standardi, principi i alati evropske unije u vezi sa ...unsa.ba/s/images/stories/novosti1617/2hrs4r...

Standardi, principi i alatiEvropske Unije u vezi sa

razvojem karijera istraživačaRe@WBC Seminar

2Re@WBC Seminar - Evropski principi razvoja karijere istraživača: Univerzitet u Sarajevu

Ukratko..

• Istraživači su ključni resurs sveukupnog civilizacijskog napretka. Kako univerzitet treba da im omogući da daju najveći mogući doprinos? – Koja su prava, a koje su obaveze istraživača?

• Bez strategije o razvoju ljudskih resursa, univerzitet može imati velikih problema prilikom audit-a H2020 projekta. Kako napraviti i implementirati ovu strategiju?– Ko vam i kako može pomoći u tome?


Sadržaj prezentacije1. EURAXESS mreža - mandatar Evropske Komisije za

uspostavljanje standarda u vezi razvoja karijera istraživača

2. Geneza principa za razvoj karijera istraživača –evolucija Evropskog istraživačkog prostora (ERA)

3. Istraživači u Evropi – glavni problemi i moguća rešenja4. Kako finansirati razvoj karijere - Programi za

finansiranje mobilnosti i razvoja karijere istraživača u Evropi

5. “Charter i Code” - 40 principa za razvoj karijera istraživača

6. Izrada i implementacija strategija razvoja ljudskih resursa na univerzitetu


Priprema, organizacija i realizacijaseminara

Pripremadr. Milan ZdravkovićHRS4R evaluator, član EURAXESS WG Network Management i WG Portal


Realizacijadr. Senada KalabušićUNSA koordinatorica Re@WBC projekta i predsjednica RG za izradu UNSA HRS4R

Ice breaker - DISKUSIJA

• Koje su, po vama, tri najvažnije obaveze istraživača koji radi na univerzitetu, bez obzira na to da li ih on/ona ispunjava ili ne?

• Koja su, po vama, tri najvažnija prava istraživača koji radi na univerzitetu, bez obzira na to da li ih on/ona ima ili ne?


EURAXESS mreža

Mandatar Evropske Komisije za izradu i implementaciju politike mobilnosti i

razvoja karijere istraživača u Evropi

EURAXESS mreža u Evropi

• Pruža usluge mobilnim istraživačima

• Mreža EURAXESS Uslužnih centara– U zadnjih godinu dana, odgovoreno na 156000

pitanja istraživača• Mreža EURAXESS Lokalnih kontakt osoba• Šta su najveći problemi istraživača?


Panevropska mreža - više od 260 centara u 40 zemalja


Šta je EURAXESS Jobs?

• Online tržište oglasaza poslove, stipendije igrantove za istraživače– Mogućnost

postavljanja ličnebiografije

• 100-150.000 posjetilaca mjesečno

• Do 5000 novihkonkursa mjesečno


EURAXESS Jobs

• 10817organizacijaobjavljujekonkurse

• 18705biografija, 40833registrovanaistraživača


EURAXESS Jobs• Pretraživanje prema

– istraživačkoj oblasti– statusu i profilu karijere

• First stage, Recognized, Established, Leading

– zemlji– programu finansiranja

(MCA, ERC,..)• Naglašeni oglasi koje

su objavile organizacijesa HR Excellence in Research logom


Gde se istraživači

najviše traže?Koje su

najatraktivnije

oblasti?


EURAXESS usluge

• Pomoć u pronalaženju posla ili stipendije, oglašavanju CV-ja na EURAXESS Jobs portalu

• Pomoć u rješavanju pravnih i logističkih problema vezanih za mobilnost– Vize i boravište, smještaj, kursevi jezika,

zdravstveno i socijalno osiguranje, oporezivanje, radne dozvole, priznavanje kvalifikacija,..

• Pomoć u povezivanju sa R&D organizacijama


Šta “muči” mobilne istraživače u Evropi

15Re@WBC Seminar - Evropski principi razvoja karijere istraživača: Univerzitet u XXXXX

EURAXESS Links

• Mreža kontakt osoba u ključnim ne-Evropskim zemljama– Sjeverna Amerika (od 2005-te godine), ASEAN, Japan

(2008), Kina, Brazil, Indija• Obavještava istraživače iz EU, koji rade u tim

zemljama o istraživačkoj politici EU i o mogućnostima za nastavak karijere u njoj (povratak)

• Obavještava sve istraživače o mogućnostima saradnje sa R&D organizacijama u EU

• 3500 istraživača su članovi EURAXESS Links u USA16Re@WBC Seminar - Evropski principi razvoja karijere istraživača: Univerzitet u Sarajevu

EURAXESS Rights

• Izrada i implementacija politike mobilnosti i razvoja karijera istraživača

• Implementacija HRS4R procesa


EURAXESS Bosna i Hercegovina

• Mreža formirana u okviru projekta BAMONET, 2010-2013


Geneza principa EU u vezi razvoja karijera istraživača

Evolucija ERA i trenutno stanje

2000 2001 2005 2008 2010 2011

Lisabonski samit,

Rađanje ERA

Strategija za mobilnost u ERA

Evropska povelja za

istraživače i kodeks za

poslodavceDirektiva o naučnoj

vizi

Evropsko partnerstvo

za istraživačeInovaciona

Unija

EU okvir za istraživačke

karijere

Principi inovacionog doktorskog

treninga

OTM-R paket

Update HRS4R

procesa

Update naučne

vize

2014 2015 2016

RESAVER


Integrisani Evropski istraživački prostor, 2000

• Lisabonski samit, mart 2000. god.

