seragazi emİsyon envanterİ hesaplama yÖntemlerİ … · briket, petrol koku üretim bilgisi...

SERAGAZI EMİSYON ENVANTERİ HESAPLAMA YÖNTEMLERİ

IPCC 2006 Klavuzuna göre

Dr. Gülen GÜLLÜ

30 Mayıs 2011 Niza Park Otel, Ankara

SG Hesaplama Yöntemleri (genel olarak)

• Tier 1

– Basit yöntem

– Aktivite verisi ve default EF

• Tier 2

– Aktivite verisi, ülkeye özel EF

• Tier 3

– Daha detaylı ,tesis bazlı ülkeye özel yöntemler

Sera Gazları

• Sera Gazları • Karbon dioksit (CO2)• Metan (CH4)• Nitrus oksit (N2O)• Hidroflorokarbonlar (HFCs)• Perflurokarbonlar (PFCs)• Sulfür hekzaflorit (SF6)

• Dolaylı Sera Gazları • Azot oksitler (NOx, NO2)• Karbon monoksit (CO)• Metan dışı uçucu organik bileşikler (NMVOC)• Kükürt dioksit (SO2)

Sera Gazları-atmosferin penceresi

Gas GWPCarbon dioxide 1

Methane 21

Nitrous oxide 310

HFCs 140-11,700

HFC-23 11,700

HFC-32 650

HFC-125 2,800

HFC-134a 1,300

HFC-143a 3,800

HFC-152a 140

HFC-227ea 2,900

HFC-236fa 6,300

HFC-43-10mee 1,300 PFCs 6,500-9,200

PFC-14 6,500

PFC-116 9,200

PFC-218 7,000

PFC-318 8,700

PFC-3-1-10 7,000

PFC-5-1-14 7,400 SF6 23,900

Kullanılan Hesaplama Yöntemleri ve EF GREENHOUSE GAS SOURCE AND SINK CO2 CH4 N2O

CATEGORIES

Method applied Emission factor Method applied Emission factor Method applied Emission factor

1. Energy T1,T2 D T1,T2 CS,D T1,T2 CS,D

A. Fuel Combustion T1,T2 D T1,T2 CS,D T1,T2 CS,D

1. Energy Industries T1 D T1,T2 CS,D T1,T2 CS,D

2. Manufacturing Industries and Construction T1 D T1 D T1 D

3. Transport T1,T2 D T1,T2 D T1,T2 D

4. Other Sectors T1 D T1 D T1 D

5. Other NA NA NA NA NA NA

B. Fugitive Emissions from Fuels NA NA T1 D NA NA

1. Solid Fuels NA NA T1 D NA NA

2. Oil and Natural Gas NA NA NA NA NA NA

2. Industrial Processes T1,T2 CS,D T1 D NA NA

A. Mineral Products T1,T2 CS,D NA NA NA NA

B. Chemical Industry NA NA T1 D NA NA

C. Metal Production NA NA NA NA NA NA

D. Other Production NA NA

E. Production of Halocarbons and SF6

F. Consumption of Halocarbons and SF6

G. Other NA NA NA NA NA NA

GREENHOUSE GAS SOURCE AND SINK HFCs PFCs SF6

CATEGORIES


1. Energy

A. Fuel Combustion

1. Energy Industries

2. Manufacturing Industries and Construction

3. Transport

4. Other Sectors

5. Other

B. Fugitive Emissions from Fuels

1. Solid Fuels

2. Oil and Natural Gas

2. Industrial Processes T1 D NA NA T1 D

A. Mineral Products

B. Chemical Industry NA NA NA NA NA NA

C. Metal Production NA NA NA NA NA NA

D. Other Production

E. Production of Halocarbons and SF6 NA NA NA NA NA NA

F. Consumption of Halocarbons and SF6 T1 D NA NA T1 D

G. Other NA NA NA NA NA NA

Kullanılan Hesaplama Yöntemleri ve EF

GREENHOUSE GAS SOURCE AND SINK CO2 CH4 N2O

CATEGORIES


3. Solvent and Other Product Use NA NA NA NA

4. Agriculture T1 D T1,T1a D

A. Enteric Fermentation T1 D

B. Manure Management T1 D T1 D

C. Rice Cultivation T1 D

D. Agricultural Soils NA NA T1,T1a D

E. Prescribed Burning of Savannas NA NA NA NA

F. Field Burning of Agricultural Residues T1 D T1 D

G. Other NA NA NA NA

5. Land Use, Land-Use Change and Forestry T1,T2 CS,D T1,T2 CS,D T1 CS,D

A. Forest Land T1,T2 CS,D T1,T2 CS,D T1 CS,D

B. Cropland NA NA NA NA

C. Grassland

D. Wetlands

E. Settlements

F. Other Land

G. Other NA NA

6. Waste NA NA T1 D T1 D

A. Solid Waste Disposal on Land NA NA T1 D

B. Waste-water Handling T1 D T1 D

C. Waste Incineration NA NA NA NA NA NA

D. Other NA NA NA NA NA NA

7. Other (as specified in Summary 1.A) NA NA NA NA NA NA

D (IPCC default)

T1a, T1b, T1c (IPCC Tier

1a, Tier 1b and Tier 1c,

respectively)

CR

(CORIN

AIR)

N

RA (Reference

Approach)

T2

(IPCC

Tier 2)

CS (Country

Specific)

NA (

T1 (IPCC Tier 1) T3 (IPCC Tier 3)OTH

(Other)PS (Plant Specific)

Ulusal Sera Gazı emisyon envanterini detaylandırma fırsatları

Tier 1 Tier 2 Tier 3

Enerji √EDT alt sektör eklenmeli

Ülkeye özel EF verisi üretilmeli

Tesis bazında detaya inmek mümkün, Uygulanabilir

Yakma tesisleri Uygulanabilir

Ulaşım Model geliştirilmeli

Endüstriyel Üretim Eksik sektörler içinveri tamamlanmalı

Kısmen uygulanabilir Kısmen uygulanabilir

Solvent kullanımı Veri eksikliği tamamlanmalı

Kısmen uygulanabilir

Tarım √ Ülkeye özel veri üretilmeli

Kısmen uygulanabilir

Arazi Kullanımı √ eksik arazi sınıfları eklenmeli

√ eksik arazi sınıfları eklenmeli

Model geliştirilmeli

Atık Veri eksikliğitamamlanmalı

Yöntem seçim kriterleri

• “Key source”lar; ana seragazı salınımına sebep olan tesis gruplarının hesaplamaları Tier 2/3’e göre olmalı

• “Key Source” olarak tanımlanmayan sektörler Tier 1 ile hesaplanabilir, bu sektörler daha detaylı yöntemlerle hesaplandığında kullanılan verinin Tier 1’e göre hangi bakımdan doğruluk ve kesinlik kattığı belirtilmelidir

• “Key source” nasıl tanımlanır?– Toplam içindeki katkısı (toplam emisyonların %95’ini

oluşturan kaynaklar); – Zamana bağlı olarak emisyon artışının gözlendiği sektörler;– Belirsizliğin yüksek olduğu sektörler

“Key source” tanımlama

1. Tüm aktivitelerden oluşan emisyonları CO2 eşdeğerine çevir

2. En yüksekten düşüğe doğru sıraladığında toplam SG emisyonlarının %95’ini içeren faaliyetler emisyon katkısı bakımından “key source” olarak tanımlanır

3. Farklı kategorilerin referans yıla göre artış/azalış eğilimini bul, en yüksekden düşüğe doğru sırala, toplam artış eğiliminin %95’inin gözlendiği faaliyetler eğilim bakımından “key source” olarak tanımlanır

4. Belirsizlikler açısından en yüksek belirsizliklerin gözlendiği sektörler yüksekden düşüğe doğru sıralandığında toplam belirsizlik değeri yüksek olan faaliyetler katkıları az olsa dahi Tier 2/3’le hesaplanmalıdır.

Ulusal SG envanterlerinde yaygın olarak tespit edilen “key source”lar

• Karbon Dioksit (CO2)– Yakıt yanması (1 numaralı SG kaynağı)

• Metan (CH4)– katı atık depolama sahaları – Petrol ve gaz üretimi (2 numaralı SG kaynağı )

• Nitrus oksit (N20)– Yakıt yanması

• Sulfür Hekzaflorit (SF6)– Magnezyum üretimi– Elektrik iletim hatları

• Hidroflorokarbonlar (HFCs)- H, F ve C içeren bileşikler

– HFC üretimi

– Yarı iletken üretimi

• Perflorokarbonlar (PFCs) ‐ C ve F atomundan oluşan bileşikler

– Aluminyum üretimi

– Yarı iletken üretimi

Ulusal SG envanterlerinde yaygın olarak tespit edilen “key source”lar

IPCC 2006 KLAVUZUNA GÖRE DETAYLI HESAPLAMA YÖNTEMLERI İÇİN VERİ GEREKSİNİMİ

SEKTÖREL ÖRNEKLER

Sektörler

• Enerji– Yakıt yanması

• Sabit tesisler

• Hareketli tesisler

– Kaçak emisyonlar

• Endüstriyel Prosesler

• Tarım

• Arazi Kullanımı ve Arazi Kullanım Değişikliği

• Atıklar

Enerji

• Birincil enerji kaynaklarının aranması ve çıkarılması

• Birincil enerji kaynaklarının termik santrallerde veya rafinerilerde enerjiye dönüştürülmesi

• Yakıtların taşınması ve dağıtımı

• Sabit ve hareketli yakma sistemlerinde yakıtların yanması

Yakıt yanması emisyonları

2006 IPCC Klavuzuna göre;

– Tier 1: ulusal enerji istatistiklerinden yakılan yakıt türüne göre yakıt miktarı ve default emisyon faktörleri;

– Tier 2: ulusal enerji istatistiklerinden yakılan yakıt türüne göre yakıt miktarı, yakıt karekteristiğine bağlı olarak belirlenmiş ülkeye özel emisyon faktörleri,;

– Tier 3: yakıt istatistikleri ve yakma teknolojisine göre belirlenmiş teknolojiye bağlı emisyon faktörleri; tesis bazında emisyon verisi ve model kullanarak tespit edilebilir

1 A Yakıt Yakılması1 A 1 Enerji endüstrisi

a Elektrik ve Isı Üretimi

Tier Veri Durumu Veri İhtiyacı Üretilmesi gereken veriSorumlu

kurum/kuruluşlar

T1Enerji Denge Tablosu (EDT)

Elektrik üretim tesislerinin yakıt türüne bağlı yakıt tüketim değerleri, IPCC EF

Ek veriye gerek yoktur

Yakıt istatistikleri: ETKB, EİGM Doğal gaz piyasa verileri: EPDK

T2 EDT

Elektrik üretim tesislerinin yakıt türüne bağlı yakıt tüketim değerleri, Türkiye'ye özgü EF

EFÜÖ: yakıt analizi, ısıl değeri, elemental analizi (C,S,N, v.d.), kül oranı, yakma teknolojisi, kontrol ekipmanı türü

ETKB, ÇOB

T3 EKSİKTesis yakıt türü, teknolojisi ve emisyon verisi ile üretilmiş tesise özel EF

Tesis bazında emisyon verisi (CEM), yakma teknolojisi, kontrol ekipman türü, yakıt analizi, miktarı

ETKB, ÇOB


B Petrol Rafinerileri


kurum/kuruluşlar

T1 EDTYakıt türlerine göre enerji amaçlı tüketilen yakıt miktarı

petrol ürünleri elde edilmesi için gereken enerjinin sağlanması için tüketilen ham petrol miktarı

ETKB

T2 EDTRafinerilerde yakıt türüne bağlı Türkiye'ye özgü EF

yakıt analizi, ısıl değeri, elemental analizi (C,S,N, v.d.), kül oranı, yakma teknolojisi, kontrol ekipmanı türü

ETKB PETROL İŞLERİ GENEL MUDURLUGU

T3 EKSİK

Rafineri bazında yakılan yakıt bilgisi, emisyon verisi, yakıt analizi ile üretilmiş tesise özel EF

Tesis bazında emisyon verisi, yakma teknolojisi, kontrol ekipman türü, yakıt analizi, miktarı

