sức mạnh tình bạn - f.libvui.comf.libvui.com/dlsm11/sucmanhtinhban_70b7db040e.pdf · của...

SứcMạnhTìnhBạn

AlanLoyMcginnis

Chiasẽebook:http://downloadsachmienphi.com/Thamgiacộngđồngchiasẽsách:Fanpage:https://www.facebook.com/downloadsachfree

CộngđồngGoogle:http://bit.ly/downloadsach

TableofContentsLỜIGIỚITHIỆUMỞĐẦUCHƯƠNGI-5CÁCHTHỨCCỦNGCỐMỐIQUANHỆCHƯƠNGII-5CHỈDẪNĐỂNUÔIDƯỠNGSỰTHÂNMẬTCHƯƠNGIII-ĐỐIMẶTVỚICẢMXÚCTIÊUCỰCCHƯƠNGIV-CẢITHIỆNMỐIQUANHỆCHƯƠNGV-SỰCAMKẾTLỜIKẾT

LỜIGIỚITHIỆUThửtháchkhókhănvàquantrọngnhấtcủaconngườichínhlàsựtươngtáctrongmốiquan

hệgiữangườivớingười,mangtínhxãhộihếtsứcphứctạp.Vàkhichúngtathấtbạihaythànhcôngtrongmộtmốiquanhệnàođócũnglàlúctahọcđượcnhiềuđiềunhất,cũngnhưrútrađượcnhữngkinhnghiệmquýbáuchonhữngmốiquanhệvềsau.Trong“tổchứcxãhội”ấy,cóthểnóitìnhbạnchínhlànhântốtrungtâm,ảnhhưởngvôcùng

sâurộngđếntấtcảcácmốiquanhệkhácnhưbạnbè,vợchồng,concái,đồngnghiệp...Nếubiếtcưxửkhéoléotrongtìnhbạnthìchúngtacũngsẽbiếtcáchthuhútngườikhác,xâydựngnhómlàmviệchiệuquả,nuôidạyconcái,điềuhòaquanhệgiađìnhvàgắnbóvớingườibạnđờicủamình.Cóthểnóirằng,yếutốtìnhbạnchínhlàđạidiệntíchcựcnhấtchotìnhyêuthương,sựgắnbóvànhữngmốiquanhệcaođẹp.Nódạytacáchsốngbiếtyêuthương,hòađồngvàtựtin.Dùbạnsinhravớibấtkỳsựkhácbiệtnàovềvănhóa,phongtụctậpquán,trìnhđộpháttriển

củaquốcgiahayđịaphươngthìvẫncómộtđiềutồntạivĩnhhằng,kếtnốimọingười,đóchínhlàtìnhyêuthương.Dùbạnlàngườisốnghướngnội,vụngvềtrongcưxửhaymộtngườihướngngoạinăngđộng,dễgầnthìcũngđềumuốnyêuthươngvàcầnđượcyêuthương.Điềucốtyếulàchúngtaphảicómộttấmlòng,vàcanđảmvượtquagiớihạncủamọikhácbiệt.Bạnkhôngphảitìmkiếmhaycốgắngtạoranhữngkỳtíchđểcóthểthànhcôngcảtrong

côngviệcvàcácmốiquanhệ,hãynhìnvàotìnhbạncủamìnhđểtựquyếtđịnhđiềuđó.Bạncóbiếttạisaovấnđềthiếtlậpcácmốiquanhệtrongcuộcsốngđượccáctậpđoànkinh

tếlớnnhưIBM,MetropolitanLife,Robertson’sReady-Mix…đặcbiệtchútrọng?Khigặpgỡnhữngnhàquảntrịcủacáccôngtyđó,tôiđãhiểuranguyênnhânsâuxacủavấnđềnày.Họnóirằng,mộtcôngtymuốnpháttriểnvữngmạnhthìtrướctiênphảixâydựngđượcmộttổchứcvữngmạnh;đólàyếutốđầutiênvàcũnglàkhókhănnhất.Xãhộingàycàngđilên,mộtthếhệmớiđangdạychúngtanhiềuđiềuhơnvềtìnhbạn.Thế

hệtrẻhômnayđãbổsungmộtbiểuhiệntuyệtvờicủatìnhbạnvàovốntừvựngcủachúngta.Họđãkhámphárarằng:Khoảngthờigiantuyệtvờinhấttrongcuộcsốngđơngiảnlàkhiconngườitậnhưởngviệcđượcởbênnhau.Sứcmạnhtìnhbạnrađờivớimụcđíchgiúpbạncóđượcnhữnghiểubiếtthiếtthựcnhấtđể

sốnggầngũihơnvớinhữngngườimìnhyêuthương.Nócũngsẽđóngvaitròlàđònbẩy,làđộnglựckíchthíchtínhsángtạo,xâydựngcuộcsốngchúngtangàymộttốtđẹpvàtrọnvẹnhơn.

-LoyMcGinnis

MỞĐẦUGIÁTRỊCỦATÌNHBẠN

“Tìnhbạngiúpcuộcsốngthêmbềnvững.Yêuthươngvàđượcyêuthươnglàniềmhạnhphúclớnlaonhấtthếgiannày.”

-SydneySmithBạncóbaogiờtựhỏivìsaomộtsốngườilạicókhảnăngthuhútđượcngườikhác,cũngnhư

luônđượcbạnbèngưỡngmộvàyêumến?Họcóthểlànhữngngườigiàucó,vuivẻ,đượchưởngthụmộtnềngiáodụctiêntiến,nhưng

cũngcóthểlànhữngngườihếtsứcbìnhthường,thậmchíkhôngcógìnổitrội.Nhưngdùlàngườithếnào,vịtríxãhộirasaochăngnữa,chắcchắngiữahọluôncómộtđiểmtươngđồng,tồntạinhưmộtnhântốquantrọnggiúphọđượctôntrọng,ngưỡngmộvàcóthểnhanhchóngđạtđượcthànhcông.Đólàđiềumàtôigọilà“nhântốtìnhbạn”.Làmộtbácsĩtâmlýtrịliệu,tôiđãcóđiềukiệnmởthêmnhữngcánhcửakháctrongviệctìm

hiểunhữngmốiquanhệgắnkếtconngười.Tôiđãnóichuyệnvớihàngngànngườivềnhữngmốiquanhệthânthiếtnhấtcủahọ;thôngquaquátrìnhquansátcáchứngxửcủanhữngngườithànhcông,tôiđãrútrachomìnhmộtsốbíquyết.Vàmụcđíchcủaquyểnsáchnàylàchiasẻnhữngbíquyếtđóvớicácbạn.NhântốtìnhbạntrongcácmốiquanhệTrongmộtnghiêncứunhỏngaytạivănphònglàmviệccủamình,tôicùngcácđồngnghiệp

đãđúcrútđượcrằng,tìnhbạnchínhlàcănnguyênchotấtcảcáctìnhcảmkhác.Quađó,chúngtadễdàngnhậnthấynhữngaikhôngcómộtngườibạnthânthiếtnàothườngítcókhảnăngduytrìvàpháttriểnđượccácloạitìnhcảmkhácnhau.Trongcuộcsống,họthườngkhôngcảmthấyhạnhphúc,tỏralạnhnhạtvớicácthànhviêntronggiađình,vàgặpvấnđềtrongquanhệvớiđồngnghiệp,vớicấptrên.KhônglâusaukhiJackBennyquađời,GeorgeBurnsđãcócuộctrảlờiphỏngvấntrêntruyền

hìnhvềngườibạncủamình:“Jackvàtôiđãcómộttìnhbạntuyệtvờitronggần55nămqua.Trongngầnấynăm,Jackchưabaogiờbỏđikhitôihát,vàtôichưabaogiờvắngmặtmỗikhianhấychơiđàn.Chúngtôivuichơicùngnhau,làmviệccùngnhau,dùngbữacùngnhau.Tôinghĩrằngtrongsuốtthờigianấy,chúngtôiđãgắnbóvớinhautừngngày”.Cóthể,chúngtakhônghềbiếtgìvềhaiconngườinày,nhưngtavẫncóthểđoánđượcrằng

họđãcónhữngmốiquanhệbềnvữngkháctrongcuộcsốngdựatrêntìnhbạnấy.NhàxãhộihọcAndrewGreeleyđãnhậnxétrằng,yếutốcơbảntạonênmộtcuộcsốnghạnhphúcvàmộtcuộchônnhântốtđẹpđóchínhlàtìnhbạnvàtìnhdục.Vậycònmốiquanhệgiữachúngtavớichamẹ,concáivànhữngngườithânquencủamình

thìsao?HenryLuce-ngườiđứngđầutậpđoànTime-Lifenổitiếng-thườnghồitưởngvềthờiniênthiếucủamìnhvớimộtcảmxúckhótả.ÔnglàconmộtnhàtruyềngiáoởtỉnhSơnĐông,TrungQuốc.Vàonhữngbuổitối,ôngvàchathườngtảnbộtrênconđườngbênngoàikhunhà,vàhọđãnóichuyệnvớinhaunhưhaingườiđànông.Haichaconbànluậnsôinổivềnhữngvấnđềtrongviệcquảnlýtrườnghọc,nơichaônglàmviệc,hoặclấynhữngvấnđềtriếthọclàmđềtàichocuộcnóichuyện.“Chađãđốixửvớitôinhưmộtngườibạn”,Lucenói.Vàcólẽvìvậy,mốiquanhệnàyđãnângđỡvềmặttinhthầnchocảhaichaconôngtrongsuốtcuộcđời.Tạisaophụnữcónhiềubạnbèthânthiếthơncánhmàyrâu?Chúngtôicómộtkháchhàngmớilàmộtphụnữtrungniên.Côấytìmđếnvănphòngtôivới

mongmuốnlấylạiđượccảmxúcthăngbằngtrongcuộcsốngsaukhilyhôn.-Côcómốiquanhệthânthiếtvớiaikhông?

