည။ ျမနမာျပညသ႔ ျဖန႔ၾကကထားသည အေဝးေျပးလမးမားအျပင တရတသည တရတ-ျမနမာနယစပ ဆပကမးမားသ႔ သြားသည လမးမားက တညေဆာကျခငး၊ အဆငျမငျခငးပါ ျပလပေသးသည။

60

၂၃၀။ ယငးတ႔မာ - ကငးဟန-တာမနလ၊ ကနးဖနး- ဗနးေမာ၊ ထနခး-ပနဝါႏင ယငးကငး-ပနဝါလမး မားျဖစၾကသည။အထးသျဖင “ဌာေနသားမား ၾကြယဝေအာင နယစပမားက စးပြားျဖစထြနးေစ”52စမကနးက ယနနက အေကာငအထညေဖာသည။ ထ စမကနး၏ ရညရြယခကမာ တရတနယစပေဒသက ၁၀ ႏစအတြငး စးပြားေရး ဖြ႕ျဖးမႈ အဆငအတနး ျမငတငေပးရန ျဖစသည။

၂၃၁။ အဆပါ အခကမားသည တရတ၏ ကနးတြငးပတေဒသျဖစေသာ ယနနအပါအဝင ယနနျပညနယႏင ဆကစပေဒသမား စးပြားေရးအရ ဖြ႕ျဖးတးတကေစရန ရညရြယေသာ မဟာဗဟာ ေဆာငရြကခကမားျဖစသည။ ထ႔အျပင ရထားလမးမား ေဖာကျခငး၊ ေရနႏင သဘာဝဓာတေငြ႕ပကလငးမား သြယတနးျခငး ကသ႔ေသာ စမကနးမားလညးရေနေသးသည။ အခပဆရေသာ တရတ-ျမနမာ သယယပ႔ေဆာငေရး စၾကၤ သည “သမဒၵရာ ႏစစငး” မဟာဗဟာကေဖာေဆာငရနပငျဖစသည။ ထသ႔ ေဖာေဆာငရငး မဟာဗဟာ စမကနးႏင ထစပေသာ ေဒသမား စးပြားေရးအရဖြ႕ျဖးတးတကေစေရးပငျဖစသည။ ထအခကက အေနာကဖြ႕ျဖးမႈဟ တရတက အမညတပသည။

ပလသြယ စမကနး ႏင သမဒၵရာ ႏစစငး မဟာဗဟာ

၂၃၂။ ပလသြယစမကနး၏ ရညရြယခကမာ အႏၵယႏင အေမရကန၏ မဟာဗဟာတနဖးမားက ေလာခရန အတြက ျဖစသည။ ထ႔အျပင လအပေသာ စြမးအငေထာကပ႔ေရးလမးေၾကာငးမားက ျဖညစညးေပးရနႏင စးပြားကနသြယေရးလမးေၾကာငးမားက အကာအကြယေပးႏငသည စစေရးအငအားက တညေဆာကရနျဖစသည။ပလသြယစမကနး၏ မဝါဒသည

(၁) လျခေရး၊(၂) စးပြားေရး ႏင စြမးအင(၃) စစေရး တ႔အေပၚတြင အေျချပထားသညက ေတြ႕ရသည။

၂၃၃။ အထးသျဖင ပလလးအမတတစခစသည စစေရးအရလညးေကာငး၊ စးပြားေရးပါဝါ ျဖန႔ၾကကရနအတြကလညးေကာငး ရညရြယေပသည။ အႏၵယသမဒၵရာအတြငးႏင ပါရနပငလယေကြ႕၊ အာေရဘယပငလယျပငတ႔တြငပလသြယမဟာဗဟာမားက ျဖန႔ကကထားသည။ ထသ႔ေသာ အေၾကာငးတရားမားသည မလကာေရလကၾကားကနသြယေရး လမးေၾကာငး အၾကပအတညးက ေျဖရငးရန ရညရြယေပသည။

၂၃၄။ ၂၀၀၆ ေဖေဖာဝါရ အတြငး အမးသား ဖြ႕ျဖးမႈႏင ျပျပငေျပာငးလေရး ေကာမရငက ထတျပနသည “၂၀၀၅ အတြငးတရတေရန လပငနးအေပၚ ျခငသးသပခက” တြင တရတေရနတငသြငးမႈ၏ အဓက လမးေၾကာငး (၄) ေၾကာငးျဖငသယယပ႔ေဆာငမႈ စြမးရညက ခ႕ထြငသငသညဟ ေဖာျပထားသည။ ၎မာ -

တရတ-ကာဇကစတနတရတ-ရရား ေရနစမးတငပ႔မႈ ကနးပငး စၾကၤ လမးမားႏငမလကာ ေရလကၾကားတရတ-ျမနမာ ေရလမးေၾကာငးမား စသညတ႔ျဖစသည။

၂၃၅။ တရတျမနမာ ေရနႏင ဓာတေငြ႕ပကလငးသည ပလသြယမဟာဗဟာ၏ အစတအပငးတစခသာျဖစသည။ အဆပါပကလငးတြင ကားလမး၊ ရထားလမးမား ေဖာကလပရအတြက စာခပခပဆ၍ အေကာငအထညေဖာရန ၾကးပမး

