społeczno-gospodarczego...przedsiębiorstwo społeczne sp. z o.o., na zlecenie instytutu nafty i...

Badanie ewaluacyjne pn. „Ocena najważniejszych problemów występujących podczas realizacji projektów z zakresu działań 10.1 i 10.2 POIiŚ oraz możliwości realizacji podobnych projektów

w przyszłej perspektywie finansowej 2014-2020”

Stro

na1

RAPORT KOŃCOWY

Badanie ewaluacyjne pn. „Ocena najważniejszych problemów

występujących podczas realizacji projektów z zakresu działań 10.1 i

10.2 POIiŚ oraz możliwości realizacji podobnych projektów w

przyszłej perspektywie finansowej 2014-2020"

Autorzy:

Antoni Sobolewski - kierownik badania

Włodzimierz Durka

Paweł Klimek

Patrycja Krzykowiak

Aleksandra Łukasiewicz

Grzegorz Sadłowski

Krzysztof Siewiera

Szczecin, 20.12.2013 r.

Centrum Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Przedsiębiorstwo Społeczne



Stro

na2

Spis treści

1. WPROWADZENIE ......................................................................................................... 3

1.1. Opis przedmiotu i celów badania ............................................................................. 8

1.2. Pytania ewaluacyjne ................................................................................................ 8

2. METODOLOGIA............................................................................................................10

2.1. Analiza danych zastanych ......................................................................................10

2.2. CATI (Computer Assisted Web Interview) - ankieta kwestionariuszowa .................10

2.3. Telefoniczne indywidualne wywiady pogłębione (TIDI) ...........................................11

2.4. Benchmarking ........................................................................................................11

3. OPIS WYNIKÓW BADANIA ..........................................................................................12

3.1. Ocena projektów realizowanych w ramach Działania 10.1 i 10.2 POiIŚ ..................12

3.2. Stan realizacji projektów odrzuconych w ramach Działania 10.2 POiIŚ ..................31

4. WNIOSKI I REKOMENDACJE ......................................................................................35

4.1. Podsumowanie wniosków z badania ......................................................................35



Stro

na3

1. WPROWADZENIE

Badanie zostało zrealizowane przez Centrum Rozwoju Społeczno-Gospodarczego

Przedsiębiorstwo Społeczne Sp. z o.o., na zlecenie Instytutu Nafty i Gazu – Państwowego

Instytutu Badawczego z siedzibą w Krakowie, w okresie październik - grudzień 2013 r.

Kontekst badania

W ramach X osi priorytetowej PO IiŚ wspierane są działania mające na celu poprawę

bezpieczeństwa energetycznego Państwa. Istotnym elementem tych działań jest wspieranie

rozwoju rynku gazu, co jest przedmiotem działań 10.1 oraz 10.2 PO IiŚ. Koncentrują się one

kolejno na rozwoju systemów przesyłowych energii elektrycznej, gazu ziemnego i ropy

naftowej oraz budowie i przebudowie magazynów gazu ziemnego w przypadku działania10.1

PO IiŚ oraz budowie systemów dystrybucji gazu ziemnego na terenach niezgazyfikowanych

i modernizacji istniejących sieci dystrybucji w przypadku działania 10.2 PO IiŚ.

W ramach Działania 10.1 mogą być realizowane następujące rodzaje projektów:

1. Budowa lub modernizacja sieci przesyłowych energii elektrycznej, gazu ziemnego i ropy

naftowej oraz paliw płynnych, a także urządzeń technicznych zapewniających prawidłową

pracę systemów przesyłowych,

2. Budowa podziemnych magazynów gazu ziemnego, ropy naftowej i paliw płynnych,

3. Budowa infrastruktury zapewniającej dywersyfikację źródeł dostaw nośników energii do

kraju,

4. Przygotowanie dokumentacji technicznej niezbędnej do realizacji inwestycji zgodnej z

celami działania 1.

Natomiast w ramach działania 10.2 mogą być realizowane następujące rodzaje projektów:

1. Budowa sieci dystrybucji gazu ziemnego na terenach niezgazyfikowanych oraz

modernizacja (przebudowa) istniejących sieci dystrybucji,

2. Zakup lub budowa urządzeń i obiektów technicznych zapewniających prawidłową pracę

systemów dystrybucyjnych gazu ziemnego 2.

Środki na realizację projektów w sektorze energetyki pochodzą z Europejskiego Funduszu

Rozwoju Regionalnego. Wysokość środków z EFRR przeznaczonych na realizację priorytetu

X wynosi 4,1 mld zł, co stanowi 16% alokacji środków z EFRR w ramach Programu i 3%

całkowitej alokacji środków wspólnotowych w ramach POIiŚ.

1 Szczegółowy Opis Priorytetów Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, Wersja 3.15, Warszawa 6

grudnia 2013 r., s. 180. 2 Szczegółowy Opis Priorytetów Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, Wersja 3.15, Warszawa 6

grudnia 2013 r., s. 184.



Stro

na4

Wykres 1. Alokacja dla Działania 10.1 i 10.2 POIiŚ (dane w mln zł).

Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu z „Sprawozdania okresowego z realizacji POIiŚ za I półrocze

2013 r.”, s.84.

W ramach działania 10.1, do dnia 30 czerwca 2013 r., podpisano 16 umów o dofinansowanie

i tym sam zakontraktowano 79% alokacji dla działania. Wartość dofinansowania ze środków

europejskich z podpisanych umów to łącznie 2,9 mld zł. Stopień zakontraktowania

w działaniu 10.1 w znacznym stopniu wpływa na stopień zakontraktowania całego priorytetu

ponieważ działanie to wykorzystuje aż 88% alokacji dla priorytetu X. W działaniu 10.2

podpisano 23 umowy o dofinansowanie i tym samym zakontraktowano 96% alokacji dla

działania. Wartość dofinansowania unijnego z podpisanych umów wyniosła ogółem 376,1

mln zł.

Zakontraktowano dotychczas środki na realizację następujących projektów: gazociągi

przesyłowe (7 projektów), podziemne magazyny gazu (3 projekty), kawernowy podziemny

magazyn gazu (1 projekt), terminal LNG (1 projekt), sieci elektroenergetyczne (4 projekty),

systemy dystrybucji gazu ziemnego (23 projekty) oraz zakłady i linie technologiczne do

produkcji elementów elektrowni wiatrowych (4 projekty)3.

W przypadku poszczególnych działań stosowane są następujące tryby wyboru projektów:

Tryb indywidualny dla działania 10.1 PO IiŚ;

Tryb konkursowy dla działania 10.2 PO IiŚ.

Projekty wybrane w trybie indywidualnym

Tryb indywidualny stosowany jest w przypadku projektów o szczególnym znaczeniu dla

rozwoju danej gałęzi gospodarki. Lista projektów indywidualnych jest sporządzana przez

Ministra Rozwoju Regionalnego i obejmuje najważniejsze i najpilniejsze inwestycje do

realizacji. Warunkiem umieszczenia przedsięwzięcia na wspomnianej liście, jest spełnienie

przez projekt odpowiednich kryteriów (w tym w szczególności kryteriów o charakterze

strategicznym) oraz możliwość jego realizacji w okresie 2007-2015. Szczegółowe kryteria

oceny projektów indywidualnych są określone w Wytycznych Ministra Rozwoju Regionalnego

w zakresie jednolitego systemu zarządzania i monitoringu projektów, zgodnych z art. 28 ust.

1 Ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju4.

3 Sprawozdanie okresowe z realizacji Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko za I półrocze 2013 r.,

s.84. 4 http://www.centrumfede.pl/pi.php, data dostępu: 17.12.2013 r.



Stro

na5

Umieszczenie projektu na liście indywidualnych projektów kluczowych, nie jest

równoznaczne z przyznaniem dofinansowania. Taka decyzja zostaje podjęta dopiero po

ocenie projektu, dokonanej w oparciu o kryteria formalne oraz merytoryczne.

Na Liście indywidualnych projektów kluczowych znajdują się następujące typy projektów:

„projekty duże”, czyli inwestycje, których koszt przekracza kwotę 50 mln euro

(w rozumieniu art. 39 Rozporządzenia (WE) nr 1083/2006);

projekty kluczowe – istotne z punktu widzenia strategii rozwoju energetyki, ale o

wartości nie przekraczającej 50 mln euro.

Projekty wybrane w trybie konkursowym

Projekty wybierane w trybie konkursowym podlegają kilkuetapowej selekcji:

1. ocena formalna – sprawdzenie kompletności i poprawności złożonych dokumentów

projektowych pod kątem ich wiarygodności i przygotowania do oceny merytorycznej,

2. ocena merytoryczna I stopnia – punktowa ocena jakości przygotowania projektu (na

tym etapie tworzona jest lista rankingowa),

3. ocena merytoryczna II stopnia – ocena ważności projektu dla spełnienia celów

programu, a także technicznego przygotowania do wdrożenia projektu do realizacji.

Oceny te dokonywane są według przyjętych przez Komitet Monitorujący POIiŚ kryteriów.

STAN REALIZACJI WSKAŹNIKÓW

Wśród wskaźników programowych można wyróżnić wskaźniki produktu oraz rezultatu.

Wskaźniki produktu odnoszą się do działań i przedsięwzięć, dotyczą one bezpośrednich,

materialnych efektów. Mierzone są konkretnymi wielkościami, liczonymi w jednostkach

rzeczowych lub finansowych. Wskaźniki rezultatu odpowiadają bezpośrednim

i natychmiastowym lub występującym w krótkim terminie efektom projektu lub programu.