Cóaiđómàcôcóthểkểhếttấtcả,haytâmsựnhữngcảmxúccủamìnhchongườiđónghe?-Tôimởđầucâuchuyện.-Ồ,cóchứ.–Côvồnvãđáp.-Tôinghĩmìnhđãkhôngthểđứngvữngđượcđếnhômnaynếu

khôngcóbàấy.Thậtra,bàấylớnhơntôi26tuổi,nhưngchúngtôirấthợpnhauvàcóthểtâmsựmọichuyệnriêngtưvớinhau.Tôixembàấynhưtrikỷcủamình.Vậylàgiảiphápcủacôđãquárõ:Đếnkhinàovẫncònbạntâmtình,côsẽkhôngbaogiờlùi

bước.Côlàmộtphụnữmaymắn.Nhưngnếucánhmàyrâurơivàotrườnghợpấythìmọichuyệncólẽkhôngđượcnhưthế.

Tạisaovậy?Họkhôngcómộttìnhbạnnàođủthânthiếtđểsansẻmọichuyệnư?Trongxãhộihiệnđại,trừviệcbắttay,đànôngthườngkhôngmuốnchạmvàonhau,vàhiệntượngđóđượcgiảithíchnhưsau:“Hầuhếtpháinamđềukhôngthểhiệnnhữngcửchỉthânmậtdùhọlàbạnrấtthâncủanhau.

Nhữngemgáinhỏcóthểbướcđếntrườngtaytrongtay,ômlấynhau,khócvànói:‘Cậulàngườibạntốtnhấtcủamình.Mìnhcầncậu.Mìnhyêucậu’.Nhưngnhữngbétraithìkhôngbaogiờlàmvậy.”Vàdĩnhiên,hiệntượngnàysẽảnhhưởngđếnhànhvicủahọtrongcácmốiquanhệkhác.

Mộtsốnhàtâmlýhọc,thầnkinhhọcởMỹđãđượchỏilàcóbaonhiêuphầntrămnamgiớicóđượcnhữngngườibạnthậtsự.Câutrảlờiđưarathậtảmđạm,chỉkhoảng10%.RichardFarson,giáosưViệnNhânvăntâmlýhọcởSanFrancisconóirằng:“HàngtriệungườiđànôngMỹchưabaogiờdànhrađếnmộtphúttrongcuộcđờihọđểcùngngồichiasẻvớinhaunhữngcảmxúcthậtcủamình”.Bởivì,namgiớithườngítchịuchấpnhậnsựcởimởvàthắmthiếttrongmộtmốiquanhệ.

Họkhôngnhậnthứcđượckhoảngtrốngtrongđờisốngtìnhcảmcủamình.Nóitómlại,họkhôngbiếtmìnhđãvàđangmấtđinhữnggì.NhàxãhộihọcngườiAnhMarinCrawfordtrongmộtnghiêncứuđãnhậnthấyrằng,đànông

vàphụnữcónhữngđịnhnghĩakhácnhauvềtìnhbạn.Đasốphụnữnóivềlòngtinvàcảmgiácantoàn,trongkhiđànôngmiêutảbạnbèđơngiảnnhư“aiđóđểđichơicùng”hay“aiđóhợpgu”.Tronghầuhếtmọikhíacạnh,tìnhbạncủanamgiớixoayquanhnhữngvấnđềliênquanđếnsựhoạtđộngtrongkhitìnhbạncủaphụnữlạixoayquanhviệcchiasẻ.Mộtngườiđànôngcóthểchorằng“bạntốt”làbạncùngchơitennis,haythậmchíchỉmớigặpvàingàytrước.Nhưnghọcóphảilànhữngngườibạnthậtsựcủanhaukhông?Thậtkhónói.PaulaMcDonaldđãchỉrarấtrõràngrằng,phụnữtrẻngàynaynhậnthứcrấtrõvấnđềnày

vàhọngàycàngkénchọnvịhônphucủamình:“Tôinghĩngàynay,phụnữđangcóxuhướngtìmchomìnhmộtngườiđànôngnhạycảm,hơnlàviệcanhtacóthểnhấcchiếctrườngkỷlênbằngmộthayhaitay.Bởivì,nhữngngườiphụnữnàymuốncóbêncạnhmìnhmộtngườiđànôngbiếtcảmthôngvàchiasẻ”.Bạnlàngườihướngnội,khôngvấnđềgìcả!Ngườilàmvườncạnhnhàtôivừaquađời.TênônglàHubertBales,vàcóthểnóiđólàngườiđànôngsốngrấtnộitâm.Khiphảigiao

tiếpvớiaiđó,ôngthườngtỏralúngtúng,haynheomắt,vàmỉmcườivớisựbốirốicủamình.Hubertsốngmộtcuộcsốnghếtsứcgiảnđơn,trênmảnhđấtgiađìnhđểlạivàchỉtrồngcác

loạihoamàu.Ôngkhákhépkínvàíttiếpxúcvớimọingười.VậymàkhiHubertmất,đámtangcủaônglàmộttrongnhữngđámtanglớnnhấttạingôilàngnhỏbénày.Tạisaomộtngườiđànôngtrầmlặng,khépkínlạichiếmđượctìnhcảmcủanhiềungườiđến

thế?Đơngiảnvìôngbiếtcáchsốngđểtrởthànhmộtngườibạn.Trongcácmốiquanhệ,ôngluônđặtlợiíchngườikháclêntrướcbảnthân.Tínhnhútnhátcóthểlàmộtkhókhănđốivớiôngtronggiaotiếp,nhưngnókhônglàmgiảmtinhthầnhàohiệptrongông.Cólẽvìvậy,ai

cũngcảmmếnvàdànhchoôngnhữngtìnhcảmthânthương,quýtrọngnhất.Khithúcgiụcbạnsốngtrọnvẹnchotìnhbạn,tôikhôngcóýbiếnđổibạntrởthànhmột

ngườihướngngoại.Mộtvàingườichorằng,bảnchấtnhútnhátvàcuộcsốngthiênvềnộitâmcủahọchínhlàkhókhăncănbảnnhấtđểhòanhậpvớimọingười.Nhưngthậtra,đókhôngphảilàvấnđềlớnnếuchúngtasẵnsàngcốnghiến,sẵnsàngyêuthương.Tôivàmộtkháchhàngcủamình-mộtbácsĩgiảiphẫuthầnkinh-đãcùngcónhữnggiây

phúttròchuyệnđểbắtđầuchoquátrìnhđiềutrị.Thậtkhôngdễdàngchútnàochoông,ôngdườngnhưchưasẵnsàngđểchiasẻvềbảnthânmình.Chúngtôiđãsắpxếpcuộcgặpđầutiênvàobuổitối,ởmộtnơimàkhôngsợbịailàmphiền.Cuốicùng,ônghítmộthơithậtsâu,nhưchuẩnbịđểlặnxuốnghồnướclạnhcóng,vànói:-Tôihiệndiệntrêncuộcđờivàđangtựlàmđảolộntấtcảcácmốiquanhệcủamình.Trong

suốtnhữngnămqua,tôiđãkhôngngừngphấnđấuđểvươnđếnđỉnhcaonghềnghiệp.Tôichorằngkhitôilênđượcnấcthangdanhvọngđóthìmọingườisẽnểphụcvàhướngđếntôi.Nhưngtôiđãlầm.Ôngbópcáilynhựatrongtaynhưmuốnnhấnmạnhsựtuyệtvọngcủamình:-Tôinghĩmìnhđượckínhtrọngtạibệnhviện,nhưngtôikhôngcómốiquanhệthântìnhvới

aicả.Khirờibệnhviện,tôikhôngcóngườibạnnàothânthiếtđểlàmchỗdựa.Cuộcsốngcủatôinhưmộtcáivỏốcmàtôithìcứsuốtđờicomìnhtrongđó.Điềutôicầnbâygiờlàthayđổitínhcáchvàchuirakhỏicáivỏốccủamình!Thayđổinhưthếnào?Nếugặpngườiđànôngnàykhitôimớibướcchânvàonghềcáchđây45năm–vẫncònkhá

hiếuthắng–chắcchắn,tôiđãthửchoôngđi“đạitu”lạitâmtính.Nhưngbằngkinhnghiệmthựctếtíchhợpđượctrongmấymươinămlàmviệc,tôihiểurằng,tínhcáchconngườilàmộtchuỗiphứctạpvôtận,vàkhôngdễgìthayđổiđượccáigọilàbảnchất.Mộttrongnhữngđiềunguyhiểmnêntránhcủaconngườilàcốgắngthayđổitínhcáchaiđó

bằnghìnhmẫucủachínhmình.Tạohóađãsinhramỗingườimộtvẻ,nólàđộcnhấtvàvôcùngbíẩn.Dođó,chúngtacầncóthờigianđểtìmhiểuvànắmbắtnó,cũngnhưnhữngnhàthiênvănhọcdànhcảđờiđểnghiêncứucácvìtinhtú,cáchiệntượngxảyratrongvũtrụbaola.Mặcdùtôibiếtmìnhsẽkhôngbaogiờhiểurõhếttừngkháchhàngmột,nhưngkhôngvìthế

màtôichophépmìnhđưaranhữngphươngpháptácđộngmạnhđếntínhcáchhọ.Việcđókhôngkhácgìnhàthiênvănhọccốgắngsắpxếplạitháidươnghệ.Tôichỉcầnngồibêncạnh,sẻchia,giúpmọingườihiểurằnghọđượcsinhrađểtrởthànhmộtngườinhưvậythìhãysốngđúngvớinhữnggìtạohóabancho,thếlàđủrồi.Vìthế,tôinóivớingườiđànôngấyrằng,ôngkhôngcầnthayđổitínhcáchcủamìnhđểtrở

thànhmộtngườisôinổihơnmàhãychúýcảithiệnmốiquanhệvớinhữngngườixungquanh.Khicómốiquanhệtốtđẹpvớingườikhác,cuộcsốngcủaôngsẽtựthayđổi.Từđấy,ôngápdụngliệuphápđơngiảnnàybằngcáchcởimởhơnvớiđồngnghiệp,tậntình,bắtchuyệnmộtcáchthoảimái,tựnhiênvớibệnhnhân.Chẳnglâusau,ôngbắtđầunhậnđượcnhữngtìnhcảmđáplạitừhọ.Ôngvẫnsốngnộitâm,nhưngđãcónhữngmốiquanhệbềnvữngvàthấylòngthanhthản

hơnnhiều.Tìnhbạn-mónquàvôgiáTìnhbạnlàmónquàvôgiámàtạohóatraobanchoconngười.Nhưngđểgiữđượcmónquà

đósuốtđời,mỗingườicầnphảinỗlựchếtmình.Biếtyêuthươngvàcảmthôngvớingườikhácnhiềuhơn,bạnsẽthấycuộcsốngtươiđẹpbiếtnhườngnào!

