razvojnih projekata univerziteta u …unsa.ba/s/images/stories/novosti1617/fmon projekti.pdf ·...

Univerzitet u Sarajevu

JAVNO PREDSTAVLJANJE

NAUĈNOISTRAŢIVAĈKIH I ISTRAŢIVAĈKO-

RAZVOJNIH PROJEKATA

UNIVERZITETA U SARAJEVU

KOJE (SU)FINANSIRA FEDERALNO

MINISTARSTVO OBRAZOVANJA I NAUKE

U 2016. GODINI.

Sarajevo

16. februar 2017. godine

BIOMEDICINA I ZDRAVSTVO UNSA

VODITELJ PROJEKTA: doc. dr. Alma Voljevica,

Medicinski fakultet 1

MORFOMETRIJSKA ANALIZA DONJE ĈELJUSTI KAO

PREDUSLOV USPJEŠNE POLNE IDENTIFIKACIJE

SAŢETAK

OdreĊivanje pola ljudskih skeletnih ostataka izuzetno je vaţno u sudskoj medicini i

antropologiji, a posebno u kriminalistiĉkim istragama, identifikaciji nestalih osoba, te

u pokušajima rekonstrukcije ţivota drevnih populacija.

Dosadašnja istraţivanja su pokazala da standardi za odreĊivanje pola koji vrijede za

jednu populaciju ne moraju biti upotrebljivi i za neku drugu.

Upravo iz tog razloga naš nauĉno-istraţivaĉki tim je odluĉio da u sklopu ove studije

izvrši morfometrijska mjerenja na donjoj ĉeljusti (jer se radi o kosti lobanje koja je

graĊena od snaţne kompaktne mase i najotpornija je na dejstvo vanjskih sila), kako bi

se napravila baza podataka sa specifiĉnim populacijskim standardima za odreĊivanje

pola.

Iz osteološke zbirke Katedre za anatomiju Medicinskog fakulteta Univerziteta u

Sarajevu izdvojeno je 135 (85 muških i 50 ţenskih) lobanja sa pripadajućim donjim

ĉeljustima koje će biti analizirane u sklopu ove studije.

Cjelokupni materijal koji će se koristiti u sklopu ove studije će biti fotografisan i

pohranjen u posebno dizajnirani softwerski program Ellipsa 3D namijenjen za

morfometrijska mjerenja.

U sklopu ovog programa postoji program Line system koji bi koristili u našem radu, a

koji bi nam omogućio stvaranje baze podataka za dalja istraţivanja, kao i za izradu

jedinstvene baze podataka koju bi u praksi mogli koristiti forenziĉari i antropolozi.

OĈEKIVANI REZULTATI

Oĉekujemo da će ovo istraţivanje pokazati koje su to polne specifiĉnosti donje vilice

na osnovu kojih će biti moguće pouzdano odreĊivanje pola i u sluĉajevima ako su one

oštećene ili djelimice oĉuvane.

Na osnovu dobivenih podataka bi se uspostavili specifiĉni populacijski standardi za

odreĊivanje pola, a koji bi se u praksi primjenjivali u procesu polne identifikacije

skeletnih ostataka.


VODITELJ PROJEKTA: prof. dr. Nermina Babić,

Medicinski fakultet

2

POVEZANOST SREDNJEG VOLUMENA TROMBOCITA I

VON WILLEBRAND-OVOG FAKTORA SA OKSIDATIVNIM

STATUSOM PACIJENATA SA VASKULARNIM

KOMPLIKACIJAMA DIABETES MELLITUS-A TIP 2

SAŢETAK

Oksidativni stres induciran hiperglikemijom ima centralnu ulogu u razvoju inzulinske

rezistencije, mikro- i makrovaskularnih komplikacija diabetes mellitus-a (DM).

Cilj: Ispitati povezanost srednjeg volumena trombocita (MPV) i von Willebrandovog

faktora (vWf) sa pokazateljima oksidativnog stresa i pokazateljima antioksidativne zaštite

[malondialdehid (MDA), totalni antioksidativni kapacitet (TAK) i azotni oksid (NO)] kod

pacijenata sa vaskularnim komplikacijama DM2.

Ispitanici i metode: Istraţivanje će biti provedeno kao kontrolisana presjeĉna, kliniĉka,

analitiĉka studija, a obuhvatit će 175 ispitanika distribuiranih u grupe kako slijedi:

Grupa 1 - pacijenti sa DM 2 bez vaskularnih komplikacija (n=45)

Grupa 2 - pacijenti sa DM2 i dijabetiĉnom nefropatijom (n=45)

Grupa 3 - pacijenti sa DM 2 i koronarnom bolesti (sa preleţanim infarktom miokarda)

(n=45)

Grupa 4 - kontrolna grupa – zdravi ispitanici (n=40)

Metodologija obuhvata uzimanje i analizu demografskih i kliniĉkih podataka ispitanika,

rutinske laboratorijske pretrage krvi, proširene odreĊivanjem MPV, odreĊivanje parametara

oksidativnog statusa, te procjenu veliĉine minutne glomerularne filtracije, primjenom MDRD

jednaĉine.

Rutinske laboratorijske pretrage, će se vršiti standardnim metodama na automatskim

analizatorima. Koncentracija MDA u serumu će se odrediti enzimski posredovanim testom

(engl. Enzyme Linked Immunsorbent Assay, ELISA), TAK u serumu -

spektrofotometrijskom metodom, aktivnost/koncentracija vWf u plazmi - ELISA testom, a

koncentracija NO u serumu metodom po Greiss-u.


Oĉekujemo da će ispitivanje odnosa izmeĊu vWf, kao pokazatelja endotelnog oštećenja,

MPV, kao pokazatelja aktivnosti trombocita i parametara oksidativnog statusa pacijenata sa

DM, ukazati na moguće rano otkrivanje pacijenata sa povećanim rizikom od razvoja

vaskularnih komplikacija, te da će upotpuniti saznanja o patogenezi vaskularnih komplikacija

DM.

TakoĊer, oĉekujemo da će rezultati ispitivanja odnosa NO sa MDA i TAK doprinijeti

boljem poznavanju bioaktivnosti ove molekule.