• Jedan od uslova razvoja je unaprjeđenje prijema istraživača iz zemalja ne-članica

• Povećanje broja istraživača u Evropi za 700.000, do 2010. godine. Povećanje udjela istraživača u ukupnom broju radne snage sa 6 na 8 od 1000.– Kroz prijem istraživača iz tzv. trećih zemalja– Kroz povratak istraživača u zemlje članice EU


Strategija za mobilnost u ERA, 2001

• Prvi zvaničan izraz značaja ljudskih resursa i mobilnostiza razvoj ERA

• Mere koje predlaže strategija– Uspostavljanje i razvoj okruženja koje pospješuje

mobilnost istraživača:• Unapređenje zakonodavstva u vezi prijema istraživača, pristupa

informacijama o zapošljavanju, socijalnoj sigurnosti i oporezivanju.• Stvaranje mogućnosti za bolje informisanje mobilnih istraživača,

vođenje precizne statistike o mobilnosti.• Pružanje praktične pomoći mobilnim istraživačima.

– Finansijska podrška stvaranju kritične mase mobilnih istraživača u ERA, na lokalnom, regionalnom, nacionalnom i EU nivou


Evropska Povelja za istraživače i etičkiKodeks za poslodavce, 2005

• Principi ova dva dokumenta imaju za cilj da obezbijede ista prava i obaveze istraživačima, bez obzira na to gdje u Evropi rade.– Povelja definiše uloge i odgovornosti

istraživača i organizacija u kojima one rade tako da odnos između njih obezbjeđuje uspješno stvaranje, transfer, dijeljenje i širenje stvorenog znanja

– Etički kodeks cilja na unapređenje kvaliteta i transparentnosti procesa izbora istraživača i njihovog napredovanja u karijeri, uključujući i kriterijume


Direktiva o naučnoj vizi, 2005• Paket naučne vize obuhvata procedure za prijem

istraživača iz ne-EU zemalja u organizacije EU zemalja, za potrebe istraživanja.– Ne obuhvata UK i Dansku – van šengena– Procedure za prijem za boravak u Evropi duži od tri mjeseca

i kratkoročne vize, za boravak kraći od tri mjeseca• Vize se izdaju na osnovu “hosting agreement-a”, koji

potpisuju gost-istraživač i organizacija koja ga zapošljava. Organizacija – potpisnik, mora biti na listi organizacija koje imaju pravo da potpišu agreement.– Istraživaču – potpisniku NE TREBA radna dozvola, ima sva

radna prava kao i domaći istraživači.– Sa naučnom vizom, može da radi (npr. da obavi dio svojih

istraživanja) i u bilo kojoj drugoj zemlji u EU (Šengen)


Nova direktiva o naučnoj vizi, 2013

• Prijedlog dat 2013-te godine, očekuje se usvajanje 2016-te– Garancija obrade zahtjeva u roku od maksimalno

60 dana– Nakon isteka hosting agreement-a, istraživači

mogu ostati u EU da traže posao ili otvore svoj biznis, maksimalno godinu dana (produžava se viza, ali ne i radna dozvola)

– Jednostavnije i fleksibilnije procedure


Evropsko partnerstvo za istraživače, 2008

• Evropska komisija poziva sve članice i pridružene zemlje da izrade nacionalne akcione planove za ispunjenje sljedećih ciljeva:– Omogućiti transparentno zapošljavanje istraživača– Zadovoljiti potrebe istraživača za socijalnom

sigurnošću i ostvariti prava na dopunske penzije– Omogućiti atraktivne uslove zapošljavanja i rada– Unaprijediti vještine, znanje i iskustvo istraživača

• Do 2013-te, 5 MS i 4 AC su izradile akcione planove, trenutni status nepoznat


Inovaciona Unija, 2010• Preko 30 Akcija (Commitments) koje opisuju različite

inicijative u ključnim oblastima, uključujući:– #1: Do kraja 2011, članice moraju imati nacionalne

strategije za obrazovanje i zapošljavanje broja kadrova neophodnog da se izađe u susret nacionalnim prioritetima. Ravnoteža polova i dualne karijere se moraju uzeti i obzir

– #4: 2012-te, EC će predložiti nove mere za uklanjanje prepreka za mobilnost i razvoj karijere (trebaju stupiti na snagu do kraja 2014-te), koje će uzeti u obzir:

• Kvalitet PhD treninga, ravnoteža polova, otvoreno i transparentno zapošljavanje, uporedive karijerne strukture (klasifikacije), penzioni fondovi za istraživače

– #30: Do 2012-te, EU i zemlje članice će imati integrisanu politiku “čuvanja” vodećih istraživača u Evropi i regrutovanja visoko obučenih kadrova iz drugih zemalja


Evropski okvir za istraživačke karijere, 2011

• Problem: nacionalna fragmentacija nacionalnih okvira za karijere istraživača

• Rešenje: jedinstvena klasifikacija– R1 First Stage Researcher (do trenutka sticanja PhD diplome)

