Ástæða!endurkomu!nemenda!í!frumgreinanámí!háskólanní
TRANSCRIPT
Ástæða endurkomu nemenda í frumgreinanám í Háskólann í Reykjavík Í nám að nýju
Edda Sif Sævarsdóttir
Lokaverkefni til MA–gráðu í náms-‐ og starfsráðgjöf
Leiðbeinandi: Sif Einarsdóttir
30 einingar
Félagsfræði–, mannfræði– og þjóðfræðideild
Félagsvísindasvið Háskóla Íslands
Október 2018
Ástæða endurkomu nemenda í frumgreinanám í Háskólann í Reykjavík Í nám að nýju
Ritgerð þessi er lokaverkefni til MA gráðu í náms-‐ og starfsráðgjöf og er óheimilt að afrita ritgerðina á nokkurn hátt nema með leyfi rétthafa. © Edda Sif Sævarsdóttir, 2018
3
Útdráttur
Markmið þessarar rannsóknar var að kanna hver ástæða nemenda sem taka sér hlé frá
námi er fyrir endurkomu í nám á frumgreinasviði hjá Háskólanum í Reykjavík. Skoðað var
hvað varð til þess að þátttakendur ákváðu að snúa aftur til náms, hvort trú á eigin færni
hafði áhrif á endurkomu til náms og hvort þátttakendur hefðu markmið og skuldbindingu
til námsins. Einnig var fyrri upplifun og gengi nemenda í námi skoðað. Rannsóknin byggir
á spurningalista sem lagður var fyrir 283 nemendur í frumgreinanámi Háskólans í
Reykjavík, annars vegar skólaárið 2015-‐2016 og hins vegar skólaárið 2017-‐2018.
Niðurstöður benda til þess að nemendur sem taka sér hlé frá námi snúi aftur til náms til
að öðlast fleiri atvinnutækifæri. Nemendur höfðu almennt sett sér markmið með náminu,
voru mjög ákveðnir að ljúka frumgreinanáminu og stefna á háskólanám eftir
fumgreinanámið. Endurkomu nemendur höfðu almennt trú á eigin færni í
frumgreinanáminu og töldu sig vel undirbúna námslega undir námið. Í heildina má segja
að nemendur sem tóku sér hlé frá námi og snéru svo aftur til náms á frumgreinasviði
Háskólans í Reykjavík mátu það svo að með háskólamenntun öðluðust þeir fleiri
atvinnutækifæri.
4
Abstract
The aim of this study is to explore the reasons why stop-‐out students returned to study
at frumgreinasvið at the University of Reykjavík. The study is based on a questionnaire
prepared for 283 students at the University of Reykjavik the school year 2015-‐2016 and
the school year 2017-‐2018. The results indicate that stop-‐out students who return to
study do so to gain more job opportunities. Students had set goals with their study and
were very determined to complete their education and aim for university studies after
initial studies. The stop-‐out students did have a positive experience of earlier studies and
believed in their own skills in frumgreinasvið at the University of Reykjavík. On the whole,
stop-‐out students who returned to studies at the University of Reykjavik considered that
higher education gained them more job opportunities.
5
Formáli
Rannsókn þessi er 30 ECTS lokaverkefni til meistaraprófs í náms-‐ og starfsráðgjöf við
félags-‐ og mannvísindadeild Háskóla Íslands. Rannsóknaraðferðin er megindleg. Markmið
rannsóknarinnar er að kanna hverjar ástæður nemenda sem taka sér hlé frá námi eru fyrir
endurkomu þeirra til náms við frumgreinadeild Háskólans.
Ástæða þess að ég valdi þetta viðfangsefni er áhugi minn á skólagöngu ungmenna á
Íslandi. Mér finnst mjög áhugavert og þarft að afla upplýsinga um nemendur sem taka sér
hlé frá námi og snúa aftur til náms. Þjóðfélagið hefur ríka hagsmuni af því að ungmenni
haldist í námi, efli þekkingu sínu, viðsýni og auki eigin færni. Ef nemendur taka sér hlé frá
námi af einhverjum sökum er mikilvægt að ástæður endurkomu þeirra til náms séu
kannaðar svo hugsanlega verði hægt að mæta þörfum og væntingum þeirra sem á eftir
koma og koma þannig í veg fyrir að nemendur taki sér hlé frá námi.
Rannsóknin var unnin undir handleiðslu Dr.Sifjar Einarsdóttur og færi ég henni þakkir
fyrir faglega leiðsögn, stuðning og síðast ekki síst þolinmæði. Ég þakka af heilum hug öllum
þátttakendum rannsóknarinnar en án þeirra hefði hún ekki orðið að veruleika.
6
Efnisyfirlit ÚTDRÁTTUR ......................................................................................................................... 3
ABSTRACT ............................................................................................................................ 4
FORMÁLI .............................................................................................................................. 5
MYNDASKRÁ ....................................................................................................................... 7
1. INNGANGUR .................................................................................................................... 8 1.1 FRUMGREINANÁM ....................................................................................................... 9 1.2 HLÉ FRÁ NÁMI ...........................................................................................................12 1.3 TRÚ Á EIGIN FÆRNI .....................................................................................................14 1.4 AÐ SETJA SÉR MARKMIÐ ...............................................................................................17
2. AÐFERÐ ...........................................................................................................................20 2.1 ÞÁTTTAKENDUR .............................................................................................................20 2.2 SPURNINGARLISTI ...........................................................................................................20 2.3 FRAMKVÆMD ................................................................................................................21
3. NIÐURSTÖÐUR................................................................................................................22 3.1 AÐ SNÚA AFTUR TIL NÁMS ................................................................................................22 3.2 FYRRI UPPLIFUN OG ÁRANGUR Í NÁMI .................................................................................23 3.4 SKULDBINDING OG MARKMIÐ............................................................................................27
4. UMRÆÐUR......................................................................................................................28 4.1 ÁHRIF FYRRI ÁRANGURS Á TRÚ Á EIGIN FÆRNI .......................................................................29 4.3 SKULDBINDING OG MARKMIÐ MEÐ NÁMINU .........................................................................30
5. LOKAORÐ ........................................................................................................................31
HEIMILDASKRÁ ...................................................................................................................33
FYLGISKJAL 1 .......................................................................................................................36
FYLGISKJAL 2 .......................................................................................................................37
7
Myndaskrá
Mynd 1. Frammistaða (Lent, 2005). ......................................................................... 17
Mynd 2. Ástæður endurkomu til náms (n=66) ......................................................... 22
Mynd 3. Ástæður brotthvarfs hjá endurkomu nemendum (n=53) ........................... 23
Mynd 4. Gengi endurkomu nemenda í námi fyrir frumgreinanám (n=65) ................ 24
Mynd 5. Markmið með fyrra námi (n=67) ................................................................ 24
Mynd 6. Endurkomu nemendur undirbúnir námslega fyrir námið í HR (n=67) ......... 25
Mynd 7. Upplifun á stuðning endurkomu nemenda í fyrra námi (n=67) ................... 25
Mynd 8. Upplifun á stuðningi endurkomu nemenda í frumgreinanámi (n=67) ......... 26
Mynd 9. Mikilvægi stuðnings í námi hjá endurkomu nemendum (n=66) .................. 26
Mynd 10. Ákveðni endurkomu nemenda í að ljúka Frumgreinanámi (n=67) ............ 27
Mynd 11. Stefna endurkomu nemenda eftir frumgreinanám (n=67)........................ 28
Mynd 12. Markmið endurkomu nemenda samhliða frumgreinanámi (n=67) ........... 28
8
1. Inngangur
Sjálfsstyrking, sjálfsefling og sjálfsþekking skiptir miklu máli í lífi hvers og eins og því betur
sem einstaklingarnir eru í stakk búnir til að meta eigin áhuga, hæfni og þekkingu því
öruggari verða þeir um val á námi og minni líkur á að einstaklingurinn taki sér hlé frá námi
(Elín Sif Welding Hákonardóttir, 2016). Dýrmætt er fyrir samfélag að einstaklingar velji að
fara í nám sem samræmist þeirra áhuga, hæfni og þekkingu. Við það eru minni líkur á að
einstaklingar velji nám sem hentar ekki, hætti í því námi og snúi aftur seinna til náms sem
þeir hafa áhuga á (Kristjana Stella Blöndal og Bjarney Sif Ægisdóttur, 2013; Holland, 1997).
Fjöldi framhaldsskóla á Íslandi er 37 víðsvegar um landið og bjóða þeir upp á
fjölbreytta menntun, reynslu og tækifæri (Menntagátt, e.d.). Námsframboð á
framhaldsskólastigi er því töluvert á Íslandi svo nemendur sem eru að ljúka skyldunámi
standa frammi fyrir mikilvægum og stórum ákvörðunum varðandi námsval. Með þetta í
huga mætti ætla að nemendur gætu og myndu velja sér nám út frá áhuga, hæfni og
gildum sem almennt ætti að stuðla að minna brotthvarfi. Engu að síður er brotthvarf úr
íslenskum framhaldsskólum töluvert. Árið 2011 höfðu 30% Íslendinga á aldrinum 25-‐64
ára ekki lokið formlegu námi á framhaldsskólastigi (Forsætisráðuneytið, 2012). Í rannsókn
Jóns Torfa Jónassonar og Kristjönu Stellu Blöndal (2002) á námsferli og námsgengi fólks
fætt árið 1975, kom m.a. í ljós að lítill hluti þátttakenda í rannsókninni var skráðir í
framahaldsskóla að nýju.
Ástæður fyrir því að nemendur ákveða að snúa síðar til náms eftir hlé geta verið
fjölbreyttar. Í fyrri rannsóknum hefur niðurstaðan m.a. verið sú að ástæður endurkomu
til náms sé að nemendur telja sig vera fjárahagslega betur stadda við að fara í nám að
nýju, telja sig hafa betra starfsöryggi eftir námið og að lífshamingja þeirra verði meiri (Elín
Sif Welding Hákonardóttir, 2016). Í lögum um framhaldsfræðslu nr.27/2010 er
megináherslan sú að einstakingar sem ekki hafa lokið menntun eigi kost á viðeigandi
námstækifærum (Mennta-‐ og menningarmálaráðuneytið, 2015). Frumgreinanám er
mikilvægur þáttur í framhaldsfræðslunni og byggir á lögum nr.63/2006. Frumgreinanám
er hugsaði fyrir þá einstaklingar sem vilja fara í háskólanám en hafa ekki lokið
stúdentsprófi.