S obzirom da pacijenti sa DM zahtijevaju dugoroĉnu i skupu terapiju, preventivno djelovanje

i odreĊivanje markera kao prognostiĉkih pokazatelja promjena na krvnim ţilama moglo bi

znaĉajno samanjiti broj komplikacija, smanjiti troškove lijeĉenja i poboljšati kvalitet ţivota

tih pacijenata i njihovo funkcionisanje u društvu.


VODITELJ PROJEKTA: prof. dr. Izet Eminović,

Prirodno-matematiĉki fakultet 3

MOLEKULARNO-GENETIĈKA OSNOVA REZISTENCIJE

NA INHIBITORE TIROZIN KINAZA KOD PACIJENATA SA

HRONIĈNOM MIJELOIDNOM LEUKEMIJOM

SAŢETAK

Novija istraţivanja ukazuju da su molekularno-genetiĉke promjene u malignim HML ćelijama

odgovorne za rezistenciju na terapiju tirozin kinaznim inhibitorima. Ispitivanje molekularnih

promjena kao jednog od faktora povezanih sa pojavom rezistencije kod HML pacijenata, omogućava

potpuniju i precizniju dijagnostiku faze bolesti, kao i otkrivanje novih terapijskih opcija za lijeĉenje

pacijenata sa neosjetljivošću na primjenjenu terapiju.

Primarni cilj ovog rada je da se na pacijentima sa hroniĉnom mijeloidnom leukemijom utvrdi

postojanje molekularno-genetiĉkih promjena u malignim ćelijama koje su usljed duţeg perioda

ĉekanja na lijek dovele do rezistencije na primjenjenu terapiju. Ova studija će pomoći uspostavljanju

budućih genetskih skrining testova za HML.

Do sada je uraĊena osnovna infrastruktura za ovaj projekat:

-Struĉne konsultacije sa ekspertima iz oblasti genetike, molekularne biologije, hematoonkologije.

-Umreţavanje eksperata iz navedenih oblasti.

-Prikupljanje i sortiranje uzoraka.

-UraĊena izolacija RNK molekule iz uzoraka.

Metode istraţivanja su sljedeće: 1. Osnivanje baze podataka o pacijentima oboljelim od hroniĉne

mijeloidne leukemije (HML), ukljuĉujući incidencu, starosna dob pacijenta, spol, nivo citogenetiĉkog

i molekularnog odgovora svaka 3 do 6 mjeseci nakon poĉetka terapije sa TKI (inhibitorima tirozin

kinaza). 2. OdreĊivanje pacijenata koji su razvili rezistenciju. 3. Molekularna analiza putem real-time

i sekvenciranja BCR-ABL domena kod pacijenata sa rezistencijom.


Molekularna karakterizacija hroniĉne mijeloidne leukemije.

a. izolacija RNK hloroform procedurom (Chomczynski & Sacchi, 1987);

b. cDNA reverzna transkripcija upotrebom RT-PCR-a

c. DNA amplifikacija;

d.cDNA sekvenciranje metodom direktnog sekvenciranja, uz upotrebu prajmera kreiranih u

NCBI/ Primer-BLAST.

Koristiće se laboratorijska oprema dostupna u laboratorijama Prirodno-matematiĉkog fakulteta, na

Odsjeku za biologiju: standardna laboratorijska oprema: centrifuge, friţideri, digestor, vodeno

kupatilo i dr.; standardne hemikalije za rad u laboratoriji; PCR mašina, Genski analazitaori-

sekvenceri za detekciju genskih mutacija; elektroforeza; programi za genotipizaciju. Statistiĉki

software SPSS će se koristiti za formiranje baze podataka.

Oĉekujemo da ćemo detektovati neke nove molekularne biljege karakteristiĉne za hroniĉnu

mijeloidnu leukemiju, a koji su povezani sa rezistencijom na terapiju tirozin kinaznim inhibitorima.

Objavljivanje rezultata u relevantnim hematoonkološkim ĉasopisima kao što su International Journal

of Hematology, American Journal of Hematology i sliĉni.


VODITELJ PROJEKTA: doc. dr. Elma Veljović,

Farmaceutski fakultet 4

NEURONSKE MREŢE I QSAR U DIZAJNIRANJU I SINTEZI

FARMAKOLOŠKI AKTIVNIH KSANTENA

SAŢETAK

Ksanteni posjeduju mnogostruka farmakološka djelovanja kao što su antimikrobno,

antitumorsko, antioksdativno, antiinflamatorno i analgetsko djelovanje. Neuronske mreţe i

QSAR predstavljaju jednostavan i brz naĉin dizajna i selekcije farmakološki najaktivnijih

spojeva, što dovodi do smanjenja broja sintetiziranih spojeva, od kojih ĉesto u praksi većina

ne pokaţe zadovoljavajuću aktivnost i selektivnost ili pak ispolji neţeljenu toksiĉnost.

Cilj projekta je na osnovu rezultata docking studija i neuronskih mreţa sintetizirati nove

ksantene sa antioksidativnim, antimikrobnim i antitumorskim uĉinkom, te ispitati njihovu

genotoksiĉnost, citotoksiĉnost i metaboliĉki put.


Sinteza novih ksantena sa antitumorkom, antioksidativnom i antimikrobnom

aktivnošću

Utvrditi metabolizam sintetiziranih spojeva, interakcije sa drugim lijekovima, kao i

citotoksiĉni i genotoksiĉni uĉinak

Docking studijama predvidjeti mehanizam djelovanja sintetiziranih spojeva i dati

smjernice za dalja ispitivanja

Doktorska disertacija mr. ph. Selme Zukić

Najmanje dva rada u ĉasopisima obuhvaćenim u Current Contents i Web of Science

bazama


VODITELJ PROJEKTA: doc. dr. Anja Haverić,

Institut za genetiĉko inţinjerstvo i biotehnologiju 5

ISTRAŢIVANJE POTENCIJALA HALOGENIRANOG

BOROKSINA U TRETMANU INDUCIRANE UPALNE

REAKCIJE KOŢE NA IN VIVO MODELU PACOVA

SAŢETAK

Nizom istraţivanja utvrĊeni su brojni bioaktivni efekti dikalij-

trioksohidroksitetrafluorotriborata - K2(B3O3F4OH) koji sugerišu i na moguće pozitivne

efekte u tretmanu upalnih reakcija koţe.