ETKB PETROL İŞLERİ GENEL MUDURLUGU


c Katı yakıt üretimi ve diğer enerji sanayi (briket, petrol koku, gazlaştırma v.b. üretimi sırasında yakılan yakıt)


kurum/kuruluşlar

T1 EKSİK

Katı yakıt veya gaz, sıvı üretimi sırasında harcanan yakıt miktarı ve türü, IPCC EF

EDT'da tanımlanmamıştır.ETKB

T2 EKSİK

Katı yakıt veya gaz, sıvı üretimi sırasında harcanan yakıt miktarı ve türü, Türkiye'ye özgü EF

Briket, petrol koku üretim bilgisi temin edilmelidir. Türkiye'ye özgü EF üretilmelidir

ETKB

T3 EKSİKTesis yakıt türü, teknolojisi ve emisyon verisi ile üretilmiş tesise özel EF


ETKB

TierVeri Durumu

Veri İhtiyacı Üretilmesi gereken veriSorumlu

kurum/kuruluşlar

b D

emir

çel

ik s

anay

i

T1 EDTDemir çelik sektörü için tüketilen yakıt türleri ve miktarları, IPCC EF

ETKB, TUİK

T2 EKSİKDemir çelik sektörü için tüketilen yakıt türleri ve miktarları, ülkeye özel EF

Türkiye'deki tüm Demir Çelik fabrikalarının yakıt türleri, miktarları ve yakıt analizleri

TUİK, ÇOB

T3 EKSİKTesis bazında yakıt türü, teknolojsi ve emisyon verisi ile üretilmiş tesise özel EF

Türkiye'deki tüm Demir Çelik fabrikalarının yakıt türleri, miktarları, yakıt analizleri, yakma teknolojileri ile baca gazı emisyon ölçümleri

TUİK, ÇOB

1 A Yakıt Yakılması1 A 2 İmalat endüstrisi ve inşaat

TierVeri Durumu


kurum/kuruluşlar

b D

emir

har

ici m

etal

ler

T1 EDTDemir harici metal sektörü için tüketilen yakıt türleri ve miktarları, IPCC EF

ETKBT2 EKSİKDemir harici metal sektörü için tüketilen yakıt türleri ve miktarları, ülkeye özel EF

Türkiye'deki tüm Demir dışı metal fabrikalarının yakıt türleri, miktarları ve yakıt analizleri


Türkiye'deki tüm Demir dışı metal fabrikalarının yakıt türleri, miktarları, yakıt analizleri, yakma teknolojileri ile baca gazı emisyon ölçümleri


TierVeri Durumu


kurum/kuruluşlar

c K

imya

salla

r

T1 EDTKimyasal sektörü için tüketilen yakıt türleri ve miktarları, IPCC EF

ETKBT2 EKSİKKimyasal sektörü için tüketilen yakıt türleri ve miktarları, ülkeye özel EF

Türkiye'deki tüm Kimyasal üretim fabrikalarının yakıt türleri, miktarları ve yakıt analizleri


Türkiye'deki tüm Kimyasal fabrikalarının yakıt türleri, miktarları, yakıt analizleri, yakma teknolojileri ile baca gazı emisyon ölçümleri


TierVeri Durumu


kurum/kuruluşlar

d k

ağıt

ham

uru

, kağ

t ve

bas

kı

T1 EKSİKKağıt hamuru, kağıt ve baskı sektörü için tüketilen yakıt türleri ve miktarları, IPCC EF

Kağıt hamuru, kağıt ve baskı sektörü için tüketilen yakıt türleri ve miktarları

ETKBT2 EKSİK

Kağıt hamuru, kağıt ve baskı sektörü için tüketilen yakıt türleri ve miktarları, ülkeye özel EF

Türkiye'deki tüm kağıt hamuru, kağıt ve baskı fabrikalarının yakıt türleri, miktarları ve yakıt analizleri


Türkiye'deki tüm kağıt hamuru, kağıt ve baskı fabrikalarının yakıt türleri, miktarları, yakıt analizleri, yakma teknolojileri ile baca gazı emisyon ölçümleri


TierVeri Durumu


kurum/kuruluşlar

e G

ıda

işle

me,

meş

rub

at, t

ütü

n

T1 EKSİKGıda işleme, meşrubat, tütün fabrikaları için tüketilen yakıt türleri ve miktarları, IPCC EF

Gıda işleme, meşrubat, tütün fabrikaları için tüketilen yakıt türleri ve miktarları

T2 EKSİK

Gıda işleme, meşrubat, tütün fabrikaları için tüketilen yakıt türleri ve miktarları, ülkeye özel EF

Türkiye'deki tüm gıda işleme, meşrubat, tütün fabrikalarının yakıt türleri, miktarları ve yakıt analizleri


Türkiye'deki tüm gıda işleme, meşrubat, tütün fabrikalarının yakıt türleri, miktarları, yakıt analizleri, yakma teknolojileri ile baca gazı emisyon ölçümleri


TierVeri Durumu


kurum/kuruluşlar

f M

etal

dış

ı min

eral

ler

T1 EKSİKMetal dışı mineral işletmelerinde tüketilen yakıt türleri ve miktarları, IPCC EF

Metal dışı mineral işletmelerinde tüketilen yakıt türleri ve miktarları

T2 EKSİK

Metal dışı mineral işletmelerinde tüketilen yakıt türleri ve miktarları, ülkeye özel EF

Türkiye'deki tüm gıda işleme, meşrubat, tütün fabrikalarının yakıt türleri, miktarları ve yakıt analizleri


Türkiye'deki tüm Metal dışı mineral işletmelerinde yakıt türleri, miktarları, yakıt analizleri, yakma teknolojileri ile baca gazı emisyon ölçümleri


TierVeri Durumu


kurum/kuruluşlar

g u

laşı

m e

kip

man

ı

T1 EKSİKUlaşım ekipmanı üretim işletmelerinde tüketilen yakıt türleri ve miktarları, IPCC EF

Ulaşım ekipmanı üretim işletmelerinde tüketilen yakıt türleri ve miktarları

T2 EKSİK

Ulaşım ekipmanı üretim işletmelerinde tüketilen yakıt türleri ve miktarları, ülkeye özel EF

Türkiye'deki tüm ulaşım ekipmanı üretim işletmelerinin yakıt türleri, miktarları ve yakıt analizleri


Türkiye'deki tüm ulaşım ekipmanı üretim işletmelerinde yakıt türleri, miktarları, yakıt analizleri, yakma teknolojileri ile baca gazı emisyon ölçümleri


TierVeri Durumu


kurum/kuruluşlar

h m

akin

e

T1 EKSİKMakine ekipmanı üretim işletmelerinde tüketilen yakıt türleri ve miktarları, IPCC EF

Makine ekipmanı üretim işletmelerinde tüketilen yakıt türleri ve miktarları

T2 EKSİK

Makine ekipmanı üretim işletmelerinde tüketilen yakıt türleri ve miktarları, ülkeye özel EF

Türkiye'deki tüm makine ekipmanı üretim işletmelerinin yakıt türleri, miktarları ve yakıt analizleri


Türkiye'deki tüm makine ekipmanı üretim işletmelerinde yakıt türleri, miktarları, yakıt analizleri, yakma teknolojileri ile baca gazı emisyon ölçümleri


TierVeri Durumu


kurum/kuruluşlar

i Mad

enci

lik (

fosi

.yak

. mad

. h

ariç

) ve

taş

oca

klar

ı

T1 EKSİKMadencilik faaliyetlerinde tüketilen yakıt türleri ve miktarları, IPCC EF

Madencilik faaliyetlerinde tüketilen yakıt türleri ve miktarları

T2 EKSİKMadencilik faaliyetlerinde tüketilen yakıt türleri ve miktarları, ülkeye özel EF

Türkiye'deki tüm madencilik faaliyetlerinde yakıt türleri, miktarları ve yakıt analizleri


Türkiye'deki tüm madencilik faaliyetlerinde yakıt türleri, miktarları, yakıt analizleri, yakma teknolojileri ile baca gazı emisyon ölçümleri


TierVeri Durumu


kurum/kuruluşlar

j Ağa

ç ve

ağa

ç ü

rün

leri

T1 EKSİKAğaç ve ağaç ürünleri işletmelerinde tüketilen yakıt türleri ve miktarları, IPCC EF

Ağaç ve ağaç ürünleri işletmelerinde tüketilen yakıt türleri ve miktarları

T2 EKSİK

Ağaç ve ağaç ürünleri işletmelerinde tüketilen yakıt türleri ve miktarları, ülkeye özel EF

Türkiye'deki tüm ağaç ve ağaç ürünleri işletmelerinin yakıt türleri, miktarları ve yakıt analizleri


Türkiye'deki tüm ağaç ve ağaç ürünleri işletmelerinde yakıt türleri, miktarları, yakıt analizleri, yakma teknolojileri ile baca gazı emisyon ölçümleri


TierVeri Durumu


kurum/kuruluşlar

k İn

şaat

T1 EKSİKİnşaat sektöründe tüketilen yakıt türleri ve miktarları, IPCC EF

İnşaat sektöründe tüketilen yakıt türleri ve miktarları

T2 EKSİKİnşaat sektöründe tüketilen yakıt türleri ve miktarları, ülkeye özel EF

Türkiye'deki tüm inşaat çalışmalarında tüketilen yakıt türleri, miktarları ve yakıt analizleri

T3 EKSİKİnşaat çalışmaları bazında yakıt türü, teknolojsi ve emisyon verisi ile üretilmiş tesise özel EF

Türkiye'deki tüm inşaat çalışmalarında yakıt türleri, miktarları, yakıt analizleri, yakma teknolojileri ile baca gazı emisyon ölçümleri


TierVeri Durumu


kurum/kuruluşlar

l Tek

stil

ve d

eri s

anay

i

T1 EKSİKTekstil ve deri sanayi işletmelerinde tüketilen yakıt türleri ve miktarları, IPCC EF

Tekstil ve deri sanayi işletmelerinde tüketilen yakıt türleri ve miktarları

T2 EKSİK

Tekstil ve deri sanayi işletmelerinde tüketilen yakıt türleri ve miktarları, ülkeye özel EF

Türkiye'deki tüm Tekstil ve deri sanayi işletmelerinin yakıt türleri, miktarları ve yakıt analizleri


Türkiye'deki tüm Tekstil ve deri sanayi işletmelerinde yakıt türleri, miktarları, yakıt analizleri, yakma teknolojileri ile baca gazı emisyon ölçümleri


TierVeri Durumu


kurum/kuruluşlar

m D

iğer

san

ayi

T1 EDTTüm diğer endüstri grupları için tüketilen yakıt türleri ve miktarları, IPCC EF

Tüm diğer endüstri grupları için tüketilen yakıt türleri ve miktarları

T2 EDTTüm diğer endüstri grupları için tüketilen yakıt türleri ve miktarları, ülkeye özel EF

Türkiye'deki tüm diğer endüstri grupları için yakıt türleri, miktarları ve yakıt analizleri

T3 EDTTesis bazında yakıt türü, teknolojsi ve emisyon verisi ile üretilmiş tesise özel EF

Türkiye'deki tüm diğer endüstri grupları için tüketilen yakıt türleri, miktarları, yakıt analizleri, yakma teknolojileri ile baca gazı emisyon ölçümleri


a i U

lusl

arar

ası h

avac

ılık

T1

EKSİK

Havacılık sektörü için tüketilen yakıt miktarı, Jet yakıt tüketimi, IPCC EF

EDT'de havacılık sektörü için harcanan yakıt miktarı uluslararası ile ulusal havacılık toplamı için verilmektedir. Jet yakıt ve benzin ayrımı bulunmamaktadır.

Ulaştırma Bakanlığı, SHGM, DHMİ, TUİK

T2TUİK

Jet yakıtı tüketimi, uçak türüne göre LTO sayısı, IPCC EF

hem ulusal hem de uluslararası uçuşlar için tüketilen yakıt miktarı, uçak türlerine göre LTO sayısı


T3

DHMİ

Uluslararası bir havalimanından kalkıp, ulusal bir limana iniş yapan veya ülke içinden kalkıp, uluslararası bir limana iniş yapan uçakların sayısı, türü, motor bilgisi ve uçuş rotası bilgisi

a. İniş/kalkış yapan uçakların tipi, kalkış ve iniş yer bilgisi b. Uçak türü ve motor bilgisi ile tüm uçuş rotası bilgisi


a ii

Ulu

sal h

avac

ılık

T1 √

EDT

Yurt içi tüm uçuşlar için tüketilen yakıt miktarı, Jet yakıt ve benzin tüketimi, IPCC EF

EDT'de havacılık sektörü için harcanan yakıt miktarı uluslararası ile ulusal havacılık toplamı için verilmektedir. Jet yakıt ve benzin ayrımı bulunmamaktadır.