Í 76. grein stjórnarskrár Íslands eru skýr skilaboð um markmið menntakerfisins: „Öllum
skal tryggður í lögum réttur til almennrar menntunar og fræðslu við sitt hæfi“. Miklu máli
9
skiptir að allir sem þess óska fái menntun og fræðslu við hæfi. Markmið þessarar
rannsóknar er að skoða ástæður endurkomu til náms hjá nemendum í frumgreinadeild
Háskólans í Reykjavík. Kannað verður hvort trú á eigin færni í námi hafi haft áhrif á
endurkomu nemenda til náms. Skoðað verður hvort nemendur hafi sett sér markmið
samhliða frumgreinanáminu og hvort eða hversu skuldbundnir þeir eru að ljúka námi í
frumgreinadeild Háskólans í Reykavík. Einnig verður farið yfir fyrri upplifun í námi og
hvernig námsgengi nemenda var í fyrra námi. Í ljós þess hversu hátt brottfall er úr
íslenskum framhaldsskólum er mikilvægt að vita hvaða þættir það eru sem hafa áhrif á að
nemendur ákveða að snúa aftur til náms eftir hlé og hver markmið þeirra og skuldbinding
til námsins er.
Rannsókn þessi gagnast þeim sem starfa við að móta skólastefnur, náms-‐ og
starfsráðgjafa og þá sem koma að menntun nemenda. Gagnlegt er fyrir þá að vita hvað
það er sem hefur áhrif á að endurkomu nemendur snúa aftur til náms, bæði til að
kortleggja á hvaða forsendum endurkomu nemendur snúa aftur til náms og einnig til vita
hvort tækifæri sé til að koma í veg fyrir að nemendur hverfa frá námi í lengri eða skemmri
tíma. Nauðsynlegt er fyrir stofnanir, samtök og þá sem koma að mótun skólastefnu að
búa yfir nýjustu upplýsingunum sem völ er á hverju sinni svo sú stefni sem verið er að
vinna með standist þær vonir, væntingar og kröfur sem gerðar eru til þeirra. Nýnæmi
þessara rannsóknar er að skoða hóp nemenda í frumgreinadeild Háskólans í Reykjavík.
1.1 Frumgreinanám Þar sem markmið rannsóknarinnar er að skoða ástæður á endurkomu til náms hjá
nemendum í frumgreinadeild Háskólans í Reykjavík þá verður farið yfir sögu og uppruna
frumgreinanáms á Íslandi. Einnig verður framhaldsfræðslunni gerð góð skil ásamt því að
ástæður fyrir valinu á Háskólanum í Reykjavík verða útlistaðar.
Nám á sviði frumgreinadeilda á sér tæplega hálfrar aldar sögu á Íslandi og hefur að
mörgu leyti ákveðna sérstöðu í íslensku skólakerfi. Í upphafi var frumgreinanám hugsað
sem sértækt úrræði fyrir lítinn og afmarkaðan hóp iðnskólagenginna einstaklinga sem
stefndu á verk-‐ eða tæknifræðinám á háskólastigi en skorti faglegan grunn í námsgreinum
eins og stærðfræði og eðlisfræði. Uppruna námsins má rekja til ársins 1964 þegar
Tækniskóli Íslands fékk við stofnun sína að starfrækja sérstaka undirbúningsdeild á
10
framhaldsskólastigi. Frá og með árinu 1972 var námið orðið tveggja vetra nám sem lauk
með raungreinadeildarprófi. Námið var sérstaklega hugsað fyrir þá nemendur sem
stefndu á að stunda nám við Tækniskólann en vantaði þekkingu í undirstöðuatriðum
tæknifræðináms. Þegar Tækniháskóli Íslands sameinaðist Háskólanum í Reykjavík 2005
var frumgreinadeildin færð undir tækni-‐ og verkfræðideild háskólans. Árið 2008 var
námið svo fært undir Opna háskólann í Háskólanum í Reykjavík. Í dag tilheyrir námið
tækni-‐ og verkfræðideild Háskólans í Reykjavík og heyrir þannig undir rektor skólans
(Ríkisendurskoðun, 2012).
Einstaklingar sem ekki hafa lokið stúdentsprófi, eða sambærilegu prófi, stendur til
boða að fara í frumgreinanám hafi þeir áhuga á að fara í nám á háskólastigi. Almennt
skilgreind markmið frumgreinanáms er „að veita einstaklingum með stutta skólagöngu að
baki aukin tækifæri til virkrar þátttöku í samfélaginu, bjóða þeim viðeigandi námstækifæri
og auðvelda þeim að hefja nám að nýju”. Frumgreinanámi er ætlað að koma til móts við
þarfir fullorðinna einstaklinga sem ekki hafa lokið framhaldsskólanámi, hafa ekki stundað
skólanám í mörg ár og eiga jafnvel við einhvers konar námsörðugleika að etja. Með
náminu er leitast að auðvelda þessum einstaklingum að hefja nám og veitir námið
mikilvægan undirbúning fyrir nám á háskólastigi (Ríkisendurskoðun, 2012).
Frumgreinanám byggir á ákvæði laga nr. 63/2006 um aðfaranám fyrir þá sem ekki uppfylla
inntökuskilyrði í háskóla. Þeir sem helst stunda frumgreinanám eru 25 ára og eldri, hafa
starfsreynslu af almennum vinnumarkaði en hafa ekki lokið stúdentsprófi.
Frumgreinanám er starfrækt í þremur háskólum á Íslandi; Háskólanum í Reykjavík,
Háskólanum á Bifröst og Keili ehf. í samstarfi við Háskóla Íslands (Háskólinn í Reykjavík,
e.d; Háskólinn á Bifröst, e.d; Keilir, e.d.). Náminu lýkur ekki með formlegu framhaldsskóla-‐
, starfsréttinda-‐ eða stúdentsprófi en þeir nemendur sem standast námið geta sótt um
háskólanám eins og aðrir sem lokið hafa stúdentsprófi. Á síðustu árum hefur
frumgreinanám orðið almennari undirbúningur fyrir frekara nám, helst háskólanám.
Frumgreinanám er orðin nokkurs konar óformleg hliðstæða stúdentsprófs þar sem
nemandi þarf að öllu jöfnu að hafa lokið stúdentsprófi til að fá að stunda nám á
háskólastigi.
Frumgreinanám er mikilvægur þáttur framhaldsfræðslu, sem miðar m.a. að því að
endurmennta einstaklinga með það markmið að bæta stöðu þeirra á vinnumarkaði
11
(Ríkisendurskoðun, 2012). Samkvæmt lögum nr. 27/2010 um framhaldsfræðslu er hún
skilgreind sem: „Hvers konar nám, úrræði og ráðgjöf sem er ætlað að mæta þörfum
einstaklinga með stutta formlega skólagöngu að baki og er ekki skipulagt á grundvelli laga
um framhaldsskóla eða háskóla.“ Í lögum segir að markmið framhaldsfræðslu sé að gefa
þeim einstaklingum sem ekki hafa lokið formlegri menntun kost á aukinni þátttöku í
þjóðfélaginu, með viðeigandi námstækifærum, til að efla starfshæfni þessara einstaklinga
og skapa tækifæri til menntunar að nýju eftir hlé. Með setningu laganna var
framhaldsfræðslan gerð að fimmtu stoðinni í menntakerfi landsins ásamt leiksóla,
grunnskóla, framhaldsskóla og háskóla (Mennta-‐ og menningarmálaráðuneytið, 2015).
Frumgreinadeild Háskólans í Reykjavík (Háskólinn í Reykjavík, e.d.) bíður upp á tvenns
konar nám á frumgreinasviði. Annars vegar hraðferð í stærðfræði og eðlisfræði sem er
hugsuð fyrir nemendur sem lokið hafa stúdentsprófi en vantar frekari undirbúning í
stærðfræði og eðlisfræði. Hins vegar frumgreinanám sem er hugsað fyrir nemendur sem
ekki hafa lokið stúdentsprófi en stefna á háskólanám. Í frumgreinanámi velja nemendur
á milli háskólagrunns I (raunvísindi) og II (félagsvísindi) eftir því í hvaða háskólanám er
stefnt að frumgreinanámi loknu. Í dag er frumgreinanámið eitt ár en var lengi vel tvö ár.
Eingöngu er kennt í staðarnámi og í bekkjarkerfi. Háskólinn í Reykjavík hefur verið í
vaxandi þróun frá stofnun hans. Lögð er m.a. áhersla á faglega þjónustu, rannsóknir í
tengslum við atvinnulíf og samfélag og persónulega tengsl. Þessir þættir skiptu máli við
gerð þessarar rannsóknar og því var ákveðið að leggja rannsóknina fyrir nemendur í
frumgreinanámi HR.
Nám á frumgreinasviði er mikilvægur valmöguleiki fyrir einstaklinga sem langar í
háskólanám en hafa ekki lokið stúdentsprófi. Námið er til þess hannað að koma til móts
við þarfir fullorðinni námsmanna og þá sem hafa verið frá bóknámi í lengri eða skemmri
tíma. Til að auka skilning á nemendum sem taka sér hlé frá námi og öðlast þannig innsýn
inn í ákvörðun þeirra að taka sér hlé frá námi verður í næsta kafla farið yfir hvað orsakar
námshlé hjá nemendum og hvað verður til þess að nemendur ákveði að snúa aftur til
náms. Skoðað verður hvaða áhrif fyrri upplifun og námsgengi hafa á endurkomu til náms.
12
1.2 Hlé frá námi Nemendur sem hefja nám, hætta svo í einhvern tíma og byrja að nýju til að ljúka námi
sínu (Ahson, Gentemann og Phelps, 1998; Wessel, Jones, Markle og Westfall, 2009;
Grosset, 1993 og Stratton, O´Toole og Wetzel 2003) eru skilgreindir sem nemendur sem
taka sér hlé frá námi (e. stop-‐out). Mikilvægt er að öðlast þekkingu á því af hverju
nemendur snúa aftur til náms svo hægt sé að mæta nemandanum á hans forsendum og
vinna markvisst með honum, gegn því að hann taki sér hlé frá námi eða hætti og snúi ekki
aftur til náms.
Mikilvægustu ástæður brotthvarfs nemenda úr framhaldsskóla á Íslandi samkvæmt
rannsókn Jóns Torfa Jónasarsonar og Kristjönu Stellu Blöndal (2002) eru leiði í námi,
atvinnutækifæri, fjárhagsvandræði og heimilisaðstæður. Niðurstöður rannsóknarinnar
sýna einnig að námsvandi hafði áhrif á brotthvarf hjá fjórðungi hópsins og að um
fjórðungur taldi sig ekki þurfa á framhaldsmenntun að halda. Fyrri námsárangur gefur
sterklega til kynna líkur á brotthvarfi sem og áhugaleysi í námi og skortur á náms-‐ og
starfsmarkmiðum. Þá er meiri hætta á brotthvarfi hjá drengjum en stúlkum (Stratton,
O´Tool og Wetzel, 2003; Jón Torfi Jónasson og Kristjana Stella Blöndal, 2002). Tæp 7%
þátttakanda í rannsókn Jóns Torfa og Kristjönu Stellu (2002) voru skráð í framhaldsskóla
að nýju árið 1999, en það eru nemendur sem áður höfðu tekið sér hlé frá námi en snúið
aftur til náms (e.stop-‐out).