U okviru projekta predviĊeno je evaluiranje uticaja K2(B3O3F4OH) na 5% imikvimodom

inducirani dermatitis kod pacova što će se analizirati procjenom PASI indeksa i praćenjem

relativne genske ekspresije u tretiranim i kontrolnim uzorcima i grupama.


pozitivni, morfološki uoĉljivi i molekulsko-genetiĉki potvrĊeni, terapeutski efekti

K2(B3O3F4OH) u redukciji mjerljivih parametara imikvimodom inducirane upalne

reakcije koţe;

odrediti uĉinkovitost razliĉitih koncentracija K2(B3O3F4OH) pri topikalnom

tretmanu koţe.

BIOTEHNIĈKE NAUKE UNSA

VODITELJ PROJEKTA: prof. dr. Kasim Bajrović,

Institut za genetiĉko inţenjerstvo i biotehnologiju 6

USPOSTAVLJANJE SISTEMA ZA FITOREMEDIJACIJU

POMOĆU BILJNIH VRSTA KOJE IMAJU SPOSOBNOST

AKUMULACIJE TEŠKIH METALA

SAŢETAK

Biodiverzitet biljnih vrsta Bosne i Hercegovine predstavlja veliki potencijal u ciljnoj

fitotremedijaciji okoline zagaĊene teškim metalima, a izbor adekvatnih i što efikasnijih

biljnih vrsta je prvi korak ka tom cilju.

Pored toga što pomenute biljke trebaju imati sposobnost akumulacije velikih koliĉina teških

metala, one trebaju imati i mogućnost brzog stvaranja velike biomase, biti tolerantne na

nepovoljne uslove ţivotne sredine, imati sposobnost stvaranja kvalitetnog korjenovog

sistema, brzo rasti, imati niske troškovi odrţavanja, stvarati malo otpadaka i biti otporne na

razne štetoĉine i bolesti.


Formiranje liste autohtonih bh. biljaka sa sposobnošću akumulacije teških metala iz

zemljišta;

Uspostavljanje in vitro kulture biljnog tkiva vrsta sa dokazanim potencijalom za

akumulaciju teških metala;

Determinacija opsega variranja fizioloških parametara – indikatora stresa

(koncentracija fotosintetskih pigmenata, koncentracija sekundarnih metabolita,

koncentracija prolina, odreĊivanje koncentracije proteina) testiranih biljaka izloţenih

djelovanju teških metala u in vitro uslovima.


VODITELJ PROJEKTA: prof. dr Fatima Pustahija,

Šumarski fakultet 7

APLIKATIVNI ZNAĈAJ HERCEGOVAĈKOG BILJNOG

ENDEMA PETTERIA RAMENTACEA (SIEB) C. PRESL.

(TILOVINA) U FARMAKOLOGIJI, HORTIKULTURI,

OBNOVI I USPOSTAVI NARUŠENIH AGROŠUMARSKIH I

SILVI-PASTORALNIH EKOSISTEMA

SAŢETAK

U cilju oĉuvanja i unapreĊenja endemiĉne i zaštićene vrste Petteria ramentacea (tilovina, zanovijet,

negnjil), veoma znaĉajne krmne, medonosne i meliorativne dendrovrste kamenjara submediteranske

Hercegovine, neophodno je poduzeti odgovarajuće korake za razumijevanje njenih ţivotnih potreba,

naĉina razmnoţavanja, odreĊenih biohemijsko-fizioloških osobina i upotrebljivosti u farmakologiji,

medicini, agrošumarskim i silvi-pastoralnim sistemima te hortikulturi.

Stoga će se u okviru projektnih aktivnosti izvršiti:

1) identifikacija trenutne distribucije tilovine u donjem dijelu sliva Neretve i poreĊenje dobivenih

podataka distribucije sa podacima iz 1949. i 1966. godine (kada je zadnji put izuĉavana u BiH),

2) utvrĊivanje tipova matiĉnog supstrata i tla prirodnih biocenoza,

3) ispitivanje klijavosti sjemena,

4) optimizacija protokola za vegetativno i generativno razmnoţavanje i njege sadnica,

5) procjena prisustva odreĊenih sekundarnih metabolita primjenom fitohemijskih screening metoda,

6) laboratorijska ispitivanja ukupnih koncentracija fenolnih jedinjenja u razliĉitim biljnim dijelovima,

7) ekstrakcija esencijalnih ulja iz cvasti,

8) ispitivanje antimikrobnih i antioksidativnih svojstava dobivenih ekstrakata i ulja, te

9) upotreba sakupljenog materijala i podataka za unapreĊenje zaštite biološke raznolikosti u BiH.


Doprinos proširivanju spoznaja o bioekološkim svojstvima rijetke i ugroţene autohtone

dendroflore u svrhu njene zaštite i praktiĉne primjene u agrošumarskim i silvi-pastoralnim

sistemima te hortikulturi.

Ostvarivanje primarnih uslova za konzervaciju tilovine.

Pohranjivanje sjemena u banku sjemena u Laboratoriji za istraţivanje i zaštitu endemiĉnog

genofonda, Odsjek za biologiju, PMF.

Implementacija modernih metoda u biohemijsko-fiziološko-pedološkoj procjeni istraţivane

vrste i njenoj primjeni u farmakologiji i medicini te u hortikulturi, agrošumarskim i silvi-

pastoralnim sistemima.

MeĊuinstitucionalna saradnja.

Publikovanje rezultata istraţivanja u referentnom ĉasopisu za datu tematiku.

Edukacija i osposobljavanje studenata na Šumarskom fakultetu te odbrana jednog master

rada.

Mogućnost budućeg rasadniĉarskog uzgoja tilovine u cilju obezbjeĊivanja sadnica za sanaciju

zemljišta i terena na odgovarajućim degradiranim mjestima i za hortikulturne zahvate u

Hercegovini, te za oĉuvanje genofonda ove vrlo znaĉajne ugroţene i zaštićene endemiĉne

vrste.