T2 √

TUİK

kullanılan yakıt tipi, egzoz gazının salındığı yükseklik, motorun tipi ve verimi, uçuşun uzunluğu, IPCC EF

Yurt içi uçuş gerçekleştiren yolcu ve kargo uçaklarının türüne göre sayı bilgisi mevcut, uçakların kalıkış, iniş yerleri ve rotası bilgilerin toplanması gereklidir


T3DHMİ

Tüm yurt içi uçuşları LTO sayısı, türü, motor bilgisi ve uçuş rotası bilgisi

a. İniş/kalkış yapan uçakların tipi, kalkış ve iniş yer bilgisi b. Uçak türü ve motor bilgisi ile tüm uçuş rotası bilgisi


1 A Yakıt Yakılması1 A 3 Ulaştırma- a Sivil havacılık

Tier Veri Veri İhtiyacı Üretilmesi gereken veriSorumlu

kurum/kuruluş

i Bin

ek A

raçl

arı

1 katalizörlü araçlar 2 Katalizörsüz araçlar

T1 EKSİKKatalizörlü ve katalizörsüz binek araçlarının yakıt türüne göre yıllık yakıt tüketim miktarı, IPCC EF

Katalizörlü ve katalizörsüz binek araç sayısının tespit edilmesi gereklidir

Ulaştırma Bakanlığı, KGM, Kara Ulaştırması GM, TUİK, Gelirler İradesi Başkanlığı

T2 TUİK, GİB

trafiğe kayıtlı binek araç sayısı (yaşı, modeli, yakıt türü ) ,ortalama yıllık araç km bilgisi, araç kategori ve yakıt türü, IPCC EF

Düzenli trafik sayımları yapılarak kentsel ulaşım veri tabanı oluşturulmalıdır . Ülkedeki araç profilinin, binek araçları için motor büyüklüğü, yakıt türü, katalizörlü olup olmadı bilgileri belirlenmelidir .


ii H

afif

Yü

k ar

açla

rı (

Kam

yon

et)

1 katalizörlü araçlar 2 Katalizörsüz araçlar

T1 EKSİKKatalizörlü ve katalizörsüz hafif yük araçlarının yakıt türüne göre yıllık yakıt tüketim miktarı, IPCC EF

Katalizörlü ve katalizörsüz hafif yük aracı sayısının tespit edilmesi gereklidir


T2 TUİK, GİB

Karayolu araç parkında bulunan hafif yük araçlarının model, yaş, yakıt türü, tüketim miktarı, ton-km biriminde taşınan yük değeri envanteri, araç kategori ve yakıt'ına göre belirlenmiş ülkeye özel EF

Düzenli trafik sayımları yapılarak kentsel ulaşım veri tabanı oluşturulmalıdır Hafif yük araçları için motor büyüklüğü, yakıt türü, ton-km biriminde taşınan yük değeri, katalizörlü olup olmamasına bağlı olarak ülkeye özel EF tespit edilmelidir

Ulaştırma Bakanlığı, KGM, Kara Ulaştırması GM, TUİK, Gelirler İradesi Başkanlığı,Belediyeler

1 A Yakıt Yakılması1 A 3 Ulaştırma- b karayolu taşımacılığı

Tier Veri Veri İhtiyacı Üretilmesi gereken veri Sorumlu kurum/kuruluş

iii A

ğır

yük

araç

ları

(ka

myo

n)

ve o

tob

üsl

er

T1 EKSİKÜlke içinde trafikte bulunan ağır yük araçları ve otobüslerin yakıt türüne göre yıllık yakıt tüketim miktarı, IPCC EF

Ülke içinde trafikte bulunan ağır yük araçları ve otobüslerin yakıt türüne, yaşı, motor gücüne göre sayısı, yıllık yakıt tüketim miktarı


T2EKSİK,

TUİK, GİB

Karayolu araç parkında bulunan ağır yük araçlarının model, yaş, yakıt türü, tüketim miktarı, ton-km biriminde taşınan yük değeri envanteri, araç kategori ve yakıt'ına göre belirlenmiş ülkeye özel EF

Düzenli trafik sayımları yapılarak kentsel ulaşım veri tabanı oluşturulmalıdır , Ağır yük araçları için motor büyüklüğü, yakıt türü, ton-km biriminde taşınan yük değeri, katalizörlü olup olmamasına bağlı olarak ülkeye özel EF tespit edilmelidir


T3 EKSİK

Karayolu araç parkında bulunan ağır yük araçlarının model, yaş, yakıt türü, tüketim miktarı, ton-km biriminde taşınan yük değeri envanteri, araç kategori ve yakıt'ına göre belirlenmiş ülkeye özel EF

Ağır yük araçları için motor büyüklüğü, yakıt türü, ton-km biriminde taşınan yük değeri, katalizörlü olup olmamasına bağlı olarak ülkeye özel EF tespit edilmelidir


iv M

oto

rsik

let

T1 EKSİKÜlke içinde trafikte bulunan motorsikletlerin yıllık yakıt tüketim miktarı, IPCC EF

Ülke içinde trafikte bulunan motorsikletlerin, yaşı, motor gücüne göre sayısı, yıllık yakıt tüketim miktarı


T2EKSİK,

TUİK, GİBtrafiğe kayıtlı motorsiklet (yaşı, modeli, motor hacmi ), ortalama yıllık araç km bilgisi, IPCC EF

Düzenli trafik sayımları yapılarak kentsel ulaşım veri tabanı oluşturulmalıdır

Belediyeler, Gümrük kapıları

T3 EKSİK

Karayolu araç parkında bulunan motorsikletlerin model, yaş, yakıt tüketim miktarı, yıllık kullanım km'si, motor kategorisi'ne göre belirlenmiş ülkeye özel EF

Motorsikletler için motor büyüklüğü, katalizörlü olup olmamasına bağlı olarak ülkeye özel EF tespit


1 A Yakıt Yakılması1 A 3 Ulaştırma- b karayolu taşımacılığı

Tier Veri Veri İhtiyacı Üretilmesi gereken veri Sorumlu kurum/kuruluş

v A

raçl

ard

an

bu

har

laşm

a ka

yıp

ları

T3

EKSİK

Karayolu araç parkında bulunan araçların tükettiği yakıt miktarı, sürüş özellikleri, iklim özellikleri, yol özellikleri

CH4, N2O emisyonları için COPERT modeli uygulanabilmesi için, yakıt türü, emisyon kontrol teknolojisi, sürüş özellikleri, iklim, yol koşulları


vi ü

re

baz

lı ka

taliz

ör

lü a

raç

-EKSİK

Katalitik konverterlar için tüketilen üre katkı miktarı , üre katkısiiçindeki üre oranı

Katalizörlü araçlarda kullanılan üre katkı miktarı ve katkı maddesi içindeki üre oranı

Otomotiv Sanayii Derneği, Petrol Ürünleri ithalat ihracat istatistikleri

c Demiryolu

T1EDT

Demiryolu sektörü için yakıt türüne göre tüketilen toplam yakıt miktarı, IPCC EF

T2Lokomotif türüne göre yakıt tüketim bilgisi, IPCC EF

Demiryolu araçlarının yaşı, motor gücüne göre sayısı, yıllık yakıt tüketim miktarı

Ulaştırma Bakanlığı, Devlet Demiryolları İşletmesi,TÜİK

T3Lokomotif türüne aktivite bilgisi (kullanım süresi, motor gücü, yakıt tüketim bilgisi), ülkeye özel EF

Demiryolunda kullanılan lokomotiflerin yaşı, motor gücüne göre sayısı, yıllık yakıt tüketim miktarı, lokomotif türüne göre emisyon ölçümleri

Ulaştırma Bakanlığı, Devlet Demiryolları İşletmesi

1 A Yakıt Yakılması1 A 3 Ulaştırma- b karayolu, c

demiryolu taşımacılığı

1 A Yakıt Yakılması1 A 3 Ulaştırma- d denizyolu


kurum/kuruluş

d D

eniz

yo

lu i uluslararası

taşımacılık

T1 √

EKSİK

Uluslararası denizyolları yakıt tüketim değerleri, IPCC EF

Uluslararası deniz yolu taşımacılığı yakıt miktarı verisi

ULAŞTIRMA BAKANLIĞI, DENİZ TİCARET ODASI,DENİZCİLİK MÜSTEŞARLIĞI,TÜSİAD,İMO,

T2EKSİK

Uluslararası denizyolu taşmacılığı araç tipi, yakıt türü ve miktarı, ulusal EF

ii ulusal taşımacılık

T1 √EDT

Ulusal denizyolu taşımacılığı yakıt tüketim değerleri, IPCC EF

T2EKSİK

Ulusal denizyolu taşmacılığı araç tipi, yakıt türü ve miktarı, ulusal EF

1 A Yakıt Yakılması1 A 3 Ulaştırma- e diğer


kurum/kuruluş

e D

iğer

i boru hatları

T1TUİK

Petrol ve doğal gaz boru hattı uzunluğu

Boru hatlarının pompa istasyonlarının ve bakımları için tüketilen enerji için tüketilen yakıt miktarı

BOTAŞ, ULAŞTIRMA,BAKANLIĞI, TUİKT2

TUİKPetrol ve doğal gaz boru hattı uzunluğu, ülkeye özel EF

T3EKSİK

boruhatları üzerindeki pompa istasyonları enerji tüketim verileri, ülkeye özel EF

ii arazi araçları

T1

EKSİK

Arazi araçlarında tüketilen yakıt türü ve miktarı, IPCC EF

tarım, ormancılık, sanayi ve inşaatlarda kullanılan her türlü iş makinesi, traktör, kar aracı, biçerdöver v.s gibi aracın yakıt türüne bağlı tüketim miktarları

KARAYOLLARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, TUİK

T2

EKSİK

Arazi araçlarının türü, sayısı, yaşı, modeli, yakıt tüketim değerleri, ulusal EF

tarım, ormancılık, sanayi ve inşaatlarda kullanılan her türlü iş makinesi, traktör, kar aracı, biçerdöver v.s gibi araçların sayısı, motor gücü, yakıt tüketim bilgisi, araç emisyonları

T3

EKSİK

Arazi araçlarının türü, sayısı, yaşı, modeli, yakıt tüketim değerleri, kullanım süreleri , ulusal EF

tarım, ormancılık, sanayi ve inşaatlarda kullanılan her türlü iş makinesi, traktör, kar aracı, biçerdöver v.s gibi araçların sayısı, motor gücü, yakıt tüketim bilgisi, araç emisyonları


kurum/kuruluş

a Ticari/kurumsal

T1 EKSİKTicari/kurumsal sektörde yakıt tüketim miktarı, IPCC EF

konut ve hizmetler başlığı ile belirtilen yakıt tüketim miktarlarının ticari/kurumsal ve konutlar diye ayrılmaları gerekmektedir.


T2 EKSİK

Ticari/kurumsal sektörde yakıt türüne bağlı yakıt tüketim değerleri, teknoloji ve yakıt türü için belirlenmiş ülkeye özel EF

Sektörde kullanılan yakıt türüne göre yakma teknolojileri, ve bunların emisyonlarının ölçümleri ile elde edilmiş ülkeye özel EF


T3 EKSİK

Ticari/kurumsal sektörde, tesis bazında teknoloji, yakıt türü ve emisyon verisi ile üretilmiş tesise özel EF



b Konutlar

T1 EKSİKKonutlarda tüketilen yakıt miktarı, IPCC EF

konut ve hizmetler başlığı ile belirtilen yakıt tüketim miktarlarının ticari/kurumsal ve konutlar diye ayrılmaları gerekmektedir.