• PhD student, slaže se sa svim drugim klasifikacijama– R2 Recognised Researcher (doktori nauka koji još uvek nisu

nezavisni u radu)• Prema drugim klasifikacijama, post-doc

– R3 Established Researcher (razvili su određeni stepen nezavisnosti)

– R4 Leading Researcher (vodeći u svojoj oblasti)• npr. redovni profesor

• Za svaku klasu su definisane neophodne kompetencije


Principi inovacionog doktorskog treninga, 2011

• Zemlje se pozivaju da uslove finansiranje doktorskih studija realizacijom sledećih principa:– Izvrsnost u istraživanju– Atraktivno radno okruženje (u skladu sa principima

C&C)– Interdisciplinarnost– Otvorenost ka industriji i drugim relevantnim

sektorima– Međunarodno umrežavanje– Trening profesionalnih veština– Očuvanje kvaliteta


Retirement Savings Vehicle for Researchers (RESAVER), 2014

• Kontinuitet akumulacije penzionih prava istraživača koji rade u različitim organizacijama, u različitim EU zemljama

• Konzorcijum poslodavaca, formiran kao međunarodna neprofitna organizacija, 1.10.2014

• Zemlje koje su izmjenama svojih zakonodavstava omogućile RESAVER tamošnjim organizacijama– Austrija, Mađarska, Italija– Cilj: 9 zemalja do kraja 2018-te godine


Otvoreno, transparentno i pravedno zapošljavanje, 2015

• Definicija OTM-R:– Konkursi se objavljuju..

• na relevantnim nacionalnim web sajtovima i evropskim platformama (npr. EURAXESS), i na engleskom jeziku. Uključuju i kriterijume za izbor. Trajanje konkursa je razumno

– Institucije..• organizuju panele, komitete za izbor, koji se formiraju prema jasnim

pravilima. Njihov sastav je javno objavljen. Članovi panela su obučeni za rad u njima.

• su odgovorne za javnost i transparentnost postupka• implementiraju žalbene mehanizme• detaljno obavještavaju sve kandidate o ishodu

• Paket uključuje:– Motivaciju, principe, self-assessment tool za institucije, toolkit

(korak-po-korak vodič za poboljšanje, primjeri dobre prakse)


Istraživači u Evropi

Glavni problemi i moguća rješenja

Stanje ljudskih resursa u nauci u Evropi• Evropa ima više istraživača (1.63 miliona, broj raste 4%

godišnje) od SAD, Japana i Kine, ali i značajno manji udio istraživača u ukupnoj radnoj snazi od SAD i Japana.– Četiri EU zemlje prednjače u ovome, čak i u odnosu na SAD

i Japan: Finska, Danska, Island i Luksemburg• Evropa ima daleko lošiji odnos broja istraživača u

javnom i privatnom sektoru u odnosu na SAD, Japan i Kinu. EU: 46% istraživača radi u privatnom sektoru, SAD: 80%, Japan: 75%– U Evropi prednjače Finska (bolja od Japana i SAD), Danska,

Luksemburg i Švedska. Veliki rast u zadnjih 10 godina u Češkoj Republici, Mađarskoj, Sloveniji, Portugalu, Estoniji, Turskoj i Litvaniji. Pad u Letoniji, Rumuniji..


Jaz između polova• U Evropi postoji ogroman jaz između polova u nauci i istraživanju, ne po

ukupnom broju, već po broju na starijim i rukovodećim pozicijama.– Više žena u tercijarnom obrazovanju, ali se njihov broj smanjuje u višim

fazama razvoja karijere. Jaz se pojavljuje na nivou doktorskih studija.• Samo 20% na Grade A akademskim pozicijama (ekvivalent redovnom

profesoru)– Najviše u Rumuniji (35%), Letoniji (32%) i Turskoj (28%), najmanje na Kipru

(10%), u Luksemburgu (11%) i Belgiji (12%). Veliki jaz u prirodnim i tehničkim naukama, manji u humanističkim i društvenim.

• Samo 16% žena se nalazi na čelu R&D organizacija u Evropi (2010, ne postoje noviji podaci)– Najmanje u Turskoj (5%), Francuskoj (6%), Portugalu (7%). Najviše u Norveškoj

(32%), Švedskoj (27%), Finskoj (25%)• Primjeri mjera za uklanjanje jaza

– Takmičenja i nagrade za istraživače ženskog pola – dizanje svijesti u javnosti; Programi obuke u profesionalnim vještinama, samo za istraživače ženskog pola; Programi finansiranja, samo za istraživače ženskog pola; Obavezan balans u projektima; Targeti i kvote; Specifični uslovi za porodiljska odsustva za istraživače; Gender-Contact person na institucijama u Belgiji/Valoniji


Otvoreno, transparentno i pravedno zapošljavanje

• Prema svjedočenju istraživača, protekcionizam i nepotizam je velikiproblem u celoj Evropi, naročito u mediteranskim zemljama.

