2

SIGURIA PUBLIKE VS MBROJTJA SEuml TEuml DREJTAVE TEuml NJERIUT NEuml SITUATA EMERGJENTE

Ekipi hulumtues Dr Elton Skendaj Dr Roland Lame Dr Meg Gardinier Autoreumlt prodhuan keumlteuml raport peumlr Fondacionin Westminster peumlr Demokraci Pikeumlpamjet dhe mendimet e shprehura neuml keumlteuml raport janeuml teuml autoreumlve dhe nuk pasqyrojneuml ato teuml Qeveriseuml seuml Mbreteumlriseuml seuml Bashkuar ose Fondacionit Westminster peumlr Demokraci

Tiraneuml Shkurt 2021

TABELA E PEumlRMBAJTJES

Lista e Figurave 4

Lista e Termave dhe Peumlrkufizimeve 5

1 Peumlrmbledhje Ekzekutive 6

2 Hyrje 8

3 Metodologjia 10

4 Kuadri konceptual 11

5 Reagimi i Shqipeumlriseuml ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml kontekstin e siguriseuml publike 15

6 Reagimi i Shqipeumlriseuml ndaj pandemiseuml neuml kontekst rajonal dhe global 19

7 Reagimet e vendeve specifike ndaj pandemiseuml COVID-19 24

8 Reagimi ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml kontekstin e teuml drejtave teuml njeriut 31

9 Konkluzionet 41

10 Rekomandime peumlr situatat emergjente 43

11 Referenca 45

12 Shtojca 1 Intervistat dhe Fokus-Grupet e realizuara neuml Shqipeumlri 49

4

Lista e Figurave

Figura 1 Trajektorja e peumlrhapjes seuml virusit COVID-19 neuml Shqipeumlri 16

Figura 2 Kapaciteti i kujdesit sheumlndeteumlsor 20

Figura 3 Raste teuml reja teuml peumlrditshme teuml konfirmuara me COVID-19 peumlr njeuml milion njereumlz 21

Figura 4 Shkalla e fatalitetit teuml rasteve me COVID-19 22

Figura 5 COVID-19 Indeksi i nivelit teuml masave shtreumlnguese qeveritare 23

Figura 6 Trajektorja e Serbiseuml peumlr pandemineuml COVID-19 24

Figura 7 Trajektorja e Greqiseuml peumlr pandemineuml COVID-19 26

Figura 8 Trajektorja e Slloveniseuml peumlr pandemineuml COVID-19 27

Figura 9 Reagimet krahasuese teuml pyetjes Neuml cilin prej burimeve teuml meumlposhtme teuml informacionit keni meuml shumeuml besim neuml lidhje me sakteumlsineuml e informacionit qeuml jepet peumlr koronavirusin 29

5

Lista e Termave dhe Peumlrkufizimeve ALL Lek shqiptar AMA Autoriteti i Mediave Audiovizive BE Bashkimi Evropian

CoE Keumlshilli i Evropeumls

COVID-19 Seumlmundja Coronavirus qeuml u shfaq neuml 2019 CSSE Qendra peumlr Shkenceumln dhe Inxhinierineuml e Sistemeve neuml Universitetin Johns Hopkins ERTV Edi Rama televizion Youtube dhe media sociale IDEA Instituti Ndeumlrkombeumltar peumlr Demokraci dhe Ndihmeuml ZgjedhoreISP Instituti i Studimeve Politike RCC Keumlshilli i Bashkeumlpunimit Rajonal OxCGRT Gjurmuesi i masave seuml qeverive ndaj Coronavirusit teuml universitetit teuml Oksfordit WFD Fondacioni Westminster peumlr Demokraci WHO Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)

OSBE Organizata peumlr Siguri dhe Bashkeumlpunim neuml Evropeuml

6

1 Peumlrmbledhje Ekzekutive Peumlr shkak teuml pandemiseuml COVID-19 qytetareumlve neuml teuml gjitheuml boteumln ju rrezikua e drejta peumlr teuml jetuar Neuml kontekstin shqiptar njeuml fatkeqeumlsi natyrore siccedil eumlshteuml pandemia COVID-19 peumlrbeumln keumlrceumlnim peumlr siguriseuml publike (kombeumltare) pasi paraqet rreziqe ndaj siguriseuml dhe mireumlqenies seuml popullateumls Neuml keumlteuml raport siguria publike dhe siguria kombeumltare janeuml koncepte qeuml peumlrdoren neuml meumlnyreuml teuml njeumljteuml peumlr trsquoiu referuar siguriseuml meuml teuml gjereuml teuml shoqeumlriseuml dhe aneumltareumlve teuml saj Kushtetuta e Shqipeumlriseuml (nenet 37 45 173 174 dhe 175) i referohet siguriseuml publike peumlr teuml justifikuar vendosjen e masave teuml jashteumlzakonshme peumlr arsye se vendi duhet teuml mbrohet neuml raste teuml ldquogjendjes seuml lufteumls gjendjes seuml jashteumlzakonshme ose gjendjes seuml fatkeqeumlsiseuml natyrorerdquo (Neni 170 1) Pandemia ka demonstruar se fusha qeuml peumlrfshihet neuml kuadrin e siguriseuml kombeumltare duhet teuml zgjerohet me qeumlllim qeuml teuml peumlrfshijeuml keumlrceumlnime meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml siguriseuml siccedil janeuml krizat globale teuml mjedisit dhe sheumlndetit publik Peumlr teuml frenuar peumlrhapjen e njeuml fatkeqeumlsie natyrore si pandemia COVID-19 qeveria eumlshteuml e autorizuar teuml marreuml masa teuml jashteumlzakonshme qeuml do teuml kufizonin peumlrkoheumlsisht teuml drejta teuml veccedilanta teuml njeriut Sidoqofteuml qeveriteuml demokratike duhet teuml mbajneuml peumlrgjegjeumlsi peumlr ccedildo shkeumlmbim apo kompromis qeuml beumlhet neuml lidhje me teuml drejtat e njeriut dhe liriteuml civile dhe qeuml autorizohen neuml emeumlr teuml siguriseuml publike (kombeumltare) Duke reflektuar peumlr keumlto ccedileumlshtje ky studim kontekstualizon dhe krahason reagimin e Shqipeumlriseuml ndaj pandemiseuml COVID-19 brenda njeuml kuadri teuml siguriseuml kombeumltare dhe perspektivave teuml teuml drejtave teuml njeriut Reagimi i qeveriseuml ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml Shqipeumlri eumlshteuml krahasuar me masat e marra nga shtete teuml veccedilanta neuml rajonin e Ballkanit Serbia dhe Maqedonia e Veriut (regjime hibride) Sllovenia dhe Greqia (demokraci teuml konsoliduara)

Peumlr teuml hulumtuar supozimet e siguriseuml kombeumltare peumlr masa teuml tilla teuml jashteumlzakonshme bazuar neuml teuml dheumlna empirike ne shqyrtojmeuml neumlse masat e siguriseuml qeuml u zbatuan kufizuan peumlrhapjen e pandemiseuml COVID-19 neuml Shqipeumlri Peumlr meuml tepeumlr ne iu referohemi teuml dheumlnave pareumlsore teuml peumlrfituara nga intervistat e strukturuara peumlrmes teuml cilave tentojmeuml teuml kuptojmeuml nivelin e pranimit teuml keumltyre masave qeveritare nga ana e publikut Peumlr teuml hedhur driteuml mbi reagimin e Shqipeumlriseuml ndaj pandemiseuml neuml kontekstin e teuml drejtave teuml njeriut ky raport bazohet neuml kateumlr parime themelore demokratike ligjshmeumlria kuadri i kufizuar kohor peumlr masat emergjente domosdoshmeumlria shpeumlrndarja e pushtetit peumlrmes veprimeve legjislative dhe gjyqeumlsore si dhe kontrolleve mbi veprimet ekzekutive teuml ndeumlrmarra gjateuml gjashteuml muajve teuml pareuml teuml pandemiseuml Brenda keumltyre kateumlr parimeve themelore demokratike qeveriteuml mund teuml shkelin peumlrkoheumlsisht teuml drejtat e njeriut neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrballen me keumlrceumlnimin e siguriseuml kombeumltare i cili u shfaq si pasojeuml e pandemiseuml Analiza joneuml tregon se Shqipeumlria ploteumlsoi parimet e ligjshmeumlriseuml dhe kuadrit teuml caktuar kohor peumlr masat emergjente si dhe ploteumlsoi pjeseumlrisht parimet e domosdoshmeumlriseuml dhe shpeumlrndarjes seuml pushtetit peumlrmes kontrolleve mbi veprimet ekzekutive

7

Kur Shqipeumlria vendoset neuml kontekstin rajonal mund teuml veumlrehen disa modele Gjateuml periudheumls seuml masave teuml jashteumlzakonshme qeveria shqiptare miratoi ligje qeuml kufizuan peumlrhapjen e COVID-19 brenda territorit teuml saj Shumica e vendeve zbatuan masa teuml peumlrkohshme teuml karantineumls teuml cilat kufizuan disa teuml drejta teuml njeriut Neuml veccedilanti si pasojeuml e reagimit teuml qeverive ndaj pandemiseuml COVID-19 u mohuan neuml meumlnyreuml teuml drejtpeumlrdrejteuml teuml drejtat e liriseuml seuml leumlvizjes dhe organizmit teuml tubimeve Peumlr sa i peumlrket zbatimit teuml masave emergjente gjateuml diteumlve teuml para teuml pandemiseuml demokraciteuml hibride me institucione teuml dobeumlta krijuan rreziqe teuml caktuara peumlr demokracineuml dhe teuml drejtat e njeriut Neuml keumlto raste ndeumlrsa ekzekutivi zgjeroi pushtetin e tij legjislativi dhe gjyqeumlsori kufizuan kryesisht kapacitetet e tyre peumlr teuml mbikqyrur masat dhe zbatimin e tyre Keumlshtu regjimet hibride si Shqipeumlria Maqedonia e Veriut dhe Serbia nuk i peumlrmbusheumln ploteumlsisht kateumlr parimet e ligjshmeumlriseuml kuadrit teuml kufizuar kohor peumlr masat emergjente domosdoshmeumlriseuml dhe shpeumlrndarjes seuml pushtetit peumlrmes kontrolleve mbi veprimet ekzekutive Nga ana tjeteumlr Greqia njeuml demokraci e konsoliduar ploteumlsoi kateumlr parimet ndeumlrsa Sllovenia gjithashtu njeuml demokraci e konsoliduar ploteumlsoi tre nga parimet peumlrfshireuml ligjshmeumlrineuml kuadrin e kufizuar kohor peumlr masat emergjente dhe shpeumlrndarjen e pushtetit peumlrmes kontrolleve mbi veprimet ekzekutive ndeumlrsa ploteumlsoi pjeseumlrisht parimin e domosdoshmeumlriseuml

Kjo analizeuml veuml neuml pah implikime teuml reumlndeumlsishme peumlr konsolidimin e demokraciseuml neuml njeuml periudheuml afatgjateuml Ajo tregon se neuml raste emergjencash kombeumltare - siccedil eumlshteuml pandemia - ekziston rreziku i peumlrdorimit teuml forceumls seuml tepruar qeuml realizohet neuml emeumlr teuml siguriseuml publike Neuml meumlnyreuml qeuml teuml garantohet mbrojtja e teuml drejtave teuml njeriut gjateuml periudhave teuml tilla demokraciteuml hibride neuml veccedilanti duhet teuml peumlrqendrohen neuml forcimin e institucioneve dhe procedurave teuml tyre demokratike me qeumlllim qeuml teuml parandalojneuml tejkalimin e kufijve teuml paravendosur peumlr ushtrimin e pushtetit ekzekutiv dhe teuml sigurojneuml zhvillimin e zgjedhjeve teuml lira dhe teuml ndershme

8

2 Hyrje Pandemia COVID-19 ishte njeuml emergjenceuml e sheumlndetit publik qeuml keumlrceumlnoi jeteumln e qytetareumlve neuml teuml gjitheuml boteumln Qeveriteuml reaguan peumlrmes zbatimit teuml masave teuml ndryshme dhe shumeuml prej tyre - peumlr teuml ndaluar ose kufizuar peumlrhapjen e virusit dhe peumlr teuml mbrojtur jeteumln e qytetareumlve - miratuan ligje teuml jashteumlzakonshme Ligje teuml tilla emergjente kufizuan liriteuml dhe teuml drejtat teuml tilla si liria e leumlvizjes fjaleumls puneumls ndeumlr teuml tjera neuml interes teuml mbrojtjes seuml sheumlndetit dhe siguriseuml publike A ishin proporcionale masa teuml tilla neuml raport me rreziqet Ccedilfareuml meumlsimesh mund teuml nxirren nga krahasimi i reagimeve teuml qeverive ndaj njeuml krize kaq teuml jashteumlzakonshme peumlr sheumlndetin publik Si mund teuml zbatohen keumlto njohuri peumlr emergjencat e ardhshme Meqeneumlse virusi COVID-19 keumlrceumlnoi seriozisht jeteumln e qytetareumlve mbrojtja e sheumlndetit publik u konsiderua pjeseuml e siguriseuml publike (kombeumltare) Neuml keumlteuml raport konceptet e siguriseuml publike dhe siguriseuml kombeumltare peumlrdoren neuml meumlnyreuml teuml njeumljteuml peumlr tiu referuar siguriseuml meuml teuml gjereuml teuml shoqeumlriseuml dhe aneumltareumlve teuml saj Peumlr teuml kufizuar keumlrceumlnimin e njeuml fatkeqeumlsie natyrore si pandemia COVID-19 qeveria eumlshteuml e autorizuar teuml marreuml masa teuml jashteumlzakonshme qeuml kufizojneuml peumlrkoheumlsisht teuml drejta teuml veccedilanta teuml njeriut Ky studim shqyrton neumlse masat emergjente ishin teuml justifikuara neuml drejtim teuml mbrojtjes seuml jeteumls dhe teuml drejtave teuml njeriut teuml qytetareumlve Neuml lidhje me liriteuml civile dhe teuml drejtave teuml njeriut qeveriteuml duhet teuml mbajneuml peumlrgjegjeumlsi peumlr ccedildo shkeumlmbim dhe kompromis qeuml autorizohet neuml emeumlr teuml siguriseuml publike (kombeumltare) Duke reflektuar peumlr keumlto ccedileumlshtje ky studim kontekstualizon dhe krahason reagimin e Shqipeumlriseuml ndaj pandemiseuml COVID-19 brenda kuadrit teuml siguriseuml kombeumltare dhe perspektivave teuml teuml drejtave teuml njeriut

Peumlr shkak se pandemia COVID-19 sfidoi aspektet e siguriseuml kombeumltare neuml ccedildo shtet qeveriteuml vendoseumln kufizime mbi teuml drejtat e njeriut Peumlr teuml hulumtuar reagimin e Shqipeumlriseuml neuml drejtim teuml siguriseuml publike (kombeumltare) ne shqyrtojmeuml teuml dheumlna peumlr shkalleumln sipas seuml cileumls masat kufizuese teuml ndeumlrmarra nga qeveria kufizuan peumlrhapjen e virusit dhe mbrojteumln sheumlndetin publik Peumlr teuml shqyrtuar reagimin e Shqipeumlriseuml neuml keumlndveumlshtrimin e teuml drejtave teuml njeriut ky raport bazohet neuml kateumlr parime themelore demokratike ligjshmeumlria kuadri i kufizuar kohor peumlr masat emergjente domosdoshmeumlria shpeumlrndarja e pushtetit peumlrmes veprimeve legjislative dhe gjyqeumlsore si dhe kontrollet mbi veprimet ekzekutive teuml ndeumlrmarra gjateuml gjashteuml muajve teuml pareuml teuml pandemiseuml Ky studim ofron gjetje dhe rekomandime neuml lidhje me tensionin ndeumlrmjet mbrojtjes seuml siguriseuml publike (kombeumltare) dhe seuml drejteumls peumlr teuml jetuar peumlrkundrejt teuml drejtave teuml tjera teuml njeriut neuml situateumln e veccedilanteuml teuml krijuar nga pandemia COVID-19 Ne krahasojmeuml gjithashtu reagimin qeveritar ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml Shqipeumlri me masat e marra nga shtete teuml veccedilanta neuml rajonin e Ballkanit Serbia dhe Maqedonia e Veriut (regjime hibride) Sllovenia dhe Greqia (demokraci teuml konsoliduara)

9

Konkretisht ky raport trajton pyetjet e meumlposhtme

Deri neuml ccedilfareuml mase mund teuml anashkalohet mbrojtja respektimi dhe garantimi i teuml drejtave teuml njeriut peumlr teuml mundeumlsuar mbrojtjen e qytetareumlve A u miratuan masat emergjente neuml peumlrputhje me parimet e ligjshmeumlriseuml dhe sundimit teuml ligjit Cilat teuml drejta themelore u mohuan nga ligjet dhe praktikat e miratuara nga qeveria Si mund teuml peumlrcaktohet koncepti i siguriseuml kombeumltare (publike) neuml raste emergjencash dhe ccedilfareuml peumlrfshin ai

Deri neuml ccedilfareuml mase mund teuml zbatohen masat kufizuese teuml siguriseuml teuml miratuara peumlr mbrojtjen e qytetareumlve neuml meumlnyreuml proporcionale dhe teuml ekuilibruar qeuml siguron zbatimin e teuml drejtave teuml njeriut A u peumlrdoreumln keumlto masa sigurie si njeuml alternativeuml e fundit dhe u konsideruan meuml pak kufizuese nga teuml gjitha opsionet qeuml mund teuml ishin zbatuar Si ka ndryshuar pushteti i institucioneve teuml veccedilanta gjateuml keumlsaj situate emergjente Seuml fundmi cili eumlshteuml rreziku i mundsheumlm i keumltyre veprimeve peumlrkunder konsolidimit teuml institucioneve demokratike neuml njeuml periudheuml afatgjateuml neuml keumlto vende

10

3 Metodologjia Ky raport bazohet neuml hulumtime rigoroze krahasuese teuml teuml dheumlnave pareumlsore dhe dyteumlsore si dhe neuml keumlrkime empirike cileumlsore teuml peumlrqendruara neuml reagimin e qeveriseuml ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml njeuml grup teuml peumlrzgjedhur vendesh Raporti krahason reagimin qeveritar ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml Shqipeumlri me masat e marra nga shtete teuml veccedilanta neuml rajonin e Ballkanit Serbia dhe Maqedonia e Veriut (regjime hibride) Sllovenia dhe Greqia (demokraci teuml konsoliduara) Analiza joneuml peumlrfshin teuml dheumlna sasiore dhe cileumlsore nga burimet e meumlposhtme ndeumlrkombeumltare Gjurmuesi i masave seuml qeverive ndaj Coronavirusit teuml universitetit teuml Oksfordit (OxCGRT) Freedom House Monitori Boteumlror i Ndikimit teuml COVID-19 neuml Demokraci dhe teuml Drejtat e Njeriutndash realizuar nga organizata IDEA Gjurmues i Demokraciseuml dhe Pandemiseuml teuml Fondacioni Westminster peumlr Demokraci (WFD) dhe Burimet e Keumlshillit teuml Evropeumls - Gjurmues i Traktateve Keumlrkimet cileumlsore neuml Shqipeumlri u peumlrqendruan neuml perspektivat e grupeve teuml interesit peumlr reagimin e qeveriseuml gjateuml periudheumls seuml emergjenceumls veccedilaneumlrisht masat e ndeumlrmarra nga Ministria e Brendshme dhe Ministria e Sheumlndeteumlsiseuml dhe Mbrojtjes Sociale

Peumlr teuml realizuar keumlto objektiva u zhvilluan 7 intervista gjysmeuml teuml strukturuara dhe dy fokus-grupe me peumlrfaqeumlsues teuml OJF-ve eksperteuml teuml sheumlndetit publik peumlrfaqeumlsues teuml Ministriseuml seuml Brendshme Ministriseuml seuml Drejteumlsiseuml dhe mediave duke peumlrdorur teknikeumln e kampionimit teuml qeumlllimsheumlm Qeumlllimi i keumlsaj metodologjie eumlshteuml teuml kuptuarit e kushtetutshmeumlriseuml dhe proporcionalitetit teuml masave emergjente peumlrkundeumlr mbrojtjes seuml teuml drejtave teuml njeriut neuml Shqipeumlri Pyetjet e intervistave dhe fokus-grupeve u peumlrqendruan gjithashtu neuml nivelin e transparenceumls seuml politikave qeveritare pjeseumlmarrjen neuml diskutime teuml eksperteumlve dhe grupeve teuml ndryshme teuml interesit gjateuml procesit teuml hartimit teuml politikave dhe reagimit publik ndaj masave emergjente Janeuml analizuar edhe aktet ligjore teuml shpallura nga qeveria shqiptare gjateuml periudheumls mars-shtator 2020 Ndeumlrsa neuml fokusin kryesor teuml keumltij studimi janeuml gjashteuml muajt e pareuml teuml pandemiseuml (mars-gusht 2020) evidenca krahasuese paraqiten neuml fazeumln e fundit teuml krizeumls (shtator-dhjetor 2020) Intervistat dhe fokus-grupet u zhvilluan neuml gjuheumln shqipe dhe teuml dheumlnat cileumlsore u peumlrkthyen meuml pas neuml anglisht Raporti peumlrfundimtar u shkrua dhe u redaktua neuml anglisht dhe meuml pas u peumlrkthye neuml shqip

11

4 Kuadri konceptual Pandemia COVID-19 ndikoi neuml sheumlndetin e popullateumls neuml nivel global dhe neuml sistemet politike teuml vendeve ku u peumlrhap kjo pandemi Peumlr teuml adresuar rrezikun peumlr sheumlndetin e popullateumls si pjeseuml e mbrojtjes seuml siguriseuml publike (kombeumltare) qeveriteuml moreumln masa teuml jashteumlzakonshme Neuml kontekstin shqiptar dhe boteumlror njeuml fatkeqeumlsi natyrore siccedil eumlshteuml pandemia COVID-19 peumlrbeumln keumlrceumlnim teuml siguriseuml publike (kombeumltare) pasi paraqet rreziqe peumlr sigurineuml dhe mireumlqenien e popullateumls Neuml keumlteuml raport siguria kombeumltare dhe siguria publike peumlrdoren neuml meumlnyreuml teuml njeumljteuml peumlr tiu referuar siguriseuml meuml teuml gjereuml teuml shoqeumlriseuml dhe aneumltareumlve teuml saj Kushtetuta e Shqipeumlriseuml (nenet 37 45 173 174 dhe 175) i referohet siguriseuml publike peumlr teuml justifikuar vendosjen e masave teuml jashteumlzakonshme peumlr teuml mbrojtur vendin peumlr shkak teuml gjendjes seuml lufteumls gjendjes seuml jashteumlzakonshme ose gjendjes seuml fatkeqeumlsiseuml natyrorerdquo (Neni 170 1) Pandemia ka demonstruar se fusha qeuml peumlrfshihet neuml kuadrin e siguriseuml kombeumltare duhet teuml zgjerohet me qeumlllim qeuml teuml peumlrfshijeuml keumlrceumlnime meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml siguriseuml siccedil janeuml krizat globale teuml mjedisit dhe sheumlndetit publik Peumlr teuml frenuar peumlrhapjen e njeuml fatkeqeumlsie natyrore si pandemia COVID-19 qeveria eumlshteuml e autorizuar teuml marreuml masa teuml jashteumlzakonshme qeuml do teuml kufizonin peumlrkoheumlsisht teuml drejta teuml veccedilanta teuml njeriut Shumica e qeverive kaneuml marreuml masa teuml ashpra peumlr mbrojtjen e sheumlndetit dhe siguriseuml publike ndeumlrkoheuml qeuml numri i teuml infektuarve me COVID-19 eumlshteuml rritur Kjo sugjeron qeuml ekziston njeumlfareuml peumlrputhshmeumlrie ndeumlrkombeumltare rreth pritshmeumlrive teuml publikut peumlr masat mbrojteumlse teuml marra nga qeveria pasi bota u peumlrball me njeuml krizeuml teuml paprecedenteuml ndaj sheumlndetit publik Sipas njeuml studimi gjitheumlpeumlrfshireumls mbi trendet demokratike globale para dhe gjateuml pandemiseuml COVID-19 teuml kryer nga Instituti Ndeumlrkombeumltar peumlr Asistenceuml Demokratike dhe Zgjedhore (International Institute for Democratic and Electoral Assistance - IDEA) 59 peumlr qind e vendeve teuml boteumls shpalleumln gjendjen e jashteumlzakonshme e cila kufizonte liriteuml themelore civile teuml tilla si liria e leumlvizjes dhe e organizmit teuml tubimeve (IDEA 2020 1) Peumlr meuml tepeumlr ky studim arriti neuml peumlrfundimin se 61 peumlr qind e vendeve zbatuan masa problematike nga keumlndveumlshtrimi i teuml drejtave teuml njeriut masa teuml tilla shkelnin standardet ndeumlrkombeumltare peumlr teuml drejtat e njeriut sepse ishin jo-proporcionale teuml paligjshme teuml papeumlrcaktuara ose teuml panevojshme neuml lidhje me keumlrceumlnimin sheumlndeteumlsor (IDEA 2020 1) Ndeumlrsa pandemia COVID-19 peumlrfaqeumlsonte njeuml sfideuml teuml paprecedenteuml peumlr qeveriteuml demokratike standardet peumlr mbrojtjen e teuml drejtave teuml njeriut janeuml teuml rreumlnjosura dhe duhet teuml respektohen edhe gjateuml emergjencave teuml zgjatura

Shumeuml vende shtyneuml neuml koheuml ose modifikuan zhvillimin e zgjedhjeve gjeuml qeuml kufizoi proceset zgjedhore si tubimet dhe votimet personale neuml meumlnyreuml fizike qeuml mund teuml shkaktonin peumlrhapjen e meumltejshme teuml virusit COVID-19 Vendet qeuml nuk shpalleumln gjendjen e jashteumlzakonshme zbatuan ndash prapeumlseprapeuml - masat mbrojteumlse qeuml nevojiteshin peumlr teuml luftuar virusin teuml tilla si masat e izolimit Peumlrveccedil keumlsaj peumlr teuml rekomanduar masa individuale teuml higjeneumls (veccedilaneumlrisht larjen e duarve dhe veumlnien e maskave teuml fytyreumls) dhe izolimin fizik (distancimin shoqeumlror) qeveriteuml realizuan fushata teuml informimit publik Teuml dheumlnat sasiore

12

sugjerojneuml se masat e jashteumlzakonshme teuml izolimit teuml popullateumls reduktuan nivelin e infeksionit dhe vdekshmeumlriseuml neuml vendet ku u veprua meuml shpejt peumlr parandalimin e peumlrhapjes seuml virusit COVID-19 dhe ku qytetareumlt qeuml qeumlndronin neuml shteumlpi pateumln mbeumlshtetje ekonomike nga qeveriseuml (Bonardi et al 2020) Aplikimi i masave teuml izolimit peumlr njeuml koheuml teuml gjateuml nuk eumlshteuml i qeumlndruesheumlm nga perspektivat ekonomike dhe sociale keumlshtu qeuml qeveriteuml lehteumlsojneuml kufizimet pasi frenohet peumlrhapja e virusit Neuml teuml kundeumlrt qeveriteuml mund teuml rrisin peumlrseumlri nivelet e kufizimeve

Demokraciteuml qeuml angazhohen peumlr zbatimin e ligjit duhet teuml respektojneuml kornizeumln ligjore kushtetuese teuml vendit teuml tyre kur aplikojneuml kufizime gjateuml njeuml emergjence teuml tilleuml si pandemia Ekziston shqeteumlsimi i konsideruesheumlm se vendet me demokraci teuml brishta teuml cilave iu mungojneuml institucionet e konsoliduara kaneuml meuml shumeuml gjasa teuml shfaqin keumlrceumlnime serioze ndaj demokraciseuml peumlrfshireuml miratimin e masave qeuml shkelin standardet e teuml drejtave teuml njeriut si rezultat i pandemiseuml Neuml peumlrgjitheumlsi masat e aplikuara neuml kuadeumlr teuml gjendjes seuml jashteumlzakonshme qeuml paraqesin rreziqe peumlr demokracineuml peumlrfshijneuml mungeseumln e kontrollit teuml mjaftuesheumlm nga legjislativi ose gjyqeumlsori peumlr vendimet e ekzekutivit peumlrqendrimin e pushtetit neuml degeumln ekzekutive teuml qeveriseuml dhe marrjen e masave shoqeumlrore qeuml shkojneuml peumlrtej kufizimit teuml peumlrhapjes seuml virusit (veccedilaneumlrisht masat qeuml deumlmtojneuml mediat dheose sjellin peumlrdorimin e tepruar teuml forceumls ndaj qytetareumlve gjateuml zbatimit teuml kufizimeve teuml emergjenceumls) (IDEA 2020) Siccedil do teuml diskutojmeuml neuml analizeumln empirike teuml meumlposhtme neuml demokraci hibride si Shqipeumlria Serbia dhe Maqedonia e Veriut1 keumlto rreziqe janeuml veumlrejtur gjateuml reagimit fillestar teuml qeverive ndaj pandemiseuml COVID-19

Kufizimet meuml teuml zakonshme teuml vendosura gjateuml pandemiseuml kaneuml qeneuml shkeljet e liriseuml seuml leumlvizjes dhe organizimit teuml tubimeve Raporti global i realizuar nga IDEA International (2020) thekson zhvillimet shqeteumlsuese neuml lidhje me lirineuml e shprehjes integritetin e medias dhe sigurineuml personale Peumlr meuml tepeumlr gjysma e zgjedhjeve teuml planifikuara neuml periudheumln shkurt - dhjetor 2020 u shtyneuml duke treguar njeuml fusheuml tjeteumlr teuml shkeljes seuml mundshme teuml teuml drejtave dhe proceseve demokratike (IDEA 2020)

Manuali i Keumlshillit teuml Evropeumls (CoE 2020a) peumlr respektimin e demokraciseuml sundimin e ligjit dhe teuml drejtat e njeriut gjateuml periudhave teuml gjendjes seuml jashteumlzakonshme ofron njeuml kornizeuml teuml reumlndeumlsishme peumlrmes teuml cileumls vlereumlsohet ligjshmeumlria dhe proporcionaliteti i reagimit ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml vendet aneumltare Keumlshilli i Evropeumls pranon se duke marreuml masa kufizuese peumlr teuml adresuar COVID-19 shtetet mund teuml vendosin teuml evitojneuml (pezullojneuml peumlrkoheumlsisht) mbrojtjen e teuml drejtave teuml veccedilanta megjithateuml kufizimet duhet teuml jeneuml gjithmoneuml proporcionale me keumlrceumlnimin dhe teuml kufizuara neuml koheuml

1Freedom House peumlrdor kategorineuml ldquoPjeseumlrisht teuml Lirardquo peumlr tiu referuar demokracive hibride neuml teuml cilat rregullat demokratike teuml lojeumls nuk janeuml teuml konsoliduara Shqipeumlria Maqedonia e Veriut dhe Serbia janeuml teuml cileumlsuara si Regjime Pjeseumlrisht teuml Lira peumlr meuml shumeuml informacion shih httpsfreedomhouseorgexplore-the-maptype=fiwampyear=2020

TABELA E PEumlRMBAJTJES

Lista e Figurave 4

Lista e Termave dhe Peumlrkufizimeve 5

1 Peumlrmbledhje Ekzekutive 6

2 Hyrje 8

3 Metodologjia 10

4 Kuadri konceptual 11

5 Reagimi i Shqipeumlriseuml ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml kontekstin e siguriseuml publike 15

6 Reagimi i Shqipeumlriseuml ndaj pandemiseuml neuml kontekst rajonal dhe global 19

7 Reagimet e vendeve specifike ndaj pandemiseuml COVID-19 24

8 Reagimi ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml kontekstin e teuml drejtave teuml njeriut 31

9 Konkluzionet 41

10 Rekomandime peumlr situatat emergjente 43

11 Referenca 45

12 Shtojca 1 Intervistat dhe Fokus-Grupet e realizuara neuml Shqipeumlri 49

4

Lista e Figurave

Figura 1 Trajektorja e peumlrhapjes seuml virusit COVID-19 neuml Shqipeumlri 16

Figura 2 Kapaciteti i kujdesit sheumlndeteumlsor 20

Figura 3 Raste teuml reja teuml peumlrditshme teuml konfirmuara me COVID-19 peumlr njeuml milion njereumlz 21

Figura 4 Shkalla e fatalitetit teuml rasteve me COVID-19 22

Figura 5 COVID-19 Indeksi i nivelit teuml masave shtreumlnguese qeveritare 23

Figura 6 Trajektorja e Serbiseuml peumlr pandemineuml COVID-19 24

Figura 7 Trajektorja e Greqiseuml peumlr pandemineuml COVID-19 26

Figura 8 Trajektorja e Slloveniseuml peumlr pandemineuml COVID-19 27

Figura 9 Reagimet krahasuese teuml pyetjes Neuml cilin prej burimeve teuml meumlposhtme teuml informacionit keni meuml shumeuml besim neuml lidhje me sakteumlsineuml e informacionit qeuml jepet peumlr koronavirusin 29

5

Lista e Termave dhe Peumlrkufizimeve ALL Lek shqiptar AMA Autoriteti i Mediave Audiovizive BE Bashkimi Evropian

CoE Keumlshilli i Evropeumls

COVID-19 Seumlmundja Coronavirus qeuml u shfaq neuml 2019 CSSE Qendra peumlr Shkenceumln dhe Inxhinierineuml e Sistemeve neuml Universitetin Johns Hopkins ERTV Edi Rama televizion Youtube dhe media sociale IDEA Instituti Ndeumlrkombeumltar peumlr Demokraci dhe Ndihmeuml ZgjedhoreISP Instituti i Studimeve Politike RCC Keumlshilli i Bashkeumlpunimit Rajonal OxCGRT Gjurmuesi i masave seuml qeverive ndaj Coronavirusit teuml universitetit teuml Oksfordit WFD Fondacioni Westminster peumlr Demokraci WHO Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)

