Sismik Yansıma Yönteminde Sismik Yansıma Yönteminde Sismik Yansıma Yönteminde Sismik Yansıma Yönteminde Vibrosismik ve UygulamalarıVibrosismik ve UygulamalarıVibrosismik ve UygulamalarıVibrosismik ve Uygulamaları

Dr. Orhan GÜRELDr. Orhan GÜRELDr. Orhan GÜRELDr. Orhan GÜRELĐJeofizik YJeofizik YJeofizik YJeofizik Yüüüüksek Mksek Mksek Mksek Müüüühendisi hendisi hendisi hendisi

Tarih: 06.02.2013Tarih: 06.02.2013Tarih: 06.02.2013Tarih: 06.02.2013Yer: JFMO Yer: JFMO Yer: JFMO Yer: JFMO Đstanbul stanbul stanbul stanbul Şubesi ubesi ubesi ubesi

ARAR AŞ.

ARAR AŞ.

ARAR AŞ.

Amaç:ARAR AŞ.

Dalga cephesi ve ışın yoluARAR AŞ.

http://talus.mines.edu/fs_home/tboyd/GP311/introgp.shtml

http://talus.mines.edu/fs_home/tboyd/GP311/introgp.shtml

Yansıma ve KırılmaARAR AŞ.

ARAR AŞ.

21

222

v

xtt ox +=

1

1v

xt x =

12

21

22

2

22

vv

vvz

v

xt x

−+=

gelen dalga

yansıyan dalga

İletilen dalga

Ai

Ar

At

Akustik Empedans-Yansıma katsayısı

cirRAA =

)R1(AAcit

−=

12

12

cZZ

ZZR

+

−=

ARAR AŞ.

14. Migrasyon Mesafesi ve Hat Uzunluğu

h1h2

MA1MA2

H: İlgilenilen hedef

1θ2θ

FTFT H

FT: Kanal sayısı/4 kadar istasyonMA1=h1*tan

MA2=h2*tan

1θ

2θ

En kısa hat uzunluğu= 2 * FT + H + MA1 + MA2

ARAR AŞ.

v= λ f• Eğer v = 2000 m/s, ve f = 30 Hz

Ayrımlılık = (66.67 m)/4 = 16.67 m

• Eğer v = 8000 m/s ve f = 20 Hz

Ayrımlılık = (400 m)/4 = 100 m

• Eğer v = 2000 m/s ve f = 3500 Hz

Ayrımlılık = (0.5714 m)/4 = 0.1428 m

Düşey Ayrımlılık

Düşey– λ/4 - λ/2 dalgaboyu

Hız = dalga boyu x frekans

ARAR AŞ.

2/2hr λ≈

2/vth=

fv /=λ

f

tvr

2≈

Yatay AyrımlılıkDalga cephesi & Fresnel Zonu

Yansıtıcı Hız Frekans Zon genişliğiderinliği

1000 m 2000 m/s 25 Hz 200 m

ARAR AŞ.

3. Grup Aralığı

Yeryüzü üzerinde sismik profil boyunca iki alıcı istasyonu arasındaki mesafedir.

K A1 A2dx A1 A2dx

ışın

Yansıtıcı yüzey

Yansıtıcı yüzey

t

Dalga

cephesi

t+dt

Dalga

cephesi

θsin.2 maxf

Vdx rms

=

θ

θdt

ARAR AŞ.

Jeofon ARAR AŞ.

ARAR AŞ.

ARAR AŞ.

ZLand

Sismik Yansıma Yöntemi

İzmir-2012

ARAR AŞ.

Amaç: Yeriçinin doğru görüntülenmesi

Jeolojik model Sismik kesit

ARAR AŞ.

201

202

203

204

205

206

207

208

209

210

211

212

213

214

215

216

217

218

219

220

221

222

CDP-CMP

t

x

to

d

x

ho

Derinlik modeli

Sıfır ofsetli sismik kesit

Bu kesite derinlik dönüşümü yapılabilirmi ? ho=vto/2 v= ?

Sıfır OfsetARAR AŞ.

t

Sp:100 101 102 103 104 105 106 107 108

Veri toplamaARAR AŞ.

t

Sp:100 101 102 103 104 105 106 107 108

t

Sp:101 102 103 104 105 106 107 108 109

t

Sp:102 103 104 105 106 107 108 109 110

t

Sp:103 104 105 106 107 108 109 110 111

Veri toplamaARAR AŞ.

201

202

203

204

205

206

207

208

209

210

211

212

213

214

215

216

217

218

219

220

221

222CDP-CMP

1234

fold

Veri toplamaARAR AŞ.