VODITELJ PROJEKTA: prof. dr. Ahmet Lojo,

Šumarski fakultet

8

IZRADA TABLICA ZA DEBLJINU KORE

ZA: JELU, SMRĈU I BUKVU

SAŢETAK

Istraţivanje će obuhvatiti utvrĊivanje debljine kore stabala jele, smrĉe i bukve za razliĉite

debljine stabala i na razliĉitim visinama poĉevši od panja do vrha stabala.

Do sada se u šumarskoj praksi, prilikom krojenja i mjerenja šumskih drvnih sortimenata

debljina kore trupaca procjenjivala, pri ĉemu se ista debljina kore ocjenjivala za razliĉite vrste

drveća i trupce razliĉitih dimenzija.

Procjenjivanjem debljine kore, netaĉno se utvrĊuje zapremina šumskih drvnih sortimenata,

obiĉno na raĉun preduzeća šumarstva, ali ima i primjedbi od strane kupaca.

Cilj istraţivanja je izrada tablica za ocjenu debljine kore pojedinih stabala i šumskih drvnih

sortimenata za praktiĉnu primjenu, na bazi preĉnika stabla i za privredno najvaţnije i

najzastupljenije vrste drveća u BiH jelu, smrĉu i bukvu.


Rezultat istraţivanja će imati veliki praktiĉni znaĉaj i imaće kao cilj izradu tablica za

procjenu debljine kore, koje će se koristiti u svakodnevnom radu. U kombinaciji sa drugim

pokrenutim poslovima na izradi zapreminskih tablica od strane Šumarskog fakulteta u

Sarajevu ĉini set fundamentalnih znanja, uobliĉenih u praktiĉna pomagala za rad preduzeća

šumarstva u FBiH.

DRUŠTVENE NAUKE UNSA

VODITELJ PROJEKTA: dr. Fikret Beĉirović,

Institut za istraţivanje zloĉina protiv ĉovjeĉnosti i meĊunarodnog prava 9

DEMOGRAFSKI GUBICI TOKOM AGRESIJE NA BOSNU I

HERCEGOVINU 1992-1995, OPĆINA MOSTAR

SAŢETAK

Predmet istraţivanja ovog Projekta su demografski gubici na podruĉju općine Mostar, tokom

agresije na Bosnu i Hercegovinu u periodu 1992-1995. S obzirom na svoj geostrateški i

geopolitiĉki poloţaj općina Mostar je bila jedno od kljuĉnih ţarišta u ukupnoj agresiji na

BiH. Poĉetkom 1992. Mostar i širi region su drţale agresorske snage JNA i razne

dobrovoljaĉke i paravojne jedinice iz Srbije i Crne Gore, da bi već u drugoj polovici juna

1992. veći dio tog regiona preuzele snage HVO-a, u ĉijem sastavu su bili i Bošnjaci. Nakon

bitnih mimoilaţenja i incidentnih situacija odnosi izmeĊu Bošnjaka i Hrvata se poĉinju

zaoštravati krajem 1992. da bi do otvorenog sukoba došlo poĉetkom maja 1993. Od tada pa

do Vašingtonskog sporazuma permanentna su razaranja i stradanja najvećim dijelom civilnog

stanovništva.

Demografski gubici su posljedica velikosrpskih i velikohrvatskih hegemonistiĉkih pretenzija

da juţnu Hercegovinu. U tim planovima stvaranja potpune homogene demografske slike,

Bošnjaci su se našli kao remetilaĉki faktor, tako da su svakodnevno stradavali i kako od JNA

i srpskih formacija, tako i od HVO-a sve do Vašingtonskog mirovnog sporazuma.

Na osnovu relevantne dokumentacije razliĉite provenijencije, kao i popunjavanja anketnih

listića ţrtava terora i zloĉina ranjenih i ubijenih lica, zatoĉenih lica, protjeranih lica,

izbjeglica, prisilno nestalih lica, lica u ţivom štitu, ţrtava snajpera, ţrtava teških ţivotnih

uvjeta, nedozvoljenih sredstava i dr., nastojat ćemo prikazati demografske gubitke civilnog

stanovništva tokom agresije na BiH 1992-1995. na podruĉju općine Mostara.


Empirijski i dokumentaciono istraţiti sve oblike demografskih gubitaka na podruĉju općine

Mostar u periodu agresije na Bosnu i Hercegovinu od: pojedinaĉnih i masovnih ubistava,

pogibije u uslovima unakrsne vatre pješadijskog i artiljerijskog oruĊa, smrti kao posljedice

ranjavanja, smrti kao posljedice zatoĉeništva i krajnje nehumanih uslova u logorima, smrti

kao posljedice nasilniĉkih postupaka, te prirodne smrti kao posljedice nehumanih uslova

ratnog stanja.

Ovo istraţivanje će se ograniĉiti samo na civilno stanovništvo. Na kraju istraţivanja

komparirat ćemo strukturu stanovništva izmeĊu dva popisa: 1991. i 2013, te iskazati ukupne

demografske gubitke i demografski debalans, kao i društveno-politiĉke, ekonomske i

psihosocijalne posljedice demografske destrukcije tokom agresije na BiH 1992-1995.

HUMANISTIĈKE NAUKE UNSA

VODITELJ PROJEKTA: prof. dr. Smail Ĉekić,

Institut za istraţivanje zloĉina protiv ĉovjeĉnosti i meĊunarodnog prava 10

POLITIĈKA I VOJNA DEŠAVANJA NA PODRUĈJU

MOSTARA 1992-1995.

SAŢETAK

Cilj ovoga istraživanja je da se na osnovu relevantne, prikupljene, sistematizovane i

obrađene građe, koja sadrži vjerodostojne činjenice bitne za sagledavanje raznih aspekata,

naučno i stručno istraže politička i vojna dešavanja na području Mostara u periodu od

1992. do 1995.

Nakon višestranaĉkih izbora 1990. i sve intenzivnijeg jaĉanja velikosrpske i velikohrvatske

politike, dogaĊaju se promjene koje nisu zaobišle ni Mostar.

U Mostaru su se dogodili najteţi zloĉini protiv ĉovjeĉnosti i meĊ. prava, posebno u periodu

1992. i 1993. godine.

Uskraćivanje humanitarne pomoći, osnovnih egzistencijalnh potreba uz svakodnevno

granatiranje, snajpersko djelovanje kao i druge oblike i naĉine vršenja zloĉina. Pored toga,

duţi period nije dozvoljeno da se ranjeni i bolesni evakuiraju iz grada.