Ýmsar ástæður geta legið að baki þeirri ákvörðun að hefja nám að nýju eftir hlé. Í
rannsókn Elínar Sifjar Welding Hákonardóttur (2016) um aðgengi fullorðinna að námi á
framhaldsskólastigi voru ástæður viðmælenda fyrir því að snúa aftur til náms til að öðlast
betri fjárhagsstöðu, betra starfsöryggi eða meiri lífshamingju. Ásamt því hafði áhugi á
menntun aukist sem hafði verið ábótavant í fyrri skólagöngu. Rannsókn Kristjönu Stellu
Blöndal og Bjarneyjar Sifjar Ægisdóttur (2013) um óákveðni nemanda við námsval í
framhaldsskóla og skuldbindingar þeirra til námsins, skilaði meðal annars þeim
niðurstöðum að nemendur sem voru óvissir um eigið námsval höfðu minni metnað ásamt
því að framtíðarsýn þeirra var óljósari en nemenda sem voru vissir um eigið námsval.
Nemendur sem ekki hafa nægilega vel ígrundað náms-‐ og starfsval né hafa fengið
hvatningu til náms eru líklegri til að hætta námi.
13
Niðurstöður langtímarannsóknar Sigrúnar Aðalbjarnardóttur og Kristjönu Stellu
Blöndal (2005) sýndu fram á mikilvægi stuðnings á unglingsárunum. Fram kom að þeir
nemendur sem fá viðurkenningu og stuðning frá foreldum að 14 ára aldri eru líklegri til
að ljúka námi í framhaldsskóla fyrir 22 ára aldur. Rannsóknir hafa einnig sýnt að
stuðningur og hvatning frá foreldrum skilar sér til fullorðinna nemenda (Björk
Erlendsdóttir, 2013; Jón Torfi Jónasson og Kristjana Stella Blöndal, 2002; Svanfríður Inga
Jónasdóttir, 2005). Í rannsókn Bjarkar Erlendsdóttur (2013) um reynslu nemenda af
Háskólabrú Keilis töluðu þátttakendur um að þeir hefðu fengið lítinn stuðning og aðstoð
heima fyrir á fyrri námsárum sínum. Hvatning og stuðningur frá nánustu aðstandendum
virðist hafa afgerandi áhrif á ákvörðun fullorðinna að verða sér úti um aukna menntun
(Auður Jónsdóttir, 2012; Guðrún Jóna Magnúsdóttir, 2012; Halla Valgeirsdóttir, 2011;
Jóhanna Rósa Arnardóttir og Jón Torfi Jónasson, 2004; Rakel Steinvör Hallgrímsdóttir,
2008; Sigríður Kristín Hrafnkelsdóttir, Lára Rún Sigurvinsdóttir, Steingerður Ólafsdóttir og
Kristín Erla Harðardóttir, 2014; Svava Guðrún Sigurðardóttir, 2011).
Nemandi sem kemur frá heimili sem hefur ekki fjárhagslega burði til að styðja hann í
gegnum námið mun í einhverjum tilfellum flosna úr námi og fara út á vinnumarkaðinn af
þeim sökum. Nemendur sem fá fjárhagslegan stuðning eru líklegri til að ljúka námi en þeir
sem fá engan stuðning eða þurfa að taka lán fyrir námi sínu (Stratton, O´Tool og Wetzel
2008). Fjárhagslegur stuðningur eða styrkur hefur mikil áhrif á það hvort nemandi taki sér
ekki hlé frá námi (Herzog, 2005). Rannsókn Owens og Loomes (2010) á endurkomu
nemenda til náms eftir að hafa hætt í skóla í Sydney sýndi að slæm fjárhagsstaða var ein
af aðalástæðum námshlés. Hugsanlega er margt líkt hjá brotthvarfsnemendum og
nemendum sem snúa aftur til náms en einnig að sama skapi er ýmislegt sem er ólíkt og
þarft að rannsaka (Woosley, 2004).
Nemendur sem klárað hafa að minnsta kosti eitt misseri í framhaldsskóla (e.high
school) eru líklegri til að snúa aftur til náms en nemendur sem ekki hafa lokið fyrsta
misseri sínu í framhaldsskóla (Woosley, Slabaugh, Sadler og Mason, 2005). Rannsókn
O´Toole, Stratton og Wetzel (2003) á nemendum sem tóku sér hlé frá námi á landsvísu í
Bandaríkjunum á árunum 1989-‐1990, leiddi í ljós að 30% nemenda taka sér hlé frá námi í
að minnsta kosti eitt misseri á fimm árum í námi og 40% þeirra sem hætta í námi á fyrsta
ári snúa aftur seinna. Stúlkur sem hætta í námi eru líklegri en strákar til að snúa aftur til
14
náms og fyrri árangur stúlkna er líklegri til að skila þeim aftur í nám en strákum, en fyrri
árangur í námi er mikilvægt forspárgildi hvort nemendur snúi aftur til náms. Því verri sem
fyrri árangur er því minni líkur eru á að viðkomandi skili sér aftur til náms (Sacker og
Schoon, 2007; Stratton o.fl.2003). Nemendur með lágar einkunnir og nemendur sem ekki
hafa náð lágmarks árangri eru líklegri til að gera hlé á námi sínu eða hverfa frá því með
öllu (Stratton, O´Toole og Wetzel, 2008). Nemendur sem eru verr undirbúnir undir nám í
framhaldsskóla eru mun líklegri til að taka sér hlé frá námi en þeir sem eru betur
undirbúnir (Herzog, 2005) og því hærri sem meðaleinkunn nemenda sem gera hlé á námi
sínu úr samræmdu prófum er, (SAT) því líklegri eru þeir til að snúa aftur til náms (Woosley,
2004; Johnson, 2006).
Í samantekt Rumberg og Lim (2008) kom í ljós að ungmenni sem glíma við
námsörðugleika, hegðunarröskun og sálræna kvilla er hættari við að taka sér hlé frá námi.
Ef koma á í veg fyrir hlé frá námi hjá slíkum nemendum og styðja þá til áframhaldandi
náms án námshlés er tækifæri til inngrips á fyrsta námsári þeirra þar sem þessir nemendur
eru líklegastir til að taka sér hlé frá námi á fyrsta ári sínu í námi (Stratton o.fl. 2008). Þegar
nemandi er að byrja fyrsta misserið sitt í framhaldsskóla er hann búinn að kosta til þess
peningum og tíma. Væntingar um árangur hugsaðar og jafnvel markmið sett. Því má ætla
að vonbrigði á fyrstu misserum verði þess valdandi að nemandi ákveði að hætta eða taki
sér hlé frá náminu. Hvort sem það eru vonbrigði sem snúa að nemandanum sjálfum eða
skólanum. Breytt þjóðfélag, eins og aukin atvinnutækifæri getur einnig haft áhrif á hlé frá
námi.
Því betri sem fyrri árangur er hjá nemendum sem taka sér hlé í námi, því meiri líkur
eru á að þeir hefji nám að nýju eftir hlé. Eins og fram kom í rannsókn Elínar Sifjar (2016)
þá hafði áhugi á nám aukist frá því sem áður var hjá þátttakendum. Að hafa trú á sjálfum
sér er einn sá besti stuðningur sem einstaklingar geta búið yfir. Trú á eigin færni er
mikilvæg fyrir alla einstaklinga og í næsta kafla verður farið yfir áhrif trú á eigin færni og
hvort trú á færni hafi áhrif á að nemendur sem taka sér hlé frá námi snúi aftur til náms.
1.3 Trú á eigin færni Lent, Brown og Hackett (Lent, 2005; Sharf, 2010) byggja félagslega og hugræna
starferilskenningu (e.social cognitive career theory) sína á félagsnámskenningu Bandura
15
sem snýr að flóknu samspili milli persónulegra þátta og umhverfis. Félagsleg og hugræn
starfsferilskenning túlkar á nýstárlegan hátt hvernig einstaklingar þróa hjá sér
starfsáhuga, taka starfstengdar ákvarðanir og ná starfstengdum árangri og stöðugleika.
Þeir byggja hana á þremur þáttum sem hafa áhrif á starfsþróun. Þær eru trú á eigin færni,
væntingar um árangur og persónulega markmið. Gerður er ítarlegur greinarmunur á trú
á eigin færni og sjálfstrausti í kenningu Lent, Brown og Hackett. Segja má að trú á eigin
færni sé mun sértækari en sjálfstraust. Sjálfstraust er mun almennari skilgreining á eigin
verðleika á meðan trú á eigin færni vísar til færni á tilteknu sviði. Væntingar um árangur
vísa til hversu líklegt viðkomandi telji að tiltekin niðurstaða fáist með tiltekinni hegðun.
Persónuleg markmið eru áform um að skuldbinda sig við tiltekna hegðun eða við
tiltekna niðurstöðu. Þegar viðkomandi nær markmiðum sínum á árangursríkan hátt
styrkir það trú hans á eigin færni og eykur væntingar hans um árangur á jákvæðan hátt.
Flest ungmenni er hvött áfram af foreldrum, kennurum, jafnöldrum eða öðrum sem
standa þeim nærri. Með því að reyna fjölbreyttar athafnir og fá uppbyggilega endurgjöf,
hvort sem hún er jákvæð eða neikvæð, slípast hæfni til með tímanum og viðkomandi
þróar hjá sér væntingar um frammistöðu. Við það myndast trú á eigin færni og væntingar
til árangurs á ýmsum sviðum. Trú á eigin færni og væntingar um árangur eru lykillinn að
þróun námsferils og starfsáhuga. Rannsóknir hafa bent til þess að þegar líða fer á þátttöku
fullorðinna nemenda í námi styrkist trú hans á eigin hæfni og sjálfstraust eykst. Því þarf
að leggja sérstaka áherslu á að aðstoða þessa nemendur við að aðlaga sig að nýjum
aðstæðum og hvetja þá áfram, enda er stuðningur áhrifaþáttur varðandi endurkomu til
náms (Guðrún Jóna Magnúsdóttir, 2012; Halla Valgeirsdóttir, 2011; Rakel Steinvör, 2008).
Félagsleg og hugræn starfsferilskenning leggur áherslu á mikilvægi áhuga, hæfni og
gilda í starfsþróun hvers og eins. Börn gera sér að jafnaði ekki grein fyrir þessum
eiginleikum, þ.e. áhuga, hæfni og gildum, heldur horfa til nærumhverfis síns þegar þau
hugsa um starfsframa. Með tímanum og aukinni sjálfsþekkingu verða starfsvonir mun
varanlegri og raunhæfari og samræmast áhuga, hæfni og gildum hvers og eins (Lent,
2005). Vissulega getur í einhverjum tilfellum verið ákveðin hindrun til staðar, hvort sem
hún er persónuleg eða félagsleg. En uppbyggileg íhlutun með það að markmiði að auka
trú á eigin færni nemandans ásamt því að auka væntingar um árangur, áður en ákvarðanir
eru teknar of snemma og áhugi og vonir eru orðnar varanlegar, er líklegt til að hafa jákvæð
16
áhrif á náms-‐ og starfsval ungmenna. Almennt má segja að árangur í námi auki trú á eigin
færni á meðan slæmt námsgengi dregur úr trú á eigin færni. Nemendur skynja trú á eigin
færni með því að horfa til samnemenda sinna og miða sig við námsgengi þeirra (Schunk,
2003; Bandura, 1993).