Dostarczają one informacji o wpływie programu na otoczenie społeczno-ekonomiczne oraz

zmianach, jakie realizacja programu spowodowała m.in. w zachowaniu, potencjale lub

działalności beneficjentów5. Ponadto, w zapisach projektowych znajdują się wskaźniki

monitorowania wpływu na środowisko, wynikający z prognozy oddziaływania na środowisko

POIiŚ, wymagany do monitorowania negatywnego wpływu Programu na środowisko6.

5 „Ocena wpływu inwestycji realizowanych lub planowanych do realizacji w ramach działań IX i X osi

priorytetowej PO IiŚ na osiągnięcie wskaźników określonych dla sektora Energetyki w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko”, Warszawa 2010, s. 21. 6 Katalog wskaźników obowiązkowych w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-

2013.



Stro

na6

Tabela 1. Wskaźniki produktu i rezultatu w Działaniach 10.1 i 10.2.

Działanie Rodzaj wskaźnika

Wskaźnik Wartość w roku bazowym

Zakładana wartość w roku docelowym 2015

Działanie 10.1

Wskaźnik produktu

Długość nowo wybudowanych gazociągów przesyłowych (km)

0 1000

Długość nowo wybudowanych ropociągów i rurociągów produktowych (km)

0 450

Długość wybudowanych elektroenergetycznych sieci przesyłowych (km)

0 600

Liczba wybudowanych na polskim wybrzeżu terminali regazyfikacyjnych skroplonego gazu ziemnego (LNG) o nominalnej mocy regazyfikacyjnej (mocy wysyłkowej) 570 Nm

3/h

0 1

Liczba wybudowanych podziemnych magazynów gazu ziemnego (szt.)

0 4

Wskaźnik rezultatu

Roczna zdolność do odbioru gazu skroplonego dostarczanego drogą morską (mld m

3)

0 3

Pojemność czynna podziemnych magazynów gazu ziemnego (mln m

3)

1 621,73 2 800

Roczna ilość importowanej ropy naftowej lub produktów naftowych transportowanych nowymi rurociągami (mln ton)

0 14,5

Dodatkowa moc przesyłowa energii elektrycznej na połączeniach transgranicznych (MW)

0 700

Pojemność czynna magazynów ropy naftowej i produktów ropopochodnych (mln m

3)

- 10

Wskaźnik wpływu na środowisko

Powierzchnia wylesień przeznaczonych pod linie elektroenergetyczne (km

2)

- -

Powierzchnia wylesień przeznaczonych pod rurociągi (km

2)

- -

Działanie 10.2

Wskaźnik produktu

Długość nowo wybudowanych gazociągów dystrybucyjnych (km)

0 4900

Wskaźnik rezultatu

Liczba klientów podłączona do sieci gazowej (mln osób)

6,4 6,7

Źródło: opracowanie własne CRSG PS sp. z o.o. na podstawie Programu Operacyjnego Infrastruktura i

Środowisko. Wersja 3.0, s. 159.



Stro

na7

Tabela 2. Postęp rzeczowy – wskaźnik produktu

Działanie Wskaźnik Realizacja Wartość docelowa

Wartość bazowa

Szacowana realizacja

Dzia

łan

ie 1

0.1

Liczba wybudowanych na polskim wybrzeżu terminali regazyfikacyjnych skroplonego gazu ziemnego (LNG) o nominalnej mocy regazyfikacyjnej (mocy wysyłowej) 570 000 Nm3/h (szt.)

0 1 0 1

Długość nowo wybudowanych gazociągów przesyłowych (km)

62,21 1000 - 991,7

Długość nowo wybudowanych ropociągów i rurociągów produktowych (km)

- 450 - -

Długość wybudowanych elektroenergetycznych sieci przesyłowych (km)

0 600 - 244,7

Liczba wybudowanych podziemnych magazynów gazu ziemnego (szt.)

1 4 - 4

Dzia

łan

ie

10.2

Długość nowo wybudowanych gazociągów dystrybucyjnych (km)

- 4900 0 1617,09

Źródło: opracowanie własne CRSG PS sp. z o.o. na podstawie Załącznika nr 1 Postęp rzeczowy do

Sprawozdania okresowego z realizacji Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko za I półrocze 2013,

s. 7.

Tabela 3. Postęp rzeczowy – wskaźnik rezultatu

Działanie Wskaźnik Realizacja Wartość docelowa

Wartość bazowa

Szacowana realizacja

Dzia

łan

ie 1

0.1

Roczna ilość importowanej ropy naftowej lub produktów naftowych transportowanych nowymi rurociągami (mln ton)

- 14,5 - -

Dodatkowa moc przesyłowa energii elektrycznej na połączeniach transgranicznych (MW)

- 700 - -

Pojemność czynna podziemnych magazynów gazu ziemnego (mln m

3)

2018 2800 1621,73 2843

Roczna zdolność do odbioru gazu skroplonego dostarczonego drogą morską (mld m

3)

- 3 - 5

Pojemność czynna magazynów ropy naftowej i produktów ropopochodnych (mln m

3)

- 10 - -

Dzia

łan

ie

10.2

Liczba klientów podłączona do sieci gazowej (mln osób) 6,8 6,7 6,4 -

Liczba klientów podłączona do nowo wybudowanej (w wyniku realizacji projektów) sieci gazowej (mln osób)

0 Nie określono

- 0,088926

Źródło: opracowanie własne CRSG PS sp. z o.o. na podstawie Załącznika nr 1 Postęp rzeczowy do

Sprawozdania okresowego z realizacji Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko za I półrocze 2013, s.

7.



Stro

na8

1.1. Opis przedmiotu i celów badania

Badanie ewaluacyjne polegało na zidentyfikowaniu najważniejszych problemów

napotykanych przy relacji projektów przez beneficjentów działań 10.1 oraz 10.2 PO IiŚ.

Główny cel badania został sformułowany w następujący sposób:

1.2. Pytania ewaluacyjne

1. Jakie problemy/bariery wystąpiły w realizacji przedmiotowych projektów? Jakich

potencjalnych problemów w realizacji obecnych i planowanych projektów obawiają się

badani beneficjenci?

2. Jaki był wpływ tych problemów/barier na beneficjentów?

3. W jaki sposób problemy te mogą wpływać na utrzymanie trwałości projektów?

4. Które projekty w ramach poszczególnych działań były/są realizowane najsprawniej,

a które najsłabiej? Z czego to wynika? Jakich błędów unikać? Jakie dobre praktyki, które

mogą służyć potencjalnym beneficjentom tego typu działań można określić w ramach

projektów realizowanych przez Beneficjentów działań 10.1 i 10.2? – benchmarking, ze

szczególnym uwzględnieniem projektów kończących się.

5. Jakie elementy podczas pisania wniosku o dofinansowanie sprawiły najwięcej trudności?

6. Jakie wnioski z udziału w przedmiotowych konkursach wyciągnęli beneficjenci, którzy

startowali również w innych konkursach (np. w ramach Regionalnych Programów

Operacyjnych)? Dotyczy to tylko tych beneficjentów, którzy starali się o dofinansowanie

projektów twardych – infrastrukturalnych.

7. Gdyby w przyszłej perspektywie finansowej była możliwość wnioskowania o

dofinansowanie w analogicznych obszarach, czy obecni Beneficjenci byliby

zainteresowani realizowaniem projektów z dofinansowaniem ze środków UE? Jakie

byłyby to projekty, o jakiej wartości, jak duże (długość sieci

przesyłowych/dystrybucyjnych, pojemność magazynowa, ilość planowanych umów

przyłączeniowych, wolumen przesyłanego gazu itp.), lokalizacja (województwo)

8. Wpływ doświadczeń z obecnej perspektywy na zainteresowanie funduszami w przyszłej

perspektywie. Czy warto starać się od dofinansowanie w ramach funduszy unijnych

(konkretnie Programu Infrastruktura i Środowisko lub innego, który zastąpi obecny)? Czy

doświadczenia z obecnej perspektywy zachęcają/zniechęcają do korzystania ze środków

unijnych? Czy wpływają na zwiększenie/zmniejszenie ilości projektów planowanych do

zgłoszenia, ewentualnie wartość tych projektów?

Celem badania jest uzyskanie informacji nt. działań zapobiegawczych

(ewentualnie naprawczych) na podstawie zidentyfikowanych problemów, jak

również „katalog dobrych praktyk” realizacji projektów uwzględniający

specyfikę zarówno beneficjenta, jak i realizowanego przez niego projektu, do

wykorzystania przez przyszłych potencjalnych beneficjentów.



Stro

na9

Dotyczy tylko beneficjentów działania 10.2 POIiŚ.

9. Czy sposób wyboru oraz oceny projektów jest dobrze oceniany przez beneficjentów? Czy

pomaga wybrać projekty, które rzeczywiście potrzebują dofinansowania? Jakie

ewentualnie inne kryteria wyboru powinny być brane pod uwagę?

Osobne pytania ewaluacyjne dotyczyły projektów odrzuconych w ramach konkursów

z działania 10.2:

1. Na jakim etapie realizacyjnym znajdują się projekty, dla których złożono wnioski o

dofinansowanie w ramach działań 10.2 a nie zostały zakwalifikowane do

dofinansowania?