52 Prosper the Borders to Enrich Local People – PBELP

61

ျခငးသည တရတကနပစၥညးမားႏင စကမႈကနၾကမး၊ စြမးအငကနၾကမးမားက အႏၵယသမဒၵရာသ႔မ တငသြငး၊ ျဖန႔ချခငးအတြကျဖစသည။ ျမနမာအေနျဖင ၾကညလင ျမနမာသည တရတႏင အႏၵယအၾကားတြငလညးေကာငး၊ တရတႏင အေနာကအငအားၾကး ႏငငမားအၾကားတြငလညးေကာငး ၾကားခဇန53 တစခအေနျဖင ရေနသညက ေတြ႕ႏငသည။

၂၃၆။ တရတျမနမာ ေရနပကလငးပစအရ ႏစစဥ သယပ႔ႏငသည ပမာဏမာ တနခနသနးေပါငး ၂၀ ျဖစသည။ ထပမာဏသည မလကာေရလကၾကားမ သယပ႔သည ပမာဏ၏ ၁၀% သာျဖစသည။ သ႔ေသာ ယခလကရတြငလညး မလရညမနးခက ႏစစဥပ႔ေဆာငမည ပမာဏ၏ ၁၅ ရာခငႏနးကသာ ပ႔ႏငခသည။ တစႏစက ဓာတေငြ႕ကဗမတာ ၁၂ဘလ တငပ႔ႏငမညဆေပသည လကေတြ႕မာ ကဗမတာ ၁.၈ ဘလ သာ ပႏငခသည။54

၂၃၇။ အႏၵယသမဒၵရာအတြငး အေမရကန၏ ပါဝငပကသကမႈႏင မလကာေရလကၾကားအေရး၊ ေတာငတရတပငလယအေရးတ႔သည တရတ၏ စြမးအင လျခေရးက ျခမးေျခာကမႈ တစရပျဖစသည။ တရတသည စြမးအငလျခမႈကအေမရကန-ဂပန ကန႔သတမႈမ တစဆင ၾကညေလရသည။ တရတျမနမာ ပကလငးသည မလကာ အကပအတညးက ေျဖရငးရနျဖစသည ဆသည အခကမာ ေသခာေနသည။

၂၃၈။ တရတႏင ျမနမာ၏ ဆကဆေရးသည ႏငငတကာ အသကအဝနးက စးရမေသာက ျဖစေစေသာ အေၾကာငးမားမားစြာ ရခသည။ ထစးရမေသာကထတြင တရတ-ျမနမာ၏ စစေရးအရ ဆကဆေရးသည ႏငငတကာ အသကအဝနးက သာမနထက ပ၍ စးရမမႈ ၾကးေစခသည။ ထသ႔ ျဖစရသညမာ ပြငလငးျမငသာမႈ မရေသာ ဆကဆေရးအျပအမမားေၾကာငျဖစသည။

၂၃၉။ တရတ-ျမနမာ စစေရးဆကဆမႈ ၾကးထြားလာသညႏငအမ ၁၉၈၈ ခႏစမ စတင၍ တပမေတာ အလးအရငးျဖငအငအားၾကးထြားလာခသညမာ ထငရားေသာ သာဓကျဖစသည။ တပမေတာသည ၈၈ အေရးအခငးကာလ ေနာကပငးတြင ျပညတြငးေရးက ပမ၍ သတထား ေစာငၾကညလာေသာ အေနအထားက ေတြ႕ရသည။ ထ႔အျပငအရပဘကအပခပေရးနယပယမားအားလးက တပမေတာက ထနးခပထားလကၾကသည။ ထ႔သ႔ အပခပျခငးသည စစဥပေဒျပဌာနး၍ စစအပခပေရးမဟတေၾကာငး တပမေတာ အရာရအသကအဝနးက ယဆသည။55 ၈၈ကာလ ေနာကပငး တပမေတာသည ၎၏ အခနးက႑က ျမငတငခသည။

၂၄၀။ တပမေတာက ဂဏတငရန သမငးအသစက ျပနေရးခသည။ တပမေတာ၏ အခနးက႑က ပညာေရးစနစတြငထညသြငးခသည။ တပ၏ ဝါဒျဖန႔ခေရးယႏ ရားက ပမနထကပ၍ နကနကနန အသးခသည။ ထမမက တပမေတာ၏ အခနးက႑က ျပတကထ အထ ပ႔လကသည။

၂၄၁။ တပ၏ စစပညာႏင အေတြးအေခၚထတြင မးခစစတဓာတႏင အမးသားေရးစတဓာတက စြျမေစေအာင တညေဆာကထားသည။ ျမနမာတပမေတာအေနျဖင အေပာထည56 ပငးႏင အမာထည57 ပငးက အခးညညတညေဆာကခသညက ေတြ႕ႏငသည။

53 Buffer Zone54 Weekly Eleven 18/ 8/ 2014 ဖြ႕ျဖးတးတကမႈန႔ အခပအျခာအာဏာက လမာလား (ေနထြနးႏင)55 (အညႊနး) ျမငသ / မေမာလငေသာ ခရးရည56 Software57 Hardware