Segja má að einstaklingar með litla trú á eigin færni víki sér undan verkefnum sem þeir
skynja sem persónulega ógnun, hafi lítinn áhuga og staðfestu til að ná markmiðum sínum
og þegar þessir einstaklingar standa frammi fyrir krefjandi verkefnum einblína þeir á það
sem þá skortir, á hindranir sem þeir gætu staðið frammi fyrir og allar hugsanlegar
óhagstæðar útkomur (Bandura, 1993). Einstaklingar sem skortir trú á eigin færni eru
líklegri til að vera þunglyndir og upplifa kvíða og streitu. Nemendur sem passa inn í þessa
lýsingu Bandura munu að öllum líkindum flýja ógnina, sem í þessu tilfelli væri skólinn og
námið. Verkefnatengdur kvíði virðist hafa neikvæð áhrif á trú á eigin færni og
frammistöðu (Lent, 2005). Því meiri sem trú á eigin færni er því minni líkur eru á að
viðkomandi upplifi hættu. Trú á eigin færni er nauðsynleg við aðstæður sem viðkomandi
gæti annars upplifað sem hættu þar sem trú á eigin færni getur afstýrt hugsunum og
komið í veg fyrir kvíða og að viðkomandi upplifi sig varnarlausan eða glataðan.
Nemendur sem hafa litla trú á eigin færni er snýr að fræðilegum kröfum í námi eru
sérstaklega viðkvæmir fyrir árangurstengdum kvíða. Slæmt fyrra námsgengi eykur á kvíða
sem hefur áhrif á frammistöðu nemandans í því námi sem hann stundar. Til dæmis skiptir
miklu máli að nemendur sem glíma við námsörðugleika séu rétt greindir svo unnt sé að
veita þeim þá aðstoð og þann stuðning sem hentar. Glazzard (2010) komst að því að
sjálfstraust (e.self-‐esteem) og sjálfsmynd (e.self-‐concept) nemenda jókst eftir greiningu á
lesblindu. Þau atriði sem virðast hafa hvað mest áhrif á að nemendur með
námsörðugleika haldist í námi eru aukin sjálfsþekking og skilningur á hindrun sinni.
Trú á eigin færni skapast út af vitsmuna-‐, hvatninga-‐, tilfinninga-‐ og val ferli
einstaklinga (Bandura, 1993). Án trú á eigin færni nýtist þekking eða hæfni ekki. Þeir sem
sjá getu sem hæfni sem mikilvægt er að viðhalda, eru líklegri til að ná meiri árangri en þeir
sem ekki sjá getu sem hæfni. Nemandi metur eigin getu út frá getu annarra. Hvatning
nemendans kemur til út af fyrirhuguðum aðgerðum og má því segja að hvatningin fari
fram með vitrænum hætti. Skynjuð færni hjá nemenda eykur námsleg afrek hans ásamt
17
því að auka persónuleg markmið hans. Lítil þekking á fræðilegri og skynjaðri hæfni getur
orðið til þess að nemandi komi sér út úr aðstæðunum, þ.e. hætti í námi (Schunk, 2003).
Á Mynd 1 er náms-‐ og starfsframmistaða gerð góð skil. Tenging er á milli fyrri
frammistöðu, færni, væntinga um frammistöðu og markmiða. Segja má að einstaklingar
byggi trú á eigin færni og væntingar um árangur á fyrri frammistöðu. Að sama skapi hefur
trú á eigin færni og væntingar um árangur áhrif á markmiðasetningu. Því sterkari sem trú
á eigin færni er og því jákvæðari sem vænting um árangur er, eykst metnaður í
markmiðasetningu sem þannig viðheldur frammistöðu árangri.
Mynd 1. Frammistaða (Lent, 2005).
Nemendur sem hafa trú á eigin færni eru betur í stakk búnir til að takast á við nám sitt
en nemendur sem skorta trú á eigin færni. Trú á eigin færni í námi eykst með góðu gengi
í námi og því er áhugavert að skoða hvort markmiðasetning hafi áhrif á gengi í námi sem
þá eykur trú nemendans á eigin færni. Í næsta kafla verður farið yfir hvort náms-‐ og
starfsmarkmið hafi áhrif á endurkomu nemenda til náms. Einnig verður skoðað hvort
skuldbinding til náms sé mikilvæg fyrir endurkomu og hversu mikil áhrif þessir þættir hafa
á ákvörðun nemenda að snúa aftur til náms.
1.4 Að setja sér markmið Nemendur sem setja sér náms-‐ og/eða starfsmarkmið, hvort sem er til skamms eða langs
tíma, eru mun líklegri til að snúa aftur til náms eftir hlé en nemendur sem setja sér engin
markmið (Woosley o.fl. 2005). Markmið eru óaðskiljanlegur hluti af hvata til náms og
þegar nemendur skuldbinda sig til að ná settum markmiðum eru þeir líklegri til horfa yfir
farinn veg og meta eigin árangur, sem eykur þannig trú á eigin færni og viðheldur hvata
til náms. Markmið hvetja nemendur til að leggja harðar að sér og til að þeir finni leiðir til
Hæfni/fyrri frammistaða
Trú á eigin færni
Væntingar um árangur
Markmið Viðhalda árangri
18
að ná markmiðum sínum (Locke og Latham, 1990). Því meiri sem trú á eigin færni er því
meiri líkur eru á að markmið sé sett hátt og skuldbindingin til að ná því meiri. Ef efi er á
eigin færni fer viðkomandi að huga að öllu því sem illa gæti farið og jafnvel sér fyrir sér
aðstæður þar sem mistök eiga sér stað. Litlar líkur er á að ná settu marki með litla trú á
eigin færni (Bandura, 1993).
Samkvæmt félagslegri og hugrænni starfsferilskenningu (Lent, 2005) eru mun meiri
líkur á því að starfsáhugi þróist yfir í markmið þegar viðkomandi upplifir mikinn stuðning
og litla hindrun í garð óska starfsþróun. Þá eru einnig mun meiri líkur á að markmiðin verði
framkvæmd. Markmið eru mun líklegri til að verða að veruleika ef þau eru skýr, nákvæm,
tímasett, ítarleg aðgerðaráætlun er til staðar og ef greint er frá þeim opinberlega. Að
sama skapi eru mun minni líkur að þau verði að veruleika ef þau eru óskýr, óformuð,
ótímasett og haldið leyndum.
Kenning Tinto´s (Cabera, Nora og Castaneda, 1993) um sameiningu nemenda (e.
Student Integration Model) heldur því fram að nemendur sem eru með skýr markmið og
skýran ásetning að halda sig í námi séu mun líklegri til að haldast í námi. Ákjósanlegasta
staðan er þegar unglingar og ungmenni eru með skýra sýn á áhuga, gildi og hæfni sína og
með skilning á því hvernig persónulegir eiginleikar samræmast hugsanlegum
starfstækifærum. Ásamt skýrum markmiðum sem sameina persónulega eiginleika þeirra
við viðeigandi starfsframa og viðunandi hæfni til ákvarðanatöku sem og
markmiðasetningu til að geta fylgt markmiðum eftir.
Kenning Tinto´s, um sameiningu nemenda (e. Student Integration Model) og kenning
Bean´s (1982), á brotthvarfi úr námi (e. Student Attrition Model) leitast við að skýra
ákvörðun nemenda um að hætta í námi (Cabrera, Nora og Castaneda, 1993). Kenning
Bean´s hefur einnig sýnt fram á seiglu nemenda í námi. Samkvæmt Bean (1982) er besta
forspárgildið um hvort nemandi ákveði að hætta í námi ásetningur hans um það hvort
hann ætli að hætta. Ásetningur nemenda kemur til út af hegðun sem stjórnast af viðhorfi
nemandans til námsins. Árangur í námi hefur einnig mikið að segja ásamt því að
nemendur sem eru með skýr markmið með náminu eru síður líklegir til að hætta í námi.
Nemendur með jákvætt viðhorf til skóla og náms eru líklegri til að snúa aftur til náms eftir
hlé en þeir sem eru með neikvætt viðhorf til skóla og náms. Að sama skapi þarf minni
19
fortölur til nemenda að snúa aftur til náms sem finna til skuldbindinga og eru jákvæðir í
garð menntunar sinnar og skólans (Woosley, 2004; Woosley o.fl. 2005).
Rannsókn Kristjönu Stellu Blöndal og Bjarneyjar Sifjar Ægisdóttur (2013) um óákveðni
nemanda við námsval í framhaldsskóla og skuldbindingar þeirra til námsins, skilaði meðal
annars þeim niðurstöðum að því hærri sem meðaleinkunn nemenda úr
samræmduprófum var því meiri var metnaður þeirra ásamt skýrari framtíðarsýn. Því má
gera ráð fyrir að þátttakendur í þessari rannsókn hafi haft óskýr eða engin markmið með
fyrra námi.
Miklu máli getur skipt að vera í umhverfi sem styður við markmið og vinnur gegn
hindrunum sem kunna að koma upp í markmiðasetningu, sem og að búa yfir
persónulegum eiginleikum sem stuðla að jákvæðri ákvarðanatöku og dregur úr óákveðni
(Lent, 2005). Sem betur fer er lýsingin að ofan raunveruleiki hjá sumum en alls ekki öllum
og má því segja að hlutverk náms-‐ og starfsráðgjafa sé nauðsynlegt fyrir þá sem gera sér
ekki grein fyrir eigin færni, eru ekki klárir á áhuga sínum og þekkja ekki gildi sín. Trú á eigin
færni getur orðið til þess að viðkomandi nýtir hæfni sína til fulls og greiðir þannig leiðina
fyrir áframhaldandi þróun á færni sem eykur árangur til langs tíma (Lent, 2005).
Það að ná markmiði sínu getur aukið sjálfstraust og ánægju með eigin frammistöðu.
Ef markmið eiga að vera þess valdandi að þau ýti undir trú nemandans á eigin færni þurfa
þau að vera raunhæf og hæfilega krefjandi (Ellis, 2011; Schunk, 2003). Best er fyrir
nemendur að setja sér lítil markmið sem þeir vita að þeir muni ná og auka svo við þau
markmið eftir því sem líður á námstímann. Heppilegt getur verið að nemandi taki sér tíma
vikulega til að fara yfir og meta hvort hann sé á réttri leið með að ná markmiði sínu. Þegar
nemandi sér að hann vinnur að markmiði sínu upplifir hann árangur sem leiðir til þess að
trú á eigin færni eykst til áframhaldandi náms (Schunk, 2003).
