113

SLEDEWE NA POJAVATA I [IREWETO NA PLAMENICATA NA TUTUNOTVO EVRO-MEDITERANSKATA ZONA

Vera Dimeska, Spiridon Stojkov, Vesna Krsteska

Institut za tutun - Prilep

VOVED

MATERIJAL I METOD NA RABOTA

UDC 633.71Tutun/Tobacco, Vol.57, No 5-6, 113-117, 2007Institut za tutun - Prilep, R. Makedonija

ISSN 0494-3244

UDK: 633.71-248.114.4(4-924.6)632.481.144:633.71(4-924.6)

Izvoren nau~en trud

Edna od mo{ne zna~ajnite parazitnigabi {to go napa|a tutunot e Peronosporatabacina Adam. Sprema ponovata klasi-fikacija, ovoj patogen e svrsten vo razdelotEumycota, podrazdel Mastigomycotina, klasaOomycetes, red Peronosporales, familijaPeronosporaceae, rod Peronospora. Prvitesoznanija za ovaa gaba poteknuvaat u{te od1881 godina, koga bila zabele`ana nakulturnite i divite vidovi tutuni voseverniot del vo Avstralija, poradi koe ovojkontinent se smeta za tatkovina na P.tabacina A.

So tekot na vremeto gabata se {irivo skoro site zemji proizvoditelki na tutunvo svetot.

Vo Makedonija, bolesta plamenica{to ja pri~inuvaa ovaa gaba se javuva votekot na 1961 godina na rasadot vo prilep-skiot, bitolskiot i radovi{kiot tutunopro-izvoden reon.

Ako ne se prezemat navremeni merkiza suzbivawe, ovaa bolest mo`e da pri~iniogromni {teti vo tutunskite nasadi, izra-zeni vo milioni evra.

Zaradi toa, niza godini vo ramkitena me|unarodnata organizacija za prou-~uvawe na tutunot (CORESTA), se realizirakolektiven opit vo pove}e zemji (2, 3, 4).Celta na prou~uvawata e da se sledi poja-vata i razvojot na gabata, zaradi nejzino brzoi efikasno suzbivawe.

Vo tekot na 2006 i 2007 godina be{epostaven polski opit na Eksperimentalnotopole vo Institutot za tutun - Prilep. Voramkite na opitot bea prou~uvani pojavatai razvojot na plamenicata na slednive sorti:Jarandilla 1, Aldio Vera, Vega 1, JN 86, T 1024, T645, Bergerac C, NC JTI, V-2/93, NC 56, ITB 569,Ps 112, Chemical mutant, V 972 Samsun, ITB574, ITB 583, Bel 61-10 i lokalnite sorti V-53 i prilep. Rasaduvaweto na sortite be{eizvr{eno na 3.06.2006 i 31.05.2007 godina.Ocenkata za o{tetenost na tutunot od

bolesta e vr{ena po me|unarodna skala naHorsfall i Barrett, dostavena od koordinatorotna kolektivniot opit za plamenica, vo koju~estvuva i Institutot za tutun-Prilep,odnosno Oddelenieto za za{tita na tutunotod bolesti, {tetnici i pleveli.

Za pojavata i {ireweto na plame-nicata vo Evro-Mediteranskata zona pri-ka`ani se izve{taite dostaveni od N.Billenkamp, koordinator na slu`bata za poja-va i {irewe na ovaa bolest vo navedenatazona.

114

Skala po Horsfall i BarrettHorsfall-Barrett scale

REZULTATI I DISKUSIJA

Parazitnata gaba P. tabacina A. se raz-mno`uva so konidiospori (konidii) {topretstavuvaat organi na bespolova repro-dukcija i so oospori-organi za polova repro-dukcija.

Konidiite se obrazuvaat vo tekot navegetacijata. Oosporite ili zimskite sortimo`e da se najdat vo nekrotiziranite tka-ewa na tutunskiot list, na lisnite dr{ki,steblata, semenskite ~u{ki i na povr{inataod semeto. Tie se ednojadreni telca so debe-la membrana, {to slu`at za pre`ivuvawena parazitot vo nepovolni uslovi. Bolesta{to ja pri~inuva P. tabacina A. e poznata podpove}e imiwa kako: plamenica, peronospora,mana, la`naja mu~nistaja rosa, blue mold imildiou du tabac (5,6).