Najveće stradanje i uništavanje grada pretrpila je stara jezgra istoĉnog dijela Mostara.

Dio Mostara, koji je bio pod kontrolom HVO, je imao koncentracione logore za civile u

kojima su oni muĉeni i ubijani na najsvirepije naĉine.

ICTY je izrekao presudu za udruţeni zloĉinaĉki poduhvat u Mostaru i druge zloĉine protiv

ĉovjeĉnosti i osudio šestoricu ĉelnika HZ Herceg Bosne.

Situacija u Mostaru je umnogome ovisila od meĊunarodnih odluka, pregovora te stanja na

terenu na prostoru cijele BiH.

Kutiljerov plan, Vens-Ovenov i Oven-Stoltenbergov prijedlog mirovnog ugovora kao i

dogovori izmeĊu Karadţića, Bobana, Miloševića i TuĊmana su imali ogroman uticaj za

sudbinu grada na Neretvi.


Velika je praznina u dijelu historiografije kada je rijeĉ o temama koje se bave Mostarom u

periodu 1992-1995. Ovo nauĉno istraţivanje tu postojeću prazninu u historiografiji treba da

popuni u znatnoj mjeri.

Rezultati istraţivanja će obuhvatati historijski osvrt i detaljan kronološki pregled dogaĊaja

kao i što je moguće više kvantifikacija i deskripcija politiĉkih i vojnih dešavanja na podruĉju

Mostara. Oni će biti stimulator i inicijator utvrĊivanja istine, zadovoljenja pravde i

ostvarivanja stabilnog mira i jaĉanja meĊusobnog povjerenja u BiH i okruţenju.

Potrebno je zaokruţiti jednu sliku o ovoj temi, prestati sa manipulacijama i dati konaĉne i

taĉne podatke za cijelo podruĉje Mostara, bez podjela grada i diobe po vjerskoj i nacionalnoj

pripadnosti.

HUMANISTIĈKE NAUKE UNSA

VODITELJ PROJEKTA: dr sc. Sonja Dujmović,

Institut za historiju 11

HISTORIJA DJETINJSTVA U BOSNI I HERCEGOVINI

U 20. STOLJEĆU

SAŢETAK

Odnos vladajućih elita i djetinjstva pruţa uvid u sliku ukupnog društveno-politiĉkog sistema

i ureĊenja Bosne i Hercegovine.

Na osnovu analize više modusa usmjerene, institucionalne socijalizacije ove marginalne

društvene grupe, te njene relacije sa politiĉkim elitama kroz vrijeme, moguće je razumijevati

mogućnost umjeravanja kao i korigovanja u ţeljenom pravcu na osnovu politiĉkih potreba,

ali i na osnovu istraţivanja posmatrati tendencije razvoja bosanskohercegovaĉkog društva.

Stav politiĉke elite prema djetinjstvu pokazuje stav i odgovornost prema budućnosti

bosanskohercegovaĉkog društva.


Istraţiti naĉin na koji su se odreĊene vrijednosti i vrline promovisale kroz društveno

okruţenje, te institutcionalno kroz drţavni odgojno-obrazovni sistem.

Istraţiti naĉin na koji je bila moguća zloupotreba djece u ratne propagandne svrhe

tokom 20. stoljeća.

Postavljajući djetinjstvo u razliĉita historijska i društvena okruţenja, te posmatrajući

djetinjstvo kao parametar društvenih promjena i korijen potencijalnih društvenih,

ekonomskih i kulturnih konflikata, istraţivanjem se ţele otkriti modusi socijalizacije

djetinjstva.

PRIRODNE NAUKE UNSA

VODITELJ PROJEKTA: prof. dr. Senada Kalabušić,


GLOBALNA DINAMIKA, BIFURKACIJE I JULIA SKUPOVI

ZA NEKE RACIONALNE DIFERENTNE JEDNADŢBE

DRUGOG REDA SA KVADRATNIM ĈLANOVIMA

SAŢETAK

Istraţivanje će biti fokusirano na frakcionalne diferentne jednadţbe drugog reda sa

kvadratnim ĉlanovima. Ciljevi projekta su:

Izvesti neke rezultate za globalnu dinamiku nekih specijalnih sluĉajeva opće

nelinearne frakcionalne diferentne jednadţbe drugog reda.

Odrediti invarijantne mnogostrukosti i Julia skup te globalnu dinamiku odreĊenih, do

sada neistraţenih, polinomijalnih i nepolinomijalnih specijalnih sluĉajeva posmatrane

diff. jednadţbe na koje se moţe primijeniti teorija kompetitivnih (kooperativnih) i

antikompetitivnih preslikavanja, a koji mogu modelirati istovremeno fenomene

kompetitivne iskljuĉivosti, kompetitivne koegzistencije, Allee-jev efekat i

koegzistenciju stabilnih ekvilibrijuma i periodiĉkih rješenja u razliĉitim oblastima

poĉetnih uslova.

Pronaći još neke primjere haotiĉnih diferentnih jednadţbi opisanog oblika.

Dati karakterizaciju Julia skupova nekih specijalnih sluĉajeva posmatrane diff.

jednadţbe.


Uspješan dokaz sljedećih rezultata:

Kod specijalnih sluĉajeva posmatrane diferentne jednadţbe moguće je dati

karakterizaciju Julia skupova te ispitati globalno ponašanje rješenja tih jednadţbi.

Postoje specijalni sluĉajevi posmatrane jednadţbe koji posjeduju Hopfovu bifurkaciju

kao i sluĉajevi jednadţbe koji pokazuju haotiĉno ponašanje.

Dokaz općih teorema o globalnom ponašanju posmatranih jednadţbi, u ovisnosti od

karaktera monotonosti po varijablama, vrstama i poloţaju ekvilibrijuma.

Finalni rezultat istraţivanja: Objavljen originalan nauĉni rad (radovi) u referentnom ĉasopisu kojeg prati relevantna

meĊunarodna baza podataka – ĉasopis obuhvaćen sa Web of Science, i uspješan rad na

doktorskoj disertaciji koja svojim dijelom obuhvata ovu problematiku.