2. Czy projekty te posiadają:

a. studium wykonalności,

b. ważną decyzję środowiskową,

c. prawo do dysponowania gruntem na cele budowlane,

d. projekt budowlany,

e. pozwolenie na budowę,

f. dokumentację przetargową?

3. Czy projekty te mają zapewnione finansowanie ze środków własnych?

4. Czy rozpoczęto ich realizację rzeczową? Jeśli tak to na jakim etapie jest inwestycja?

5. Czy zmienił się zakres realizacji projektów, dla których złożono wnioski o dofinansowanie

w ramach działań 10.2, a nie zostały zakwalifikowane do dofinansowania? Jeśli tak to

w jakim stopniu?



Stro

na1

0

2. METODOLOGIA

2.1. Analiza danych zastanych

Analiza danych zastanych (desk research), a więc analiza źródeł wtórnych – rozpoczęła

właściwe badanie. Po pierwsze ze względu na potrzebę stworzenia bazy danych do badania

CATI wśród beneficjentów Działań 10.1 i 10.2 PO IiŚ (analiza wniosków o dofinansowanie),

po drugie ocenę należało rozpocząć od poszukiwania i analizy informacji, które już istnieją

i które dają wiedzę na temat kontekstu realizacji projektów.

W ramach niniejszego badania analizie poddane zostały:

wnioski o dofinansowanie projektów realizowanych w ramach Działania 10.1 i 10.2

PO IiŚ;

raporty z wdrażania poszczególnych projektów, realizowanych przy wsparciu

Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach działania 10.1 Programu

Infrastruktura i Środowisko;

raporty z wdrażania poszczególnych projektów, realizowanych przy wsparciu

Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach działania 10.2 Programu

Infrastruktura i Środowisko;

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2007 – 2013, Wersja 3.0;

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, Narodowe Strategiczne Ramy

Odniesienia 2007 – 2013, Szczegółowy opis priorytetów, Wersja 3.15, Warszawa, 6

grudnia 2013 r.;

sprawozdania okresowe z realizacji PO IiŚ za lata 2007-2013;

powstałe raporty dotyczące przedmiotu badania.

2.2. CATI (Computer Assisted Web Interview) - ankieta

kwestionariuszowa

Wywiad telefoniczny został przeprowadzony z przedstawicielami:

beneficjentów działania 10.1 PO IiŚ,

beneficjentów uwzględnionych na listach rankingowych konkursu w działaniu 10.2

PO IiŚ,

przedsiębiorstw figurujących na liście projektów odrzuconych w ramach Działania

10.2 PO IiŚ.

W przypadku beneficjentów działania 10.1 i 10.2 POIiŚ założono, iż badanie

przeprowadzone zostanie na próbie składającej się, co najmniej z 60 osób, przy czym w taki

sposób, aby dla każdego projektu były przeprowadzone co najmniej 2 wywiady7.

7 Ponieważ niektórzy beneficjenci realizują kilka projektów, zazwyczaj jedną z tych osób będzie

koordynator (odpowiedzialny za kilka projektów), a drugą kierownik projektu (może być również odpowiedzialny za więcej niż 1 projekt), stąd też szacowana liczba 60 badań.



Stro

na1

1

Ostatecznie udało się uzyskać zwrot odpowiedzi na poziomie 66% (40 poprawnie

wypełnionych ankiet) z beneficjentami działania 10.1 i 10.2 POiIŚ.

Natomiast z przedstawicielami przedsiębiorstw figurujących na liście projektów odrzuconych

zrealizowano 11 ankiet telefonicznych.

2.3. Telefoniczne indywidualne wywiady pogłębione (TIDI)

Uzupełnieniem wywiadów techniką CATI były prowadzone równocześnie wywiady

pogłębione. Przyjęto założenie, iż w trakcie realizacji ankiety kwestionariuszowej, ankieter

pogłębi najciekawsze kwestie, zwłaszcza w przypadku tych sytuacji, w których omawiane

będą sposoby rozwiązywania zaistniałych problemów.

2.4. Benchmarking

W ramach tej techniki wyłoniono projekty realizowane przez jednego z beneficjentów, które

zdaniem ewaluatorów są najsprawniej realizowane, a sposób ich zarządzania jest efektywny

i umożliwia skuteczne rozwiązywanie problemów.



Stro

na1

2

3. OPIS WYNIKÓW BADANIA

3.1. Ocena projektów realizowanych w ramach Działania 10.1 i

10.2 PO IiŚ

Udział w badaniu wzięli przedstawiciele beneficjentów projektów realizowanych w ramach

Działania 10.1 PO IiŚ oraz 10.2 PO IiŚ. Struktura udziału w próbie to odpowiednio 63%

(Działanie 10.2 PO IiŚ) oraz 37% (Działanie 10.1 PO IiŚ).

Wykres 2. Odpowiedź na pytanie w ankiecie: „W ramach, którego działania realizowali Państwo swój projekt?” [CATI, N=40]

Źródło: badanie własne CRSG PS Sp. z o.o.

Spośród 17 zbadanych projektów w ramach Działania 10.1 PO IiŚ, 3 z nich do chwili

realizacji ankiety zostały zakończone, 7 planowanych jest do zakończenia w najbliższych

6 miesiącach, tyle samo ma zakończyć się później niż w ciągu najbliższych 6 miesięcy.

W przypadku Działania 10.2 PO IiŚ żaden projekt nie został zakończony, 3 planuje się

zakończyć w najbliższych 6 miesiącach, aż 20 planowanych jest do zakończenia w okresie

powyżej 6 miesięcy od czasu realizacji projektu.

Tabela 3. Odpowiedź na pytanie w ankiecie: „Jaki jest stan realizacji Pana/Pani projektu?” [CATI, N=40]

Działanie 10.1 10.2 razem

Projekt został zakończony 3 0 3

Projekt jest w trakcie realizacji - koniec planowany jest w najbliższych 6 miesiącach

7 3 10

Projekt jest w trakcie realizacji - koniec planowany jest w okresie powyżej 6 miesięcy

7 20 27

Razem 17 23 40




Stro

na1

3

Jakie problemy/bariery wystąpiły

w realizacji przedmiotowych

projektów? Jakich potencjalnych

problemów w realizacji obecnych i

planowanych projektów obawiają

się badani beneficjenci?

Prawie połowa respondentów biorących udział w ankiecie to kierownicy projektu,

37% badanych to koordynatorzy, 15% pełniło obie te funkcje równocześnie w badanym

projekcie. Wykres 3. Odpowiedź na pytanie w ankiecie: „Jaką funkcję pełni/pełnił(a) Pan/Pani w tym projekcie?” [CATI, N=40]


Na etapie konceptualizacji badania przyjęto założenie, iż

problemy, jakie mogą pojawiać się w realizacji projektów

realizowanych w ramach Działania 10.1 oraz 10.2 PO IiŚ

mogą dotyczyć następujących obszarów: obszar realizacji

inwestycji, obszar otoczenia prawno-instytucjonalnego,

współpraca z instytucją wdrażającą obszar otoczenia

społecznego, obszar wewnętrzny instytucji realizującej projekt. W każdym z nich wyróżniono

możliwe do wystąpienia problemy. W przypadku wewnętrznej specyfiki działania danej

instytucji najczęściej wskazywano na: problemy kadrowe (17,5%), w dalszej kolejności na

problemy związane decyzyjnością (12,5%), co znamienne, aż 72,5% badanych uznało, że

nie napotkali w tym obszarze na trudności. Należy jednak ostrożnie podchodzić do

uzyskanych wyników, gdyż wielu respondentów (szczególnie pracowników niższego

szczebla) miało pewne obawy przed udzielaniem odpowiedzi na pytania dotyczące sytuacji

wewnętrznej instytucji. Z kolei cześć respondentów wychodziła z założenia, że jeśli nawet

pojawiły się wewnętrze problemy czy trudności to są one nieodłączną częścią dużych

instytucji i nie miały one bezpośredniego przełożenia na realizację projektu. W odniesieniu

do obszaru dotyczącego otoczenia społecznego 42,5% wskazań dotyczyło problemów

związanych z nastawieniem opinii publicznej do realizacji inwestycji, 30% dotyczyło niskiego

poziomu wiedzy na temat realizowanej inwestycji w społeczności lokalnej. Respondenci

podkreślali, że głównie są to problemy z nastawieniem właścicieli gruntów do realizowanej

inwestycji, co często przekłada się na opór ze strony miejscowych władz. Relatywnie rzadko

padały jednak odpowiedzi, że opór społeczności lokalnej był związany z obawą o

bezpieczeństwo. Z kolei 42,5% badanych nie napotkało żadnych problemów w tym

obszarze. Bywały przypadki, że gmina oczekiwała inwestycji i wspierała beneficjenta w jej

realizacji – dotyczyło to głownie projektów realizowanych na terenach dotąd

niezgazyfikowanych. Analizując obszar współpracy z instytucją wdrażającą najczęściej



Stro

na1

4

pojawiającymi się problemami były te związane z pozyskaniem potrzebnej do realizacji

projektu dokumentacji (25% wskazań). Pogłębione wypowiedzi wykazały, że dotyczy to

głownie długiego czasu oczekiwania na podpisanie umowy na dofinasowanie inwestycji.