Markmið þessarar rannsóknar er að skoða ástæður á endurkomu til náms hjá
nemendum í frumgreinadeild Háskólans í Reykjavík. Rannsóknarspurningarnar eru:
o Hvað varð til þess að þátttakendur ákváðu að snúa aftur til náms?
o Hafði trú á eigin færni áhrif á endurkomu til náms?
o Hvort þátttakendur hefðu sett sér markmið með frumgreinanáminu og ef þeir
væru skuldbundnir að ljúka því?
o Hver fyrri upplifun þátttakenda á námi var og hvernig gengi þeirra í fyrra námi var?
20
2. Aðferð
Í þessari rannsókn var notast við megindlega aðferðarfræði til að fá sem bestu yfirsýn yfir
ástæður nemenda á frumgreinasviði Háskólans í Reykjavík á endurkomu þeirra til náms.
Hannaður var spurningarlisti sem lagður var fyrir nemendur sem stunduðu nám við
frumgreinadeild Háskólans í Reykjavík skólaárið 2015-‐1016 og 2017-‐2018.
2.1 Þátttakendur
Þátttakendur í þessari rannsókn voru skráðir nemendur í frumgreinanám Háskólans í
Reykjavík skólaárið 2015-‐2016 og skólaárið 2017-‐2018. Samkvæmt verkefnastjóra
frumgreinadeildar voru 147 nemendur skráðir 2015-‐2016. Skólaárið 2017-‐2018 voru 136
nemendur skráðir í frumgreinanám Háskólans í Reykjavík. Upphaflega var rannsóknin
lögð fyrir frumgreinanemendur í Háskólanum í Reykjavík á vormisseri 2016. Þar sem
svörun var lítil, einungis 33 svarenda eða 22,4%, var ákveðið í samræði við leiðbeinenda
að senda rannsóknina út að nýju vormisserið 2018 og vonast þannig eftir hærra
svarhlutfalli. 31 einstaklingur svaraði rannsókninni vormisserið 2018 eða 22,8% skráðra
nemenda. Alls opnuðu 182 einstaklingar spurningarlistann, 83 byrjuðu að svara og 64 luku
við að svara spurningarlistanum eða 22.6%.
Heildarfjöldi þátttakenda í rannsókninni var 64 nemendur. Rúm 58% þátttakenda voru
á aldrinum 21-‐27 ára, næst algengasti aldurinn var 28-‐34 ára eða rétt tæplega 21%. Rúmur
helmingur þátttakenda í rannsókninni voru karlmenn eða 56% en konur voru 44%
þátttakenda. Fjölmennasti hópur þátttakenda voru þeir sem höfðu farið í framhaldsskóla
en ekki lokið námið eða rétt tæplega 45%. Aðrir þátttakendur svöruðu að þeir höfðu farið
í Mímir, farið í iðnnám, diploma nám eða einungis lokið grunnskólaprófi.
2.2 Spurningarlisti
Við gerð spurningarlistans var stuðst við fyrri rannsóknir, erlendar og íslenskar, á
brotthvarfi og endurkomu brotthvarfsnemanda í nám, ásamt félagslegri og hugrænni
starfsferilskenningu Lent, Brown og Hackett (Lent, 2005), kenningu Tinto´s (Cabera o.fl.
1993) og kenningu Bean´s (1982). Með spurningarlistanum var leitað svara við hvaða
ástæður liggja að baki endurkomu til náms, hvort nemendur hefðu sett sér markmið með
21
náminu og hvort skuldbinding nemenda sé til námsins. Einnig voru spurningarnar til þess
gerðar að skoða trú nemenda á eigin færni og hver upplifun í fyrra námi hefði verið.
Spurningar snéru einnig að bakgrunni þátttakenda og uppeldisaðstæðum þeirra en
samkvæmt félagslegri og hugrænni starfsferilskenningu (Lent, 2005) eru meiri líkur á að
einstaklingur hafi trú á sjálfum sér og fylgi draumum sínum ef þeir upplifa mikinn
stuðning. Spurningarnar snéru að þátttakendunum sjálfum. Sem dæmi um spurningar er
„Af hverju ákvaðstu þú að fara aftur í nám?“, „Hvernig ertu að takast á við námið í dag?“,
„Hefur þú sett þér náms-‐ eða starfsmarkmið samhliða náminu sem þú stundar í dag?“ og
„Hversu ákveðin/-‐n ertu að ljúka náminu sem þú stundar í dag?“. Einnig má sjá
spurningarlista í fylgiskjali 2.
2.3 Framkvæmd
Áður en gagnasöfn hófst var rannsóknin tilkynnt til Persónuverndar (nr.S7713/2016).
Notast var við forritið Question Pro sem er til þess hannað að leggja fyrir rafrænar
kannanir. Í kjölfarið var sendur hlekkur með spurningalistanum ásamt kynningu á
rannsókninni til Gunnhildar Grétarsdóttur, verkefnastjóra frumgreinadeildar Háskólans í
Reykjavík, sem sá um að senda tölvupóst til þátttakenda fyrir hönd rannsakanda.
Tölvupóstur var sendur á alla skráða nemendur þar sem rannsóknin var kynnt og hlekkur
sendur á rannsóknarspurningar. Nemendum var þannig gefinn kostur á að svara
rannsókninni strax. Nemendum var sendur tölvupóstur með ósk um þátttöku í
rannsókninni. Að auki var haft samband við Þorgerði Jónsdóttur, frumgreinakennara við
Háskólann í Reykjavík, og óskað eftir að hún ítrekaði við nemendur að svara rannsókninni
sem og hún gerði. Rannsóknin var send út 17. mars 2016 og svo tvisvar til viðbótar, dagana
30. mars og svo að síðustu 14. apríl. Á vormisseri 2018 var rannsóknin einnig send þrisvar
út til þátttakenda, 2. maí, 9. maí og að síðustu 28. maí. Þátttakendur voru upplýstir um að
könnunin væri nafnlaus og ekki væri hægt að rekja svör til þeirra. Í formála að
spurningarlistanum var greint frá tilgangi og markmiði rannsóknarinnar. Að auki var
þátttakendum gert ljóst að því fleiri sem svöruðu rannsókninni því áreiðanlegri yrði
niðurstaða hennar. Einnig voru þátttakendur upplýstir um að það tæki um það bil 10
mínútur að svara rannsókninni.
22
3. Niðurstöður
Markmið rannsóknarinnar er að skoða ástæður endurkomu nemenda til náms í
frumgreinadeild Háskólans í Reykjavík. Farið verður yfir hvaða ástæður liggja að baki
endurkomu, hvort trú á eigin færni hafði áhrif á endurkomu. Fyrri upplifun og árangur
verður skoðaður ásamt skuldbindingu nemendans til námsins og hvort nemendur höfðu
sett sér markmið með náminu.
3.1 Að snúa aftur til náms
Á mynd 2 má sjá ástæður endurkomu nemenda aftur til náms. Flestir eða 29%
þátttakenda vildu öðlast fleiri atvinnutækifæri. Alls svöruðu 18% þátttakenda að áhugi á
náminu hefði orðið til þess að þeir snéru aftur til náms og 18% þátttakenda svöruðu að
þeir hefðu snúið aftur til náms til að auka möguleika sína á hærri tekjum. Þeir
þátttakendur sem svöruðu „annað“ gáfu upp þær ástæður fyrir endurkomu til náms til að
komast í nám á háskólastigi.
Mynd 2. Ástæður endurkomu til náms (n=66)
Trú á eigin færni hafði sitt að segja varðandi endurkomu þátttakenda til frumgreinanáms.
Alls svöruðu 17% þátttakenda að þeir hefðu snúið aftur til náms út af trú á eigin færni.
Á mynd 3 var verið að leita eftir ástæðum brotthvarfs hjá þátttakendum sem hófu
nám í framhaldsskóla en luku ekki. Alls svöruðu 21% þátttakenda að þeir hefðu ekki lokið
29%
18%
18%
17%
8%
6%
5%
Til að öðlast fleiri atvinnutækifæri
Til að auka möguleika mína á hærri tekjum
Áhugi á náminu
Trú á eigin færni
Annað:
Breyttar persónulegar aðstæður
Breytt þjóðfélag
23
framhaldsskólaprófi út af skort á trú á eigin hæfni og 15% þátttakenda sögðu að þeir
hefðu ekki séð tilgang með náminu á sínum tíma. Alls svöruðu 17% að þeim hafi gengið
illa í skólanum eða glímt við námsörðugleika og 17% þátttakenda sögðu einnig að kvíði
eða þunglyndi hefði orðið til þess að þeir hefðu ekki lokið námi í framhaldsskóla á sínum
tíma. Alls gáfu 13% þátttakenda upp aðrar ástæður eins og neyslu, meðferð og erfiðleikar
með einbeitingu vegna brotthvarfs á sínum tíma.
Mynd 3. Ástæður brotthvarfs hjá endurkomu nemendum (n=53)
3.2 Fyrri upplifun og árangur í námi
Almennt má segja að þátttakendur hafi metið námsgengi sitt frekar vel (41%) eða mjög
vel (8%) áður en þeir hófu nám í frumgreinadeild Háskólans í Reykavík. Alls svöruðu 14%
þátttakenda að þeim hefði gengið hvorki vel né illa í námi fyrir frumgreinanámið.
21%
15%
13%
11%
11%
9%
8%
6%
4%
2%
Hafði ekki trú á eigin færni
Sá ekki tilgang með náminu
Annað:
Kvíði
Leiddist
Gekk illa í skólanum
Námsörðugleikar
Þunglyndi
Fjárhagslegar ástæður
Fékk vinnu
24
Mynd 4. Gengi endurkomu nemenda í námi fyrir frumgreinanám (n=65)
Þátttakendur voru spurðir hvort þeir hefðu sett markmið með fyrra námi. Alls sögðust
79% ekki hafa sett sér markmið. Einungis 21% svöruðu að þeir hefðu sett sér markmið
með fyrra námi.
Mynd 5. Markmið með fyrra námi (n=67)
Eins og sést á mynd 6 taldi mikill meirihluti þátttakenda sig vera frekar vel (45%) eða mjög
vel (19%) undirbúna námslega fyrir námið í frumgreinadeild HR. Alls töldu 27%
þátttakenda sig hvorki vel né illa undirbúna fyrir námið og einungis um 9% töldu sig frekar
illa eða mjög illa undirbúna námslega fyrir námið í HR.
41%
29%
14%
8%
8%
Frekar vel
Frekar illa
Hvorki né
Mjög vel
Mjög illa
Nei
Já
25
Mynd 6. Endurkomu nemendur undirbúnir námslega fyrir námið í HR (n=67)
Þegar þátttakendur voru spurðir hversu mikinn stuðning þeir upplifðu frá sínum nánustu
í námi fyrir frumgreinanám svöruðu 56% að þeir upplifðu mikinn stuðning (31%) eða mjög
mikinn (25%) stuðning í fyrra námi. Alls svöruðu rúm 44% þátttakenda að þeir hefðu
upplifað mjög lítinn (11%), lítinn (14%) eða hvorki né (19%) stuðning í fyrra námi.