PRIRODNE NAUKE UNSA

VODITELJ PROJEKTA: prof. dr. Nedţad Dukić,


FUZZY SISTEMI I FORMULE U OBLASTI VJEŠTAĈKE

INTELIGENCIJE

SAŢETAK

Problem u fuzzy relacionim bazama podataka u nalaţenju logiĉke konsekvence za dati skup

višeznaĉnih zavisnosti u kontekstu zadate aksiomatizacije je veoma kompleksan. Ovaj

problem riješit ćemo pomoću skupa formula, na naĉin da umjesto višeznaĉnih zavisnosti

uvedemo fuzzy formule. Pokazat ćemo da su višeznaĉne zavisnosti ekvivalentne fuzzy

formulama, koje će biti pridruţene ovim zavisnostima.


• Uvesti definicije sliĉnosti na skupu atributa u fuzzy bazama podataka.

• Pridruţiti fuzzy višeznaĉnim zavisnostima fuzzy formule.

• Dokazati ekvivalenciju izmeĊu fuzzy formula i fuzzy višeznaĉnih zavisnosti.

• Pokazati izvoĊenje logiĉke konsekvence koristeći pravilo rezolucije.

• Automatski, pomoću raĉunara, izvoditi fuzzy višeznaĉne zavisnosti.

PRIRODNE NAUKE UNSA

VODITELJ PROJEKTA: prof. dr. Azra Gazibegović-Busuladţić,


UTICAJ SIMETRIJA MOLEKULA I LASERSKOG POLJA NA

SPEKTRE RASIJANIH ELEKTRONA I X-ZRAKA

SAŢETAK

Koncept simetrije je jedan od najmoćnijih alata savremene teorijske fizike. U okviru ovog

projekta fokus se stavlja na istraţivanje simetrija molekularnih sistema i laserskog polja i

rezultujućih spektara koje emituju razmatrane molekule u laserskom polju.


Dobiti HATD spektare homonuklearnih i heteronuklearnih molekula u bicirkularnom

laserskom polju.

Utvrditi i obrazloţiti simetrije koji dobiveni spektri posjeduju.

PRIRODNE NAUKE UNSA

VODITELJ PROJEKTA: doc. dr. Nevzeta Ljubijankić,


SINTEZA, KARAKTERIZACIJA I ANTITUMORNE OSOBINE

NOVIH KOMPLEKSA RUTENIJA SA O, N I S

DONORSKIM LIGANDIMA

SAŢETAK

Dizajn i sinteza novih kompleksa rutenija sa odabranim O, N i S donorskim

ligandima

Karakterizacija sintetiziranih kompleksa razliĉitim spektroskopskim tehnikama (IR,

UV/Vis, MS, NMR)

Ispitivanje citotoksiĉnosti spojeva in vitro na odabranim humanim malignim i

zdravim ćelijskim linijama opisanim metodama (MTT)

Usporedba sa antiproliferativnim djelovanje sliĉnih spojeva koji se već koriste u

kliniĉkoj praksi (cisplatin)

Naučna saradnja sa Hemijskim fakultetom Univerziteta u Beogradu i Institutom za

onkologiju i radiologiju Srbije


Sinteza novih kompleksa rutenija koji će pokazati dobre antitumorne osobine.

Na bazi preliminarnih rezultata citotoksiĉnosti prethodno sintetiziranih kompleksa,

oĉekujemo rezultate koji će nove komplekse potvrditi kao supstance visoke

citotoksiĉnosti, te ih kandidirati za nastavak istraţivanja ukljuĉujući ispitivanja in

vivo.

PRIRODNE NAUKE UNSA

VODITELJ PROJEKTA: prof. dr. Sanin Haverić,

Institut za genetiĉko inţenjerstvo i biotehnologiju 16

ISTRAŢIVANJE ANTITUMORSKOG I CITOTOKSIĈNOG

POTENCIJALA ODABRANIH BIOAKTIVNIH SPOJEVA U

KULTURAMA ĆELIJA BURKITTOVOG LIMFOMA I

NORMALNIH HUMANIH LIMFOCITA

SAŢETAK

Ćelije Burkittovog limfoma imaju visok stepen maligniteta, a ovaj kancer se svrstava u

brzorastuće sa ĉesto fatalnim ishodom, ukoliko se pravovremeno ne primjeni agresivna

hemoterapija. Prirodni biljni spojevi kurkumin i luteolin te anorganski halogenirani boroksin,

pokazali su izrazitu bioaktivnost u razliĉitim testnim sistemima in vitro, zbog ĉega su

odabrani za tretman kultura Burkittovog limfoma i kultura limfocita zdravih ljudi.

Istraţivanje će obuhvatiti seriju citogenetiĉkih i molekulsko-genetiĉkih testova uz pomoć

kojih će se analizirati njihovo antiproliferacijsko dejstvo, induciranje apoptoze i nekroze te

vijabilnost ćelija u kulturi.

Primjenom odgovarajućih citogenetiĉkih testova, koji ukljuĉuju diferencijalno bojenje

vijabilnih i nevijabilnih ćelija, vizualizirati će se promjene asocirane sa pojavom apoptoza i

citotoksiĉnim efektima. Nakon izolacije RNK i primjene metoda analize relativne ekspresije

gena, detektovati će se razliĉito aktivirani geni povezani sa indukcijom apoptoze, odnosno

citotoksiĉnim efektima odabranih spojeva. Uvidom u frekvencije citogenetiĉkih parametara te

stepen aktivnosti panela gena asociranih sa procesom apoptoze komparirati će se rezultati i

efekti tretmana tumorskih i zdravih limfocita.


Oĉekivani rezultati zasnivaju se na ĉinjenici da spojevi odabrani za istraţivanje

posjeduju izrazit bioaktivni potencijal u in vitro uslovima, zbog ĉega je oĉekivano da

se isti pokaţu djelotvornima i na kulturu ćelija Burkittovog limfoma, kao jednog od

veoma agresivnih vrsta tumora.

Serijom komparabilnih testova dobiće se pouzdana procjena uĉinkovitosti in vitro

tretmana odabranim spojevima na proliferaciju i indukciju apoptoze u tumorskim

ćelijama ali i procjena potencijalno štetnih efekata na zdrave ćelije u kulturi.