OSBE Organizata peumlr Siguri dhe Bashkeumlpunim neuml Evropeuml

6

1 Peumlrmbledhje Ekzekutive Peumlr shkak teuml pandemiseuml COVID-19 qytetareumlve neuml teuml gjitheuml boteumln ju rrezikua e drejta peumlr teuml jetuar Neuml kontekstin shqiptar njeuml fatkeqeumlsi natyrore siccedil eumlshteuml pandemia COVID-19 peumlrbeumln keumlrceumlnim peumlr siguriseuml publike (kombeumltare) pasi paraqet rreziqe ndaj siguriseuml dhe mireumlqenies seuml popullateumls Neuml keumlteuml raport siguria publike dhe siguria kombeumltare janeuml koncepte qeuml peumlrdoren neuml meumlnyreuml teuml njeumljteuml peumlr trsquoiu referuar siguriseuml meuml teuml gjereuml teuml shoqeumlriseuml dhe aneumltareumlve teuml saj Kushtetuta e Shqipeumlriseuml (nenet 37 45 173 174 dhe 175) i referohet siguriseuml publike peumlr teuml justifikuar vendosjen e masave teuml jashteumlzakonshme peumlr arsye se vendi duhet teuml mbrohet neuml raste teuml ldquogjendjes seuml lufteumls gjendjes seuml jashteumlzakonshme ose gjendjes seuml fatkeqeumlsiseuml natyrorerdquo (Neni 170 1) Pandemia ka demonstruar se fusha qeuml peumlrfshihet neuml kuadrin e siguriseuml kombeumltare duhet teuml zgjerohet me qeumlllim qeuml teuml peumlrfshijeuml keumlrceumlnime meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml siguriseuml siccedil janeuml krizat globale teuml mjedisit dhe sheumlndetit publik Peumlr teuml frenuar peumlrhapjen e njeuml fatkeqeumlsie natyrore si pandemia COVID-19 qeveria eumlshteuml e autorizuar teuml marreuml masa teuml jashteumlzakonshme qeuml do teuml kufizonin peumlrkoheumlsisht teuml drejta teuml veccedilanta teuml njeriut Sidoqofteuml qeveriteuml demokratike duhet teuml mbajneuml peumlrgjegjeumlsi peumlr ccedildo shkeumlmbim apo kompromis qeuml beumlhet neuml lidhje me teuml drejtat e njeriut dhe liriteuml civile dhe qeuml autorizohen neuml emeumlr teuml siguriseuml publike (kombeumltare) Duke reflektuar peumlr keumlto ccedileumlshtje ky studim kontekstualizon dhe krahason reagimin e Shqipeumlriseuml ndaj pandemiseuml COVID-19 brenda njeuml kuadri teuml siguriseuml kombeumltare dhe perspektivave teuml teuml drejtave teuml njeriut Reagimi i qeveriseuml ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml Shqipeumlri eumlshteuml krahasuar me masat e marra nga shtete teuml veccedilanta neuml rajonin e Ballkanit Serbia dhe Maqedonia e Veriut (regjime hibride) Sllovenia dhe Greqia (demokraci teuml konsoliduara)

Peumlr teuml hulumtuar supozimet e siguriseuml kombeumltare peumlr masa teuml tilla teuml jashteumlzakonshme bazuar neuml teuml dheumlna empirike ne shqyrtojmeuml neumlse masat e siguriseuml qeuml u zbatuan kufizuan peumlrhapjen e pandemiseuml COVID-19 neuml Shqipeumlri Peumlr meuml tepeumlr ne iu referohemi teuml dheumlnave pareumlsore teuml peumlrfituara nga intervistat e strukturuara peumlrmes teuml cilave tentojmeuml teuml kuptojmeuml nivelin e pranimit teuml keumltyre masave qeveritare nga ana e publikut Peumlr teuml hedhur driteuml mbi reagimin e Shqipeumlriseuml ndaj pandemiseuml neuml kontekstin e teuml drejtave teuml njeriut ky raport bazohet neuml kateumlr parime themelore demokratike ligjshmeumlria kuadri i kufizuar kohor peumlr masat emergjente domosdoshmeumlria shpeumlrndarja e pushtetit peumlrmes veprimeve legjislative dhe gjyqeumlsore si dhe kontrolleve mbi veprimet ekzekutive teuml ndeumlrmarra gjateuml gjashteuml muajve teuml pareuml teuml pandemiseuml Brenda keumltyre kateumlr parimeve themelore demokratike qeveriteuml mund teuml shkelin peumlrkoheumlsisht teuml drejtat e njeriut neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrballen me keumlrceumlnimin e siguriseuml kombeumltare i cili u shfaq si pasojeuml e pandemiseuml Analiza joneuml tregon se Shqipeumlria ploteumlsoi parimet e ligjshmeumlriseuml dhe kuadrit teuml caktuar kohor peumlr masat emergjente si dhe ploteumlsoi pjeseumlrisht parimet e domosdoshmeumlriseuml dhe shpeumlrndarjes seuml pushtetit peumlrmes kontrolleve mbi veprimet ekzekutive

7

Kur Shqipeumlria vendoset neuml kontekstin rajonal mund teuml veumlrehen disa modele Gjateuml periudheumls seuml masave teuml jashteumlzakonshme qeveria shqiptare miratoi ligje qeuml kufizuan peumlrhapjen e COVID-19 brenda territorit teuml saj Shumica e vendeve zbatuan masa teuml peumlrkohshme teuml karantineumls teuml cilat kufizuan disa teuml drejta teuml njeriut Neuml veccedilanti si pasojeuml e reagimit teuml qeverive ndaj pandemiseuml COVID-19 u mohuan neuml meumlnyreuml teuml drejtpeumlrdrejteuml teuml drejtat e liriseuml seuml leumlvizjes dhe organizmit teuml tubimeve Peumlr sa i peumlrket zbatimit teuml masave emergjente gjateuml diteumlve teuml para teuml pandemiseuml demokraciteuml hibride me institucione teuml dobeumlta krijuan rreziqe teuml caktuara peumlr demokracineuml dhe teuml drejtat e njeriut Neuml keumlto raste ndeumlrsa ekzekutivi zgjeroi pushtetin e tij legjislativi dhe gjyqeumlsori kufizuan kryesisht kapacitetet e tyre peumlr teuml mbikqyrur masat dhe zbatimin e tyre Keumlshtu regjimet hibride si Shqipeumlria Maqedonia e Veriut dhe Serbia nuk i peumlrmbusheumln ploteumlsisht kateumlr parimet e ligjshmeumlriseuml kuadrit teuml kufizuar kohor peumlr masat emergjente domosdoshmeumlriseuml dhe shpeumlrndarjes seuml pushtetit peumlrmes kontrolleve mbi veprimet ekzekutive Nga ana tjeteumlr Greqia njeuml demokraci e konsoliduar ploteumlsoi kateumlr parimet ndeumlrsa Sllovenia gjithashtu njeuml demokraci e konsoliduar ploteumlsoi tre nga parimet peumlrfshireuml ligjshmeumlrineuml kuadrin e kufizuar kohor peumlr masat emergjente dhe shpeumlrndarjen e pushtetit peumlrmes kontrolleve mbi veprimet ekzekutive ndeumlrsa ploteumlsoi pjeseumlrisht parimin e domosdoshmeumlriseuml

Kjo analizeuml veuml neuml pah implikime teuml reumlndeumlsishme peumlr konsolidimin e demokraciseuml neuml njeuml periudheuml afatgjateuml Ajo tregon se neuml raste emergjencash kombeumltare - siccedil eumlshteuml pandemia - ekziston rreziku i peumlrdorimit teuml forceumls seuml tepruar qeuml realizohet neuml emeumlr teuml siguriseuml publike Neuml meumlnyreuml qeuml teuml garantohet mbrojtja e teuml drejtave teuml njeriut gjateuml periudhave teuml tilla demokraciteuml hibride neuml veccedilanti duhet teuml peumlrqendrohen neuml forcimin e institucioneve dhe procedurave teuml tyre demokratike me qeumlllim qeuml teuml parandalojneuml tejkalimin e kufijve teuml paravendosur peumlr ushtrimin e pushtetit ekzekutiv dhe teuml sigurojneuml zhvillimin e zgjedhjeve teuml lira dhe teuml ndershme

8

2 Hyrje Pandemia COVID-19 ishte njeuml emergjenceuml e sheumlndetit publik qeuml keumlrceumlnoi jeteumln e qytetareumlve neuml teuml gjitheuml boteumln Qeveriteuml reaguan peumlrmes zbatimit teuml masave teuml ndryshme dhe shumeuml prej tyre - peumlr teuml ndaluar ose kufizuar peumlrhapjen e virusit dhe peumlr teuml mbrojtur jeteumln e qytetareumlve - miratuan ligje teuml jashteumlzakonshme Ligje teuml tilla emergjente kufizuan liriteuml dhe teuml drejtat teuml tilla si liria e leumlvizjes fjaleumls puneumls ndeumlr teuml tjera neuml interes teuml mbrojtjes seuml sheumlndetit dhe siguriseuml publike A ishin proporcionale masa teuml tilla neuml raport me rreziqet Ccedilfareuml meumlsimesh mund teuml nxirren nga krahasimi i reagimeve teuml qeverive ndaj njeuml krize kaq teuml jashteumlzakonshme peumlr sheumlndetin publik Si mund teuml zbatohen keumlto njohuri peumlr emergjencat e ardhshme Meqeneumlse virusi COVID-19 keumlrceumlnoi seriozisht jeteumln e qytetareumlve mbrojtja e sheumlndetit publik u konsiderua pjeseuml e siguriseuml publike (kombeumltare) Neuml keumlteuml raport konceptet e siguriseuml publike dhe siguriseuml kombeumltare peumlrdoren neuml meumlnyreuml teuml njeumljteuml peumlr tiu referuar siguriseuml meuml teuml gjereuml teuml shoqeumlriseuml dhe aneumltareumlve teuml saj Peumlr teuml kufizuar keumlrceumlnimin e njeuml fatkeqeumlsie natyrore si pandemia COVID-19 qeveria eumlshteuml e autorizuar teuml marreuml masa teuml jashteumlzakonshme qeuml kufizojneuml peumlrkoheumlsisht teuml drejta teuml veccedilanta teuml njeriut Ky studim shqyrton neumlse masat emergjente ishin teuml justifikuara neuml drejtim teuml mbrojtjes seuml jeteumls dhe teuml drejtave teuml njeriut teuml qytetareumlve Neuml lidhje me liriteuml civile dhe teuml drejtave teuml njeriut qeveriteuml duhet teuml mbajneuml peumlrgjegjeumlsi peumlr ccedildo shkeumlmbim dhe kompromis qeuml autorizohet neuml emeumlr teuml siguriseuml publike (kombeumltare) Duke reflektuar peumlr keumlto ccedileumlshtje ky studim kontekstualizon dhe krahason reagimin e Shqipeumlriseuml ndaj pandemiseuml COVID-19 brenda kuadrit teuml siguriseuml kombeumltare dhe perspektivave teuml teuml drejtave teuml njeriut

Peumlr shkak se pandemia COVID-19 sfidoi aspektet e siguriseuml kombeumltare neuml ccedildo shtet qeveriteuml vendoseumln kufizime mbi teuml drejtat e njeriut Peumlr teuml hulumtuar reagimin e Shqipeumlriseuml neuml drejtim teuml siguriseuml publike (kombeumltare) ne shqyrtojmeuml teuml dheumlna peumlr shkalleumln sipas seuml cileumls masat kufizuese teuml ndeumlrmarra nga qeveria kufizuan peumlrhapjen e virusit dhe mbrojteumln sheumlndetin publik Peumlr teuml shqyrtuar reagimin e Shqipeumlriseuml neuml keumlndveumlshtrimin e teuml drejtave teuml njeriut ky raport bazohet neuml kateumlr parime themelore demokratike ligjshmeumlria kuadri i kufizuar kohor peumlr masat emergjente domosdoshmeumlria shpeumlrndarja e pushtetit peumlrmes veprimeve legjislative dhe gjyqeumlsore si dhe kontrollet mbi veprimet ekzekutive teuml ndeumlrmarra gjateuml gjashteuml muajve teuml pareuml teuml pandemiseuml Ky studim ofron gjetje dhe rekomandime neuml lidhje me tensionin ndeumlrmjet mbrojtjes seuml siguriseuml publike (kombeumltare) dhe seuml drejteumls peumlr teuml jetuar peumlrkundrejt teuml drejtave teuml tjera teuml njeriut neuml situateumln e veccedilanteuml teuml krijuar nga pandemia COVID-19 Ne krahasojmeuml gjithashtu reagimin qeveritar ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml Shqipeumlri me masat e marra nga shtete teuml veccedilanta neuml rajonin e Ballkanit Serbia dhe Maqedonia e Veriut (regjime hibride) Sllovenia dhe Greqia (demokraci teuml konsoliduara)

9

Konkretisht ky raport trajton pyetjet e meumlposhtme

Deri neuml ccedilfareuml mase mund teuml anashkalohet mbrojtja respektimi dhe garantimi i teuml drejtave teuml njeriut peumlr teuml mundeumlsuar mbrojtjen e qytetareumlve A u miratuan masat emergjente neuml peumlrputhje me parimet e ligjshmeumlriseuml dhe sundimit teuml ligjit Cilat teuml drejta themelore u mohuan nga ligjet dhe praktikat e miratuara nga qeveria Si mund teuml peumlrcaktohet koncepti i siguriseuml kombeumltare (publike) neuml raste emergjencash dhe ccedilfareuml peumlrfshin ai

Deri neuml ccedilfareuml mase mund teuml zbatohen masat kufizuese teuml siguriseuml teuml miratuara peumlr mbrojtjen e qytetareumlve neuml meumlnyreuml proporcionale dhe teuml ekuilibruar qeuml siguron zbatimin e teuml drejtave teuml njeriut A u peumlrdoreumln keumlto masa sigurie si njeuml alternativeuml e fundit dhe u konsideruan meuml pak kufizuese nga teuml gjitha opsionet qeuml mund teuml ishin zbatuar Si ka ndryshuar pushteti i institucioneve teuml veccedilanta gjateuml keumlsaj situate emergjente Seuml fundmi cili eumlshteuml rreziku i mundsheumlm i keumltyre veprimeve peumlrkunder konsolidimit teuml institucioneve demokratike neuml njeuml periudheuml afatgjateuml neuml keumlto vende

10

3 Metodologjia Ky raport bazohet neuml hulumtime rigoroze krahasuese teuml teuml dheumlnave pareumlsore dhe dyteumlsore si dhe neuml keumlrkime empirike cileumlsore teuml peumlrqendruara neuml reagimin e qeveriseuml ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml njeuml grup teuml peumlrzgjedhur vendesh Raporti krahason reagimin qeveritar ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml Shqipeumlri me masat e marra nga shtete teuml veccedilanta neuml rajonin e Ballkanit Serbia dhe Maqedonia e Veriut (regjime hibride) Sllovenia dhe Greqia (demokraci teuml konsoliduara) Analiza joneuml peumlrfshin teuml dheumlna sasiore dhe cileumlsore nga burimet e meumlposhtme ndeumlrkombeumltare Gjurmuesi i masave seuml qeverive ndaj Coronavirusit teuml universitetit teuml Oksfordit (OxCGRT) Freedom House Monitori Boteumlror i Ndikimit teuml COVID-19 neuml Demokraci dhe teuml Drejtat e Njeriutndash realizuar nga organizata IDEA Gjurmues i Demokraciseuml dhe Pandemiseuml teuml Fondacioni Westminster peumlr Demokraci (WFD) dhe Burimet e Keumlshillit teuml Evropeumls - Gjurmues i Traktateve Keumlrkimet cileumlsore neuml Shqipeumlri u peumlrqendruan neuml perspektivat e grupeve teuml interesit peumlr reagimin e qeveriseuml gjateuml periudheumls seuml emergjenceumls veccedilaneumlrisht masat e ndeumlrmarra nga Ministria e Brendshme dhe Ministria e Sheumlndeteumlsiseuml dhe Mbrojtjes Sociale

Peumlr teuml realizuar keumlto objektiva u zhvilluan 7 intervista gjysmeuml teuml strukturuara dhe dy fokus-grupe me peumlrfaqeumlsues teuml OJF-ve eksperteuml teuml sheumlndetit publik peumlrfaqeumlsues teuml Ministriseuml seuml Brendshme Ministriseuml seuml Drejteumlsiseuml dhe mediave duke peumlrdorur teknikeumln e kampionimit teuml qeumlllimsheumlm Qeumlllimi i keumlsaj metodologjie eumlshteuml teuml kuptuarit e kushtetutshmeumlriseuml dhe proporcionalitetit teuml masave emergjente peumlrkundeumlr mbrojtjes seuml teuml drejtave teuml njeriut neuml Shqipeumlri Pyetjet e intervistave dhe fokus-grupeve u peumlrqendruan gjithashtu neuml nivelin e transparenceumls seuml politikave qeveritare pjeseumlmarrjen neuml diskutime teuml eksperteumlve dhe grupeve teuml ndryshme teuml interesit gjateuml procesit teuml hartimit teuml politikave dhe reagimit publik ndaj masave emergjente Janeuml analizuar edhe aktet ligjore teuml shpallura nga qeveria shqiptare gjateuml periudheumls mars-shtator 2020 Ndeumlrsa neuml fokusin kryesor teuml keumltij studimi janeuml gjashteuml muajt e pareuml teuml pandemiseuml (mars-gusht 2020) evidenca krahasuese paraqiten neuml fazeumln e fundit teuml krizeumls (shtator-dhjetor 2020) Intervistat dhe fokus-grupet u zhvilluan neuml gjuheumln shqipe dhe teuml dheumlnat cileumlsore u peumlrkthyen meuml pas neuml anglisht Raporti peumlrfundimtar u shkrua dhe u redaktua neuml anglisht dhe meuml pas u peumlrkthye neuml shqip

11

4 Kuadri konceptual Pandemia COVID-19 ndikoi neuml sheumlndetin e popullateumls neuml nivel global dhe neuml sistemet politike teuml vendeve ku u peumlrhap kjo pandemi Peumlr teuml adresuar rrezikun peumlr sheumlndetin e popullateumls si pjeseuml e mbrojtjes seuml siguriseuml publike (kombeumltare) qeveriteuml moreumln masa teuml jashteumlzakonshme Neuml kontekstin shqiptar dhe boteumlror njeuml fatkeqeumlsi natyrore siccedil eumlshteuml pandemia COVID-19 peumlrbeumln keumlrceumlnim teuml siguriseuml publike (kombeumltare) pasi paraqet rreziqe peumlr sigurineuml dhe mireumlqenien e popullateumls Neuml keumlteuml raport siguria kombeumltare dhe siguria publike peumlrdoren neuml meumlnyreuml teuml njeumljteuml peumlr tiu referuar siguriseuml meuml teuml gjereuml teuml shoqeumlriseuml dhe aneumltareumlve teuml saj Kushtetuta e Shqipeumlriseuml (nenet 37 45 173 174 dhe 175) i referohet siguriseuml publike peumlr teuml justifikuar vendosjen e masave teuml jashteumlzakonshme peumlr teuml mbrojtur vendin peumlr shkak teuml gjendjes seuml lufteumls gjendjes seuml jashteumlzakonshme ose gjendjes seuml fatkeqeumlsiseuml natyrorerdquo (Neni 170 1) Pandemia ka demonstruar se fusha qeuml peumlrfshihet neuml kuadrin e siguriseuml kombeumltare duhet teuml zgjerohet me qeumlllim qeuml teuml peumlrfshijeuml keumlrceumlnime meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml siguriseuml siccedil janeuml krizat globale teuml mjedisit dhe sheumlndetit publik Peumlr teuml frenuar peumlrhapjen e njeuml fatkeqeumlsie natyrore si pandemia COVID-19 qeveria eumlshteuml e autorizuar teuml marreuml masa teuml jashteumlzakonshme qeuml do teuml kufizonin peumlrkoheumlsisht teuml drejta teuml veccedilanta teuml njeriut Shumica e qeverive kaneuml marreuml masa teuml ashpra peumlr mbrojtjen e sheumlndetit dhe siguriseuml publike ndeumlrkoheuml qeuml numri i teuml infektuarve me COVID-19 eumlshteuml rritur Kjo sugjeron qeuml ekziston njeumlfareuml peumlrputhshmeumlrie ndeumlrkombeumltare rreth pritshmeumlrive teuml publikut peumlr masat mbrojteumlse teuml marra nga qeveria pasi bota u peumlrball me njeuml krizeuml teuml paprecedenteuml ndaj sheumlndetit publik Sipas njeuml studimi gjitheumlpeumlrfshireumls mbi trendet demokratike globale para dhe gjateuml pandemiseuml COVID-19 teuml kryer nga Instituti Ndeumlrkombeumltar peumlr Asistenceuml Demokratike dhe Zgjedhore (International Institute for Democratic and Electoral Assistance - IDEA) 59 peumlr qind e vendeve teuml boteumls shpalleumln gjendjen e jashteumlzakonshme e cila kufizonte liriteuml themelore civile teuml tilla si liria e leumlvizjes dhe e organizmit teuml tubimeve (IDEA 2020 1) Peumlr meuml tepeumlr ky studim arriti neuml peumlrfundimin se 61 peumlr qind e vendeve zbatuan masa problematike nga keumlndveumlshtrimi i teuml drejtave teuml njeriut masa teuml tilla shkelnin standardet ndeumlrkombeumltare peumlr teuml drejtat e njeriut sepse ishin jo-proporcionale teuml paligjshme teuml papeumlrcaktuara ose teuml panevojshme neuml lidhje me keumlrceumlnimin sheumlndeteumlsor (IDEA 2020 1) Ndeumlrsa pandemia COVID-19 peumlrfaqeumlsonte njeuml sfideuml teuml paprecedenteuml peumlr qeveriteuml demokratike standardet peumlr mbrojtjen e teuml drejtave teuml njeriut janeuml teuml rreumlnjosura dhe duhet teuml respektohen edhe gjateuml emergjencave teuml zgjatura

Shumeuml vende shtyneuml neuml koheuml ose modifikuan zhvillimin e zgjedhjeve gjeuml qeuml kufizoi proceset zgjedhore si tubimet dhe votimet personale neuml meumlnyreuml fizike qeuml mund teuml shkaktonin peumlrhapjen e meumltejshme teuml virusit COVID-19 Vendet qeuml nuk shpalleumln gjendjen e jashteumlzakonshme zbatuan ndash prapeumlseprapeuml - masat mbrojteumlse qeuml nevojiteshin peumlr teuml luftuar virusin teuml tilla si masat e izolimit Peumlrveccedil keumlsaj peumlr teuml rekomanduar masa individuale teuml higjeneumls (veccedilaneumlrisht larjen e duarve dhe veumlnien e maskave teuml fytyreumls) dhe izolimin fizik (distancimin shoqeumlror) qeveriteuml realizuan fushata teuml informimit publik Teuml dheumlnat sasiore

12

sugjerojneuml se masat e jashteumlzakonshme teuml izolimit teuml popullateumls reduktuan nivelin e infeksionit dhe vdekshmeumlriseuml neuml vendet ku u veprua meuml shpejt peumlr parandalimin e peumlrhapjes seuml virusit COVID-19 dhe ku qytetareumlt qeuml qeumlndronin neuml shteumlpi pateumln mbeumlshtetje ekonomike nga qeveriseuml (Bonardi et al 2020) Aplikimi i masave teuml izolimit peumlr njeuml koheuml teuml gjateuml nuk eumlshteuml i qeumlndruesheumlm nga perspektivat ekonomike dhe sociale keumlshtu qeuml qeveriteuml lehteumlsojneuml kufizimet pasi frenohet peumlrhapja e virusit Neuml teuml kundeumlrt qeveriteuml mund teuml rrisin peumlrseumlri nivelet e kufizimeve

Demokraciteuml qeuml angazhohen peumlr zbatimin e ligjit duhet teuml respektojneuml kornizeumln ligjore kushtetuese teuml vendit teuml tyre kur aplikojneuml kufizime gjateuml njeuml emergjence teuml tilleuml si pandemia Ekziston shqeteumlsimi i konsideruesheumlm se vendet me demokraci teuml brishta teuml cilave iu mungojneuml institucionet e konsoliduara kaneuml meuml shumeuml gjasa teuml shfaqin keumlrceumlnime serioze ndaj demokraciseuml peumlrfshireuml miratimin e masave qeuml shkelin standardet e teuml drejtave teuml njeriut si rezultat i pandemiseuml Neuml peumlrgjitheumlsi masat e aplikuara neuml kuadeumlr teuml gjendjes seuml jashteumlzakonshme qeuml paraqesin rreziqe peumlr demokracineuml peumlrfshijneuml mungeseumln e kontrollit teuml mjaftuesheumlm nga legjislativi ose gjyqeumlsori peumlr vendimet e ekzekutivit peumlrqendrimin e pushtetit neuml degeumln ekzekutive teuml qeveriseuml dhe marrjen e masave shoqeumlrore qeuml shkojneuml peumlrtej kufizimit teuml peumlrhapjes seuml virusit (veccedilaneumlrisht masat qeuml deumlmtojneuml mediat dheose sjellin peumlrdorimin e tepruar teuml forceumls ndaj qytetareumlve gjateuml zbatimit teuml kufizimeve teuml emergjenceumls) (IDEA 2020) Siccedil do teuml diskutojmeuml neuml analizeumln empirike teuml meumlposhtme neuml demokraci hibride si Shqipeumlria Serbia dhe Maqedonia e Veriut1 keumlto rreziqe janeuml veumlrejtur gjateuml reagimit fillestar teuml qeverive ndaj pandemiseuml COVID-19

Kufizimet meuml teuml zakonshme teuml vendosura gjateuml pandemiseuml kaneuml qeneuml shkeljet e liriseuml seuml leumlvizjes dhe organizimit teuml tubimeve Raporti global i realizuar nga IDEA International (2020) thekson zhvillimet shqeteumlsuese neuml lidhje me lirineuml e shprehjes integritetin e medias dhe sigurineuml personale Peumlr meuml tepeumlr gjysma e zgjedhjeve teuml planifikuara neuml periudheumln shkurt - dhjetor 2020 u shtyneuml duke treguar njeuml fusheuml tjeteumlr teuml shkeljes seuml mundshme teuml teuml drejtave dhe proceseve demokratike (IDEA 2020)

Manuali i Keumlshillit teuml Evropeumls (CoE 2020a) peumlr respektimin e demokraciseuml sundimin e ligjit dhe teuml drejtat e njeriut gjateuml periudhave teuml gjendjes seuml jashteumlzakonshme ofron njeuml kornizeuml teuml reumlndeumlsishme peumlrmes teuml cileumls vlereumlsohet ligjshmeumlria dhe proporcionaliteti i reagimit ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml vendet aneumltare Keumlshilli i Evropeumls pranon se duke marreuml masa kufizuese peumlr teuml adresuar COVID-19 shtetet mund teuml vendosin teuml evitojneuml (pezullojneuml peumlrkoheumlsisht) mbrojtjen e teuml drejtave teuml veccedilanta megjithateuml kufizimet duhet teuml jeneuml gjithmoneuml proporcionale me keumlrceumlnimin dhe teuml kufizuara neuml koheuml

1Freedom House peumlrdor kategorineuml ldquoPjeseumlrisht teuml Lirardquo peumlr tiu referuar demokracive hibride neuml teuml cilat rregullat demokratike teuml lojeumls nuk janeuml teuml konsoliduara Shqipeumlria Maqedonia e Veriut dhe Serbia janeuml teuml cileumlsuara si Regjime Pjeseumlrisht teuml Lira peumlr meuml shumeuml informacion shih httpsfreedomhouseorgexplore-the-maptype=fiwampyear=2020

4

Lista e Figurave

Figura 1 Trajektorja e peumlrhapjes seuml virusit COVID-19 neuml Shqipeumlri 16

Figura 2 Kapaciteti i kujdesit sheumlndeteumlsor 20

Figura 3 Raste teuml reja teuml peumlrditshme teuml konfirmuara me COVID-19 peumlr njeuml milion njereumlz 21

Figura 4 Shkalla e fatalitetit teuml rasteve me COVID-19 22

Figura 5 COVID-19 Indeksi i nivelit teuml masave shtreumlnguese qeveritare 23

Figura 6 Trajektorja e Serbiseuml peumlr pandemineuml COVID-19 24

Figura 7 Trajektorja e Greqiseuml peumlr pandemineuml COVID-19 26

Figura 8 Trajektorja e Slloveniseuml peumlr pandemineuml COVID-19 27

Figura 9 Reagimet krahasuese teuml pyetjes Neuml cilin prej burimeve teuml meumlposhtme teuml informacionit keni meuml shumeuml besim neuml lidhje me sakteumlsineuml e informacionit qeuml jepet peumlr koronavirusin 29

5

Lista e Termave dhe Peumlrkufizimeve ALL Lek shqiptar AMA Autoriteti i Mediave Audiovizive BE Bashkimi Evropian

CoE Keumlshilli i Evropeumls

COVID-19 Seumlmundja Coronavirus qeuml u shfaq neuml 2019 CSSE Qendra peumlr Shkenceumln dhe Inxhinierineuml e Sistemeve neuml Universitetin Johns Hopkins ERTV Edi Rama televizion Youtube dhe media sociale IDEA Instituti Ndeumlrkombeumltar peumlr Demokraci dhe Ndihmeuml ZgjedhoreISP Instituti i Studimeve Politike RCC Keumlshilli i Bashkeumlpunimit Rajonal OxCGRT Gjurmuesi i masave seuml qeverive ndaj Coronavirusit teuml universitetit teuml Oksfordit WFD Fondacioni Westminster peumlr Demokraci WHO Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)

OSBE Organizata peumlr Siguri dhe Bashkeumlpunim neuml Evropeuml

6

1 Peumlrmbledhje Ekzekutive Peumlr shkak teuml pandemiseuml COVID-19 qytetareumlve neuml teuml gjitheuml boteumln ju rrezikua e drejta peumlr teuml jetuar Neuml kontekstin shqiptar njeuml fatkeqeumlsi natyrore siccedil eumlshteuml pandemia COVID-19 peumlrbeumln keumlrceumlnim peumlr siguriseuml publike (kombeumltare) pasi paraqet rreziqe ndaj siguriseuml dhe mireumlqenies seuml popullateumls Neuml keumlteuml raport siguria publike dhe siguria kombeumltare janeuml koncepte qeuml peumlrdoren neuml meumlnyreuml teuml njeumljteuml peumlr trsquoiu referuar siguriseuml meuml teuml gjereuml teuml shoqeumlriseuml dhe aneumltareumlve teuml saj Kushtetuta e Shqipeumlriseuml (nenet 37 45 173 174 dhe 175) i referohet siguriseuml publike peumlr teuml justifikuar vendosjen e masave teuml jashteumlzakonshme peumlr arsye se vendi duhet teuml mbrohet neuml raste teuml ldquogjendjes seuml lufteumls gjendjes seuml jashteumlzakonshme ose gjendjes seuml fatkeqeumlsiseuml natyrorerdquo (Neni 170 1) Pandemia ka demonstruar se fusha qeuml peumlrfshihet neuml kuadrin e siguriseuml kombeumltare duhet teuml zgjerohet me qeumlllim qeuml teuml peumlrfshijeuml keumlrceumlnime meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml siguriseuml siccedil janeuml krizat globale teuml mjedisit dhe sheumlndetit publik Peumlr teuml frenuar peumlrhapjen e njeuml fatkeqeumlsie natyrore si pandemia COVID-19 qeveria eumlshteuml e autorizuar teuml marreuml masa teuml jashteumlzakonshme qeuml do teuml kufizonin peumlrkoheumlsisht teuml drejta teuml veccedilanta teuml njeriut Sidoqofteuml qeveriteuml demokratike duhet teuml mbajneuml peumlrgjegjeumlsi peumlr ccedildo shkeumlmbim apo kompromis qeuml beumlhet neuml lidhje me teuml drejtat e njeriut dhe liriteuml civile dhe qeuml autorizohen neuml emeumlr teuml siguriseuml publike (kombeumltare) Duke reflektuar peumlr keumlto ccedileumlshtje ky studim kontekstualizon dhe krahason reagimin e Shqipeumlriseuml ndaj pandemiseuml COVID-19 brenda njeuml kuadri teuml siguriseuml kombeumltare dhe perspektivave teuml teuml drejtave teuml njeriut Reagimi i qeveriseuml ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml Shqipeumlri eumlshteuml krahasuar me masat e marra nga shtete teuml veccedilanta neuml rajonin e Ballkanit Serbia dhe Maqedonia e Veriut (regjime hibride) Sllovenia dhe Greqia (demokraci teuml konsoliduara)

Peumlr teuml hulumtuar supozimet e siguriseuml kombeumltare peumlr masa teuml tilla teuml jashteumlzakonshme bazuar neuml teuml dheumlna empirike ne shqyrtojmeuml neumlse masat e siguriseuml qeuml u zbatuan kufizuan peumlrhapjen e pandemiseuml COVID-19 neuml Shqipeumlri Peumlr meuml tepeumlr ne iu referohemi teuml dheumlnave pareumlsore teuml peumlrfituara nga intervistat e strukturuara peumlrmes teuml cilave tentojmeuml teuml kuptojmeuml nivelin e pranimit teuml keumltyre masave qeveritare nga ana e publikut Peumlr teuml hedhur driteuml mbi reagimin e Shqipeumlriseuml ndaj pandemiseuml neuml kontekstin e teuml drejtave teuml njeriut ky raport bazohet neuml kateumlr parime themelore demokratike ligjshmeumlria kuadri i kufizuar kohor peumlr masat emergjente domosdoshmeumlria shpeumlrndarja e pushtetit peumlrmes veprimeve legjislative dhe gjyqeumlsore si dhe kontrolleve mbi veprimet ekzekutive teuml ndeumlrmarra gjateuml gjashteuml muajve teuml pareuml teuml pandemiseuml Brenda keumltyre kateumlr parimeve themelore demokratike qeveriteuml mund teuml shkelin peumlrkoheumlsisht teuml drejtat e njeriut neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrballen me keumlrceumlnimin e siguriseuml kombeumltare i cili u shfaq si pasojeuml e pandemiseuml Analiza joneuml tregon se Shqipeumlria ploteumlsoi parimet e ligjshmeumlriseuml dhe kuadrit teuml caktuar kohor peumlr masat emergjente si dhe ploteumlsoi pjeseumlrisht parimet e domosdoshmeumlriseuml dhe shpeumlrndarjes seuml pushtetit peumlrmes kontrolleve mbi veprimet ekzekutive