Taa mo`e da go napadne tutunskotorastenie vo tekot na celata vegetacija, kakovo faza na rasad taka i vo rasaden tutun.

Zagubite od bolesta se pogolemi kogataa }e se pojavi u{te vo rasadoproiz-vodstvoto i ako ne se prezemat soodvetnimerki za za{tita, rasadot mo`e da bidecelosno uni{ten. Simptomite na bolestaplamenica na mladite tutunski rastenija selesno uo~livi. Ako zarazata se pojavivedna{ po niknuvaweto na rasadot vo leite,toj po`oltuva, zaostanuva vo porastot i pripovolni uslovi za razvoj na bolesta celosnouginuva.

Pri podocne`nite infekcii narasadot, najprvo na liceto od listovite sepojavuvaat `oltenikavi damki i blagozavitkuvawe nadolu na nivnata periferija.So ponatamo{niot razvoj, damkite sespojuvaat, dobivaat potemna boja i na opa~i-

nata se javuva karakteristi~nata sinkavo-sina muvliva navlaka sostavena od konidi-ofori i konidii na gabata, so ~ija pomo{ se{iri zarazata.

Na rasadeniot tutun, karakteris-ti~nite simptomi se najuo~livi kaj oset-livite sorti. Najprvo na dolnite listovi sepojavuvaat `oltenikavi damki, vidlivi naliceto od listot. Vo po~etokot tie se izo-lirani, a pri povolni uslovi (temperaturaod 18OSdo 22OS i relativna vlaga na voz-duhot do 99%) se soedinuvaat i zafa}aatpogolem del od lisnata povr{ina. Damkitemo`at da bidat trkalesti, poligonalni ilinepravilni, ograni~eni so nejasna perife-rija. Dijametarot na damkite mo`e da izne-suva od nekolku milimetri do 2,5 sm. Voutrinskite ~asovi na povr{inata od dam-kite se obrazuvaat konidioforite so koni-diite, {to ja ~inat sivkastosinata muvlivanavlaka na opa~inata od listot. Pri son~evovreme muvlivata navlaka mo`e da is~ezne,a vo utrinskite ~asovi na naredniot den sepojavuva povtorno (7, 8).

Pri potoplo i suvo vreme zafate-noto tkaewe vo damkite nekrotizira. Vovaka nekrotiziranite damki tkaewetootpa|a, povr{inata se izdup~uva, a kraevitena listovite ~esto se kinat i deformiraat(Sl. 1, 2 i 3). Poradi dolgotrajnite su{niperiodi i visoki temperaturi (do 40OS) votekot na 2006 i 2007 godina nema{e usloviza pojava i {irewe na bolesta {to ja pri-~inuva P. tabacina A., vo tutunoproizvodnitereoni vo R. Makedonija.

Izve{taite za pojavata i {irewetona bolesta vo Evro- Mediteranskata zona za

Tutun/Tobacco, Vol.57, No 5-6, 113-117, 2007

115

2006 i 2007 godina (1) se prika`ani votabelite 1 i 2. Od analizata na podatocitevo dvete tabeli mo`e da se sogleda dekabolesta se pojavila najprvo vo zemjite sopovolni uslovi za nejzin razvoj- Iran, Tunis,

Francija, Italija. Nejzinoto {irewe espre~eno so promenata na vremenskiteuslovi i so primena na soodvetni fungicidi.

Vo Italija i Germanija e registri-rana otpornost na gabata sprema Metalaxyl.

Sl.1 Tip prilep napadnat od plamenica natutunot

Photo.1 Prilep tobacco attacked by blue mold

Sl.2 Tip Samsoun napadnat od plamenica natutunot

Photo. 2 Samsoun tobacco attacked by blue mold

Sl. 3 Sorta Bergerac C napadnata od plamenica na tutunotPhoto. 3 Bergerac C tobacco attacked by blue mold

V. Dimeska, S. Stojkov, V. Krsteska: Sledewe na pojavata i {ireweto na plamenicata na tutunot vo Evro-Mediteranskata zona

116

ZAKLU^OK

Od izvr{enite prou~uvawa vo tekotna 2006 i 2007 godina mo`e da se donesesledniov zaklu~ok:

Parazitnata gaba P. tabacina A., epri~initel na ekonomski zna~ajnatabolest plamenica na tutunot.

