Sertbaş K., Atalı L., Taşkıran Y.,Gönener A. (2002). “Sporda Gönüllü İnsan Kaynakları Organizasyonu, Türkiye İçin Uygulama Örneği” VII. Uluslararası Spor Bilimleri Kongresi, Ekim 2002, Antalya SPORDA “GÖNÜLLÜ İNSAN KAYNAKLARI ORGANİZASYONU”, TÜRKİYE

İÇİN UYGULAMA ÖRNEĞİ

*SERTBAŞ K., **ATALI L., *TAŞKIRAN Y., *GÖNENER A.

ÖZET Spor aktiviteleri içerisindeki insan kaynakları ihtiyacı son zamanlarda üst sınırlara yükselmiştir.

Resmi ve özel spor kuruluşlarına bağlı olarak çalışan ücretli personel, ile birlikte gönüllü bireyler de spor organizasyonları içerisinde yer almaktadırlar. Uluslararası spor organizasyonlarında ve olimpik oyunlarda gönüllüler artık profesyonel elemanlar kadar etkin konumlarda görev almaktadırlar. Organizasyonlar içerisinde kişisel nitelikleri doğrultusunda aktif olarak görevlendirilen gönüllüler düzenlenen organizasyonların kalitesini yükseltmişlerdir.

Özellikle, katılımcılığın üst sınırlara çıktığı Olimpiyat oyunları organizasyonundaki gönüllü personel sayısı büyük boyutlara ulaşmıştır. Bu tür katılımcılığa örnek olarak; Sydney 2000 Yaz olimpiyat oyunlarında yaklaşık 50.000 gönüllü oyunlar organizasyonunun farklı hizmet alanlarında görev almışlardır. Avustralya’da, gönüllülük anlayışının sosyal yaşam içerisinde önemli bir konumda olması bu orandaki yüksek katılımcılığın nedenlerinden biridir.

Ülkemizde ise Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü (GSGM) ve Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi (TMOK ) teşkilat yapılanması içerinde Gönüllü İnsan Kaynakları Birimi bulunmamaktadır.

Spor teşkilatımız içerinde sistematik bir şekilde işlerliği bulunmayan spor gönüllülüğü uygulaması salt organizasyonlar sürecinde uygulanmaktadır. Bu çalışmada GSGM Spor Gönüllüleri Projesi uygulama örneği olarak sunulacaktır. Çalışmamızda,GSGM ve İl teşkilatlarında Spor Gönüllüleri Biriminin oluşturulması, Gönüllü İnsan Kaynakları, Çalışma Alanları, Hedef Kitleye Ulaşma, Gönüllülerin Seçimi, Gönüllü Eğitim Programları vb. konuların yer alacağı bir uygulama modeli sunulacaktır. Anahtar Kelimeler: Spor, Gönüllülük, İnsan Kaynakları

“VOLUNTARY HUMAN RESOURCES ORGANIZATION” IN SPORT, AN EXAMPLE PRACTICE FOR TURKEY

ABSTRACT

Human resources requirements for sports activities have reached high levels lately. Volunteers have been worked with paid personel which are belong to government and nongovernment sport organizations.Volunteers are effective like paid personel in international sport organizations and olmpic games Volunteers have been increased sport organizations quality. Especially the number of voluntary personnel in the Olympic games organisations where a high level of participation is involved has become quite large. The number of voluntary personnel in Sydney 2000 Olympic games was 50.000. The fact that the concept of volunteering has a leading place in the social life in Australia is one of the reasons of such high levels of participation . In our country, General Youth and Sport Administration and National Olympic Committee haven’t got voluntary human resources departmnet in their organization. Government sport administration doesn’t have systematical voluntary organization, they use volunteers only in organization date. In this study, General Youth and Sport Administration “Sport Volunteers Project” will be presented. It is an example model. The concept of this study , developing Sport volunteers department, Voluntary human resources, working field, to arrive target mass, choosing volunteers, volunteers education program ect. Key words: Sport, Voluntary, Human Resources

* Kocaeli Üniversitesi, BESYO ** Beden Eğt. Öğrt.

