Sistemi imun dhe organizimi i tij I- Organet parësore ose qëndrore. • Timusi, përshkrimi, funksionet. Maturimi në timus i limfociteve T. • Palca kockore, roli i saj si organ limfoid paresor. II- Organet dytësore (periferike): • Nyjet limfatike • Shpretka • Indi limfoid i lidhur me mukozat (MALT). III- Qelizat që marrin pjesë në funksionimin e sistemit imunitar Popullatat limfocitare, shënjuesit dhe funksionet e tyre. Limfociteve T, B,

as T as B, Qelizat dentritike, funksionet dhe shënjuesit kryesorë të tyre. IV- Rruga e antigenit kur hyn në organizëm: Në indet (nyjet limfatike), në gjak

(shpretka), në mukozat (MALT). V- Rriqarkullimi i limfociteve në organizëm, fenomeni i Homing.

ORAGANET E SISTEMIT IMUN

• Organet e sistemit imun klasifikohen ne primare dhe sekondare.

• Organet primare ne te cilat maturohen limfocitet T dhe B jane timusi dhe palca e kockave

• Organet limfoide sekondare jane limfonodulat, shpretka, MALT (mucosa associated lymphoid tissue)

TIMUSI

• Timusi eshte organ limfoid qendror ku migrojne nga palca e kockave qelizat qe do te kthehen ne LT.

• Timusi eshte i ndertuar nga dy lobe te ndara nga indi konjuktiv ne trabekula.

• Cdo lob eshte i ndare ne pjesen kortikale dhe medulare

TIMUSI

• Timocitet jane limfocitet timike. Keto maturohen ne bashkeveprim me qelizat antigen paraqitese (QAP)

• Zona e jashme e korteksit ka rreth 85% te timociteve (te papjekura) CD1

• Zona medulare ka me pak limfocite por me te pjekura CD4+CD8+.

• Qelizat epiteliale timike jane QAP qe shprehin KMPI - dhe percaktojne repetorin e LT

• Ne zonen medulare jane te pranishme qelizat dentritike interdigitale te cilat shprehin antigenet e KMPI kl I dhe kl II

• Qelizat e Hasalit jane struktura epiteliale me rol te panjohur

TIMUSI

• Edukimi i limfociteve T behet ne timus

• Qelizat pre-T prodhohen ne palcen e kockave, migrojne ne timus dhe proliferojne ne zone subkapsulare keto jane CD4-,CD8-.

• Keto kthehen ne CD4+CD8+ positive dhe shfaqin receptoret LT (TCR).

Maturimi i limfociteve T ne timus

1- Formimi i TCR : receptori i LT per njohjen e antigjeneve

2- Aftesine e LT te njohin peptidet antigjenike ne lidhje me KMPI e vetes (seleksioni pozitiv)

3- Aftesine e LT qe dalin ne qarkullim te mos njohin

autoantigenet (seleksioni negativ)

Seleksioni pozitiv dhe negativ

• Ne timus LT CD4+CD8+ (dyfish pozitiv) i nenshtrohen dy seleksionimeve:

• Seleksioni pozitiv ben qe LT te shprehin vetem njerin nga markuesit ose CD4+ ose CD8+. Kjo behet me nderveprimin me qelizave epiteliale timike qe shprehim molekulat e KMPI.

• Seleksionohen pozitivisht LT me afinitet te dobet per KMPI. LT qe njohin KMPI e klases I behen CD8+, LT qe njohin KMPI e kl II behen CD4+. LT qe nuk njohin KMPI e vetes eleminohen me apoptoze. • 2- Seleksioni Negativ ndodh kur LT njohin antigenin e vetes

(autoantigenet) te paraqitur nga qelizat dentritike (QPA) sebashku me KMPI.

• Selektionohen negativisht LT me afinitet te larte per autoantigenet

Maturimi I limfociteve T ne timus

1-Qeliza T e papjekur (timiciti) me preardhje nga palca e kockes ne fillim eshte dyfish negative pra nuk ka asnje nga markonjesit CD3, CD4, CD8

2- Faza e pare eshte shfaqja e receptoreve per Ag dhe CD3 dhe pastaj fitimi i markonjesve CD4 dhe CD8 pra qeliza eshte dyfish pozitive

3- Me seleksionin negativ do te eleminohen dhe vdesin te gjitha limfocitet qe kane receptore per antigenet e vetes

4- Me seleksionim pozitiv do te kthehen qelizat ose ne CD4+ ose ne CD8 +

5- Keto jane limfocite te pjekura qe ne periferi nuk njohin antigenet e vetes dhe qe kane dy funsione helper ato CD4+ dhe citotoksik ato CD8+

Maturimi I LT ne timus

1- Secili regjion I timusit ka rolin e tij ne maturimin e LT:

1- Timocitet e papjekura hyne ne zonen subkapsulare dhe bien ne kontakt me qelizat interdigitale

2- Ne korteksin timik ne prezence te qelizave epiteliale qe shprehin antigentet e vetes behet seleksioni negativ

3- ne zonen kortikomedulare ne kontakt me qelizat dentritike qe shprehin KMPI e klases se pare ose te dyte behet seleksioni pozitiv

Maturimi i LT ne Timus

PALCA E KOCKES

• Palca e kockes eshte organi limfoid paresor ku maturohen LB

• Ajo eshte dhe organi qe prodhon serine e qelizave hematopoetike duke u nisur nga nje qelize baze.