62

၂၄၂။ ၁၉၈၈ ခႏစ ကတညးက တပမေတာသည အေျခခမ (၃) ခကက ထတသည။(၁) ျပညေထာငစ မျပကြေရး(၂) တငးရငးသား စညးလးညညႊတမႈ မျပကြေရး(၃) အခပအျခာအာဏာ တညတခငျမေရး

စသည ဒ႔တာဝနအေရးသးပါး အေပၚ အေျခခသည။

၂၄၃။ ထမတစဆင အမးသားကာကြယေရး မဝါဒက ပေဖာသည။ အမးသားကာကြယေရး မဝါဒသည ေအာကပါ အခက(၄) ခက က အေလးေပး ေဖာျပထားသည။

(၁) လြတလပေရးႏင အခပအျခာ အာဏာတ႔ႏင ပကသကသည အမးသာစမားက အျမေစာငေရာကရနႏင ဒ႔တာဝနအေရးသးပါးအား ထခကေစမည အျပအမမနသမက တားဆးကာကြယရန၊(၂) ႏငငေတာတညျငမေရး၊ လ႕အဖြ႕အစညး ျငမးခမးေရးႏင တရားဥပေဒစးမးေရးတ႔အတြက ျပညတြငးအငအားႏငအတ ကာကြယေရးတပဖြ႕မား တြဖကထားသည တပမေတာက မ႑ငျပကာ တတႏငသမျပညပအားမကးဘ အမးသားကာကြယေရးက တညေဆာကရန၊(၃) ျပညတြငးေရး ဝငေရာကစြကဖကမႈမားက ရြပရြပခၽြခၽြ ကာကြယရန၊(၄) ကမာၻ႕ျငမးခမးေရးက ဥးစားေပးမည ကာကြယေရး စနစ ကငသးရန58

၂၄၄။ မဝါဒမားက အေကာငအထညေဖာရန အတြက တပမေတာသည စစေရး တးခ႕မႈက ျပလပလာရသည။ စစေရးတးခ႕ျခငး အေၾကာငး၏ ေယဘယေကာကခက (၃) ရပရသည။ ျပညပရနသအျမင ေျပာငးသြားျခငး အေထြေထြ မျငမသကမႈအတြက ထနးခပရန အငအားလအပျခငး သစၥာရ ေကဒါမားက ေလကငသငၾကားေပးျခငးျဖင အနာဂတအစးရအဖြ႕အစညးမားတြင အပခပေရးပငးမ

တာဝနယေဆာငရြကႏငေစရန ျဖစသည။၂၄၅။ တပမေတာ အရြယအစားၾကးမားလာျခငးႏင အတ အေရအတြကလညး တးလာသည။ ေလကငသငၾကားမႈ နယပယ

လညး မားေျမာငလာသည။

၂၄၆။ ျမနမာႏငငစစအစးရ၏ တပမေတာ တးခ႕ျခငး အစအစဥမားသည တရတႏင ျမနမာက ပမနးကပသြားေစေသာအေၾကာငးရငးၾကးမားထမ တစချဖစသည။ အထးသျဖင တရတထမ ျမနမာတပမေတာသည လကနက အေျမာကအျမားက ဝယယခသည။ ၂၀၀၃ - ၂၀၀၇ ခႏစအတြငး တရတက ေရာငးခခေသာ လကနကပမာဏ စစေပါငး၏ -၄% က ျမနမာက ဝယယခသည။

၂၄၇။ တရတႏင ျမနမာ ႏစႏငငဆကဆေရးက ခ႕ထြငေပးခေသာ အေၾကာငးမား ရသည။ ၎တ႔မာ -(က) ႏငငတကာစးပြားေရး ပတဆ႔မႈမား(ခ) လမးစ ပနကနမႈႏင အျခား အစးရဆန႔ကငေရး အငအားစမားႏင ရငဆငေနရျခငး(ဂ) ႏငငေရး အာဏာ ဆးရႈးသြားႏငသည ဆသည စးရမခက

၂၄၈။ စသည အခကမားက တရတလကနကေရာငးခမႈသည ျမနမာအတြက တကရကအကဆး၊ အေရးပါဆး ပပးမႈ ျဖစခ

58 စာ - ၃၄၅ / ၃၄၆ - စနဝငးစန / ေခတသစ တရတ-ျမနမာဆကဆေရး

63

သည။ အဆပါ ပပးမႈသည ႏစႏငငဆကဆေရးက ပမနးကပေစသည။ တရတအဖ႔ကား ျမနမာက လျခေရးမဟာဗဟာတစရပအေနျဖင ခညးကပသညက ေတြ႕ရသည။ ဤအခကက ေအာကပါ သာဓကျဖင သကေသျပႏငသည။