T2 EKSİK

Ticari/kurumsal sektörde yakıt türüne bağlı yakıt tüketim değerleri, teknoloji ve yakıt türü için belirlenmiş ülkeye özel EF

Konutlarda kullanılan yakıt türüne göre yakma teknolojileri, ve bunların emisyonlarının ölçümleri ile elde edilmiş ülkeye özel EF


T3 EKSİKKonutlarda yakıt türü, teknolojisi ve emisyon verisi ile üretilmiş konutlara özel EF



1 A Yakıt Yakılması1 A 4 Diğer


kurum/kuruluş

c tarım/ormancılık/ balıkçılık/balık çiftlikleri c i sabit tesisler, ii arazi araçları ve diğer ekipman, iii balıkçılık

T1 EDTTarım sektöründe tüketilen yakıt miktarı verisi, IPCC EF

tarım, ormancılık, balıkçılık çalışmalarında tüketilen yakıt miktarı

T2 EKSİK

Sektördeki tarım, ormancılık, balıkçılık aktivitelerinde tüketilen yakıt tür ve miktarları, ülkeye özel EF

tarım, ormancılık, balıkçılık çalışmalarındateknoloji bazlı tüketilen yakıt miktarı, ülkeye özel EF

T3 EKSİK

Sektördeki tarım, ormancılık, balıkçılık tesislerde tüketilen yakıt tür ve miktarları ve emisyon ölçümleri ile elde edilmiş ülkeye özel EF


D Diğer tanımlanmamış sabit, mobil, v.d.

T1 EKSİKAskeri tesisler gibi yukarıdaki gruplarda belirtilmemiş yakıt tüketim miktarları, IPCC EF

EDT de böyle bir grup tanımlanmamaktadır.

1 A Yakıt Yakılması1 A 4 Diğer

1 B Yakıtlardan kaynaklanan kaçak emisyonlar -1B 1 Katı yakıtlar

a Kömür madenleri Tier Veri Veri İhtiyacı Üretilmesi gereken veri

Sorumlu kurum/kuruluş

a i Yeraltı madenciliği

T1TTK, TKİ, MİGM

Yeraltı kömür madenciliği yıllık kömür üretim miktarı, madenlerin derinliklerine göre seçilecek üretim sırasında IPCC EF, ve üretim sonrası IPCC EF ; ocakda metan deşarj sistemi ile yakılıyorsa yıllık yakılan metan hacmi bilinmelidir

Yeraltı kömür madenlerinden yıllık üretilen kömür miktarları ve madenlerin derinlikleri, metan deşarj hattı sonunda yakılan metan hacmi

ETKB, TTK, TKİ, MİGM, Özel Sektör

T2 EKSİKYeraltı kömür maden tesislerine yönelik metan üretim miktarı, bölgeye özel EF

Maden bölgeleri bazında metan üretim miktarlarının ölçümü,


T3EKSİK

Tüm yeraltı maden tesislerinin tesis metan üretim ölçümleri

Tesis bazında metan üretim ölçümleriETKB, TTK, TKİ, MİGM, Özel Sektör

a ii Açık ocak madenciliği

T1TTK, TKİ, MİGM

Açık ocak kömür madenciliği yıllık kömür üretim miktarı, üretim sırasında IPCC EF, ve üretim sonrası IPCC EF

Açık ocak kömür madenlerinden yıllık üretilen kömür miktarları


T2 EKSİKAçık ocak kömür maden tesislerine yönelik metan üretim miktarı, bölgeye özel EF

Maden bölgeleri bazında kömür üretimi ve metan üretim miktarlarının tespiti,


a ii Kapanmış kömür madenleri

T1

EKSİK

kapanmış kömür madenlerinin kapanma tarihi, sayısı, sular altında kalanların sayısı, bu madenlerin içinden metan gazı olduğu bilinenlerin miktarı, IPCC EF

Su altında kalmamış, kapanmış kömür madenleri ile ilgili sayının belirlenmesi, gazlı tesislerin oranının belirlenmesi


T2EKSİK

kapanmış bazı kömür madenlerinin metan emisyon miktarı hakkında bilgi, tesisin kapanma tarihi, ülkeye özel EF

bazı kapanmış kömür madenlerinde metan üretim hızı bilgisi


T3EKSİK

kapanmış tüm kömür madenlerinde metan üretim hızı , kapanma tarihi, tesise özel EF

tüm kapanmış kömür madenlerinde metan üretim hızı, kullanım miktrarı


A Petrol Tier Veri Veri İhtiyacı Üretilmesi gereken veriSorumlu

kurum/kuruluşa i Ventler ve ii Flaring

T1 EKSİK toplam ham petrol üretimi, IPCC EFToplam ham petrol üretimi

Petrol İşleri GM

a iii 1 Arama T1 EKSİK ham petrol üretimi, IPPC EF açılan yeni kuyu sayısıPetrol İşleri GM

a iii 2 Üretim ve yenileme

T1 EKSİK üretilen petrol miktarı, IPCC EFtoplam üretilen petrol miktarı

a iii 3 Taşıma T1 EKSİK

boru hatları ile taşınan ham petrol miktarı , petrol boru hattı uzunluğu , tankerlerle taşınan petrol miktarı, IPCC EF'ler

boru hatları ile taşınan ham petrol miktarı, hat uzunluğu, karayolu veya denizyolu tankerlerle taşınan petrol miktarı

BOTAŞ

a iii 4 Rafineri T1 EKSİK Rafine edilen petrol miktarı, IPCC EFRafine edilen petrol miktarı

a iii 5 Petrol dağıtımı

T1 EKSİKboru hatları ile taşınan rafine petrol miktarı , tanker ile taşınan petrol miktarı, IPCC EF

boru hatları , tankerle taşınan rafine petrol miktarı, boru hattıuzunluğı

BOTAŞ

a iii 6 Diğer T1 EKSİKtoplam üretilen ham petrol miktarı, IPCC EF

Boru hattı kırıkları, ekipman sızıntıları, depolama kaçakları gibi diğer tüm kaçak emisyonlar bu grupda yer almaktadır.

ETKB, PİGM

1 B Yakıtlardan kaynaklanan kaçak emisyonlar -1B 2 Petrol ve doğal gaz

B doğal gaz Tier Veri Veri İhtiyacı Üretilmesi gereken veriSorumlu

kurum/kuruluşb i Vent ve flaring

T1 EKSİKtoplam üretilen doğal gaz miktarı, IPCC EF

üretilen doğal gaz miktarı (m3/yıl)

Petrol İşleri GM

b iii 1 Arama T1 EKSİKtoplam üretilen doğal gaz miktarı, IPCC EF

Petrol İşleri GM

b iii 2 Üretim ve yenileme

T1 EKSİKtoplam üretilen doğal gaz miktarı, IPCC EF

Petrol İşleri GM

b iii 3 Taşıma T1 EKSİKboru hatları ile taşınan doğal gaz miktarı , doğal gaz boru hattı uzunluğu , IPCC EF

BOTAŞ

b iii 4 Rafineri T1 EKSİKtoplam üretilen doğal gaz miktarı, IPCC EF

Petrol İşleri GM

b iii 5 Gaz dağıtımı

T1 EKSİKyıllık doğal gaz satış miktarı , doğal gaz dağıtım hattı uzunluğu , IPCC EF

b iii 6 Diğer T1 EKSİKtoplam üretilen doğal gaz miktarı, IPCC EF

Boru hattı kırıkları, ekipman sızıntıları, depolama kaçakları gibi diğer tüm kaçak emisyonlar bu grupda yer almaktadır.

1 B Yakıtlardan kaynaklanan kaçak emisyonlar -1B 2 Petrol ve doğal gaz

Tier 1 default EF ile emisyon hesaplama yöntemi

EmisyonSG,yakıt = Yakıt Tüketimiyakıt • EmisyonFaktörüSG,yakıt

EmisyonSG,yakıt = yakıt türüne bağlı SG miktarı (kg SG)

Emisyon FaktörüSG,yakıt = yakıt türüne bağlı varsayılan SG emisyon faktörü (kg gaz/TJ).

IPCC 2006 GL’da CO2 için karbon oksidasyon faktörü 1 olarak kabul edilmektedir.

Tablo 2.2 (IPCC 2006)

Örnek- Elektrik Üretimi için Yakıt Yanması

2009 yılı Ulusal Enerji Denge Tablosu

Elektrik Üretimi için tüketilen yakıt miktarı

Yakıt türü Tüketilen Yakıt miktarı

Eş değer Enerji (Bin Tep)

Üretilen Elektrik Enerjisi (GWh)

Taş kömürü 6361 B.Ton 3409 16148

Linyit 62894 B.ton 10336 39089

Asfalt 190 B.Ton 104 448

Odun 22 B.Ton 7 340

Petrol 1225 B.Ton 1169 4803

Doğal gaz 20483 106 Sm3 18752 96095

TÜRKĠYE TERMĠK SANTRALLARINDA TÜKETĠLEN YAKITLARIN KURULUġLARA GÖRE ISI DEĞERLERĠ

(BİRLEŞİK ISI-ELEKTRİK SANTRALLARINDA ISI ÜRETİMİ İÇİN KULLANILAN YAKITLAR DAHİL)

HEATING VALUES OF FUELS CONSUMED IN THERMAL POWER PLANTS IN TURKEY BY THE ELECTRIC UTILITIES

(FUELS USED FOR HEAT PRODUCTION IN CHP PLANTS INCLUDED)

Birim(Unit):

Tcal

2006 2007 2008 2009

EÜAġ TaĢkömürü Hard Coal 5,569 6,065 5,514 5,452

VE Linyit Lignite 70,067 85,681 94,045 83,356

BAĞLI TOPLAM Total 75,636 91,746 99,559 88,809

ORTAKLIKLARI Asıl Yakıt Main Fuel 2,480 5,292 7,993 2,301

Fuel-Oil Fuel Oil Yrd. Yakıt Auxiliary Fuel 1,505 1,601 1,481 1,286

TOPLAM TOTAL 3,985 6,893 9,474 3,587

EÜAŞ Motorin Diesel Oil Asıl Yakıt Main Fuel 80 37 0 467

AND Yrd. Yakıt Auxiliary Fuel 468 477 855 751

AFFILIATED TOPLAM TOTAL 548 514 855 1,219

PARTNERSHIPS OF

EÜAŞ TOPLAM TOTAL 4,533 7,407 10,329 4,806

Doğal Gaz Natural Gas 26,349 40,649 47,744 42,335

TOPLAM TOTAL 106,518 139,802 157,632 135,949

MOBĠL SANTRALLAR Fuel-Oil Fuel Oil 876 1,631 649 0

MOBIL POWER Motorin Diesel Oil

PLANTS TOPLAM TOTAL 876 1,631 649 0

TaĢkömür+Ġthal

kömür+Asfaltit

Hard Coal+Imported

Coal+Asphaltite 23,935 26,050 27,796 29,677

OTOPRODÜKTÖRLER Linyit Lignite 13,865 14,639 14,182 14,295

ÜRETĠM ġĠRKETLERĠ TOPLAM Total 37,800 40,689 41,978 43,973

ĠġLETME HAKKI DEVĠR Fuel-Oil Fuel Oil 11,908 12,910 10,484 11,573

ADÜAġ* Motorin Diesel Oil 79 3 473 612

AUTOPRODUCERS Lpg Lpg 0 0 0 1

PRODUCTION COMP. Nafta Naphta 141 118 113 84

TOOR TOPLAM TOTAL 12,128 13,031 11,070 12,270

ADÜAŞ Doğal Gaz Natural Gas 124,239 138,985 141,313 143,931

TOPLAM TOTAL 162,039 179,674 183,291 187,904

Table 2.2 Deafult EF (kg SG/TJ)

Yakıt türü CO2 (alt-üst değer)

CH4(alt-üst değer)

N2O(alt-üst değer)

Taş kömürü 94 600 (87 300-101 000)

1 (0.3-3) 1.5 (0.5-5)

Linyit 101 000(90 900-115 000)

1 (0.3-3) 1.5 (0.5-5)

Asfaltit 94 600(89 500-99 700)

1 (0.3-3) 1.5 (0.5-5)

Odun 112 000(95 000-132 000)

30 (10-100) 4 (1.5-15)

Petrol 73 300(71 100-75 500)

3 (1-10) 0.6 (0.2-2)

Doğal gaz 56 100(54 300-58 300)

1 (0.3-3) 0.1 (0.03-0.3)

Tier 2 Ülkeye özel EF ile emisyon hesaplama

• Yakıtların ısıl değeri ve karbon içeriği biliniyorsa, CO2 emisyonu bu değerlerle bulunur

• Diğer gazlar için ülkeye özel EF belirleme metodolojik bir çalışma gerektirir

• Termik santraller için literatürde gerçekleştirilen çalışmalar kullanılabilir

• Bu amaca yönelik bir çalışma yürütülerek, yakıt türüne bağlı olarak elektrik üretimi için ülkemize özel bir EF değeri belirlenebilir

Emisyon FaktörüSG,ÜÖ,yakıt hesaplama

• Yakıtın karbon içeriği,

• Yakıt kalitesi

– net kalorifik değeri (NCV) veya alt ısıl değeri (LHV),

– gross kalorifik değeri (GCV) veya üst ısıl değeri (HHV).