• Qelizat stromale sekretojne citokina qe jane pergjegjese per prodhimin e leukociteve dhe IL 7 per diferencimin qelizave pre T dhe pre B

Maturimi i limfociteve B ne palce

• Fitimi i receptoreve per antigenin BCR

(imunoglobulinat siperfaqesore)

Maturimi i limfociteve B ne palce

ORGANET LIMFOIDE DYTESORE

ORGANET LIMFOIDE DYTESORE

• Organet parësore janë të zhvilluar mirë që në lindje të fëmijes, ato periferike zhvillohen pas lindjes nën veprimin e antigenëve të ndryshëm.

• Antigenët nuk depërtojnë asnjëherë në organet parësore,

ndërsa depërtojnë vazhdimisht në ato dytësore.

• Limfocitet që dalin të maturuar nga organet parësore nuk rikthehen me aty ndërsa limfocitet e organeve periferike qarkullojnë dhe rikthehen vazhdimisht në këta organe.

• Organet parësore e realizojnë funksionin e tyre maturues

pavarësisht nga stimujt antigenikë, ndërsa organet dytësore nuk e realizojnë funksionin pa stimulim antigenik.

LIMFONODULI

Linfonodulat jane organe te kapsuluara qe vendosen ne pikat kyce ku hyne antigenet. Limfonoduleve jane strukturuar -Sinusi marginal nenkapsular me makrofage dhe qeliza fagocitare -Korteksi me LB (folikujt primar e sekondar) -Parakorteksi me LT e qeliza interdigitale -Medula - LT,LB,plazmocite -Enet limfatike aferente- hyrja e antigeneve -Enet limfatike eferente – dalja e antigeneve dhe LT -HEV- rihyrja e qelizave LT dhe B ne nodul Folikujt primare – nuk kane rene ne kontakt me antigenin Folikujt sekondare- pas kontaktit me antigenit dhe ne to zhvillohen qendrat germinative. Roli i Bcl-2

SHPRETKA

Shpretka eshte organ i kapsuluar qe vendoset ne peritonium dhe filtron Ag qe vine nga gjaku

Shpretka ka dy zona: pulpen e kuqe (shkaterimi i eritrociteve)

Pulpen e bardhe ose zona imune qe perbehet nga

1 - Kellefi periarteriolar me LT

ose zona afer arterioles (PALS)

2- Zona marginale me LB me folikujt primar dhe sekondar dhe me qeliza presantuese te antigenit

Organet jokapsulare - indi limfoid i lidhur me mukozat (MALT).

• Ky ndodhet i shpërndarë nën gjithë mukozat e organizmit, Karakteristike e tyre jane perqendrime subepiteliale te indit limfoid te parrethuara pa kapsul e indit lidhor

• MALT-i në traktin respirator përbëhet nga makrofagë që veshin submukozën. Vende-vende kjo formon grumbullime që quhen nyja limfoide subepiteliale.

• Ndërsa në traktin tretës dallojmë unazën e Valdeyerit dhe pllakëzat e Peyer-it si dhe indin limfoid të apendiksit.

• Në MALT antigeni futet nëpërmjet mukozës dhe nxit qelizat limfoide që shndrrohen në limfocite T dhe B efektorë (këta të fundit shndrrohen në plazmocite prodhues kryesisht të imunoglobulinave A sekretore), si dhe në limfocite T dhe B kujtesë që qarkullojnë kryesisht në lokalizime të ndryshme të MALT.

MALT

QARKULLIMI I ANTIGENEVE

• Antigen qe hyn ne ind kapet nga qeliza dentritike qe e transportojne me rrugë limfatike në folikujt limfoide të nyjeve limfatike. Aty ai u paraqitet limfociteve B nga qeliza dentritike folikulare.

• Ne zonën parakortikale antigeni i paraqitet limfociteve T nga qeliza dentritike interdigitale.

• Antigeni qe depërton nëpërmjet gjakut kalon në shpretkë në tre zonat e saj. Qelizat dentritike realizojnë në përgjithesi paraqitjen e antigenit që futet për herë të parë në organizëm ndërsa makrofagët përpunojnë antigenët që futen për herë të dytë dhe në vazhdimësi.