2

Amaç Bu projenin amacı, toplumun tüm bireylerinin spor organizasyonlarına aktif katılımcılığını sağlamak ve toplumsal spor bilincinin yükselmesinde etkili olacak gönüllülük anlayışını bireylere kazandırmaktır. Bu amaç doğrultusunda, gelecek günlerde ülkemizde düzenlenebilecek, lokal, ulusal ve uluslararası spor organizasyonlarında görev alacak gönüllü bireylerin bağlı bulunacağı “Spor Gönüllüleri Bilgi Bankası” oluşturmaktır. Projenin Önemi Proje kapsamında, “Spor Gönüllüleri Bilgi Bankası” içerisinde yer alacak gönüllüler, İl içerisinde ve bağlı bulunulan bölge dahilindeki her türlü sportif yarışma, özel sportif organizasyon, kurs ve seminer organizasyonu vb. çalışmalarda organizasyon içerisinde görevli gönüllü insan kaynaklarını oluşturacaklardır. Bu yapılanma içerisindeki spor gönüllüleri gerek eğitim süreçleri gerekse iş yaşamları içerisinde kazandıkları nitelikleri, düzenlenecek sportif organizasyonlarda topluma sunacaklardır. Bir çok ülkede, ulusal spor politikasının içerisinde vazgeçilmez bir unsur olan sportif gönüllülük yapılanmaları, olimpiyat oyunları kapsamında da vazgeçilmez bir unsur oluşturmaktadır.(Tablo-1) 1988 yılında Kanada, Ontario bölgesinde Kanada İstatistik Sekreterliği ve Turizm ve Rekreasyon Bakanlığı tarafından yaptırılan araştırma sonucuna göre yaşları 15 ve üstü olmak koşuluyla 401.000 kişinin farklı alanlarda gönüllü aktiviteler içerisinde oldukları tespit edilmiştir.(13)

Tablo- 1 Yaz ve Kış Olimpiyatlarına Gönüllüler

Uluslararası spor organizasyonlarında ve olimpik oyunlarda gönüllüler artık profesyonel elemanlar kadar etkin konumlarda görev almaktadırlar. (5) Organizasyonlar içerisinde kişisel nitelikleri doğrultusunda aktif olarak görevlendirilen gönüllüler düzenlenen organizasyonların kalitesini yükseltmişlerdir.

Özellikle, katılımcılığın üst sınırlara çıktığı Olimpiyat oyunları organizasyonundaki gönüllü personel sayısı büyük boyutlara ulaşmıştır. Bu tür katılımcılığa örnek olarak; Sydney 2000 Yaz olimpiyat oyunlarında yaklaşık 50.000 gönüllü oyunlar organizasyonunun farklı hizmet alanlarında görev almışlardır. Avustralya’da, gönüllülük anlayışının sosyal yaşam içerisinde önemli bir konumda olması bu orandaki yüksek katılımcılığın nedenlerinden biridir(9).

YAZ OLİMPİYATLARI KIŞ OLİMPİYATLARI Olimpiyat Gönüllü Sayısı Olimpiyat Gönüllü Sayısı

Los Angeles 1984 28,742 Calgary 1988 9,498 Seoul 1988 27,221 Albertville 1992 60,422 Barcelona 1992 34,548 Lillehammer 1994 9,054 Atlanta 1996 60,422 Nagano 1998 32,579 Sydney 2000 50,000* Salt Lake 2002 30.000 +

TOPLAM 200,933 TOPLAM 141,553

3

İspanya, Cloudede Condal 25. Olimpiyat oyunlarına adaylığı yükseldiğinde, oyunlarda görevli yer almaya hevesli yaklaşık 100.000 gönüllü bulma amacındaydı. Bu hedef doğrultusunda sistemli bir yapılanmaya ihtiyaç duyulmuş ve 1995 yılında, İspanya Olimpiyat, Spor ve Sosyal Gönüllülük Federasyonu kurulmuştur.(3)

Sportif gönüllülük organizasyonları, toplumsal katılımcılığın arttırılmasının yanı sıra, ekonomik anlamda da düzenlenecek spor organizasyonlarının bütçelerini rahatlatmaktadır Sydney 2000 yaz olimpiyat oyunları içerinde görev alan gönüllülerin toplam çalışma saati 5.450.000, bu çalışma saati dikkate alınarak toplam AUS $ 109.756.925 ekonomik kazanç sağlandığı tespit edilmiştir. (3)

Ülkemizde ise Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü (GSGM) ve Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi (TMOK ) teşkilat yapılanması içerinde Gönüllü İnsan Kaynakları Birimi bulunmamaktadır.(10,11)

Spor teşkilatımız içerinde sistematik bir şekilde işlerliği bulunmayan spor gönüllülüğü uygulaması salt organizasyonlar sürecinde uygulanmaktadır.(12,13) .