• Yakma teknolojisi (CO2-dışı emisyonlar: CH4, N2O, NOx, CO ve NMVOC)

Tier 2 ülkeye özgü EF

CO2 emisyonu (ton/yıl)=

Yakıt x Isıl Değer x Karbon içeriği x oksidasyon faktörü x x CMWCO2

MWCkg C /MMBtu

MMBtu /yakıt1.0

Tesislerin yakıt analizleri ile tespit edilir

44/12

tons, Gg

Yakıt ısıl değer = yıl boyunca gerçekleştirilen yakıt ısıl değerlerinin ortalaması

Yıllık ısıl değer = ∑ (HHV)i x (Fuel)i

∑(Fuel)i

Örnek: Linyit kömür santralleri EFÜÖ

N. Vardar and Z. Yumurtacı, Emissions estimation for lignite-fired power plants in Turkey, Energy Policy, 38, 1, 2010, 243-252.

Tier 3 Teknoloji özel EF

CO2-dışı SG emisyonları (CH4, N2O) için teknoloji özelinde EF gereklidir.

Teknoloji özel EF’ler, kontrol teknoloji bulunup bulunmaması ile ilgili bir bilgi içermemektedir. Kontrol teknolojilerinin yaygın olduğu sektörler veya fabrikalarda gözlenecek olan emisyonlardaki tekil farklılıklar, sonuç değerlendirmesinde hesaba katılmalıdır.

Tier 3 Tesis bazında detaylı hesaplama yöntemi

Tesis’e ait bilinmesi gereken veriler

• Yanma koşulları

• Yanma teknolojisinin büyüklüğü ve tipi

• Bakım

• İşletme koşulları

• Emisyon kontrol teknolojisi

• Yakıt karakterizasyonu

Kömür madenleri SG emisyon hesaplama yöntemleri

Yeraltı madenciliği• Tier 1: Emisyon faktörü IPCC ortalama değeri

• EF: (10-25 m3/ ton)

• Tier 2: Ülke’ye özel hesaplanmış emisyon • faktörü

• Conversion faktörü: 0.67 Gg/106 m3

• Tier 3: Tesis bazında hesaplanmış emisyon

Yeraltı madenciliğinde derinliğe bağlı metan gazı değişimi

Endüstriyel ProseslerTotal Industrial Processes

A. Mineral Products

1. Cement Production

2. Lime Production

3. Limestone and Dolomite Use

4. Soda Ash Production and Use

5. Asphalt Roofing

6. Road Paving with Asphalt

7. Other (as specified in table 2(I).A-G)

Glass Production

B. Chemical Industry

1. Ammonia Production

2. Nitric Acid Production

3. Adipic Acid Production

4. Carbide Production


Carbon Black

Ethylene

Dichloroethylene

Styrene

Methanol

Other non-specified

C. Metal Production

1. Iron and Steel Production

2. Ferroalloys Production

3. Aluminium Production

4. SF6 Used in Aluminium and Magnesium

Foundries


D. Other Production

1. Pulp and Paper

2. Food and Drink(2)

E. Production of Halocarbons and SF6

1. By-product Emissions

Production of HCFC-22

Other

2. Fugitive Emissions

3. Other (as specified in table 2(II))

F. Consumption of Halocarbons and SF6

1. Refrigeration and Air Conditioning Equipment

2. Foam Blowing

3. Fire Extinguishers

4. Aerosols/ Metered Dose Inhalers

5. Solvents

6. Other applications using ODS(3) substitutes

7. Semiconductor Manufacture

8. Electrical Equipment

9. Other (as specified in table 2(II)

Car Tyres

laboratories

Leather and Metal

Medical Applications

G. Other (as specified in tables 2(I).A-G and 2(II))

Petroleum Industry

2 Endüstriyel prosesler2 A Mineral Ürünler

2 A 1 Çimento Üretimi

T1 TÇMBTürlerine göre yıllık çimento üretim miktarı, klinker yüzdesi, ithal ve ihraç edilen klinker miktarı, çimento türüne göre belirlenmiş EF

Ek veriye gerek yoktur.

TÇMB, TUİK,ÇİMENTOÜRETİCİLERİ BİRLLİĞİ,ETKB (EİE)

T2 √ TÇMB

Türlerine göre yıllık çimento üretim miktarı, klinker üretim miktarı, klinkerin CaO içeriği, CKD düzeltmesi, klinker üretim miktarına göre belirlenmiş EF

Ek veriye gerek yoktur.

T3 EKSİK

Tesis bazında kullanılan karbonat verisi (kimyasal kompozisyonu ve erişilen kalsinasyon miktarı) ve emisyon verisi ile üretilmiş tesise özel EF

Tesis bazında emisyon verisi, kullanılan CaO'ın kimyasal kompozisyonu, miktarı

2 A 2 Kireç Üretimi

T1 √

Kireç Üreticileri Birliği (KÜB)

Kireç türleri üretim miktarı, default EF kireç üretim miktarları KÜB, TUİK

T2 KÜBfarklı türdeki kireç üretim miktarları ve türe bağlı EF

üretimi yapılan farklı türdeki kireçlerin miktarı

KÜB, TUİK

T3 EKSİK


Tesis bazında emisyon verisi, kullanılan CaO'ın kimyasal kompozisyonu, miktarı

KÜB, TUİK

2 A 3 Cam Üretimi

T1 TUIK yıllık cam üretim miktarı, IPCC EFCam sektöründe yıllık üretim miktarı TUIK

T2√ TÜİKFarklı türdeki cam üretim proseslerine göre yıllık sıcak cam eriği miktarı, cam türlerine göre belirlenmiş EF

Farklı türdeki prosesler için sıcak cam eriği miktarı, proses bazlı belirlenmiş EF TUIK

T3 EKSİK


cam fabrikalarındakullanılan karbonat miktarı TUIK

2 A 4 Diğer (Kireçtaşı (CaCO3) ve Dolomit (CaCO3.MgCO3) kullanan diğer sektörler seramik, tuğla, fayans, vd.,; soda ash kullanan kimya sektörü, deterjan vb.; MgO üretimi )

T1 EKSİKHer bir üretim sektörü için kullanılan karbonat miktarı, IPCC EF

Bu grupda yer alan endüstri gruplarının aktivite verileri toplanmalı. TUIK

T2 EKSİKHer bir üretim sektörü için kullanılan karbonat miktarı, ülkeye özgü EF TUIK

T3 EKSİK

Tesis bazında kullanılan karbonat verisi (kimyasal kompozisyonu ve erişilen kalsinasyon miktarı) ve emisyon verisi ile üretilmiş tesise özel EF TUIK

2 Endüstriyel prosesler2 A Mineral Ürünler

2 B 1 Ammonyak Üretimi

T1 TÜİK

Amonyak üretim miktarı, birim amonyak üretimi için gerekli olan yakıt miktarı (GJ/ton), yakıtın karbon içeriği, karbon oksidasyon faktörü, geri kazanılan CO2 miktarı

gerçek üretim değerleri yerine kapasite * 0.8'de kullanılabilir. TUIK

T2 EKSİKKullanılan yakıt türüne ve miktarına göre üretilen amonyak miktarı, her yakıt türünün karbon içeriği, karbon oksidasyon faktörü, geri kazanılan CO2 miktarı TUIK

T3 EKSİK

Tesis bazında kullanılan yakıt türüne ve miktarına göre üretilen amonyak miktarı, her yakıt türünün karbon içeriği, karbon oksidasyon faktörü, geri kazanılan CO2 miktarı TUIK

2 B 2 NitrikAsit Üretimi

T1 EKSİK Nitrik asit üretimi, IPCC EFN20 TUIK

T2 EKSİK

Teknoloji türüne göre nitrik asit üretimi, her teknoloji için belirlenmiş olan EFN20, kontrol teknolojisi azaltım faktörü, teknoloji türüne göre azaltım ekipmanı kullanım oranı TUIK

T3 EKSİKTesis bazında, teknoloji türüne göre nitrik asit üretimi, emisyon ölçümü ile belirlenmiş olan EFN20 TUIK

2 Endüstriyel prosesler2 B Kimya endüstrisi

2 B 3 Adipic Asit Üretimi T1 EKSİKAdipic asit üretim miktarı, IPCC EF

Adipic asit üretim miktarı TUIK

2 B 4 Caprolactam, Glyoxal ve Glyoxylic Asit Üretimi

T1 EKSİK

Caprolactam, Glyoxal ve Glyoxylic Asit Üretim miktarları, her biri için belirlenen EF üretim miktarı TUIK

2 B 5 Carbide Üretimi T1 CCarbide üretim miktarı, IPCC EF

karpit üretim miktarı TUIK

2 B 6 Titanyum Dioksit Üretimi T1 EKSİKtitanyum dioksit üretim miktarı, IPCC EF

titanyum dioksit üretim miktarı TUIK

2 B 7 Soda ash üretimi T1 TÜİKDoğal soda ash üretim miktarı, IPCC EF

doğal soda ash üretim miktarı TUIK

2 B 8 Petrokimya ve siyah karbon üretimi (methanol, ethylene ve propylene, ethylene dichloride, ethylene oxide, acrylonitrile, ve siyah karbon)

T1TÜİK

herbir tür petrokimyasal madde üretim miktarı, o madde için belirlenen EF

petrokimyasal üretim türü ve miktarı TUIK

2 B 9 Florokimyasal üretimi T1 NAüretim miktarı, IPCC EF

Türkiye'de üretim var mı? TUIK

2 Endüstriyel prosesler2 B Kimya endüstrisi

2 C 1 Demir Çelik Endüstrisi

T1 EKSİK, TUİK ?

EAO ve BOF teknolojileri ile üretilen çelik miktarı, teknoloji bazlı belirlenen EF, çeliğe dönüştürülmeyen pig demir miktarı, IPCC EFPD, sinter ve pelet üretim miktarı, IPCC EFSP

Çelik, pig demir, sinter ve pellet üretim miktarları TUIK

T2 EKSİK TUİK ?