TrongcuốnTheBrokenHeart(Tráitimvỡ)củamình,tiếnsĩJamesJ.Lynch-mộtchuyêngiavềbệnhthầnkinh-đãchứngminhrằngnhữngngườicôđộcthườngđoảnthọhơnsovớingườibìnhthường.Ôngcũngđãphântíchcáckhíacạnhcóhạichosứckhỏecủaviệcsốngcôlập,vàsứcmạnhmàunhiệmcủasựgắnkếtgiữangườivớingười.Ngaycảkhinhìnnhậntừkhíacạnhvậtchấtthìtìnhbạncũnglà“mónhàng”cógiátrịnhất.

CácnghiêncứunhiềunămvềtrướccủaHọcviệnCôngnghệCarnegiehélộrằng:Ngaycảtrongnhữnglĩnhvựcliênquanđếnkỹthuật,khoảng15%thànhcôngtrongtàichínhcủamộtngườilàdocáckiếnthứcchuyênmôn,85%cònlạilànhờkỹnăngtrongviệcquảnlýnhânsự–nhữngđiềuthuộcvềtínhcáchvàkhảnănglãnhđạo.TiếnsĩWilliamMenningerđãướclượngrằng,khimộtnhânviênbịđuổiviệc,60%đến80%trườnghợplàdosựkémcỏivềmặtxãhội,cònnguyênnhânvìnănglựcchỉchiếmkhoảng20%đến40%.KhôngngừngyêuthươngMộtnhạccôngtrẻđãbàytỏquanđiểmvớitôirấtquảquyết:-Tôiđãthửđithửlạirấtnhiềulầnrồi,vàtốthơnlàtôinênchấpnhận.Tôikhôngthểcó

đượcmốiquanhệtốtđẹpnàovớingườikhác.Tôisẽcôđộcthếnàychođếncuốiđời.Anhđếnvănphòngchúngtôiđểđiềutrịchứngsuynhượcthầnkinh.Tôiđãtìmcáchgiúpđỡ

anhcảithiệncácmốiquanhệ.Vàchỉtrongmộtthờigianngắn,dùkhôngphảiuốngbấtkỳloạithuốcnàonhưngtinhthầnanhphấnchấnhẳnlên.Trongquátrìnhtrịliệu,anhđãcóthểphântíchđượcnhữngthấtbạicủamình.Anhđãhọcđượccáchđứngdậy,rútkinhnghiệmvàcốgắngyêuthươngmọingườichứkhôngcònbuôngxuôihaytỏravôcảmvớitấtcả.Mọiviệckhôngdễdànggì,nhưngcuốicùng,anhcũngđãnắmbắtđượcsợidâyliênkếtvớimọingười.Tạiđámcướicủangườinhạccôngđó,niềmvuitrànngậptrongánhmắtcủacôdâuđãxác

nhậnrằnganhđãhọcrấttốtcáiđượcgọilànghệthuậtyêuthương.Nhữngnămđầubướcvàođời,AbrahamLincolnluônxemmìnhlàmộtkẻthấtbạitrongmọi

mặtcuộcsống.KhicầuhônMaryOwensvàbịtừchối,ôngđãnóirằng:“Điềutôinghĩtốtnhấtmìnhnênlàmlàkhôngbaogiờnghĩđếnchuyệncướixinnữa.Vàcũngvìvậy,tôikhôngbaogiờhàilòngvớibấtkỳaiđủngốcnghếchđểyêutôi”.Nhưngrồi,ngườiđànôngđầybảnlĩnhđócũngđãnắmbắtđượcnghệthuậtứngxửvớimọi

người.KhiLincolntrúthơithởcuốicùng,BộtrưởngQuốcphòngStanton–ngườitừngchốngđốiông–khôngngầnngạinóirằng:“Bâygiờthìôngấyđãthuộcvềthờiđại”.Nếuchúngtacầnnhiềubằngchứnghơnnữađểkhẳngđịnhrằngbấtcứaicũngcóthểhọc

cáchyêuthươngvàđượcyêuthương,thìcuộcđờicủaBenjaminFranklinlàmộtminhchứng.LàđạisứHoaKỳtạiPháp,ôngđượcsănlùngnhiềunhấtởParis.NhưngthậtsựcóphảiFranklinluônđượcmếnmộnhưvậykhông?Khônghoàntoànnhưthế.Trongtựtruyệncủamình,ôngđãmiêutảbảnthânkhicònlàmộtchàngtraitrẻngớngẩn,thôlỗvàkhóưa.ĐólàmộtngàyởPhiladelphia,ngườibạngiàQuakerđãgọichàngthanhniênFranklinđếnbêncạnhvànói:-Ben,cậuthậtlàkhódunghòa.Aikhôngđồngýkiếnvớicậuthìcậutỏrađốiđầuvớingười

ấy.Cậuphảnđốingườitanhưténướcvàomặtvậy.Tôinghĩbạnbècủacậuthíchđượcvuivẻhơnkhicócậuởbên.Vàchođếntậnbâygiờ,nhữngđiềutốtđẹpmàchúngtabiếtvềFranklinlàcáchôngchấp

nhậnbịkhiểntráchmộtcáchkhônngoan.Ôngsángsuốtnhậnrarằng,nếucứgiữtháiđộnhưvậynghĩalàôngđangtựhướngđếnnhữngthấtbại,vàbằngcáchđặtbảnthânmìnhvàonhữngquytắccủatìnhbạn,ôngđãthayđổi.Khôngaiphảisốngcôđơncả!BạncóthểhọcđượccáchđểyêuthươngvàsốnghòahợpvớingườikhácnhưAbraham

LincolnvàBenjaminFranklinđãlàm.Mỗichươngsauđâysẽcónhữngquytắcđơngiảnnhằm

làmchocácmốiquanhệcủabạntrởnêntốtđẹphơn.Cácquytắcnàykhôngxuấtpháttừtôi,màđượcchắtlọctừkinhnghiệmcủacáckháchhàng,vàtừnhữngbàiviếtcủacáctriếtgiacùngnhữngnhàtâmlýhọcmọithờiđại.Nếuđặtrachobảnthânmụctiêulàlàmchủđượcnhữngkỹnăngnày,bạncóthểsẽcóđược

rấtnhiềumốiquanhệthânthiếtkhác.Tôikhôngnóirằngđâylànhữngkỹnăngđơngiảndễnắmbắt,bởimốiquanhệgiữangười

vớingườilàmộtphạmtrùvôcùngphứctạp.Nhưngbạnvàtôiđềucóthểhọcvàápdụngnó,đểcóđượcnhữngtìnhbạntốtđẹp.Hãyđểchohaitiếng“tìnhbạn”nơisâuthẳmtâmhồnmỗingườilêntiếng.

CHƯƠNGI-5CÁCHTHỨCCỦNGCỐMỐIQUANHỆ

Chúngtachămsócchosứckhỏecủamình;chúngtatíchlũytàisản,muasắmđủmọivậtdụng;

cuộcsốngcủachúngtađầyđủhơnvàcũngchậtchộihơn;nhưngchúngtasẽchẳngbaogiờgiàucónếukhôngsởhữuthứtàisảnquýgiánhất,đó

chínhlàbạnbè.ĐẶTNHỮNGMỐIQUANHỆLÊNTRÊNHẾT

“Tìnhyêuluôncầnđượchọchỏi,vàthậmchíhọcđihọclạinhiềulần;đâylàmộtquátrìnhkhôngcóđiểmdừng.Cònthùhậnthìkhôngcầnbấtcứlờihướngdẫnnào;nóchỉchựcchờbùngnổmàthôi.”

-KatherineAnnePorterHowardHughes(1)làmộtbíẩntốithượngcủathếgiới–ôngsốngẩndậtvàkỳlạđếnnỗi

trongsuốthơn15nămcuốiđời,khôngaibiếtdiệnmạoôngrasao,đanglàmgì,cònsốnghayđãchết.Hugheslàmộttrongnhữngngườigiàunhấtthếgiới.Mặcdùnắmtrongtayvậnmệnhcủa

hàngngànngười,thậmchíngaycảvậnmệnhcủamộtchínhquyền,nhưngtrongnhữngnămthángcuốiđời,ôngvẫnsốngmộtcuộcsốngkhôngbiếtđếnánhsángmặttrời,khôngmộtniềmvui,nửamênửatỉnh.HughesđãkếthônvớiJeanPeters,mộttrongnhữngphụnữđẹpnhấtthếgiới.Nhưngcuộc

hônnhânchỉkéodàitrong13năm,vàsuốtkhoảngthờigianđó,ngườitachưabaogiờthấyhọbênnhautrướccôngchúng,thậmchícũngchưaaithấytấmảnhchụpchungnàocủahọ.ĐôivợchồngấydườngnhưsốngtáchbiệtởhaicănnhàgỗmộttầngthuộckháchsạnBeverlyHills.Họlyhônvàonăm1970.Mộtlần,ngườibạncủaHugheskể:-Theonhưtôibiết,ôngtakhôngyêubấtkỳmộtphụnữnào.Ôngchỉxemhọnhưđốitượng

đểthỏamãntìnhdục,hoặccókhiđơnthuầnchỉlàmộtthưkýtốt.VàngaychínhHughesvẫnthườngnói:“Mỗingườiđềucómộtcuộcsốngriêngvàcócáigiá

phảitrảđểtồntại”.Nhữngaiđãtừngtiếpxúcvớiôngđềukhôngthểhiểunổitạisaoôngcóthểsốngmộtcuộc

đờivôvịnhưvậy.Hầuhếtnhữngaidámlêntiếngđềubàytỏsựghêtởmđốivớiông.TạisaoHugheslạibịcôlậpvàsốngcuộcđờicôđộcđếnvậy?Tạisaovớimộttàisảnkếchxù,

vớihàngtrămngườiđểôngsaikhiến,vàbiếtbaophụnữxinhđẹpvâyquanh,ôngvẫnkhôngđượcyêuthương?Đơngiảnvìôngđãchọncáchsốngđó.Cómộtchânlýtừxaxưarằng:Tạohóabanchochúngtavạnvậtđểsửdụng,vàconngườiđể

tậnhưởng.Hugheskhôngbaogiờhọccáchthuphụclòngngười.Sởthíchcủaôngchỉlàtiền,vàchínhđiềunàyđãchiphốitoànbộcuộcsốngcũngnhưtìnhcảm,đếnmứcchúngloạitrừdầncácmốiquanhệcủaôngvớixungquanh.Ưutiênchotìnhyêu