7

Kur Shqipeumlria vendoset neuml kontekstin rajonal mund teuml veumlrehen disa modele Gjateuml periudheumls seuml masave teuml jashteumlzakonshme qeveria shqiptare miratoi ligje qeuml kufizuan peumlrhapjen e COVID-19 brenda territorit teuml saj Shumica e vendeve zbatuan masa teuml peumlrkohshme teuml karantineumls teuml cilat kufizuan disa teuml drejta teuml njeriut Neuml veccedilanti si pasojeuml e reagimit teuml qeverive ndaj pandemiseuml COVID-19 u mohuan neuml meumlnyreuml teuml drejtpeumlrdrejteuml teuml drejtat e liriseuml seuml leumlvizjes dhe organizmit teuml tubimeve Peumlr sa i peumlrket zbatimit teuml masave emergjente gjateuml diteumlve teuml para teuml pandemiseuml demokraciteuml hibride me institucione teuml dobeumlta krijuan rreziqe teuml caktuara peumlr demokracineuml dhe teuml drejtat e njeriut Neuml keumlto raste ndeumlrsa ekzekutivi zgjeroi pushtetin e tij legjislativi dhe gjyqeumlsori kufizuan kryesisht kapacitetet e tyre peumlr teuml mbikqyrur masat dhe zbatimin e tyre Keumlshtu regjimet hibride si Shqipeumlria Maqedonia e Veriut dhe Serbia nuk i peumlrmbusheumln ploteumlsisht kateumlr parimet e ligjshmeumlriseuml kuadrit teuml kufizuar kohor peumlr masat emergjente domosdoshmeumlriseuml dhe shpeumlrndarjes seuml pushtetit peumlrmes kontrolleve mbi veprimet ekzekutive Nga ana tjeteumlr Greqia njeuml demokraci e konsoliduar ploteumlsoi kateumlr parimet ndeumlrsa Sllovenia gjithashtu njeuml demokraci e konsoliduar ploteumlsoi tre nga parimet peumlrfshireuml ligjshmeumlrineuml kuadrin e kufizuar kohor peumlr masat emergjente dhe shpeumlrndarjen e pushtetit peumlrmes kontrolleve mbi veprimet ekzekutive ndeumlrsa ploteumlsoi pjeseumlrisht parimin e domosdoshmeumlriseuml

Kjo analizeuml veuml neuml pah implikime teuml reumlndeumlsishme peumlr konsolidimin e demokraciseuml neuml njeuml periudheuml afatgjateuml Ajo tregon se neuml raste emergjencash kombeumltare - siccedil eumlshteuml pandemia - ekziston rreziku i peumlrdorimit teuml forceumls seuml tepruar qeuml realizohet neuml emeumlr teuml siguriseuml publike Neuml meumlnyreuml qeuml teuml garantohet mbrojtja e teuml drejtave teuml njeriut gjateuml periudhave teuml tilla demokraciteuml hibride neuml veccedilanti duhet teuml peumlrqendrohen neuml forcimin e institucioneve dhe procedurave teuml tyre demokratike me qeumlllim qeuml teuml parandalojneuml tejkalimin e kufijve teuml paravendosur peumlr ushtrimin e pushtetit ekzekutiv dhe teuml sigurojneuml zhvillimin e zgjedhjeve teuml lira dhe teuml ndershme

8

2 Hyrje Pandemia COVID-19 ishte njeuml emergjenceuml e sheumlndetit publik qeuml keumlrceumlnoi jeteumln e qytetareumlve neuml teuml gjitheuml boteumln Qeveriteuml reaguan peumlrmes zbatimit teuml masave teuml ndryshme dhe shumeuml prej tyre - peumlr teuml ndaluar ose kufizuar peumlrhapjen e virusit dhe peumlr teuml mbrojtur jeteumln e qytetareumlve - miratuan ligje teuml jashteumlzakonshme Ligje teuml tilla emergjente kufizuan liriteuml dhe teuml drejtat teuml tilla si liria e leumlvizjes fjaleumls puneumls ndeumlr teuml tjera neuml interes teuml mbrojtjes seuml sheumlndetit dhe siguriseuml publike A ishin proporcionale masa teuml tilla neuml raport me rreziqet Ccedilfareuml meumlsimesh mund teuml nxirren nga krahasimi i reagimeve teuml qeverive ndaj njeuml krize kaq teuml jashteumlzakonshme peumlr sheumlndetin publik Si mund teuml zbatohen keumlto njohuri peumlr emergjencat e ardhshme Meqeneumlse virusi COVID-19 keumlrceumlnoi seriozisht jeteumln e qytetareumlve mbrojtja e sheumlndetit publik u konsiderua pjeseuml e siguriseuml publike (kombeumltare) Neuml keumlteuml raport konceptet e siguriseuml publike dhe siguriseuml kombeumltare peumlrdoren neuml meumlnyreuml teuml njeumljteuml peumlr tiu referuar siguriseuml meuml teuml gjereuml teuml shoqeumlriseuml dhe aneumltareumlve teuml saj Peumlr teuml kufizuar keumlrceumlnimin e njeuml fatkeqeumlsie natyrore si pandemia COVID-19 qeveria eumlshteuml e autorizuar teuml marreuml masa teuml jashteumlzakonshme qeuml kufizojneuml peumlrkoheumlsisht teuml drejta teuml veccedilanta teuml njeriut Ky studim shqyrton neumlse masat emergjente ishin teuml justifikuara neuml drejtim teuml mbrojtjes seuml jeteumls dhe teuml drejtave teuml njeriut teuml qytetareumlve Neuml lidhje me liriteuml civile dhe teuml drejtave teuml njeriut qeveriteuml duhet teuml mbajneuml peumlrgjegjeumlsi peumlr ccedildo shkeumlmbim dhe kompromis qeuml autorizohet neuml emeumlr teuml siguriseuml publike (kombeumltare) Duke reflektuar peumlr keumlto ccedileumlshtje ky studim kontekstualizon dhe krahason reagimin e Shqipeumlriseuml ndaj pandemiseuml COVID-19 brenda kuadrit teuml siguriseuml kombeumltare dhe perspektivave teuml teuml drejtave teuml njeriut

Peumlr shkak se pandemia COVID-19 sfidoi aspektet e siguriseuml kombeumltare neuml ccedildo shtet qeveriteuml vendoseumln kufizime mbi teuml drejtat e njeriut Peumlr teuml hulumtuar reagimin e Shqipeumlriseuml neuml drejtim teuml siguriseuml publike (kombeumltare) ne shqyrtojmeuml teuml dheumlna peumlr shkalleumln sipas seuml cileumls masat kufizuese teuml ndeumlrmarra nga qeveria kufizuan peumlrhapjen e virusit dhe mbrojteumln sheumlndetin publik Peumlr teuml shqyrtuar reagimin e Shqipeumlriseuml neuml keumlndveumlshtrimin e teuml drejtave teuml njeriut ky raport bazohet neuml kateumlr parime themelore demokratike ligjshmeumlria kuadri i kufizuar kohor peumlr masat emergjente domosdoshmeumlria shpeumlrndarja e pushtetit peumlrmes veprimeve legjislative dhe gjyqeumlsore si dhe kontrollet mbi veprimet ekzekutive teuml ndeumlrmarra gjateuml gjashteuml muajve teuml pareuml teuml pandemiseuml Ky studim ofron gjetje dhe rekomandime neuml lidhje me tensionin ndeumlrmjet mbrojtjes seuml siguriseuml publike (kombeumltare) dhe seuml drejteumls peumlr teuml jetuar peumlrkundrejt teuml drejtave teuml tjera teuml njeriut neuml situateumln e veccedilanteuml teuml krijuar nga pandemia COVID-19 Ne krahasojmeuml gjithashtu reagimin qeveritar ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml Shqipeumlri me masat e marra nga shtete teuml veccedilanta neuml rajonin e Ballkanit Serbia dhe Maqedonia e Veriut (regjime hibride) Sllovenia dhe Greqia (demokraci teuml konsoliduara)

9

Konkretisht ky raport trajton pyetjet e meumlposhtme

Deri neuml ccedilfareuml mase mund teuml anashkalohet mbrojtja respektimi dhe garantimi i teuml drejtave teuml njeriut peumlr teuml mundeumlsuar mbrojtjen e qytetareumlve A u miratuan masat emergjente neuml peumlrputhje me parimet e ligjshmeumlriseuml dhe sundimit teuml ligjit Cilat teuml drejta themelore u mohuan nga ligjet dhe praktikat e miratuara nga qeveria Si mund teuml peumlrcaktohet koncepti i siguriseuml kombeumltare (publike) neuml raste emergjencash dhe ccedilfareuml peumlrfshin ai

Deri neuml ccedilfareuml mase mund teuml zbatohen masat kufizuese teuml siguriseuml teuml miratuara peumlr mbrojtjen e qytetareumlve neuml meumlnyreuml proporcionale dhe teuml ekuilibruar qeuml siguron zbatimin e teuml drejtave teuml njeriut A u peumlrdoreumln keumlto masa sigurie si njeuml alternativeuml e fundit dhe u konsideruan meuml pak kufizuese nga teuml gjitha opsionet qeuml mund teuml ishin zbatuar Si ka ndryshuar pushteti i institucioneve teuml veccedilanta gjateuml keumlsaj situate emergjente Seuml fundmi cili eumlshteuml rreziku i mundsheumlm i keumltyre veprimeve peumlrkunder konsolidimit teuml institucioneve demokratike neuml njeuml periudheuml afatgjateuml neuml keumlto vende

10

3 Metodologjia Ky raport bazohet neuml hulumtime rigoroze krahasuese teuml teuml dheumlnave pareumlsore dhe dyteumlsore si dhe neuml keumlrkime empirike cileumlsore teuml peumlrqendruara neuml reagimin e qeveriseuml ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml njeuml grup teuml peumlrzgjedhur vendesh Raporti krahason reagimin qeveritar ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml Shqipeumlri me masat e marra nga shtete teuml veccedilanta neuml rajonin e Ballkanit Serbia dhe Maqedonia e Veriut (regjime hibride) Sllovenia dhe Greqia (demokraci teuml konsoliduara) Analiza joneuml peumlrfshin teuml dheumlna sasiore dhe cileumlsore nga burimet e meumlposhtme ndeumlrkombeumltare Gjurmuesi i masave seuml qeverive ndaj Coronavirusit teuml universitetit teuml Oksfordit (OxCGRT) Freedom House Monitori Boteumlror i Ndikimit teuml COVID-19 neuml Demokraci dhe teuml Drejtat e Njeriutndash realizuar nga organizata IDEA Gjurmues i Demokraciseuml dhe Pandemiseuml teuml Fondacioni Westminster peumlr Demokraci (WFD) dhe Burimet e Keumlshillit teuml Evropeumls - Gjurmues i Traktateve Keumlrkimet cileumlsore neuml Shqipeumlri u peumlrqendruan neuml perspektivat e grupeve teuml interesit peumlr reagimin e qeveriseuml gjateuml periudheumls seuml emergjenceumls veccedilaneumlrisht masat e ndeumlrmarra nga Ministria e Brendshme dhe Ministria e Sheumlndeteumlsiseuml dhe Mbrojtjes Sociale

Peumlr teuml realizuar keumlto objektiva u zhvilluan 7 intervista gjysmeuml teuml strukturuara dhe dy fokus-grupe me peumlrfaqeumlsues teuml OJF-ve eksperteuml teuml sheumlndetit publik peumlrfaqeumlsues teuml Ministriseuml seuml Brendshme Ministriseuml seuml Drejteumlsiseuml dhe mediave duke peumlrdorur teknikeumln e kampionimit teuml qeumlllimsheumlm Qeumlllimi i keumlsaj metodologjie eumlshteuml teuml kuptuarit e kushtetutshmeumlriseuml dhe proporcionalitetit teuml masave emergjente peumlrkundeumlr mbrojtjes seuml teuml drejtave teuml njeriut neuml Shqipeumlri Pyetjet e intervistave dhe fokus-grupeve u peumlrqendruan gjithashtu neuml nivelin e transparenceumls seuml politikave qeveritare pjeseumlmarrjen neuml diskutime teuml eksperteumlve dhe grupeve teuml ndryshme teuml interesit gjateuml procesit teuml hartimit teuml politikave dhe reagimit publik ndaj masave emergjente Janeuml analizuar edhe aktet ligjore teuml shpallura nga qeveria shqiptare gjateuml periudheumls mars-shtator 2020 Ndeumlrsa neuml fokusin kryesor teuml keumltij studimi janeuml gjashteuml muajt e pareuml teuml pandemiseuml (mars-gusht 2020) evidenca krahasuese paraqiten neuml fazeumln e fundit teuml krizeumls (shtator-dhjetor 2020) Intervistat dhe fokus-grupet u zhvilluan neuml gjuheumln shqipe dhe teuml dheumlnat cileumlsore u peumlrkthyen meuml pas neuml anglisht Raporti peumlrfundimtar u shkrua dhe u redaktua neuml anglisht dhe meuml pas u peumlrkthye neuml shqip

11

4 Kuadri konceptual Pandemia COVID-19 ndikoi neuml sheumlndetin e popullateumls neuml nivel global dhe neuml sistemet politike teuml vendeve ku u peumlrhap kjo pandemi Peumlr teuml adresuar rrezikun peumlr sheumlndetin e popullateumls si pjeseuml e mbrojtjes seuml siguriseuml publike (kombeumltare) qeveriteuml moreumln masa teuml jashteumlzakonshme Neuml kontekstin shqiptar dhe boteumlror njeuml fatkeqeumlsi natyrore siccedil eumlshteuml pandemia COVID-19 peumlrbeumln keumlrceumlnim teuml siguriseuml publike (kombeumltare) pasi paraqet rreziqe peumlr sigurineuml dhe mireumlqenien e popullateumls Neuml keumlteuml raport siguria kombeumltare dhe siguria publike peumlrdoren neuml meumlnyreuml teuml njeumljteuml peumlr tiu referuar siguriseuml meuml teuml gjereuml teuml shoqeumlriseuml dhe aneumltareumlve teuml saj Kushtetuta e Shqipeumlriseuml (nenet 37 45 173 174 dhe 175) i referohet siguriseuml publike peumlr teuml justifikuar vendosjen e masave teuml jashteumlzakonshme peumlr teuml mbrojtur vendin peumlr shkak teuml gjendjes seuml lufteumls gjendjes seuml jashteumlzakonshme ose gjendjes seuml fatkeqeumlsiseuml natyrorerdquo (Neni 170 1) Pandemia ka demonstruar se fusha qeuml peumlrfshihet neuml kuadrin e siguriseuml kombeumltare duhet teuml zgjerohet me qeumlllim qeuml teuml peumlrfshijeuml keumlrceumlnime meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml siguriseuml siccedil janeuml krizat globale teuml mjedisit dhe sheumlndetit publik Peumlr teuml frenuar peumlrhapjen e njeuml fatkeqeumlsie natyrore si pandemia COVID-19 qeveria eumlshteuml e autorizuar teuml marreuml masa teuml jashteumlzakonshme qeuml do teuml kufizonin peumlrkoheumlsisht teuml drejta teuml veccedilanta teuml njeriut Shumica e qeverive kaneuml marreuml masa teuml ashpra peumlr mbrojtjen e sheumlndetit dhe siguriseuml publike ndeumlrkoheuml qeuml numri i teuml infektuarve me COVID-19 eumlshteuml rritur Kjo sugjeron qeuml ekziston njeumlfareuml peumlrputhshmeumlrie ndeumlrkombeumltare rreth pritshmeumlrive teuml publikut peumlr masat mbrojteumlse teuml marra nga qeveria pasi bota u peumlrball me njeuml krizeuml teuml paprecedenteuml ndaj sheumlndetit publik Sipas njeuml studimi gjitheumlpeumlrfshireumls mbi trendet demokratike globale para dhe gjateuml pandemiseuml COVID-19 teuml kryer nga Instituti Ndeumlrkombeumltar peumlr Asistenceuml Demokratike dhe Zgjedhore (International Institute for Democratic and Electoral Assistance - IDEA) 59 peumlr qind e vendeve teuml boteumls shpalleumln gjendjen e jashteumlzakonshme e cila kufizonte liriteuml themelore civile teuml tilla si liria e leumlvizjes dhe e organizmit teuml tubimeve (IDEA 2020 1) Peumlr meuml tepeumlr ky studim arriti neuml peumlrfundimin se 61 peumlr qind e vendeve zbatuan masa problematike nga keumlndveumlshtrimi i teuml drejtave teuml njeriut masa teuml tilla shkelnin standardet ndeumlrkombeumltare peumlr teuml drejtat e njeriut sepse ishin jo-proporcionale teuml paligjshme teuml papeumlrcaktuara ose teuml panevojshme neuml lidhje me keumlrceumlnimin sheumlndeteumlsor (IDEA 2020 1) Ndeumlrsa pandemia COVID-19 peumlrfaqeumlsonte njeuml sfideuml teuml paprecedenteuml peumlr qeveriteuml demokratike standardet peumlr mbrojtjen e teuml drejtave teuml njeriut janeuml teuml rreumlnjosura dhe duhet teuml respektohen edhe gjateuml emergjencave teuml zgjatura

Shumeuml vende shtyneuml neuml koheuml ose modifikuan zhvillimin e zgjedhjeve gjeuml qeuml kufizoi proceset zgjedhore si tubimet dhe votimet personale neuml meumlnyreuml fizike qeuml mund teuml shkaktonin peumlrhapjen e meumltejshme teuml virusit COVID-19 Vendet qeuml nuk shpalleumln gjendjen e jashteumlzakonshme zbatuan ndash prapeumlseprapeuml - masat mbrojteumlse qeuml nevojiteshin peumlr teuml luftuar virusin teuml tilla si masat e izolimit Peumlrveccedil keumlsaj peumlr teuml rekomanduar masa individuale teuml higjeneumls (veccedilaneumlrisht larjen e duarve dhe veumlnien e maskave teuml fytyreumls) dhe izolimin fizik (distancimin shoqeumlror) qeveriteuml realizuan fushata teuml informimit publik Teuml dheumlnat sasiore

12

sugjerojneuml se masat e jashteumlzakonshme teuml izolimit teuml popullateumls reduktuan nivelin e infeksionit dhe vdekshmeumlriseuml neuml vendet ku u veprua meuml shpejt peumlr parandalimin e peumlrhapjes seuml virusit COVID-19 dhe ku qytetareumlt qeuml qeumlndronin neuml shteumlpi pateumln mbeumlshtetje ekonomike nga qeveriseuml (Bonardi et al 2020) Aplikimi i masave teuml izolimit peumlr njeuml koheuml teuml gjateuml nuk eumlshteuml i qeumlndruesheumlm nga perspektivat ekonomike dhe sociale keumlshtu qeuml qeveriteuml lehteumlsojneuml kufizimet pasi frenohet peumlrhapja e virusit Neuml teuml kundeumlrt qeveriteuml mund teuml rrisin peumlrseumlri nivelet e kufizimeve

Demokraciteuml qeuml angazhohen peumlr zbatimin e ligjit duhet teuml respektojneuml kornizeumln ligjore kushtetuese teuml vendit teuml tyre kur aplikojneuml kufizime gjateuml njeuml emergjence teuml tilleuml si pandemia Ekziston shqeteumlsimi i konsideruesheumlm se vendet me demokraci teuml brishta teuml cilave iu mungojneuml institucionet e konsoliduara kaneuml meuml shumeuml gjasa teuml shfaqin keumlrceumlnime serioze ndaj demokraciseuml peumlrfshireuml miratimin e masave qeuml shkelin standardet e teuml drejtave teuml njeriut si rezultat i pandemiseuml Neuml peumlrgjitheumlsi masat e aplikuara neuml kuadeumlr teuml gjendjes seuml jashteumlzakonshme qeuml paraqesin rreziqe peumlr demokracineuml peumlrfshijneuml mungeseumln e kontrollit teuml mjaftuesheumlm nga legjislativi ose gjyqeumlsori peumlr vendimet e ekzekutivit peumlrqendrimin e pushtetit neuml degeumln ekzekutive teuml qeveriseuml dhe marrjen e masave shoqeumlrore qeuml shkojneuml peumlrtej kufizimit teuml peumlrhapjes seuml virusit (veccedilaneumlrisht masat qeuml deumlmtojneuml mediat dheose sjellin peumlrdorimin e tepruar teuml forceumls ndaj qytetareumlve gjateuml zbatimit teuml kufizimeve teuml emergjenceumls) (IDEA 2020) Siccedil do teuml diskutojmeuml neuml analizeumln empirike teuml meumlposhtme neuml demokraci hibride si Shqipeumlria Serbia dhe Maqedonia e Veriut1 keumlto rreziqe janeuml veumlrejtur gjateuml reagimit fillestar teuml qeverive ndaj pandemiseuml COVID-19

Kufizimet meuml teuml zakonshme teuml vendosura gjateuml pandemiseuml kaneuml qeneuml shkeljet e liriseuml seuml leumlvizjes dhe organizimit teuml tubimeve Raporti global i realizuar nga IDEA International (2020) thekson zhvillimet shqeteumlsuese neuml lidhje me lirineuml e shprehjes integritetin e medias dhe sigurineuml personale Peumlr meuml tepeumlr gjysma e zgjedhjeve teuml planifikuara neuml periudheumln shkurt - dhjetor 2020 u shtyneuml duke treguar njeuml fusheuml tjeteumlr teuml shkeljes seuml mundshme teuml teuml drejtave dhe proceseve demokratike (IDEA 2020)

Manuali i Keumlshillit teuml Evropeumls (CoE 2020a) peumlr respektimin e demokraciseuml sundimin e ligjit dhe teuml drejtat e njeriut gjateuml periudhave teuml gjendjes seuml jashteumlzakonshme ofron njeuml kornizeuml teuml reumlndeumlsishme peumlrmes teuml cileumls vlereumlsohet ligjshmeumlria dhe proporcionaliteti i reagimit ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml vendet aneumltare Keumlshilli i Evropeumls pranon se duke marreuml masa kufizuese peumlr teuml adresuar COVID-19 shtetet mund teuml vendosin teuml evitojneuml (pezullojneuml peumlrkoheumlsisht) mbrojtjen e teuml drejtave teuml veccedilanta megjithateuml kufizimet duhet teuml jeneuml gjithmoneuml proporcionale me keumlrceumlnimin dhe teuml kufizuara neuml koheuml

1Freedom House peumlrdor kategorineuml ldquoPjeseumlrisht teuml Lirardquo peumlr tiu referuar demokracive hibride neuml teuml cilat rregullat demokratike teuml lojeumls nuk janeuml teuml konsoliduara Shqipeumlria Maqedonia e Veriut dhe Serbia janeuml teuml cileumlsuara si Regjime Pjeseumlrisht teuml Lira peumlr meuml shumeuml informacion shih httpsfreedomhouseorgexplore-the-maptype=fiwampyear=2020

5

Lista e Termave dhe Peumlrkufizimeve ALL Lek shqiptar AMA Autoriteti i Mediave Audiovizive BE Bashkimi Evropian

CoE Keumlshilli i Evropeumls

COVID-19 Seumlmundja Coronavirus qeuml u shfaq neuml 2019 CSSE Qendra peumlr Shkenceumln dhe Inxhinierineuml e Sistemeve neuml Universitetin Johns Hopkins ERTV Edi Rama televizion Youtube dhe media sociale IDEA Instituti Ndeumlrkombeumltar peumlr Demokraci dhe Ndihmeuml ZgjedhoreISP Instituti i Studimeve Politike RCC Keumlshilli i Bashkeumlpunimit Rajonal OxCGRT Gjurmuesi i masave seuml qeverive ndaj Coronavirusit teuml universitetit teuml Oksfordit WFD Fondacioni Westminster peumlr Demokraci WHO Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)

OSBE Organizata peumlr Siguri dhe Bashkeumlpunim neuml Evropeuml

6

1 Peumlrmbledhje Ekzekutive Peumlr shkak teuml pandemiseuml COVID-19 qytetareumlve neuml teuml gjitheuml boteumln ju rrezikua e drejta peumlr teuml jetuar Neuml kontekstin shqiptar njeuml fatkeqeumlsi natyrore siccedil eumlshteuml pandemia COVID-19 peumlrbeumln keumlrceumlnim peumlr siguriseuml publike (kombeumltare) pasi paraqet rreziqe ndaj siguriseuml dhe mireumlqenies seuml popullateumls Neuml keumlteuml raport siguria publike dhe siguria kombeumltare janeuml koncepte qeuml peumlrdoren neuml meumlnyreuml teuml njeumljteuml peumlr trsquoiu referuar siguriseuml meuml teuml gjereuml teuml shoqeumlriseuml dhe aneumltareumlve teuml saj Kushtetuta e Shqipeumlriseuml (nenet 37 45 173 174 dhe 175) i referohet siguriseuml publike peumlr teuml justifikuar vendosjen e masave teuml jashteumlzakonshme peumlr arsye se vendi duhet teuml mbrohet neuml raste teuml ldquogjendjes seuml lufteumls gjendjes seuml jashteumlzakonshme ose gjendjes seuml fatkeqeumlsiseuml natyrorerdquo (Neni 170 1) Pandemia ka demonstruar se fusha qeuml peumlrfshihet neuml kuadrin e siguriseuml kombeumltare duhet teuml zgjerohet me qeumlllim qeuml teuml peumlrfshijeuml keumlrceumlnime meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml siguriseuml siccedil janeuml krizat globale teuml mjedisit dhe sheumlndetit publik Peumlr teuml frenuar peumlrhapjen e njeuml fatkeqeumlsie natyrore si pandemia COVID-19 qeveria eumlshteuml e autorizuar teuml marreuml masa teuml jashteumlzakonshme qeuml do teuml kufizonin peumlrkoheumlsisht teuml drejta teuml veccedilanta teuml njeriut Sidoqofteuml qeveriteuml demokratike duhet teuml mbajneuml peumlrgjegjeumlsi peumlr ccedildo shkeumlmbim apo kompromis qeuml beumlhet neuml lidhje me teuml drejtat e njeriut dhe liriteuml civile dhe qeuml autorizohen neuml emeumlr teuml siguriseuml publike (kombeumltare) Duke reflektuar peumlr keumlto ccedileumlshtje ky studim kontekstualizon dhe krahason reagimin e Shqipeumlriseuml ndaj pandemiseuml COVID-19 brenda njeuml kuadri teuml siguriseuml kombeumltare dhe perspektivave teuml teuml drejtave teuml njeriut Reagimi i qeveriseuml ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml Shqipeumlri eumlshteuml krahasuar me masat e marra nga shtete teuml veccedilanta neuml rajonin e Ballkanit Serbia dhe Maqedonia e Veriut (regjime hibride) Sllovenia dhe Greqia (demokraci teuml konsoliduara)

Peumlr teuml hulumtuar supozimet e siguriseuml kombeumltare peumlr masa teuml tilla teuml jashteumlzakonshme bazuar neuml teuml dheumlna empirike ne shqyrtojmeuml neumlse masat e siguriseuml qeuml u zbatuan kufizuan peumlrhapjen e pandemiseuml COVID-19 neuml Shqipeumlri Peumlr meuml tepeumlr ne iu referohemi teuml dheumlnave pareumlsore teuml peumlrfituara nga intervistat e strukturuara peumlrmes teuml cilave tentojmeuml teuml kuptojmeuml nivelin e pranimit teuml keumltyre masave qeveritare nga ana e publikut Peumlr teuml hedhur driteuml mbi reagimin e Shqipeumlriseuml ndaj pandemiseuml neuml kontekstin e teuml drejtave teuml njeriut ky raport bazohet neuml kateumlr parime themelore demokratike ligjshmeumlria kuadri i kufizuar kohor peumlr masat emergjente domosdoshmeumlria shpeumlrndarja e pushtetit peumlrmes veprimeve legjislative dhe gjyqeumlsore si dhe kontrolleve mbi veprimet ekzekutive teuml ndeumlrmarra gjateuml gjashteuml muajve teuml pareuml teuml pandemiseuml Brenda keumltyre kateumlr parimeve themelore demokratike qeveriteuml mund teuml shkelin peumlrkoheumlsisht teuml drejtat e njeriut neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrballen me keumlrceumlnimin e siguriseuml kombeumltare i cili u shfaq si pasojeuml e pandemiseuml Analiza joneuml tregon se Shqipeumlria ploteumlsoi parimet e ligjshmeumlriseuml dhe kuadrit teuml caktuar kohor peumlr masat emergjente si dhe ploteumlsoi pjeseumlrisht parimet e domosdoshmeumlriseuml dhe shpeumlrndarjes seuml pushtetit peumlrmes kontrolleve mbi veprimet ekzekutive

7

Kur Shqipeumlria vendoset neuml kontekstin rajonal mund teuml veumlrehen disa modele Gjateuml periudheumls seuml masave teuml jashteumlzakonshme qeveria shqiptare miratoi ligje qeuml kufizuan peumlrhapjen e COVID-19 brenda territorit teuml saj Shumica e vendeve zbatuan masa teuml peumlrkohshme teuml karantineumls teuml cilat kufizuan disa teuml drejta teuml njeriut Neuml veccedilanti si pasojeuml e reagimit teuml qeverive ndaj pandemiseuml COVID-19 u mohuan neuml meumlnyreuml teuml drejtpeumlrdrejteuml teuml drejtat e liriseuml seuml leumlvizjes dhe organizmit teuml tubimeve Peumlr sa i peumlrket zbatimit teuml masave emergjente gjateuml diteumlve teuml para teuml pandemiseuml demokraciteuml hibride me institucione teuml dobeumlta krijuan rreziqe teuml caktuara peumlr demokracineuml dhe teuml drejtat e njeriut Neuml keumlto raste ndeumlrsa ekzekutivi zgjeroi pushtetin e tij legjislativi dhe gjyqeumlsori kufizuan kryesisht kapacitetet e tyre peumlr teuml mbikqyrur masat dhe zbatimin e tyre Keumlshtu regjimet hibride si Shqipeumlria Maqedonia e Veriut dhe Serbia nuk i peumlrmbusheumln ploteumlsisht kateumlr parimet e ligjshmeumlriseuml kuadrit teuml kufizuar kohor peumlr masat emergjente domosdoshmeumlriseuml dhe shpeumlrndarjes seuml pushtetit peumlrmes kontrolleve mbi veprimet ekzekutive Nga ana tjeteumlr Greqia njeuml demokraci e konsoliduar ploteumlsoi kateumlr parimet ndeumlrsa Sllovenia gjithashtu njeuml demokraci e konsoliduar ploteumlsoi tre nga parimet peumlrfshireuml ligjshmeumlrineuml kuadrin e kufizuar kohor peumlr masat emergjente dhe shpeumlrndarjen e pushtetit peumlrmes kontrolleve mbi veprimet ekzekutive ndeumlrsa ploteumlsoi pjeseumlrisht parimin e domosdoshmeumlriseuml

Kjo analizeuml veuml neuml pah implikime teuml reumlndeumlsishme peumlr konsolidimin e demokraciseuml neuml njeuml periudheuml afatgjateuml Ajo tregon se neuml raste emergjencash kombeumltare - siccedil eumlshteuml pandemia - ekziston rreziku i peumlrdorimit teuml forceumls seuml tepruar qeuml realizohet neuml emeumlr teuml siguriseuml publike Neuml meumlnyreuml qeuml teuml garantohet mbrojtja e teuml drejtave teuml njeriut gjateuml periudhave teuml tilla demokraciteuml hibride neuml veccedilanti duhet teuml peumlrqendrohen neuml forcimin e institucioneve dhe procedurave teuml tyre demokratike me qeumlllim qeuml teuml parandalojneuml tejkalimin e kufijve teuml paravendosur peumlr ushtrimin e pushtetit ekzekutiv dhe teuml sigurojneuml zhvillimin e zgjedhjeve teuml lira dhe teuml ndershme