EAO ve BOF teknolojileri ile üretilen çelik miktarı, ülkeye özel teknoloji bazlı belirlenen EF, çeliğe dönüştürülmeyen pig demir miktarı, ülkeye özel EFPD, sinter ve pelet üretim miktarı, ülkeye özel EFSP

Çelik, pig demir, sinter ve pellet üretim miktarları, ülkeye özel EF

TUIK2 C 2 Ferroallay üretimi

T1 EKSİK TUİK ?ferroalloy türüne göre üretim miktarı, IPCC EF

Ferroalloy üretim miktarı TUIK

2 C 3 Aluminyum üretimi

T1 CFarklı üretim teknolojileri ile üretilen aluminyum miktarı, teknolojiye özel belirlenmiş EF

Aluminyum üretim tesisleri, proses bazlı üretim miktarı TUIK

2 C 4 Magnezyum üretimi

T1 EKSİK TUİK ?magnezyum üretim miktarı, IPCC EF

Magnezyum üretim miktarı TUIK

2 C 5 Kurşun üretimi

T1 EKSİK TUİK ?kurşun üretim miktarı, IPCC EF

Kurşun üretim miktarı TUIK

2 C 6 Çinko üretimi T1 EKSİK TUİK ?çinko üretim miktarı, IPCC EF

Çinko üretim miktarı TUIK

2 Endüstriyel prosesler2 C Metal Endüstrisi

2 D 1 Madeni Sıvı Yağ Kullanımı T1 EKSİKmadeni sıvı yağ ve gres yağı tüketimi, EMEP/CORINAIR EF

Madeni sıvı yağ ve gres yağı tüketimi miktarı

TUIK

2 D 2 Parafin mum Kullanımı T1 EKSİKparafin mum tüketimi, EMEP/CORINAIR EF

parafin mum tüketim miktarı TUIK

2 D 3 Solvent kullanımı (boya uygulaması, kuru temizleme ve elektronik sanayi, PVC, polyester, foam, boya üretimi, mürekkep, yapıştırıcı, tekstil, matbaa, yağ ekstresi, ağaç koruma, yapıştırıcı kullanım v.d)

T1 EKSİKSolvent tüketim verileri, EMEP/CORINAIR EF

boya uygulaması, kuru temizleme ve elektronik sanayi, PVC üretimi, boya üretimi, matbaa'da tüketilen solvent miktarı tespit edilmelidir

TUIK2 D 4 Diğer T1 EKSİK

2 D 4 i Asfalt Üretimi ve kullanımı

T1 EKSİK

Asfalt üretim ve tüketim miktarları, IPCC EF eksik, EMEP/CORINAIR EF

Asfalt üretim ve kullanımına yönelik veri

ASMÜD,KARAYOLU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

2 Endüstriyel prosesler2 D Yakıt ve Solvent Kullanımı ile elde

edilen enerji-dışı ürünler

2 E Elektronik Endüstrisi Emisyonları (yari iletken, TFT-PFD panel, fotovoltik üretimi)

T1 -Üretici yok.

2 F

Flo

rlu

Bile

şikl

erin

Ku

llan

ımı E

mis

yon

ları

2 F Florlu Bileşiklerin kullanımı T1TUİK, ÇOB

HFC, PFC, SF6 ithalat rakamları, yıl içinde tüketilen ve depolanan kısım ile ilgili kabül

Yıllık ihraç edilen HCF ve PFC miktarı kayıtları var, satış kayıtları eksik, metodoloji eksik.... ÇOB

2 F 1 Solvent Kullanımı (Aerosol olmayan) Metal, elektronik temizleme için kullanılan HFC'ler

T1aÇOB, TUİK

Türlerine ve içeriklerine göre ülke içinde HFC/PFC içeren solvent satış miktarı, EF

Yıllık ihraç edilen HCF ve PFC miktarı kayıtları var, ne kadarının solvent olduğu bilgisi eksik, satış kayıtları eksik ÇOB, TUİK

2 F 2 Propelant ve aerosol solventlerin kullanımı (Ölçülü doz inhaler, kişisel bakım ürünleri, ev temizliği ürünleri, endüstriyel ürünler, araç bakım ürünleri v.b.)

T1a EKSİK

İçinde HFC/PFC bulunan aerosol solventlerin yıllık satış rakamları, EF (ürün içeriği ve yıllık kullanım oranı). Her bir ürün için ayrı hesap yapılmalıdır.

Veri yok

2 F 3 Köpük yapımında kullanılan florlu bileşikler

T1a EksikAçık ve kapalı hücre üretim tekniğiyle köpük üretiminde kullanılan HFC ve PFC miktarı

Türkiye'de poliüretan köpük üreten firmalarda üretim teknolojileri ve yıllık üretim miktarı bilgisi temin edilmelidir

2 F 4 Yangın söndürücüler T1a EKSIK

Yıllık satılan HFC ve PFC içeren yangın söndürücü miktarı, yeni dolum yapılan yangın söndürücü miktarı ile hurdaya ayrılmış yangın söndürücülerin miktarı

yangın söndürücü satış rakamları, dolum ve hurda kayıtları eksik

2 F 5 Buzdolabı ve klimalar T1a EKSİK

Kapasitelerine göre yıllık yerli buzdolabı ve klima üretim verileri, yıllık ithal ve ihraç edilen buzdolabı ve klima miktarı

veri temin edilebilir

2 F 6 Diğer ürünler ve kullanımı T1a EKSİKSF6 ve PFC içeren diğer ürünlerin yıllık satış rakamları,

SF6 ithalat rakamları kısmen var, kullanımı ile ilgili veri yok

2 Endüstriyel prosesler2 E Elektronik Endüstrisi – 2 F Florlu bileşikler

Örnek- Nitrik asit Üretimi (2.B.2)

Refinement of methods• Tier 1, herhangi bir kontrol teknolojisi göz önüne

alınmaz. Emisyonlar = Default EF x Nitrik asit üretimi

• Tier 2, üretim verisi x default EF, EF seçiminde kontrol teknoloji mevcudiyeti ve türü dikkate alınır (2000 IPCC Guidelines/1996 IPCC Guidelines)

• Tier 3, doğrudan emisyon ölçümü, sürekli emisyon ölçüm sonuçları kullanılarak SG emisyonu hesaplanır

4 Tarım, orman ve arazi kullanımı

4 A Enterik Fermantasyon

T1 √ TÜİKTürlerine göre çiftlik hayvanları sayısı, süt inekleri sayısı, süt üretim miktarı, IPCC EF

Ek veriye gerek yoktur. TUIK

T2 EKSİK

Türlerine göre çiftlik hayvanlarının alt gruplarının (erişkin, genç) envanteri, her alt grupda yer alan hayvanların yem tüketimleri (kg/gün veya MJ/gün), metan dönüşüm faktörü, ülkeye özel EF

Alt tür populasyonuna göre belirlenmesi gereken veriler: ağırlık, iş , ülkeye özel EF verisi

Tarım Bakanlığı

4 B Gübre Üretimi

T1 √ TÜİKTürlerine göre çiftlik hayvanları sayısı, süt inekleri sayısı, süt üretim miktarı, IPCC EF


T2 EKSİKTürlerine göre çiftlik hayvanı populasyonu, ülkedeki gübre yönetimi sistemine göre belirlenmiş EF

Gübre yönetimi sistemini tespit etmeye yönelik veri toplanmalıdır: dışkı VS analizi ile hazmedilmemiş yem miktarı ve hayvan türü ve beslenme rejimine göre değişen metan üretme kapasitesi (Bo) değerleri, farklı gübre yönetim sistemleri ve yıllık ortalama sıcaklığa bağlı belirlenecek metan dönüşüm faktörü;

TARIMBAKANLIĞI

T1 √ EKSİK

Türlerine göre çiftlik hayvanları sayısı, her tür hayvanın yıllık kg hayvan başına ortalama idrar N içeriği, ülkedeki gübre yönetimi sistemi kategorilerinde, toplam azot fraksiyonu, gübre içinde buharlaşan NH3 ve NOx yüzdesi, IPCC EF

hayvan türüne göre gübre yönetim şekli bilgisi eklenmeli

TUİK

T2 EKSİK

Türlerine göre çiftlik hayvanları sayısı, her tür hayvanın yıllık kg hayvan başına ortalama idrar N içeriği, ülkedeki gübre yönetimi sistemi kategorilerinde, toplam azot fraksiyonu, gübre içinde buharlaşan NH3 ve NOx yüzdesi, ülkeye özel EF

hayvan türüne göre gübre yönetim şekli bilgisi eklenmeli TARIM

BAKANLIĞI

4 Tarım, orman ve arazi kullanımı

4 A Enterik Fermantasyon

T1 √ TurkStatTürlerine göre çiftlik hayvanları sayısı, süt inekleri sayısı, süt üretim miktarı, IPCC EF


T2 EKSİK

Türlerine göre çiftlik hayvanlarının alt gruplarının (erişkin, genç) envanteri, her alt grupda yer alan hayvanların yem tüketimleri (kg/gün veya MJ/gün), metan dönüşüm faktörü, ülkeye özel EF

Alt tür populasyonuna göre belirlenmesi gereken veriler: ağırlık, iş , ülkeye özel EF verisi

Tarım Bakanlığı

4 B Gübre Üretimi

T1 √ TurkStatTürlerine göre çiftlik hayvanları sayısı, süt inekleri sayısı, süt üretim miktarı, IPCC EF


T2 EKSİKTürlerine göre çiftlik hayvanı populasyonu, ülkedeki gübre yönetimi sistemine göre belirlenmiş EF

Gübre yönetimi sistemini tespit etmeye yönelik veri toplanmalıdır: dışkı VS analizi ile hazmedilmemiş yem miktarı ve hayvan türü ve beslenme rejimine göre değişen metan üretme kapasitesi (Bo) değerleri, farklı gübre yönetim sistemleri ve yıllık ortalama sıcaklığa bağlı belirlenecek metan dönüşüm faktörü;

T1 √ EKSİK

Türlerine göre çiftlik hayvanları sayısı, her tür hayvanın yıllık kg hayvan başına ortalama idrar N içeriği, ülkedeki gübre yönetimi sistemi kategorilerinde, toplam azot fraksiyonu, gübre içinde buharlaşan NH3 ve NOx yüzdesi, IPCC EF


TUİK

T2 EKSİK

Türlerine göre çiftlik hayvanları sayısı, her tür hayvanın yıllık kg hayvan başına ortalama idrar N içeriği, ülkedeki gübre yönetimi sistemi kategorilerinde, toplam azot fraksiyonu, gübre içinde buharlaşan NH3 ve NOx yüzdesi, ülkeye özel EF


TUİK

4 Tarım, orman ve arazi kullanımı4 D Tarım toprakları

1.

Do

ğru

dan

to

pra

k em

isyo

nla

rı

a Sentetik gübreler

T1 √ TUİK Sentetik N kullanım miktarı (kg/yıl), IPCC 06 EF yıllık tüketilen sentetik N gübresi miktarı TUİK

T2/T3EKSİK Sentetik N kullanım miktarı (kg/yıl), ülkeye özel EF

ülkeye ve alt bölgelere bağlı N2O emisyon faktörü belirlenmeli

TARIMBAKANLIĞI

b organik gübre uygulaması

T1 √ TUİKToprağa uygulanan hayvan gübresi miktarı + toprağa verilen evsel atıksu miktarı + compost uygulama miktarı, IPCC EF

Üretilen yıllık toplam hayvan gübresi miktarı, gübrenin yem, yakıt ve inşaat amacıyla kullanılan kısmı; toprağa verilen atıksu miktarı; compost gübre uygulama miktarı

TUİK

T2/T3

EKSİK

Bölgesel bazda toprağa uygulanan hayvan gübresi miktarı + toprağa verilen evsel atıksu miktarı + compost uygulama miktarı, ülkeye özel EF

ülkeye ve alt bölgelere bağlı Üretilen yıllık toplam hayvan gübresi miktarı, gübrenin yem, yakıt ve inşaat amacıyla kullanılan kısmı; toprağa verilen atıksu miktarı; compost gübre uygulama miktarına bağlı N2O emisyon faktörü belirlenmeli

TARIMBAKANLIĞI

c N fikse eden bitkiler, bitki artıkları

T1 √ TUİK

Farklı bitki türleri için yıllık birim alan başına hasat miktarları, bitki türlerinin ekili alan büyüklükleri, bitki türüne bağlı yakılan alan büyüklüğü, IPCC Tablo 11.2'den bitki türüne bağlı toprak üstünde ve altında kalan bitki kalıntısının hasat miktarına oranı, ve toprak üstünde/altındaki bitki kalıntısının N içeriği

Farklı bitki türleri için yıllık birim alan başına hasat miktarları, bitki türlerinin ekili alan büyüklükleri, bitki türüne bağlı yakılan alan büyüklüğü

TUİK

T2 EKSİK

Farklı bitki türleri için yıllık birim alan başına hasat miktarları, bitki türlerinin ekili alan büyüklükleri, bitki türüne bağlı yakılan alan büyüklüğü, ülkeye özel bitki türüne bağlı toprak üstünde ve altında kalan bitki kalıntısının hasat miktarına oranı, ve toprak üstünde/altındaki bitki kalıntısının N içeriği

ülkeye özel bitki türüne bağlı toprak üstünde ve altında kalan bitki kalıntısının hasat miktarına oranı, ve toprak üstünde/altındaki bitki kalıntısının N içeriği belirlenmelidir

TARIMBAKANLIĞI,TÜİK

e histosol topraklarda bitki yetiştirme

T1Geçerli değil

BİLGİ GELECEK TARIMBAK. TUİK

2. Mera, otlak, çayır gübre

T1 EKSİKTürlerine göre canlı hayvan populasyonu, hayvan türlerine göre yıllık ortalama N katkısı, hayvanların mera, otlak ve çayırlarda dışkılama oranı

Hayvanların mera, otlak ve çayırlarda dışkılama oranı tespit edilmeli (Tablo 4.Ds2 doldurulmaı)

TUİK

T2/T3 EKSİKülkeye özgü emisyon faktörleri ile hesaplanmış olan hayvan türlerine göre yıllık ortalama N katkısı, hayvanların türlerine göre mera, otlak ve çayırlarda dışkılama oranı

ülkeye özgü emisyon faktörleri tespit edilmeli

TUİK, TARIMBAKANLIĞI

3.