ျဖစစဥ - ၂၂၀၀၄ ဩဂတ ၂၅/၂၉ ေန႔တြင ေပကငး၌ ၁၀ ၾကမေျမာက တရတသအမတၾကးမား ညလာခတြငသတမန မဟာဗဟာ လမးညႊနခကက ခေပးသည။ ၎၌ အဓက အငအားၾကးမားႏင ဆကဆေရး အပငး၏ ေနာကတြင အမနးခငးႏငငမားႏင ဆကဆေရးက ထားရခသည။ ထပမ၍ ၂၀၀၉ ခႏစတြင ၁၁ ၾကမေျမာက အဆပါ ညလာခက ကငးပချပနသည။ ၎၌ အမနးခငးႏငငမားႏင မဟာဗဟာေျမာကကတလညခက59 တညေဆာကရန လအပေၾကာငး တရတအစးရက အဓက မာၾကားခသည။ ပထဝအေနအထားသည တနဖးက ျပဌာနးသည။ မဟာအငအားၾကး ႏငငတစခက အေရ႕ေတာငအာရႏင ေတာငအာရက ထနးခပရန အားထတလင တရတ၏ လျခေရးက ျခမးေျခာကရာကသည။ ထ႔အျပင အေရ႕ေျမာကအာရတြင ျဖစလင တရတသည ဝနးရပတဆ႔ျခငးခရသညဟ ယဆႏငသည။ သမငးတြင ထကသ႔ေသာဝနးရ ပတဆ႔ခရမႈက တရတက (၃) ၾကမ ၾကခဖးသည။ တရတ၏ လျခေရးဆငရာ ျခမးေျခာကမႈမားသညနယစပေဒသတြင ေပၚထြကလာျခငးျဖစသည။

၂၄၉။ အေရ႕အာရႏင အေရ႕ေတာငအာရတြင အေမရကနက တရတဆန႔ကငေရး မဟာမတက ထေထာငထားႏငခသည။ေတာငကရးယား၊ ဂပန၊ ဖလစပင၊ ထငဝမ၊ ဗယကနမ၊ ထငး စသည ႏငငမား ျဖစသည။ အဆပါ မဟာဗဟာသညတရတက အထးကနေစေအာင လပျခငး၊ ပတဆ႔ ဝနးရျခငးဟ တရတက ျမငသည။ ၁၉၅၃ ခႏစတြင အေမရကနႏငငက ျမနမာက စစေရးအရ ပးေပါငးမႈက ျဖတေတာကလကသည။ အဆပါ ကစၥရပသည ျမနမာအဖ႔ တရတကစစေရးအေထာကအပအရ မခမႈ ပမျဖစလာသည။ ထ႔မမက ျမနမာႏင တရတ ဆကဆေရးက ပမနးကပလာေစခသည။ အေနာက၏ စးပြားေရး ပတဆ႔အေရးယမႈမားကလညး ထနညးလညးေကာငးပင ျဖစခသည။

၂၅၀။ ၂၀၁၀ ႏဝငဘာေရြးေကာကပြေနာကပငးတြင တပမေတာသည ျမနမာႏငငေရးတြင လႊမးမးထားႏငဆ အေနအထားက ေတြ႕ရသည။ တရတအေနျဖင ျမနမာတပမေတာႏင အဓက နးကပေနသညျဖစရာ တပမေတာက ႏငငေရးအေပၚလႊမးမးထားႏငျခငးသည တရတအတြက အားသာခကျဖစသည။ တပမေတာက ဆကလက၍ ႏငငေရးက လႊမးမးေစရနလညး တရတက မခရန လအပသည။ ထသ႔ျဖစမလညး အစးရသစအေပၚ တရတက (တရတ-ျမနမာ ေရနႏငဓာတေငြ႕ပကလငးမား၊ ေရအားလပစစစမကနးမား၏ လျခမႈက ကာကြယေပးရနႏင သတတးေဖာခြငရရနတ႔ အတြက) မခႏငေပလမမည။ ျမနမာႏင တရတအၾကား ဆကဆေရးက ၾကညလင အျပနအလန အညမည သေဘာမခေနသညက ေတြ႕ျမငႏငသည။

၂၅၁။ ထ႔ေၾကာင တရတသည ၎၏ စးပြားေရးအလားအလာအတြက ျမနမာျပညတြငးေရး တညျငမမႈက လလားသည။သ႔ျဖစေသာေၾကာင ျမနမာျပညတြငးေရးတညျငမမႈသည တရတ၏ အကးစးပြားက ျဖစထြနးေစသည။ တရတသညျမနမာျပညတြငးေရး တညျငမမႈက ျဖစထြနးေစေသာ မညသည အဖြ႕အစညးႏင မဆ ဆကဆေရး အဆငေျပ ေစရနေဆာငရြကမညျဖစသညဟ ယဆရသည။ လကရ တပမေတာႏင ထသ႔ေသာ အေနအထားတြင ရေန၍ မဟာဗဟာ

59 Geostrategic Fulcrum

64

မတဖကအသြငျဖင တညေဆာကထားျခငးျဖစသည။ တပမေတာသည ႏငငေရးအေပၚ လႊမးမးမႈ ေလာနညးလာခန၌ ႏငငေရး လႊမးမးမႈ ျပႏငေသာ အစအဖြ႕ႏင ဆကဆေရး ေခာေမြ႕ရန လပေဆာငမညပင ျဖစသည။ တရတ၏လကေတြ႕ကေသာ ႏငငေရးက ေအာကပါ သာဓက ျဖင ၾကညရႈ သးသပႏငသည။