Zdaniem części beneficjentów czas między złożeniem wniosku, a podpisaniem umowy

wynosi średnio rok, co stanowi istotny problem w przypadku projektów liniowych, gdzie

uwarunkowania zmieniają się bardzo szybko. Problem ten wiąże się z kolejną barierą, którą

była niska elastyczność projektu, co dotyczyło w szczególności ograniczonej możliwości

wprowadzania zmian w zaplanowanym projekcie (15% wskazań):

„Każda większa zmiana wymaga zgody instytucji wdrażającej, która często musi się

zapytać instytucji wdrażającej i to jest gdzieś ten brak elastyczności. Taka inwestycja

jest inwestycją płynną, ona może się zmieniać, jej przebieg może się zmienić, wartość

wskaźników, lista odbiorców – wszystko się może zmienić. A o każdą zmianę musimy

się pytać [..] nie da się tego zaplanować tak by wszystko szło po tej samej ścieżce jak

sobie zaplanowaliśmy w 2009 roku.” (koordynator projektu w działaniu 10.2)

Trzeba jednak zaznaczyć, że respondenci nie upatrywali braku elastyczności w samej

IW, ich zdaniem jest on po typowy dla struktury działań unijnych. Zwracano również

uwagę, że przez te lata Instytut Nafty i Gazu - Państwowy Instytut Badawczy wiele się

nauczył na temat specyfiki projektów realizowanych przez beneficjentów i aktualnie

współpraca układa się znacznie lepiej. Najmniej istotnymi problemami były te związane

z komunikacją z instytucją wdrażającą(5% wskazań) oraz ze współfinansowaniem

projektu (2% wskazań). Blisko 40% badanych nie napotkała w ogóle na trudności w tym

obszarze i podkreślała, że współpraca z Instytutem Nafty i Gazu – Państwowym Instytutem

Badawczym układa się im wzorowo. Najwięcej problemów pojawiało się w takich obszarach

jak otoczenie prawno-instytucjonalne oraz dotyczące samej realizacji projektu.

W ramach tego pierwszego najczęściej wskazywano na trudności z uzyskaniem zezwoleń

niezbędnych do realizacji inwestycji (62,5%), w dalszej kolejności na trudności z uzyskaniem

dokumentów niezbędnych do realizacji inwestycji (55%). Kwestie te dotyczą po pierwsze

trudności z uzyskaniem prawa do dysponowania nieruchomością na cele budowlane,

zarówno od właścicieli prywatnych jak i zarządców dróg, co z kolei rzutuje na możliwość

uzyskania pozwolenia na budowę i rozpoczęcie rzeczowej realizacji inwestycji. Wśród źródeł

tych problemów wymieniano również brak miejscowych planów zagospodarowania

przestrzennego, kwestie działek z nieuregulowanym stanem prawnym oraz trudności

z uzyskaniem decyzji środowiskowych. Znacznie mniej osób uznało, że w ich przypadku

barierą były przepisy i rozporządzenia utrudniające realizację inwestycji – jedynie 20%

badanych wskazało taką odpowiedź. Jako niekorzystne rozwiązania prawne podawano

niedawne rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie warunków technicznych jakim

powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie – zdaniem pewnej części respondentów

tworzy ono niekorzystne warunku dla realizacji części inwestycji gazowych. Zdecydowanie

częściej wskazywano jednak, że zasadniczym problemem nie są istniejące przepisy, a raczej

ich brak. W opinii niektórych respondentów problemowy jest fakt braku regulacji związanych

z korytarzami przesyłowymi i budowania inwestycji liniowych. Zdaniem beneficjentów brakuje

przede wszystkim jasnej polityki wspierania energetyki gazowej w Polsce, co przekłada się

na trudności z uzyskaniem dokumentów i zezwoleń niezbędnych do realizacji inwestycji. Dla

17,5% badanych trudnością były nagłe zmiany polityki i celów strategicznych (kraju), co po

części łączono ze wspomnianymi zmianami legislacyjnymi. Na żaden z wymienionych



Stro

na1

5

problemów wskazało 17,5% respondentów. Na etapie realizacji inwestycji beneficjenci

napotkali zdecydowanie najwięcej problemów, jedynie w przypadku 2,5% analizowanych

projektów nie napotkano żadnych problemów w tym obszarze (szczegółowe dane

przedstawia Wykres 4.) Połowa projektów napotkała na trudności z techniczną realizacją

inwestycji. W pewnych przypadkach wiązało się to z zastosowaniem nowej technologii

w skali danej instytucji (np. spółka dotąd nie realizowała projektów technologią skroplonego

gazu, bądź nie miała do czynienia z gazociągami podwyższonego średniego ciśnienia).

Nowa technologia wiązała się z odstępstwem od standardowych procedur, co przekładało

się w pewnym stopniu na realizację inwestycji. Zdecydowanie najczęściej wskazywaną

trudnością przy realizacji projektu był problem z odpowiednią realizacją harmonogramu

(77,5% badanych wskazało, iż mieli problemy w tym względzie). Częściowo trudności te były

pochodną problemów technicznych, lecz zdecydowanie częściej wskazywano, jako ich

źródło opóźnienia na etapie projektowania:

„W zasadzie to już tylko projekt, dofinasowanie, zgoda do dysponowania

nieruchomością to już idzie cała inwestycja. Tylko problem jest najczęściej z tą zgodą

[..] to jest największy problem. Bo potem jak nam instytucje dadzą pozwolenie na

budowę to już realizujemy inwestycje, ale problem to jest zawsze ten tylko jeden”

(kierownik projektu z działania 10.2)

Pozostałe problemy to przede wszystkim te związane z wykonawcami/podwykonawcami

(27,5% wskazań). Beneficjenci podkreśli, że w przypadku projektów współfinasowanych

przez UE mają znacznie mniejszy wpływ na wybór odpowiednich wykonawców.

W przypadku własnych inwestycji część instytucji korzysta z kręgu zaufanych wykonawców,

z którymi współpracują od lat. W przypadku procedury zamówień publicznych stosowanej

w projektach unijnych nie mają takiej możliwości, a wykonawcy wyłonieni w skutek przetargu

nie zawsze spełniają ich standardy. Stosunkowo rzadziej wymieniano problemy

z osiągnieciem zakładanych wskaźników (17,5% wskazań). Problem ten dotyczył

w szczególności wskaźnika Liczby klientów podłączonych do nowo wybudowanych ( w

wyniku realizacji projektów) sieci gazowej który w opinii części beneficjentów jest najbardziej

problematyczny do osiągnięcia, gdyż w ostateczności jest on uzależniony od klienta

końcowego. Również opóźnienia w harmonogramie utrudniają późniejsze osiągnięcie tego

wskaźnika:

„Jeśli opóźnimy się z realizacją o 2 czy 3 lata to o 2,3 lata mamy krótszy okres na

pozyskanie odpowiedniej liczby odbiorców żeby spełnić wymagania i to akurat w

naszej branży, w naszym przypadku jest bardzo dużo” (kierownik projektu z działania

10.2)

Zdecydowanie rzadziej padały obawy o osiągnięcie wskaźnika długości sieci przesyłowej.

W opinii respondentów jego osiągniecie nie stanowi większego problemu, a w przypadku

kilku projektów mógł by być on nawet wyższy gdyby nie ograniczenia czasowe. Najrzadziej

pojawiały się problemy z monitoringiem i nadzorowaniem realizowanej inwestycji

(10% wskazań).



Stro

na1

6

Wykres 4. Odpowiedź na pytanie w ankiecie: „Jakie trudności i w jakim obszarze wystąpiły w trakcie realizacji projektów w ramach Działań 10.1 i 10.2 POiIŚ?” [CATI, N=40]




Stro

na1

7

Jaki był wpływ tych

problemów/barier na

beneficjentów?

W przypadku 52% projektów problemy, na które wskazywali

respondenci przełożyły się na funkcjonowanie danej instytucji, czy

przedsiębiorstwa. Jeśli mowa o zróżnicowaniu na działania to

w przypadku Działania 10.1 PO IiŚ 53% badanych uznało, że

problemy te miały na nich wpływ oraz 52% w przypadku Działania 10.2 PO IiŚ.

Wykres 5. Odpowiedź na pytanie w ankiecie: „Czy wskazane przez Pana/Panią problemy przełożyły się w jakikolwiek sposób na funkcjonowanie Państwa instytucji/przedsiębiorstwa?” [CATI, N=40]


Wśród opinii badanych na temat tego, w jaki sposób problemy te przełożyły się na

funkcjonowanie ich instytucji mówiono o tym, iż przede wszystkim musieli nauczyć się

współpracować z IW, przestawić strukturę firmy tak, aby było możliwe realizowanie projektów

współfinansowanych z UE (dopasowanie do wymagań, zaangażowanie odpowiedniej ilości

osób, nowy podział zadań, nauka nowych procedur). Wskazywano również na konieczność

większej skrupulatności, większej czujności pracowników w wypełnianiu dokumentów, przez

co realizowane zadania zajmują więcej czasu. Problemy te miały również wpływ na

harmonogram prac, pojawiła się konieczność przenoszenia zadań na kolejne kwartały. Co

ważne napotkane problemy nie rzutowały w opinii beneficjentów na kondycje, czy

konkurencyjność samej instytucji. Respondentów zapytano także o sposoby zapobiegania

takim sytuacjom, wskazywano tutaj najczęściej na to, iż bierze się je pod uwagę już na

etapie przygotowania projektu i odpowiednio projektuje harmonogram. Do stosunkowo

najczęściej wskazywanych sposobów rozwiązywania problemów należały przede wszystkim

rozmowy i negocjacje z interesariuszami projektu. Często podkreślano, że jest to podstawa

rozwiązywania wszelkich trudności. W przypadku problemów z opinią i społecznością lokalną

organizowane są spotkania oraz kampanie społeczne. Szczególnie przydatne zdaniem

respondentów jest włączenie w swoje działania władz gminnych, których wsparcie znacznie

ułatwia realizację inwestycji na danym terenie. W kwestii wymagań stawianym instytucjom

w związku ze specyfiką projektów współfinansowanych przez UE organizowane są szkolenia

dla pracowników, wdrażane są nowe procedury, sposoby zarządzania, buduje się

odpowiednie zespoły zadaniowe. Istotny jest również stały kontakt z instytucją wdrażającą,

pozyskiwanie bieżących informacji, konsultowanie problemów i wspólne szukanie ich

rozwiązań.