Nhữngngườiđangsayđắmtrongtìnhyêuluôncảmnhậnđượcngọnnguồncủahạnhphúc.Ngườiyêurấtquantrọngđốivớihọ,vàbấtkểcôngviệccóbậnrộnrasao,họvẫncốgắngsắpxếpthờigianđểgiữmốiquanhệđó.Mặtkhác,nhữngngườisốngcôđộcluônthanvãnchosựthiếuthốntìnhcảmcủamình,

nhưnghọlạikhôngthậtsựxemtrọngviệctìmkiếmmộttìnhbạnhoặcmộtchỗdựatinhthầnnàokhác.CũnggiốngnhưHowardHughes,nhữngconngườiấyquábậnrộnvớiviệckiếmtiền,vươn

tớiđỉnhcaosựnghiệpmàlãngquênđithờigiancầncóđểdànhchongườimìnhyêuthương.Tôicònnhớmộtcâunóirấtýnghĩa:“Chúngtachămsócchosứckhỏecủamình;chúngta

tíchlũytàisản,muasắmđủmọivậtdụng;cuộcsốngcủachúngtađầyđủhơnvàcũngchậtchộihơn;nhưngchúngtasẽchẳngbaogiờgiàucónếukhôngsởhữuthứtàisảnquýgiánhất,đóchínhlàbạnbè”.YêuthươngvàmấtmátNhữngngườibịtổnthươngsaulyhônthườnghaylosợrằng,chấpnhậnyêumộtlầnnữathì

sẽphảiđauđớnthêmmộtlầnnữa.Sauhàngtálầnthấtbạitrongtìnhyêu,vợcũcủamộtnhàquảntrịcấpcaođãgiảithích:-Tôipháthiệnrarằng,đểtránhnỗiđaukhiphảinóilờichiatay,tôisẽkhôngbaogiờnhận

lờichàođónnàonữa.Nhữngngườinhưvậychắcchắnsẽkhôngbaogiờbiếtđếnmộttìnhyêusâusắc.Đếnđây,

chúngtaphảisuynghĩlạichânlýcủacácnhàthơ,rằngtìnhyêulàđiềutuyệtdiệunhất.KhingườibạnđờiA.H.Hallammấtđi,AlfredLordTennysonđãnóimộtcâunổitiếngrằng:“Thàchấpnhậnyêuthươngđểmấtmát,cònhơnlàchưabaogiờbiếtyêuthương”.Tìnhyêudẫucóngắnngủivàkhổđauđếnđâuchăngnữathìkhinóđiqua,chúngtavẫncảm

thấymìnhtừngđượchạnhphúc.Nhữngcảmxúcấycólẽsẽkhôngbaogiờmấtđimàcònmãivớithờigian.Chúngtacóthểnuốitiếcchotìnhyêuchứkhôngthểchốibỏtìnhyêu.Đóvẫnlàthứtìnhcảmthiêngliêngmàconngườihằngmongđợi.Bêncạnhtìnhyêulàtìnhbạn.Nếucómộtngườibạnphảiđixa,bạnkhôngcònđượcgầngũi

bênhọnữa,thìhẳnbạnsẽthấynhẹnhõmvàđượcanủiphầnnàokhibiếtrằngởnơixaấy,họđangsốngbìnhyên,hạnhphúcvàvẫnluônnhớvềbạn.Tìnhthươngyêucònbaogồmcảtìnhyêugiađình.ChamẹtôihiệnsốngởTexas,còntôi,khi

lớnlênđãsốngcáchxanhàhàngngàncâysố.Tôinhớlúccònbé,chamẹđãchotôimộtcuộcsốngđầytìnhyêuthương,chođếnkhitôitrưởngthành,chamẹvẫnluônquantâmđếncuộcsốngriêngcủatôi.Vìvậy,mỗikhinghĩvềchamẹ,tôiluôncócảmgiácấmáp,hạnhphúcvàbìnhyên.Đơngiảnvìtôiyêuhọvàtôibiếtrằngởnơixa,chamẹcũngđangnhớvềtôi.HelenKellertừngnói:“Khingườibạnmàtôiyêuthươngquađời...thìmộtphầntâmhồntôi

nhưcũngbịchôntheo.Nhưngnhờhọmàtôibiếtmìnhlàai,mìnhcầngìđểsốnghạnhphúc,tựtinhơnvàluônđứngvữngtrongmọihoàncảnh”.Mộtnhómcácnhàkhoahọcđãbắtđầumộtnghiêncứuđốivới268sinhviêncaođẳngtrong

suốt60nămqua.Giờđâyhọđãởtuổi80,khácnhauvềchỗđứngtrongxãhộicũngnhưtháiđộsống.Mộtsốngườitrởthànhchủtịchtậpđoàn,mộtsốkhácbịđìnhtrệtrongđộtuổitrungniên,vàmộtsốkhácnữachếtvìnghiệnrượuhaytựsát.Nhữnggìđượcthểhiệntừthờitraitrẻliệucóthểbáotrướcthànhcônghaythấtbạitrongtươnglaicủamộtngườihaykhông?Cácnhàkhoahọcđãngạcnhiênnhậnthấyrằng,thànhtíchhọctậptrongtrườngítcómốiliênhệđếnkhảnăngpháttriểncôngviệctươnglaicủamộtngười,màcácphẩmchấtkhácđóngvaitròquantrọnghơnnhiều.TiếnsĩGeorgeE.Vaillant–chuyêngiatâmthầnhọccủaĐạihọcHarvard,ngườichỉđạocuộcnghiêncứunày–đãquansátcuộcsốngcủanhữngngườithấtbạitrongcôngviệc,vànhậnthấyrằng:Trongsốhọ,khôngaicóđượcmốiquanhệthânthiếtvàvữngchắcnàoquanhmình.

Ngườitacóthểkhẳngđịnhrằng,nhữngngườithấtbạitrongtìnhbạn,hônnhânhayquanhệgiađìnhthườngcũngsẽthấtbạitrongkinhdoanhvìmộtlýdo:thiếukỹnăngxãhội.Khibạncóchỗdựalàmộttìnhyêu,khibạncóbạnbèvàgiađìnhđểquayvềsaumộtngàylàmviệccăngthẳng,nhữngđiềuđósẽtrởthànhbánhláiđưacontàucủabạntrởlạiđúnghảitrình.Mặcdùthếgiớivẫntồntạinhữngngoạilệ,nhưHowardHugheschẳnghạn.Tứclàcũngsẽcónhữngngườitìmcáchvươnđếnthànhcôngtrongkinhdoanhđểbùđắpchothấtbạitrongđờisốngtìnhcảm.Nhưngđóchỉlàtrườnghợphiếmhoi,cònnhìnchung,vẫntồntạimộtmốitươngquantrựctiếpgiữatìnhyêuvàthànhcôngmàconngườiđạtđượctrongcuộcsống.CóquáíthoặcquánhiềubạnTiếnsĩStephenJohnsonkhuyênmỗingườitựđặtranhữngcâuhỏisauđểkiểmtraxemmối

quanhệcủamìnhđangởmứcnào:-Bạncóítnhấtmộtngườiởbêncạnhđểcóthểchiasẻkhigặpmộtvấnđềcánhânhay

không?-Bạncóvàingườibạn-ítcóảnhhưởngđếnbạn-đểthămhỏikhông?-Bạncóbạnbèđểcùngthamgiacáchoạtđộngvuichơigiảitríkhông?-Bạncónhữngngườibạnsẵnsànggiúpđỡbạnbằngnhữngcáchthiếtthựckhicầnthiết

không?Nếucâutrảlờiphầnlớnlàkhông,thìhãydànhrachomìnhmộtítthờigianđểchiêm

nghiệmlạiquãngđờimàbạnđãsống.Cóthểlànhữngtìnhbạncủabạnđangbịcảntrởbởixãhội.Mộtsốngườichônvùibảnthânvàocácmốiquanhệxãgiaođếnnỗikhôngcóthờigianđểxâydựngchomìnhnhữngtìnhbạnthânthiết.Vàvìthế,họkhôngcóaiđểsẻchiavàcảmthôngtrongnhữnghoàncảnhkhókhăn.Mộttìnhbạnsâuđậmthậtsựcầnđượcvunđắptrongthờigiandài,quãngthờigianmànhữngngườitrongcuộcđượcởbênnhau,gầngũi,cùngvuichơi,tròchuyện,bộcbạchcảmxúccánhânđểlắngnghevàthấuhiểulẫnnhau.Hạnhphúcđíchthựckhôngphảilàcóthậtnhiềubạnbè,màlàgiátrịcủanhữngtìnhbạnấy.Tìnhyêu–conđườngdẫnđếnhạnhphúcGeorgeBernardShawđãnói:“Conđườngchắcchắnnhấtđểtrởthànhmộtngườiđáng

thươnghạilàcóthờigianrỗiđểtựhỏixemmìnhcóhạnhphúchaykhông”.Chúngtathườngkhôngtìmđượchạnhphúckhicốtheođuổiđểđạtđượcnó,nhưngkhita

biếtsốngchongườikhácthìhạnhphúcsẽtựtìmđếnbênta,rấtnhẹnhàng.Mộtphụnữtrẻđãbàytỏquanđiểmvềýnghĩacủanhữngmốiquanhệthânthiếttrongcuộc

sốngđốivớibảnthâncôấy:-Vớinhữngtìnhbạnthân,chúngtaphảicốgắngthậtsự,phávỡmọiràocảnđểtiếnxahơn.