ျဖစစဥ - ၃သမၼတ ဥးသနးစနႏင အငဒနးရားတြင ေတြ႕ဆစဥ တရတက နယစပေဒသ တညျငမေအးခမးေရးႏငဖြ႕ျဖးတးတကေရး၊ ျငမးခမးေရးတညေဆာကမႈ ျဖစစဥမာ ပးေပါငးေဆာငရြကေရးျပလပရန ေဆြးေႏြးခသည။ တစဖန တငးရငးသားလကနကကငတပမားႏင ျမနမာတပမေတာ တကပြမား အျပငးအထနျဖစပြားျပး သမၼတဥးသနးစနအေပၚ လထ ေထာကခအားကဆငးေနခနတြင တရတသမၼတက လႊတေတာဥကဌ သရဥးေရႊမနးႏင ေတြ႕ဆချပနသည။ တဖန ယခငကကသ႔ ဒမကရကတစ အငအားစဘကမ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညကလညး လကတစဖက ကမးထားသည ေတြ႕ဆမႈမးမား ရသညကေတြ႕ရသည။ တရတသည ျမနမာႏငင၌ အာဏာရေသာ မညသည အစးရႏငမဆ အကးတပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား ဆကလကလပကငလေၾကာငး သသာျမငသာေသာ သာဓက တစချဖစပါသည။

၁၅၂။ တစဖကတြငလညး တရတအတြက မဟာဗဟာ ထြကေပါကရလသည။ ထအခကသည တရတအတြက လျခေရးတနဖးတစချဖစသည။

“ျမနမာသည တရတအတြက (မလကာေရလကၾကားက ေရာငကြငျခငးျဖင) ေထာကပေရးလမးေၾကာငးတစခ ျဖစသည သာမက မလကာ ေရလကၾကားထသ႔ အေနာကမ ဝငလာမႈက ထနးခပရနအလ႔ငာ မဟာဗဟာေျမာက ပြ ငတစခလညး ျဖစသည။ မလကာေရလကၾကားက ထနးခပႏငလင ေဒသတြငး ႏငငမားႏင အေမရကန ျပညေထာငစတ႔ႏင စစမကျဖစရန အေၾကာငးမရ။ ျမနမာဆပကမးမားႏင ကနးလမးေၾကာငးမားသ႔ လမးေပါကျခငးသည တရတအတြက မဟာဗဟာေျမာက လျခေရး တနဖး ျဖစသည။တရတအတြက ဘဂၤလားပငလယေအာသ႔ ထြကေပါကသည မရမျဖစ လအပသည။ ကနစညမားက ကနးလမးမ ပ႔ေဆာငျခငး၊ ေရလမးမ ပ႔ေဆာငျခငး၊ ေရနႏင ဓာတေငြ႔က ပကလငးမားမ တစဆင ပ႔ေဆာငျခငးတ႔က မလကာေရလကၾကား ပတဆ႔မႈ အလားအလာမားက ေရာငကြငးသြားေစႏငသည။”60

၂၅၃။သးသပခကအႏစခပ။ ။ တရတအေနျဖင ၎၏ ဩဇာၾကးထြားေရးအတြကလညးေကာငး၊ စကမႈဖြ႕ျဖးတးတကေရးအတြက အကပအတညး မ လြတေျမာကရာ ဂယေပါကအျဖစလညးေကာငး၊ သမဒၵရာႏစစငး မဝါဒက အေကာငအထညေဖာရနအတြက လညးေကာငး၊ ၎၏ လျခေရး မဟာဗဟာအရလညးေကာငး၊ အေနာကဖြ႕ျဖးမႈ စမကနး ဆကလကလပေဆာငရန အတြကလညးေကာငး၊ မဟာအငအားၾကး ႏငငမားအေပၚ ပါဝါမေျခတြင တငထားႏငေရးသညလညးေကာငးျမနမာသည တရတ၏ မဟာဗဟာတညရမႈတြင ကေရာကေနသည။

60 စာ - ၃၅၉/ ၃၆၀ (စနဝငးစန/ ေခတသစ တရတ-ျမနမာ ဆကဆေရး)

65

ထအျခငးအရာက ေထာကရႈ၍ ျမနမာအဖ႔ အခြငအလမးမားက ထတယႏငသည။ တစဖကတြငလညး ျမနမာအဖ႔ အလြနသမေမြ႕ေသာ မဟာဗဟာ အကြကအကြငးျဖစရာ စနေခၚခကမားႏင စြန႔စားမႈမားလညး တစပါတညးတြဖက၍ ပါလာႏငသညက သတခပသငသည။ျမနမာအေနျဖင မမ၏ မဟာဗဟာေျမာကတညရမႈက ဆပကငကာ ႏငင၏ အမးသား အကးစးပြားက သတၾကးၾကး၊ အေျမာအျမငၾကးၾကးျဖင တညေဆာကေသာ အနာဂတသည ေခတမဖြ႕ျဖးေသာ ႏငငေတာသစကတကလမးႏငမညဟ ယဆႏငဖြယရာ ရသည။

အႏၵယရႈေထာင

ျမနမာသည တရတအတြက အထးအေရးပါျပး နယးေဒလ၏ ရညတညခကအေရႊ႕က ျမနမာေမတာအလငာႏစႏငငအာကား ျပငဆငမႈက ျဖစေပၚေစ၏။ တရတေရာ အႏၵယပါ ျမနမာေရနႏင ဓာတေငြ႕သကက ေဖာကထတရန စတေစာေနၾကသည။ ျမနမာမ တစဆင အေနာကေတာငပငးႏင အေရ႕ေျမာကပငးရ သတ႔၏ ကနးတြငးပတျပညနယမားက ဖြငျပး အႏၵယ သမဒၵရာသ႔ ေပါကေအာငလညး တရတႏင အႏၵယတ႔ လမးေၾကာငးရာေနၾကသည။61