Mynd 7. Upplifun á stuðning endurkomu nemenda í fyrra námi (n=67)
Lang stærsti hluti þátttakenda svöruðu að þeir upplifðu mjög mikinn (66%) eða frekar
mikinn (24%) stuðning frá sínum nánustu í frumgreinanámi í Háskólanum í Reykjavík eða
45%
27%
19%
6%
3%
Frekar vel
Hvorki né
Mjög vel
Frekar illa
Mjög illa
31%
25%
19%
14%
11%
Mikinn
Mjög mikinn
Hvorki né
Lítinn
Mjög lítinn
26
alls 90%. Engin af þátttakendunum upplifðu frekar lítinn eða mjög lítinn stuðning og
einings um 10% sögðust upplifa hvorki lítinn né mikinn stuðning.
Mynd 8. Upplifun á stuðningi endurkomu nemenda í frumgreinanámi (n=67)
Eins og sjá má á mynd 9 svöruðu 89% þátttakenda að stuðningur í námi sé mjög
mikilvægur (71%) eða frekar mikilvægur (18%). Engin þátttakenda telur að stuðningur í
námi sé ekki mikilvægur.
Mynd 9. Mikilvægi stuðnings í námi hjá endurkomu nemendum (n=66)
66%
24%
10%
0%
0%
Mjög mikinn
Frekar mikinn
Hvorki né
Frekar lítinn
Mjög lítinn
71%
18%
9%
2%
0%
Mjög mikilvægt
Frekar mikilvægt
Hvorki né
Lítið mikilvægt
Ekkert mikilvægt
27
3.4 Skuldbinding og markmið
Þegar skoðuð var skuldbinding til námsins hjá þátttakendum rannsóknarinnar voru þeir
m.a. spurðir hvernig þeir töldu sig vera að takast á við frumgreinanámið. Einungis 15%
þátttakenda svöruðu að þeir væru að takast á við námið af áhugaleysi á meðan 85%
svöruðu að þeir væru að takast á við námið áhugasöm, ákveðin og einbeitt. Á mynd 10 er
verið að skoða skuldbindingu þátttakenda til námsins í HR. Þegar þátttakendur voru
spurðir hversu ákveðnir þeir væru að ljúka náminu svöruðu 79% vera mjög ákveðnir að
ljúka náminu og 18% þokkalega ákveðnir. Engin þátttakenda svöruðu að þeir hugðust
hætta í námi og einungis 3% voru óákveðin.
Mynd 10. Ákveðni endurkomu nemenda í að ljúka Frumgreinanámi (n=67)
Alls stefna 82% þátttakenda á háskólanám að loknu frumgreinanámi, 6% á vinnumarkað,
1,5% erlendis og 1,5% annað. Það hvert þátttakendur stefna eftir frumgreinanámið metur
einnig skuldbindingu þeirra til námsins. Einungis 9% þátttakenda voru óákveðnir um hvert
þeir stefna eftir frumgreinanámið.
79%
18%
3%
Mjög ákveðin
Þokkalega ákveðin
Óákveðin
Hugsa að ég hætti
28
Mynd 11. Stefna endurkomu nemenda eftir frumgreinanám (n=67)
Alls höfðu 69% þátttakenda sett sér náms-‐ eða starfsmarkmið samhliða
frumgreinanáminu á meðan 31% höfðu ekki sett sér neitt markmið samhliða náminu.
Mynd 12. Markmið endurkomu nemenda samhliða frumgreinanámi (n=67)
4. Umræður
Helstu niðurstöður rannsóknarinnar á endurkomu nemenda í frumgreinanám Háskólans
í Reykjavík benda til þess að þátttakendur snéru aftur til náms til að öðlast fleiri
atvinnutækifæri. Þátttakendur eru almennt með markmið samhliða náminu og eru mjög
ákveðnir að ljúka frumgreinanáminu. Þátttakendur eru almennt sammála um að þeir séu
vel undirbúnir undir námið og telja að stuðningur til náms sé mikilvægur. Flestir svöruðu
82%
9%
6%
1,5%
1,5%
Í háskólanám
Óákveðið
Út á vinnumarkaðinn
Erlendis
Annað
69%
31%
Já
Nei
29
að þeir hefðu hætt í námi á sínum tíma út af skort á trú á eigin færni og að þeir sáu ekki
tilgang með náminu. Að sama skapi snéru þátttakendur aftur til náms þar sem aukin áhugi
á náminu hafði kviknað og trú á eigin færni aukist.
4.1 Áhrif fyrri árangurs á trú á eigin færni
Þegar þátttakendur voru beðnir að meta námsgengi sitt fyrir frumgreinanámið í
Háskólanum í Reykjavík svöruðu tæplega helmingur þátttakenda að þeir mátu námsgengi
sitt frekar vel fyrir frumgreinanámið. Fyrri árangur í námi er mikilvægt forspárgildi hvort
nemandi snúi aftur til náms. Því verri sem fyrri árangur er því minni líkur eru á að
viðkomandi skili sér aftur til náms (Sacker og Schoon, 2007; Stratton o.fl.2003). Því hærri
(Herzog, 2005) sem meðaleinkunn nemenda sem gera hlé á námi sínu úr samræmdu
prófum (SAT) er því líklegri eru þeir til að snúa aftur til náms (Woosley, 2004; Johnson,
2006). Um það bil helmingur endurkomu nemenda í rannsókninni taldi sig vera frekar vel
undirbúinn námslega fyrir námið í frumgreinadeild Háskólans í Reykjavík og tæplega
fimmtungur þátttakenda taldi sig vera mjög vel undibúinn námslega fyrir námið. Í
samantekt Rumberg og Lim (2008) kom í ljós að ungmenni sem glíma m.a. við
námsörðugleika er hættari við að taka sér hlé frá námi og samkvæmt rannsókn Jóns Torfa
og Kristjönu Stellu (2002) eru leiði í námi og námsvandi áhættu þættir þegar kemur að
brotthvarfi. Niðurstöður þessara rannsóknar gefa til kynna sambærilegar niðurstöður og
í fyrri rannsóknum varðandi námshlé nemenda. Endurkomu nemendur í frumgreinadeild
Háskólans í Reykjavík höfðu m.a. tekið sér hlé frá námi út af námsörðugleikum, slæmu
gengi í námi og leiða í fyrra námi. Nemendur sem ekki hafa nægilega vel ígrundað náms-‐
og starfsval eru líklegri til brottfalls (Kristjana Stella Blöndal og Bjarney Sif Ægisdóttir,
2013).
Almennt má segja að góður árangur í námi auki trú nemendans á eigin færni (Schunk,
2003; Bandura, 1993) og að sama skapi hefur skortur á trú á eigin færni áhrif á brotthvarf
hjá nemendum (Jón Torfi Jónasson og Kristjana Stella Blöndal, 2002). Þegar þátttakendur
voru spurðir um gengi sitt í frumgreinanámi svöruðu 65% þátttakenda að þeim gengi
frekar vel eða mjög vel í frumgreinanáminu. Því meiri sem trúa á eigin færni er því minni
líkur eru á viðkomandi upplifi hættu og því minni líkur eru á að viðkomandi hætti í náminu.
Samkvæmt niðurstöðum þessarar rannsóknar svöruðu 21% þátttakenda að þeir hefðu
30
hætt í námi á sínum tíma því þeir höfðu ekki haft trú á eigin færni. Skynjuð færni hjá
nemenda eykur námsleg afrek hans (Bandura, 1993). Að vera námslega vel undirbúin
undir nám getur haft áhrifa á skynjaða færni nemendans. Endurkomu þátttakendur voru
beðnir að meta námslegan undirbúning sinn fyrir frumgreinanámið í HR. Þátttakendur
mátu námslegan undirbúning sinn mjög vel (19%), frekar vel (45%) eða hvorki vel né illa
(27%). Einungis 9% þátttakenda töldu sig mjög illa (3%) eða freka illa (6%) undirbúna
námslega fyrir frumgreinanámið.
Í rannsókn Kristjönu Stellu Blöndal og Bjarneyjar Sifjar Ægisdóttur (2013) kom m.a.
fram að nemendur sem ekki hafa fengið hvatningu til náms væru líklegri til brottfalls. Að
sama skapi kom fram í rannsókn Bjarkar Erlendsdóttur (2013) um reynslu nemenda af
Háskólabrú Keilis að þátttakendur upplifðu sig hafa fengið lítinn stuðning og aðstoð heima
fyrir á fyrri námsárum sínum. Þátttakendur í þessari rannsókn voru spurðir hvort þeir
upplifðu stuðning frá sínum nánustu á frumgreinanámi sínu. Engin af þátttakendunum
svaraði að þeir upplifðu lítinn stuðning. Langflestir þátttakendur upplifðu mjög mikinn
eða frekar mikinn stuðning frá sínum nánustu. Að sama skapi svöruðu þátttakendur að
þeim finnist mikilvægt að nánustu aðstandendur styðji sig í náminu. Ef tekið er tillit til fyrri
rannsókna á þessu efni þá má ætla að því meiri stuðning sem nemendur upplifa því meiri
verður skynjuð færni þeirra og því meiri líkur á að nemandi ljúki námi sínu. Trú á eigin
færni getur orðið til þess að viðkomandi nýtir hæfni sína til fulls og greiðir þannig leiðina
fyrir áframhaldandi þróun á færni sem eykur árangur til langs tíma (Lent, 2005).
4.3 Skuldbinding og markmið með náminu
Því meiri sem trú á eigin færni er því meiri líkur eru á að markmið séu sett og þá verður
skuldbindingin til að ná markmiðunum meiri (Bandura, 1993). Kenning Tinto´s (Cabera
o.fl., 1993) um sameiningu nemenda (e.Student Integration Model) heldur því fram að
nemendur sem eru með skýr markmið og skýran ásetning að halda sig í námi séu mun
líklegri til að haldast í námi. Markmið hvetja nemendur til að leggja harðar að sér og að
finna leiðir til að ná markmiðum sínum (Locke og Latham, 1990). Ef markmið eiga að vera
þess valdandi að þau ýti undir trú nemendans á eigin færni þurfa þau að vera raunhæf og
hæfilega krefjandi (Ellis, 2011; Schunk, 2003). Þegar endurkomu þátttakendur í þessari
rannsókn voru spurðir hvort þeir hefðu sett sér markmið samhliða náminu svöruðu alls
31
69% þátttakenda að þeir hefðu sett sér náms-‐ eða starfsmarkmið samhliða
frumgreinanáminu. Í rannsókn Jóns Torfa Jónassonar og Kristjönu Stellu Blöndal (2002)
kom m.a. fram að skortur á náms-‐ og starfsmarkmiðum getur verið ástæða brotthvarfs
og þegar þátttakendur þessarar rannsóknar voru spurðir hvort þeir hefðu sett sér náms-‐
eða starfsmarkmið með fyrra námi höfðu 79% ekki sett sér markmið með fyrra námi.