• Transparentnost zapošljavanja se poboljšava zahvaljujući objavljivanju R&D poslova na EURAXESS Jobs portalu. – Broj objavljenih poslova se upetostručio u periodu 2010-2013 i stalno

raste.– Rangiranje zemalja se vrši prema broju objavljenih konkursa na

EURAXESS platformi na 1000 istraživača• Najviše u Švedskoj (160), Holandiji (154), Poljskoj (143), Luksemburgu (120) i

Hrvatskoj (110). Najmanje (<5) u grupi zemalja u kojoj su i Srbija, Njemačka, Danska, i dr.

• Primeri mera za unapređenje– Neke zemlje su uvele obavezno objavljivanje konkursa na EURAXESS

portalu (Hrvatska, Poljska, Italija)


Obrazovanje i obuka• EU2020 cilj: 40% stanovništva (30-34 godine starosti) sa

tercijarnim obrazovanjem (trenutno 36.8%)• Broj doktoranata (upisanih na doktorske studije) raste

značajno i 2011-te je bio 120.000– Broj doktoranata na hiljadu stanovnika godina starosti 25-34 je

1.7• Najviše u Švajcarskoj (3.5), Švedskoj, Njemačkoj, Finskoj..

• Cilj je povećanje broja istraživača, odnosno doktoranata• Primjeri mjera za poboljšanje

– Promocija i finansiranje istraživačkih karijera; Usklađenost sa nacionalnim prioritetima i potrebama tržišta; Nacionalni okviri kvalifikacija i agende za sticanje vještina; Povezivanje akademije i industrije – zajednički razvoj kurikuluma, intersektorska mobilnost, poreske olakšice za R&D radnike u industriji; Mreže za transfer tehnologija


Uslovi rada• Ogromna većina mlađih istraživača radi na određeno vreme (fixed-

term contract) ili bez ugovora o radu. • Stariji istraživači češće rade na neodređeno vreme. Dakle, uslov je

seniornost, a ne performanse.– 13% R1, 90% R4 istraživača

• U prosjeku, istraživači su bolje plaćeni van EU, naročito na višim pozicijama– Najbolje plate (relativno u odnosu na kupovnu moć) su u SAD (R2-R4),

Brazilu (R1-R4), Švajcarskoj (R2-R4), Kipru (R2-R4), Holandiji (R3-R4), Irskoj (R4) i Belgiji (R1). Najmanje – Bugarska, Rumunija, Litvanija, Letonija, Mađarska, čak do 20% najviše plate

– Najviše PhD stipendije ima Danska• Problemi vezani za prava na socijalnu sigurnost

– socijalna sigurnost PhD studenata. EU traži da se ona izjednači sa ostalima, pošto se njihov rad plaća, pod istim uslovima.

– socijalna sigurnost u stranoj zemlji (mobilnost)


Finansiranje istraživanja u Evropi

Istraživači su UVIJEK i SVUDA “slabo” plaćeni


Koliko zarađuju istraživači u

Evropi?


Saradnja između akademija i drugih relevantnih sredina

• U Francuskoj, Njemačkoj i UK, danas, preko 50% doktora nauka nastavlja karijeru van akademije, ali su oni generalno neobučeni za te vrste poslova– Tek svaki deseti mlađi istraživač dobije obuku u

preduzetništvu ili IPR• Svaki četvrti PhD student, tokom studija ima iskustva u

radu sa drugim sektorima• Mjere za poboljšanje saradnje

– Zajednički projekti; programi eksploatacije naučno-istraživačkih rezultata; traineeships u industriji; Industrial PhD programi; networking platforme; inovacioni klasteri


Mobilnost• Istraživači su mobilni i to ima pozitivan uticaj na njihove karijere.

– 31% istraživača u EU u post-PhD fazi su radili van svoje zemlje, više od tri mjeseca, barem jednom u periodu zadnjih 10 godina.

– Intra-evropska mobilnost je slaba – manje od jednog od deset PhD studenata iz EU-28, studira u nekoj drugoj EU-28 zemlji

• Najviše u Holandiji (20.4%) i Austriji (18.5%)– U EU, 24% PhD studenata je došlo van EU (ubjedljivo najviše iz Kine).

• Najviše u Švajcarskoj (50%), Francuskoj i UK (30-35%)• Preovlađujući motivi za mobilnost

– Razvoj karijere; Rad sa vodećim ekspertima; Dostupnost fondova; Infrastruktura

• Evropski mehanizmi za poboljšanje mobilnosti – EURAXESS Jobs i Services, Scientific Visa i RESAVER

• Nacionalne inicijative za poboljšanje mobilnosti– Stipendije za strane studente, grantovi za strane istraživače; dual

careers; specijalne vize (Francuska); poreske olakšice


Buđenje - DISKUSIJA

• Zamislite sebe u ulozi ministra nauke u svojoj zemlji – koje su dve stvari koje biste odmah uradili da popravite položaj istraživača (i tako ih učinili efikasnim)?

• Zamislite sebe u ulozi rektora u svojoj zemlji –koje su dve stvari koje biste odmah uradili da popravite položaj istraživača (i tako ih učinili efikasnim)?