• Antigeni qe hyn ne mukozat lokalizohet ne indin limfoid te submukozes dhe stimulon qelizat limfoide te tij.

RIQARKULLIMI I LIMFOCITEVE

• 1- Qarkullimi i limfociteve nga organet primare ne linfonodule behet nepermjet rruges limfatike dhe pastaj ne qarkullimin e pergjithshem ata hyjne ne limfonodula nepermjet HEV (high endotelium venules)

• 2- Ne se ne linfonodul takojne antigenin aktivizohen dhe kthehen ne limfocite efektore dhe kujtese

• Keto dalin nga limfonoduli me ane te rruges eferente dhe qarkullojne sipas skemes dhe rikthehen ne limfonodul me ane te HEV. Fenomeni i rikthimit quhet Homing

Rriqarkullimi i limfociteve

QARKULLIMI I LIMFOCITEVE

Qelizat e imunitetit

• Limfocitet jane celesi qe kontrollon pergjigjen imune, veprojne me materialin e huaj dhe jo kunder indeve te veta.

• Ato ndahen ne limfocite T dhe B • Limfocite B prodhojne antitrupa • Limfocitet T - Ndihmojne limfocitet B te prodhojne antitrupa - Njohin dhe shkaterojne qelizat e infektuara nga viruset - Aktivizojne fagocitet per te shkateruar agjentin patogjen - Kontrollojne nivelin dhe kualitetin e pergjigjes imune Limfocitet e njohin antigenin nepermjet receptoreve specifik Qelizat nul (as T as B) jane morfologjikisht LGL, nuk kane receptore specifike dhe nderhyjne

me vrasje jo specifike . Fagocitet – perfshijne monocitet , makrofaget dhe neutrofilet ata gelltisin agjentet patogjene,

antigene dhe mbeturina qelizash per ti shkateruar. Makrofaget mund ti jene dhe QPA Qelizat ndihmese- perfshijne eosinofilet, bazofilet, mastocitet, trombocitet qe nderhyjne ne

proceset inflamatore dhe QPA te tipeve te ndryshme qe ja prezantojne antigenin limfociteve.

Downloaded from: StudentConsult (on 14 October 2006 05:42 PM)

© 2005 Elsevier

Qelizat e Imunitetit

QELIZAT ANTIGEN PARAQITESE

• Qelizat antigen paraqitese jane nje grup funksional qelizash qe kane si funksion te kapin antigenin dhe pas perpunimit ta paraqesin ate limfociteve

• Disa nga ag kapen ne periferi nga keto qeliza te tjerat jane ne indin limfoid periferik. Limfocitet B e njohin antigenin ne gjendje native ndersa LT e njohin ate te perpunuar nga QAP ne lidhje me molekulat KMPI

• Ato mund te jene qelizat dentritike, makrofage, qeliza dentritike folikulare, qelizat e zones marginale ne shpretke si dhe qelizat fakultative antigen paraqitese. Edhe LB mund te sillen si qeliza antigen paraqitese

LIMFOCITET

• Limfocitet B prodhohen dhe maturohen ne palcen e kockes. LB i maturuar ka si receptor Ig siperfaqesore dhe ne periferi jane ne linfonodula dhe ne shpretke dhe ne indin limfoid. Ato kthehen ne plazmocite kur stimulohen nga Ag.

• LT zhvillohen ne timus pas shfaqjes se TCR (receptorit per antigenin) ndahen ne CD4 ose ndihmuese(helper) dhe CD8 citotoksike

• LT mund te klasifikohen ne 2 popullata edhe ne baze te TCR me strukture ab (TCR2) ose YD (TCR1-5%)

• Funsionet dhe nenklasat e LT si dhe markuesit e tyre qelizor (CD) shikohen ne tabelen e meposhtme.

POPULLATAT LIMFOCITARE TE NJERIU POPULLATA NEN

POPULLLAT

A

SHENJUES FUNKSIONI % ne gjak

LIMFOCITETT

CD4(+)

T HELPER 1

(TH1)

CD3; CD4 NXIT

MAKROFAGET (ME

IFNγ; IL2)

T HELPER 2

(TH2)

CD3; CD4 NXIT LB (ME IL4;

IL5; 6; 10)

T Reg CD3; CD4;

CD25; FoxP3;

CTLA-4

RREGULLOJNE

PERGJIGJEN

IMUNE (TGFbeta;

IL 10)

50 - 60%

LIMFOCITETT

CD8(+)

CITOTOKSIK

CD3; CD8 VRASIN QEL. TUM.

DHE TE INF. ME

VIRUS

20 -30%

LIMFOCITET B CD19; 20; sIg PRODHOJNE Ig 5 – 15%

LIMFOCITET NK CD56; 16 VRASIN QEL. TUM.

DHE TE INF. ME

VIRUS (ne menyre

jo specifike)

4-18%

Figure 1-19