Einungis 21% þátttakenda hafði sett sér markmið með fyrra námi.
Lítill hluti þátttakenda er óákveðin um stefnu sína eftir frumgreinanámið á meðan
langflestir þátttakendur eru með skýra stefnu að loknu frumgreinanámi. Flestir svöruðu
að þeir stefna í háskólanám að námi loknu á frumgreinasviði. Þegar þessar niðurstöður
eru skoðaðar er greinilegt að markmið og stefna nemenda í frumgreinanámi er skýr.
Samkvæmt Bean (1982) er besta forspárgildið um hvort nemandi ákveði að hætta í
námi ásetningur hans um það hvort hann ætli að hætta í náminu. Nemendur sem eru með
skýr markmið með náminu eru einnig síður líkleg til að hætta í námi. Alls svöruðu 79%
þátttakenda ákveðnir í að ljúka frumgreinanáminu, 18% svöruðu vera þokkalega ákveðnir
og einungis 3% voru óákveðnir. Engin hugðist hætta í náminu. Að sama skapi svöruðu um
83% endurkomu þátttakenda að þeir væru áhugasamir, ákveðnir og einbeittir að takast á
við námið. Þessari niðurstöður gefa sterklega til kynna að þátttakendur í rannsókninni séu
ákveðnir að ljúka náminu.
Takmörkun þessarar rannsóknar er að svörunin hefði sannarlega mátt vera betri.
Erfiðlega gekk að fá nemendur til svara rannsókninni þótt ítrekað hefði verið reynt. Út af
því hversu lágt svarhlutfallið reyndist er erfitt að alhæfa um niðurstöður rannsóknarinnar
og óvíst hvernig niðurstöðurnar hefðu verið ef þeir sem ekki svöruðu hefðu svarað
rannsókninni. Næsta skref væri að skoða sambærilegt nám þar sem einstaklingar sem
taka hlé frá námi eru aftur komnir til náms og sjá hvort niðurstöðurnar myndu
endurspegla niðurstöður þessarar rannsóknar
5. Lokaorð
Flestir eru sammála því að menntun sé af hinu góða, bæði fyrir einstaklinginn og fyrir
samfélagið. Menntun auðgar samfélagið og með aukinni hæfni og þekkingu á tilteknum
sviðum verður framþróun sem er nauðsynleg fyrir samfélög í örum vexti.
32
Þegar niðurstöður rannsóknarinnar eru dregnar saman kemur í ljós að endurkomu
þátttakendur í frumgreinanámi Háskólans í Reykjavík snéru til náms til að öðlast fleiri
atvinnutækifæri. Þátttakendur sjá með óhyggjandi hætti að þeir munu standa frammi
fyrir fleiri atvinnutækifærum og að möguleikar á hærri tekjum sé meiri eftir að þeir hafi
lokið námið. Að auki snéru þátttakendur aftur til náms út af áhuga á náminu og trú á eigin
færni.
Niðurstöður rannsóknarinnar eru að mörgu leyti sambærilegar niðurstöðum fyrri
rannsókna. Aukinn áhugi á námi verður til þess að þátttakendur ákveða m.a. að snúa aftur
til náms en fyrri rannsóknir hafa sýnt að leiði í námi getur haft mikil áhrif á að nemendur
taki sér hlé frá námi. Að sama skapi hafa rannsóknir sýnt fram á að einstaklingar snúa
aftur til náms til að öðlast betri fjárhagsstöðu og betra starfsöryggi. Aukin trú á eigin færni
hefur mikið vægi í að nemendur sem taka sér hlé frá námi snúi aftur til náms. Niðurstöður
rannsóknarinnar sýna m.a. fram á það að þátttakendur mátu fyrra námsgengi sitt frekar
vel og að endurkomu þátttakendur telja sig vera frekar vel undirbúna undir
frumgreinanámið. En fyrri rannsóknir hafa sýnt að því betra námsgengi sem nemendur
sem taka sér hlé frá námi búa yfir því meiri líkur eru á að þeir snúi aftur til náms.
Þátttakendur voru flestir sammála að stuðningur nákominna skiptir þá miklu máli og
flestir þátttakendur upplifa stuðning frá sínum nánustu í námi sínu á frumgreinasviði í
Háskólanum í Reykjavík.
Svo virðist sem þátttakendur í þessari rannsókn sjái tilgang og ástæðu með að snúa
aftur til náms og upplifa aukin tækifæri í hærri menntun. Þátttakendur höfðu almennt
sett sér markmið samhliða frumgreinanáminu og voru skuldbundir að ljúka náminu.
Endurkomu nemendur höfðu ágætis trú á eigin færni og mátu námslegt gengi sitt fyrir
námið og gengi sitt í náminu almennt gott.
33
Heimildaskrá
Ahson, N.L., Gentemann, K.M. og Phelps, L. (1998). Do Stop Outs Return?: A Longitudinal Study of Re-‐enrollment, Attrition and Graduation. (Rannsóknarskýrsla) Minneapolis: Annual Forum of the Association for Institutional Research.
Auður Jónsdóttir. (2012). ,,Allt menntað fólk vill hafa sinn titil“. Reynsla starfsmanna í leikskólum af leikskólaliðanámi. Óbirt M.A. ritgerð. Háskóli Íslands: Félagsvísindasvið.
Bandura, A. (1993). Oerceived Self-‐Efficacy in Cognitive Development and Functioning. Educational Psychologist, 28(2), 117-‐148.
Bean, J.P. (1982). Student Attrition, Intentions, and Confidence: Interaction Effects in a Path Model. Research in Higer Education, 17(4), 291-‐320.
Björk Erlendsdóttir. (2013). “Ég fór inn um einar dyr og allt í einu stóu 100 dyr opnar”: Reynsla nemenda af Háskólabrú. Óbirt M.A. ritgerð. Háskóli Íslands: Félagsvísindasvið.
Cabrera, A.F., Nora, A. og Castaneda, M.B. (1993). College Persistence: Structural Equations Modeling Test of an Integrated Model of Student Retention. The Journal of Higer Education, 64(2), 123-‐139.
Elín Sif Welding Hákonardóttir. (2016). Aðgengi fullorðinna að námi á framhaldsskólastigi. Óbirt M.A. ritgerð. Háskóli Íslands: Félagsvísindasvið.
Ellis, D. (2011). Becoming a master student. (13. útgáfa). Boston: Hougton Mifflin Company.
Eydís Katla Guðmundsdóttir. (2012). Þróun náms-‐ og starfsferils þátttakenda í Grunnmenntaskólanum. Óbirt M.A. ritgerð. Háskóli Íslands: Félagsvísindasvið.
Forsætisráðuneytið. 2012. Allir stundi nám og vinnu við sitt hæfi: Tillögur um samþættingu menntunar og atvinnu. Reykjavík.
Grosset, J.M. (1993). A Profile of Community College Stop-‐Outs. Community College Review, 20(4), 51-‐59.
Glazzard, J. (2010). The impact of dyslexia on pupils´ self-‐esteem. Support for Learning, 25(2), 63-‐69.
Guðrún Jóna Magnúsdóttir. (2012). „Þetta var fyrsta og stærsta skrefið.“ Þróun náms-‐ og starfsferils fullorðinna sem hefja nám að nýju. Óbirt M.A. ritgerð. Háskóli Íslands: Félagsvísindasvið.
Halla Valgeirsdóttir. (2011). ,,Það verður einhver galdur“: þátttaka í fullorðinsfræðslu. Óbirt M.Ed.ritgerð. Háskóli Íslands: Menntavísindasvið.
Háskólinn á Bifröst. (e.d.). Háskólagátt. Sótt í ágúst 2018 af https://www.bifrost.is/namid/#haskolagatt
34
Háskólinn í Reykjavík. (e.d.). Frumgreinadeild. Sótt í janúar 2016 af http://www.ru.is/frumgreinanam/stadarnam/
Herzog, S. (2005). Measuring Determinants of Student Return vs. Dropout/Stopout vs. Transfer: A First-‐to-‐Second Year Analysis of New Freshmen. Research in Higer Education, 46(8), 883-‐928.
Holland J.L. (1997). Making vocational choices: A theory of vocational personalities and work enviornments (3. útg.). Odessa, FL: Psychological Assessment Resources.
Jóhanna Rósa Arnardóttir og Jón Torfi Jónasson. (2004). Gildi menntunar í lífi fullorðins fólks. Tímarit um menntarannsóknir, 1, 129–143.
Johnson, I. Y. (2006). Analysis of stopout behavior at a public research university: The multi-‐spell discrete-‐time approach. Research hin higher education, 905-‐934.
Jón Torfi Jónasson og Kristjana Stella Blöndal. (2002). Ungt fólk og framhaldsskólinn: Rannsókn á námsgengi og afstöðu ´75 árgangsins til náms. Reykjavík: Félagsvísindastofnun Háskóla Íslands og Háskólaútgáfa.
Keilir. (e.d.). Háskólabrú. Sótt í ágúst 2018 af http://www.keilir.net/haskolabru
Kristjana Stell Blöndal og Bjarney Sif Ægisdóttir. (2013). Óákveðni nemenda við námsval í framhaldsskóla og skuldbinding þeirra gagnvart námi og skóla. Netla-‐Veftímarit um uppeldi og menntun.
Lent, Robert W. (2005). A Social Cognitive View of Career Development and Counseling. Í S.D.Brown og R.W.Lent (ritstjórar). Career development and counseling: Putting theory and research to work (bls.101-‐131). Hoboken, NJ: Wiley.
Lock, E.A. og Latham, G.P. (1990). A Theory of Goal Setting and Task Performance. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-‐Hall.
Lög um háskóla nr.63/2006.
Lög um framhaldsfræðslu nr.27/2010.
Mennta-‐ og menningarmálaráðuneytið. (2015). Skýrsla verkefnahóps um fullorðins-‐ og framhaldsfræðslu. Reykjavík: Mennta-‐ og menningarmálaráðuneytið.
Menntagátt. (e.d.). Skólar. Sótt 5.febrúar 2015 af http://www.menntagatt.is/skolar/
O´Toole, D.M., Stratton, L.S. og Wetzel, J.N. (2003). A Longitudinal Analysis of the Frequency of Part-‐Time Enrollment and the Persistence of Students who Enroll Part Time. Research in Higher Education, 44(5): 519-‐537.
Owens, A. og Loomes, S. (2010). Intervention for Retention: How can Academic and Social Support Help Univeristies Keep their Students? Grein samþykkt fyrir TEM ráðstefnu.
Rakel Steinvör Hallgrímsdóttir. (2008). Annað tækifæri -‐ í nám að nýju. Reynsla og líðan fullorðinna kvenna með litla formlega menntun sem hefja nám að nýju. Óbirt M.A. ritgerð. Háskóli Íslands, Félagsvísindasvið.