Spor teşkilatının ücretli personelinin dışında gönüllü bireyleri spor organizasyonlarında aktif olarak değerlendirmeleri gerek personel ödemelerinde gerekse diğer harcamalarda günlük yaşamları içerisinde eğitim ve iş dünyasındaki farklı çalışma alanlarında ve zamanlarında özel becerilerini kurumlarında aktif olarak değerlendiren bireylerin, iş yaşamı dışındaki zamanlarında gönüllü olarak görev alacakları Sportif organizasyonlardaki verimlilikleri organizasyonun kalitesini arttıracaktır.(7) Düzenlenecek her türlü spor organizasyonu içerinde spor gönüllülerinin aktif olarak yer alacakları görev alanları ön hizmet ve geri hizmet alanları olarak proje yapılanması içerisinde belirlenecek ve gönüllüler ücretli personel ile işbirliği içerisinde çalışacaklardır. (8)

Gönüllülerin organizasyon içerisindeki çalışma alanlarına örnek olarak aşağıdaki hizmet alanları verilebilir.(8) • Bilgi İşlem • Ofis İşlemleri • Rehberlik, Tercümanlık • Danışma • VIP Hizmetleri • Tribün Organizasyonu • Ulaşım • Konaklama • Sağlık – İlkyardım • Medya Hizmetleri • Lojistik Destek • İletişim,konferanslar ve toplantı

hizmetleri

• Yarışma planları, çizimler hizmetleri • Yarışma , yolları ve caddelerin kontrolü • Giyinme odaları ve mağazalar

hizmetleri • Sağlık ekipleri hizmetleri (Doktor,

hemşire vb.) • Ulaşım hizmetleri • Beslenme hizmetleri • Kayıt masaları, yazılı hizmetler. • İletişim • Simultone tercümanlık

Projenin İşleyişi

Profesyonel spor yönetimi, hem kendi ücretli personelini organizasyonlarında değerlendirmeli hem de gönüllü bireyleri çalışmalarına dahil etmelidir. Bu aşamada gönüllü organizasyonlarla iletişim kurulmalıdır. (2) Bu projenin uygulama alanı Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü ( GSGM) ve İl teşkilatlarıdır. GSGM bünyesinde oluşturulacak “Spor Gönüllüleri Bilgi Bankası “ birimi merkez olmak koşuluyla tüm il müdürlükleri arasında on – line iletişim aracılığıyla her ilde “Spor Gönüllüleri” birimi aktif hale getirilecektir. Oluşturulacak Bilgi bankasına dahil olan gönüllüler ülkemiz içerinde organize edilebilecek tüm lokal, ulusal ve uluslararası spor organizasyonlarında GSGM’ nün ücretli personelleri ile birlikte spor organizasyonlarını içerisinde görev alabileceklerdir. Ayrıca Türkiye Milli Olimpiyat

4

komitesi ile işbirliği ile düzenlenebilecek organizasyonlarda görev alabileceklerdir. Bu projenin pilot bölge uygulama alanı olarak Kocaeli ili belirlenmiştir. Tablo – 2: GSGM Spor Gönüllüleri Merkez ve İl Teşkilatlanması ( Örneği ) Tablo – 2’ de Spor gönüllüleri teşkilatlanma şeması örneğinde belirtilen GSGM merkez ve il teşkilatları arasındaki koordinasyon ve gerekli durumlarda işler hale getirilebilecek TMOK – GSGM işbirliği ile ilgili hedef organizasyonlara bağlı kalarak ihtiyaç duyulacak gönüllülerin değerlendirilmesi gerçekleştirilecektir. Yukarıda görülen teşkilatlanma örneğinde ilk etapta pilot uygulama alanı olarak Kocaeli ili belirlenmiştir. Geliştirilecek veri tabanı ile gönüllüler bilgi bankasına dahil edilerek, ilk etapta lokal spor organizasyonlarında değerlendirileceklerdir. Gönüllü İnsan Kaynakları Spor organizasyonları içerisinde gönüllü personel olarak yer alan gönüllüler, özellikle batılı ülkelerde toplumsal yaşam içerisinde önemli bir parçayı oluşturmaktadır. Bu nedenle gönüllülük modern yaşamın vazgeçilmez aktivitelerinden biridir.(6)