8

2 Hyrje Pandemia COVID-19 ishte njeuml emergjenceuml e sheumlndetit publik qeuml keumlrceumlnoi jeteumln e qytetareumlve neuml teuml gjitheuml boteumln Qeveriteuml reaguan peumlrmes zbatimit teuml masave teuml ndryshme dhe shumeuml prej tyre - peumlr teuml ndaluar ose kufizuar peumlrhapjen e virusit dhe peumlr teuml mbrojtur jeteumln e qytetareumlve - miratuan ligje teuml jashteumlzakonshme Ligje teuml tilla emergjente kufizuan liriteuml dhe teuml drejtat teuml tilla si liria e leumlvizjes fjaleumls puneumls ndeumlr teuml tjera neuml interes teuml mbrojtjes seuml sheumlndetit dhe siguriseuml publike A ishin proporcionale masa teuml tilla neuml raport me rreziqet Ccedilfareuml meumlsimesh mund teuml nxirren nga krahasimi i reagimeve teuml qeverive ndaj njeuml krize kaq teuml jashteumlzakonshme peumlr sheumlndetin publik Si mund teuml zbatohen keumlto njohuri peumlr emergjencat e ardhshme Meqeneumlse virusi COVID-19 keumlrceumlnoi seriozisht jeteumln e qytetareumlve mbrojtja e sheumlndetit publik u konsiderua pjeseuml e siguriseuml publike (kombeumltare) Neuml keumlteuml raport konceptet e siguriseuml publike dhe siguriseuml kombeumltare peumlrdoren neuml meumlnyreuml teuml njeumljteuml peumlr tiu referuar siguriseuml meuml teuml gjereuml teuml shoqeumlriseuml dhe aneumltareumlve teuml saj Peumlr teuml kufizuar keumlrceumlnimin e njeuml fatkeqeumlsie natyrore si pandemia COVID-19 qeveria eumlshteuml e autorizuar teuml marreuml masa teuml jashteumlzakonshme qeuml kufizojneuml peumlrkoheumlsisht teuml drejta teuml veccedilanta teuml njeriut Ky studim shqyrton neumlse masat emergjente ishin teuml justifikuara neuml drejtim teuml mbrojtjes seuml jeteumls dhe teuml drejtave teuml njeriut teuml qytetareumlve Neuml lidhje me liriteuml civile dhe teuml drejtave teuml njeriut qeveriteuml duhet teuml mbajneuml peumlrgjegjeumlsi peumlr ccedildo shkeumlmbim dhe kompromis qeuml autorizohet neuml emeumlr teuml siguriseuml publike (kombeumltare) Duke reflektuar peumlr keumlto ccedileumlshtje ky studim kontekstualizon dhe krahason reagimin e Shqipeumlriseuml ndaj pandemiseuml COVID-19 brenda kuadrit teuml siguriseuml kombeumltare dhe perspektivave teuml teuml drejtave teuml njeriut

Peumlr shkak se pandemia COVID-19 sfidoi aspektet e siguriseuml kombeumltare neuml ccedildo shtet qeveriteuml vendoseumln kufizime mbi teuml drejtat e njeriut Peumlr teuml hulumtuar reagimin e Shqipeumlriseuml neuml drejtim teuml siguriseuml publike (kombeumltare) ne shqyrtojmeuml teuml dheumlna peumlr shkalleumln sipas seuml cileumls masat kufizuese teuml ndeumlrmarra nga qeveria kufizuan peumlrhapjen e virusit dhe mbrojteumln sheumlndetin publik Peumlr teuml shqyrtuar reagimin e Shqipeumlriseuml neuml keumlndveumlshtrimin e teuml drejtave teuml njeriut ky raport bazohet neuml kateumlr parime themelore demokratike ligjshmeumlria kuadri i kufizuar kohor peumlr masat emergjente domosdoshmeumlria shpeumlrndarja e pushtetit peumlrmes veprimeve legjislative dhe gjyqeumlsore si dhe kontrollet mbi veprimet ekzekutive teuml ndeumlrmarra gjateuml gjashteuml muajve teuml pareuml teuml pandemiseuml Ky studim ofron gjetje dhe rekomandime neuml lidhje me tensionin ndeumlrmjet mbrojtjes seuml siguriseuml publike (kombeumltare) dhe seuml drejteumls peumlr teuml jetuar peumlrkundrejt teuml drejtave teuml tjera teuml njeriut neuml situateumln e veccedilanteuml teuml krijuar nga pandemia COVID-19 Ne krahasojmeuml gjithashtu reagimin qeveritar ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml Shqipeumlri me masat e marra nga shtete teuml veccedilanta neuml rajonin e Ballkanit Serbia dhe Maqedonia e Veriut (regjime hibride) Sllovenia dhe Greqia (demokraci teuml konsoliduara)

9

Konkretisht ky raport trajton pyetjet e meumlposhtme

Deri neuml ccedilfareuml mase mund teuml anashkalohet mbrojtja respektimi dhe garantimi i teuml drejtave teuml njeriut peumlr teuml mundeumlsuar mbrojtjen e qytetareumlve A u miratuan masat emergjente neuml peumlrputhje me parimet e ligjshmeumlriseuml dhe sundimit teuml ligjit Cilat teuml drejta themelore u mohuan nga ligjet dhe praktikat e miratuara nga qeveria Si mund teuml peumlrcaktohet koncepti i siguriseuml kombeumltare (publike) neuml raste emergjencash dhe ccedilfareuml peumlrfshin ai

Deri neuml ccedilfareuml mase mund teuml zbatohen masat kufizuese teuml siguriseuml teuml miratuara peumlr mbrojtjen e qytetareumlve neuml meumlnyreuml proporcionale dhe teuml ekuilibruar qeuml siguron zbatimin e teuml drejtave teuml njeriut A u peumlrdoreumln keumlto masa sigurie si njeuml alternativeuml e fundit dhe u konsideruan meuml pak kufizuese nga teuml gjitha opsionet qeuml mund teuml ishin zbatuar Si ka ndryshuar pushteti i institucioneve teuml veccedilanta gjateuml keumlsaj situate emergjente Seuml fundmi cili eumlshteuml rreziku i mundsheumlm i keumltyre veprimeve peumlrkunder konsolidimit teuml institucioneve demokratike neuml njeuml periudheuml afatgjateuml neuml keumlto vende

10

3 Metodologjia Ky raport bazohet neuml hulumtime rigoroze krahasuese teuml teuml dheumlnave pareumlsore dhe dyteumlsore si dhe neuml keumlrkime empirike cileumlsore teuml peumlrqendruara neuml reagimin e qeveriseuml ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml njeuml grup teuml peumlrzgjedhur vendesh Raporti krahason reagimin qeveritar ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml Shqipeumlri me masat e marra nga shtete teuml veccedilanta neuml rajonin e Ballkanit Serbia dhe Maqedonia e Veriut (regjime hibride) Sllovenia dhe Greqia (demokraci teuml konsoliduara) Analiza joneuml peumlrfshin teuml dheumlna sasiore dhe cileumlsore nga burimet e meumlposhtme ndeumlrkombeumltare Gjurmuesi i masave seuml qeverive ndaj Coronavirusit teuml universitetit teuml Oksfordit (OxCGRT) Freedom House Monitori Boteumlror i Ndikimit teuml COVID-19 neuml Demokraci dhe teuml Drejtat e Njeriutndash realizuar nga organizata IDEA Gjurmues i Demokraciseuml dhe Pandemiseuml teuml Fondacioni Westminster peumlr Demokraci (WFD) dhe Burimet e Keumlshillit teuml Evropeumls - Gjurmues i Traktateve Keumlrkimet cileumlsore neuml Shqipeumlri u peumlrqendruan neuml perspektivat e grupeve teuml interesit peumlr reagimin e qeveriseuml gjateuml periudheumls seuml emergjenceumls veccedilaneumlrisht masat e ndeumlrmarra nga Ministria e Brendshme dhe Ministria e Sheumlndeteumlsiseuml dhe Mbrojtjes Sociale

Peumlr teuml realizuar keumlto objektiva u zhvilluan 7 intervista gjysmeuml teuml strukturuara dhe dy fokus-grupe me peumlrfaqeumlsues teuml OJF-ve eksperteuml teuml sheumlndetit publik peumlrfaqeumlsues teuml Ministriseuml seuml Brendshme Ministriseuml seuml Drejteumlsiseuml dhe mediave duke peumlrdorur teknikeumln e kampionimit teuml qeumlllimsheumlm Qeumlllimi i keumlsaj metodologjie eumlshteuml teuml kuptuarit e kushtetutshmeumlriseuml dhe proporcionalitetit teuml masave emergjente peumlrkundeumlr mbrojtjes seuml teuml drejtave teuml njeriut neuml Shqipeumlri Pyetjet e intervistave dhe fokus-grupeve u peumlrqendruan gjithashtu neuml nivelin e transparenceumls seuml politikave qeveritare pjeseumlmarrjen neuml diskutime teuml eksperteumlve dhe grupeve teuml ndryshme teuml interesit gjateuml procesit teuml hartimit teuml politikave dhe reagimit publik ndaj masave emergjente Janeuml analizuar edhe aktet ligjore teuml shpallura nga qeveria shqiptare gjateuml periudheumls mars-shtator 2020 Ndeumlrsa neuml fokusin kryesor teuml keumltij studimi janeuml gjashteuml muajt e pareuml teuml pandemiseuml (mars-gusht 2020) evidenca krahasuese paraqiten neuml fazeumln e fundit teuml krizeumls (shtator-dhjetor 2020) Intervistat dhe fokus-grupet u zhvilluan neuml gjuheumln shqipe dhe teuml dheumlnat cileumlsore u peumlrkthyen meuml pas neuml anglisht Raporti peumlrfundimtar u shkrua dhe u redaktua neuml anglisht dhe meuml pas u peumlrkthye neuml shqip

11

4 Kuadri konceptual Pandemia COVID-19 ndikoi neuml sheumlndetin e popullateumls neuml nivel global dhe neuml sistemet politike teuml vendeve ku u peumlrhap kjo pandemi Peumlr teuml adresuar rrezikun peumlr sheumlndetin e popullateumls si pjeseuml e mbrojtjes seuml siguriseuml publike (kombeumltare) qeveriteuml moreumln masa teuml jashteumlzakonshme Neuml kontekstin shqiptar dhe boteumlror njeuml fatkeqeumlsi natyrore siccedil eumlshteuml pandemia COVID-19 peumlrbeumln keumlrceumlnim teuml siguriseuml publike (kombeumltare) pasi paraqet rreziqe peumlr sigurineuml dhe mireumlqenien e popullateumls Neuml keumlteuml raport siguria kombeumltare dhe siguria publike peumlrdoren neuml meumlnyreuml teuml njeumljteuml peumlr tiu referuar siguriseuml meuml teuml gjereuml teuml shoqeumlriseuml dhe aneumltareumlve teuml saj Kushtetuta e Shqipeumlriseuml (nenet 37 45 173 174 dhe 175) i referohet siguriseuml publike peumlr teuml justifikuar vendosjen e masave teuml jashteumlzakonshme peumlr teuml mbrojtur vendin peumlr shkak teuml gjendjes seuml lufteumls gjendjes seuml jashteumlzakonshme ose gjendjes seuml fatkeqeumlsiseuml natyrorerdquo (Neni 170 1) Pandemia ka demonstruar se fusha qeuml peumlrfshihet neuml kuadrin e siguriseuml kombeumltare duhet teuml zgjerohet me qeumlllim qeuml teuml peumlrfshijeuml keumlrceumlnime meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml siguriseuml siccedil janeuml krizat globale teuml mjedisit dhe sheumlndetit publik Peumlr teuml frenuar peumlrhapjen e njeuml fatkeqeumlsie natyrore si pandemia COVID-19 qeveria eumlshteuml e autorizuar teuml marreuml masa teuml jashteumlzakonshme qeuml do teuml kufizonin peumlrkoheumlsisht teuml drejta teuml veccedilanta teuml njeriut Shumica e qeverive kaneuml marreuml masa teuml ashpra peumlr mbrojtjen e sheumlndetit dhe siguriseuml publike ndeumlrkoheuml qeuml numri i teuml infektuarve me COVID-19 eumlshteuml rritur Kjo sugjeron qeuml ekziston njeumlfareuml peumlrputhshmeumlrie ndeumlrkombeumltare rreth pritshmeumlrive teuml publikut peumlr masat mbrojteumlse teuml marra nga qeveria pasi bota u peumlrball me njeuml krizeuml teuml paprecedenteuml ndaj sheumlndetit publik Sipas njeuml studimi gjitheumlpeumlrfshireumls mbi trendet demokratike globale para dhe gjateuml pandemiseuml COVID-19 teuml kryer nga Instituti Ndeumlrkombeumltar peumlr Asistenceuml Demokratike dhe Zgjedhore (International Institute for Democratic and Electoral Assistance - IDEA) 59 peumlr qind e vendeve teuml boteumls shpalleumln gjendjen e jashteumlzakonshme e cila kufizonte liriteuml themelore civile teuml tilla si liria e leumlvizjes dhe e organizmit teuml tubimeve (IDEA 2020 1) Peumlr meuml tepeumlr ky studim arriti neuml peumlrfundimin se 61 peumlr qind e vendeve zbatuan masa problematike nga keumlndveumlshtrimi i teuml drejtave teuml njeriut masa teuml tilla shkelnin standardet ndeumlrkombeumltare peumlr teuml drejtat e njeriut sepse ishin jo-proporcionale teuml paligjshme teuml papeumlrcaktuara ose teuml panevojshme neuml lidhje me keumlrceumlnimin sheumlndeteumlsor (IDEA 2020 1) Ndeumlrsa pandemia COVID-19 peumlrfaqeumlsonte njeuml sfideuml teuml paprecedenteuml peumlr qeveriteuml demokratike standardet peumlr mbrojtjen e teuml drejtave teuml njeriut janeuml teuml rreumlnjosura dhe duhet teuml respektohen edhe gjateuml emergjencave teuml zgjatura

Shumeuml vende shtyneuml neuml koheuml ose modifikuan zhvillimin e zgjedhjeve gjeuml qeuml kufizoi proceset zgjedhore si tubimet dhe votimet personale neuml meumlnyreuml fizike qeuml mund teuml shkaktonin peumlrhapjen e meumltejshme teuml virusit COVID-19 Vendet qeuml nuk shpalleumln gjendjen e jashteumlzakonshme zbatuan ndash prapeumlseprapeuml - masat mbrojteumlse qeuml nevojiteshin peumlr teuml luftuar virusin teuml tilla si masat e izolimit Peumlrveccedil keumlsaj peumlr teuml rekomanduar masa individuale teuml higjeneumls (veccedilaneumlrisht larjen e duarve dhe veumlnien e maskave teuml fytyreumls) dhe izolimin fizik (distancimin shoqeumlror) qeveriteuml realizuan fushata teuml informimit publik Teuml dheumlnat sasiore

12

sugjerojneuml se masat e jashteumlzakonshme teuml izolimit teuml popullateumls reduktuan nivelin e infeksionit dhe vdekshmeumlriseuml neuml vendet ku u veprua meuml shpejt peumlr parandalimin e peumlrhapjes seuml virusit COVID-19 dhe ku qytetareumlt qeuml qeumlndronin neuml shteumlpi pateumln mbeumlshtetje ekonomike nga qeveriseuml (Bonardi et al 2020) Aplikimi i masave teuml izolimit peumlr njeuml koheuml teuml gjateuml nuk eumlshteuml i qeumlndruesheumlm nga perspektivat ekonomike dhe sociale keumlshtu qeuml qeveriteuml lehteumlsojneuml kufizimet pasi frenohet peumlrhapja e virusit Neuml teuml kundeumlrt qeveriteuml mund teuml rrisin peumlrseumlri nivelet e kufizimeve

Demokraciteuml qeuml angazhohen peumlr zbatimin e ligjit duhet teuml respektojneuml kornizeumln ligjore kushtetuese teuml vendit teuml tyre kur aplikojneuml kufizime gjateuml njeuml emergjence teuml tilleuml si pandemia Ekziston shqeteumlsimi i konsideruesheumlm se vendet me demokraci teuml brishta teuml cilave iu mungojneuml institucionet e konsoliduara kaneuml meuml shumeuml gjasa teuml shfaqin keumlrceumlnime serioze ndaj demokraciseuml peumlrfshireuml miratimin e masave qeuml shkelin standardet e teuml drejtave teuml njeriut si rezultat i pandemiseuml Neuml peumlrgjitheumlsi masat e aplikuara neuml kuadeumlr teuml gjendjes seuml jashteumlzakonshme qeuml paraqesin rreziqe peumlr demokracineuml peumlrfshijneuml mungeseumln e kontrollit teuml mjaftuesheumlm nga legjislativi ose gjyqeumlsori peumlr vendimet e ekzekutivit peumlrqendrimin e pushtetit neuml degeumln ekzekutive teuml qeveriseuml dhe marrjen e masave shoqeumlrore qeuml shkojneuml peumlrtej kufizimit teuml peumlrhapjes seuml virusit (veccedilaneumlrisht masat qeuml deumlmtojneuml mediat dheose sjellin peumlrdorimin e tepruar teuml forceumls ndaj qytetareumlve gjateuml zbatimit teuml kufizimeve teuml emergjenceumls) (IDEA 2020) Siccedil do teuml diskutojmeuml neuml analizeumln empirike teuml meumlposhtme neuml demokraci hibride si Shqipeumlria Serbia dhe Maqedonia e Veriut1 keumlto rreziqe janeuml veumlrejtur gjateuml reagimit fillestar teuml qeverive ndaj pandemiseuml COVID-19

Kufizimet meuml teuml zakonshme teuml vendosura gjateuml pandemiseuml kaneuml qeneuml shkeljet e liriseuml seuml leumlvizjes dhe organizimit teuml tubimeve Raporti global i realizuar nga IDEA International (2020) thekson zhvillimet shqeteumlsuese neuml lidhje me lirineuml e shprehjes integritetin e medias dhe sigurineuml personale Peumlr meuml tepeumlr gjysma e zgjedhjeve teuml planifikuara neuml periudheumln shkurt - dhjetor 2020 u shtyneuml duke treguar njeuml fusheuml tjeteumlr teuml shkeljes seuml mundshme teuml teuml drejtave dhe proceseve demokratike (IDEA 2020)

Manuali i Keumlshillit teuml Evropeumls (CoE 2020a) peumlr respektimin e demokraciseuml sundimin e ligjit dhe teuml drejtat e njeriut gjateuml periudhave teuml gjendjes seuml jashteumlzakonshme ofron njeuml kornizeuml teuml reumlndeumlsishme peumlrmes teuml cileumls vlereumlsohet ligjshmeumlria dhe proporcionaliteti i reagimit ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml vendet aneumltare Keumlshilli i Evropeumls pranon se duke marreuml masa kufizuese peumlr teuml adresuar COVID-19 shtetet mund teuml vendosin teuml evitojneuml (pezullojneuml peumlrkoheumlsisht) mbrojtjen e teuml drejtave teuml veccedilanta megjithateuml kufizimet duhet teuml jeneuml gjithmoneuml proporcionale me keumlrceumlnimin dhe teuml kufizuara neuml koheuml

1Freedom House peumlrdor kategorineuml ldquoPjeseumlrisht teuml Lirardquo peumlr tiu referuar demokracive hibride neuml teuml cilat rregullat demokratike teuml lojeumls nuk janeuml teuml konsoliduara Shqipeumlria Maqedonia e Veriut dhe Serbia janeuml teuml cileumlsuara si Regjime Pjeseumlrisht teuml Lira peumlr meuml shumeuml informacion shih httpsfreedomhouseorgexplore-the-maptype=fiwampyear=2020

6

1 Peumlrmbledhje Ekzekutive Peumlr shkak teuml pandemiseuml COVID-19 qytetareumlve neuml teuml gjitheuml boteumln ju rrezikua e drejta peumlr teuml jetuar Neuml kontekstin shqiptar njeuml fatkeqeumlsi natyrore siccedil eumlshteuml pandemia COVID-19 peumlrbeumln keumlrceumlnim peumlr siguriseuml publike (kombeumltare) pasi paraqet rreziqe ndaj siguriseuml dhe mireumlqenies seuml popullateumls Neuml keumlteuml raport siguria publike dhe siguria kombeumltare janeuml koncepte qeuml peumlrdoren neuml meumlnyreuml teuml njeumljteuml peumlr trsquoiu referuar siguriseuml meuml teuml gjereuml teuml shoqeumlriseuml dhe aneumltareumlve teuml saj Kushtetuta e Shqipeumlriseuml (nenet 37 45 173 174 dhe 175) i referohet siguriseuml publike peumlr teuml justifikuar vendosjen e masave teuml jashteumlzakonshme peumlr arsye se vendi duhet teuml mbrohet neuml raste teuml ldquogjendjes seuml lufteumls gjendjes seuml jashteumlzakonshme ose gjendjes seuml fatkeqeumlsiseuml natyrorerdquo (Neni 170 1) Pandemia ka demonstruar se fusha qeuml peumlrfshihet neuml kuadrin e siguriseuml kombeumltare duhet teuml zgjerohet me qeumlllim qeuml teuml peumlrfshijeuml keumlrceumlnime meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml siguriseuml siccedil janeuml krizat globale teuml mjedisit dhe sheumlndetit publik Peumlr teuml frenuar peumlrhapjen e njeuml fatkeqeumlsie natyrore si pandemia COVID-19 qeveria eumlshteuml e autorizuar teuml marreuml masa teuml jashteumlzakonshme qeuml do teuml kufizonin peumlrkoheumlsisht teuml drejta teuml veccedilanta teuml njeriut Sidoqofteuml qeveriteuml demokratike duhet teuml mbajneuml peumlrgjegjeumlsi peumlr ccedildo shkeumlmbim apo kompromis qeuml beumlhet neuml lidhje me teuml drejtat e njeriut dhe liriteuml civile dhe qeuml autorizohen neuml emeumlr teuml siguriseuml publike (kombeumltare) Duke reflektuar peumlr keumlto ccedileumlshtje ky studim kontekstualizon dhe krahason reagimin e Shqipeumlriseuml ndaj pandemiseuml COVID-19 brenda njeuml kuadri teuml siguriseuml kombeumltare dhe perspektivave teuml teuml drejtave teuml njeriut Reagimi i qeveriseuml ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml Shqipeumlri eumlshteuml krahasuar me masat e marra nga shtete teuml veccedilanta neuml rajonin e Ballkanit Serbia dhe Maqedonia e Veriut (regjime hibride) Sllovenia dhe Greqia (demokraci teuml konsoliduara)

Peumlr teuml hulumtuar supozimet e siguriseuml kombeumltare peumlr masa teuml tilla teuml jashteumlzakonshme bazuar neuml teuml dheumlna empirike ne shqyrtojmeuml neumlse masat e siguriseuml qeuml u zbatuan kufizuan peumlrhapjen e pandemiseuml COVID-19 neuml Shqipeumlri Peumlr meuml tepeumlr ne iu referohemi teuml dheumlnave pareumlsore teuml peumlrfituara nga intervistat e strukturuara peumlrmes teuml cilave tentojmeuml teuml kuptojmeuml nivelin e pranimit teuml keumltyre masave qeveritare nga ana e publikut Peumlr teuml hedhur driteuml mbi reagimin e Shqipeumlriseuml ndaj pandemiseuml neuml kontekstin e teuml drejtave teuml njeriut ky raport bazohet neuml kateumlr parime themelore demokratike ligjshmeumlria kuadri i kufizuar kohor peumlr masat emergjente domosdoshmeumlria shpeumlrndarja e pushtetit peumlrmes veprimeve legjislative dhe gjyqeumlsore si dhe kontrolleve mbi veprimet ekzekutive teuml ndeumlrmarra gjateuml gjashteuml muajve teuml pareuml teuml pandemiseuml Brenda keumltyre kateumlr parimeve themelore demokratike qeveriteuml mund teuml shkelin peumlrkoheumlsisht teuml drejtat e njeriut neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrballen me keumlrceumlnimin e siguriseuml kombeumltare i cili u shfaq si pasojeuml e pandemiseuml Analiza joneuml tregon se Shqipeumlria ploteumlsoi parimet e ligjshmeumlriseuml dhe kuadrit teuml caktuar kohor peumlr masat emergjente si dhe ploteumlsoi pjeseumlrisht parimet e domosdoshmeumlriseuml dhe shpeumlrndarjes seuml pushtetit peumlrmes kontrolleve mbi veprimet ekzekutive

7

Kur Shqipeumlria vendoset neuml kontekstin rajonal mund teuml veumlrehen disa modele Gjateuml periudheumls seuml masave teuml jashteumlzakonshme qeveria shqiptare miratoi ligje qeuml kufizuan peumlrhapjen e COVID-19 brenda territorit teuml saj Shumica e vendeve zbatuan masa teuml peumlrkohshme teuml karantineumls teuml cilat kufizuan disa teuml drejta teuml njeriut Neuml veccedilanti si pasojeuml e reagimit teuml qeverive ndaj pandemiseuml COVID-19 u mohuan neuml meumlnyreuml teuml drejtpeumlrdrejteuml teuml drejtat e liriseuml seuml leumlvizjes dhe organizmit teuml tubimeve Peumlr sa i peumlrket zbatimit teuml masave emergjente gjateuml diteumlve teuml para teuml pandemiseuml demokraciteuml hibride me institucione teuml dobeumlta krijuan rreziqe teuml caktuara peumlr demokracineuml dhe teuml drejtat e njeriut Neuml keumlto raste ndeumlrsa ekzekutivi zgjeroi pushtetin e tij legjislativi dhe gjyqeumlsori kufizuan kryesisht kapacitetet e tyre peumlr teuml mbikqyrur masat dhe zbatimin e tyre Keumlshtu regjimet hibride si Shqipeumlria Maqedonia e Veriut dhe Serbia nuk i peumlrmbusheumln ploteumlsisht kateumlr parimet e ligjshmeumlriseuml kuadrit teuml kufizuar kohor peumlr masat emergjente domosdoshmeumlriseuml dhe shpeumlrndarjes seuml pushtetit peumlrmes kontrolleve mbi veprimet ekzekutive Nga ana tjeteumlr Greqia njeuml demokraci e konsoliduar ploteumlsoi kateumlr parimet ndeumlrsa Sllovenia gjithashtu njeuml demokraci e konsoliduar ploteumlsoi tre nga parimet peumlrfshireuml ligjshmeumlrineuml kuadrin e kufizuar kohor peumlr masat emergjente dhe shpeumlrndarjen e pushtetit peumlrmes kontrolleve mbi veprimet ekzekutive ndeumlrsa ploteumlsoi pjeseumlrisht parimin e domosdoshmeumlriseuml

Kjo analizeuml veuml neuml pah implikime teuml reumlndeumlsishme peumlr konsolidimin e demokraciseuml neuml njeuml periudheuml afatgjateuml Ajo tregon se neuml raste emergjencash kombeumltare - siccedil eumlshteuml pandemia - ekziston rreziku i peumlrdorimit teuml forceumls seuml tepruar qeuml realizohet neuml emeumlr teuml siguriseuml publike Neuml meumlnyreuml qeuml teuml garantohet mbrojtja e teuml drejtave teuml njeriut gjateuml periudhave teuml tilla demokraciteuml hibride neuml veccedilanti duhet teuml peumlrqendrohen neuml forcimin e institucioneve dhe procedurave teuml tyre demokratike me qeumlllim qeuml teuml parandalojneuml tejkalimin e kufijve teuml paravendosur peumlr ushtrimin e pushtetit ekzekutiv dhe teuml sigurojneuml zhvillimin e zgjedhjeve teuml lira dhe teuml ndershme

8

2 Hyrje Pandemia COVID-19 ishte njeuml emergjenceuml e sheumlndetit publik qeuml keumlrceumlnoi jeteumln e qytetareumlve neuml teuml gjitheuml boteumln Qeveriteuml reaguan peumlrmes zbatimit teuml masave teuml ndryshme dhe shumeuml prej tyre - peumlr teuml ndaluar ose kufizuar peumlrhapjen e virusit dhe peumlr teuml mbrojtur jeteumln e qytetareumlve - miratuan ligje teuml jashteumlzakonshme Ligje teuml tilla emergjente kufizuan liriteuml dhe teuml drejtat teuml tilla si liria e leumlvizjes fjaleumls puneumls ndeumlr teuml tjera neuml interes teuml mbrojtjes seuml sheumlndetit dhe siguriseuml publike A ishin proporcionale masa teuml tilla neuml raport me rreziqet Ccedilfareuml meumlsimesh mund teuml nxirren nga krahasimi i reagimeve teuml qeverive ndaj njeuml krize kaq teuml jashteumlzakonshme peumlr sheumlndetin publik Si mund teuml zbatohen keumlto njohuri peumlr emergjencat e ardhshme Meqeneumlse virusi COVID-19 keumlrceumlnoi seriozisht jeteumln e qytetareumlve mbrojtja e sheumlndetit publik u konsiderua pjeseuml e siguriseuml publike (kombeumltare) Neuml keumlteuml raport konceptet e siguriseuml publike dhe siguriseuml kombeumltare peumlrdoren neuml meumlnyreuml teuml njeumljteuml peumlr tiu referuar siguriseuml meuml teuml gjereuml teuml shoqeumlriseuml dhe aneumltareumlve teuml saj Peumlr teuml kufizuar keumlrceumlnimin e njeuml fatkeqeumlsie natyrore si pandemia COVID-19 qeveria eumlshteuml e autorizuar teuml marreuml masa teuml jashteumlzakonshme qeuml kufizojneuml peumlrkoheumlsisht teuml drejta teuml veccedilanta teuml njeriut Ky studim shqyrton neumlse masat emergjente ishin teuml justifikuara neuml drejtim teuml mbrojtjes seuml jeteumls dhe teuml drejtave teuml njeriut teuml qytetareumlve Neuml lidhje me liriteuml civile dhe teuml drejtave teuml njeriut qeveriteuml duhet teuml mbajneuml peumlrgjegjeumlsi peumlr ccedildo shkeumlmbim dhe kompromis qeuml autorizohet neuml emeumlr teuml siguriseuml publike (kombeumltare) Duke reflektuar peumlr keumlto ccedileumlshtje ky studim kontekstualizon dhe krahason reagimin e Shqipeumlriseuml ndaj pandemiseuml COVID-19 brenda kuadrit teuml siguriseuml kombeumltare dhe perspektivave teuml teuml drejtave teuml njeriut

Peumlr shkak se pandemia COVID-19 sfidoi aspektet e siguriseuml kombeumltare neuml ccedildo shtet qeveriteuml vendoseumln kufizime mbi teuml drejtat e njeriut Peumlr teuml hulumtuar reagimin e Shqipeumlriseuml neuml drejtim teuml siguriseuml publike (kombeumltare) ne shqyrtojmeuml teuml dheumlna peumlr shkalleumln sipas seuml cileumls masat kufizuese teuml ndeumlrmarra nga qeveria kufizuan peumlrhapjen e virusit dhe mbrojteumln sheumlndetin publik Peumlr teuml shqyrtuar reagimin e Shqipeumlriseuml neuml keumlndveumlshtrimin e teuml drejtave teuml njeriut ky raport bazohet neuml kateumlr parime themelore demokratike ligjshmeumlria kuadri i kufizuar kohor peumlr masat emergjente domosdoshmeumlria shpeumlrndarja e pushtetit peumlrmes veprimeve legjislative dhe gjyqeumlsore si dhe kontrollet mbi veprimet ekzekutive teuml ndeumlrmarra gjateuml gjashteuml muajve teuml pareuml teuml pandemiseuml Ky studim ofron gjetje dhe rekomandime neuml lidhje me tensionin ndeumlrmjet mbrojtjes seuml siguriseuml publike (kombeumltare) dhe seuml drejteumls peumlr teuml jetuar peumlrkundrejt teuml drejtave teuml tjera teuml njeriut neuml situateumln e veccedilanteuml teuml krijuar nga pandemia COVID-19 Ne krahasojmeuml gjithashtu reagimin qeveritar ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml Shqipeumlri me masat e marra nga shtete teuml veccedilanta neuml rajonin e Ballkanit Serbia dhe Maqedonia e Veriut (regjime hibride) Sllovenia dhe Greqia (demokraci teuml konsoliduara)

9

Konkretisht ky raport trajton pyetjet e meumlposhtme

Deri neuml ccedilfareuml mase mund teuml anashkalohet mbrojtja respektimi dhe garantimi i teuml drejtave teuml njeriut peumlr teuml mundeumlsuar mbrojtjen e qytetareumlve A u miratuan masat emergjente neuml peumlrputhje me parimet e ligjshmeumlriseuml dhe sundimit teuml ligjit Cilat teuml drejta themelore u mohuan nga ligjet dhe praktikat e miratuara nga qeveria Si mund teuml peumlrcaktohet koncepti i siguriseuml kombeumltare (publike) neuml raste emergjencash dhe ccedilfareuml peumlrfshin ai

Deri neuml ccedilfareuml mase mund teuml zbatohen masat kufizuese teuml siguriseuml teuml miratuara peumlr mbrojtjen e qytetareumlve neuml meumlnyreuml proporcionale dhe teuml ekuilibruar qeuml siguron zbatimin e teuml drejtave teuml njeriut A u peumlrdoreumln keumlto masa sigurie si njeuml alternativeuml e fundit dhe u konsideruan meuml pak kufizuese nga teuml gjitha opsionet qeuml mund teuml ishin zbatuar Si ka ndryshuar pushteti i institucioneve teuml veccedilanta gjateuml keumlsaj situate emergjente Seuml fundmi cili eumlshteuml rreziku i mundsheumlm i keumltyre veprimeve peumlrkunder konsolidimit teuml institucioneve demokratike neuml njeuml periudheuml afatgjateuml neuml keumlto vende

10

3 Metodologjia Ky raport bazohet neuml hulumtime rigoroze krahasuese teuml teuml dheumlnave pareumlsore dhe dyteumlsore si dhe neuml keumlrkime empirike cileumlsore teuml peumlrqendruara neuml reagimin e qeveriseuml ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml njeuml grup teuml peumlrzgjedhur vendesh Raporti krahason reagimin qeveritar ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml Shqipeumlri me masat e marra nga shtete teuml veccedilanta neuml rajonin e Ballkanit Serbia dhe Maqedonia e Veriut (regjime hibride) Sllovenia dhe Greqia (demokraci teuml konsoliduara) Analiza joneuml peumlrfshin teuml dheumlna sasiore dhe cileumlsore nga burimet e meumlposhtme ndeumlrkombeumltare Gjurmuesi i masave seuml qeverive ndaj Coronavirusit teuml universitetit teuml Oksfordit (OxCGRT) Freedom House Monitori Boteumlror i Ndikimit teuml COVID-19 neuml Demokraci dhe teuml Drejtat e Njeriutndash realizuar nga organizata IDEA Gjurmues i Demokraciseuml dhe Pandemiseuml teuml Fondacioni Westminster peumlr Demokraci (WFD) dhe Burimet e Keumlshillit teuml Evropeumls - Gjurmues i Traktateve Keumlrkimet cileumlsore neuml Shqipeumlri u peumlrqendruan neuml perspektivat e grupeve teuml interesit peumlr reagimin e qeveriseuml gjateuml periudheumls seuml emergjenceumls veccedilaneumlrisht masat e ndeumlrmarra nga Ministria e Brendshme dhe Ministria e Sheumlndeteumlsiseuml dhe Mbrojtjes Sociale