35
Ríkisendurskoðun. (2012). Frumgreinakennsla íslenskra skóla. Reykjavík: Ríkisendurskoðun.
Rumberg, R.W. og Lim, S.A. (2008). Why Students Drop Out of School: A Review of 25 Years of Research.( Rannsóknarskýrsla nr.15). California: California Dropout Research Project.
Sacker, A. og Schoon, I. (2007). Educational resilience in later life: Resources and assets in adolescence and return to education after leaving school at age 16. Social Science Research, 36, 873-‐896.
Schunk, D.H. (2003). Self-‐Efficacy for Reading and Writing: Influence of Modeling, Goal Setting, and Self-‐Evaluation. Reading and Writing Quarterly, 19, 159-‐172.
Sharf, R.S. (2010). Applying Career Development Theory to Counseling. (5.útgáfa). Belmont, CA: Brooks/Cole.
Sigríður Kristín Hrafnkelsdóttir, Lára Rún Sigurvinsdóttir, Steingerður Ólafsdóttir og Kristín Erla Harðardóttir. (2014). Viðhorf til þátttöku í námi á fullorðinsárum. Niðurstöður úr rýnihópum. Háskóli Íslands: Menntavísindastofnun.
Sigrún Aðalbjarnardóttir og Kristjana Stella Blöndal. (2005). Brotthvarf ungmenna frá námi og uppeldisaðferðir foreldra: Langtímarannsókn. Tímarit um menntarannsóknir, 2, 11–23.
Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr.33/1944
Stratton, L.S., O´Toole, D.M. og Wetzel, J.N. (2003). A Multinomial Logit Model of Attrition that Distinguishes Between Stopout and Dropout Behavior. (Rannsóknarskýrsla). Boston: Annual Forum of the Association for Institutional Research.
Stratton, L.S., O´Toole, D.M. og Wetzel, J.N. (2008). A multinomial logit model of college stopout and dropout behavior. Economics of Education Review, 27, 319-‐331.
Svanfríður Inga Jónasdóttir. (2005). Námsáhugi fólks með litla formlega menntun. Óbirt M.Ed. ritgerð. Háskóli Íslands: Menntavísindasvið.
Svava Guðrún Sigurðardóttir. (2011). Eins hindrun er annars hvati: ástæður fyrir brotthvarfi og endurkomu kvenna til náms. Óbirt M.Ed. ritgerð. Háskóli Íslands: Menntavísindasvið.
Wessel, R.D., Jones. J.A., Markle, L. og Westfall, C. (2009). Retention and Graduation of Students with Diabilities: Facilitating Student Success. Journal of Postsecondary Education and Disability, 21(3), 116-‐125.
Woosley, S. (2004). Stop-‐out or drop-‐out? An examination of college withdrawals and re-‐enrollments. Journal of college student retention, 5(3), 293-‐303.
Woosley, S., Slabaugh, K., Sadler, A.E. og Mason, G.W. (2005) The Mystery of Stop-‐Outs Do Commitment and Intentions Predict Reenrollment? NASPA Journal, 42(2), 188-‐201.
36
Fylgiskjal 1
Góðan dag.
Edda Sif heiti ég og er að skrifa meistararitgerð í náms-‐og starfsráðgjöf við Háskóla
Íslands. Ég er að rannsaka ástæður endurkomu til náms í frumgreinadeild Háskólans í
Reykjavík. Skoðað verður hvaða ástæður liggja að baki endurkomu til náms og hvort
nemendur hafi sett sér markmið með náminu sem þeir stunda. Fyrri árangur verður
skoðaður ásamt trú á eigin færni og líðan nemenda. Markmið rannsóknar minnar er að
náms-‐ og starfsráðgjafar öðlist þekkingu á ástæðum endurkomu nemenda til náms og geti
út frá þeim unnið að því að koma til móts við þarfir nemenda á þeirra
forsendum.Könnunin er stutt. Svörin er á engan hátt hægt að rekja til þátttakenda.Því
fleiri sem svara því áreiðanlegri verður niðurstaðan og þannig getur rannsóknin nýst
flestum þeim sem vinna með nemendum sem eru að koma aftur til náms.Því vonast ég
eftir að sem flestir muni sjá sér fært að svara.
Með fyrirfram þökk, Edda Sif Sævarsdóttir
37
Fylgiskjal 2
Kyn?
1. Kona
2. Karl
Aldur?
1. 20 ára og yngri
2. 21-‐27 ára
3. 28-‐34 ára
4. 35-‐41 ára
5. 42-‐48 ára
6. 49 ára og eldri
Uppeldisaðstæður?
1. Aldist upp hjá báðum foreldrum
2. Aldist upp hjá einstæðri móðir
3. Aldist upp hjá einstæðum föður
4. Foreldrar skildir en aldist upp hjá báðum
5. Aldist upp hjá öðrum forráðamanni (afa, ömmu, frænku, frænda, þ.h.)
Hæsta menntunarstig móður/forráðamanns?
1. Gunnskólapróf
2. Stúdentspróf
3. Verslunarpróf
4. Iðnmenntun
5. Grunnpróf í Háskóla (B.A./B.S.)
6. Framhaldsnám í Háskóla (M.A./Dr.)
38
7. Veit ekki
8. Other
Hæsta menntunarstig föður/forráðamanns?
1. Grunnskólapróf
2. Stúdentspróf
3. Verslunarpróf
4. Iðnmenntun
5. Grunnpróf í Háskóla (B.A./B.S.)
6. Framhaldsnám í Háskóla (M.A./Dr.)
7. Veit ekki
8. Other
Hvað á best við um menntunarstöðu þína áður en þú hófst nám í Frumgreinadeild
Háskólans í Reykjavík?
1. Grunnskólapróf
2. Hóf nám í framhaldsskóla en lauk því ekki
3. Stúdentspróf
4. Stutt starfsnám, ársnám eða minna
5. Lengra starfsnám, meira en ársnám
6. Iðnmenntun, sveinspróf
7. Annað nám, hvaða? _________________________________________
Ef þú hófst nám í framhaldsskóla en laukst því ekki, veldu þá það sem best átti við þig.
1. Hafði ekki trú á eigin færni
2. Námsörðugleikar
3. Fékk vinnu
4. Sá ekki tilgang með náminu
39
5. Gekk illa í skólanum
6. Kvíði
7. Þunglyndi
8. Leiddist
9. Fjárhagslegar ástæður
10. Annað: _______________________________________________
Hefur þú farið til náms-‐ og starfsráðgjafa eftir að þú hófst nám í frumgreinadeild
Háskólans í Reykjavík?
1. Já
2. Nei
Ef já, af hverju?
1. Vantaði aðstoð með námið
2. Út af persónulegum ástæðum
3. Vildi fá upplýsingar um nám og/eða störf
4. Aðstoð við markmiðasetningu
5. Annað: ___________________________________________________
Af hverju ákvaðst þú að fara aftur í nám?
1. Til að auka möguleika mína á hærri tekjum
2. Til að öðlast fleiri atvinnutækifæri
3. Breyttar persónulegar aðstæður
4. Breytt þjóðfélag
5. Trú á eigin færni
6. Áhugi á náminu
7. Annað: ____________________________________________________
40
Hvernig ertu að takast á við námið í dag?
1. Einbeitt/-‐ur
2. Ákveðin/-‐n
3. Áhugasöm/-‐samur
4. Áhugalaus
Hvernig gengur þér í náminu í dag?
1. Mjög vel
2. Frekar vel
3. Hvorki né
4. Frekar illa
5. Mjög illa
Hvernig líður þér í náminu í dag?
1. Mjög vel
2. Frekar vel
3. Hvorki né
4. Frekar illa
5. Mjög illa
Hefur þú glímt við eitthvað af eftirfarandi; þunglyndi, kvíða og/eða streitu?
1. Já
2. Nei
Hvernig finnst þér þú vera undirbúin-‐/n undir námið?
1. Mjög vel
2. Frekar vel
3. Hvorki né
41
4. Frekar illa
5. Mjög illa
Hvert stefnir þú að námi loknu?
1. Í háskólanám
2. Út á vinnumarkaðinn
3. Erlendis
4. Óákveðið
5. Annað, hvað? _______________________________________________
Hversu mikinn stuðning upplifir þú að þínir nánustu styðji þig í því námi sem þú
stundar í dag?
1. Mjög mikinn
2. Frekar mikinn
3. Hvorki né
4. Frekar lítinn
5. Mjög lítinn
Hversu mikinn stuðning upplifðir þú að þínir nánustu studdu þig ef þú varst í námi
áður?
1. Mjög mikinn
2. Mikinn
3. Hvorki né
4. Lítinn
5. Mjög lítinn
Hversu mikilvægt finnst þér að þínir nánustu styðji þig í náminu?
1. Mjög mikilvægt
42
2. Frekar mikilvægt
3. Hvorki né
4. Frekar mikilvægt
5. Ekkert mikilvægt
Hvernig gekk þér í námi áður en þú hófst nám í Frumgreinadeild?
1. Mjög vel
2. Frekar vel
3. Hvorki né
4. Frekar illa
5. Mjög illa
Telur þú þig vera jákvæða eða neikvæða í garð námsins?
1. Jákvæðari
2. Hvorki né
3. Neikvæðari
Hversu undirbúin/-‐n telur þú þig vera námslega fyrir námið?
1. Mjög vel
2. Frekar vel
3. Hvorki né
4. Frekar illa
5. Mjög illa
Hefur þú verið greind/greindur með námsörðguleika?
1. Já
2. Nei
43
Telur þú þig glíma við námsörðugleika?
1. Já
2. Nei
3. Veit ekki
Hefur þú fengið náms-‐ og/eða starfsfræðslu?
1. Já
2. Nei
Telur þú að aukin náms-‐ og starfsfræðsla hefði haft jákvæð áhrif á skólagöngu þína?
1. Já
2. Nei
3. Veit ekki
Hefur þú sett þér náms-‐ eða starfsmarkmið samhliða náminu sem þú stundar í dag?
1. Já
2. Nei
Settir þú þér náms-‐ eða starfsmarkmið þegar þú stundaðir nám áður? Hvort sem var í
grunnskóla, framhaldsskóla eða iðnskóla?
1. Já
2. Nei
Hversu ákveðin/-‐n ertu að ljúka náminu sem þú stundar í dag:
1. Mjög ákveðin
2. Þokkalega ákveðin
3. Óákveðin
4. Hugsa að ég hætti
44
Færðu námslán hjá LÍN fyrir framfærslu á meðan þú stundar námið?
1. Já
2. Nei
Fékkstu námslán fyrir skólagjöldunum hjá LÍN áður en námið hófst?
1. Já
2. Nei
Hafði það áhrif á val þitt að fara í Frumgreinadeild HR að þú gast fengið námslán hjá
LÍN?
1. Já
2. Nei