Programi za finansiranje mobilnosti i razvoja karijere u Evropi

ERASMUS+, MSCA, ERC

Erasmus Mundus Joint Doctorates

• http://eacea.ec.europa.eu/erasmus_mundus/results_compendia/selected_projects_action_1_joint_doctorates_en.php

• Stipendije za doktorske studije u Evropskim organizacijama (dva ili više univerziteta – joint degree)

• Od 2014-te Joint doctorates prelazi u MSCA• Trenutno otvoreni konkursi za 17 doktorskih

programa


Erasmus Mundus Joint Master Degrees

• https://eacea.ec.europa.eu/erasmus-plus/library/emjmd-catalogue_en

• Stipendije za master kurseve u Evropskim organizacijama (dva ili više univerziteta – joint degree)

• Prijava uglavnom u periodu oktobar-januar, za kurs koji počinje naredne godine

• Trenutno otvoreni konkursi za 103 programa• Moguća prijava gostujućih predavača!


Erasmus Mundus short-term credit mobility

• Neophodan inter-institucionalni ugovor o saradnji između organizacije domaćina i one u kojoj istraživač radi

• Za gostujuće predavače– Period od dva dana do dva mjeseca, minimum 8

časova sedmično

• Za studente i PhD kandidate– Do 12 mjeseci


Marie Skłodowska-Curie Actions• Innovative Training Network (ITN) program

– finansira istraživače projekte koji otvaraju pozicije za mlade istraživače – studente doktorskih studija. Neke od ovih akcija podrazumijevaju i industrijske ili zajedničke doktorate.

• Individual Fellowships (IF) program – namijenjen iskusnijim istraživačima koji žele da realizuju svoj

projekat u organizaciji – domaćinu i tako steknu nove vještine kroz napredni trening i poželjno, intersektorsku mobilnost.

• Research and Innovation Staff Exchange (RISE) program – omogućava međunarodnu i intersektorsku mobilnost, na bazi

kratkih razmjena istraživača između organizacija širom svijeta.• COFUND program

– podrazumijeva ko-finansiranje mobilnosti od strane nacionalnih, regionalnih i međunarodnih programa


MSCA – opšti uslovi• Organizacije

– mogu formirati konzorcijum i predložiti ITN, COFUND ili RISE projekat

– MORAJU objaviti sve konkurse na EURAXESS Jobs portalu• Individualni istraživači

– se mogu prijaviti za poziciju ili PhD stipendiju (objavljenu na EURAXESS Jobs portalu), koju je oglasio ITN ili COFUND projekat

– mogu prijaviti svoj individualni IF projekat, ukoliko su iskusni• Više informacija i pomoć

– ec.europa.eu/msca– facebook.com/Marie.Curie.Actions– Nacionalne kontakt osobe

• http://ec.europa.eu/research/participants/portal/desktop/en/support/national_contact_points.html


The European Research Council (ERC) grantovi

• ERC finansira individualne istraživačke projekte u graničnim oblastima nauke, visokog rizika, ali i visokih očekivanja. Jedini evaluacioni kriterijum je naučna izvrsnost.

• Mogu se prijaviti VRHUNSKI istraživači iz bilo koje zemlje na svijetu, ali se istraživanje mora sprovesti u EU organizaciji


Vrste ERC grantova• ERC Starting Grants

– Za istraživače koji stiču nezavisnost, 2-7 godina nakon sticanja PhD diplome. Do 1.5 MEUR za period od najviše 5 godina

• ERC Consolidator Grants– Za istraživače sa 7-12 godina iskustva nakon sticanja PhD

diplome. Do 2 MEUR za do 5 godina• ERC Advanced Grants

– Za istraživače sa VRHUNSKIM rezultatima u proteklih 10 godina. Do 2.5 MEUR za do 5 godina

• ERC Synergy Grants– Za male grupe istraživača, koji sarađuju na graničnim

problemima. Do 15 MEUR za do 6 godina


Charter & Code

Principi

Šta su Povelja i Procedure?• Evropska povelja za istraživače

– Principi razvoja karijere istraživača• Procedure za zapošljavanje istraživača

– Principi otvorenog i transparentnog zapošljavanjaistraživača

• Usvojeni od strane EC, 2005-te godine, u vidu preporuke. Jedan dokument sa 40 principa, od kojih su neki relevantni za istraživače, a drugi za poslodavce

• Logo 'HR Excellence in Research' – Dodjeljuje se organizacijama koje su ostvarile značajan

progres u implementaciji principa povelje i procedura– Više od 260 organizacija


Osnovne grupe principa Povelje i Procedura

• Etički i profesionalni aspekti karijere– Istraživačka sloboda, profesionalna odgovornost,

društvena odgovornost i javno angažovanje, …• Zapošljavanje

– Izbor kandidata, transparentnost procesa, …• Radni uslovi i socijalna sigurnost

– Okruženje za rad, finansiranje, razvoj karijere, angažovanje u nastavi, …

• Trening– Odnos sa mentorima, kontinuirano profesionalno

obrazovanje, …


Etički i profesionalni aspekti karijere 1/4

1. Sloboda istraživanja– Sloboda izbora teme, sloboda izbora metodologije, ipak

uzimajući u obzir ograničenja – IPR (rad u industriji), dostupnost fondova i infrastrukture, odnos sa mentorom

2. Etički principi– Istraživači moraju poštovati etičke principe i norme,

opšte, kao i one, ustanovljene u okviru naučne oblasti3. Profesionalna odgovornost