၂၅၄။ အႏၵယက ျမနမာသည တရတ၏ မဟာဗဟာေျမာက အေတြးအေခၚတြင ေသေရးရငေရးတမ အေရးပါသညဟယဆသည။ တရတ-အႏၵယ-ျမနမာ ဆကစပမႈက ေဒသတြငးႏငငမားက အာရစကၾကသည။ အေမရကန ဝငးပတကန႔သတမႈ မဝါဒက ျမနမာက အသးခလကသျဖင အႏၵယက တရတက ဝငးပတကန႔သတမလကသား ျဖစသြားသညဟ အႏၵယက ယဆသည။ ဤသ႔ျဖင ျမနမာအေပၚ ကငသးသည အႏၵယ ေပၚလစ၌ အေရြ႕တစခ ျဖစေပၚလာသည။

၂၅၅။ သမငးက ၾကညေသာ ၁၉၈၈ ခႏစ၌ ျမနမာတြင အေရးအခငးၾကး ျဖစပြားသည။ ၈၈ ျဖစပြားျပး ေနာကတစႏစ ၁၉၈၉ခႏစတြင တရတ၏ တန႔အနမငရငျပင၌ အေရးအခငးျဖစပြားသည။ ၁၉၈၈ စကတငဘာ ၁၈ တြင ျမနမာ၌ အာဏာသမးျပးေနာက တရတကလညး တန႔အနမင အေရးအခငးက အၾကမးဖက ျဖခြခသည။ ထ႔ေနာကပငး တရတႏငျမနမာ အစးရ အဖြ႕ႏစဖြ႔ ေကာခငးကပသြားသည။ ထအျဖစအပကမားအျပးတြင တရတဘကသ႔ ျမနမာသညသသသာသာ ယမးသြားသည။ အဆပါ အေရးအခငး ႏစခအေပၚ တနျပနခကမားအား ႏငငတကာ အသကအဝနးက ရႈတခခသည။ ဂပနက တရတက အကအညမားျဖတေတာကပစသည။ အေမရကနက ျမနမာက စစေရး၊စးပြားေရး အကအညမား ရပစလကသည။ ကမာၻ႕ဘဏႏင အာရဖြ႕ျဖးေရးဘဏတ႔က စမကနးအသစမားက ရပစလကသည။

၂၅၆။ ျမနမာအေနျဖင ျပညပမ ပတဆ႔အေရးယမႈမားေၾကာငေသာလညးေကာငး၊ တခါးပတစးပြားေရးစနစျဖင ႏစေပါငးႏစဆယေကာ ျဖတသနးလာခသညက တစေၾကာငး၊ အေရးအခငးေၾကာင ျပညသမားလလားေသာ စးပြားေရး ပြငလငးမႈက တစစတစရာ ျပျပငေျပာငးလရန အေရးတၾကး လအပျခငးေၾကာငေသာလညးေကာငး တရတႏင ပဂၢလက

61 Zhao Hong – China and India’s Competitive Relations

66

က႑က ဖြငလစခသည။ နယစပ၌ အထးစးပြားေရးဇနမား ဖြငလစျပး ကနသြယမႈ လမးေၾကာငးက ေဖာကခသည။ထသ႔ေသာ အေၾကာငးတရားမားက တရတႏင ျမနမာက နးသထက နးလာေစသည။ ဖကဒရယဒမကေရစစနစကကငသးသည အႏၵယအေနျဖင ႏငငေရးစနစအရ အပစပမႈ မရသညကတစေၾကာငး၊ နယစပမဥးအရ ထစပမႈသညအလြနအေရးပါေသာ နယေျမဆကစပမႈ မဟတျခငး၊ ႏငငတကာ၏ ဝငးဝနးရႈတခမႈေၾကာငေသာလညးေကာငးနးကပေသာ ဆကဆေရးမးက ျမနမာျဖင မျပလပႏငခေခ။ ထ႔ေၾကာင ျမနမာအား တရတဘကသ႔ တြနးပ႔သလျဖစသြားသည။

၂၅၇။ အႏၵယအေနျဖငလညး ၈၈ အေရးအခငးျပးေနာကပငး ျမနမာျပညအေပၚကငသးသည အႏၵယေပၚလစသည ရနလေသာ အျပအမမား ျပလာသည။ သ႔ေသာ ၁၉၉၁ တြင ရာဂစဂႏၵ လပၾကခရျပးေနာကပငးမ ျမနမာအေပၚ အႏၵယ၏ရပတညမႈက ျပနလည စဥးစားသးသပလာသည အေနအထားက ေတြ႕ရသည။