Peumlr teuml realizuar keumlto objektiva u zhvilluan 7 intervista gjysmeuml teuml strukturuara dhe dy fokus-grupe me peumlrfaqeumlsues teuml OJF-ve eksperteuml teuml sheumlndetit publik peumlrfaqeumlsues teuml Ministriseuml seuml Brendshme Ministriseuml seuml Drejteumlsiseuml dhe mediave duke peumlrdorur teknikeumln e kampionimit teuml qeumlllimsheumlm Qeumlllimi i keumlsaj metodologjie eumlshteuml teuml kuptuarit e kushtetutshmeumlriseuml dhe proporcionalitetit teuml masave emergjente peumlrkundeumlr mbrojtjes seuml teuml drejtave teuml njeriut neuml Shqipeumlri Pyetjet e intervistave dhe fokus-grupeve u peumlrqendruan gjithashtu neuml nivelin e transparenceumls seuml politikave qeveritare pjeseumlmarrjen neuml diskutime teuml eksperteumlve dhe grupeve teuml ndryshme teuml interesit gjateuml procesit teuml hartimit teuml politikave dhe reagimit publik ndaj masave emergjente Janeuml analizuar edhe aktet ligjore teuml shpallura nga qeveria shqiptare gjateuml periudheumls mars-shtator 2020 Ndeumlrsa neuml fokusin kryesor teuml keumltij studimi janeuml gjashteuml muajt e pareuml teuml pandemiseuml (mars-gusht 2020) evidenca krahasuese paraqiten neuml fazeumln e fundit teuml krizeumls (shtator-dhjetor 2020) Intervistat dhe fokus-grupet u zhvilluan neuml gjuheumln shqipe dhe teuml dheumlnat cileumlsore u peumlrkthyen meuml pas neuml anglisht Raporti peumlrfundimtar u shkrua dhe u redaktua neuml anglisht dhe meuml pas u peumlrkthye neuml shqip

11

4 Kuadri konceptual Pandemia COVID-19 ndikoi neuml sheumlndetin e popullateumls neuml nivel global dhe neuml sistemet politike teuml vendeve ku u peumlrhap kjo pandemi Peumlr teuml adresuar rrezikun peumlr sheumlndetin e popullateumls si pjeseuml e mbrojtjes seuml siguriseuml publike (kombeumltare) qeveriteuml moreumln masa teuml jashteumlzakonshme Neuml kontekstin shqiptar dhe boteumlror njeuml fatkeqeumlsi natyrore siccedil eumlshteuml pandemia COVID-19 peumlrbeumln keumlrceumlnim teuml siguriseuml publike (kombeumltare) pasi paraqet rreziqe peumlr sigurineuml dhe mireumlqenien e popullateumls Neuml keumlteuml raport siguria kombeumltare dhe siguria publike peumlrdoren neuml meumlnyreuml teuml njeumljteuml peumlr tiu referuar siguriseuml meuml teuml gjereuml teuml shoqeumlriseuml dhe aneumltareumlve teuml saj Kushtetuta e Shqipeumlriseuml (nenet 37 45 173 174 dhe 175) i referohet siguriseuml publike peumlr teuml justifikuar vendosjen e masave teuml jashteumlzakonshme peumlr teuml mbrojtur vendin peumlr shkak teuml gjendjes seuml lufteumls gjendjes seuml jashteumlzakonshme ose gjendjes seuml fatkeqeumlsiseuml natyrorerdquo (Neni 170 1) Pandemia ka demonstruar se fusha qeuml peumlrfshihet neuml kuadrin e siguriseuml kombeumltare duhet teuml zgjerohet me qeumlllim qeuml teuml peumlrfshijeuml keumlrceumlnime meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml siguriseuml siccedil janeuml krizat globale teuml mjedisit dhe sheumlndetit publik Peumlr teuml frenuar peumlrhapjen e njeuml fatkeqeumlsie natyrore si pandemia COVID-19 qeveria eumlshteuml e autorizuar teuml marreuml masa teuml jashteumlzakonshme qeuml do teuml kufizonin peumlrkoheumlsisht teuml drejta teuml veccedilanta teuml njeriut Shumica e qeverive kaneuml marreuml masa teuml ashpra peumlr mbrojtjen e sheumlndetit dhe siguriseuml publike ndeumlrkoheuml qeuml numri i teuml infektuarve me COVID-19 eumlshteuml rritur Kjo sugjeron qeuml ekziston njeumlfareuml peumlrputhshmeumlrie ndeumlrkombeumltare rreth pritshmeumlrive teuml publikut peumlr masat mbrojteumlse teuml marra nga qeveria pasi bota u peumlrball me njeuml krizeuml teuml paprecedenteuml ndaj sheumlndetit publik Sipas njeuml studimi gjitheumlpeumlrfshireumls mbi trendet demokratike globale para dhe gjateuml pandemiseuml COVID-19 teuml kryer nga Instituti Ndeumlrkombeumltar peumlr Asistenceuml Demokratike dhe Zgjedhore (International Institute for Democratic and Electoral Assistance - IDEA) 59 peumlr qind e vendeve teuml boteumls shpalleumln gjendjen e jashteumlzakonshme e cila kufizonte liriteuml themelore civile teuml tilla si liria e leumlvizjes dhe e organizmit teuml tubimeve (IDEA 2020 1) Peumlr meuml tepeumlr ky studim arriti neuml peumlrfundimin se 61 peumlr qind e vendeve zbatuan masa problematike nga keumlndveumlshtrimi i teuml drejtave teuml njeriut masa teuml tilla shkelnin standardet ndeumlrkombeumltare peumlr teuml drejtat e njeriut sepse ishin jo-proporcionale teuml paligjshme teuml papeumlrcaktuara ose teuml panevojshme neuml lidhje me keumlrceumlnimin sheumlndeteumlsor (IDEA 2020 1) Ndeumlrsa pandemia COVID-19 peumlrfaqeumlsonte njeuml sfideuml teuml paprecedenteuml peumlr qeveriteuml demokratike standardet peumlr mbrojtjen e teuml drejtave teuml njeriut janeuml teuml rreumlnjosura dhe duhet teuml respektohen edhe gjateuml emergjencave teuml zgjatura

Shumeuml vende shtyneuml neuml koheuml ose modifikuan zhvillimin e zgjedhjeve gjeuml qeuml kufizoi proceset zgjedhore si tubimet dhe votimet personale neuml meumlnyreuml fizike qeuml mund teuml shkaktonin peumlrhapjen e meumltejshme teuml virusit COVID-19 Vendet qeuml nuk shpalleumln gjendjen e jashteumlzakonshme zbatuan ndash prapeumlseprapeuml - masat mbrojteumlse qeuml nevojiteshin peumlr teuml luftuar virusin teuml tilla si masat e izolimit Peumlrveccedil keumlsaj peumlr teuml rekomanduar masa individuale teuml higjeneumls (veccedilaneumlrisht larjen e duarve dhe veumlnien e maskave teuml fytyreumls) dhe izolimin fizik (distancimin shoqeumlror) qeveriteuml realizuan fushata teuml informimit publik Teuml dheumlnat sasiore

12

sugjerojneuml se masat e jashteumlzakonshme teuml izolimit teuml popullateumls reduktuan nivelin e infeksionit dhe vdekshmeumlriseuml neuml vendet ku u veprua meuml shpejt peumlr parandalimin e peumlrhapjes seuml virusit COVID-19 dhe ku qytetareumlt qeuml qeumlndronin neuml shteumlpi pateumln mbeumlshtetje ekonomike nga qeveriseuml (Bonardi et al 2020) Aplikimi i masave teuml izolimit peumlr njeuml koheuml teuml gjateuml nuk eumlshteuml i qeumlndruesheumlm nga perspektivat ekonomike dhe sociale keumlshtu qeuml qeveriteuml lehteumlsojneuml kufizimet pasi frenohet peumlrhapja e virusit Neuml teuml kundeumlrt qeveriteuml mund teuml rrisin peumlrseumlri nivelet e kufizimeve

Demokraciteuml qeuml angazhohen peumlr zbatimin e ligjit duhet teuml respektojneuml kornizeumln ligjore kushtetuese teuml vendit teuml tyre kur aplikojneuml kufizime gjateuml njeuml emergjence teuml tilleuml si pandemia Ekziston shqeteumlsimi i konsideruesheumlm se vendet me demokraci teuml brishta teuml cilave iu mungojneuml institucionet e konsoliduara kaneuml meuml shumeuml gjasa teuml shfaqin keumlrceumlnime serioze ndaj demokraciseuml peumlrfshireuml miratimin e masave qeuml shkelin standardet e teuml drejtave teuml njeriut si rezultat i pandemiseuml Neuml peumlrgjitheumlsi masat e aplikuara neuml kuadeumlr teuml gjendjes seuml jashteumlzakonshme qeuml paraqesin rreziqe peumlr demokracineuml peumlrfshijneuml mungeseumln e kontrollit teuml mjaftuesheumlm nga legjislativi ose gjyqeumlsori peumlr vendimet e ekzekutivit peumlrqendrimin e pushtetit neuml degeumln ekzekutive teuml qeveriseuml dhe marrjen e masave shoqeumlrore qeuml shkojneuml peumlrtej kufizimit teuml peumlrhapjes seuml virusit (veccedilaneumlrisht masat qeuml deumlmtojneuml mediat dheose sjellin peumlrdorimin e tepruar teuml forceumls ndaj qytetareumlve gjateuml zbatimit teuml kufizimeve teuml emergjenceumls) (IDEA 2020) Siccedil do teuml diskutojmeuml neuml analizeumln empirike teuml meumlposhtme neuml demokraci hibride si Shqipeumlria Serbia dhe Maqedonia e Veriut1 keumlto rreziqe janeuml veumlrejtur gjateuml reagimit fillestar teuml qeverive ndaj pandemiseuml COVID-19

Kufizimet meuml teuml zakonshme teuml vendosura gjateuml pandemiseuml kaneuml qeneuml shkeljet e liriseuml seuml leumlvizjes dhe organizimit teuml tubimeve Raporti global i realizuar nga IDEA International (2020) thekson zhvillimet shqeteumlsuese neuml lidhje me lirineuml e shprehjes integritetin e medias dhe sigurineuml personale Peumlr meuml tepeumlr gjysma e zgjedhjeve teuml planifikuara neuml periudheumln shkurt - dhjetor 2020 u shtyneuml duke treguar njeuml fusheuml tjeteumlr teuml shkeljes seuml mundshme teuml teuml drejtave dhe proceseve demokratike (IDEA 2020)

Manuali i Keumlshillit teuml Evropeumls (CoE 2020a) peumlr respektimin e demokraciseuml sundimin e ligjit dhe teuml drejtat e njeriut gjateuml periudhave teuml gjendjes seuml jashteumlzakonshme ofron njeuml kornizeuml teuml reumlndeumlsishme peumlrmes teuml cileumls vlereumlsohet ligjshmeumlria dhe proporcionaliteti i reagimit ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml vendet aneumltare Keumlshilli i Evropeumls pranon se duke marreuml masa kufizuese peumlr teuml adresuar COVID-19 shtetet mund teuml vendosin teuml evitojneuml (pezullojneuml peumlrkoheumlsisht) mbrojtjen e teuml drejtave teuml veccedilanta megjithateuml kufizimet duhet teuml jeneuml gjithmoneuml proporcionale me keumlrceumlnimin dhe teuml kufizuara neuml koheuml

1Freedom House peumlrdor kategorineuml ldquoPjeseumlrisht teuml Lirardquo peumlr tiu referuar demokracive hibride neuml teuml cilat rregullat demokratike teuml lojeumls nuk janeuml teuml konsoliduara Shqipeumlria Maqedonia e Veriut dhe Serbia janeuml teuml cileumlsuara si Regjime Pjeseumlrisht teuml Lira peumlr meuml shumeuml informacion shih httpsfreedomhouseorgexplore-the-maptype=fiwampyear=2020

7

Kur Shqipeumlria vendoset neuml kontekstin rajonal mund teuml veumlrehen disa modele Gjateuml periudheumls seuml masave teuml jashteumlzakonshme qeveria shqiptare miratoi ligje qeuml kufizuan peumlrhapjen e COVID-19 brenda territorit teuml saj Shumica e vendeve zbatuan masa teuml peumlrkohshme teuml karantineumls teuml cilat kufizuan disa teuml drejta teuml njeriut Neuml veccedilanti si pasojeuml e reagimit teuml qeverive ndaj pandemiseuml COVID-19 u mohuan neuml meumlnyreuml teuml drejtpeumlrdrejteuml teuml drejtat e liriseuml seuml leumlvizjes dhe organizmit teuml tubimeve Peumlr sa i peumlrket zbatimit teuml masave emergjente gjateuml diteumlve teuml para teuml pandemiseuml demokraciteuml hibride me institucione teuml dobeumlta krijuan rreziqe teuml caktuara peumlr demokracineuml dhe teuml drejtat e njeriut Neuml keumlto raste ndeumlrsa ekzekutivi zgjeroi pushtetin e tij legjislativi dhe gjyqeumlsori kufizuan kryesisht kapacitetet e tyre peumlr teuml mbikqyrur masat dhe zbatimin e tyre Keumlshtu regjimet hibride si Shqipeumlria Maqedonia e Veriut dhe Serbia nuk i peumlrmbusheumln ploteumlsisht kateumlr parimet e ligjshmeumlriseuml kuadrit teuml kufizuar kohor peumlr masat emergjente domosdoshmeumlriseuml dhe shpeumlrndarjes seuml pushtetit peumlrmes kontrolleve mbi veprimet ekzekutive Nga ana tjeteumlr Greqia njeuml demokraci e konsoliduar ploteumlsoi kateumlr parimet ndeumlrsa Sllovenia gjithashtu njeuml demokraci e konsoliduar ploteumlsoi tre nga parimet peumlrfshireuml ligjshmeumlrineuml kuadrin e kufizuar kohor peumlr masat emergjente dhe shpeumlrndarjen e pushtetit peumlrmes kontrolleve mbi veprimet ekzekutive ndeumlrsa ploteumlsoi pjeseumlrisht parimin e domosdoshmeumlriseuml

Kjo analizeuml veuml neuml pah implikime teuml reumlndeumlsishme peumlr konsolidimin e demokraciseuml neuml njeuml periudheuml afatgjateuml Ajo tregon se neuml raste emergjencash kombeumltare - siccedil eumlshteuml pandemia - ekziston rreziku i peumlrdorimit teuml forceumls seuml tepruar qeuml realizohet neuml emeumlr teuml siguriseuml publike Neuml meumlnyreuml qeuml teuml garantohet mbrojtja e teuml drejtave teuml njeriut gjateuml periudhave teuml tilla demokraciteuml hibride neuml veccedilanti duhet teuml peumlrqendrohen neuml forcimin e institucioneve dhe procedurave teuml tyre demokratike me qeumlllim qeuml teuml parandalojneuml tejkalimin e kufijve teuml paravendosur peumlr ushtrimin e pushtetit ekzekutiv dhe teuml sigurojneuml zhvillimin e zgjedhjeve teuml lira dhe teuml ndershme

8

2 Hyrje Pandemia COVID-19 ishte njeuml emergjenceuml e sheumlndetit publik qeuml keumlrceumlnoi jeteumln e qytetareumlve neuml teuml gjitheuml boteumln Qeveriteuml reaguan peumlrmes zbatimit teuml masave teuml ndryshme dhe shumeuml prej tyre - peumlr teuml ndaluar ose kufizuar peumlrhapjen e virusit dhe peumlr teuml mbrojtur jeteumln e qytetareumlve - miratuan ligje teuml jashteumlzakonshme Ligje teuml tilla emergjente kufizuan liriteuml dhe teuml drejtat teuml tilla si liria e leumlvizjes fjaleumls puneumls ndeumlr teuml tjera neuml interes teuml mbrojtjes seuml sheumlndetit dhe siguriseuml publike A ishin proporcionale masa teuml tilla neuml raport me rreziqet Ccedilfareuml meumlsimesh mund teuml nxirren nga krahasimi i reagimeve teuml qeverive ndaj njeuml krize kaq teuml jashteumlzakonshme peumlr sheumlndetin publik Si mund teuml zbatohen keumlto njohuri peumlr emergjencat e ardhshme Meqeneumlse virusi COVID-19 keumlrceumlnoi seriozisht jeteumln e qytetareumlve mbrojtja e sheumlndetit publik u konsiderua pjeseuml e siguriseuml publike (kombeumltare) Neuml keumlteuml raport konceptet e siguriseuml publike dhe siguriseuml kombeumltare peumlrdoren neuml meumlnyreuml teuml njeumljteuml peumlr tiu referuar siguriseuml meuml teuml gjereuml teuml shoqeumlriseuml dhe aneumltareumlve teuml saj Peumlr teuml kufizuar keumlrceumlnimin e njeuml fatkeqeumlsie natyrore si pandemia COVID-19 qeveria eumlshteuml e autorizuar teuml marreuml masa teuml jashteumlzakonshme qeuml kufizojneuml peumlrkoheumlsisht teuml drejta teuml veccedilanta teuml njeriut Ky studim shqyrton neumlse masat emergjente ishin teuml justifikuara neuml drejtim teuml mbrojtjes seuml jeteumls dhe teuml drejtave teuml njeriut teuml qytetareumlve Neuml lidhje me liriteuml civile dhe teuml drejtave teuml njeriut qeveriteuml duhet teuml mbajneuml peumlrgjegjeumlsi peumlr ccedildo shkeumlmbim dhe kompromis qeuml autorizohet neuml emeumlr teuml siguriseuml publike (kombeumltare) Duke reflektuar peumlr keumlto ccedileumlshtje ky studim kontekstualizon dhe krahason reagimin e Shqipeumlriseuml ndaj pandemiseuml COVID-19 brenda kuadrit teuml siguriseuml kombeumltare dhe perspektivave teuml teuml drejtave teuml njeriut

Peumlr shkak se pandemia COVID-19 sfidoi aspektet e siguriseuml kombeumltare neuml ccedildo shtet qeveriteuml vendoseumln kufizime mbi teuml drejtat e njeriut Peumlr teuml hulumtuar reagimin e Shqipeumlriseuml neuml drejtim teuml siguriseuml publike (kombeumltare) ne shqyrtojmeuml teuml dheumlna peumlr shkalleumln sipas seuml cileumls masat kufizuese teuml ndeumlrmarra nga qeveria kufizuan peumlrhapjen e virusit dhe mbrojteumln sheumlndetin publik Peumlr teuml shqyrtuar reagimin e Shqipeumlriseuml neuml keumlndveumlshtrimin e teuml drejtave teuml njeriut ky raport bazohet neuml kateumlr parime themelore demokratike ligjshmeumlria kuadri i kufizuar kohor peumlr masat emergjente domosdoshmeumlria shpeumlrndarja e pushtetit peumlrmes veprimeve legjislative dhe gjyqeumlsore si dhe kontrollet mbi veprimet ekzekutive teuml ndeumlrmarra gjateuml gjashteuml muajve teuml pareuml teuml pandemiseuml Ky studim ofron gjetje dhe rekomandime neuml lidhje me tensionin ndeumlrmjet mbrojtjes seuml siguriseuml publike (kombeumltare) dhe seuml drejteumls peumlr teuml jetuar peumlrkundrejt teuml drejtave teuml tjera teuml njeriut neuml situateumln e veccedilanteuml teuml krijuar nga pandemia COVID-19 Ne krahasojmeuml gjithashtu reagimin qeveritar ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml Shqipeumlri me masat e marra nga shtete teuml veccedilanta neuml rajonin e Ballkanit Serbia dhe Maqedonia e Veriut (regjime hibride) Sllovenia dhe Greqia (demokraci teuml konsoliduara)

9

Konkretisht ky raport trajton pyetjet e meumlposhtme

Deri neuml ccedilfareuml mase mund teuml anashkalohet mbrojtja respektimi dhe garantimi i teuml drejtave teuml njeriut peumlr teuml mundeumlsuar mbrojtjen e qytetareumlve A u miratuan masat emergjente neuml peumlrputhje me parimet e ligjshmeumlriseuml dhe sundimit teuml ligjit Cilat teuml drejta themelore u mohuan nga ligjet dhe praktikat e miratuara nga qeveria Si mund teuml peumlrcaktohet koncepti i siguriseuml kombeumltare (publike) neuml raste emergjencash dhe ccedilfareuml peumlrfshin ai

Deri neuml ccedilfareuml mase mund teuml zbatohen masat kufizuese teuml siguriseuml teuml miratuara peumlr mbrojtjen e qytetareumlve neuml meumlnyreuml proporcionale dhe teuml ekuilibruar qeuml siguron zbatimin e teuml drejtave teuml njeriut A u peumlrdoreumln keumlto masa sigurie si njeuml alternativeuml e fundit dhe u konsideruan meuml pak kufizuese nga teuml gjitha opsionet qeuml mund teuml ishin zbatuar Si ka ndryshuar pushteti i institucioneve teuml veccedilanta gjateuml keumlsaj situate emergjente Seuml fundmi cili eumlshteuml rreziku i mundsheumlm i keumltyre veprimeve peumlrkunder konsolidimit teuml institucioneve demokratike neuml njeuml periudheuml afatgjateuml neuml keumlto vende

10

3 Metodologjia Ky raport bazohet neuml hulumtime rigoroze krahasuese teuml teuml dheumlnave pareumlsore dhe dyteumlsore si dhe neuml keumlrkime empirike cileumlsore teuml peumlrqendruara neuml reagimin e qeveriseuml ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml njeuml grup teuml peumlrzgjedhur vendesh Raporti krahason reagimin qeveritar ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml Shqipeumlri me masat e marra nga shtete teuml veccedilanta neuml rajonin e Ballkanit Serbia dhe Maqedonia e Veriut (regjime hibride) Sllovenia dhe Greqia (demokraci teuml konsoliduara) Analiza joneuml peumlrfshin teuml dheumlna sasiore dhe cileumlsore nga burimet e meumlposhtme ndeumlrkombeumltare Gjurmuesi i masave seuml qeverive ndaj Coronavirusit teuml universitetit teuml Oksfordit (OxCGRT) Freedom House Monitori Boteumlror i Ndikimit teuml COVID-19 neuml Demokraci dhe teuml Drejtat e Njeriutndash realizuar nga organizata IDEA Gjurmues i Demokraciseuml dhe Pandemiseuml teuml Fondacioni Westminster peumlr Demokraci (WFD) dhe Burimet e Keumlshillit teuml Evropeumls - Gjurmues i Traktateve Keumlrkimet cileumlsore neuml Shqipeumlri u peumlrqendruan neuml perspektivat e grupeve teuml interesit peumlr reagimin e qeveriseuml gjateuml periudheumls seuml emergjenceumls veccedilaneumlrisht masat e ndeumlrmarra nga Ministria e Brendshme dhe Ministria e Sheumlndeteumlsiseuml dhe Mbrojtjes Sociale

Peumlr teuml realizuar keumlto objektiva u zhvilluan 7 intervista gjysmeuml teuml strukturuara dhe dy fokus-grupe me peumlrfaqeumlsues teuml OJF-ve eksperteuml teuml sheumlndetit publik peumlrfaqeumlsues teuml Ministriseuml seuml Brendshme Ministriseuml seuml Drejteumlsiseuml dhe mediave duke peumlrdorur teknikeumln e kampionimit teuml qeumlllimsheumlm Qeumlllimi i keumlsaj metodologjie eumlshteuml teuml kuptuarit e kushtetutshmeumlriseuml dhe proporcionalitetit teuml masave emergjente peumlrkundeumlr mbrojtjes seuml teuml drejtave teuml njeriut neuml Shqipeumlri Pyetjet e intervistave dhe fokus-grupeve u peumlrqendruan gjithashtu neuml nivelin e transparenceumls seuml politikave qeveritare pjeseumlmarrjen neuml diskutime teuml eksperteumlve dhe grupeve teuml ndryshme teuml interesit gjateuml procesit teuml hartimit teuml politikave dhe reagimit publik ndaj masave emergjente Janeuml analizuar edhe aktet ligjore teuml shpallura nga qeveria shqiptare gjateuml periudheumls mars-shtator 2020 Ndeumlrsa neuml fokusin kryesor teuml keumltij studimi janeuml gjashteuml muajt e pareuml teuml pandemiseuml (mars-gusht 2020) evidenca krahasuese paraqiten neuml fazeumln e fundit teuml krizeumls (shtator-dhjetor 2020) Intervistat dhe fokus-grupet u zhvilluan neuml gjuheumln shqipe dhe teuml dheumlnat cileumlsore u peumlrkthyen meuml pas neuml anglisht Raporti peumlrfundimtar u shkrua dhe u redaktua neuml anglisht dhe meuml pas u peumlrkthye neuml shqip

11

4 Kuadri konceptual Pandemia COVID-19 ndikoi neuml sheumlndetin e popullateumls neuml nivel global dhe neuml sistemet politike teuml vendeve ku u peumlrhap kjo pandemi Peumlr teuml adresuar rrezikun peumlr sheumlndetin e popullateumls si pjeseuml e mbrojtjes seuml siguriseuml publike (kombeumltare) qeveriteuml moreumln masa teuml jashteumlzakonshme Neuml kontekstin shqiptar dhe boteumlror njeuml fatkeqeumlsi natyrore siccedil eumlshteuml pandemia COVID-19 peumlrbeumln keumlrceumlnim teuml siguriseuml publike (kombeumltare) pasi paraqet rreziqe peumlr sigurineuml dhe mireumlqenien e popullateumls Neuml keumlteuml raport siguria kombeumltare dhe siguria publike peumlrdoren neuml meumlnyreuml teuml njeumljteuml peumlr tiu referuar siguriseuml meuml teuml gjereuml teuml shoqeumlriseuml dhe aneumltareumlve teuml saj Kushtetuta e Shqipeumlriseuml (nenet 37 45 173 174 dhe 175) i referohet siguriseuml publike peumlr teuml justifikuar vendosjen e masave teuml jashteumlzakonshme peumlr teuml mbrojtur vendin peumlr shkak teuml gjendjes seuml lufteumls gjendjes seuml jashteumlzakonshme ose gjendjes seuml fatkeqeumlsiseuml natyrorerdquo (Neni 170 1) Pandemia ka demonstruar se fusha qeuml peumlrfshihet neuml kuadrin e siguriseuml kombeumltare duhet teuml zgjerohet me qeumlllim qeuml teuml peumlrfshijeuml keumlrceumlnime meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml siguriseuml siccedil janeuml krizat globale teuml mjedisit dhe sheumlndetit publik Peumlr teuml frenuar peumlrhapjen e njeuml fatkeqeumlsie natyrore si pandemia COVID-19 qeveria eumlshteuml e autorizuar teuml marreuml masa teuml jashteumlzakonshme qeuml do teuml kufizonin peumlrkoheumlsisht teuml drejta teuml veccedilanta teuml njeriut Shumica e qeverive kaneuml marreuml masa teuml ashpra peumlr mbrojtjen e sheumlndetit dhe siguriseuml publike ndeumlrkoheuml qeuml numri i teuml infektuarve me COVID-19 eumlshteuml rritur Kjo sugjeron qeuml ekziston njeumlfareuml peumlrputhshmeumlrie ndeumlrkombeumltare rreth pritshmeumlrive teuml publikut peumlr masat mbrojteumlse teuml marra nga qeveria pasi bota u peumlrball me njeuml krizeuml teuml paprecedenteuml ndaj sheumlndetit publik Sipas njeuml studimi gjitheumlpeumlrfshireumls mbi trendet demokratike globale para dhe gjateuml pandemiseuml COVID-19 teuml kryer nga Instituti Ndeumlrkombeumltar peumlr Asistenceuml Demokratike dhe Zgjedhore (International Institute for Democratic and Electoral Assistance - IDEA) 59 peumlr qind e vendeve teuml boteumls shpalleumln gjendjen e jashteumlzakonshme e cila kufizonte liriteuml themelore civile teuml tilla si liria e leumlvizjes dhe e organizmit teuml tubimeve (IDEA 2020 1) Peumlr meuml tepeumlr ky studim arriti neuml peumlrfundimin se 61 peumlr qind e vendeve zbatuan masa problematike nga keumlndveumlshtrimi i teuml drejtave teuml njeriut masa teuml tilla shkelnin standardet ndeumlrkombeumltare peumlr teuml drejtat e njeriut sepse ishin jo-proporcionale teuml paligjshme teuml papeumlrcaktuara ose teuml panevojshme neuml lidhje me keumlrceumlnimin sheumlndeteumlsor (IDEA 2020 1) Ndeumlrsa pandemia COVID-19 peumlrfaqeumlsonte njeuml sfideuml teuml paprecedenteuml peumlr qeveriteuml demokratike standardet peumlr mbrojtjen e teuml drejtave teuml njeriut janeuml teuml rreumlnjosura dhe duhet teuml respektohen edhe gjateuml emergjencave teuml zgjatura

Shumeuml vende shtyneuml neuml koheuml ose modifikuan zhvillimin e zgjedhjeve gjeuml qeuml kufizoi proceset zgjedhore si tubimet dhe votimet personale neuml meumlnyreuml fizike qeuml mund teuml shkaktonin peumlrhapjen e meumltejshme teuml virusit COVID-19 Vendet qeuml nuk shpalleumln gjendjen e jashteumlzakonshme zbatuan ndash prapeumlseprapeuml - masat mbrojteumlse qeuml nevojiteshin peumlr teuml luftuar virusin teuml tilla si masat e izolimit Peumlrveccedil keumlsaj peumlr teuml rekomanduar masa individuale teuml higjeneumls (veccedilaneumlrisht larjen e duarve dhe veumlnien e maskave teuml fytyreumls) dhe izolimin fizik (distancimin shoqeumlror) qeveriteuml realizuan fushata teuml informimit publik Teuml dheumlnat sasiore

12

sugjerojneuml se masat e jashteumlzakonshme teuml izolimit teuml popullateumls reduktuan nivelin e infeksionit dhe vdekshmeumlriseuml neuml vendet ku u veprua meuml shpejt peumlr parandalimin e peumlrhapjes seuml virusit COVID-19 dhe ku qytetareumlt qeuml qeumlndronin neuml shteumlpi pateumln mbeumlshtetje ekonomike nga qeveriseuml (Bonardi et al 2020) Aplikimi i masave teuml izolimit peumlr njeuml koheuml teuml gjateuml nuk eumlshteuml i qeumlndruesheumlm nga perspektivat ekonomike dhe sociale keumlshtu qeuml qeveriteuml lehteumlsojneuml kufizimet pasi frenohet peumlrhapja e virusit Neuml teuml kundeumlrt qeveriteuml mund teuml rrisin peumlrseumlri nivelet e kufizimeve

Demokraciteuml qeuml angazhohen peumlr zbatimin e ligjit duhet teuml respektojneuml kornizeumln ligjore kushtetuese teuml vendit teuml tyre kur aplikojneuml kufizime gjateuml njeuml emergjence teuml tilleuml si pandemia Ekziston shqeteumlsimi i konsideruesheumlm se vendet me demokraci teuml brishta teuml cilave iu mungojneuml institucionet e konsoliduara kaneuml meuml shumeuml gjasa teuml shfaqin keumlrceumlnime serioze ndaj demokraciseuml peumlrfshireuml miratimin e masave qeuml shkelin standardet e teuml drejtave teuml njeriut si rezultat i pandemiseuml Neuml peumlrgjitheumlsi masat e aplikuara neuml kuadeumlr teuml gjendjes seuml jashteumlzakonshme qeuml paraqesin rreziqe peumlr demokracineuml peumlrfshijneuml mungeseumln e kontrollit teuml mjaftuesheumlm nga legjislativi ose gjyqeumlsori peumlr vendimet e ekzekutivit peumlrqendrimin e pushtetit neuml degeumln ekzekutive teuml qeveriseuml dhe marrjen e masave shoqeumlrore qeuml shkojneuml peumlrtej kufizimit teuml peumlrhapjes seuml virusit (veccedilaneumlrisht masat qeuml deumlmtojneuml mediat dheose sjellin peumlrdorimin e tepruar teuml forceumls ndaj qytetareumlve gjateuml zbatimit teuml kufizimeve teuml emergjenceumls) (IDEA 2020) Siccedil do teuml diskutojmeuml neuml analizeumln empirike teuml meumlposhtme neuml demokraci hibride si Shqipeumlria Serbia dhe Maqedonia e Veriut1 keumlto rreziqe janeuml veumlrejtur gjateuml reagimit fillestar teuml qeverive ndaj pandemiseuml COVID-19

Kufizimet meuml teuml zakonshme teuml vendosura gjateuml pandemiseuml kaneuml qeneuml shkeljet e liriseuml seuml leumlvizjes dhe organizimit teuml tubimeve Raporti global i realizuar nga IDEA International (2020) thekson zhvillimet shqeteumlsuese neuml lidhje me lirineuml e shprehjes integritetin e medias dhe sigurineuml personale Peumlr meuml tepeumlr gjysma e zgjedhjeve teuml planifikuara neuml periudheumln shkurt - dhjetor 2020 u shtyneuml duke treguar njeuml fusheuml tjeteumlr teuml shkeljes seuml mundshme teuml teuml drejtave dhe proceseve demokratike (IDEA 2020)

Manuali i Keumlshillit teuml Evropeumls (CoE 2020a) peumlr respektimin e demokraciseuml sundimin e ligjit dhe teuml drejtat e njeriut gjateuml periudhave teuml gjendjes seuml jashteumlzakonshme ofron njeuml kornizeuml teuml reumlndeumlsishme peumlrmes teuml cileumls vlereumlsohet ligjshmeumlria dhe proporcionaliteti i reagimit ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml vendet aneumltare Keumlshilli i Evropeumls pranon se duke marreuml masa kufizuese peumlr teuml adresuar COVID-19 shtetet mund teuml vendosin teuml evitojneuml (pezullojneuml peumlrkoheumlsisht) mbrojtjen e teuml drejtave teuml veccedilanta megjithateuml kufizimet duhet teuml jeneuml gjithmoneuml proporcionale me keumlrceumlnimin dhe teuml kufizuara neuml koheuml