Stro

na1

8

Zapytano również respondentów czy ich zdaniem napotkane problemy są charakterystyczne

tylko dla danego projektu, czy też może stanowią specyfikę wszystkich projektów

realizowanych w ramach poszczególnych działań. Jedynie w przypadku czterech projektów

stwierdzono, że napotkane trudności były związane głównie z charakterem realizowanej

inwestycji. Zadaniem tych respondentów problemy wynikały wprost ze skompilowania

technicznego projektu. Co znamienne zdecydowana większość badanych stwierdziła, że

napotykane problemy są charakterystyczne dla wszystkich projektów realizowanych

w ramach działania 10.1 i 10.2. Podkreślali oni, że realizacja inwestycji współfinasowanej ze

środków UE nie ma zasadniczego wpływu na przebieg działań:

„Jedyna różnica pomiędzy realizacją projektu inwestycyjnego przy udziale środków

unijnych i bez tych środków to są: termin, który nas zobowiązuje oraz więcej

dokumentacji, którą musimy składać do instytucji wdrażającej. Natomiast cała reszta

toczy się tym samym trybem i sposobem – musimy pozyskać zgody, musimy

zaprojektować i musimy zrealizować” (koordynator projektu z działania 10.2).

Zdaniem większości badanych napotykane problemy są przede wszystkim typowe dla

charakteru danej inwestycji, a działania w ramach, których są one realizowane, są rzeczą

wtórną. Potwierdzają to wcześniejsze wskazania respondentów – zasadnicza większość

napotykanych problemów podczas realizacji inwestycji leżała poza obszarem

współpracy z Instytucją Wdrażającą A najświeższy wpływ terminowy przebieg

realizacji miał etap projektowania inwestycji:

„Jeżeli jest budowa to jest ona realizowana. Problemy są na etapie projektowania,

głównie z własnościami prywatnymi, z uzyskaniem dostępu do gruntu.” (kierownik

projektu z działania 10.2 )

Przy czym dotyczy to w szczególności inwestycji liniowych, gdzie ilość niezbędnych

pozwoleń siłą rzeczy jest większa, niż przy inwestycjach punktowych. Beneficjenci

realizujący projekty dotyczące np. budowy podziemnego magazynu gazu nie narzekali

z reguły na takie problemy. Problem ten jest również stosunkowo mniejszy w przypadku

projektów indywidualnych, gdzie kluczowe projekty dzięki specustawom są realizowane

sprawniej:

„Jeśli chodzi o nasze gazociągi to są one realizowane na podstawie spec ustawy - to

nam znacznie ułatwia jeśli chodzi o te kwestie lokalne” (kierownik projektów

realizowanych w działaniu 10.1)

Niemniej jednak również dla beneficjentów 10.1 problem ten był znamienny:

„Mamy kilka projektów, które realizujemy poza spec ustawią i tutaj pojawiają się

dodatkowe problemy, które są związane z dostępem do terenu” (koordynator projektów

realizowanych w działaniu 10.1).

Nasilenie trudności formalno-prawnych ma również pewne rozmieszczenie geograficzne.

Kierownicy realizujący projekty na terenie aglomeracji miejskich podkreślali, że w ich

przypadku inwestycja idzie nieco łatwiej, gdyż dodatkowa infrastruktura gazowa nie stanowi



Stro

na1

9

dla mieszkańców większego problemu. Dużo trudniej jest w przypadku inwestycji liniowych

przebiegających przez tereny rolne lub zalesione, gdzie problem ten z reguły przybiera

większą skalę.

Co znamienne, aż w przypadku 75% projektów respondenci byli zdania, iż obecnie

pojawiające się problemy mogą nadal występować.

Wykres 6. Odpowiedź na pytanie w ankiecie: „Biorąc pod uwagę Państwa obecne doświadczenia, czy dostrzega Pan/Pani ryzyko pojawienia się tych lub innych problemów w realizacji obecnych projektów?” [CATI, N=40]


Na pytanie, czy ankietowani widzą możliwość pojawienia się tego typu problemów

w przyszłości, aż 72,5% uznało, że tak, jedynie 20% uznało, że nie ma takiego zagrożenia.

Wykres 7. Odpowiedź na pytanie w ankiecie: Czy widzi Pan/Pani możliwość pojawienia się problemów w realizacji przyszłych projektów? [CATI, N=40]


Rozkład odpowiedzi na pytania dotyczące możliwości pojawienie się podobnych problemów

w obecnych i przyszłych projektach pozwala sądzić, że najczęściej wskazywane problemy są

nieodłączną częścią wszystkich gazowych inwestycji infrastrukturalnych.



Stro

na2

0

W jaki sposób problemy

te mogą wpływać na

utrzymanie trwałości

projektów?

Ponad 60% badanych osób jest przekonana, że pojawiające się

problemy nie będą rzutowały na rezultaty projektu. Bardziej

podzielone zdania mają oni w kwestii produktów projektu, 47,5%

badanych uznało, że zdecydowanie nie i raczej nie będzie miało to

wpływu, natomiast 40% uznało, że raczej będzie miało wpływ i zdecydowanie będzie miało

to wpływ na produkty projektu.

Wykres 8. Odpowiedź na pytanie w ankiecie: „Jak się Panu/Pani wydaje, czy napotkane problemy będą w przyszłości rzutowały na rezultaty projektu?” [CATI, N=40]


Wykres 9. Odpowiedź na pytanie w ankiecie: Jak się Panu/Pani wydaje, czy napotkane problemy będą w przyszłości rzutowały na produkty projektu? [CATI, N=40]


Dodatkowo koordynatorów oraz kierowników poszczególnych projektów zapytano również,

jakie ich zdaniem rozwiązania o charakterze systemowym pozwoliłyby uniknąć podobnych

problemów w przyszłości. Blisko polowa badanych wskazywała na potrzebę wprowadzenia

zmian ustawowych w zakresie uproszenie dostępu do gruntów (52,5%). Zdecydowanie

najczęściej wskazywano na potrzebę wprowadzenia zapowiadanej ustawy o Korytarzach

Przesyłowych. Zdaniem tych respondentów pozwoliłaby ona rozwiązać większość

problemów występujących na etapie projektowania. Podkreślali to również beneficjenci

działania 10.1 zauważając, że specustawy są działaniem doraźnym i na dłuższą metę nie

rozwiązują podstawowych problemów. Sporadycznie wskazywano, na potrzebę zmian

w ustawie o gruntach rolnych oraz ustawie Prawo Zamówień Publicznych.. Potrzebę zmian

widziało 35% osób, ale nie potrafili oni sprecyzować swoich propozycji. Najczęściej

wskazywały one na ogólną potrzebę uproszczenia procedur. Natomiast 12,5% osób nie

potrafiło wskazać żadnych systemowych propozycji rozwiązywania problemów.



Stro

na2

1

Dane zebrane w toku badania pozwalają stwierdzić, że napotykane przez beneficjentów

działania 10.1 i 10.2 problemy są w zasadzie stałe i powtarzalne. Wynikają one głównie

z uwarunkowań prawno-instytucjonalnych rynku gazu w Polsce i pojawiały się w rożnej

formie i z różnym nasileniem w przeważającej liczbie analizowanych projektów. Co więcej

respondenci w większości spodziewali się ich wystąpienia, jeśli nie w obecnych to

w przyszłych projektach. Jak pokazują zebrane dane ilościowe, a co podkreślali również

w rozmowach kierownicy i koordynatorzy poszczególnych projektów, problemy te są

nieodłączną cechą wszystkich projektów infrastrukturalnych, niezależnie czy są one

współfinasowane ze środków unijnych czy też nie. Wszystko to powoduje, że potencjalne

problemy są wkalkulowywane w realizację większości inwestycji. Tym bardziej, że jak

wykazano w części analitycznej, większość respondentów stwierdziła, że na pojawianie się

pewnych trudności, czy problemów w zasadzie nie ma bezpośredniego wpływu (np. czas

uzyskania prawa do dysponowania nieruchomością na cele budowlane). Można zatem

uznać, że napotykane przez beneficjentów problemy stanowią w głównej mierze pewien

konglomerat trudności o charakterze systemowym. Jednocześnie w każdym przypadku

problemy przybierają cech indywidualnych dla danej inwestycji, co zdaniem niektórych

rezydentów wyklucza stosowanie jakichkolwiek rozwiązań szablonowych (szczególnie

w przypadku inwestycji liniowych).