Uspostavljena i optimizirana baterija testova će predstavljati osnovu budućih

istraţivanja na ovom nivou sa ciljem detekcije bioaktivnih spojeva te evaluacije

njihovog mutagenog, citotoksiĉnog i antitumorskog potencijala in vitro.

TEHNIĈKE NAUKE UNSA

VODITELJ PROJEKTA: prof. dr. Mustafa Hrasnica,

GraĊevinski fakultet 17

SEIZMIĈKA OTPORNOST POSTOJEĆIH

ZIDANIH ZGRADA

SAŢETAK

Za zidane konstrukcije potres predstavlja ekstremno dejstvo koje izaziva pukotine i rušenje

objekata. Eksperimenti na obiĉnim i ojaĉanim zidovima realnih dimenzija (2x2x0.25m)

uraĊeni su pod kvazi-statiĉkim cikliĉnim opterećenjem.

Razvijeni su nelinearni numeriĉki modeli, a parametri su kalibrirani prema rezultatima

ispitivanja.


Pouzdani parametri krutosti i duktilnosti za proraĉunske modele

Kvalitetnija evaluacija otpornosti postojećih zgrada i mogućnosti ojaĉanja

Preporuke za inţenjersko projektovanje i izvoĊenje zidanih konstrukcija prema

savremenim standardima


VODITELJ PROJEKTA: doc. dr. Nedim Tuno,

GraĊevinski fakultet 18

POBOLJŠANJE INFRASTRUKTURE PROSTORNIH

INFORMACIJA OPTIMALNIM TRANSFORMACIJAMA

GEOPODATAKA

SAŢETAK

Projekat podrazumijeva provoĊenje sljedećih istraţivanja:

Detaljna analiza uzroka geometrijskih distorzija geoprostornih podataka.

Evaluacija mogućnosti primjene razliĉitih metoda transformacije za uklanjanje

geometrijskih distorzija i georeferenciranje prostornih podataka. Evaluacijom su

obuhvaćeni modeli globalnih, lokalnih i adaptivnih transformacija.

Ispitivanje aktuelnih standarda za ocjenjivanje poloţajne taĉnosti modela geoprostora

i izbor najprikladnijeg standarda za BiH.

Formiranje metodologije za poboljšanja geometrijske kvalitete prostornih podataka.

Definisanje postupaka poboljšanja geometrijske osnove infrastrukture prostornih

podataka na lokalnom i nacionalnom nivou.


Rezultati projekta će doprinijeti unapreĊenju postojeće prakse formiranja i odrţavanja

sistema upravljanja prostornim informacijama i otklanjanju velikih nedoumica u tim

procesima, vezanih za izbor i primjenu odgovarajućih postupaka geometrijskih

transformacija.

Analiziranjem stvarne kvalitete prostornih informacija pokazat će se da se ispravnim

pristupom geometrijskoj obradi podataka postiţe visoka poloţajna taĉnost transformisanog

sadrţaja geoprostorne baze.

Predloţena metodologija poboljšanja poloţajne kvalitete prostornih podataka doprinijet će

izgradnji efikasnog, sigurnog i odrţivog sistema evidencije nekretnina.

Time će se osigurati aţurni tehniĉki podaci o nekretninama, što će uz pouzdane podatke o

pravu vlasništva i drugim stvarnim pravima omogućiti znatno veći stepen sigurnosti na trţištu

nekretnina.


VODITELJ PROJEKTA: prof. dr. Haris Šupić,

Elektrotehniĉki fakultet 19

RAZVOJ TEHNIKA VIZUALIZACIJE U E-LEARNING

SISTEMIMA PRILAGOĐENIH RAZLIĈITIM

STILOVIMA UĈENJA

SAŢETAK

Vrlo brz razvoj e-learning sistema u zadnjih 10-tak godina je omogućio njihovu primjenu u

razliĉitim podruĉjima industrije, medicine, kao i obrazovanja na svim nivoima.

Jedno od kljuĉnih pitanja vezano uz ove sisteme je prikladno korištenje vizualizacijskih

tehnika koje je prilagoĊeno razliĉitim stilovima uĉenja. Istraţivanje u okviru ovog projekta će

biti fokusirano na razvoj prikladnih vizualizacijskih tehnika koje mogu bitno doprinijeti

smanjivanju tzv. kognitivnog opterećenja koje je potrebno za savladavanje specifiĉnih

nastavnih sadrţaja, kao i poboljšanju efikasnosti uĉenja i razumijevanja nastavnih sadrţaja.


Razvoj izvornih tehnika vizualizacije i algoritama za realizaciju e-learning sistema

prilagoĊenih razliĉitim stilovima uĉenja.

Omogućavanje ugradnje odgovarajućih tehnika vizualizacije u e-learning sisteme s

ciljem postizanja ubrzanja procesa uĉenja.

Realizacija prototipa multimedijalne aplikacije za podršku uĉenju koncepata iz

raĉunarstva i informatike koja ukljuĉuje razvijene vizualizacijske tehnike


VODITELJ PROJEKTA: prof. dr. Izet Bijelonja,

Mašinski fakultet 20

NUMERIĈKA SIMULACIJA PROCESA OBRADE LASEROM

PRIMJENOM METODE KONAĈNIH VOLUMENA

SAŢETAK

Istraţivanja u okviru projekta usmjerena su ka istraţivanju i usvajanju novih

nekonvencionalnih postupaka obrade, koji su našli veliku primjenu u industriji, s posebnim

naglaskom na obradu materijala laserskim snopom.

Posebna paţnja u okviru projekta fokusirana je na razvoj matematskog modela za predviĊanje

nestacionarnih temperaturnih polja u materijalu predmeta obrade koji je izloţen dejstvu

laserskog snopa.

Razvojem matematskog modela i odgovarajućeg numeriĉkog metoda postiţe se mogućnost

predviĊanja oblika izbušenog otvora, konusnost otvora i veliĉina zone uticaja toplote.

Modeliranje procesa omogućuje brţu optimizaciju parametara procesa i na taj naĉin smanjuje

se obim eksperimentalnih istraţivanja.