CDP-CMP 201

202

203

204

205

206

207

208

209

210

211

212

213

214

215

216

217

218

219

220

221

222

1234

fold

t

2 4 6 8 x/dx

CDP=210

Veri işlemARAR AŞ.

CDP-CMP 201

202

203

204

205

206

207

208

209

210

211

212

213

214

215

216

217

218

219

220

221

222

1234

fold

t

1 3 5 7 x/dx

CDP=215

Veri işlemARAR AŞ.

t

2 4 6 8 x/dx

t

CDP=210

t

t

1 3 5 7 x/dx

t

CDP=215

t

t

2 4 6 8 x/dx

t

NMO

t

t

1 3 5 7 x/dx

t

NMO

t

t

YIGMA

x/dx

t

YIGMA

x/dx

Veri işlem

ARAR AŞ.

201

202

203

204

205

206

207

208

209

210

211

212

213

214

215

216

217

218

219

220

221

222CDP-CMP

1234

fold

201

202

203

204

205

206

207

208

209

210

211

212

213

214

215

216

217

218

219

220

221

222

CDP-CMP

t

x

Veri işlem

ARAR AŞ.

201

202

203

204

205

206

207

208

209

210

211

212

213

214

215

216

217

218

219

220

221

222

CDP-CMP

t

x

201

202

203

204

205

206

207

208

209

210

211

212

213

214

215

216

217

218

219

220

221

222

CDP-CMP

t

x

to

201

202

203

204

205

206

207

208

209

210

211

212

213

214

215

216

217

218

219

220

221

222

CDP-CMP

d

x

hoho=vto/2

Yorumlama

ARAR AŞ.

SAHA KAYIT PARAMETRELERİ

1. Yakın açılım

2. Uzak açılım

3. Grup aralığı

4. Patlayıcı (dinamit) miktarı

5. Kuyu derinliği

6. Katlama sayısı (fold)

7. Örnekleme aralığı

8. Kayıt filtreleri

9. Jeofon tipi ve özellikleri

10. Sweep frekansları ve tipi

11. Kayıt uzunluğu

12. Jeofon düzeni

13. Kayıt geometrisi

14. En kısa profil boyu

15. Profil yönü

16. Profiller arasındaki uzaklık

ARAR AŞ.

ARAR AŞ.

ARAR AŞ.

2B sismik hattın görünüşü

Gerçekleşen atışların ve jeofon noktalarının görünüşü

Atış hattı Alıcı hattı

ARAR AŞ.

ARAR AŞ.

3 Boyutlu Sismik Veri Toplama

ARAR AŞ.

2 ve 3 Boyutlu Verinin Farkı

2B Sismik veri 3B Sismik veri

ARAR AŞ.

2B- 3B sismik veri farkı

Kaynaktan çıkan dalga yer içinde kendisine dik olan yüzeylerden yansır.

Brown, A. R.1986

ARAR AŞ.

1. Atış aralığı2. Alıcı aralığı3. Atış hatları4. Alıcı hatları5. Migrasyon mesafesi6. Katlama azalımı7. Xmin

8. Midpoint 9. CMPBin10.Template (Patch)11.Swath12.Salvo13.Katlama sayısı (Fold)14.Bin boyutu15.Sinyal/Gürültü oranı16.Hedef seviye genişliği17.Yanal ayrımlılık18.Görüs oranı (Aspect Ratio)19.Km2 ‘ye düşen atış sayısı20.En büyük ofset – Smax

21.%85 kuralı

3B Sismik program dizaynında bazi terim ve parametreler

ARAR AŞ.

Veri toplama alanı

YORUMCU

ĐMAJ ALANI

VERĐ ĐŞLEM

MĐGRASYON MESAFESĐ

VERİ TOPLANAN ALAN

VERĐ TOPLAMAÜçüncü alan (katlama azalımı); Orta alanın

etrafındaki bir koridordur. Bu

zonun genişliği katlamanın

azalarak bitmesidir. Bu koridor

içerisinde kaynak ve alıcı

noktaları öyle yerleştimeli ki,

orta zonun başlangıcından

tam katlama sağlanmış olsun.

3-B sismik program

dizaynında kenar

düzenlenmesi bu üç zonun

yerleştirilmiştir.

6. Katlama azalımı

FOLD AZALIMI

ARAR AŞ.

İki atış noktasının arasındaki mesafeye atış ( shot interval ) aralığı denir.

In-line

Cro

ss-l

ine

1. Atış aralığı

2. Alıcı aralığı

İki alıcı istasyonu arasındaki mesafeye alıcı ( receiver interval ) aralığı denir.