1Freedom House peumlrdor kategorineuml ldquoPjeseumlrisht teuml Lirardquo peumlr tiu referuar demokracive hibride neuml teuml cilat rregullat demokratike teuml lojeumls nuk janeuml teuml konsoliduara Shqipeumlria Maqedonia e Veriut dhe Serbia janeuml teuml cileumlsuara si Regjime Pjeseumlrisht teuml Lira peumlr meuml shumeuml informacion shih httpsfreedomhouseorgexplore-the-maptype=fiwampyear=2020

8

2 Hyrje Pandemia COVID-19 ishte njeuml emergjenceuml e sheumlndetit publik qeuml keumlrceumlnoi jeteumln e qytetareumlve neuml teuml gjitheuml boteumln Qeveriteuml reaguan peumlrmes zbatimit teuml masave teuml ndryshme dhe shumeuml prej tyre - peumlr teuml ndaluar ose kufizuar peumlrhapjen e virusit dhe peumlr teuml mbrojtur jeteumln e qytetareumlve - miratuan ligje teuml jashteumlzakonshme Ligje teuml tilla emergjente kufizuan liriteuml dhe teuml drejtat teuml tilla si liria e leumlvizjes fjaleumls puneumls ndeumlr teuml tjera neuml interes teuml mbrojtjes seuml sheumlndetit dhe siguriseuml publike A ishin proporcionale masa teuml tilla neuml raport me rreziqet Ccedilfareuml meumlsimesh mund teuml nxirren nga krahasimi i reagimeve teuml qeverive ndaj njeuml krize kaq teuml jashteumlzakonshme peumlr sheumlndetin publik Si mund teuml zbatohen keumlto njohuri peumlr emergjencat e ardhshme Meqeneumlse virusi COVID-19 keumlrceumlnoi seriozisht jeteumln e qytetareumlve mbrojtja e sheumlndetit publik u konsiderua pjeseuml e siguriseuml publike (kombeumltare) Neuml keumlteuml raport konceptet e siguriseuml publike dhe siguriseuml kombeumltare peumlrdoren neuml meumlnyreuml teuml njeumljteuml peumlr tiu referuar siguriseuml meuml teuml gjereuml teuml shoqeumlriseuml dhe aneumltareumlve teuml saj Peumlr teuml kufizuar keumlrceumlnimin e njeuml fatkeqeumlsie natyrore si pandemia COVID-19 qeveria eumlshteuml e autorizuar teuml marreuml masa teuml jashteumlzakonshme qeuml kufizojneuml peumlrkoheumlsisht teuml drejta teuml veccedilanta teuml njeriut Ky studim shqyrton neumlse masat emergjente ishin teuml justifikuara neuml drejtim teuml mbrojtjes seuml jeteumls dhe teuml drejtave teuml njeriut teuml qytetareumlve Neuml lidhje me liriteuml civile dhe teuml drejtave teuml njeriut qeveriteuml duhet teuml mbajneuml peumlrgjegjeumlsi peumlr ccedildo shkeumlmbim dhe kompromis qeuml autorizohet neuml emeumlr teuml siguriseuml publike (kombeumltare) Duke reflektuar peumlr keumlto ccedileumlshtje ky studim kontekstualizon dhe krahason reagimin e Shqipeumlriseuml ndaj pandemiseuml COVID-19 brenda kuadrit teuml siguriseuml kombeumltare dhe perspektivave teuml teuml drejtave teuml njeriut

Peumlr shkak se pandemia COVID-19 sfidoi aspektet e siguriseuml kombeumltare neuml ccedildo shtet qeveriteuml vendoseumln kufizime mbi teuml drejtat e njeriut Peumlr teuml hulumtuar reagimin e Shqipeumlriseuml neuml drejtim teuml siguriseuml publike (kombeumltare) ne shqyrtojmeuml teuml dheumlna peumlr shkalleumln sipas seuml cileumls masat kufizuese teuml ndeumlrmarra nga qeveria kufizuan peumlrhapjen e virusit dhe mbrojteumln sheumlndetin publik Peumlr teuml shqyrtuar reagimin e Shqipeumlriseuml neuml keumlndveumlshtrimin e teuml drejtave teuml njeriut ky raport bazohet neuml kateumlr parime themelore demokratike ligjshmeumlria kuadri i kufizuar kohor peumlr masat emergjente domosdoshmeumlria shpeumlrndarja e pushtetit peumlrmes veprimeve legjislative dhe gjyqeumlsore si dhe kontrollet mbi veprimet ekzekutive teuml ndeumlrmarra gjateuml gjashteuml muajve teuml pareuml teuml pandemiseuml Ky studim ofron gjetje dhe rekomandime neuml lidhje me tensionin ndeumlrmjet mbrojtjes seuml siguriseuml publike (kombeumltare) dhe seuml drejteumls peumlr teuml jetuar peumlrkundrejt teuml drejtave teuml tjera teuml njeriut neuml situateumln e veccedilanteuml teuml krijuar nga pandemia COVID-19 Ne krahasojmeuml gjithashtu reagimin qeveritar ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml Shqipeumlri me masat e marra nga shtete teuml veccedilanta neuml rajonin e Ballkanit Serbia dhe Maqedonia e Veriut (regjime hibride) Sllovenia dhe Greqia (demokraci teuml konsoliduara)

9

Konkretisht ky raport trajton pyetjet e meumlposhtme

Deri neuml ccedilfareuml mase mund teuml anashkalohet mbrojtja respektimi dhe garantimi i teuml drejtave teuml njeriut peumlr teuml mundeumlsuar mbrojtjen e qytetareumlve A u miratuan masat emergjente neuml peumlrputhje me parimet e ligjshmeumlriseuml dhe sundimit teuml ligjit Cilat teuml drejta themelore u mohuan nga ligjet dhe praktikat e miratuara nga qeveria Si mund teuml peumlrcaktohet koncepti i siguriseuml kombeumltare (publike) neuml raste emergjencash dhe ccedilfareuml peumlrfshin ai

Deri neuml ccedilfareuml mase mund teuml zbatohen masat kufizuese teuml siguriseuml teuml miratuara peumlr mbrojtjen e qytetareumlve neuml meumlnyreuml proporcionale dhe teuml ekuilibruar qeuml siguron zbatimin e teuml drejtave teuml njeriut A u peumlrdoreumln keumlto masa sigurie si njeuml alternativeuml e fundit dhe u konsideruan meuml pak kufizuese nga teuml gjitha opsionet qeuml mund teuml ishin zbatuar Si ka ndryshuar pushteti i institucioneve teuml veccedilanta gjateuml keumlsaj situate emergjente Seuml fundmi cili eumlshteuml rreziku i mundsheumlm i keumltyre veprimeve peumlrkunder konsolidimit teuml institucioneve demokratike neuml njeuml periudheuml afatgjateuml neuml keumlto vende

10

3 Metodologjia Ky raport bazohet neuml hulumtime rigoroze krahasuese teuml teuml dheumlnave pareumlsore dhe dyteumlsore si dhe neuml keumlrkime empirike cileumlsore teuml peumlrqendruara neuml reagimin e qeveriseuml ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml njeuml grup teuml peumlrzgjedhur vendesh Raporti krahason reagimin qeveritar ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml Shqipeumlri me masat e marra nga shtete teuml veccedilanta neuml rajonin e Ballkanit Serbia dhe Maqedonia e Veriut (regjime hibride) Sllovenia dhe Greqia (demokraci teuml konsoliduara) Analiza joneuml peumlrfshin teuml dheumlna sasiore dhe cileumlsore nga burimet e meumlposhtme ndeumlrkombeumltare Gjurmuesi i masave seuml qeverive ndaj Coronavirusit teuml universitetit teuml Oksfordit (OxCGRT) Freedom House Monitori Boteumlror i Ndikimit teuml COVID-19 neuml Demokraci dhe teuml Drejtat e Njeriutndash realizuar nga organizata IDEA Gjurmues i Demokraciseuml dhe Pandemiseuml teuml Fondacioni Westminster peumlr Demokraci (WFD) dhe Burimet e Keumlshillit teuml Evropeumls - Gjurmues i Traktateve Keumlrkimet cileumlsore neuml Shqipeumlri u peumlrqendruan neuml perspektivat e grupeve teuml interesit peumlr reagimin e qeveriseuml gjateuml periudheumls seuml emergjenceumls veccedilaneumlrisht masat e ndeumlrmarra nga Ministria e Brendshme dhe Ministria e Sheumlndeteumlsiseuml dhe Mbrojtjes Sociale

Peumlr teuml realizuar keumlto objektiva u zhvilluan 7 intervista gjysmeuml teuml strukturuara dhe dy fokus-grupe me peumlrfaqeumlsues teuml OJF-ve eksperteuml teuml sheumlndetit publik peumlrfaqeumlsues teuml Ministriseuml seuml Brendshme Ministriseuml seuml Drejteumlsiseuml dhe mediave duke peumlrdorur teknikeumln e kampionimit teuml qeumlllimsheumlm Qeumlllimi i keumlsaj metodologjie eumlshteuml teuml kuptuarit e kushtetutshmeumlriseuml dhe proporcionalitetit teuml masave emergjente peumlrkundeumlr mbrojtjes seuml teuml drejtave teuml njeriut neuml Shqipeumlri Pyetjet e intervistave dhe fokus-grupeve u peumlrqendruan gjithashtu neuml nivelin e transparenceumls seuml politikave qeveritare pjeseumlmarrjen neuml diskutime teuml eksperteumlve dhe grupeve teuml ndryshme teuml interesit gjateuml procesit teuml hartimit teuml politikave dhe reagimit publik ndaj masave emergjente Janeuml analizuar edhe aktet ligjore teuml shpallura nga qeveria shqiptare gjateuml periudheumls mars-shtator 2020 Ndeumlrsa neuml fokusin kryesor teuml keumltij studimi janeuml gjashteuml muajt e pareuml teuml pandemiseuml (mars-gusht 2020) evidenca krahasuese paraqiten neuml fazeumln e fundit teuml krizeumls (shtator-dhjetor 2020) Intervistat dhe fokus-grupet u zhvilluan neuml gjuheumln shqipe dhe teuml dheumlnat cileumlsore u peumlrkthyen meuml pas neuml anglisht Raporti peumlrfundimtar u shkrua dhe u redaktua neuml anglisht dhe meuml pas u peumlrkthye neuml shqip

11

4 Kuadri konceptual Pandemia COVID-19 ndikoi neuml sheumlndetin e popullateumls neuml nivel global dhe neuml sistemet politike teuml vendeve ku u peumlrhap kjo pandemi Peumlr teuml adresuar rrezikun peumlr sheumlndetin e popullateumls si pjeseuml e mbrojtjes seuml siguriseuml publike (kombeumltare) qeveriteuml moreumln masa teuml jashteumlzakonshme Neuml kontekstin shqiptar dhe boteumlror njeuml fatkeqeumlsi natyrore siccedil eumlshteuml pandemia COVID-19 peumlrbeumln keumlrceumlnim teuml siguriseuml publike (kombeumltare) pasi paraqet rreziqe peumlr sigurineuml dhe mireumlqenien e popullateumls Neuml keumlteuml raport siguria kombeumltare dhe siguria publike peumlrdoren neuml meumlnyreuml teuml njeumljteuml peumlr tiu referuar siguriseuml meuml teuml gjereuml teuml shoqeumlriseuml dhe aneumltareumlve teuml saj Kushtetuta e Shqipeumlriseuml (nenet 37 45 173 174 dhe 175) i referohet siguriseuml publike peumlr teuml justifikuar vendosjen e masave teuml jashteumlzakonshme peumlr teuml mbrojtur vendin peumlr shkak teuml gjendjes seuml lufteumls gjendjes seuml jashteumlzakonshme ose gjendjes seuml fatkeqeumlsiseuml natyrorerdquo (Neni 170 1) Pandemia ka demonstruar se fusha qeuml peumlrfshihet neuml kuadrin e siguriseuml kombeumltare duhet teuml zgjerohet me qeumlllim qeuml teuml peumlrfshijeuml keumlrceumlnime meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml siguriseuml siccedil janeuml krizat globale teuml mjedisit dhe sheumlndetit publik Peumlr teuml frenuar peumlrhapjen e njeuml fatkeqeumlsie natyrore si pandemia COVID-19 qeveria eumlshteuml e autorizuar teuml marreuml masa teuml jashteumlzakonshme qeuml do teuml kufizonin peumlrkoheumlsisht teuml drejta teuml veccedilanta teuml njeriut Shumica e qeverive kaneuml marreuml masa teuml ashpra peumlr mbrojtjen e sheumlndetit dhe siguriseuml publike ndeumlrkoheuml qeuml numri i teuml infektuarve me COVID-19 eumlshteuml rritur Kjo sugjeron qeuml ekziston njeumlfareuml peumlrputhshmeumlrie ndeumlrkombeumltare rreth pritshmeumlrive teuml publikut peumlr masat mbrojteumlse teuml marra nga qeveria pasi bota u peumlrball me njeuml krizeuml teuml paprecedenteuml ndaj sheumlndetit publik Sipas njeuml studimi gjitheumlpeumlrfshireumls mbi trendet demokratike globale para dhe gjateuml pandemiseuml COVID-19 teuml kryer nga Instituti Ndeumlrkombeumltar peumlr Asistenceuml Demokratike dhe Zgjedhore (International Institute for Democratic and Electoral Assistance - IDEA) 59 peumlr qind e vendeve teuml boteumls shpalleumln gjendjen e jashteumlzakonshme e cila kufizonte liriteuml themelore civile teuml tilla si liria e leumlvizjes dhe e organizmit teuml tubimeve (IDEA 2020 1) Peumlr meuml tepeumlr ky studim arriti neuml peumlrfundimin se 61 peumlr qind e vendeve zbatuan masa problematike nga keumlndveumlshtrimi i teuml drejtave teuml njeriut masa teuml tilla shkelnin standardet ndeumlrkombeumltare peumlr teuml drejtat e njeriut sepse ishin jo-proporcionale teuml paligjshme teuml papeumlrcaktuara ose teuml panevojshme neuml lidhje me keumlrceumlnimin sheumlndeteumlsor (IDEA 2020 1) Ndeumlrsa pandemia COVID-19 peumlrfaqeumlsonte njeuml sfideuml teuml paprecedenteuml peumlr qeveriteuml demokratike standardet peumlr mbrojtjen e teuml drejtave teuml njeriut janeuml teuml rreumlnjosura dhe duhet teuml respektohen edhe gjateuml emergjencave teuml zgjatura

Shumeuml vende shtyneuml neuml koheuml ose modifikuan zhvillimin e zgjedhjeve gjeuml qeuml kufizoi proceset zgjedhore si tubimet dhe votimet personale neuml meumlnyreuml fizike qeuml mund teuml shkaktonin peumlrhapjen e meumltejshme teuml virusit COVID-19 Vendet qeuml nuk shpalleumln gjendjen e jashteumlzakonshme zbatuan ndash prapeumlseprapeuml - masat mbrojteumlse qeuml nevojiteshin peumlr teuml luftuar virusin teuml tilla si masat e izolimit Peumlrveccedil keumlsaj peumlr teuml rekomanduar masa individuale teuml higjeneumls (veccedilaneumlrisht larjen e duarve dhe veumlnien e maskave teuml fytyreumls) dhe izolimin fizik (distancimin shoqeumlror) qeveriteuml realizuan fushata teuml informimit publik Teuml dheumlnat sasiore

12

sugjerojneuml se masat e jashteumlzakonshme teuml izolimit teuml popullateumls reduktuan nivelin e infeksionit dhe vdekshmeumlriseuml neuml vendet ku u veprua meuml shpejt peumlr parandalimin e peumlrhapjes seuml virusit COVID-19 dhe ku qytetareumlt qeuml qeumlndronin neuml shteumlpi pateumln mbeumlshtetje ekonomike nga qeveriseuml (Bonardi et al 2020) Aplikimi i masave teuml izolimit peumlr njeuml koheuml teuml gjateuml nuk eumlshteuml i qeumlndruesheumlm nga perspektivat ekonomike dhe sociale keumlshtu qeuml qeveriteuml lehteumlsojneuml kufizimet pasi frenohet peumlrhapja e virusit Neuml teuml kundeumlrt qeveriteuml mund teuml rrisin peumlrseumlri nivelet e kufizimeve

Demokraciteuml qeuml angazhohen peumlr zbatimin e ligjit duhet teuml respektojneuml kornizeumln ligjore kushtetuese teuml vendit teuml tyre kur aplikojneuml kufizime gjateuml njeuml emergjence teuml tilleuml si pandemia Ekziston shqeteumlsimi i konsideruesheumlm se vendet me demokraci teuml brishta teuml cilave iu mungojneuml institucionet e konsoliduara kaneuml meuml shumeuml gjasa teuml shfaqin keumlrceumlnime serioze ndaj demokraciseuml peumlrfshireuml miratimin e masave qeuml shkelin standardet e teuml drejtave teuml njeriut si rezultat i pandemiseuml Neuml peumlrgjitheumlsi masat e aplikuara neuml kuadeumlr teuml gjendjes seuml jashteumlzakonshme qeuml paraqesin rreziqe peumlr demokracineuml peumlrfshijneuml mungeseumln e kontrollit teuml mjaftuesheumlm nga legjislativi ose gjyqeumlsori peumlr vendimet e ekzekutivit peumlrqendrimin e pushtetit neuml degeumln ekzekutive teuml qeveriseuml dhe marrjen e masave shoqeumlrore qeuml shkojneuml peumlrtej kufizimit teuml peumlrhapjes seuml virusit (veccedilaneumlrisht masat qeuml deumlmtojneuml mediat dheose sjellin peumlrdorimin e tepruar teuml forceumls ndaj qytetareumlve gjateuml zbatimit teuml kufizimeve teuml emergjenceumls) (IDEA 2020) Siccedil do teuml diskutojmeuml neuml analizeumln empirike teuml meumlposhtme neuml demokraci hibride si Shqipeumlria Serbia dhe Maqedonia e Veriut1 keumlto rreziqe janeuml veumlrejtur gjateuml reagimit fillestar teuml qeverive ndaj pandemiseuml COVID-19

Kufizimet meuml teuml zakonshme teuml vendosura gjateuml pandemiseuml kaneuml qeneuml shkeljet e liriseuml seuml leumlvizjes dhe organizimit teuml tubimeve Raporti global i realizuar nga IDEA International (2020) thekson zhvillimet shqeteumlsuese neuml lidhje me lirineuml e shprehjes integritetin e medias dhe sigurineuml personale Peumlr meuml tepeumlr gjysma e zgjedhjeve teuml planifikuara neuml periudheumln shkurt - dhjetor 2020 u shtyneuml duke treguar njeuml fusheuml tjeteumlr teuml shkeljes seuml mundshme teuml teuml drejtave dhe proceseve demokratike (IDEA 2020)

Manuali i Keumlshillit teuml Evropeumls (CoE 2020a) peumlr respektimin e demokraciseuml sundimin e ligjit dhe teuml drejtat e njeriut gjateuml periudhave teuml gjendjes seuml jashteumlzakonshme ofron njeuml kornizeuml teuml reumlndeumlsishme peumlrmes teuml cileumls vlereumlsohet ligjshmeumlria dhe proporcionaliteti i reagimit ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml vendet aneumltare Keumlshilli i Evropeumls pranon se duke marreuml masa kufizuese peumlr teuml adresuar COVID-19 shtetet mund teuml vendosin teuml evitojneuml (pezullojneuml peumlrkoheumlsisht) mbrojtjen e teuml drejtave teuml veccedilanta megjithateuml kufizimet duhet teuml jeneuml gjithmoneuml proporcionale me keumlrceumlnimin dhe teuml kufizuara neuml koheuml

1Freedom House peumlrdor kategorineuml ldquoPjeseumlrisht teuml Lirardquo peumlr tiu referuar demokracive hibride neuml teuml cilat rregullat demokratike teuml lojeumls nuk janeuml teuml konsoliduara Shqipeumlria Maqedonia e Veriut dhe Serbia janeuml teuml cileumlsuara si Regjime Pjeseumlrisht teuml Lira peumlr meuml shumeuml informacion shih httpsfreedomhouseorgexplore-the-maptype=fiwampyear=2020

9

Konkretisht ky raport trajton pyetjet e meumlposhtme

Deri neuml ccedilfareuml mase mund teuml anashkalohet mbrojtja respektimi dhe garantimi i teuml drejtave teuml njeriut peumlr teuml mundeumlsuar mbrojtjen e qytetareumlve A u miratuan masat emergjente neuml peumlrputhje me parimet e ligjshmeumlriseuml dhe sundimit teuml ligjit Cilat teuml drejta themelore u mohuan nga ligjet dhe praktikat e miratuara nga qeveria Si mund teuml peumlrcaktohet koncepti i siguriseuml kombeumltare (publike) neuml raste emergjencash dhe ccedilfareuml peumlrfshin ai

Deri neuml ccedilfareuml mase mund teuml zbatohen masat kufizuese teuml siguriseuml teuml miratuara peumlr mbrojtjen e qytetareumlve neuml meumlnyreuml proporcionale dhe teuml ekuilibruar qeuml siguron zbatimin e teuml drejtave teuml njeriut A u peumlrdoreumln keumlto masa sigurie si njeuml alternativeuml e fundit dhe u konsideruan meuml pak kufizuese nga teuml gjitha opsionet qeuml mund teuml ishin zbatuar Si ka ndryshuar pushteti i institucioneve teuml veccedilanta gjateuml keumlsaj situate emergjente Seuml fundmi cili eumlshteuml rreziku i mundsheumlm i keumltyre veprimeve peumlrkunder konsolidimit teuml institucioneve demokratike neuml njeuml periudheuml afatgjateuml neuml keumlto vende

10

3 Metodologjia Ky raport bazohet neuml hulumtime rigoroze krahasuese teuml teuml dheumlnave pareumlsore dhe dyteumlsore si dhe neuml keumlrkime empirike cileumlsore teuml peumlrqendruara neuml reagimin e qeveriseuml ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml njeuml grup teuml peumlrzgjedhur vendesh Raporti krahason reagimin qeveritar ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml Shqipeumlri me masat e marra nga shtete teuml veccedilanta neuml rajonin e Ballkanit Serbia dhe Maqedonia e Veriut (regjime hibride) Sllovenia dhe Greqia (demokraci teuml konsoliduara) Analiza joneuml peumlrfshin teuml dheumlna sasiore dhe cileumlsore nga burimet e meumlposhtme ndeumlrkombeumltare Gjurmuesi i masave seuml qeverive ndaj Coronavirusit teuml universitetit teuml Oksfordit (OxCGRT) Freedom House Monitori Boteumlror i Ndikimit teuml COVID-19 neuml Demokraci dhe teuml Drejtat e Njeriutndash realizuar nga organizata IDEA Gjurmues i Demokraciseuml dhe Pandemiseuml teuml Fondacioni Westminster peumlr Demokraci (WFD) dhe Burimet e Keumlshillit teuml Evropeumls - Gjurmues i Traktateve Keumlrkimet cileumlsore neuml Shqipeumlri u peumlrqendruan neuml perspektivat e grupeve teuml interesit peumlr reagimin e qeveriseuml gjateuml periudheumls seuml emergjenceumls veccedilaneumlrisht masat e ndeumlrmarra nga Ministria e Brendshme dhe Ministria e Sheumlndeteumlsiseuml dhe Mbrojtjes Sociale

Peumlr teuml realizuar keumlto objektiva u zhvilluan 7 intervista gjysmeuml teuml strukturuara dhe dy fokus-grupe me peumlrfaqeumlsues teuml OJF-ve eksperteuml teuml sheumlndetit publik peumlrfaqeumlsues teuml Ministriseuml seuml Brendshme Ministriseuml seuml Drejteumlsiseuml dhe mediave duke peumlrdorur teknikeumln e kampionimit teuml qeumlllimsheumlm Qeumlllimi i keumlsaj metodologjie eumlshteuml teuml kuptuarit e kushtetutshmeumlriseuml dhe proporcionalitetit teuml masave emergjente peumlrkundeumlr mbrojtjes seuml teuml drejtave teuml njeriut neuml Shqipeumlri Pyetjet e intervistave dhe fokus-grupeve u peumlrqendruan gjithashtu neuml nivelin e transparenceumls seuml politikave qeveritare pjeseumlmarrjen neuml diskutime teuml eksperteumlve dhe grupeve teuml ndryshme teuml interesit gjateuml procesit teuml hartimit teuml politikave dhe reagimit publik ndaj masave emergjente Janeuml analizuar edhe aktet ligjore teuml shpallura nga qeveria shqiptare gjateuml periudheumls mars-shtator 2020 Ndeumlrsa neuml fokusin kryesor teuml keumltij studimi janeuml gjashteuml muajt e pareuml teuml pandemiseuml (mars-gusht 2020) evidenca krahasuese paraqiten neuml fazeumln e fundit teuml krizeumls (shtator-dhjetor 2020) Intervistat dhe fokus-grupet u zhvilluan neuml gjuheumln shqipe dhe teuml dheumlnat cileumlsore u peumlrkthyen meuml pas neuml anglisht Raporti peumlrfundimtar u shkrua dhe u redaktua neuml anglisht dhe meuml pas u peumlrkthye neuml shqip

11

4 Kuadri konceptual Pandemia COVID-19 ndikoi neuml sheumlndetin e popullateumls neuml nivel global dhe neuml sistemet politike teuml vendeve ku u peumlrhap kjo pandemi Peumlr teuml adresuar rrezikun peumlr sheumlndetin e popullateumls si pjeseuml e mbrojtjes seuml siguriseuml publike (kombeumltare) qeveriteuml moreumln masa teuml jashteumlzakonshme Neuml kontekstin shqiptar dhe boteumlror njeuml fatkeqeumlsi natyrore siccedil eumlshteuml pandemia COVID-19 peumlrbeumln keumlrceumlnim teuml siguriseuml publike (kombeumltare) pasi paraqet rreziqe peumlr sigurineuml dhe mireumlqenien e popullateumls Neuml keumlteuml raport siguria kombeumltare dhe siguria publike peumlrdoren neuml meumlnyreuml teuml njeumljteuml peumlr tiu referuar siguriseuml meuml teuml gjereuml teuml shoqeumlriseuml dhe aneumltareumlve teuml saj Kushtetuta e Shqipeumlriseuml (nenet 37 45 173 174 dhe 175) i referohet siguriseuml publike peumlr teuml justifikuar vendosjen e masave teuml jashteumlzakonshme peumlr teuml mbrojtur vendin peumlr shkak teuml gjendjes seuml lufteumls gjendjes seuml jashteumlzakonshme ose gjendjes seuml fatkeqeumlsiseuml natyrorerdquo (Neni 170 1) Pandemia ka demonstruar se fusha qeuml peumlrfshihet neuml kuadrin e siguriseuml kombeumltare duhet teuml zgjerohet me qeumlllim qeuml teuml peumlrfshijeuml keumlrceumlnime meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml siguriseuml siccedil janeuml krizat globale teuml mjedisit dhe sheumlndetit publik Peumlr teuml frenuar peumlrhapjen e njeuml fatkeqeumlsie natyrore si pandemia COVID-19 qeveria eumlshteuml e autorizuar teuml marreuml masa teuml jashteumlzakonshme qeuml do teuml kufizonin peumlrkoheumlsisht teuml drejta teuml veccedilanta teuml njeriut Shumica e qeverive kaneuml marreuml masa teuml ashpra peumlr mbrojtjen e sheumlndetit dhe siguriseuml publike ndeumlrkoheuml qeuml numri i teuml infektuarve me COVID-19 eumlshteuml rritur Kjo sugjeron qeuml ekziston njeumlfareuml peumlrputhshmeumlrie ndeumlrkombeumltare rreth pritshmeumlrive teuml publikut peumlr masat mbrojteumlse teuml marra nga qeveria pasi bota u peumlrball me njeuml krizeuml teuml paprecedenteuml ndaj sheumlndetit publik Sipas njeuml studimi gjitheumlpeumlrfshireumls mbi trendet demokratike globale para dhe gjateuml pandemiseuml COVID-19 teuml kryer nga Instituti Ndeumlrkombeumltar peumlr Asistenceuml Demokratike dhe Zgjedhore (International Institute for Democratic and Electoral Assistance - IDEA) 59 peumlr qind e vendeve teuml boteumls shpalleumln gjendjen e jashteumlzakonshme e cila kufizonte liriteuml themelore civile teuml tilla si liria e leumlvizjes dhe e organizmit teuml tubimeve (IDEA 2020 1) Peumlr meuml tepeumlr ky studim arriti neuml peumlrfundimin se 61 peumlr qind e vendeve zbatuan masa problematike nga keumlndveumlshtrimi i teuml drejtave teuml njeriut masa teuml tilla shkelnin standardet ndeumlrkombeumltare peumlr teuml drejtat e njeriut sepse ishin jo-proporcionale teuml paligjshme teuml papeumlrcaktuara ose teuml panevojshme neuml lidhje me keumlrceumlnimin sheumlndeteumlsor (IDEA 2020 1) Ndeumlrsa pandemia COVID-19 peumlrfaqeumlsonte njeuml sfideuml teuml paprecedenteuml peumlr qeveriteuml demokratike standardet peumlr mbrojtjen e teuml drejtave teuml njeriut janeuml teuml rreumlnjosura dhe duhet teuml respektohen edhe gjateuml emergjencave teuml zgjatura

Shumeuml vende shtyneuml neuml koheuml ose modifikuan zhvillimin e zgjedhjeve gjeuml qeuml kufizoi proceset zgjedhore si tubimet dhe votimet personale neuml meumlnyreuml fizike qeuml mund teuml shkaktonin peumlrhapjen e meumltejshme teuml virusit COVID-19 Vendet qeuml nuk shpalleumln gjendjen e jashteumlzakonshme zbatuan ndash prapeumlseprapeuml - masat mbrojteumlse qeuml nevojiteshin peumlr teuml luftuar virusin teuml tilla si masat e izolimit Peumlrveccedil keumlsaj peumlr teuml rekomanduar masa individuale teuml higjeneumls (veccedilaneumlrisht larjen e duarve dhe veumlnien e maskave teuml fytyreumls) dhe izolimin fizik (distancimin shoqeumlror) qeveriteuml realizuan fushata teuml informimit publik Teuml dheumlnat sasiore

12

sugjerojneuml se masat e jashteumlzakonshme teuml izolimit teuml popullateumls reduktuan nivelin e infeksionit dhe vdekshmeumlriseuml neuml vendet ku u veprua meuml shpejt peumlr parandalimin e peumlrhapjes seuml virusit COVID-19 dhe ku qytetareumlt qeuml qeumlndronin neuml shteumlpi pateumln mbeumlshtetje ekonomike nga qeveriseuml (Bonardi et al 2020) Aplikimi i masave teuml izolimit peumlr njeuml koheuml teuml gjateuml nuk eumlshteuml i qeumlndruesheumlm nga perspektivat ekonomike dhe sociale keumlshtu qeuml qeveriteuml lehteumlsojneuml kufizimet pasi frenohet peumlrhapja e virusit Neuml teuml kundeumlrt qeveriteuml mund teuml rrisin peumlrseumlri nivelet e kufizimeve

Demokraciteuml qeuml angazhohen peumlr zbatimin e ligjit duhet teuml respektojneuml kornizeumln ligjore kushtetuese teuml vendit teuml tyre kur aplikojneuml kufizime gjateuml njeuml emergjence teuml tilleuml si pandemia Ekziston shqeteumlsimi i konsideruesheumlm se vendet me demokraci teuml brishta teuml cilave iu mungojneuml institucionet e konsoliduara kaneuml meuml shumeuml gjasa teuml shfaqin keumlrceumlnime serioze ndaj demokraciseuml peumlrfshireuml miratimin e masave qeuml shkelin standardet e teuml drejtave teuml njeriut si rezultat i pandemiseuml Neuml peumlrgjitheumlsi masat e aplikuara neuml kuadeumlr teuml gjendjes seuml jashteumlzakonshme qeuml paraqesin rreziqe peumlr demokracineuml peumlrfshijneuml mungeseumln e kontrollit teuml mjaftuesheumlm nga legjislativi ose gjyqeumlsori peumlr vendimet e ekzekutivit peumlrqendrimin e pushtetit neuml degeumln ekzekutive teuml qeveriseuml dhe marrjen e masave shoqeumlrore qeuml shkojneuml peumlrtej kufizimit teuml peumlrhapjes seuml virusit (veccedilaneumlrisht masat qeuml deumlmtojneuml mediat dheose sjellin peumlrdorimin e tepruar teuml forceumls ndaj qytetareumlve gjateuml zbatimit teuml kufizimeve teuml emergjenceumls) (IDEA 2020) Siccedil do teuml diskutojmeuml neuml analizeumln empirike teuml meumlposhtme neuml demokraci hibride si Shqipeumlria Serbia dhe Maqedonia e Veriut1 keumlto rreziqe janeuml veumlrejtur gjateuml reagimit fillestar teuml qeverive ndaj pandemiseuml COVID-19

Kufizimet meuml teuml zakonshme teuml vendosura gjateuml pandemiseuml kaneuml qeneuml shkeljet e liriseuml seuml leumlvizjes dhe organizimit teuml tubimeve Raporti global i realizuar nga IDEA International (2020) thekson zhvillimet shqeteumlsuese neuml lidhje me lirineuml e shprehjes integritetin e medias dhe sigurineuml personale Peumlr meuml tepeumlr gjysma e zgjedhjeve teuml planifikuara neuml periudheumln shkurt - dhjetor 2020 u shtyneuml duke treguar njeuml fusheuml tjeteumlr teuml shkeljes seuml mundshme teuml teuml drejtave dhe proceseve demokratike (IDEA 2020)