– Istraživači moraju raditi na temi relevantnoj za zajednicu, ne smiju kopirati već ostvarene rezultate i ne smiju plagirati postojeće radove

Re@WBC Seminar - Evropski principi razvoja karijere istraživača: Univerzitet u Sarajevu 54


4. Profesionalni odnos prema poslu– Istraživači moraju biti svjesni strateških istraživačkih ciljeva,

nacionalnih i međunarodnih prioriteta. Moraju redovno obavještavati svoje nadređene o statusu istraživanja

5. Ugovorne i pravne obaveze– Istraživači moraju biti svjesni nacionalne, sektorske i

institucionalne regulative koja definiše uslove rada ili treninga (PhD)

6. Odgovornost (Accountability)– Istraživači moraju biti svjesni odgovornosti prema poslodavcu i

društvu u cjelini, naročito ukoliko rade u javnim institucijama. Zato, moraju transparentno vršiti finansijski menadžment projekata i uvijek biti na raspolaganju auditorima, etičkim komitetima, i sl.



7. Primjena dobrih praksi u istraživanju– Istraživači moraju primijeniti bezbjedne prakse rada

(uključujući i bezbjednost podataka, zaštitu i osiguranje povjerljivosti podataka)

8. Razglašavanje i eksploatacija rezultata– Istraživači moraju obezbijediti razglašavanje svojih

rezultata i, ukoliko je moguće – raditi na njihovoj komercijalizaciji

9. Javno angažovanje– Istraživači treba da obezbijede da što šira javnost

bude obavještena o njihovim aktivnostima, na način koji će obezbijediti njihovo što šire razumjevanje



10.Izbjegavanje diskriminacije– Poslodavci i finansijeri neće ni na koji način

diskriminisati istraživače, bez obzira na njihov pol, starost, etničku ili nacionalnu pripadnost, društveni položaj, religiju ili vjeru, seksualnu orijentaciju, jezik, političke stavove, socijalni i ekonomski status.

11.Sistemi za evaluaciju i procjenu– Poslodavci i finansijeri će redovno, nezavisno (u

slučaju vodećih istraživača, uz učešće stranih istraživača u komisijama) i transparentno evaluirati/procijenjivati učinak istraživača


Zapošljavanje (recruitment) 1/412.Zapošljavanje

– Poslodavci i finansijeri moraju obezbijediti da su standardi za prijem novih radnika jasno definisani, a da zapošljavanje ne diskriminiše istraživače povratnike.

13.Zapošljavanje (kodeks)– Poslodavci i finansijeri treba da obezbijede da su

procedure zapošljavanja otvorene, efikasne, transparentne, uporedive sa međunarodnim standardima, prilagođene specifičnostima naučnih oblasti. Zahtijevi ne smiju biti previše specifični. Konkurs mora da objavi informacije o radnim uslovima, beneficijama i prilikama za razvoj karijere. Rokovi za javljanje na konkurs moraju biti realistični


Zapošljavanje (recruitment) 2/414. Izbor kandidata (kodeks)

– U komisijama za izbor mora postojati diverzitet ekspertize, sektora (tamo gde to ima smisla), zemalja, iskustva, balans polova. Kada god je moguće, primijeniti više praksi prilikom izbora, uključujući analizu eksternih eksperata, intervjue, itd. Članovi komisija moraju biti obučeni za rad.

15. Transparentnost (kodeks)– Prije izbora, kandidati moraju biti obavješteni o procesu

zapošljavanja i o kriterijumima. Nakon izbora, moraju biti obavješteni o prednostima i manama njihovih aplikacija.

16. Kriterijumi (kodeks)– Proces mora uzeti u obzir različite faktore, uključujući i

kvalitativne (kreativnost, nivo nezavisnosti). Značaj bibliometrijskih faktora mora biti u ravnoteži sa značajem ostalih (nastava, mentorstvo, timski rad, transfer znanja, menadžment, itd.)

Re@WBC Seminar - Evropski principi razvoja karijere istraživača: Univerzitet u XXXXX 59

Zapošljavanje (recruitment) 3/417. CV kandidata se ne smije evaluirati u hronološkom

kontekstu (kodeks)– Varijacije su dozvoljene (npr. rad na nižim pozicijama od

prethodnih), čak i veoma prihvatljive, kao i pauze u karijeri

18. Priznavanje mobilnosti (kodeks)– Bilo koje iskustvo mobilnosti, uključujući radni boravak u

drugoj zemlji, drugom sektoru, pa i promjena naučne discipline, smatra se važnim doprinosom profesionalnom razvoju istraživača

19. Priznavanje kvalifikacija (kodeks)– Poslodavci i finansijeri moraju obezbijediti odgovarajuću

analizu i evaluaciju akdemskih i profesionalnih kvalifikacija (pa i neformalnih) svih kandidata


Zapošljavanje (recruitment) 4/420.Seniornost (kodeks)

– Obim traženih kvalifikacija mora biti u skladu sa zahtjevima pozicije i ne smije biti barijera za zapošljavanje. Priznanje i evaluacija kvalifikacija mora biti objektivna; ne smije se uzimati u obzir reputacija kandidata ili institucije u kojima je stekao te kvalifikacije

21.Postdoktorske pozicije (kodeks)– Institucije moraju definisati jasna pravila i principe za

postavljenje postdoktoranata, uključujući trajanje i ciljeve te pozicije. Ti principi moraju uzeti u obzir da je cilj post-doc pozicija profesionalno usavršavanje kandidata i smatraju se tranzicionim.