Na wstępie należy zaznaczyć, że zebrane dane nie

pozwalają w sposób jednoznaczny wskazać

najskuteczniej realizowanego projektu. Głównie z racji

istnienia dużej liczby zmiennych niezależnych, które

powodują, że każde takie rozstrzygnięcie w świetle

zebranych danych byłoby czysto arbitralne. Dlatego też

niniejszy benchmarking ma charakter ściśle poglądowy

i stawia sobie za cel przede wszystkim przedstawienie

rozwiązań modelowych. Z racji tego, że problemy

napotykane przez beneficjentów mają w głównej

mierze charakter systemowy, jako egzemplifikacje działań modelowych, wybrano nie tyle

konkretne sposoby rozwiązywania danego problemu, ile strukturalne i proceduralne metody

zapobiegania i przezwyciężania trudności występujących przy realizacji inwestycji. Jako

przykład takiego rozwiązania można wskazać przede wszystkim Polską Spółkę Gazownictwa

Sp. z o.o., która realizuje projekty w ramach działania 10.2. Za wyborem tego projektodawcy

przemawiały następujące przesłanki:

W działaniu 10.2 typowe problemy dla projektów infrastrukturalnych wstępują

w większym natężeniu (np. brak specustaw przy inwestycjach liniowych);

Projektodawca realizuje najwięcej projektów w ramach działania 10.2 (18 na 23

projekty wskazane przez Instytut Nafty i Gazu – Państwowy Instytut Badawczy);

Przejrzysta struktura instytucjonalna ułatwiająca uzyskanie możliwe szerokiego

wachlarza informacji na temat poszczególnych projektów (ułatwiony dostęp do

kierowników i koordynatorów poszczególnych projektów).

Na początek należy podkreślić, że Polska Spółka Gazownictwa jest aktualnie po konsolidacji

6 odrębnych spółek odpowiedzialnych za 18 projektów współfinasowanych ze środków UE.

Aktualnie PSG występuję jako jeden beneficjent wszystkich projektów, a poszczególne spółki

Które projekty w ramach poszczególnych

działań były/są realizowane najsprawniej,

a które najsłabiej? Z czego to wynika?

Jakich błędów unikać? Jakie dobre

praktyki, które mogą służyć

potencjalnym beneficjentom tego typu

działań można określić w ramach

projektów realizowanych przez

Beneficjentów działań 10.1 i 10.2? –

benchmarking, ze szczególnym

uwzględnieniem projektów kończących

się.



Stro

na2

2

zostały przekształcone w oddziały, których zasoby są wykorzystywane do realizacji

poszczególnych inwestycji. Nad koordynacją działań czuwa specjalnie powołana w tym celu

centrala, która jest odpowiedzialną również za wszelkie kontakty z instytucją wdrażającą. Co

znamienne instytucja przeszła pewne przekształcenia wskutek realizacji inwestycji

z udziałem środków unijnych. Wiązało się to przede wszystkim z odpowiedzią na wymogi

formalne i proceduralne instytucji wdrażającej:

„Wymogi związane z pozyskaniem dotacji uczą nas nowego podejścia do realizacji

inwestycji […] instytucja (wdrażająca) narzuca na nas określony tryb postępowań

przetargowych, sposobu i częstotliwości raportowania, zobowiązuje do trzymania się

harmonogramu. Sama świadomość tego, że mamy dofinansowanie też motywuje do

bardziej skrupulatniej pracy”. (osoba odpowiedzialna za realizację projektów w spółce)

W celu sprostania nowym wymaganiom dostosowano istniejące procedury do potrzeb

instytucji wdrażającej, odpowiednio przeszkolono pracowników oraz wyczulono ich, że

realizacja projektu unijnego wymaga innego podejścia, niż w przypadku inwestycji własnych.

Dotyczy to przede wszystkich monitoringu i sprawozdawczości z prowadzonych działań.

Dobrą praktyką jest wprowadzenie księgowości opartej o system SAP, dzięki czemu

wyeliminowano wszelkie problemy i niejasności w tym zakresie. Zdaniem koordynatorów

z poszczególnych oddziałów zmiany te przyniosły pozytywne efekty:

„Jeżeli chodzi o samą politykę i tego jak firma ma współpracować w ramach

dofinansowania to powiem szczerze, że my zrobiliśmy duży krok w celu dostosowania

się do wymogów i standardów jakie oczekuje UE. Personalnie jesteśmy poukładani, z

ostatnich kontroli jakie mieliśmy - w księgowości na przykład – mamy informację, że to

na podstawie różnych projektów, że jest naprawdę to jest u nas dobrze.” (pracownik

jednego z oddziałów spółki)

Co szczególnie istotne zmiany te znalazły także odzwierciedlenie w zmianie organizacji

realizacji projektów. Przede wszystkim powołano odpowiednie zespoły zadaniowe, lub

wzmocniono istniejące, które mają za zadanie przewidywanie ewentualnych problemów

i rozwiązywanie zaistniałych na bieżąco. W skład zespołów wchodzą przedstawiciele

wszystkich pionów biorących udział w procesie inwestycyjnym, co zdaniem respondentów

powoduje sprawniejszy przepływ informacji, lepsze zarządzanie i często pozwala

zareagować dużo szybciej, niż by to było w przypadku klasycznej struktury zarządzania.

Potwierdzają to słowa koordynatora jednego z projektów:

„Różne obszary tu mamy, bo i zamówienia publiczne i współfinansowanie oraz kwestie

techniczne czy projektowe - zespół zadaniowy tworzą osoby kompetentne we

wszystkich tych dziedzinach. Można w sprawny i bardzo szybki sposób zareagować

i jest to bardzo dobrym rozwiązaniem” (Kierownik projektu realizowanego przez spółkę)

Respondenci podkreślają, że takie zespoły zadaniowe stały się podstawowym narzędziem

identyfikacji i rozwiązywania napotkanych problemów przy realizacji projektów

infrastrukturalnych. Typowo projektowe podejście do realizacji inwestycji unijnych przynosi

efekty także w przypadku innych beneficjentów, którzy stosują podobne rozwiązania.



Stro

na2

3

W działaniu 10.1 takim przykładem jest między innymi spółka Gaz System S.A., która

wypracowała swój autorski system „gaz-step”:

„Wprowadziliśmy metodykę „gaz-step”, która jest oparta na metodyce „TenStep” – czyli

metodyce zarządzania projektami. To ujednoliciło w pewien sposób, to jak są te

inwestycje u nas prowadzone. Jest to też bardziej przejrzyste, mamy bardzo ścisły

sposób raportowania tych inwestycji” (koordynator projektów realizowanych przez

spółkę)

Zdaniem respondenta dzięki tej metodzie inwestycje od strony teoretycznej są

zabezpieczone. Słuszność systemowego podejścia do realizacji inwestycji

infrastrukturalnych, potwierdzają także pośrednio wypowiedzi pozostałych projektodawców,

którzy podkreślali również, ze stosowane przez nich procedury quasi projektowe przynoszą

efekty. Jednak pełna realizacja projektów w takim trybie, pozwala przede wszystkim na

strukturalne i systemowe przygotowanie się instytucj, na pojawienie się ewentualnych

problemów oraz ułatwia współpracę z instytucją wdrażającą, co niekiedy stanowi dodatkowe

obciążenie dla osób odpowiedzialnych ze realizację inwestycji współfinasowanych ze

środków unijnych.



Stro

na2

4

Dotyczy tylko beneficjentów działania

10.2 POIiŚ.

Czy sposób wyboru oraz oceny projektów

jest dobrze oceniany przez beneficjentów?

Czy pomaga wybrać projekty, które

rzeczywiście potrzebują dofinansowania?

Jakie ewentualnie inne kryteria wyboru

powinny być brane pod uwagę?

Beneficjentom, którzy realizowali projekty w ramach

Działania 10.2 PO IiŚ zadano dodatkowe pytania

dotyczące procedury konkursowej. Jak wynika

z analizy ich odpowiedzi prawie 70% badanych

uznało, iż ocenia ją raczej dobrze lub zdecydowanie

dobrze. Niecałe 9% ocenia ją raczej źle.

Wykres 10. Odpowiedź na pytanie w ankiecie: Jak Pan/Pani ocenia procedurę wyłaniania wniosków? [CATI, N=23]


Pomimo stosunkowo dobrej oceny samej procedury konkursowej, badani dostrzegają w niej

pewne problemy (52,17% badanych zadeklarowało, iż widzi pewne bariery w sposobie oceny

i wyboru projektów do dofinansowania). Jednak w większości respondenci nie podawali

jasnych źródeł dostrzeganych przez nich barier. Najczęściej jako pewną przeszkodę

wskazywano ocenę merytoryczną ( np. część dotycząca gotowości do realizacji projektu).

W szczególności wymóg uzyskania decyzji środowiskowej oraz związanych z nią procedur

sprawiał problemy. Podkreślano również fakt dużej ilości załączników i powtarzających się

dokumentów. Zdaniem części respondentów wymogi te stanowią pewną barierę, jeśli się

weźmie pod uwagę krótki czas na przygotowanie wniosku. Warto podkreślić, że zauważalna

cześć beneficjentów korzystała z pomocy firm zewnętrznych przy konstruowaniu wnioski

o dofinasowanie, co w ich opinii znacznie ułatwiło im aplikowanie o środki.