Manuali i Keumlshillit teuml Evropeumls (CoE 2020a) peumlr respektimin e demokraciseuml sundimin e ligjit dhe teuml drejtat e njeriut gjateuml periudhave teuml gjendjes seuml jashteumlzakonshme ofron njeuml kornizeuml teuml reumlndeumlsishme peumlrmes teuml cileumls vlereumlsohet ligjshmeumlria dhe proporcionaliteti i reagimit ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml vendet aneumltare Keumlshilli i Evropeumls pranon se duke marreuml masa kufizuese peumlr teuml adresuar COVID-19 shtetet mund teuml vendosin teuml evitojneuml (pezullojneuml peumlrkoheumlsisht) mbrojtjen e teuml drejtave teuml veccedilanta megjithateuml kufizimet duhet teuml jeneuml gjithmoneuml proporcionale me keumlrceumlnimin dhe teuml kufizuara neuml koheuml

1Freedom House peumlrdor kategorineuml ldquoPjeseumlrisht teuml Lirardquo peumlr tiu referuar demokracive hibride neuml teuml cilat rregullat demokratike teuml lojeumls nuk janeuml teuml konsoliduara Shqipeumlria Maqedonia e Veriut dhe Serbia janeuml teuml cileumlsuara si Regjime Pjeseumlrisht teuml Lira peumlr meuml shumeuml informacion shih httpsfreedomhouseorgexplore-the-maptype=fiwampyear=2020

10

3 Metodologjia Ky raport bazohet neuml hulumtime rigoroze krahasuese teuml teuml dheumlnave pareumlsore dhe dyteumlsore si dhe neuml keumlrkime empirike cileumlsore teuml peumlrqendruara neuml reagimin e qeveriseuml ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml njeuml grup teuml peumlrzgjedhur vendesh Raporti krahason reagimin qeveritar ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml Shqipeumlri me masat e marra nga shtete teuml veccedilanta neuml rajonin e Ballkanit Serbia dhe Maqedonia e Veriut (regjime hibride) Sllovenia dhe Greqia (demokraci teuml konsoliduara) Analiza joneuml peumlrfshin teuml dheumlna sasiore dhe cileumlsore nga burimet e meumlposhtme ndeumlrkombeumltare Gjurmuesi i masave seuml qeverive ndaj Coronavirusit teuml universitetit teuml Oksfordit (OxCGRT) Freedom House Monitori Boteumlror i Ndikimit teuml COVID-19 neuml Demokraci dhe teuml Drejtat e Njeriutndash realizuar nga organizata IDEA Gjurmues i Demokraciseuml dhe Pandemiseuml teuml Fondacioni Westminster peumlr Demokraci (WFD) dhe Burimet e Keumlshillit teuml Evropeumls - Gjurmues i Traktateve Keumlrkimet cileumlsore neuml Shqipeumlri u peumlrqendruan neuml perspektivat e grupeve teuml interesit peumlr reagimin e qeveriseuml gjateuml periudheumls seuml emergjenceumls veccedilaneumlrisht masat e ndeumlrmarra nga Ministria e Brendshme dhe Ministria e Sheumlndeteumlsiseuml dhe Mbrojtjes Sociale

Peumlr teuml realizuar keumlto objektiva u zhvilluan 7 intervista gjysmeuml teuml strukturuara dhe dy fokus-grupe me peumlrfaqeumlsues teuml OJF-ve eksperteuml teuml sheumlndetit publik peumlrfaqeumlsues teuml Ministriseuml seuml Brendshme Ministriseuml seuml Drejteumlsiseuml dhe mediave duke peumlrdorur teknikeumln e kampionimit teuml qeumlllimsheumlm Qeumlllimi i keumlsaj metodologjie eumlshteuml teuml kuptuarit e kushtetutshmeumlriseuml dhe proporcionalitetit teuml masave emergjente peumlrkundeumlr mbrojtjes seuml teuml drejtave teuml njeriut neuml Shqipeumlri Pyetjet e intervistave dhe fokus-grupeve u peumlrqendruan gjithashtu neuml nivelin e transparenceumls seuml politikave qeveritare pjeseumlmarrjen neuml diskutime teuml eksperteumlve dhe grupeve teuml ndryshme teuml interesit gjateuml procesit teuml hartimit teuml politikave dhe reagimit publik ndaj masave emergjente Janeuml analizuar edhe aktet ligjore teuml shpallura nga qeveria shqiptare gjateuml periudheumls mars-shtator 2020 Ndeumlrsa neuml fokusin kryesor teuml keumltij studimi janeuml gjashteuml muajt e pareuml teuml pandemiseuml (mars-gusht 2020) evidenca krahasuese paraqiten neuml fazeumln e fundit teuml krizeumls (shtator-dhjetor 2020) Intervistat dhe fokus-grupet u zhvilluan neuml gjuheumln shqipe dhe teuml dheumlnat cileumlsore u peumlrkthyen meuml pas neuml anglisht Raporti peumlrfundimtar u shkrua dhe u redaktua neuml anglisht dhe meuml pas u peumlrkthye neuml shqip

11

4 Kuadri konceptual Pandemia COVID-19 ndikoi neuml sheumlndetin e popullateumls neuml nivel global dhe neuml sistemet politike teuml vendeve ku u peumlrhap kjo pandemi Peumlr teuml adresuar rrezikun peumlr sheumlndetin e popullateumls si pjeseuml e mbrojtjes seuml siguriseuml publike (kombeumltare) qeveriteuml moreumln masa teuml jashteumlzakonshme Neuml kontekstin shqiptar dhe boteumlror njeuml fatkeqeumlsi natyrore siccedil eumlshteuml pandemia COVID-19 peumlrbeumln keumlrceumlnim teuml siguriseuml publike (kombeumltare) pasi paraqet rreziqe peumlr sigurineuml dhe mireumlqenien e popullateumls Neuml keumlteuml raport siguria kombeumltare dhe siguria publike peumlrdoren neuml meumlnyreuml teuml njeumljteuml peumlr tiu referuar siguriseuml meuml teuml gjereuml teuml shoqeumlriseuml dhe aneumltareumlve teuml saj Kushtetuta e Shqipeumlriseuml (nenet 37 45 173 174 dhe 175) i referohet siguriseuml publike peumlr teuml justifikuar vendosjen e masave teuml jashteumlzakonshme peumlr teuml mbrojtur vendin peumlr shkak teuml gjendjes seuml lufteumls gjendjes seuml jashteumlzakonshme ose gjendjes seuml fatkeqeumlsiseuml natyrorerdquo (Neni 170 1) Pandemia ka demonstruar se fusha qeuml peumlrfshihet neuml kuadrin e siguriseuml kombeumltare duhet teuml zgjerohet me qeumlllim qeuml teuml peumlrfshijeuml keumlrceumlnime meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml siguriseuml siccedil janeuml krizat globale teuml mjedisit dhe sheumlndetit publik Peumlr teuml frenuar peumlrhapjen e njeuml fatkeqeumlsie natyrore si pandemia COVID-19 qeveria eumlshteuml e autorizuar teuml marreuml masa teuml jashteumlzakonshme qeuml do teuml kufizonin peumlrkoheumlsisht teuml drejta teuml veccedilanta teuml njeriut Shumica e qeverive kaneuml marreuml masa teuml ashpra peumlr mbrojtjen e sheumlndetit dhe siguriseuml publike ndeumlrkoheuml qeuml numri i teuml infektuarve me COVID-19 eumlshteuml rritur Kjo sugjeron qeuml ekziston njeumlfareuml peumlrputhshmeumlrie ndeumlrkombeumltare rreth pritshmeumlrive teuml publikut peumlr masat mbrojteumlse teuml marra nga qeveria pasi bota u peumlrball me njeuml krizeuml teuml paprecedenteuml ndaj sheumlndetit publik Sipas njeuml studimi gjitheumlpeumlrfshireumls mbi trendet demokratike globale para dhe gjateuml pandemiseuml COVID-19 teuml kryer nga Instituti Ndeumlrkombeumltar peumlr Asistenceuml Demokratike dhe Zgjedhore (International Institute for Democratic and Electoral Assistance - IDEA) 59 peumlr qind e vendeve teuml boteumls shpalleumln gjendjen e jashteumlzakonshme e cila kufizonte liriteuml themelore civile teuml tilla si liria e leumlvizjes dhe e organizmit teuml tubimeve (IDEA 2020 1) Peumlr meuml tepeumlr ky studim arriti neuml peumlrfundimin se 61 peumlr qind e vendeve zbatuan masa problematike nga keumlndveumlshtrimi i teuml drejtave teuml njeriut masa teuml tilla shkelnin standardet ndeumlrkombeumltare peumlr teuml drejtat e njeriut sepse ishin jo-proporcionale teuml paligjshme teuml papeumlrcaktuara ose teuml panevojshme neuml lidhje me keumlrceumlnimin sheumlndeteumlsor (IDEA 2020 1) Ndeumlrsa pandemia COVID-19 peumlrfaqeumlsonte njeuml sfideuml teuml paprecedenteuml peumlr qeveriteuml demokratike standardet peumlr mbrojtjen e teuml drejtave teuml njeriut janeuml teuml rreumlnjosura dhe duhet teuml respektohen edhe gjateuml emergjencave teuml zgjatura

Shumeuml vende shtyneuml neuml koheuml ose modifikuan zhvillimin e zgjedhjeve gjeuml qeuml kufizoi proceset zgjedhore si tubimet dhe votimet personale neuml meumlnyreuml fizike qeuml mund teuml shkaktonin peumlrhapjen e meumltejshme teuml virusit COVID-19 Vendet qeuml nuk shpalleumln gjendjen e jashteumlzakonshme zbatuan ndash prapeumlseprapeuml - masat mbrojteumlse qeuml nevojiteshin peumlr teuml luftuar virusin teuml tilla si masat e izolimit Peumlrveccedil keumlsaj peumlr teuml rekomanduar masa individuale teuml higjeneumls (veccedilaneumlrisht larjen e duarve dhe veumlnien e maskave teuml fytyreumls) dhe izolimin fizik (distancimin shoqeumlror) qeveriteuml realizuan fushata teuml informimit publik Teuml dheumlnat sasiore

12

sugjerojneuml se masat e jashteumlzakonshme teuml izolimit teuml popullateumls reduktuan nivelin e infeksionit dhe vdekshmeumlriseuml neuml vendet ku u veprua meuml shpejt peumlr parandalimin e peumlrhapjes seuml virusit COVID-19 dhe ku qytetareumlt qeuml qeumlndronin neuml shteumlpi pateumln mbeumlshtetje ekonomike nga qeveriseuml (Bonardi et al 2020) Aplikimi i masave teuml izolimit peumlr njeuml koheuml teuml gjateuml nuk eumlshteuml i qeumlndruesheumlm nga perspektivat ekonomike dhe sociale keumlshtu qeuml qeveriteuml lehteumlsojneuml kufizimet pasi frenohet peumlrhapja e virusit Neuml teuml kundeumlrt qeveriteuml mund teuml rrisin peumlrseumlri nivelet e kufizimeve

Demokraciteuml qeuml angazhohen peumlr zbatimin e ligjit duhet teuml respektojneuml kornizeumln ligjore kushtetuese teuml vendit teuml tyre kur aplikojneuml kufizime gjateuml njeuml emergjence teuml tilleuml si pandemia Ekziston shqeteumlsimi i konsideruesheumlm se vendet me demokraci teuml brishta teuml cilave iu mungojneuml institucionet e konsoliduara kaneuml meuml shumeuml gjasa teuml shfaqin keumlrceumlnime serioze ndaj demokraciseuml peumlrfshireuml miratimin e masave qeuml shkelin standardet e teuml drejtave teuml njeriut si rezultat i pandemiseuml Neuml peumlrgjitheumlsi masat e aplikuara neuml kuadeumlr teuml gjendjes seuml jashteumlzakonshme qeuml paraqesin rreziqe peumlr demokracineuml peumlrfshijneuml mungeseumln e kontrollit teuml mjaftuesheumlm nga legjislativi ose gjyqeumlsori peumlr vendimet e ekzekutivit peumlrqendrimin e pushtetit neuml degeumln ekzekutive teuml qeveriseuml dhe marrjen e masave shoqeumlrore qeuml shkojneuml peumlrtej kufizimit teuml peumlrhapjes seuml virusit (veccedilaneumlrisht masat qeuml deumlmtojneuml mediat dheose sjellin peumlrdorimin e tepruar teuml forceumls ndaj qytetareumlve gjateuml zbatimit teuml kufizimeve teuml emergjenceumls) (IDEA 2020) Siccedil do teuml diskutojmeuml neuml analizeumln empirike teuml meumlposhtme neuml demokraci hibride si Shqipeumlria Serbia dhe Maqedonia e Veriut1 keumlto rreziqe janeuml veumlrejtur gjateuml reagimit fillestar teuml qeverive ndaj pandemiseuml COVID-19

Kufizimet meuml teuml zakonshme teuml vendosura gjateuml pandemiseuml kaneuml qeneuml shkeljet e liriseuml seuml leumlvizjes dhe organizimit teuml tubimeve Raporti global i realizuar nga IDEA International (2020) thekson zhvillimet shqeteumlsuese neuml lidhje me lirineuml e shprehjes integritetin e medias dhe sigurineuml personale Peumlr meuml tepeumlr gjysma e zgjedhjeve teuml planifikuara neuml periudheumln shkurt - dhjetor 2020 u shtyneuml duke treguar njeuml fusheuml tjeteumlr teuml shkeljes seuml mundshme teuml teuml drejtave dhe proceseve demokratike (IDEA 2020)

Manuali i Keumlshillit teuml Evropeumls (CoE 2020a) peumlr respektimin e demokraciseuml sundimin e ligjit dhe teuml drejtat e njeriut gjateuml periudhave teuml gjendjes seuml jashteumlzakonshme ofron njeuml kornizeuml teuml reumlndeumlsishme peumlrmes teuml cileumls vlereumlsohet ligjshmeumlria dhe proporcionaliteti i reagimit ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml vendet aneumltare Keumlshilli i Evropeumls pranon se duke marreuml masa kufizuese peumlr teuml adresuar COVID-19 shtetet mund teuml vendosin teuml evitojneuml (pezullojneuml peumlrkoheumlsisht) mbrojtjen e teuml drejtave teuml veccedilanta megjithateuml kufizimet duhet teuml jeneuml gjithmoneuml proporcionale me keumlrceumlnimin dhe teuml kufizuara neuml koheuml

1Freedom House peumlrdor kategorineuml ldquoPjeseumlrisht teuml Lirardquo peumlr tiu referuar demokracive hibride neuml teuml cilat rregullat demokratike teuml lojeumls nuk janeuml teuml konsoliduara Shqipeumlria Maqedonia e Veriut dhe Serbia janeuml teuml cileumlsuara si Regjime Pjeseumlrisht teuml Lira peumlr meuml shumeuml informacion shih httpsfreedomhouseorgexplore-the-maptype=fiwampyear=2020

11

4 Kuadri konceptual Pandemia COVID-19 ndikoi neuml sheumlndetin e popullateumls neuml nivel global dhe neuml sistemet politike teuml vendeve ku u peumlrhap kjo pandemi Peumlr teuml adresuar rrezikun peumlr sheumlndetin e popullateumls si pjeseuml e mbrojtjes seuml siguriseuml publike (kombeumltare) qeveriteuml moreumln masa teuml jashteumlzakonshme Neuml kontekstin shqiptar dhe boteumlror njeuml fatkeqeumlsi natyrore siccedil eumlshteuml pandemia COVID-19 peumlrbeumln keumlrceumlnim teuml siguriseuml publike (kombeumltare) pasi paraqet rreziqe peumlr sigurineuml dhe mireumlqenien e popullateumls Neuml keumlteuml raport siguria kombeumltare dhe siguria publike peumlrdoren neuml meumlnyreuml teuml njeumljteuml peumlr tiu referuar siguriseuml meuml teuml gjereuml teuml shoqeumlriseuml dhe aneumltareumlve teuml saj Kushtetuta e Shqipeumlriseuml (nenet 37 45 173 174 dhe 175) i referohet siguriseuml publike peumlr teuml justifikuar vendosjen e masave teuml jashteumlzakonshme peumlr teuml mbrojtur vendin peumlr shkak teuml gjendjes seuml lufteumls gjendjes seuml jashteumlzakonshme ose gjendjes seuml fatkeqeumlsiseuml natyrorerdquo (Neni 170 1) Pandemia ka demonstruar se fusha qeuml peumlrfshihet neuml kuadrin e siguriseuml kombeumltare duhet teuml zgjerohet me qeumlllim qeuml teuml peumlrfshijeuml keumlrceumlnime meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse teuml siguriseuml siccedil janeuml krizat globale teuml mjedisit dhe sheumlndetit publik Peumlr teuml frenuar peumlrhapjen e njeuml fatkeqeumlsie natyrore si pandemia COVID-19 qeveria eumlshteuml e autorizuar teuml marreuml masa teuml jashteumlzakonshme qeuml do teuml kufizonin peumlrkoheumlsisht teuml drejta teuml veccedilanta teuml njeriut Shumica e qeverive kaneuml marreuml masa teuml ashpra peumlr mbrojtjen e sheumlndetit dhe siguriseuml publike ndeumlrkoheuml qeuml numri i teuml infektuarve me COVID-19 eumlshteuml rritur Kjo sugjeron qeuml ekziston njeumlfareuml peumlrputhshmeumlrie ndeumlrkombeumltare rreth pritshmeumlrive teuml publikut peumlr masat mbrojteumlse teuml marra nga qeveria pasi bota u peumlrball me njeuml krizeuml teuml paprecedenteuml ndaj sheumlndetit publik Sipas njeuml studimi gjitheumlpeumlrfshireumls mbi trendet demokratike globale para dhe gjateuml pandemiseuml COVID-19 teuml kryer nga Instituti Ndeumlrkombeumltar peumlr Asistenceuml Demokratike dhe Zgjedhore (International Institute for Democratic and Electoral Assistance - IDEA) 59 peumlr qind e vendeve teuml boteumls shpalleumln gjendjen e jashteumlzakonshme e cila kufizonte liriteuml themelore civile teuml tilla si liria e leumlvizjes dhe e organizmit teuml tubimeve (IDEA 2020 1) Peumlr meuml tepeumlr ky studim arriti neuml peumlrfundimin se 61 peumlr qind e vendeve zbatuan masa problematike nga keumlndveumlshtrimi i teuml drejtave teuml njeriut masa teuml tilla shkelnin standardet ndeumlrkombeumltare peumlr teuml drejtat e njeriut sepse ishin jo-proporcionale teuml paligjshme teuml papeumlrcaktuara ose teuml panevojshme neuml lidhje me keumlrceumlnimin sheumlndeteumlsor (IDEA 2020 1) Ndeumlrsa pandemia COVID-19 peumlrfaqeumlsonte njeuml sfideuml teuml paprecedenteuml peumlr qeveriteuml demokratike standardet peumlr mbrojtjen e teuml drejtave teuml njeriut janeuml teuml rreumlnjosura dhe duhet teuml respektohen edhe gjateuml emergjencave teuml zgjatura

Shumeuml vende shtyneuml neuml koheuml ose modifikuan zhvillimin e zgjedhjeve gjeuml qeuml kufizoi proceset zgjedhore si tubimet dhe votimet personale neuml meumlnyreuml fizike qeuml mund teuml shkaktonin peumlrhapjen e meumltejshme teuml virusit COVID-19 Vendet qeuml nuk shpalleumln gjendjen e jashteumlzakonshme zbatuan ndash prapeumlseprapeuml - masat mbrojteumlse qeuml nevojiteshin peumlr teuml luftuar virusin teuml tilla si masat e izolimit Peumlrveccedil keumlsaj peumlr teuml rekomanduar masa individuale teuml higjeneumls (veccedilaneumlrisht larjen e duarve dhe veumlnien e maskave teuml fytyreumls) dhe izolimin fizik (distancimin shoqeumlror) qeveriteuml realizuan fushata teuml informimit publik Teuml dheumlnat sasiore

12

sugjerojneuml se masat e jashteumlzakonshme teuml izolimit teuml popullateumls reduktuan nivelin e infeksionit dhe vdekshmeumlriseuml neuml vendet ku u veprua meuml shpejt peumlr parandalimin e peumlrhapjes seuml virusit COVID-19 dhe ku qytetareumlt qeuml qeumlndronin neuml shteumlpi pateumln mbeumlshtetje ekonomike nga qeveriseuml (Bonardi et al 2020) Aplikimi i masave teuml izolimit peumlr njeuml koheuml teuml gjateuml nuk eumlshteuml i qeumlndruesheumlm nga perspektivat ekonomike dhe sociale keumlshtu qeuml qeveriteuml lehteumlsojneuml kufizimet pasi frenohet peumlrhapja e virusit Neuml teuml kundeumlrt qeveriteuml mund teuml rrisin peumlrseumlri nivelet e kufizimeve

Demokraciteuml qeuml angazhohen peumlr zbatimin e ligjit duhet teuml respektojneuml kornizeumln ligjore kushtetuese teuml vendit teuml tyre kur aplikojneuml kufizime gjateuml njeuml emergjence teuml tilleuml si pandemia Ekziston shqeteumlsimi i konsideruesheumlm se vendet me demokraci teuml brishta teuml cilave iu mungojneuml institucionet e konsoliduara kaneuml meuml shumeuml gjasa teuml shfaqin keumlrceumlnime serioze ndaj demokraciseuml peumlrfshireuml miratimin e masave qeuml shkelin standardet e teuml drejtave teuml njeriut si rezultat i pandemiseuml Neuml peumlrgjitheumlsi masat e aplikuara neuml kuadeumlr teuml gjendjes seuml jashteumlzakonshme qeuml paraqesin rreziqe peumlr demokracineuml peumlrfshijneuml mungeseumln e kontrollit teuml mjaftuesheumlm nga legjislativi ose gjyqeumlsori peumlr vendimet e ekzekutivit peumlrqendrimin e pushtetit neuml degeumln ekzekutive teuml qeveriseuml dhe marrjen e masave shoqeumlrore qeuml shkojneuml peumlrtej kufizimit teuml peumlrhapjes seuml virusit (veccedilaneumlrisht masat qeuml deumlmtojneuml mediat dheose sjellin peumlrdorimin e tepruar teuml forceumls ndaj qytetareumlve gjateuml zbatimit teuml kufizimeve teuml emergjenceumls) (IDEA 2020) Siccedil do teuml diskutojmeuml neuml analizeumln empirike teuml meumlposhtme neuml demokraci hibride si Shqipeumlria Serbia dhe Maqedonia e Veriut1 keumlto rreziqe janeuml veumlrejtur gjateuml reagimit fillestar teuml qeverive ndaj pandemiseuml COVID-19

Kufizimet meuml teuml zakonshme teuml vendosura gjateuml pandemiseuml kaneuml qeneuml shkeljet e liriseuml seuml leumlvizjes dhe organizimit teuml tubimeve Raporti global i realizuar nga IDEA International (2020) thekson zhvillimet shqeteumlsuese neuml lidhje me lirineuml e shprehjes integritetin e medias dhe sigurineuml personale Peumlr meuml tepeumlr gjysma e zgjedhjeve teuml planifikuara neuml periudheumln shkurt - dhjetor 2020 u shtyneuml duke treguar njeuml fusheuml tjeteumlr teuml shkeljes seuml mundshme teuml teuml drejtave dhe proceseve demokratike (IDEA 2020)

Manuali i Keumlshillit teuml Evropeumls (CoE 2020a) peumlr respektimin e demokraciseuml sundimin e ligjit dhe teuml drejtat e njeriut gjateuml periudhave teuml gjendjes seuml jashteumlzakonshme ofron njeuml kornizeuml teuml reumlndeumlsishme peumlrmes teuml cileumls vlereumlsohet ligjshmeumlria dhe proporcionaliteti i reagimit ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml vendet aneumltare Keumlshilli i Evropeumls pranon se duke marreuml masa kufizuese peumlr teuml adresuar COVID-19 shtetet mund teuml vendosin teuml evitojneuml (pezullojneuml peumlrkoheumlsisht) mbrojtjen e teuml drejtave teuml veccedilanta megjithateuml kufizimet duhet teuml jeneuml gjithmoneuml proporcionale me keumlrceumlnimin dhe teuml kufizuara neuml koheuml

1Freedom House peumlrdor kategorineuml ldquoPjeseumlrisht teuml Lirardquo peumlr tiu referuar demokracive hibride neuml teuml cilat rregullat demokratike teuml lojeumls nuk janeuml teuml konsoliduara Shqipeumlria Maqedonia e Veriut dhe Serbia janeuml teuml cileumlsuara si Regjime Pjeseumlrisht teuml Lira peumlr meuml shumeuml informacion shih httpsfreedomhouseorgexplore-the-maptype=fiwampyear=2020

12

sugjerojneuml se masat e jashteumlzakonshme teuml izolimit teuml popullateumls reduktuan nivelin e infeksionit dhe vdekshmeumlriseuml neuml vendet ku u veprua meuml shpejt peumlr parandalimin e peumlrhapjes seuml virusit COVID-19 dhe ku qytetareumlt qeuml qeumlndronin neuml shteumlpi pateumln mbeumlshtetje ekonomike nga qeveriseuml (Bonardi et al 2020) Aplikimi i masave teuml izolimit peumlr njeuml koheuml teuml gjateuml nuk eumlshteuml i qeumlndruesheumlm nga perspektivat ekonomike dhe sociale keumlshtu qeuml qeveriteuml lehteumlsojneuml kufizimet pasi frenohet peumlrhapja e virusit Neuml teuml kundeumlrt qeveriteuml mund teuml rrisin peumlrseumlri nivelet e kufizimeve

Demokraciteuml qeuml angazhohen peumlr zbatimin e ligjit duhet teuml respektojneuml kornizeumln ligjore kushtetuese teuml vendit teuml tyre kur aplikojneuml kufizime gjateuml njeuml emergjence teuml tilleuml si pandemia Ekziston shqeteumlsimi i konsideruesheumlm se vendet me demokraci teuml brishta teuml cilave iu mungojneuml institucionet e konsoliduara kaneuml meuml shumeuml gjasa teuml shfaqin keumlrceumlnime serioze ndaj demokraciseuml peumlrfshireuml miratimin e masave qeuml shkelin standardet e teuml drejtave teuml njeriut si rezultat i pandemiseuml Neuml peumlrgjitheumlsi masat e aplikuara neuml kuadeumlr teuml gjendjes seuml jashteumlzakonshme qeuml paraqesin rreziqe peumlr demokracineuml peumlrfshijneuml mungeseumln e kontrollit teuml mjaftuesheumlm nga legjislativi ose gjyqeumlsori peumlr vendimet e ekzekutivit peumlrqendrimin e pushtetit neuml degeumln ekzekutive teuml qeveriseuml dhe marrjen e masave shoqeumlrore qeuml shkojneuml peumlrtej kufizimit teuml peumlrhapjes seuml virusit (veccedilaneumlrisht masat qeuml deumlmtojneuml mediat dheose sjellin peumlrdorimin e tepruar teuml forceumls ndaj qytetareumlve gjateuml zbatimit teuml kufizimeve teuml emergjenceumls) (IDEA 2020) Siccedil do teuml diskutojmeuml neuml analizeumln empirike teuml meumlposhtme neuml demokraci hibride si Shqipeumlria Serbia dhe Maqedonia e Veriut1 keumlto rreziqe janeuml veumlrejtur gjateuml reagimit fillestar teuml qeverive ndaj pandemiseuml COVID-19

Kufizimet meuml teuml zakonshme teuml vendosura gjateuml pandemiseuml kaneuml qeneuml shkeljet e liriseuml seuml leumlvizjes dhe organizimit teuml tubimeve Raporti global i realizuar nga IDEA International (2020) thekson zhvillimet shqeteumlsuese neuml lidhje me lirineuml e shprehjes integritetin e medias dhe sigurineuml personale Peumlr meuml tepeumlr gjysma e zgjedhjeve teuml planifikuara neuml periudheumln shkurt - dhjetor 2020 u shtyneuml duke treguar njeuml fusheuml tjeteumlr teuml shkeljes seuml mundshme teuml teuml drejtave dhe proceseve demokratike (IDEA 2020)

Manuali i Keumlshillit teuml Evropeumls (CoE 2020a) peumlr respektimin e demokraciseuml sundimin e ligjit dhe teuml drejtat e njeriut gjateuml periudhave teuml gjendjes seuml jashteumlzakonshme ofron njeuml kornizeuml teuml reumlndeumlsishme peumlrmes teuml cileumls vlereumlsohet ligjshmeumlria dhe proporcionaliteti i reagimit ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml vendet aneumltare Keumlshilli i Evropeumls pranon se duke marreuml masa kufizuese peumlr teuml adresuar COVID-19 shtetet mund teuml vendosin teuml evitojneuml (pezullojneuml peumlrkoheumlsisht) mbrojtjen e teuml drejtave teuml veccedilanta megjithateuml kufizimet duhet teuml jeneuml gjithmoneuml proporcionale me keumlrceumlnimin dhe teuml kufizuara neuml koheuml

1Freedom House peumlrdor kategorineuml ldquoPjeseumlrisht teuml Lirardquo peumlr tiu referuar demokracive hibride neuml teuml cilat rregullat demokratike teuml lojeumls nuk janeuml teuml konsoliduara Shqipeumlria Maqedonia e Veriut dhe Serbia janeuml teuml cileumlsuara si Regjime Pjeseumlrisht teuml Lira peumlr meuml shumeuml informacion shih httpsfreedomhouseorgexplore-the-maptype=fiwampyear=2020

13

Pandemia COVID-19 paraqiti sfida teuml meumldha peumlr sheumlndetin publik teuml popullatave neuml ccedildo shtet gjeuml qeuml peumlrbeumlnte keumlrceumlnim peumlr sigurineuml publike (kombeumltare) Neuml keumlteuml meumlnyreuml justifikohej vendosja e disa kufizimeve teuml peumlrkohshme proporcionale dhe kushtetuese teuml teuml drejtave teuml njeriut Sipas Keumlshillit teuml Evropeumls Neni 51 (e) [i Konventeumls Evropiane peumlr teuml Drejtat e Njeriut] specifikon se parandalimi i peumlrhapjes seuml seumlmundjeve infektive eumlshteuml njeuml nga arsyet peumlr teuml cilat njeuml person mund teuml privohet nga liria e tijsaj Para marrjes seuml masave teuml tilla parashikohet qeuml shtetet teuml kontrollojneuml ekzistenceumln e njeuml baze ligjore peumlrkateumlse dhe teuml marrin neuml konsiderateuml neumlse masat qeuml arrijneuml deri neuml privimin e liriseuml janeuml teuml domosdoshme kundeumlr ndonjeuml alternative meuml pak teuml ashpeumlr(CoE 2020a 6) 2

Neumlse vendet aneumltare vendosin teuml marrin masa emergjente qeuml kufizojneuml peumlrkoheumlsisht teuml drejtat e njeriut Keumlshilli i Evropeumls (2020a) peumlrcakton se shtetet duhet teuml ndjekin kateumlr parime kryesore demokratike ligjore Seuml pari parimi i ligjshmeumlriseuml neumlnkupton qeuml sundimi i ligjit duhet teuml keteuml peumlrpareumlsi edhe gjateuml njeuml emergjence Shtetet duhet teuml ndjekin dispozitat kushtetuese kur miratojneuml legjislacion teuml ri dhe dekrete ekzekutive Ligjet e reja teuml miratuara gjateuml pandemiseuml duhet teuml jeneuml neuml peumlrputhje me kushtetuteumln e vendit dhe me standardet ndeumlrkombeumltare si dhe duhet teuml shqyrtohen nga Gjykata Kushtetuese dhe Gjykata Evropiane e teuml Drejtave teuml Njeriut (CoE 2020a 2) Parlamenti duhet teuml garantojneuml mbikeumlqyrjen e nevojshme teuml legjislacionit peumlr emergjencat

Parimi i dyteuml qeuml zbatohet gjateuml pandemiseuml eumlshteuml koheumlzgjatja e kufizuar e gjendjes seuml jashteumlzakonshme dhe masat e saj Pushteti qeuml marrin qeveriteuml gjateuml gjendjes seuml jashteumlzakonshme peumlr teuml miratuar dekrete me forceumln e ligjit duhet teuml jeteuml i peumlrkohsheumlm Parlamentet duhet teuml vendosin neumlse dhe neuml ccedilfareuml kushtesh do teuml ishte e nevojshme zgjatja e masave emergjente Vazhdimi i pacaktuar i kompetencave neuml njeuml gjendje teuml jashteumlzakonshme bie ndesh me teuml drejtat ndeumlrkombeumltare teuml njeriut dhe parimet demokratike

Sipas Keumlshillit teuml Evropeumls parimi i treteuml i domosdoshmeumlriseuml peumlrcakton qeuml masat emergjente duhet teuml peumlrmbushin qeumlllimet e tyre me sa meuml pak ndryshime teuml mundshme teuml rregullave dhe procedurave normale demokratike Peumlr meuml tepeumlr masat duhet teuml jeneuml sa meuml teuml kufizuara neuml fusheumln e tyre teuml veprimit dhe nuk duhet teuml krijojneuml njeuml situateuml ku ldquolegjislativi i jep ekzekutivit carte blanche (liri teuml ploteuml)rdquo (CoE 2020a 4) Keumlshtu ekzekutivi ndeumlrsa mund teuml miratojeuml dekrete peumlr emergjenceumln nuk duhet teuml realizojeuml reforma teuml gjera themelore ligjore gjateuml gjendjes seuml jashteumlzakonshme qeuml mund teuml ccedilojneuml neuml abuzim teuml pushtetit

Parimi i kateumlrt qeuml shtetet duhet teuml zbatojneuml gjateuml njeuml emergjence i referohet shpeumlrndarjes seuml kompetencave dhe kontrolleve mbi veprimin ekzekutiv Gjateuml njeuml krize teuml tilleuml si pandemia ekzekutivi duhet teuml jeteuml neuml gjendje teuml veprojeuml