Radni uslovi i socijalna sigurnost 1/522. Priznavanje profesije

– Svi istraživači moraju biti priznati kao profesionalci i prema takvima se mora odgovarajuće ophoditi, nezavisno od stepena (počev od postdiplomskog nivoa)

23. Istraživačko okruženje– Poslodavci i finansijeri treba da obezbijede stimulativno i

bezbjedno okruženje za rad, sa odgovarajućom infrastrukturom i uslovima za saradnju sa istraživačkim mrežama

24. Radni uslovi– Poslodavci i finansijeri treba da obezbijede radne uslove

u skladu sa nacionalnim i sektorskim kolektivnim ugovorima. Posebna pažnja se obraća na fleksibilno radno vreme, privremeni i povremeni rad, rad na daljinu, plaćena odsustva


Radni uslovi i socijalna sigurnost 2/525. Stabilnost i stalnost zaposlenja

– Poslodavci i finansijeri treba da obezbijede da rad istraživača nije ometen nestabilnošću ugovora o radu

26. Finansiranje i plate– Poslodavci i finansijeri treba da obezbijede pravedne i

atraktivne uslove nadoknada svim istraživačima sa uključenom adekvatnom socijalnom zaštitom (uključujući bolovanja, porodiljsko odsustvo, penziona prava i doprinose za nezaposlenost), u skladu sa nacionalnim zakonodavstvom i kolektivnim ugovorima

27. Ravnoteža polova– Poslodavci i finansijeri treba da imaju za cilj

reprezentativnu ravnotežu polova, uključujući i više pozicije


Radni uslovi i socijalna sigurnost 3/528. Razvoj karijere

– Poslodavci i finansijeri treba da definišu okvir razvoja karijere za sve nivoe istraživača. Mentori moraju biti sposobni da savjetuju studente u vezi sa tim. Svi istraživači moraju biti obavješteni o okviru.

29. Vrijednost mobilnosti– Poslodavci i finansijeri moraju priznati vrijednost bilo koje

vrste mobilnosti, i ugraditi je u okvir razvoja karijere. Grantovi moraju biti portabilni, uključujući davanja vezana za socijalnu sigurnost

30. Savjetovanje u vezi razvoja karijere– Poslodavci i finansijeri treba da obezbijede da istraživači

mogu da dobiju savjet u vezi razvoja njihove karijere


Radni uslovi i socijalna sigurnost 4/531. Prava intelektualne svojine

– Poslodavci i finansijeri treba da definišu prava na eksploataciju njihovih istraživačkih rezultata

32. Ko-autorstvo– Poslodavci i finansijeri moraju obezbijediti pravo svakom

istraživaču da bude potpisan na rad u kome su prikazani njegovi rezultati ili rezultati čijem postizanju je istraživač doprinjeo. Mlađem istraživaču se mora priznati pravo da objavi rezultate nezavisno od svog mentora.

33. Nastava– Nastava se smatra korisnim sredstvom za razglašavanje

naučnih rezultata. Međutim, angažovanje u nastavi ne smije biti pretjerano, i ne smije otežati istraživački rad istraživačima, naročito mlađim. Rad sa mlađim istraživačima (mentorstvo) se mora priznati kao dio nastavnih aktivnosti.


Radni uslovi i socijalna sigurnost 5/5

34.Žalbe/apeli– Poslodavci i finansijeri treba da uspostave procedure i

tijela (ombudsman) koja će se baviti žalbama/apelima istraživača (uključujući i one koje se tiču odnosa sa mentorom). Ova tijela treba da pruže povjerljivu pomoć u rješavanju konflikata

35.Učešće u tijelima u okviru kojih se donose važne odluke

– Poslodavci i finansijeri moraju obezbijediti pravo svakom istraživaču da učestvuje u relevantnim procesima informisanja, konsultovanja i donošenja odluka u instituciji u kojoj radi


Obuka 1/236. Odnosi sa supervizorima/mentorima

– Istraživači u fazi obuke (PhD) bi trebalo da uspostave struktuiran i redovan odnos sa supervizorima i predstavnicima institucije. Odnos uključuje vođenje evidencije o radu i rezultatima, prikupljanje mišljenja, rad prema predviđenim planovima sa definisanim ishodima

37. Dužnosti supervizije i menadžmenta– Stariji istraživači moraju obavljati poslove supervizora,

mentora, savjetnika u razvoju karijere, lidera, koordinatora projekata, naučnog promotera i dr., prema najvišim profesionalnim standardima

38. Kontinuirani profesionalni razvoj– Svi istraživači moraju biti posvećeni kontinuiranom

unapređenju vještina i kompetencija


Obuka 2/2

39.Obezbjeđenje pristupa obuci i kontinuiranom razvoju za istraživače

– Poslodavci i finansijeri treba da svim istraživačima omoguće korišćenje prilika za profesionalni razvoj i poboljšanje njihove zapošljivosti