Thậtlàmộtđiềukỳdiệu!Tôivềnhàvànằmtrằntrọcvìgánhnặngcôngviệccứđèlêntâmtrí,nhưngmỗikhinghĩđếnmộtngườibạnthânthiết,tâmhồntôinhưđượckhaisáng.Vàsánghômsaukhithứcdậy,tôithấymìnhmạnhmẽvàlạcquanhơn.Tạisaochúngtahiếmkhicóđượcmộtmốiquanhệgắnbóđếnmứcnhưvậy?Lýdothậtđơngiản:chúngtakhôngdànhđủthờigianchonó.Nếucácmốiquanhệcủatalàthứhànghóacógiátrịnhấtmàtacótrênđờinày,thìcólẽnósẽcónhiềungườitheođuổi.Nhưngnhiềungườilạinghĩrằng,sẽchẳngđượcgìcảnếucứchạytheomụctiêuđiênrồấy,vàthếlàhọthảnnhiêngạchchúngrakhỏidanhsáchnhữngđiềucầnvươnđến.Bạncóthểđạtđượctấtcảnhữnggìmìnhmuốn,nếuđủkhátkhao.Nếubạnmuốncómộttriệuđô-la,chắcchắnbạnsẽcó.NếubạnmuốnchạytrongcuộcthiBostonMarathon(2),chắcchắnbạncóthể.Vànếubạnkhaokhátmộttìnhyêu,bạncũngsẽđạtđượcnó.Thếnên,quytắcthứnhấtlà:

Đặtnhữngmốiquanhệcủabạnlêntrênhết.

NGHỆTHUẬTTỰBỘCLỘBẢNTHÂN“Tìnhyêutồntạitronghainỗicôđơn–chúngbảovệvàvachạmlẫnnhau.”

-RainerMariaRilkeNhữngngườicóđượcmộttìnhbạnsâuđậm,bềnchặtcóthểlànhữngngườihướngnội,

hướngngoại,trẻ,già,tốidạ,thôngminh,thôkệch,dễnhìn…Song,họluôncómộtđặcđiểmchung,đólàkhôngcólớpvỏbọcbênngoài.Họhiệnlênnhưmộttấmkínhtrongsuốt-bạncóthểnhìnthấutâmcanhọ.KhiBettyFord(3)trởthànhĐệnhấtphunhânnướcMỹ,bànhanhchóngđượccôngchúng

chúýbởitínhcáchthânthiệnvàbộctrực.Khiphóngviênhỏiýkiếncủabàvềmộtsựkiện,mộtđềtàinàođó,bàluôntrảlờimộtcáchthẳngthắn.Mộtlần,anhphóngviênnọđixagiớihạnđếnmứchỏibàngủvớichồngthườngxuyênđếnđộnào,bàđãdídỏmtrảlời:“Thườngxuyênnhấtcóthể”.Bàcònkhôngngạikhinóivềchứngsuynhượcthầnkinhmìnhtừngtrảiquatrướcđó,haycuộcđấutranhcủabàđểtừbỏrượuvàmatúy.NhữngngườithẳngthắnngaycảvớicáckhuyếtđiểmcủamìnhnhưbàFordluôncóđược

nhữngtìnhbạnđầyýnghĩa.Tuynhiên,khôngphảibấtcứsựcởimởnàocũngđượctánđồng;bàđãphảihứngchịubúarìudưluậntừnhữngnhómngườiphảnđốicáchsuynghĩquábộctrựccủabà.Nhưngnếubạnsẵnsàngmởlòngmìnhthìsẽcónhữngngườikhôngthểkhôngyêuthươngbạn.TrongquyểnsáchcónhanđềTheTransparentSelf(Bảnngãtrongsáng),nhàtâmlýhọc

SidneyJourardđãlàmsángtỏkháiniệmtựbộclộbảnthânlàthếnào.Pháthiệnchủđạocủaônglà:Bảntínhconngườicómộtkhuynhhướngtựnhiênlàmuốnbộclộbảnthân;khikhuynhhướngđóbịngăncảnvàconngườithumìnhvàovỏốc,họsẽgặpnhữngtrởngạivềmặttìnhcảm.TiếnsĩJourardbắtgặptưtưởngnàykhiđangbốirốivớiđiềumàcácbệnhnhânthường

xuyênnóivớiông:“Ônglàngườiđầutiênmàtôicóthểtâmsựmộtcáchhoàntoànthànhthật”.Jourardviết:“Tôitựhỏibịhiểurõmộtcáchmiễncưỡngbởingườibạnđời,giađình,bạnbè

vànhucầuthamkhảoýkiếnmộtbácsĩtâmlýcókhácgìnhaukhông?”.Rồiôngkếtluận:Chínhsựchegiấuvàthumìnhtheothóiquenđãdẫnđếnsựhaomòncủatínhcách;mặtkhác,sựthànhthậtđúngnghĩacóthểlàconđườngbảođảmchosứckhỏe,phòngtránhđượccáccănbệnhvềthầnkinhcũngnhưvềthểchất.DùgiảthuyếtcủatiếnsĩJourardvềviệc“sựthànhthậtgópphầncảithiệnsứckhỏe”cóđúng

đắnđếnmứcnàochăngnữathìchúngtavẫnkhôngnghingờgìviệc“sựthànhthậtgópphầncủngcốtìnhbạn”.Chúngtaluônthíchtròchuyệnvàởbêncạnhnhữngngườicởimởvớimình.Đócũngchínhlàsứcmạnhvôhìnhnốikếtbạnvàtôi.NhữngtấmmặtnạTạisaochúngtalạihaygiấumìnhđằngsaunhữngtấmmặtnạ?Đâyquảlàmộtcâuhỏihóc

búa.Chúngtadodựgiữathôithúcmuốnbàytỏmìnhvàthôithúcphảitựbảovệmìnhbằngmộtlớpvỏbọcđểđảmbảosựriêngtư.Chúngtavừamuốntrốntránh,lạivừamuốnđượcngườikhácquantâm.Chúngtadựngnênbứctườngxungquanhmìnhvìmộtsốlýdonhấtđịnh.Mộtmặtdonền

vănhóavàtràolưuxãhội.ChúngtacóvẻngưỡngmộnhữnghìnhmẫuanhhùngnhưJamesBond-mộtngườisứckhỏedẻodai,sốngđộclập,khôngbiểulộcảmxúc,khônghềvướngbậnnhữngmốiquanhệcánhân,vàđặcbiệtcóthểkiểmsoátmọitìnhhuống.Chúngtabắtchướchìnhmẫuđómàkhôngsuynghĩvềnhữngvấnđềmangtínhthựctếtrongđờisốngchúngtađangtồntại,cùngnhữngmốiquanhệkhác.Mộtlýdoquantrọnghơnđểnhững“tấmmặtnạ”tồntạitrongchúngtalànỗisợbịtừchối.Từnỗisợnày,nhiềungườiđãdựngnênmộtlớpvỏbọcđểtựbảovệmình.Tuynhiên,mộtsựthậtchúngtadễnhậnralàsựtựbộclộbảnthânlại

cótácdụngngượclạihoàntoànvớisuynghĩtrên.Khingườitagỡbỏtấmmặtnạcủamìnhthìngườikháccũngxíchlạigầnhọhơn.Tạisaotakhôngthànhthậtvớichínhmìnhtrongkhiđiềunàycóthểxóabỏràocảnvới

nhữngngườixungquanhvàlôikéohọvàomộtmốiquanhệthânthiếthơn.SolHurok,ôngbầutổchứccácbuổihòanhạclớn,từngnóirằngMarianAnderson(4)khôngđơngiảnlàtrưởngthànhmộtcáchvĩđại,màbàấyđãtrưởngthànhvàtrởnênvĩđạimộtcáchđơngiản.Ôngkểlạinhưsau:“Vàinămtrước,mộtphóngviênđãphỏngvấnMarianvàhỏibàvềkhoảnhkhắctuyệtnhất

trongcuộcđờimình.BàđãtừngđượcToscanini(5)cangợilàngườicógiọngháthaynhấtthếkỷ.BàcũngđãcómộtbuổihòanhạccánhântạiNhàTrắngđểphụcvụgiađìnhTổngthốngRooseveltcũngnhưVuavàHoànghậunướcAnh.BàđãnhậnđượcgiảithưởngBokvớitưcáchlàngườicốnghiếnnhiềunhấtchothànhphốPhiladelphiaquêhương.Hơnhết,đãcómộtngàyChủnhậtPhụcsinhởWashington,bàđứngbêndướitượngLincolnvàhátchomộtđámđông75.000người,baogồmcảcácthànhviênNộicác,Tòaántốicao,vàhầuhếtcácthànhviêncủaQuốchộinghe.Nhưngcuốicùng,bàđãchọnkhoảnhkhắcnào?Khôngkhoảnhkhắcnàocả.Màbàđãkểchongườiphóngviênkianghemộtđiềuhếtsứcbình

dị,rằngkhoảnhkhắctuyệtvờinhấttrongđờibàlàkhibàtrởvềnhàvànóivớimẹrằngbâygiờbàkhôngcònphảigiặtgiũnữa.”Nếuthànhthậthơnvớichínhmình,chúngtasẽtậnhưởngđượcnhữngkhoảnhkhắctuyệt

vờinhấtcủabảnthân;nếuxâynhiềucửasổhơnvàhạbớtnhữngbứctườngxuống,chúngtasẽcónhiềubạnbè.“Tôithấymìnhnhưbịbỏquên...”Mộtphụnữđãkểvớitôithếnày:-Cuộcsốngđâuchỉcóthế,chúngtôiđãlấynhauđược23năm,nhưngnếukhôngcógìtốt