၂၅၈။ အမနတကယမာ ျမနမာအေနျဖင တရတႏငသာ ပနးသညဟ ဆေသာလညး အႏၵယ ယဥေကးမႈႏင ေရာစပပါဝငေနသညမာ တရတႏငယဥလင အလြနမားျပားသည။ ဘာသာေရးအားျဖငလညးေကာငး၊ ယဥေကးမႈအားျဖငလညးေကာငး၊ စာေပအားျဖငလညးေကာငး၊ အေတြးအေခၚ အယအဆ အားျဖငလညးေကာငး၊ စားေသာကမႈပစက႑မားတြင ျမနမာႏင ေရာစပေနသည။

၂၅၉။ ရာဂစဂႏၵကြယလြနျပးေနာကပငး တရတႏင ျမနမာအေပၚ အႏၵယ၏ ေပၚလစက အဆင (၃) ဆငျဖင သးသပႏငသည။

(၁) လျခေရးဗဟျပ ေစာေစာပငးဆကဆမႈ (၁၉၉၃-၁၉၉၇)(၂) အေရ႕ေမာ မဟာဗဟာ ဗဟျပ ဆကဆမႈ (၁၉၉၈ - ၂၀၀၄)(၃) အေရ႕ေျမာက (အႏၵယ) က ဖြ႕ျဖးေအာင လပၾက မဟာဗဟာ ဗဟျပ ဆကဆမႈ (၂၀၀၄ ေနာကပငး)

၂၆၀။ ေပၚလစ အဆင (၁) သည ျမနမာအေပၚ တရတ၏ ဩဇာလႊမးမးမႈက ေလာခရနျဖစသည။ေပၚလစ အဆင (၂) သည တရတႏငအျပင ႏငငတကာအခငးအကငး၌ လကတ ျဖန႔ကကရန ျဖစသည။တကတက ဆငဆင အာဆယအတြငးသ႔ျမနမာဝငခနႏင တကဆငေနသည။ ထ႔အျပင ဘငးစတက62 ဖြ႕စညးျခငးနညးလညး တကဆငေနသည။ အဆပါအခကသည အာဆယႏင အႏၵယ ဆကဆေရးက တးတကေစေသာအေၾကာငးျဖစခသည။ အႏၵယမာ အနဒမနပငလယထတြင ၎၏ အေရ႕ဖား ေရတပဌာနခပက တညေထာငထားသည။ ထအျပအမသည တရတလႊမးမးမႈက တနျပနရနအတြကျဖစသည။

၂၆၁။ ေပၚလစ အဆင (၃) မာ ဆငးရမြေတသည အႏၵယ အေရ႕ေျမာကပငးက ဖြ႕ျဖးေစရန ရညရြယသည။ အာသႏငမဏပရ၊ မစၥရမးျပညနယတ႔သည အႏၵယႏင ကနးေျမပငးအရ တစသးတစသန႔ရေနသည။ ပငလယထြကေပါကပတေနျပး၊ စကပးေရးအရလညး မျဖစထြနးေခ။ ထေဒသမ အႏၵယအလယပငးသ႔ ခရးေပါကရန ခကခေပသည။တစဖကတြငလညး တရတ၊ ျမနမာႏင ဘဂၤလားေဒရတ႔က ပတေန၍ ေရေၾကာငးသယယပ႔ေဆာငေရး မလပႏငေခ။အႏၵယအေနျဖင အဆပါ ေဒသက ျမနမာဘက၌ ကပလကရေသာ တရတျပညရ ယနနနယကသ႔ ျဖစေစလသည။နဂကတညးက ဆငးရခမးသာမႈ အကြာအဟၾကးမားေသာ အႏၵယအေနျဖင အေရ႕ေျမာကပငးေဒသက လစလရႈသကသ႔ ျဖစေနသညမာ ၾကာရညလျပျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ထြကေပါကရေအာင ေဆာငရြကသည အေနျဖင စစေတြဆပကမးက ခ႕ထြငရန၊ ကလားတနျမစ ေျမာကပငး ခငးျပညနယက ျဖတ၍ အႏၵယ အေရ႕ေျမာကပငးႏင ဆကစပ

62 BIMSTEC

67

ရန ျဖစသည။ ထ႔အျပင လမးပနးဆကသြယေရးက ခ႕ထြငျပး ဟးေကာငးေတာငၾကားမ ျဖတ၍ ဒတယ ကမာၻစစလဒလမး (သ႔) စတးဝလလမးက အသးျပကာ ျမနမာျပညမ တစဆင ယနနသ႔ ေပါကသည လမးကလညး ေဆာငရြကလကရသည။ ၂၀၀၁ ခႏစ ေဖေဖာဝါရလ ၁၃ တြင ခငးျပညနယကျဖတ၍ ကလမတာ ၁၆၀ ရညေသာ အႏၵယျမနမာ ခစၾကညေရးလမးက စတငခသည။ ကေလး - တမး ကားလမးကလညး အဆငျမငတငသည။ အႏၵယ ရထားလမးက ျမနမာနယစပအထ ခ႕ထြငရန သေဘာတခၾကသည။ ျမနမာစးပြားေရးအကအညမားေပးရနလညး အႏၵယဘကမ သေဘာတညခၾကသည။