UnapreĊenje nastavno-nauĉnog procesa kroz predmete Nekonvencionalni tehnološki

postupci, Tehnike inžinjerske optimizacije i Numeričke metode na Mašinskom fakultetu, što

obuhvata:

UvoĊenje novih laboratorijskih vjeţbi

Nadogradnju postojećeg numeriĉkog programa „SA2D“

Izradu završnih radova (definisana tema „Uslovno modeliranje procesa“)

Dugoroĉna istraţivanja sa ishodom nauĉno-istraţivaĉkih radova

Vaţno je naglasiti da će se steĉenim znanjima omogućiti doprinos razvoju industrije Bosne i

Hercegovine u oblasti nekonvencionalnih postupaka obrade meĊu koje spada i obrada

laserom.


VODITELJ PROJEKTA: prof. dr. Maida Ĉohodar Husić,

Mašinski fakultet 21

OPTIMIRANJE PERFORMANSI MEHATRONIĈKIH

SISTEMA PRIMJENOM TEHNIKE

FIZIKALNOG MODELIRANJA

SAŢETAK

Fizikalno modeliranje mehatroniĉkih sistema, ĉiji su podsistemi iz razliĉitih fizikalnih

domena (mehaniĉki, elektriĉni, hidrauliĉni, pneumatski,...), meĊusobno povezani

upravljaĉkim sistemom, omogućuje jedinstven, integrirani pristup razvoju modela.

Na taj naĉin moguće je optimiranje dizajna, te dijagnostika grešaka i u ranoj fazi razvoja

modela. Projektom su obuhvaćene razliĉite tehnike modeliranja, npr. tehnika bond grafova

kojim se postiţe grafiĉki prikaz toka snage kroz sistem.

TakoĊer je upotrijebljena tehnika fizikalnog modeliranja preuzimanjem blokova iz biblioteka

razvijenih modela (Simulink /Simscape).


Originalni nauĉni rad objavljen u referentnom ĉasopisu i/ili proceedingsu koje prati,

za tu nauĉnu oblast, relevantna meĊunarodna baza podataka,

UvoĊenje novih laboratorijskih vjeţbi za predmete 'Projektovanje mehatroniĉkih

sistema'

Do sada ostvareno: Damić, V. and M. Cohodar, Chapter 17, Multibody System

Modeling, Simulation, and 3D Visualization, pp.627-671, in book © Springer

International Publishing Switzerland 2017, W. Borutzky (ed.), Bond Graphs for

Modelling, Control and Fault Diagnosis of Engineering Systems, DOI 10.1007/978-3-

319-47434-2_17


VODITELJ PROJEKTA: prof. dr. Jasmin Velagić,


NAPREDNE STRUKTURE UPRAVLJANJA

VJETROAGREGATOM S CILJEM POVEĆANJA

PROIZVODNJE ELEKTRIĈNE ENERGIJE

SAŢETAK

Upravljanje vjetroagregatima predstavlja izazovno podruĉje istraţivanja, budući da se radi o

nelinearnim, sloţenim i dinamiĉkim sistemima, koji su podvrgnuti djelovanju gravitacijskih

sila, turbulentnih vjetrova stohastiĉke prirode, centrifugalnih i ţiroskopskih opterećenja

(momenti).

Sama aerodinamika vjetroagregata predstavlja nelinearan, nestacionaran i sloţen sistem.

Osim toga, rotori za pokretanje lopatica su podloţni djelovanju vjetrova koji pojaĉavaju

opterećenje i usljed trajnijeg djelovanja mogu oštetiti multiplikator, koji je i najskuplji dio

vjetroagregata.

Projektom se predlaţe razvoj naprednih regulatora koji će maksimizirati proizvodnju

elektriĉne energije uz istovremenu minimizaciju opterećenja u širokom opsegu promjene

brzine vjetra, a sve s ciljem stabilne i kontinuirane proizvodnje elektriĉne energije.


Adaptivno-robusni i modelsko prediktivni regulatori za nelinearni model

vjetroagregata promjenjive brzine sa horizontalnom osovinom (HWT).

Prototip hardverskog sistema upravljanja zasnovanog na FPGA tehnologiji za

upravljanje vjetroagregatima razliĉitih snaga i u razliĉitim regionima promjene brzina

lopatica rotora.

Sistem daljinskog mjerenja (telemetrija) i nadzora rada vjetroagregata.


VODITELJ PROJEKTA: prof. dr. Zijad Bajramović,


ISTRAŢIVANJE IMPULSNIH KARAKTERISTIKA

DALEKOVODNIH STUBOVA

SAŢETAK

Atmosferski prenaponi i povratni preskok su glavni uzroĉnici kvarova na dalekovodima.

Smanjenje impulsne impedanse stubova jedan je od najefikasnijih naĉina za spreĉavanje

nastanka povratnih preskoka.

Planirano istraţivanje podrazumijeva provoĊenje detaljnih eksperimentalnih i raĉunarskih

istraţivanja impulsnih karakteristika uzemljivaĉa dalekovodnih stubova, koji je baziran na

uzemljivaĉu tipa “A”. Na ovaj naĉin će se sagledati doprinos ovog uzemljivaĉa pri stvarnim

strminama struje groma.

Eksperimentalna istraţivanja će biti provedena varirajući razliĉite amplitude i strmine udarnih

struja. U ovom djelu je potrebno definirati ispitne krugove, potrebnu ispitnu, mjernu i

registrirajuću opremu. Raĉunarskim istraţivanjima će biti identificirani utjecaji pojedinih

parametara ispitnog kruga pri mjerenju impulsnog otpora. Ovo bi sve vodilo kvalitetnijoj

realizaciji potrebnih karakteristika dalekovodnih stubova.


Cilj ovog istraţivanja je da se eksperimentalnim putem dobiju impulsne karakteristike

uzemljivaĉa tipa „A“ i izvrše odgovarajuća raĉunarska istraţivanja uticaja relevantnih

parametara ispitnog kruga prilikom mjerenja impulsnog otpora.

Ova istraţivanja treba da predoĉe novi koncept projektovanja, mjerenja, proraĉuna i finalne

izvedbe uzemljivaĉa dalekovodnih stubova.

razvojnih projekata univerziteta u …unsa.ba/s/images/stories/novosti1617/fmon projekti.pdf ·...

Documents