đẹphơnởphíatrướctrongcuộchônnhânnày,thìtôinghĩmìnhđãsẵnsàngđểbỏcuộc.Chồngcôlàmộtngườiđànôngtrầmtính,cẩnthậnvàkháđiềmtĩnh.Nhưngngườivợlại

khôngxemđâylànhữngđứctínhtốt.Côtaphànnàn:-Tôikhôngbaogiờbiếtđượcanhấynghĩgìvàtôithấymìnhnhưbịbỏquêntrongcuộcđời

anh.Thườngthìcácôngchồngsẽrấtngạikhiđếnvănphòngtâmlýđểđượctưvấntheođềnghị

củavợmình.NhưngJoel,chồngngườiphụnữấythìsẵnsànglàmviệcđó.Vàtôiđãkhámpháranhữngbứctườnganhtựdựngnênđãchegiấuvôsốnỗisợhãi,ámảnhvàbấtan.Anhcảmthấykhôngthoảimáikhiphảinóivềnhữngkhíacạnhđócủamình,vìngạivợmìnhsẽxemthườngkhibiếtmìnhlàmộtngườiyếuđuối.Đángbuồnthay,côtalạisắprờibỏanhbởichínhnhữngbứctườngdoanhtựtạora.Khibắtđầuhiểuđượcđiềuấy,anhdầnhélộsựbấtancủamình,vợanhbắtđầuhiểuhơnvềnhữnggìđangđènặngtâmtríchồngvàbiếtrằnganhcầncônhưthếnào.Việccưxửhòahợp,thấuhiểutâmtrạngcủanhauđãgiúphọlấylạisựthoảimáivàcânbằng,giúpchocuộcsốnghạnhphúctrởlại."Mặttrái”củamỗingườiCarlJung-chuyêngialãoluyệnngườiThụySĩvềtâmthầnhọc-đãkhuyênconngườinên

làmquenvớicáimàônggọilà“mặttráicủabảnthân”.Thậtvậy,trongbảnthânmỗingườiluôncómộtphầntâmhồnẩngiấunhữngquákhứlàmchúngtadaydứt.Vìvậy,chúngtaluôncốgiảithíchvàbỏquacái-phần-bên-trongđócủamìnhbằngnhiềucách.Chúngtathườngmiễncưỡngbàytỏkhíacạnhnàychongườikhácbiết,màkhôngnghĩrằng

mọingườisẽkhoandunghơncảcáchchúngtađốixửvớichínhmình.Vàmộtphảnứngmangtínhtấtyếusẽxảyralà:Mộtkhiđãkểchongườikhácbímậtcủariêngmình,tacũngbắtđầu

hiểubảnthânmộtcáchrõrànghơn.Chúngtakhôngbaogiờthậtsựhiểuhếtvềbảnthân,trừphitựbộclộchongườikhácthấy.

Khimởlòngvớingườikhácchínhlàlúcbạnhiểurõtâmhồnmìnhhơn.Vậynên,bạnsẽcóthểđịnhhướngchotươnglaicủamìnhmộtcáchcụthểvàrõràngdựatrênnềntảngcủanhữnghiểubiếtnày.LờisấmDelphicđãkhuyênconngười“Hãyhiểurõbảnthân”,vàchúngtacóthểgiảithíchlờikhuyênnàynhưsau:Hãybộclộbảnthânmộtcáchrõràng,rồibạnsẽhiểuđượcchínhmình.Việctựbộclộbảnthângiúpchúngtanhìnnhận,cảmgiác,tưởngtượngvàhyvọngvềnhững

thứmàtacóthểkhôngbaogiờnghĩlàchúngtồntại.Nógiúpchúngtasốngthậtvớilòngmìnhvàsẵnsàngđốimặtvớinhữnggóckhuấtnơitâmhồn.Ngườithẳngthắnluôncósứccuốnhút?TiếnsĩBruceLarsonthườngnhắcrằng,chúngtanêncóítnhấtmộtngườibạnmàtacóthể

giãibàyvớihọmọithứ.Ngaycảbảnthântôikhimớingheđiềunàycũngcảmthấyhếtsứcbốirối,vìchưabaogiờtôitâmsựnhữngđiềusâukínvớibấtkỳai,dùđólàngườithânnhất.Tôisẵnsàngchiasẻvàcởimởvớimọingười,nhưngphơibàyhoàntoànbảnthânthìthậtquáliềulĩnh.Tuynhiên,mộtvàinămsau,điềunàyđãthấmnhuầntrongtôivàngườibạnMarkus

Svenssonđãgiúptôilàmđiềuđó.Kếtquảthậtkhôngngờ,tôibắtđầucảmnhậnđượccảmgiácantoàn,dễchịuvàtựtinhơnkhicóngườihiểurõvềmình,chấpnhậnmìnhvớitấtcảnhữnggìvốncó,khônghềgiấugiếm,cheđậy.TuyMarkvàtôicónhiềuđiểmkhácbiệtcảvềngoạihìnhlẫntuổitác-ôngcóvócngườithấpbévớibộrâuđen,tôithìcaovàtócvàng;ônglàmộtnhàquảntrịtàiba,tôithìđitheoconđườnghọcvấn;ônglàdânnhậpcưThụyĐiểntrongkhitôilàngườiTexaschínhgốc;vàthêmmộtđiềunữalàMarkhơntôi15tuổi-nhưngnhữngđiểmkhácbiệtấykhôngthểngăncáchtìnhbạncủachúngtôi.TôicóthểhoàntoànlàchínhmìnhkhiởbênMark.Ôngkhôngbậntâmđếnsựthấtthường

trongtâmtrạngcủatôi,vàtôicũngcảmthấynhưvậyvớiông.Khôngphảilúcnàocũngchấpnhậnnhữngsuynghĩhayhànhđộngcủatôi,nhưngMarkchưabaogiờchếgiễuconngườitôi.Đôikhichúngtôinổigiậnvớinhau,nhưngđiềuđókhônglàmlunglaytìnhbạnmàngượclại,giúpchúngtôihiểunhauvàtrântrọngnhauhơn.“Ôisựthoảimái,sựthoảimáikhônglờinàodiễntảđượccủaviệccảmthấyantoànkhiởbên

cạnhmộtngườibạn.Khôngviệcgìphảiđắnđosuynghĩhaycâunệ,kháchsáomàcứviệctrúthếtra,nhưnóvẫnvậy,gạovàtrấulẫnlộn,rồisẽcóbàntayhứnglấyvàsànglọcchúng,khiấyhơithởcủasựâncầnsẽthổinhữngthứvướngbậnbayđi”.ĐểmọingườiđếngầnbạnhơnMộtchuyêngiatâmthầnhọcnổitiếngđãkhởixướngmộtbuổihộinghịchuyênđềvềcác

phươngphápgiúpconngườicởimởhơn.Chuyêngianàyđãtuyênbốmộtcáchhùnghồnrằng:“Tôicượcrằngbằngkỹthuậtcủamình,tôisẽkhiếnmọingườinóivềnhữngđiềuriêngtưcủahọmàkhôngcầnphảihỏihọmộtcâunào”.Côngthứcthầnkỳcủaônglàgì?Đơngiảnchỉlà:Ôngbắtđầucâuchuyệnbằngviệcsẻchianhữngbímậtriêngtưcủachínhmình.Điềunàyđãkếtnốisợidâycảmxúcgiữaôngvớingườiđốidiện,giúphọtintưởngđểcóthểtâmsựvớiôngnhiềuhơn.Quytắcnàycũngđượcápdụngchotấtcảcácmốiquanhệcủaconngười.Nếubạndámkhởi

đầubằngviệcbộclộbảnthân,ngườikháccũngsẽsẵnsàngbộclộnhữngđiềuthầmkíncủahọvớibạn.Ánhsángtrongsuốttỏaratừbạnsẽthuhútngườikhácđếngầnbạnhơn.Tôicóbiếtmộtbácsĩtâmlý-tiếnsĩPaulTournier–vàcâuchuyệnvềbướcngoặtsựnghiệp

củaôngấy.KhicònthựctậpởGenevavớivaitròlàbácsĩnộikhoa,ôngđãđidựmộtbuổihọpmặtnhỏ

đượctổchứctrongmộtcănnhàấmcúng.Ởđó,mọingườiđượckhuyếnkhíchlàchínhhọ,chia

sẻnhữngniềmvui,nỗibuồn,tộilỗi,sựbấtan,vàtấtcảnhữnggìbảnthânhọđãtrảinghiệm.VốnlàmộtngườisùngđạonhưngTourniernóirằng,trongbầukhôngkhíđó,ôngđãthayđổihoàntoànquanđiểmvềmặttâmlinhcủamình.Sauthờigianđó,khitrởvềvớicôngviệcthườngngày,ôngnhậnramọingườibắtđầucởimởvớiônghơn.Trướcđây,cácđồngnghiệpchỉnóivớiôngvềngườibệnh,cănbệnh,triệuchứng…Cònbâygiờ,họđãcóthểmởrộngđềtàinóichuyệnvềcuộcđờicủachínhhọ.Họcởimởvớiôngbởibảnthânôngđãtrởthànhmộtconngườithânthiện,dễgần.Khôngaithậtsựthíchviệcđeomộttấm“mặtnạ”cả.Đượcthấuhiểuvàđượcchấpnhậnlàmộttrảinghiệmcókhảnăngmangđếnchobạnsựthanhthảnvàchữalànhmọivếtthương.Khinàothìnênhoàntoànthànhthật?Cóbađiềubạncầnlưuý.Thứnhất,mộtsốngườiluôncốgắngnóisuynghĩcủahọchongườikhácbiếtmộtcách

“hoàntoànthànhthật”trongbấtcứchủđềnàocủacâuchuyện.Nhưngnếubạnbàytỏýkiếnkhôngtươngđồngvớiquanđiểmcủahọ,họsẽphảnbáclạingay.Đólàmộtcáchsốngkhôngđượcsángsuốtcholắm.Đôikhi,bạnsẽlàmộtngườikhônngoan

cũngnhưlịchsựhơnkhibiếtgiữýkiếnchoriêngmình.Thứhai,tôichắcchắnkhôngtánthànhkhiđờisốngriêngtưcủamìnhtrởthànhmộtcuốnsáchrộngmởmàbấtcứaicũngcóthểđọcđược.Hầuhếtchúngtađềutỏranghingạitrướcnhữngngười“ruộtđểngoàida”,sẵnsàngkểlểchi

tiếtvềbảnthânvớingườikhácchỉsauvàigiờquenbiết.Thậtlàvôlýkhicốgắngtỏbàybảnthânchotấtcảmọingười,haythậmchívớibấtkỳai.Tấtcảchúngtađềucóquyềngiữimlặngvàphảiquyếtđịnhnênbàytỏvềbảnthântrongnhữnglúccầnthiếtởmứcnào.Đómớilàcáchcưxửkhéoléonhất.Điềucảnhbáocuốicùng:Chúngtasẽphảithậntrongtrongviệcbàytỏcảmxúchaysựthậtnàođómànócóthểlàmtổnthươngđếnngườikhác.Đốivớinhữngvấnđềnhưthế,đòihỏichúngtaphảicânnhắcmộtcáchkỹlưỡng,cảmặttốtcũngnhưmặthạnchếđểcócáchxửlýphùhợpvàcólợinhất.Nếubạnmuốncácmốiquanhệcủamìnhtrởnênsâuđậmhơnthìquytắcthứhaicầnghi

nhớlà:Biếtcáchtựbộclộbảnthân.NÓILÊNTÌNHCẢMCỦAMÌNH

“Quanđiểmcủachúngtavềngườikhácítkhidựavàonhữnggìtanhậnthấybêntronghọmàthườngxuấtpháttừnhữnggìhọlàmtanhậnthấyởbảnthânmình.”