Wykres 11. Odpowiedź na pytanie w ankiecie: Czy Pana/Pani zdaniem istnieją bariery w sposobie oceny i wyboru projektów do dofinansowania? [CATI, N=23]



Stro

na2

5

Jakie elementy podczas

pisania wniosku

o dofinansowanie

sprawiły najwięcej

trudności?


Wśród propozycji zmian w zakresie kryteriów jakie powinno się brać pod uwagę przy

wyborze projektodawcy, wskazywano na takie propozycje jak: dodatkowe punkty za

realizację inwestycji na „trudnych” terenach, tzn. tam gdzie jest potrzeba tego typu inwestycji,

ale pojawiają się problemy z zainteresowaniem społeczności lokalnej skorzystaniem z usług

świadczonych przez daną instytucję. Sugeruje się również, aby lepiej sprawdzać

wiarygodność projektodawców, gdyż ich brak profesjonalizmu i odpowiedniego

przygotowania do realizacji inwestycji przedłuża procedurę konkursową.

Chcąc dokonać oceny stosowanej procedury konkursowej

poproszono respondentów o określenie stopnia trudności

wypełniania poszczególnych elementów wniosku o dofinansowanie.

Skala ocen możliwa była o 1 - bardzo trudne w wypełnieniu, a 5 -

bardzo łatwe w wypełnieniu. Najtrudniejszym elementem do

wypełnienia dla badanych beneficjentów była część wniosku dotycząca „oceny wpływu

oddziaływania na środowisko” (średnia ocen wyniosła 3,18), dalej była to część związana ze

„zgodnością z politykami i prawem wspólnotowym” (średnia 3,30), „plan finansowania”

(średnia ocen 3,35), „analiza kosztów i korzyści” (średnia 3,47), „zasadność wkładu

publicznego” (średnia ocena 3,53), „harmonogram” (średnia 3,57), najmniej problemów

sprawiały takie elementy jak „wyniki studium wykonalności” (średnia ocen 3,72) oraz

„informacje na temat projektu” (średnia ocen 3,74).

Wykres 12. Odpowiedź na pytanie w ankiecie: Ocena trudność wypełnienia poszczególnych elementów wniosku o dofinansowanie projektu (na skali, gdzie 1 oznaczało bardzo trudne w wypełnieniu, a 5 bardzo łatwe w wypełnieniu). [CATI, N=40]


Wyniki badania nie dają jednoznacznej odpowiedzi na pytanie odnośnie tego, czy

skompletowanie wszystkich niezbędnych załączników do wniosku o dofinansowanie sprawiło

projektodawcom problem. Jak się okazuje 45% badanych zadeklarowała, iż stanowiło to

problem, tyle samo uznało, że nie stanowiło to problemu.



Stro

na2

6

Wykres 13. Odpowiedź na pytanie w ankiecie: Czy w Pana/Pani przypadku problemem było skompletowanie załączników do wniosku o dofinansowanie projektu? [CATI, N=40]


Wśród odpowiedzi, na temat tego, co można byłoby zrobić, aby uprościć procedurę

konkursową w przyszłości pojawiały się następujące propozycje:

skrócić/uprościć wniosek (poprzez zmniejszenie liczby załączników, skrócenie studium

wykonalności, skrócenie części opisowej, zrezygnowanie z dokumentów, które nie są

wymagane prawnie);

umożliwienie składania wniosku drogą elektroniczną;

skrócić terminy ogłaszania i rozstrzygania konkursu.

Zdaniem niektórych respondentów szczególnie problematyczne były przedłużające się

terminy rozstrzygania konkursu w obecnej perspektywie. Co więcej część beneficjentów

uważa, że znikoma ilość informacji na temat przyszłej perspektywy (brak konkretów) może,

mieć wpływ na pojawienie się podobnych problemów w przyszłej perspektywie finansowej

UE:

„Jeśli my na przykład dzisiaj mielibyśmy rozpocząć przygotowania do budowy jakiejś

tam sieci dystrybucji gazu w jakimś tam miejscu. To my potencjalnym klientom nie

jesteśmy w stanie nic powiedzieć. Ponieważ pytają: kiedy zbudujecie? Kiedy będzie

konkurs? No na dziś to nie wiadomo, może w ciągu roku, może wciągu dwóch lat,

może w ciągu trzech lat. I klienci patrzą na nas trochę tak niepoważnie.” (kierownik

projektu z działania 10.2)



Stro

na2

7

Jakie wnioski z udziału w przedmiotowych

konkursach wyciągnęli beneficjenci, którzy

startowali również w innych konkursach (np.

w ramach Regionalnych Programów

Operacyjnych)? Dotyczy to tylko tych

beneficjentów, którzy starali się o

dofinansowanie projektów twardych –

infrastrukturalnych.

Gdyby w przyszłej perspektywie finansowej była

możliwość wnioskowania o dofinansowanie w

analogicznych obszarach, czy obecni Beneficjenci byliby

zainteresowani realizowaniem projektów z

dofinansowaniem ze środków UE? Jakie byłyby to

projekty, o jakiej wartości, jak duże (długość sieci

przesyłowych/dystrybucyjnych, pojemność magazynowa,

ilość planowanych umów przyłączeniowych, wolumen

przesyłanego gazu itp.), lokalizacja (województwo)?

Wśród badanych beneficjentów 42,5 % z nich brało

udział w innych konkursach, które dotyczyły projektów

infrastrukturalnych. Te właśnie osoby zapytano

o doświadczenia związane z aplikowaniem

o dofinansowanie a później o realizację. Wskazano na

takie ułatwienia jak jednoetapowość konkursu oraz to,

że jest jedna osoba do kontaktu w instytucji

organizującej konkurs. Ponadto wskazywano na lepsze

dopasowanie wskaźników w przypadku jednej z instytucji8.

Wykres 14. Odpowiedź na pytanie w ankiecie: Czy brali Państwo udział w innych konkursach (dotyczy tylko konkursów na projekty twarde - infrastrukturalne): [CATI, N=40]


Ponad 90% badanych uznała, że jest

zainteresowana ubieganiem się o środki

unijne na finansowanie inwestycji w tym

samym obszarze w przyszłych latach. Jedynie

5% respondentów uznało, że nie są

zainteresowani.

8 W RPO jedynym wskaźnikiem była długość wybudowanych lub zmodernizowanych gazociągów, a dodatkowe wskaźniki w PO

IiŚ (ilość podłączeń) nie są w zakresie naszej normalnej działalności.



Stro

na2

8

Wpływ doświadczeń z obecnej perspektywy na

zainteresowanie funduszami w przyszłej perspektywie.

Czy warto starać się od dofinansowanie w ramach

funduszy unijnych (konkretnie Programu Infrastruktura i

Środowisko lub innego, który zastąpi obecny)? Czy

doświadczenia z obecnej perspektywy

zachęcają/zniechęcają do korzystania ze środków

unijnych? Czy wpływają na zwiększenie/zmniejszenie

ilości projektów planowanych do zgłoszenia, ewentualnie

wartość tych projektów?

Wykres 15. Odpowiedź na pytanie w ankiecie: Czy są Państwo zainteresowani ubieganiem się o środki unijne na finansowanie inwestycji w tym samym obszarze w przyszłych latach? [CATI, N=40]


W celu oceny doświadczeń jakie nabyli

beneficjenci dzięki realizacji projektów

w ramach PO IiŚ poproszono ich

o odniesienie się do kilku stwierdzeń, na

skali od 1 do 5, gdzie 1 oznaczało

zdecydowanie się nie zgadzam, a 5-

zdecydowanie się zgadzam. Analiza danych

wykazuje, iż w zdecydowanej większości

realizacja projektu w ramach POIiŚ wpłynęła

na zainteresowanie beneficjentów podobnym programem w przyszłej perspektywie.

Wykres 16. Odpowiedź na pytanie w ankiecie: Realizacja projektu w ramach POIiŚ wpłynęła na nasze zainteresowanie, jako beneficjentów, podobnym programem w przyszłej perspektywie. [CATI, N=40]




Stro

na2

9

Zdaniem 98% badanych warto się starać o dofinansowanie w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko Wykres 17. Odpowiedź na pytanie w ankiecie: Warto się starać o dofinansowanie w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. [CATI, N=40]


Oceniając obecne zasady przyznawania dotacji unijnych, 75% badanych uznało, że

zachęcają one do wnioskowania o dofinansowanie projektów (suma ocen na poziomie 5 i 4). Wykres 18. Odpowiedź na pytanie w ankiecie: Obecne zasady przyznawania dotacji unijnych zachęcają do korzystania z nich w przyszłości. [CATI, N=40]


Zdecydowanie się zgadza lub zgadza ze stwierdzeniem, iż „biorąc pod uwagę obecne

doświadczenia zgłosilibyśmy więcej projektów do realizacji” łącznie 65% respondentów.

Natomiast 48% uznało, że zgłosiłoby projekty o wyższej wartości.