Do

layl

ı em

isyo

nla

r

a atmosferik çökelme

T1 EKSİK

tüketilen sentetik N gübresi miktarı (kg/yıl), sentetik gübrenin NH3 ve NOx olarak atmosfere çıkan kısmı, toprağa eklenen organik azot (hayvan gübresi, kompost, atık çamur ve diğer) miktarı, mera, otlaklara çayırlara hayvanların dışkılama oranı, toprak veya yüzey sularına atmosferik azot çökelmesi sonucu oluşan N2O emisyonları EF (Tablo 11.3)

TUİK

T2/T3 EKSİK

ülkeye özgü emisyon faktörleri ile hesaplanmış olan hayvan türlerine göre yıllık ortalama N katkısı, hayvanların türlerine göre mera, otlak ve çayırlarda dışkılama oranı ile hesaplanması

TUİK,TARIMBAKANLIĞI

b sızıntı/yüzey akışı ile azot kaybı

T1 EKSİK

sızıtı/yüzey akışı olan bölgelerde (tüketilen sentetik N gübresi miktarı (kg/yıl), toprağa eklenen organik azot (hayvan gübresi, kompost, atık çamur ve diğer) miktarı; mera, otlaklara çayırlara hayvanların dışkılama oranı; toprak altı ve üstü bitki artıklarının azot içeriği; arazi kullanım değişimi ile toprağın C içeriğinin kaybı ile oluşan N minerilizasyonu; topraktan sızıntı/yüzey akışı ile N kaybı oranı (Tablo 11.3); azot'un sızıntı/yüzey suları ile kaybı sonucu oluşan N2O emisyonları EF (Tablo 11.3)

TUİK

T2/T3 EKSİK

bölgesel bazda belirlenmiş olan ülkeye özgü emisyon faktörleri ile hesaplanmış olan hayvan türlerine göre yıllık ortalama N katkısı, hayvanların türlerine göre mera, otlak ve çayırlarda dışkılama oranı ile hesaplanması; modelleme geliştirilmesi ile detaylı hesaplama yapılabilmesi (T3)


4 Tarım, orman ve arazi kullanımı4 D Tarım toprakları

4 D Tarım toprakları

4. Diğer

a Toprağa kireç eklenmesi sonucu oluşan CO2

T1 NAyıllık toprağa ilave edilen kireç miktarı, IPCC EF (kireç için 0.12, dolamit için 0.13)

uygulanıyor mu?

TUİK

b Üre gübrelemesinden oluşan CO2

T1 EKSİKtarımsal amaçlı yıllık tüketilen üre gübresi, IPCC EF (0.20)

tarımsal amaçlı kullanılan üre gübresi miktarı tespit edilmeli

TUİK

T2/T3

EKSİKtarımsal amaçlı yıllık tüketilen üre gübresi, ülkeye özel EF; detaylı aktivite verisi ile bölgesel EF

bölgesel bazda üre gübre tüketim miktarı belirlenmeli, ülkeye ve bölgelere bağlı EF belirlenmeli


4 E Savanların kontrollü yanması T1 NA Tanımsız....

4 F Tarlada tarımsal artıkların yanması T1 √ TUİK

Yaygın olarak arazide yakılan bitki türleri için: yıllık üretim miktarı, toprakda kalan kısmın oranı, kuru madde oranı, arazide yakılma oranı, oksitlenme oranı, kuru madde içindeki karbon oranı, emisyon faktörleri (IPCC, 1996, Tablo 4.16)

TÜİK, TARIM BAKANLIĞI?

4 Tarım, orman ve arazi kullanımı4 D Tarım toprakları – 4 E Savanların kontrollü yakılması – 4 F

tarlada tarımsal atıkların yanması

Tier 2 metot: Enterik fermantasyon

• Hayvan türleri için:

EFi= Gei . Ymi .365 /55.65

• i , aktivite adı (süt ineği v.b.) • EFi hayvan başına yıllık kg CH4 üretim miktarı (kg

CH4/head/yıl), • GEi ; hayvanın günlük enerji alımı “gross energy

intake (MJ/head/day)” ve • Ym, metan dönüşüm faktörü

• GE belirlemek için; • NEmis the net energy required for animal maintenance,

MJ/day • NE ais the net energy for animal activity, MJ/day • NE lis the net energy for lactation, MJ/day • NE pis the net energy required for pregnancy, MJ/day • NE gis the net energy for growth, MJ/day • DE is the digestible energy expressed as a percentage of

gross energy • ΝΕma/DE is the ratio of net energy available in a diet for

maintenance to digestible energy consumed • ΝΕga/DE is the similar ratio for growth.

Tier 2 ile Enterik fermentasyon hesaplama

5 Arazi kullanımı, arazi kullanımında değişim 5 A- Orman arazisi

1. O

rman

ara

zisi

ola

rak

kala

n o

rman

ara

zisi

T1 OGM

ulusal arazi kullanım envanteri ile belirlenen iklim tipine, orman türüne bağlı orman alanı miktarı (ha), yıllık biyokütle artışı ve odun kesimi, yangın, böcekler vs. nedeniyle biyokütle azalışı miktarı için Tablo 4.9, 4.10, 4.12'den EF kullanılarak karbon stok değişimi hesaplanmalıdır

Ek veriye gerek yoktur. OGM

T2 √ OGMulusal arazi kullanım envanteri ile belirlenen iklim tipine, orman türüne bağlı orman alanı miktarı (ha), ülke için belirlenmiş yıllık biyokütle artışı ve azalışı miktarı EF

ÖLÜ ÖRTÜ VE TOPRAKTAKİ KARBON MİKTARI EKSİK

OGM

T3 OGMbiyomas karbon stok değişimini tespit etmeye yönelik proses tabanlı model geliştirilerek orman karbon yutak hesabı gerçekleştirilmesi

iklim, toprak ve bitki türlerini içerecek şekilde arazi kullanımı ve değişimini gösterecek detaylı ulusal orman envanteri oluşturulmalı, geliştirilecek model metodolojisi detayları ile açıklanmalıdır. Model ile orman ağaç türlerine, iklim bölgelerine bağlı olarak biyomassdeki karbon stok değişimini hesaplayabilmelidir.

OGM

2. S

on

rad

an o

rman

ara

zisi

ne

dö

nü

şen

al

anla

r

T1 OGM

ulusal arazi kullanım envanteri ile 20 yıl öncesine kadar orman arazisine dönüştürülmüş alan bilgisi, iklim tipi, orman türüne bağlı orman alanı miktarı (ha), yıllık biyokütle artışı veya odun kesimi, yangın, böcekler vs. nedeniyle biyokütle azalışı miktarı için belirlenmiş EF leri kullanarak biyokütlede biriken CO2 hesaplaması OGM

T2 √ OGM

ulusal arazi kullanım envanteri ile 20 yıl öncesine kadar orman arazisine dönüştürülmüş alan bilgisi, iklim tipi, orman türüne bağlı orman alanı miktarı (ha), yıllık biyokütle artışı veya odun kesimi, yangın, böcekler vs. nedeniyle biyokütle azalışı miktarı için ülke için belirlenmiş EF leri kullanarak biyokütlede biriken CO2 hesaplaması

OGM

T3 OGM

ulusal arazi kullanım envanteri ile 20 yıl öncesine kadar orman arazisine dönüştürülmüş alan bilgisi, iklim tipi, orman türüne bağlı orman alanı miktarı (ha), yıllık biyokütle artışı veya odun kesimi, yangın, böcekler vs. nedeniyle biyokütle azalışı miktarı için ölçülmüş EF leri kullanarak biyokütlede biriken CO2 hesaplaması OGM

1 e

kili

alan

ola

rak

kala

n a

lan

lar

T1 OGM

ulusal arazi kullanım envanteri içinde ekili alan olarak tanımlanmış alanda yıllık bitki biyokütlesi içideki karbon değişimini tespit etmek için yıllık kazanılan karbon miktarı ile kaybedilen karbon miktarı belirlenir, bitki türleri için iklim koşullarına bağlı karbon birikim hızı defult değerlerden alınır

ülke genelinde yıllık olarak odunsu bitki alt türlerinin kapladıkları alanı belirlemek, her alt kategori için yıllık ortalama karbon stok birikimi değerini tespit edip, hasat, kesim vb. Kayıplar nedeiyle yıllık karbon stoğunda gözlenen kayıplar belirlenmelidir. Her alt grup için yıllık karbon stok değişimi belirlendikten sonra tüm değerler toplanıp ekili alanlardaki karbon stok değişimi tespit edilir.

OGM

T2 OGMiklim bölgelerinde yetişen başlıca bitki türleri için ülkeye-özel karbon birikim hızı ve stok kayıpları tespit edilir

T1 için yapılan hesaplamaları ülkeye özel karbon stok değişim değerleri kullanılarak yapılır.

OGM

T3 OGM

iklim, bitki türü ve işletme rejimine göre oluşturulmuş zaman ve/veya proses modelleri ile istatistiksel karbon stok örneklemesi içeren envanter sistemleri kullanılarak karbon stok değişimini belirlendiği sistemler kullanılarak hesaplama yapılır

OGM

2 s

on

rad

an e

kili

alan

a d

ön

üşe

n a

razi

ler

T1 OGM

ulusal arazi kullanım envanteri ile ekili araziye dönüştürülmüş alan bilgisi, iklim tipi, bitki türüne bağlı ekili alan miktarı (ha), yıllık biyokütle artışı veya odun kesimi, yangın, böcekler vs. nedeniyle biyokütle azalışı miktarı için belirlenmiş EF leri kullanarak biyokütlede biriken CO2 hesaplaması

sonradan ekili alana dönüştürülen alan bilgisi, toprak, özellikleri, ekili bitki türleri, iklim tipi verileri gereklidir

OGM

T2 OGM

ulusal arazi kullanım envanteri ile incelenen yıl içinde ekili arazisye dönüştürülmüş alan bilgisi, iklim tipi, ekili bitki türüne bağlı ekili alanı miktarı (ha), yıllık biyokütle artışı veya odun kesimi, yangın, böcekler vs. nedeniyle biyokütle azalışı miktarı için ülke için belirlenmiş EF leri kullanarak biyokütlede biriken CO2 hesaplaması

sonradan ekili alana dönüştürülen alan bilgisi, toprak, özellikleri, ekili bitki türleri, iklim tipi verileri gereklidir, bitki türlerinin karbon biriktirme miktarlarının ülkeyitemsil etmesi gereklidir.

OGM

T3 OGMülkeye özel emisyon faktörleri ile geliştirilen emisyon envanter modeli ile hesaplamaların yapılması

ölçüm, örnekleme ve emisyon envanterleri ile hesaplamaların yapılması gereklidir OGM

5 Arazi kullanımı, arazi kullanımında değişim- 5 B Ekili arazi

1 O

tlak

ola

rak

kala

n a

lan

lar

T1 OGM

ulusal arazi kullanım envanteri içinde otlak alanı olarak tanımlanmış alanda yıllık bitki biyokütlesi içideki karbon değişimini tespit etmek için yıllık kazanılan karbon miktarı ile kaybedilen karbon miktarı belirlenir, bitki türleri için iklim koşullarına bağlı karbon birikim hızı defult değerlerden alınır

ülke genelinde yıllık olarak otlak alanlarının kapladıkları alanı belirlemek, iklim, toprak özelliği gibi her alt kategori için yıllık ortalama karbon stok birikimi değerini tespit edip, hasat, kesim vb. Kayıplar nedeiyle yıllık karbon stoğunda gözlenen kayıplar belirlenmelidir. Her alt grup için yıllık karbon stok değişimi belirlendikten sonra tüm değerler toplanıp ekili alanlardaki karbon stok değişimi tespit edilir.