-SaraGrandVàongày11tháng9năm2001,khithảmhọaởtòanhàTrungtâmThươngmạiThếgiớixảy

ra,hàngtrămngườisốngsótđãbịmắckẹttrongđốngđổnát.Tuynhiên,họvẫncóthểsửdụngđiệnthoạidiđộngđểliênlạcvớigiađình.Tronggiâyphútấy,họđãnóigì?Đócóphảilànhữngchỉdẫnđểngườithâncóthểtìmthấygiấytờbảohiểmhaydichúckhông?Hayhọbảochồnghoặcvợmìnhphảilàmgìkhibáncănnhàđi?Không,nhữngthứđóbấygiờđốivớihọvàcảngườithâncủahọchẳngcònquantrọngnữa.

Thôngđiệpmàhọlặpđilặplạinhiềunhấtlà:“Emyêu,hãynhớrằnganhluônyêuem”,“Hãynhắcvớilũtrẻlàemyêuchúngrấtnhiều”,vàhọnóitronggấpgáp:“Hãygọichomẹvàbảorằnganhyêumẹnhiềulắm”…Bảnchấtýnghĩasựtồntạicủachúngtakhôngphảilànhữnggiátrịvậtchấtnhưtiềnbạc,tài

sản...màtrêntấtcảlàtìnhyêu.Cóthểvìnhiềulýdokhácnhau,chúngtarấtítkhibàytỏtìnhcảmcủamìnhđếnnhữngngườithânyêu.Nhưngmộtkhiphảixahọ,tasẽnhậnragiátrịđíchthựccủatìnhyêu.KhiGaleSayersvàBrianPiccolocùngquayvềChicagoBears,bắtđầuởchungphòngvới

nhauvàonăm1967,đólàcộtmốcđầutiênphávỡđịnhkiếnvềsắctộctrongmộtđộibóngbầudục.Nócũnglàtrảinghiệmđầutiêncủacảhai:Sayerschưabaogiờcómộttìnhbạnthânthiếtvớimộtngườidatrắngnàotrướcđây,cònPiccolothìchưabaogiờquenbiếtmộtngườiMỹgốcPhinào.Mộtbímậtlàmnêntìnhbạncủahaingườilàcảhaiđềucótínhhàihước.Trướcmộttrậnđấugiaohữuvàonăm1969tạiWashington,mộtphóngviêntrẻđãtáobạođộtnhậpvàophòngkháchsạncủahọđểphỏngvấn.-Mốiquanhệgiữahaingườithếnào?-Phóngviênhỏi.-Chúngtôirấthòathuậnvớinhau,chođếnkhinàomàanhtakhôngdùngnhàtắm-Piccolo

nói.-Cácbạnthườngnóivềchuyệngì?-Phóngviênlạihỏitiếp,khôngchúýđếnnhữngtiếng

cườitánthưởng.-Hầuhếtlàquanhệsắctộc.-Galeđáp.-Khôngcógìkhácngoàisựphânbiệtchủngtộc.-

Piccolothêmvào.-Nếuđượcchọn,cácbạnsẽchọnailàbạncùngphòngvớimình?-NếuanhhỏichúngtôirằngailàhậuvệdatrắngngườiÝđếntừWakeForest,tôisẽtrảlời

rằngđólàPick(Piccolo).-Sayerstrảlời.Nhưngẩnsaunhữngcâuđùavuivẻấylàmộttìnhbạnkhắngkhítmàhọdànhchonhau.VànhưtrongbộphimBrian’ssong(TiếnghátcủaBrian)đãmôtảmộtcáchsâusắc,tìnhbạngiữaSayersvàPiccolosâuđậmđếnmứcnóđãtrởthànhmộttrongnhữngmốiquanhệtốtđẹpnhấthìnhthànhtronglịchsửcácmônthểthao.Sauđókhônglâu,suốtmùagiảinăm1969,cănbệnhungthưđãđánhgụcdầnPiccolo.Anh

đãrấtcốgắngđểchơihếtgiảinhưngthờigiannằmtrongbệnhviệnnhiềuhơnlàởngoàisânđấu.GaleSayersđếnthămanhthườngxuyênnhấtcóthể.TronglễtraogiảithưởngthườngniênGeorgeS.HalasAwarddànhchovậnđộngviêncan

đảmnhấtdoHộiBóngbầudụcnhànghềMỹtổchức,GaleSayersđãđượcbướclênbụcvinhdanh,trongkhiBrianPiccolođangnằmtrêngiườngbệnh.Khilênnhậnphầnthưởng,Sayersđãkhóc.Anhđãcómộtbàiphátbiểungắnđầyxúcđộng:“Cácbạnđãtônvinhtôibằngcáchtraochotôiphầnthưởngnày.Nhưngngaylúcnàyđây,tôi

phảinóivớicácbạnrằng,tôiđangnhậnnóthaychobạncủatôi-BrianPiccolo.Piccololàmộtngườicanđảm,anhxứngđángđượcnhậngiảithưởngGeorgeS.HalasAwardhơnaihết.TôiyêuquýBrianPiccolo,vàtôimuốncácbạncũngyêuquýanhấy.”Cuộcsốngcủachúngtacóthểtrởnênthúvịhơnnhiều,nếuchúngtadámthổlộtìnhcảm

củamìnhnhưnhữnggìSayersđãlàmđêmđóởNewYork.SựthânmậtVìkhôngmuốntỏraquáyếuđuối,nhiềungườitrongchúngtađãkìmnénnhữnghànhđộng

thểhiệntìnhcảmthậtcủamình.Thayvìnói“Chúcbạnmọiđiềutốtlành”,chúngtachỉcóthểnói“Cảmơn”,vàchỉnói“Tạmbiệt”khimuốnnóirằng“Tôisẽnhớbạnrấtnhiều”.G.K.Chesterontừngnói,đạiý:Nỗisợhãitầmthườngnhấtlànỗisợsựyếumềm.Tasẽcónhữngtìnhyêulớn,nếucóthểthoảimáihơntrongviệcthổlộcảmxúcyêuthươngcủamình.Tạisaochúngtalạiquámiễncưỡngđểnóimộtcáchthẳngthắnrằngchúngtaquantâmđến

ngườikhác?Cómộtvàilýdogiảithíchchođiềunày,đólànỗiesợlờiđềnghịcủatasẽbịtừchối.Haythậmchícòntệhơn,đặcbiệtlàđốivớinamgiới,chúngtalongạibịchêcườivìtínhđacảmcủamình.Ítcócảmxúcnàođángsợhơnlàsựhổthẹn,vàvìthế,chưabaogiờchúngtadámđốimặtđểnóilêntìnhcảmthậtxuấtpháttựđáylòng.Nhưngngườiđượcnhiềungườiyêumếnlạithườnglàngườibiếtgạtbỏsựrụtrè,thậntrọngđểthổlộtìnhcảmchânthậtcủamình.ThomasJefferson(6)làmộtngườiđànônglýtưởngnhưngcũngkhánhạycảmvớiviệcnóilêncảmxúccủamình.Cómộtthờigiantrongsựnghiệp,vìquámuộnphiềnvớichiếnthắngcủaHamiltontạiWashington,ôngđãtừbỏtấtcảđểđếnMonticello,cắtđứtcácmối

quanhệ,vàtrongsuốt37tháng,ôngkhôngđixanhàquámườicâysố.Jeffersonquảthậtlàmộtngườiyếuđuốiđếnđángngạcnhiên.Nhưngliệunỗixấuhổcóngănôngthểhiệntìnhyêucủamìnhkhithậtsựcảmnhậnđượcnó

không?FawnM.Brodie,ngườiviếttiểusửvềJeffersonđãkể:“NhữngláthưônggửichohaingườicongáilàMarthavàMariachanchứatìnhthương,cuốnhútnhưkhungtrờirộngmở”.Vàkhiviếtchongườibạnyêudấucủamình,JohnAdams,ôngđãnhắcđến1.819lầnnhữngcâu“ủymị”như:“Hãygiữgìnsứckhỏevàtinrằnganhlàngườitôiyêuquýnhất”.MộtchuyệncảmđộngkháccũngvềJeffersonnhưsau.ÔngcóngườibạnlàđạitướngPhápLafayette.Haingườivẫntraođổithưtừvớinhau

thườngxuyênnhưngkhônghềgặpnhautrongsuốt35năm,chođếnnăm1824,khiTổngthốngMonroemờingàiđạitướngPhápđếnthămnướcMỹ.Lúcđó,Lafayette67tuổivàJeffersonđã81tuổi.DùchỉởmộtngàytạiQuincy,Massachusetts,LafayetteđãnhanhchóngđivềphíaNamđểtìmgặpJefferson.Vàomộtbuổisángtháng11,khixecủaLafayettevừađếnMonticello,mộtđámđôngđã

chứngkiếncuộchộingộđó.Họkểlạinhưsau:“KhiLafayettexuốngxe,cảôngvàJeffersonđềurảobướcnhanhhơn,chođếnkhiômchầmlấynhautrongnhữnggiọtnướcmắthạnhphúc”.Khilàmviệcvớinhữngcặpvợchồngđãlyhôn,tôithườngướcmonghọcóthểhọcđượcmột

bàihọcyêuthươngnàođótừnhữngngườinhưGaleSayers,ThomasJefferson-nhữngngườidámbàytỏtìnhyêucủamình.Nhiềuphụnữđộcthânchorằnghọphảitỏralạnhnhạttrongnhữngbuổihẹnhònếukhôngmuốnlàmcánhđànôngchánngấyvàbỏđi.Mặcdù,ngườiphụnữcóthểbịcuốnhútbởiđốitượngcủamìnhnhưngcôvẫnphảigiữkíncảmxúcđótronglòng.Vàcôđãsailầmvìtháiđộxacáchnhưvậythậtsựđãlàmchobuổihẹnhòthấtbại.Thậtbuồnkhihaingườiđếnvớinhauvàcảmthấyrấthợpnhau,nhưngvìethẹn,họkhông

dámthổlộtìnhcảm.Vàthếlà,mốiquanhệđódầnphainhạtrồikếtthúc.Bikịchởchỗ:Tìnhyêuấykhôngđượcđáplạichỉvìnókhôngđượcthổlộ.NhữngcôgáikhógầnTheokinhnghiệmngườixưathìmộtcôgáikhógầnthườngđượcsănđónnhiềuhơnmộtcô

gáidễgầnvàthânthiện.NhưngtiếnsĩElaineWalstervàcáccộngsựđãkểlạitrongquyểnsáchPsychologyToday

(Tâmlýhọcngàynay)vềnhữngnghiêncứuthựctếvớivàitrămsinhviênnamđểxácđịnhphảnứngcủahọvớicáctuýpphụnữkhácnhau.Banđầu,khiđượcphỏngvấn,nhữngnamsinhnàynóihọthíchnhữngbạnnữkhógầnhơn,vìtạoracảmgiáchấpdẫn.Họbịkíchthíchbởitháchthứcchinhphụctỏaratừnhữngcôgáinhưthế.Mặtkhác,nhữngnamsinhviênchorằng,cáccôgáidễgầnthườnghaymanglạiphiềnphức.