2Keumlshilli i Evropeumls peumlrcakton qarteuml se disa teuml drejta themelore nuk mund teuml shkelen peumlr shembull ldquoe drejta peumlr teuml jetuar - peumlrveccedilse neuml kontekstin e ligjit teuml lufteumls (neni 2) ndalimi i tortureumls trajtimit ccedilnjereumlzor ose poshteumlrues dhe deumlnimit (neni 3) ndalimi i skllaveumlriseuml dhe robeumlriseuml (neni 4 sect 1 ) dhe rregulli i pandeumlshkueshmeumlriseuml pa ligj (neni 7) (CoE 2020a 2)

14

shpejt peumlr trsquou peumlrballur me situateumln dhe peumlr teuml mbrojtur sheumlndetin publik neuml interes teuml siguriseuml kombeumltare Neuml keumlteuml kontekst autoritetet qendrore mund teuml anashkalojneuml kompetencat e autoriteteve lokale dhe rajonale neuml meumlnyreuml qeuml teuml koordinojneuml reagimin ndaj krizeumls derisa situata teuml zgjidhet Nga ana tjeteumlr parlamentet duhet teuml mbikeumlqyrin ekzekutivin duke verifikuar dhe garantuar se masat e emergjenceumls janeuml teuml justifikuara Shkrirja e Parlamentit gjateuml emergjenceumls nuk eumlshteuml masa e duhur Neuml meumlnyreuml teuml ngjashme gjyqeumlsori - veccedilaneumlrisht Gjykata Kushtetuese - duhet teuml jeteuml neuml gjendje teuml shqyrtojeuml kufizimet peumlr teuml drejtat e njeriut teuml paraqitura gjateuml emergjenceumls Seuml fundmi Keumlshilli i Evropeumls paralajmeumlron se mbajtja e zgjedhjeve dhe referendumeve gjateuml njeuml emergjence do teuml ishte problematike peumlr shkak teuml kufizimeve teuml vendosura peumlr zhvillimin e fushatave (CoE 2020a 4)

15

5 Reagimi i Shqipeumlriseuml ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml kontekstin e siguriseuml publike

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml analizojmeuml reagimin e Shqipeumlriseuml peumlr mbrojtjen e siguriseuml publike gjateuml masave emergjente iu referohemi teuml dheumlnave peumlr teuml kuptuar neumlse masat kufizuan peumlrhapjen e COVID-19 Peumlr meuml tepeumlr ne shqyrtojmeuml teuml dheumlnat dyteumlsore nga sondazhet dhe ato pareumlsore teuml marra nga intervistat dhe fokus grupet me qeumlllim qeuml teuml kuptojmeuml nivelin e pranimit teuml masave qeveritare nga publiku Meqeneumlse COVID-19 eumlshteuml pandemi globale ne krahasojmeuml gjithashtu masat dhe treguesit sheumlndeteumlsoreuml teuml Shqipeumlriseuml me disa vende neuml rajonin e Ballkanit Pereumlndimor Fillimisht Shqipeumlria reagoi ndaj keumlrceumlnimit teuml siguriseuml

kombeumltare qeuml u shkaktua nga virusi COVID-19 duke peumlrdorur masa teuml izolimit social Peumlr sa i peumlrket intervalit kohor teuml reagimit teuml qeveriseuml rasti i pareuml me COVID-19 u zbulua neuml Shqipeumlri neuml 9 mars 2020 Meuml 11 mars Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml3 e emeumlrtoi COVID-19 pandemi globale dhe Shqipeumlria vendosi masa teuml pjesshme teuml izolimit Peumlr teuml fuqizuar rregullat e izolimit qeveria mobilizoi ushtrineuml gjateuml periudheumls 9 - 15 mars Neuml bazeuml teuml neneve 170 - 175 teuml Kushtetuteumls meuml 24 mars Keumlshilli i Ministrave4 shpalli Gjendjen e Fatkeqeumlsiseuml Natyrore peumlr 30 diteuml duke kufizuar trafikun ajror tokeumlsor dhe detar duke pezulluar sistemin arsimor dhe duke vendosur procedura teuml karantineumls dhe veteuml-izolimit ndash ndeumlr masa teuml tjera Meuml 21 prill parlamenti shqiptar miratoi propozimin peumlr teuml zgjatur Gjendjen e Fatkeqeumlsiseuml Natyrore5 deri meuml 23 qershor6 Peumlr teuml adresuar impaktin ekonomik teuml shkaktuar nga pandemia meuml 25 mars qeveria shqiptare ofroi mbrojtje sociale dhe ekonomike duke peumlrfshireuml dy paketa me ndihma peumlr bizneset e vogla teuml mesme dhe teuml meumldha7 subvencione dhe shpeumlrndarje teuml ushqimit dhe programe teuml subvencionuara peumlr personat qeuml humbeumln peumlrkoheumlsisht vendin e puneumls8 Ndihma u shpeumlrnda gjereumlsisht dhe media nuk ka raportuar raste teuml abuzimit me ndihmeumln e dheumlneuml nga ana e qeveriseuml gjateuml pandemiseuml Izolimi i rrepteuml gjateuml aplikimit teuml masave emergjente teuml Gjendjes seuml Fatkeqeumlsiseuml Natyrore neuml Shqipeumlri kufizoi peumlrhapjen e virusit dhe numrin e viktimave Sipas Johns Hopkins Coronavirus Resource Center deri meuml 31 janar 2021 peumlr shkak teuml pandemiseuml COVID-19 neuml Shqipeumlri kishin humbur jeteumln 49 persona peumlr 100000 qytetareuml njeuml normeuml meuml e uleumlt neuml krahasim me

3httpswwwwhointdirector-generalspeechesdetailwho-director-general-s-opening-remarks-at-the-media-briefing-on-covid-19---11-march-2020 4httpsrmcoeintjj9020c-tr-005-231-en-annex-116809e0fe7 5Vendimi Nr 243 dateuml 2432020 peumlr Deklarateumln e Gjendjes seuml Fatkeqeumlsiseuml Natyrore faqe 1 6httpsqbzgovalelivendim2020042318 7httpsfinancagovalraporte-per-covid-19 See also httpsassetseycomcontentdamey-sitesey-comen_algeneric-contentpdfey-government-support-package-albania-and-kosovopdf pg 6 8httpstrackerwfdorgcountryalbania

14

shpejt peumlr trsquou peumlrballur me situateumln dhe peumlr teuml mbrojtur sheumlndetin publik neuml interes teuml siguriseuml kombeumltare Neuml keumlteuml kontekst autoritetet qendrore mund teuml anashkalojneuml kompetencat e autoriteteve lokale dhe rajonale neuml meumlnyreuml qeuml teuml koordinojneuml reagimin ndaj krizeumls derisa situata teuml zgjidhet Nga ana tjeteumlr parlamentet duhet teuml mbikeumlqyrin ekzekutivin duke verifikuar dhe garantuar se masat e emergjenceumls janeuml teuml justifikuara Shkrirja e Parlamentit gjateuml emergjenceumls nuk eumlshteuml masa e duhur Neuml meumlnyreuml teuml ngjashme gjyqeumlsori - veccedilaneumlrisht Gjykata Kushtetuese - duhet teuml jeteuml neuml gjendje teuml shqyrtojeuml kufizimet peumlr teuml drejtat e njeriut teuml paraqitura gjateuml emergjenceumls Seuml fundmi Keumlshilli i Evropeumls paralajmeumlron se mbajtja e zgjedhjeve dhe referendumeve gjateuml njeuml emergjence do teuml ishte problematike peumlr shkak teuml kufizimeve teuml vendosura peumlr zhvillimin e fushatave (CoE 2020a 4)

15

5 Reagimi i Shqipeumlriseuml ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml kontekstin e siguriseuml publike

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml analizojmeuml reagimin e Shqipeumlriseuml peumlr mbrojtjen e siguriseuml publike gjateuml masave emergjente iu referohemi teuml dheumlnave peumlr teuml kuptuar neumlse masat kufizuan peumlrhapjen e COVID-19 Peumlr meuml tepeumlr ne shqyrtojmeuml teuml dheumlnat dyteumlsore nga sondazhet dhe ato pareumlsore teuml marra nga intervistat dhe fokus grupet me qeumlllim qeuml teuml kuptojmeuml nivelin e pranimit teuml masave qeveritare nga publiku Meqeneumlse COVID-19 eumlshteuml pandemi globale ne krahasojmeuml gjithashtu masat dhe treguesit sheumlndeteumlsoreuml teuml Shqipeumlriseuml me disa vende neuml rajonin e Ballkanit Pereumlndimor Fillimisht Shqipeumlria reagoi ndaj keumlrceumlnimit teuml siguriseuml

kombeumltare qeuml u shkaktua nga virusi COVID-19 duke peumlrdorur masa teuml izolimit social Peumlr sa i peumlrket intervalit kohor teuml reagimit teuml qeveriseuml rasti i pareuml me COVID-19 u zbulua neuml Shqipeumlri neuml 9 mars 2020 Meuml 11 mars Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml3 e emeumlrtoi COVID-19 pandemi globale dhe Shqipeumlria vendosi masa teuml pjesshme teuml izolimit Peumlr teuml fuqizuar rregullat e izolimit qeveria mobilizoi ushtrineuml gjateuml periudheumls 9 - 15 mars Neuml bazeuml teuml neneve 170 - 175 teuml Kushtetuteumls meuml 24 mars Keumlshilli i Ministrave4 shpalli Gjendjen e Fatkeqeumlsiseuml Natyrore peumlr 30 diteuml duke kufizuar trafikun ajror tokeumlsor dhe detar duke pezulluar sistemin arsimor dhe duke vendosur procedura teuml karantineumls dhe veteuml-izolimit ndash ndeumlr masa teuml tjera Meuml 21 prill parlamenti shqiptar miratoi propozimin peumlr teuml zgjatur Gjendjen e Fatkeqeumlsiseuml Natyrore5 deri meuml 23 qershor6 Peumlr teuml adresuar impaktin ekonomik teuml shkaktuar nga pandemia meuml 25 mars qeveria shqiptare ofroi mbrojtje sociale dhe ekonomike duke peumlrfshireuml dy paketa me ndihma peumlr bizneset e vogla teuml mesme dhe teuml meumldha7 subvencione dhe shpeumlrndarje teuml ushqimit dhe programe teuml subvencionuara peumlr personat qeuml humbeumln peumlrkoheumlsisht vendin e puneumls8 Ndihma u shpeumlrnda gjereumlsisht dhe media nuk ka raportuar raste teuml abuzimit me ndihmeumln e dheumlneuml nga ana e qeveriseuml gjateuml pandemiseuml Izolimi i rrepteuml gjateuml aplikimit teuml masave emergjente teuml Gjendjes seuml Fatkeqeumlsiseuml Natyrore neuml Shqipeumlri kufizoi peumlrhapjen e virusit dhe numrin e viktimave Sipas Johns Hopkins Coronavirus Resource Center deri meuml 31 janar 2021 peumlr shkak teuml pandemiseuml COVID-19 neuml Shqipeumlri kishin humbur jeteumln 49 persona peumlr 100000 qytetareuml njeuml normeuml meuml e uleumlt neuml krahasim me

3httpswwwwhointdirector-generalspeechesdetailwho-director-general-s-opening-remarks-at-the-media-briefing-on-covid-19---11-march-2020 4httpsrmcoeintjj9020c-tr-005-231-en-annex-116809e0fe7 5Vendimi Nr 243 dateuml 2432020 peumlr Deklarateumln e Gjendjes seuml Fatkeqeumlsiseuml Natyrore faqe 1 6httpsqbzgovalelivendim2020042318 7httpsfinancagovalraporte-per-covid-19 See also httpsassetseycomcontentdamey-sitesey-comen_algeneric-contentpdfey-government-support-package-albania-and-kosovopdf pg 6 8httpstrackerwfdorgcountryalbania

15

5 Reagimi i Shqipeumlriseuml ndaj pandemiseuml COVID-19 neuml kontekstin e siguriseuml publike

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml analizojmeuml reagimin e Shqipeumlriseuml peumlr mbrojtjen e siguriseuml publike gjateuml masave emergjente iu referohemi teuml dheumlnave peumlr teuml kuptuar neumlse masat kufizuan peumlrhapjen e COVID-19 Peumlr meuml tepeumlr ne shqyrtojmeuml teuml dheumlnat dyteumlsore nga sondazhet dhe ato pareumlsore teuml marra nga intervistat dhe fokus grupet me qeumlllim qeuml teuml kuptojmeuml nivelin e pranimit teuml masave qeveritare nga publiku Meqeneumlse COVID-19 eumlshteuml pandemi globale ne krahasojmeuml gjithashtu masat dhe treguesit sheumlndeteumlsoreuml teuml Shqipeumlriseuml me disa vende neuml rajonin e Ballkanit Pereumlndimor Fillimisht Shqipeumlria reagoi ndaj keumlrceumlnimit teuml siguriseuml

kombeumltare qeuml u shkaktua nga virusi COVID-19 duke peumlrdorur masa teuml izolimit social Peumlr sa i peumlrket intervalit kohor teuml reagimit teuml qeveriseuml rasti i pareuml me COVID-19 u zbulua neuml Shqipeumlri neuml 9 mars 2020 Meuml 11 mars Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml3 e emeumlrtoi COVID-19 pandemi globale dhe Shqipeumlria vendosi masa teuml pjesshme teuml izolimit Peumlr teuml fuqizuar rregullat e izolimit qeveria mobilizoi ushtrineuml gjateuml periudheumls 9 - 15 mars Neuml bazeuml teuml neneve 170 - 175 teuml Kushtetuteumls meuml 24 mars Keumlshilli i Ministrave4 shpalli Gjendjen e Fatkeqeumlsiseuml Natyrore peumlr 30 diteuml duke kufizuar trafikun ajror tokeumlsor dhe detar duke pezulluar sistemin arsimor dhe duke vendosur procedura teuml karantineumls dhe veteuml-izolimit ndash ndeumlr masa teuml tjera Meuml 21 prill parlamenti shqiptar miratoi propozimin peumlr teuml zgjatur Gjendjen e Fatkeqeumlsiseuml Natyrore5 deri meuml 23 qershor6 Peumlr teuml adresuar impaktin ekonomik teuml shkaktuar nga pandemia meuml 25 mars qeveria shqiptare ofroi mbrojtje sociale dhe ekonomike duke peumlrfshireuml dy paketa me ndihma peumlr bizneset e vogla teuml mesme dhe teuml meumldha7 subvencione dhe shpeumlrndarje teuml ushqimit dhe programe teuml subvencionuara peumlr personat qeuml humbeumln peumlrkoheumlsisht vendin e puneumls8 Ndihma u shpeumlrnda gjereumlsisht dhe media nuk ka raportuar raste teuml abuzimit me ndihmeumln e dheumlneuml nga ana e qeveriseuml gjateuml pandemiseuml Izolimi i rrepteuml gjateuml aplikimit teuml masave emergjente teuml Gjendjes seuml Fatkeqeumlsiseuml Natyrore neuml Shqipeumlri kufizoi peumlrhapjen e virusit dhe numrin e viktimave Sipas Johns Hopkins Coronavirus Resource Center deri meuml 31 janar 2021 peumlr shkak teuml pandemiseuml COVID-19 neuml Shqipeumlri kishin humbur jeteumln 49 persona peumlr 100000 qytetareuml njeuml normeuml meuml e uleumlt neuml krahasim me

3httpswwwwhointdirector-generalspeechesdetailwho-director-general-s-opening-remarks-at-the-media-briefing-on-covid-19---11-march-2020 4httpsrmcoeintjj9020c-tr-005-231-en-annex-116809e0fe7 5Vendimi Nr 243 dateuml 2432020 peumlr Deklarateumln e Gjendjes seuml Fatkeqeumlsiseuml Natyrore faqe 1 6httpsqbzgovalelivendim2020042318 7httpsfinancagovalraporte-per-covid-19 See also httpsassetseycomcontentdamey-sitesey-comen_algeneric-contentpdfey-government-support-package-albania-and-kosovopdf pg 6 8httpstrackerwfdorgcountryalbania

16

Greqineuml (55 vdekje) Sllovenineuml (172 vdekje) Serbineuml ( 58 vdekje) dhe Maqedonineuml e Veriut (138 vdekje)9 Neuml Figureumln 1 (meuml poshteuml) krahasohen vdekshmeumlriteuml ditore nga COVID-19 me shkalleumln e ashpeumlrsiseuml seuml reagimit teuml qeveriseuml neuml Shqipeumlri Indeksi i ashpeumlrsiseuml seuml masave qeveritare eumlshteuml llogaritur neuml bazeuml teuml indikatoreumlve teuml meumlposhteumlm mbyllja e shkollave mbyllja e vendeve teuml puneumls anullimi i eventeve publike kufizimi i tubimeve publike pezullimi i transportit publik detyrimi peumlr teuml qeumlndruar neuml shteumlpi fushatat e informimit publik kufizimi i leumlvizjeve teuml brendshme dhe kontrollet ndeumlrkombeumltare teuml udheumltimit10 Ne veumlrejmeuml reduktim teuml numrit teuml vdekjeve gjateuml periudheumls seuml Gjendjes seuml Fatkeqeumlsiseuml Natyrore neuml prill - maj 2020 ndeumlrsa periudha shtator ndash dhjetor 2020 sheumlnoi numrin meuml teuml larteuml teuml vdekjeve neuml nivel ditor Keumlshtu teuml dheumlnat tregojneuml se masat fillestare kufizuese teuml izolimit uleumln shkalleumln e transmetimit teuml seumlmundjes dhe vdekshmeumlriseuml Peumlr shkak teuml rritjes seuml numrit teuml vdekjeve nga COVID-19 gjateuml dhe pas fazeumls seuml izolimit qeveria ndryshoi kufizimet por nuk miratoi njeuml izolim tjeteumlr neuml shkalleuml teuml gjereuml

Burimi Gjurmuesi i masave seuml qeverive ndaj Coronavirusit teuml universitetit teuml Oksfordit (OxCGRT) httpscovidtrackerbsgoxacuk

Qeveria duke u rezervuar peumlr marrjen e masave kufizuese gjateuml periudheumls shtator ndash dhjetor 2020 nuk vendosi njeuml izolim tjeteumlr pavareumlsisht rritjes seuml

9httpscoronavirusjhuedudatamortality Duhet ti interpretojmeuml keumlto teuml dheumlna me njeuml dozeuml teuml caktuar skepticizmi pasi mund teuml keteuml raportime teuml uleumlta teuml vdekjeve nga qeveriteuml veccedilaneumlrisht neuml Shqipeumlri dhe Maqedonineuml e Veriut ku realizoheshin meuml pak teste peumlr person 10httpsourworldindataorgcoronavirus

Figura 1 Trajektorja e peumlrhapjes seuml virusit COVID-19 neuml Shqipeumlri

17

infeksioneve dhe vdekjeve nga COVID-19 Meuml 1 qershor 2020 me Urdhrin nr 351 dateuml 2952020 Peumlr marrjen e masave teuml veccedilanta dhe kufizimeve peumlr parandalimin e peumlrhapjes seuml Covid-19 peumlrmes njeuml plan-veprimi kufizimet meuml teuml rrepta u hoqeumln 11 Neuml vend teuml njeuml bllokimi teuml ploteuml qeveria shqiptare vendosi teuml theksonte masat higjienike kufizuese dhe peumlrdorimin e detyruesheumlm teuml maskave teuml fytyreumls Neuml lidhje me zbatimin e keumltyre masave teuml intervistuarit veumlrejneuml se Shqipeumlria ndoqi shembujt e vendeve teuml tjera Peumlr shembull teuml intervistuarit vuneuml neuml dukje sa vijon

Shqipeumlria nuk ndoqi njeuml qasje krejteumlsisht individuale dhe unike por u fokusua neuml administrimin e situateumls duke imituar modele teuml vendeve teuml tjera Kryeministri ndoqi shumeuml shpesh shembujt e teuml tjereumlve ndeumlrsa vendosi marrjen e masave ose kufizimeve teuml veccedilanta12 Teuml pakteumln neuml krahasim me fqinjeumlt qeveria nuk shfaqi ndonjeuml model teuml ndrysheumlm menaxhimi 13

Peumlr meuml tepeumlr ashtu si neuml vendet e tjera gjateuml keumlsaj periudhe ka shumeuml teuml ngjareuml qeuml qeveria shqiptare shmangu vendosjen e njeuml izolimi teuml ri peumlr shkak teuml paafteumlsiseuml seuml saj peumlr teuml peumlrballuar ndikimet negative ekonomike teuml kufizimeve14 duke peumlrfshireuml borxhin e rritur kombeumltar pas emetimit teuml njeuml Eurobond-i neuml shumeumln 650 milion euro 15

Neuml Tabeleumln 1 (meuml poshteuml) krahasohen numri i peumlrgjithsheumlm teuml personave teuml infektuar si dhe sheumlrimet dhe vdekjet peumlr shkak teuml COVID-19 neuml faza teuml ndryshme teuml pandemiseuml me masa teuml ndryshme teuml marra nga qeveria shqiptare Teuml dheumlnat tregojneuml se masat e izolimit gjateuml situateumls emergjente kufizuan peumlrhapjen e virusit dhe numrin e vdekjeve Rritja e numrit teuml testeve pas masave teuml bllokimit emergjent u shoqeumlrua me rritje teuml zbulimit teuml personave teuml infektuar me COVID-19 gjateuml periudheumls shtator - dhjetor Numri i infeksioneve dhe vdekjeve nga COVID-19 ishte meuml i larteuml neuml keumlteuml periudheuml - krahasuar me periudheumln mars - qershor 16

11httpswwwwfdorgwp-contentuploads202101WFD-Report_Follow-the-Money_Shendetesi_Shqip-FINALpdf pg 12 12Intervisteuml me eksperteuml teuml ccedileumlshtjeve teuml siguriseuml 2020 13Intervisteuml me eksperteuml teuml ccedileumlshtjeve teuml siguriseuml 2020 14httppubdocsworldbankorgen254111588143425920RER-17-Setting-the-Stage-ALBpdf 15httpswwwintellinewscomalbania-issues-650mn-eurobond-with-3-65-coupon-185059~text=Albania20has20issued20a20sevena20coupon20rate20of2036525 16Sipas teuml dheumlnave teuml marra nga Ministria e Sheumlndeteumlsiseuml dhe teuml peumlrpunuar nga Monitor grupmosha me vdekshmeumlrineuml meuml teuml larteuml nga COVID-19 eumlshteuml 60-69 vjeccedil e ndjekur nga grupmosha 70-79 vjeccedil dhe grupmosha mbi 80 vjeccedil peumlr periudheumln mars - shtator Megjithateuml ka njeuml rritje teuml konsiderueshme teuml numrit teuml vdekjeve neumln mosheumln 60 vjeccedil e cila meuml 28 korrik peumlrbeumlnte 23 teuml totalit nga 87 neuml mes teuml prillitrdquo httpswwwmonitoralgati-10-e-vdekjeve-nga-covid-19-ne-vend-nuk-kishin-semundje-shoqeruese-mosha-mesatare-zbret-ne-66-8-vjec

18

Pacienteuml teuml testuar

Testime pozitive

Aktualisht teuml shtruar neuml spital

Pacienteuml teuml sheumlruar

Raste aktive

Numri total i vdekjeve

Masa administrative

Deri neuml 23

mars 2020

853 104 49 5 99 4

Urdhri nr 193 dateuml 2032020 ldquoPeumlr Mbylljen dhe Kufizimin e Leumlvizjeve neuml Republikeumln e Shqipeumlriseuml

Deri neuml 1

qershor 2020

14824 1143 28 877 233 33

Urdheumlr nr 351 dateuml 2952020

Peumlr marrjen e masave teuml veccedilanta dhe kufizimeve peumlr parandalimin e peumlrhapjes seuml Covid-19

Deri neuml 22 tetor

2020 114381 18556 258 10395 7390 469

Udheumlzimi nr 11631 dateuml 1310202 miratuar nga Instituti i Sheumlndetit Publik Peumlr peumlrdorimin e detyruesheumlm teuml maskave jashteuml shteumlpiseuml

Deri neuml 14

janar 202117

299560 65994 271 39246 25487 1261

Udheumlzimi nr 11631 dateuml 1310202 vijon

Tabela 1 Rastet me COVID-19 dhe veprimet e marra nga Ministria e Sheumlndeteumlsiseuml dhe Mbrojtjes Sociale18

17httpopendataalcovid-19 18httpswwwwfdorgwp-contentuploads202101WFD-Report_Follow-the- Money_Shendetesi_Shqip-FINALpdf faqe 12

19

6 Reagimi i Shqipeumlriseuml ndaj pandemiseuml neuml kontekst rajonal dhe global

Neuml meumlnyreuml qeuml teuml kontekstualizojmeuml reagimin e Shqipeumlriseuml ndaj pandemiseuml neuml njeuml perspektiveuml krahasuese neuml keumlteuml seksion diskutohen gjetjet e peumlrfituara nga njeuml shqyrtim i reagimeve teuml vendeve fqinje Meqeneumlse shumica e vendeve peumlrballen me teuml njeumljtin keumlrceumlnim ndaj sheumlndetit publik shqyrtimi i ngjashmeumlrive dhe kontrasteve neuml

modelet e reagimit ofron informacion teuml reumlndeumlsisheumlm peumlr pyetjet tona keumlrkimore neuml lidhje me masat e sheumlndetit publik teuml miratuara neuml emeumlr teuml siguriseuml kombeumltare dhe mbrojtjes seuml teuml drejtave teuml njeriut gjateuml pandemiseuml Vendet e peumlrzgjedhura peumlr krahasim me Shqipeumlrineuml neuml nivel rajonal peumlrfshijneuml Serbineuml dhe Maqedonineuml e Veriut (regjime hibride) si dhe Sllovenineuml dhe Greqineuml (regjimet demokratike teuml konsoliduara) Masat e emergjenceumls teuml marra nga qeveria shqiptare mund teuml shpjegohen peumlrmes pranimit nga qeveria dhe publiku se infrastruktura sheumlndeteumlsore ishte e dobeumlt dhe do teuml mbingarkohej nga rritja e shpejteuml e niveleve teuml infeksionit me COVID-19 Neuml teuml gjitheuml Ballkanin Pereumlndimor institucionet e sheumlndetit publik janeuml leumlneuml pas dore nga qeveriteuml peumlrkateumlse Peumlr meuml tepeumlr peumlr shkak teuml mungeseumls seuml investimeve dhe migrimit teuml profesionisteumlve teuml kualifikuar keumlto institucione nuk arrijneuml teuml ushtrojneuml kapacitetet e nevojshme (Beiber et al 2020) Neglizhenca sistematike ndaj sistemeve sheumlndeteumlsore neuml keumlto vende neumlnkupton se spitalet kishin veumlshtireumlsi neuml trajtimin e shumeuml rasteve me COVID-19 gjeuml qeuml rriti vigjilenceumln e qeverive peumlr teuml zbatuar masa kufizuese dhe ndeumlshkime teuml ashpra peumlr teuml parandaluar peumlrhapjen e shpejteuml teuml virusit Sipas intervistave neuml Shqipeumlri ldquosituata alarmante e epidemiseuml neuml Itali neuml mars rriti frikeumln nga COVID-19 dhe si rezultat publiku u pajtua neuml njeuml shkalleuml teuml konsiderueshme me masat e jashteumlzakonshme qeuml kufizuan disa teuml drejta teuml njeriut neuml favor teuml mbeumlshtetjes seuml teuml drejteumls peumlr teuml jetuarrdquo19 Kur shqyrtojmeuml teuml dheumlnat neuml lidhje me kapacitetin e kujdesit sheumlndeteumlsor para emergjenceumls seuml krijuar nga COVID-19 arrijmeuml neuml peumlrfundimin se infrastruktura shqiptare e kujdesit sheumlndeteumlsor ishte e dobeumlt Shqipeumlria kishte meuml pak mjekeuml infermiereuml dhe shtreteumlr peumlr person para emergjenceumls seuml krijuar nga COVID-19 sesa teuml gjitha vendet e referuara peumlr krahasim Reagimi paraprak i Shqipeumlriseuml ndaj pandemiseuml mund teuml kuptohet si maseuml parandaluese ndaj keumlrceumlnimit teuml virusit gjeuml qeuml do trsquoi krijonte mundeumlsi qeveriseuml teuml peumlrgatitej meuml mireuml peumlr keumlteuml emergjenceuml Teuml dheumlnat zyrtare teuml testimit gjateuml periudheumls seuml emergjenceumls tregojneuml gjithashtu se neuml Shqipeumlri testet peumlr person ishin teuml njeumljtat si neuml Maqedonineuml e Veriut por meuml teuml uleumlta se neuml vendet e tjera (Figura 2)

19Intervisteuml me eksperteuml teuml fusheumls

20

Masat e jashteumlzakonshme teuml izolimit neuml pranvereumln e vitit 2020 u krijuan mundeumlsi qeverive teuml ndeumlrtonin meuml shumeuml kapacitete teuml kujdesit sheumlndeteumlsor neuml drejtim teuml shtreteumlrve spitaloreuml neuml njeumlsiteuml e kujdesit intensiv peumlr pacienteumlt e seumlmureuml reumlndeuml me COVID-19 si dhe pajisjet mbrojteumlse personale peumlr stafin e spitalit Peumlr shembull Shqipeumlria rriti numrin e shtreteumlrve neuml njeumlsiteuml seuml kujdesit intensiv nga 250-300 para pandemiseuml neuml 553 deri neuml korrik 2020 Greqia rriti numrin e shtreteumlrve spitaloreuml neuml njeumlsiteuml seuml kujdesit intensiv nga 565 para pandemiseuml neuml 1017 neuml prill 2020 Neuml Maqedonineuml e Veriut qeveria punoi me ushtrineuml peumlr teuml krijuar njeuml spital teuml leumlvizsheumlm me 130 shtreteumlr neuml njeumlsiteuml seuml kujdesit intensiv Serbia krijoi njeuml spital teuml peumlrkohsheumlm neuml njeuml terren sportiv neuml Beograd qeuml peumlrmbante 500 shtreteumlr neuml njeumlsiteuml seuml kujdesit intensiv Sllovenia bleu ventilatoreuml dhe shtoi 300 shtreteumlr teuml tjereuml neuml njeumlsiteuml seuml kujdesit intensiv ndash me qeumlllim qeuml teuml fuqizonte infrastruktureumln e saj sheumlndeteumlsore 20

Figura 2 Kapaciteti i kujdesit sheumlndeteumlsor

Sheumlnim Teuml dheumlnat peumlr mjekeumlt infermiereumlt dhe shtreteumlrit pasqyrojneuml teuml dheumlnat para shfaqjes seuml pandemiseuml COVID-19 Burimi Treguesit e Bankeumls Boteumlrore Teuml dheumlnat e testit COVID-19 janeuml javore peumlr 1000 persona dhe pasqyrojneuml mesataren gjateuml pranvereumls 2020 Burimi Monitorues i Kujdesit Sheumlndeteumlsor wwwcovid19healthsystemorg

20wwwcovid19healthsystemorg

12

29 31 31

55

36 38

61

10

36289

428

561

45 42

1 1

35406

455

0

2

4

6

8

10

12

Shqipeumlria Maqedonia eVeriut

Serbia Sllovenia Greqia

Kapaciteti i kujdesit sheumlndeteumlsor per 1000 persona

Mjekeuml Infermiereuml Shtreteumlr Testet

20

Masat e jashteumlzakonshme teuml izolimit neuml pranvereumln e vitit 2020 u krijuan mundeumlsi qeverive teuml ndeumlrtonin meuml shumeuml kapacitete teuml kujdesit sheumlndeteumlsor neuml drejtim teuml shtreteumlrve spitaloreuml neuml njeumlsiteuml e kujdesit intensiv peumlr pacienteumlt e seumlmureuml reumlndeuml me COVID-19 si dhe pajisjet mbrojteumlse personale peumlr stafin e spitalit Peumlr shembull Shqipeumlria rriti numrin e shtreteumlrve neuml njeumlsiteuml seuml kujdesit intensiv nga 250-300 para pandemiseuml neuml 553 deri neuml korrik 2020 Greqia rriti numrin e shtreteumlrve spitaloreuml neuml njeumlsiteuml seuml kujdesit intensiv nga 565 para pandemiseuml neuml 1017 neuml prill 2020 Neuml Maqedonineuml e Veriut qeveria punoi me ushtrineuml peumlr teuml krijuar njeuml spital teuml leumlvizsheumlm me 130 shtreteumlr neuml njeumlsiteuml seuml kujdesit intensiv Serbia krijoi njeuml spital teuml peumlrkohsheumlm neuml njeuml terren sportiv neuml Beograd qeuml peumlrmbante 500 shtreteumlr neuml njeumlsiteuml seuml kujdesit intensiv Sllovenia bleu ventilatoreuml dhe shtoi 300 shtreteumlr teuml tjereuml neuml njeumlsiteuml seuml kujdesit intensiv ndash me qeumlllim qeuml teuml fuqizonte infrastruktureumln e saj sheumlndeteumlsore 20

Figura 2 Kapaciteti i kujdesit sheumlndeteumlsor

Sheumlnim Teuml dheumlnat peumlr mjekeumlt infermiereumlt dhe shtreteumlrit pasqyrojneuml teuml dheumlnat para shfaqjes seuml pandemiseuml COVID-19 Burimi Treguesit e Bankeumls Boteumlrore Teuml dheumlnat e testit COVID-19 janeuml javore peumlr 1000 persona dhe pasqyrojneuml mesataren gjateuml pranvereumls 2020 Burimi Monitorues i Kujdesit Sheumlndeteumlsor wwwcovid19healthsystemorg

20wwwcovid19healthsystemorg

12

29 31 31

55

36 38

61

10

36289

428

561

45 42

1 1

35406

455

0

2

4

6

8

10

12

Shqipeumlria Maqedonia eVeriut

Serbia Sllovenia Greqia

Kapaciteti i kujdesit sheumlndeteumlsor per 1000 persona

Mjekeuml Infermiereuml Shtreteumlr Testet