Atış nok.

Alıcı nok.

ARAR AŞ.

3B alanda herhangi bir kaynak noktası için kayıt alabilecek bütün istasyonların kapladığı

alana denir. “Patch” şekli genellikle birbirine parallel alıcı hatlarının oluşturduğu

dikdörtgendir.

Belirli bir alıcı “patch” topluluğu içerisindeki kaydedilmiş kaynak noktalarının sayısıdır. Bu

kaynak noktaları “Patch”’in içerisinde veya dışında olabilir.

10. Template ( Patch)ARAR AŞ.

3B atış örneği

ARAR AŞ.

YX CCC *=

Toplam Fold (C);

6300*2

50*72==xC 5

2

10==yC

305*6 ==C

Örnek: 10x72‘lik bir “patch” için,KS: 72SI: 50 mRI: 50 mb: 25x25mNRL: 10RLI: 200 mSLI: 300 mNC= 10x72 = 720

13. Katlama sayısı (Fold)

SLI

SIKSCx

*2

*=

KS: Bir alıcı hattındaki toplam kanal sayısı

SI: İki atış noktası arasındaki mesafe

SLI: İki atış hattı arasındaki mesafe

2

NRLC y =

ARAR AŞ.

Bin size :

2. Maksimum frekans:

‾ For a dipping target, the optimum bin size is given by:

‾ Vi: interval velocity immediately above target horizon

‾ fmax: maximum frequency at target depth

‾ θ: target dip

‾ Choose: b ≤ bf.

θsin4 maxf

Vb i

f =

14. Bin boyutu (b) :

Fmax kayıdedilebilir en büyük frekans;

a) Sığ hedef seviye için :

b = ( Vrms / 4 Fmax * Sin (θ )

b) Derin seviye için :

b = ( Vrms / 4 Fmax * Sin (θ )

ARAR AŞ.

• R<0.5 ise dar azimuth, R>0.5 ise geniş azimuth denir

• Dar azimut’lu veri, DMO, AVO ve yanal hız değişimli

sahalarda iyi sonuç verir

• Geniş azimuth’lu veri, hız analizi, statik düzeltme ve

tekrarlı yansıma (multiple) eliminasyonunda iyi sonuç

verir.

SLINSL

RLINRLR

*)1(

*)1(

genisligipatch Inline

genisligipatch Crossline

−

−==

18. Görüş oranı (Aspect Ratio)

Geniş-azimuth Dar-azimuth

(Cordsen et al., 2000)

ARAR AŞ.

6710*25*720

30

62==

−NS

Örnek: 10x72‘lik bir “patch” için,KS: 72SI: 50 mRI: 50 mb: 25x25mNRL: 10RLI: 200 mSLI: 300 mNC= 10x72 = 720

Yukarıdaki parametrelere göre 3B sismik veri toplanabilmesi için bir km2

içerisinde 67 atış yapılacak şekilde saha tasarımı yapılmalıdır.

UbNC

kNS

** 2=

19. Km2 ye düşen atış sayısı

SP/km2

ARAR AŞ.

Binsize=25m x 25mKanal sayısı

267 atış

213 atış

178 atış

128 atış

91 atış

80 atış

53 atış

Katlama sayısı (fold)

SP/km2

19. Km2 ye düşen atış sayısı

ARAR AŞ.

10. Template ( Patch)ARAR AŞ.

47in-line kesit

cross-line kesit

time-sliceVeri işlemi yapılmış küp kesitin görünüşüARAR AŞ.

48

VERİ İŞLEMİ YAPILMIŞ 3 BOYUTLU VERİNİN GÖRÜNÜŞÜARAR AŞ.

49

VERİ İŞLEMİ YAPILMIŞ 3 BOYUTLU VERİNİN GÖRÜNÜŞÜARAR AŞ.

50

ÜÇ BOYUTLU SİSMİK VERİNİN YORUMU

University of California,Berkeley,BISC,2000

ARAR AŞ.

ARAR AŞ.

17.500 m 30.000 m3.700 m0 m

Vw V1 V2 V3 V4 to1 to2 to3 to4m/sn m/sn m/sn m/sn m/sn msn msn msn msn2326 4345 6124 900 1900

1239.22 1239.22 1239.22 hw= 1239.22 m 3082.864 0.914312 2818.701 h1= 2818.70 m h2= m h3= m

Vw= 2326 m/sn

hw= 1239.22 m Vw= 3435 m/sn

V1= 4345 m/sn hw= 4057.92 m

h1= 2818.70 m

V2= 6124 m/sn

V1= 6124 m/sn

ARAR AŞ.