Stro

na3

0

Wykres 19. Odpowiedź na pytanie w ankiecie: Biorąc pod uwagę obecne doświadczenia zgłosilibyśmy więcej projektów do realizacji. [CATI, N=40]




Stro

na3

1

Na jakim etapie realizacyjnym znajdują się projekty, dla których złożono wnioski o dofinansowanie w ramach działań 10.2 a

nie zostały zakwalifikowane do dofinansowania?

a) Czy projekty te posiadają: studium wykonalności, ważną decyzję środowiskową, prawo do dysponowania gruntem na

cele budowlane, projekt budowlany, pozwolenie na budowę, dokumentację przetargową?

b) Czy rozpoczęto ich realizację rzeczową? Jeśli tak to na jakim etapie jest inwestycja?

c) Czy projekty te mają zapewnione finansowanie ze środków własnych?

d) Czy zmienił się zakres realizacji projektów, dla których złożono wnioski o dofinansowanie w ramach działań?10.2, a

nie zostały zakwalifikowane do dofinansowania? Jeśli tak to w jakim stopniu?

e)

3.2. Stan realizacji projektów odrzuconych w ramach Działania

10.2 POiIŚ

Spośród 11 badanych projektów 3 nie są realizowane w ogóle, 7 jest w trakcie realizacji lub

planowania, a 1 jest zakończony.

Tabela 4. Odpowiedź na pytanie w ankiecie: Proszę powiedzieć na jakim etapie realizacyjnym znajduje się projekt, dla którego złożono wniosek o dofinansowanie? [CATI, N=11]

Odpowiedź % Liczba

Projekt nie jest realizowany 18,18% 3

Projekt jest w trakcie realizacji/planowania 18,18% 7

Projekt zakończony 9,09% 1 Źródło: badanie własne CRSG PS Sp. z o.o.

W 8 przypadkach projekt ma już studium wykonalności, w 7 posiada ważną decyzję

środowiskową, w 6 pozwolenie na budowę, w 5 projekt budowlany, w 4 dokumentację

przetargową oraz prawo do dysponowania gruntem na cele budowlane.

Wykres 20. Odpowiedź na pytanie w ankiecie: Proszę powiedzieć czy projekt posiada któryś z następujących elementów: [CATI, N=11]


* Odpowiedzi nie sumują się do 11 projektów, gdyż była możliwość zaznaczenia wielu elementów.



Stro

na3

2

W 8 przypadkach projekty mają zapewnione finansowanie ze środków własnych danej

instytucji.

Wykres 21. Odpowiedź na pytanie w ankiecie: Czy projekty mają zapewnione finansowanie ze środków własnych? [CATI, N=11]


Na pytanie odnośnie tego w jaki sposób, brak dofinansowania wpłynął na zakres realizacji

projektu w przypadku 6 projektów ograniczono zakres realizacji projektu.

Wykres 22. Odpowiedź na pytanie w ankiecie: Jak się Panu/Pani wydaje, w jakim stopniu brak dofinansowania wpłynął na zakres realizacji tego projektu? [CATI, N=11]


W przypadku 7 projektów rozpoczęto już realizację rzeczową.

Wykres 23. Odpowiedź na pytanie w ankiecie: Czy rozpoczęto już realizację rzeczową? Jeśli tak to na jakim etapie znajduje się ta inwestycja? [CATI, N=11]




Stro

na3

3

Jak wskazują wyniki badania 3 z 11 projektów zostało zaniechanych wskutek braku

dofinasowania z środków UE. W przypadku 5 projektów zakres został zmieniony w stosunku

do wniosku o dofinasowanie – projekty zostały zmniejszone do skali opłacalnej ekonomiczne

dla projektodawcy. Trzy projekty zostały wstrzymane, a czas ich realizacji został odroczony

w przyszłość. Część instytucji liczy na to, że uda im się je sfinansować w nowym okresie

programowania. Tylko 1 projekt został zrealizowany w całości pomimo braku dofinasowania. Tabela 5. Odpowiedź na pytanie w ankiecie: W jakim dokładnie wymiarze brak dofinansowywania wpłynął na ostateczny zakres realizacji tego projektu? [CATI, N=11]

Odpowiedź Liczba

Z powodu braku dofinansowania projekt będzie realizowany w innym zakresie.

2

Zakres projektów zmienił się znacznie na tyle ile było to dla nas opłacalne ekonomicznie, na nowo zrobiliśmy analizę i na nowo wykonujemy poszczególne elementy

1

Projekt nie został podjęty wskutek braku dofinansowania 1

Z powodu braku dofinansowania projekt nie został wcale zrealizowany 1

Zaniechano realizacji tego projektu w skutek braku dofinansowania. 1

Wpłynął jedynie na wstrzymanie projektu - jego kształt się nie zmienił. 1

W żadnym. Projekt - mimo iż bez dofinansowania - i tak musi zostać zrealizowany (ze względu na potrzeby).

1

Mniejsza liczba kilometrów 1

Przełożenie terminu wykonalności projektu 1

Zakres projektów zmienił się znacznie na tyle ile było to dla nas opłacalne ekonomicznie, na nowo zrobiliśmy analizę i na nowo wykonujemy poszczególne elementy - nie jest gazyfikowany EŁK

1




Stro

na3

4



4. WNIOSKI I REKOMENDACJE

4.1. Podsumowanie wniosków z badania

LP. Wniosek Rekomendacja Adresat rekomendacji Termin realizacji

1.

Przez okres realizacji projektów w ramach działań 10.1 oraz 10.2 PO IiŚ, została wypracowana sprawna kultura realizacji projektów infrastrukturalnych dotyczących rynku gazu, zarówno po stornie IW(nabyli wiedzę na temat specyfiki realizowanych projektów) jak i po stronie beneficjentów (dostosowali swoją strukturę instytucjonalną do potrzeb jakie nakłada na nich realizacja projektów współfinansowanych przez UE). Zatracenie obecnie wypracowanych procedur, może powodować zacieranie się tzw. „pamięci instytucjonalnej” zarówno po stronie projektodawców jak i instytucji wdrażającej.

W celu zachowania wypracowanego potencjału zaleca się dalsze pełnienie funkcji IW przez Instytut Nafty i Gazu – Państwowy Instytut Badawczy z siedzibą w Krakowie.

Instytucja Zarządzająca dla PO IiŚ na przyszły okres programowania.

Przyszła perspektywa finansowa.

Aby nie ponosić ponownie kosztów związanych z przystosowaniem nowej instytucji do pełnienia funkcji IP II rekomenduje się dalsze pełnienie tej funkcji przez Instytut Nafty i Gazu – Państwowy Instytut Badawczy z siedzibą w Krakowie.

2.

Zebrane dane wykazały, że najbardziej problematycznym oraz czasochłonnym elementem realizacji inwestycji jest etap projektowania (uzyskania prawa do dysponowania nieruchomością na cele budowlane), szczególnie w przypadku inwestycji liniowych.

Zaleca się lobbowanie w kwestii przyjęcia ustawy o korytarzach przesyłowych.


Po przyjęciu raportu z badania

3. Beneficjenci realizujący projekty w nowej dla nich technologii częściej napotykają problemy z techniczną realizacja inwestycji.

Zapewnienie odpowiedniego czasu na uzyskanie wsparcia merytorycznego dla projektodawców, którzy wykorzystują nowoczesne technologie, niestosowane przez nich do tej pory



Włączenie sektora nauki w proces planowania i realizacji inwestycji np. poprzez wpisanie realizowanych projektów w programy prowadzone



LP. Wniosek Rekomendacja Adresat rekomendacji Termin realizacji

przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.

4.

Poszczególne elementy wniosku o dofinansowanie, a w szczególności duża ilość załączników stanowiła utrudnienie dla wnioskodawców, które wiązało się z czasochłonnością i kosztochłonnością procesu przygotowania wniosku o dofinansowanie. Często wymagane są dokumenty, które nie są niezbędne z punktu widzenia realizacji inwestycji, która nie jest współfinansowana przez UE.

Zaleca się opracowanie przyszłego kształtu wniosku o dofinansowanie (w tym listę ewentualnych załączników) przy współudziale spółek zainteresowanych ubieganiem się o środki w przyszłej perspektywie finansowej, w celu lepszego przystosowania go do realiów rynku gazu w Polsce oraz dostosowania do potrzeb przyszłych wnioskodawców.



5.

Obecna procedura wyboru projektów i przystąpienia do ich realizacji wymaga zmian w celu lepszego dostosowania do specyfiki inwestycji infrastrukturalnych w ramach rynku gazu w Polsce. Długotrwałe oczekiwanie na podpisanie umowy na realizację inwestycji, powoduje zmianę otoczenia prawno-instytucjonalnego oraz warunków społeczno-gospodarczych w jakich projekt był tworzony, czego konsekwencją jest dezaktualizacja początkowych założeń w projekcie.

Ograniczenie stosowania procedury konkursowej na rzecz większej liczby projektów indywidualnych lub zastosowanie tej procedury w zmienionym zakresie, np. tylko na etapie wyboru katalogu projektów, które zostaną objęte dofinasowaniem.



6.

Mocne usytuowanie instytucjonalne osób odpowiedzialnych za realizację projektu współfinasowanego ze środków UE w macierzystej instytucji sprzyja sprawnej realizacji projektu. Pozwala uniknąć typowych problemów z decyzyjnością w przypadku instytucji o rozbudowanej strukturze.

Osoby odpowiedzialne za realizację projektu współfinasowanego ze środków UE powinny zajmować możliwe wysoką pozycję w strukturach decyzyjnych macierzystej instytucji.

Beneficjanci programów realizowanych w ramach działań 10.1 i 10.2 PO IiŚ


społeczno-gospodarczego...przedsiębiorstwo społeczne sp. z o.o., na zlecenie instytutu nafty i...

Documents