Pri povolni uslovi za razvoj i {i-rewe taa mo`e da pri~ini golemi zagubivo tutunoproizvodstvoto.

Poslednive 2 godini (2006 i 2007),

poradi ekstremno su{nite vremenskiuslovi i visokite temperaturi, ne be{eregistriran napad od plamenica vo tu-tunskite nasadi vo R. Makedonija.

Vo Evro-Mediteranskata zona kadeima{e pojava na bolesta, taa be{e suz-bivana so primena na soodvetni fungi-cidi ili nejzinoto {irewe be{e zaprenoso vlo{uvawe na vremenskite uslovi zaspontan razvoj.

Tabela 1 - Pojava i {irewe na plamenicata na tutunot vo Evro-Mediteranskata zona-2006Table 1-Occurrence and spread of blue mold in Euro-Mediterranean zone-2006

Tabela 2 - Pojava i {irewe na plamenicata na tutunot vo Evro-Mediteranskata zona - 2007Table 2-Occurrence and spread of blue mold in Euro-Mediterranean zone-2007

Tutun/Tobacco, Vol.57, No 5-6, 113-117, 2007

117

LITERATURA

1. Billenkamp N., 2006/07. Blue Mold in-formation for the Euro-Mediterranean Zone. Cen-ter of Agricultural Technology Augustenberg -Forchheim. 2. Delon R., 1989. Collaborative experi-ment on Blue Mold (Etude du pouvoir pathogenede mildiou). Rap. de la Reun. du gr.Phytopathologie (Annex 2), Sestue, Turgue 3 - 6oct. 3. Dimeska V., Ta{koski P., StojkovS., 1996. Agresivnost na patogenotPeronospora tabacina A., sprema nekolkustranski i edna doma{na sorta tutun. Tutun1-6, str. 25 - 35. 4. Dimeska V., Stojkov S., 1999.Komparativni prou~uvawa vrz patogenatamo} na P. t. A. pri~initel na plamenicata natutunot. Tutun 1-6, str. 52-60, Prilep.

5. Gonzalez M. L., Suarez M., 1992. Veri-fication of the forecast of tobacco blue moldcaused by Peronospora tabacina, according to amodified danger - ousness index. Bulletind'Information. 1992 - 3, Abstr. 8668, p. 108. 6. Menetrez M. L., Surron W. Jr.,Danebower D. A., 1990. Influence of tobaccoleaf surface chemicals on germination ofPeronospora tabacina Adam sporangia. Bulletind'Information 1992/2, Abstr. 7583, p. 115. 7. Spring O., 2002. Peronospora tabacina-Tobacco blue mold. Biological basis fungicide-tolerance futur prospects. Der DeutscheTabakbou, 2002, 81-6, p. 8, ISSN0012-0820. 8. Sukno S. A., Taylor A. M., Forman M.,2002. Development of contamination-free restric-tion fragment lenot polymorphism probes for theobligate biotroph P. tabacina, an oomycetes caus-ing blue mold of tobacco. Phytopathology, 2002,92-11, p. 1227-35, ISSN 0031-949X.

V. Dimeska, S. Stojkov, V. Krsteska: Sledewe na pojavata i {ireweto na plamenicata na tutunot vo Evro-Mediteranskata zona

MONITORING OF THE OCCURRENCE AND SPREAD OF BLUE MOLD DISEASE INEURO-MEDITERRANEAN ZONE

V. Dimeska, S. Stojkov, V. KrsteskaTobacco Institute-Prilep

SUMMARY

Investigations made during in 2006 and 2007 led to the following conclusions:

- Parasitic fungus P. tabacina A. is causing agent of the blue mold disease on tobacco;

- In favorable conditions for its spread and development, the disease can cause severe damagein tobacco production.

- In the last two years (2006 and 2007), as a result of extremely dry weather and hightemperatures, no symptoms of blue mold attack were recorded on tobacco fields in the Republic ofMacedonia .

- In Euro-Mediterranean zone, where symptoms of blue mold were noticed, the disease wascontrolled by application of fungicides, but sometimes spontaneous disease development was alsostopped by the unfavorable weather conditions.

Author’s address:

Vera DimeskaTobacco Institute-PrilepR. Macedonia