၂၆၂။အႏစခပအႏၵယအေနျဖင ျမနမာႏငငႏင တစရငးတစနးဆကဆျခငးက မနစျမ႕သည ႏငငတကာ အသကအဝနးမား ရသည။တစဖကတြငလညး အႏၵယသည တရတ၏ တနျပနလႊမးမးမႈက အတႏငရန ျမနမာသည အေရးပါသည အေနအထားတြင ရေနသည။ အႏၵယအေနျဖင ေရးရးစြအျမငျဖင ျမနမာအေပၚ ခညးကပ၍ မရႏငသညက မနးဆမသည။ထ႔ေၾကာင သမေမြ႕ေသာ သတမနနညးနာမားျဖင အကးစးပြားခငး ယဥဘကျဖစေအာင လပေဆာငရန ၾကးပမးေနသညကေတြ႕ရသည။ တရတသည တးတကမႈက တရပရပျပလာစဥ အႏၵယမာ ျပညတြငး ဆငးရမြေတမႈမားႏငနပနးလးေနရသညက မေကမနပႏငျဖစခသည။ တရတ၏ စြမးအငလျခေရးအရ ေရးဆြသည မဟာဗဟာမားကလညး မႏစျမ႕နငျဖစခရသညအတြကေၾကာင မမက ပမအလမးသြကေသာ ေျခလမးျဖင နငငတကာအေရးက ဥးေဆာငရန လအပသညဟ ယဆသည။ ထ႔ေၾကာင ျမနမာႏငငသည အေရးပါေသာ တညေနရာတြင တညရျခငးကအသအမတျပလာသည။ ျမနမာအေနျဖငမကား King Maker တစပါး ျဖစလာေချပ။ ျမနမာယမးသည ဘကသညအသာစးရရန ေသခာသည။ ထ႔ေၾကာင အႏၵယႏင တရတသည ျမနမာက အျပငဆြေဆာငရန ၾကးပမးခကမားမားစြာ ေတြ႕ရေပသည။ ေလာေလာဆယအေနအထားျဖငမကား အႏၵယထက တရတက ပမအသာစးရယထားႏငသညက ေတြ႕ရသည။ သ႔ေသာ အနာဂတကား ကယေျပာလ၏။ ထ႔အျပင ႏငငေရးဟသညမာ ထာဝရဟ၍ မရေခ။အႏၵယသညလညး တရတကသ႔ေသာ မဟာဗဟာမားက ခမတအေကာငအထညေဖာႏငစြမး အလားအလာရလာေနျပျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ျမနမာအေနျဖင တရတႏင အႏၵယအၾကား မဟာဗဟာေျမာက တညရမႈက သမေမြ႕နကနကေသာ ႏငငျခားေရး မဟာဗဟာျဖင ခညးကပ လပေဆာငပါက ႏငင၏ အမးသား အကးစးပြားေရးႏငအမးသားလျခေရးက အတငးအထကလြန တးျမငတညေဆာကႏငမညဟ ယဆရပါေၾကာငး ေရးသားတငျပအပပါသည။

68

ကးကားစာရငး

၁။ မၾကငေဌး အခနအခါအလကေျပာငးလေနေသာ ဂအပလစတစ၂။ မၾကငေဌး လမႈေရးပထဝဝင အဘဓာန (အဂၤလပ-ျမနမာ)၃။ လထြနးေအာင ပထဝႏငငေရး၄။ ေသာငးထက ပထဝႏငငေရး၅။ ရတင ပထဝႏငငေရး အားျပငပြ၆။ အေဝးသငတကသလ စာအပစာစဥ (၇၇)/ စတတႏစဝဇၨာသငတနး/ မႏပထဝဝငႏင လေနမႈ

ပထဝဝင/ ပညာေရးဝနၾကးဌာန/ အဆငျမငပညာဥးစးဌာန၇။ ႏငငေရးရာပထဝဝင ပ႔ခခကမား (၁) / ပညာေရးဝနၾကးဌာန၈။ ႏငငေရးပထဝဝင ပ႔ခခကမား (၂) / ပညာေရးဝနၾကးဌာန၉။ ေကာဝငး ေခတေရစးႏင ထငျမငခကမား၁၀။ စနဝငးစန ေခတသစ တရတ-ျမနမာ ဆကဆေရး၁၁။ သန႔ျမငဥး တရတႏင အႏၵယဆမတ၁၂။ ဥးေအာငသန႔ ျမနမာအေရး ကမာၻ႕အေရး၊ ႏငငစ သတမန ဆကဆေရး၁၃။ ေကာဝငး ယဥေကးမႈမား တြနးတကျခငး၁၄။ ဇငေဝေသာ လ႕ယဥေကးမႈပဋပကၡႏင ကမာၻသစတစခက ပေဖာျခငး (ပထမတြ)၁၅။ ဇငေဝေသာ လ႔ယဥေကးမႈပဋပကၡႏင ကမာၻသစတစခက ပေဖာျခငး (ဒတယတြ)၁၆။ ေကာဝငး ျမနမာႏငငေရးေလလာဆနးစစခက၁၇။ ေကာဝငး ျပနၾကည၊ ေမာၾကည၊ ဆငျခငၾကည၁၈။ ေဒါကတာေအာငခင ငါန႔မတ ငါရနသ၁၉။ ရမးျပညမးယစေဆးဝါးေလလာေစာငၾကညေရးသတငးလႊာ/ ၂၀၀၉ ဇြနလ အတြ (၂)