OGM

T2 OGMFarklı iklim bölgelerinde bulunan otlaklarda ülkeye-özel yıllık karbon birikim hızı ve stok kayıpları tespit edilir

T1 için yapılan hesaplamaları ülkedeki otlak alanları için tespit edilmiş olan özel karbon stok değişim değerleri kullanılarak yapılır.

OGM

T3 OGM

iklim, toprak özelliği ve işletme rejimine göre oluşturulmuş zaman ve/veya proses modelleri ile istatistiksel karbon stok örneklemesi içeren envanter sistemleri kullanılarak karbon stok değişimini belirlendiği sistemler kullanılarak hesaplama yapılır

OGM

2 s

on

rad

an o

tlak

ala

nın

a d

ön

üşe

n

araz

iler

T1 OGM

ulusal arazi kullanım envanteri ile sonradan otlak alanına dönüştürülmüş alan bilgisi, iklim tipi, toprak türüne bağlı otlak alan miktarı (ha), yıllık biyokütle artışı veya yangın, böcekler vs. nedeniyle biyokütle azalışı miktarı için belirlenmiş EF leri kullanarak biyokütlede biriken CO2 hesaplaması

sonradan otlak alanına dönüştürülen alan bilgisi, toprak, özellikleri, toprak türü, ekili bitki türleri, iklim tipi verileri gereklidir

OGM

T2 OGM

ulusal arazi kullanım envanteri ile incelenen yıl içinde otlak alanına dönüştürülmüş alan bilgisi, iklim tipi, ekili bitki türüne bağlı ekili alanı miktarı (ha), yıllık biyokütle artışı veya kesim, yangın, böcekler vs. nedeniyle biyokütle azalışı miktarı için ülke için belirlenmiş EF leri kullanarak biyokütlede biriken CO2 hesaplaması

sonradan otlak alanına dönüştürülen alan bilgisi, toprak, özellikleri, ekili bitki türleri, iklim tipi verileri gereklidir, bitki türlerinin karbon biriktirme miktarlarının ülkeyitemsil etmesi gereklidir.

OGM


ölçüm, örnekleme ve emisyon envanterleri ile hesaplamaların yapılması gereklidir OGM

5 Arazi kullanımı, arazi kullanımında değişim- 5 C Otlak arazi

5 D Sulak Alan

1 Sulak alan olarak kalan alanlar

T1 OGM Metodoloji tanımlı değildir OGM

2 sonradan sulak alana dönüşen araziler

T1 OGM

ulusal arazi kullanım envanteri ile incelenen yıl içinde baraj, denizyolu ulaşımı v.b nedenlerle sonradan sulak alana dönüşen alan bilgisi, bölgenin iklim tipi, sulak alana dönüşmeden önceki arazi yaygın bitki türü ve biyokütle miktarı, sulak alana dönüşümden dolayı biyokütle azalışı miktarı için bölgedeki bitki türü için belirlenmiş EF leri kullanarak açığa çıkacak CO2 hesaplaması

OGM

5 E İskan Arazisi

1 İskan alanı olarak kalan alanlar

T1 OGMNet karbon dengesi olduğu kabul edilir.

OGM

2 sonradan iskan alanına dönüşen araziler

T1 OGM

ulusal arazi kullanım envanteri ile incelenen yıl içinde yerleşim yerine dönüştürülen alan bilgisi, bölgenin iklim tipi, yerleşim alanına dönüşmeden önceki arazi yaygın bitki türü ve biyokütle miktarı, yerleşim alanına dönüşümden dolayı biyokütle azalışı miktarı için bölgedeki bitki türü için belirlenmiş EF leri kullanarak açığa çıkacak CO2 hesaplaması

OGM

T2 OGM T1'deki hesalamaların ülkeye özel EF ile hesaplanması OGM


OGM

5 F Diğer araziler

1 Diğer alan olarak kalan alanlar

T1 OGMMetodoloji tanımlı değildir

OGM

2 sonradan diğer alana dönüşen araziler

T1 OGMkayalık, buzla, karla kaplı alanlarda yapılan değişim bu alanların hangi tip arazi kullanım şekline dönüştürüldüyse o metoda uygun hesaplama yapılır.

OGM

5 Arazi kullanımı, arazi kullanımında değişim- 5 D Sulak Alan – 5 E İskan

alanı – 5 F Diğer alanlar

6 Toplam Atık6 A Katı atık depolama

6 A 1 Arazide düzenli depolama

T1 √ TUİK

yıllık şehir nüfus verisi, kişi başı yıllık katı atık üretim hızı, her yıl düzenli depolama ünitesine gönderilen atık oranı, bozunabilir organik karbon fraksiyonu, deponi gazının hacimsel CH4 fraksiyonu

nüfusa bağlı katı atık miktarı, düzenli depolama tesislerinin işletme tarihleri, kapasiteleri, katı atık depolama alternatifleri

ÇOB, TUİK

T2 EKSİK

yıllık nüfus verisi, kişi başı yıllık katı atık üretim hızı, her yıl düzenli depolama ünitesine gönderilen atık oranı, metan üretim hızı, metan düzeltme faktörü, bozunabilir organik karbon fraksiyonu, deponi gazının hacimsel CH4 fraksiyonu, geri kazanılan CH4, oksidasyon faktörü

baz yıl belirlenerek, bu yıldan itibaren yıllık nüfus verisi tespit edilmeli, her yıl düzenli depolama tesisine gönderilen katı atık miktarının tespiti, düzenli depolama tesislerinde geri kazanılan metan gazı miktarı,

ÇOB, TUİK

T3 EKSİKT2 için kullanılan faktörlerin ülke için belirlenmiş olan değerlerden kullanılması

yıllık olarak depolama tesislerinin metan kazanım miktarları, kişi başı katı atık üretim hızı, yıllara bağlı katı atık kompozisyonu değişimi, atık içinde bozunabilir karbon oranı tespiti,

ÇOB, TUİK

6 A 2 Düzensiz depolama

a Derin (> 5 m)

T1 EKSİK

düzenli depolanmayan atıkların 5 m'den daha kalın yığınlar halinde ve/veya yüzeye yakın su tablası olan yüzeylerde toprak üstünde biriktirilenlerin oranı

düzensiz depolama alanlarının özellikleri belirlenmeli

ÇOB, TUİK

T2/T3 EKSİK5 m'den derin veya yüzeye yakın su tablası olan yerlerdeki düzensiz depolama tesislerinin metan üretim hızı

baz yıldan itibaren 5 m'den kalın yığınlar halinde düzensiz depolama tesislerinde biriktirilen atık miktarı,

ÇOB, TUİK

b Sığ (< 5 m)

T1 EKSİKdüzenli depolanmayan atıkların 5 m'den daha ince yığınlar halinde toprak üstünde biriktirilenlerin oranı

düzensiz depolama alanlarının özellikleri belirlenmeli ÇOB,

TUİK

T2/T3 EKSİK5 m'den sığ düzensiz depolama tesislerinin metan üretim hızı

baz yıldan itibaren 5 m'den ince yığınlar halinde düzensiz depolama tesislerinde biriktirilen atık miktarı, ÇOB,

TUİK

Kategorisiz

T1 TUİKdüzenli depolanmayan atıkların toprak üstünde biriktirilenlerin oranı

düzenli depolanmayan atıkların toprak üstünde biriktirilenlerin oranı

ÇOB, TUİK

T2/T3 EKSİKdüzensiz depolama tesislerinin metan üretim hızı

düzensiz depolama tesislerinin metan üretim hızı

ÇOB, TUİK

6 Toplam Atık6 A Katı atık depolama

6 B 1 Endüstriyel atıksu

T1 EKSİK

yıllara bağlı endüstriyel atıksulardan kaynaklanan toplam parçalanabilir organik karbon miktarı, her endüstri sektörü için maksimum metan üretme kapasitesine bağlı olarak oluşacak metan emisyonu

2000, 2004, 2008 yılları için TUİK sanayi atıksu envanteri mevcut, sanayi üretim rakamları, GSMH rakamları, nüfus artış oranı gibi göstergelerle 1990-2009 yıllarına genişletilmeli, sanayi türüne göre atıksulardaki COD içeriği tespit edilmeli, sanayi türüne ve atıksu arıtma teknolojisine bağlı olarak metan üretme hızı belirlenmeli,

ÇOB, TUİK

T2/T3 EKSİK

ülkedeki sanayi türleri için belirlenmiş verilerle yıllara bağlı endüstriyel atıksulardan kaynaklanan toplam parçalanabilir organik karbon miktarı, her endüstri sektörü için maksimum metan üretme kapasitesine bağlı olarak oluşacak metan emisyonu

2000, 2004, 2008 yılları için TUİK sanayi atıksu envanteri mevcut, sanayi üretim rakamları, GSMH rakamları, nüfus artış oranı gibi göstergelerle 1990-2009 yıllarına genişletilmeli, sanayi türüne göre atıksulardaki COD içeriği ölçüm ile tespit edilmeli, sanayi türüne ve atıksu arıtma teknolojisine bağlı olarak metan üretme hızı belirlenmeli,

ÇOB, TUİK

6 B 2 Evsel ve ticari atıksu

T1 TUİK

yıllara bağlı evsel atıksulardan kaynaklanan toplam parçalanabilir organik karbon miktarı, evsel atıksu COD içeriği ile maksimum metan üretme kapasitesine bağlı olarak oluşacak metan emisyonu; atıksu azot içeriğine bağlı N2O emisyonu

2001-2008 yılları için TUİK belediye evsel atıksu deşarj envanteri mevcut, nüfus artış oranı ile 1990-2009 yıllarına genişletilmeli, evsel atıksulardaki COD ve N içeriği tespit edilmeli, evsel atıksu arıtma teknolojisine bağlı olarak metan ve N2O üretme hızı belirlenmeli,

ÇOB, TUİK

T2/T3 EKSİK

ülkedeki evsel atıksu özelliklerine göre belirlenmiş verilerle, yıllara bağlı evsel atıksulardan kaynaklanan toplam parçalanabilir organik karbon miktarı, maksimum metan üretme kapasitesine bağlı olarak oluşacak metan emisyonu

2001-2008 yılları için TUİK belediye evsel atıksu deşarj envanteri mevcut, nüfus artış oranı ile 1990-2009 yıllarına genişletilmeli, evsel atıksulardaki COD ve N içeriği ölçümlerle tespit edilmeli, ülkeye özel evsel atıksu arıtma teknolojisine bağlı olarak metan ve N2O üretme hızı belirlenmeli,

ÇOB, TUİK

6 Toplam Atık6 B Atık su işleme

6 C Atık Yakma

T1 EKSİK

türlerine (atık çamur, tehlikeli atık, hastane atıkları, v.b) göre yakılan atık miktarı, atık kompozisyonu, her atık türü için atık kompozisyonu (kuru madde içeriği, karbon miktarı ve fosil karbon içeriği)

2005,2006,2008 yıllarında ülkedeki tek atık yakma tesisinde yakılan atık türleri ve miktarları bilgisi TUİK'de mevcuttur.

ÇOB, TUİK

T2/T3 EKSİK mevcut yakma tesisleri için türlerine (atık çamur, tehlikeli atık, hastane atıkları, v.b) göre yakılan atık miktarı, atık kompozisyonu, her atık türü için atık kompozisyonu (kuru madde içeriği, karbon miktarı ve fosil karbon içeriği)

tesis emisyon ölçümleri, veya ülkeye özel geliştirilmiş emisyon faktörleri kullanarak yakma tesilerinden kaynaklanan seragazı emisyonları tespit edilmeli

ÇOB, TUİK

6 Toplam Atık6 C Atık yakma

seragazi emİsyon envanterİ hesaplama yÖntemlerİ … · briket, petrol koku üretim bilgisi...

Documents