Bireyler, gönüllü aktivitelere katılımlarındaki, çalışma zamanlarını tam gün yada yarım gün şeklinde planlamaktadırlar. Çalışma zamanlarını belirlemek organizasyonun gidişatını etkilememek koşuluyla öncelikli olarak bireylerin kendilerin bırakılmıştır.(12)

Bireylerin kişisel istekleri doğrultusunda ilgili spor kuruluşlarına başvuruları sonrası mevcut sisteme bağlı kalarak organizasyonlarda yer alabileceklerdir. Fakat bu yöndeki uygulamalar için spor teşkilatının ve/veya düzenlenecek organizasyonun düzenleme kurulu tarafından oluşturulacak gönüllülük birimi tarafından oluşturulacak sistemle gönüllülere ulaşılacaktır.

GSGM merkez ve il teşkilatlarında oluşturulacak Gönüllü Bilgi Bankası içerisinde oluşturulacak, gönüllülere ulaşma sistemi, hedef kitleye ulaşma ve gönüllü adaylarının başvuru formlarının ilanı ve mevcut teknolojik iletişim araçlarının aktif hale getirilmesi ile uygulanacaktır. Daha sonra aday gönüllüler niteliklerine göre sınıflandırılacak ve çalışma alanlarına ayrıştırılacaklar ve GSGM Spor Gönüllüleri Bilgi İşlem Merkezi tarafından Gönüllü Bilgi Bankasına dahil edileceklerdir. Proje kapsamında, gönüllü insan kaynakları aşağıdaki alanlardan sağlanacaktır.

• Üniversiteler ( Öğrenciler, Akademik Personel, İdari Personel)

GSGM TMOK G.Spor İl Md.

5

• MEB’ na bağlı okullar (Öğrenciler, Öğretmenler, İdari Personel) • Sivil Toplum Örgütleri (Gençlik Birimleri, Üyeleri) • Spor Kulüpleri ( Yöneticileri, Sporcuları, Üyeleri, Veli ) • Sportif Dernekler • İzci Grupları • Silahlı Kuvvetler

Yukarıda belirtilen alanlar dışında toplumun her kesiminden, toplumsal gelişime yönelik, sportif organizasyonlarda gönüllü olmak isteyen herkes proje kapsamında yer alabilecektir.Örneğin sporcu velilerinin aktif olarak spor dünyası içerisinde yer almaları spor bilincinin gelişiminde etkili olabilecektir. Gönüllü kuruluşlar ile birlikte sporcu velileri de sportif aktiviteler içerisinde ve kulüplerin yönetiminde etkin konumda değerlendirilmektedirler.(4) Bu alanlardan gelen gönüllüler, gruplandırılmış olarak proje bilgi bankası içerisinde yer alacak ve ülke genelinde gerçekleştirilecek sportif bir organizasyonun insan kaynakları ihtiyacının giderilmesi için yönlendirme yapılacaktır. Gönüllü Eğitim Programları

Spor organizasyonları içerisinde yer almak isteyen gönüllere verilecek eğitim programının ders içeriklerinin yanı sıra uygulama alanlarına eğitim programları ve kurumsallaşmalar sportif gönüllülük fikrini daha da sağlamlaştıracaktır. Spor teşkilatı bu uygulama alanında yürütme merkezi olarak etkili olacaktır. Özellikle eğitim kurumları ile oluşturulacak iletişim ağı ile temel gönüllü eğitim programları harekete geçirilebilecektir. Eğitim kurumları içinde kurulan çok yönlü öğrenci organizasyonları gönüllü katılımın ilk aşamalarıdır. Öğrenci organizasyonları gönüllü organizasyonlardır. Bu gönüllü organizasyonlarda zaman harcayan öğrenciler yaratıcılıklarını geliştireceklerdir.(6) Gönüllü eğitim programlarının temel uygulama alanı olan spor teşkilatı ve eğitim kurumları arasındaki işbirliğinde, “Gönüllü Eğitim Programı”nın hazırlanması ve yürütülmesinde uzman eğitimcilerden destek alınacaktır. Spor organizasyonlarında görev almak isteyen gönüllüler mevcut takvimde belirlenen organizasyon düzenleme tarihi öncesinden başlamak kaydı ile eğitim programlarına katılmakla yükümlüdürler. Gönüllülerin gruplandırılmasından sonra eğitim programı aktif hale getirilecektir. Eğitim programının içeriği aşağıda belirtilen ana başlıklar ile oluşturulacaktır