40.Supervizija– Poslodavci i finansijeri moraju obezbijediti da svaki

mladi istraživač ima svog supervizora, koji je iskusan u tom poslu, ima vremena, znanja, iskustva i ekspertize da pruži podršku mladom istraživaču


HRS4R Proces

Izrada i implementacija strategije ljudskih resursa u istraživanju

Šta je HRS4R?• Human Resources Strategy for Researchers• Alat/proces koji pomaže istraživačkim institucijama u

implementaciji C&C principa• Evropska Komisija priznaje napore institucijama koje su

proces sprovele, dodjeljivanje HR Excellence in Research labele


Član 32. Grant Agreement-a za H2020 projekte

• Odnosi se na SVE projekte, osim: MSC Cofund, SME Instrument, ERA-Net Cofund, PCP-PPI Cofund, EJP Cofund

• Član 32.– 32.1 Obaveza organizacije da preduzme sve mjere

da implementira principe C&C– 32.2 Posljedice neispunjenja ove obaveze

• Bilo koja mjera iz poglavlja 6: Rejection of costs, Recovery (povrat), Reduction of Grant, Penalties, Suspension, Termination


Konačno, politika i praksa EC su potpuno uvezani

Charter and Code HRS4R Član 32.

Vizija podrške ljudskim

resursima u R&D aktivnostima

Mehanizam za ostvarenje te

vizije/ispunjenje ciljeva

Obavezujuća instrukcija za primjenu tog mehanizma

BEST EFFORT BASIS!


Kako se HRS4R proces izvršava?

1. Izrada interne analize i akcionog plana– Interna analiza mora uzeti u obzir i glas

istraživača koji rade u toj organizaciji– Objavljivanje na web sajtu organizacije

2. Evaluacija i priznavanje od strane EC3. Samoevaluacija, nakon 2 godine4. Eksterna evaluacija, najmanje svake 4 godine


• Posvećena i aktivna radna grupa– Ona mora imati mandat rektora i senata– Top menadžment mora biti aktivno uključen u

proces– Pravni i IT eksperti moraju biti dio tima– Članovi C&C kohorte– Prvi korak je uspostavljanje metodologije i

principa rada

Ko treba da realizuje proces?


• Uobičajeni koraci1. Anketa među istraživačima – njihov glas je najvažniji2. Interna analiza svakog od 40 principa (neki principi su

vezani za nacionalne zakone)3. Pregled svih mogućih akcija za rješavanje uočenih

neslaganja/problema (budite otvoreni, ne razmišljajte o problemima izvodljivosti, budžetu, itd.) i odgovornosti za njihovu implementaciju

• Potom, uradite impact-difficulty (ID) analizu4. Na osnovu ID, odredite prioritete i napravite vremenski

plan – AKCIONI PLAN• Obezbijedite saglasnost rektora i senata za akcioni plan

5. Objavljivanje svog stvorenog materijala i slanje Evropskoj Komisiji

Kako se proces sprovodi?


Zašto je ovo važno za Univerzitet?

• Značajno povećana vidljivost organizacije• Prilika za bolju integraciju univerziteta• Proces stvara informacije, ideje i znanja, važne za

upravljanje kvalitetom, akreditaciju i druge inicijative• Implementacija principa Povelje i Procedura se evaluira

u okviru Poglavlja 25. Nauka i istraživanje• Umrežavanje sa HR sektorima vrhunskih istraživačkih

organizacija u Evropi• Ideje i mogućnosti za predlaganje tzv. soft-projekata


Kandidati u Bosni i Hercegovini• Organizacije koje su

“potpisale” Povelju iProcedure– University of Sarajevo– University of Banja Luka– University of Bihac– University of East Sarajevo– University Dzemal Bijedic

Mostar– InGEB Sarajevo– Pan-European University

Apeiron– Banja Luka College

Economic institute Banja LukaFaculty of Resources ManagementHEIS SarajevoInternational University TravnikLaw Faculty of University in TravnikSlobomir P UniversityUniversity Vitez


Organizacije sa HR Excellence in Research labelom u regionu

• Univerzitet u Nišu, Srbija• Univerzitet u Banja Luci, Bosna i Hercegovina


Uskoro..

• Univerzitet u Novom Sadu, Srbija• Univerzitet u Kragujevcu, Srbija• Univerzitet u Sarajevu, Bosna i Hercegovina• Univerzitet u Istočnom Sarajevu, Bosna i

Hercegovina• University of Vlora, Albania• University of Tirana, Albania


Buđenje - DISKUSIJA

• Prisjetite se prava i obaveza istraživača i poslodavaca koje ste naveli na početku seminara. Sada ste čuli priču o konsenzusu Evropske Unije o njima. Da li su ova prava i obaveze univerzalna, potpuna, geografski neutralna?

• Koje su najbolnije tačke u vašoj zemlji/instituciji i zašto?


Re@WBC Projekat

Pomoć u izradi strategije razvojaljudskih resursa na univerzitetima u

regionu Zapadnog Balkana

Hvala na pažnji

Standardi, principi i alati Evropske Unijeu vezi sa razvojem karijera istraživača

Re@WBC Seminarhttp://rewbc.ni.ac.rs

standardi, principi i alati evropske unije u vezi sa ...unsa.ba/s/images/stories/novosti1617/2hrs4r...

Documents