• Spor Teşkilatı ve Yapılanması • Yönetim ve Organizasyon • Sağlık Bilgisi • Halkla ilişkiler • Teknoloji Kullanımı • Stres Yönetimi • Kriz Yönetimi • Yabancı Dil • İletişim • Liderlik • Takım Çalışması

Yukarıda belirtilen konu başlıkları örnek niteliğinde olup, projenin ileri aşamalarında oluşturulacak gönüllü eğitmen grupları ile detaylandırılmış, “Toplumsal Bilincin Gelişmesinde Spor Gönüllüleri” Eğitim Programı geliştirilecektir. Bu eğitim programı uzun süreli olup okul – kulüp – spor teşkilat koordinasyonu ile toplumun tüm bireylerine hitap edebilecek boyutlara getirilecektir.

6

Sonuç Ülkemizde düzenlenecek tüm spor organizasyonları içerisinde toplumumuz içerisinde yaşayan bireylerinin aktif olarak görev alabilmelerine aracı olacak “Spor Gönüllüleri Projesi” organizasyonların kalitesinin yükseltilmesinin yanı sıra toplumsal spor bilincinin geliştirilmesi yolunda büyük katkılar sağlayacaktır. GSGM bünyesinde oluşturulacak Spor Gönüllüleri Bilgi Bankası ile farklı eğitim ve iş yaşamını sürdüren bireyler ülkemizdeki spor organizasyonlarının kaliteli bir şekilde planlanması ve yürütülmesinde aktif olarak yer alabileceklerdir. Böylece toplumsal spor kültürünün gelişimi sistematik bir işleyiş ile süreklilik kazanacaktır. Kaynaklar

( 1 ) AMBROZİC F., (1999), Model Characteristics of Voluntary Sport Organizations in Slovenia. Europen journal Of Sport Management, Special Issue 1999, “Volunteers and Professionals in Sport Organizations” page: 28-30

( 2 ) CUSKELLY G.and MCINTRYE N. ( 1999). Differences in Organizational Commitment Beetween Paid and Volunteer Administrators in Sport. Europen Journal for Sport Management, Special Issue 1999, “Volunteers and Professionals in Sport Organizations” page: 39-41

( 3 ) CHALİP L., (1999) Volunteers and The Organization of The Olympic Games: Economic and Formative Aspects. Volunteers Global Society and the Olympic Movement. Papers of Symposium Held In Lausuenne, 24 - 26 Nowember 1999, page: ( 3-4-5)

( 4 ) DE KNOP P.,(1999). Parents as Volunteers in Sport Clubs. Europen journal for Sport Management, Special Issue 1999, “Volunteers and Professionals in Sport Organizations” page: 107

( 5 ) FERNANDEZ A, and REGUENA G(1999). Volunteering Versus Olimpizm. Volunteers Global Society and the Olympic Movement. Papers of Symposium Held In Lausuenne, 24 - 26 Nowember 1999, page:( 2-5)

( 6 ) MEİJS L. And LİNDEN J., (1999). Volunteering by Young People: A Student Organization.Paper presented at 28th Arnova Conferance 1999, Washington DC, Nowember 4-6, page: 28

( 7 ) MEİJS L., (1997) The Regional Level in National, Multi – Level, Non – Profit Organizations. Papers of ARNOVA Conferance, Indianapolis, 4-6 December 1997, page:2-3

( 8 ) JEANSONNE J.,( 2000). Olympics Sunday Special Sydney 2000,www.newsday.com

( 9 ) KATERİNA K., Dimitris G. ( 1999) Volunteers in The Sydney 2000 Olympic Games. 7 th. Congress of the Europen Assocation for Sport Management, Congress Book , Greece,1998 page: 152

( 10 ) www.sporum.gov.tr,

( 11 ) www.turkishnoc.org

( 12 ) www.tbf.org.tr / www.eruobasket2001.org

(13) www.culture.gov.onca/engsport/div

7