Họthườngquánồngnhiệtvớinhữngbuổihẹnhò;vàkhiđãcóđượcngườiđànôngrồi,họtrởnênnghiêmtúc,phụthuộc,thậmchíđòihỏitháiquáởbạntrai.Tómlại,gầnnhưtấtcảnamgiớiđượcphỏngvấnđềuđồngývớigiảthuyếtcủanhànghiêncứuđưara:Ngườiphụnữkhônngoanphảibiếttỏralạnhnhạt.Nhưngnhữngdữliệuthốngkênàyđãnhanhchóngbịphávỡkhicácnhàkhoahọcthựchiện

bướctiếptheo.Họsắpxếpchocácnamsinhviêngặpgỡnhữngcôgáinhưhọmongđợi–tứckiêukỳ,khógần.Vớimộtnửasốđànông,cáccôgáiđượchướngdẫnlàphảitrởnênhờhữngvàcóýlảngtránh.Vớinửacònlại,họphảitỏrathânthiệnvàbiểulộtìnhcảmnồngnhiệt.Vàđiềubấtngờđãxảyra.Ngườicongáicàngbộclộtìnhcảmcủamìnhnhiềuchừngnàothìchàngtraicàngmuốntheođuổichừngấy.Cóvẻnhưcảthếgiớiđềuhướngvềnhữngaibiếtyêuthương.Cácnhàtâmlýhọctiếptụcthựchiệnlầnphỏngvấnthứhaiđốivớicácnamsinhviên.Lần

này,họphỏngvấntừngngườimộtcáchcẩnthậnhơn,yêucầucácchàngtrainóiranhữngmặttíchcựccũngnhưbấtlợicủatuýpphụnữkhógầncũngnhưtuýpphụnữdễgần.Kếtquảnhư

sau:-Cảhaikiểuphụnữđềucósứchấpdẫnriêng,đồngthờicũngtạoranhữngmốiengạiriêng.-Ngườiphụnữlạnhlùngcóvẻnhưlàmộtẩnsốkíchthíchsựkhámpháđểchinhphục,

nhưngbảnthâncôtalạilàvấnđề,bởicôtahoàntoànkhôngnhiệttìnhvớibạn,côấycóthểchobạn“leocây”vàkhiếnbạnbẽmặttrướcbạnbè.Côấycũngcóvẻkhôngthânthiện,lạnhnhạtvàkhôngnhânnhượngtrongbấtcứchuyệngì.Tuynhiên,mộtkhiđãgặpđượcđúng“đốitượng”thìcôấysẽrấtnồngnhiệttrongtìnhcảm,dođócàngtrởnênquyếnrũ.Ngườiphụnữnhưvậyrấtđượccánhđànôngsănđón.-Vớingườiphụnữdễgần,dùhọtrởnênquánghiêmtúctrongmốiquanhệvàkhómàdứtra

đượcthìcôtavẫnsẽnângcaolòngtựtôncủabạnlên,khiếnchocuộchẹngiữahaingườitrởnênthoảimáivànhiềuthúvị.Cuốicùng,cácnhànghiêncứukếtluận:Cảhaikiểuphụnữnàyđềucónhữngmặttốtvàchưa

tốtriêng.Lờikhuyênmàcácnhàkhoahọcđưaralà:Hãybiếtcáchhờhữngmộtcáchcóchọnlọc.Nếubạnlàhiệnthâncủasựlạnhlùngnhưnglạitrởnênthânthiệnvànồngnànkhiquantâmthậtsựđếnmộtngườinàođó,bạnsẽluônlàngườichiếnthắng.“Trườngcảmxúc”Bạncómuốnbiếtcáchlàmchongườikhácquantâmđếnmìnhvớitỉlệhiệuquảđến90%?

Nóthậtđơngiản.Tuynhiên,córấtnhiềungườimuốnđượcyêuthươngmàlạihầunhưkhôngchịuthựchiệncáiquytắctuyệtđốiđúngmàSenecađãthểhiệnmộtcáchngắngọntừhaingànnămtrước:“Nếubạnmuốnđượcyêuthương,hãyyêuthương”.Nhữngngườisẵnsàngtraotráitimhọvàthổlộsựyêumếnđốivớingườikhácthìkhôngvì

lẽgìmàngườiđượcnhậnnhữngtìnhcảmđólạichốitừ.TrongcuốnsáchLoveandWill(Tìnhyêuvàýđịnh),tácgiảRolloMayđãviếtrấthấpdẫnvề

chủđềnày:“Cómộthiệntượngkỳlạtrongtâmlýliệupháplàkhibệnhnhâncónhữngxúccảmnhưgiận

dữ,ghétbỏhaythùđịchthìbácsĩtrịliệunhậnthấymìnhcũngcónhữngxúccảmđó.Nógắnliềnvớisựthậtlà:Khimộtmốiquanhệpháttriểndựatrêncơsởlàsựchânthànhthìđôibênsẽđồngcảmvàchiasẻvớinhaunhữngcảmxúcchung.Điềunàydẫnđếnmộtchânlýrằng,từngngàytrongcuộcđờimình,chúngtahãybiếtcáchyêuthươngnhữngngườiyêuthươngchúngta.Ýnghĩacủa“việcchinhphục”và“chiếnthắng”mộtngườinằmởđây.Sứchútmạnhmẽcủaviệcyêumộtaiđóxuấtphátngaytừviệccôấy/anhấycũngyêubạn.Cảmxúcnàyđánhthứcnhữngphảnhồitíchcực.”RolloMaychínhlàngườiđầutiênthảoluậnvềcáigọilà“trườngcảmxúc”-điềumàtấtcả

chúngtađềutừngtrảiqua.Khiaiđóquantâmđếnchúngtavàbiểulộtìnhcảmcủahọ,tacũngnhậnthấycómộtcảmxúcmạnhmẽtươngtựlantỏatronglòng,nhưMayđãnói:“Sứchútmạnhmẽcủaviệcyêumộtaiđóxuấtphátngaytừviệccôấy/anhấycũngyêubạn”.LờibiệnhộchođammêtrongtìnhcảmBạncócảmthấyngạingầnkhinóivớingườikhácrằngbạnquantâmđếnhọkhông?Bạncó

dámnóilênnhữngcảmxúcđangtràodângtronglòng,haysẽủkínnó?“Anhtrôngchờemđếnbiếtdườngnào,emyêucủaanh”.ĐólàlờiWoodrowWilsonviếtcho

vịhônthêcủamình,EllenAxson,vàonăm1884.Ôngbàytỏtìnhcảmcủamìnhmộtcáchnồngnhiệt,điềumàcóthểchúngtacholàcường

điệu:“Thậtlàmộtniềmvuivàhạnhphúckhiđượcngồitâmtìnhvớiemvàonhữnglúcthếnày;để

nóivềtươnglai,nóivềtìnhyêu,vềnhữngđiềutốtđẹpsẽđến;đểthắpsángchotráitimanhvàem-luônởbênnhautrênthếgiannày.”

Quáđacảmư?Cóthể.Nhưngcảmxúcmạnhmẽấychắcchắnsẽđượcđónnhậnvàđáptrảtươngxứng.Mộtcâuchuyệnđượcxemnhưgiaithoạivui,màmọingườitruyềntainhaurấtnhiềuvìsự

lãngmạncủanó,liênquanđếnnhàsoạnkịchThomasOtway(7).Ngườitakểlạirằngôngđãtuyệtthựctrongbangày,vớihyvọngsẽlàmxiêulòngcôđàohátElizabethBarry,đểsauđóchạyrađườngvàănngấunghiếnnhữngổbánhmì,đếnnỗichếtvìbộithực.NếucóaiđượcxemlàkẻcuồngsitrongtìnhyêuthìkhôngthểkhôngkểđếnTheodoreRoosevelt.KhicònlàchàngsinhviênnămthứbaởHarvard,ôngđãgặpAliceHathaway,lúcnàymới17tuổi,làhọhàngcủamộtngườibạnthân.Từánhmắtđầutiên,ôngđãbịchìmđắmtrongtìnhyêu.Trongnhậtkýngày25thánggiêngnăm1880,ôngđãviết:“MộtnămsaungàylễTạơn,tôiđãthềsẽcóđượcnàngnếucóthể.Vàgiờđây,tôiđãthựchiện

đượcđiềuđó,mụcđíchcủacảđờitôilàlàmchonànghạnhphúc...Chaoôi,tôiphảiyêuthươngnữhoàngcủamìnhthếnàođây!Làmsaonàng,mộtngườithậttrongtrắng,dịuhiềnvàxinhđẹp,lạinghĩđếnviệckếthônvớitôi.Tôikhôngthểhiểuđược,nhưngtôicámơnTạohóađãmangnàngđếnvớitôi.”CònMarianEvans,trongbứcthưviếtchobàBurns-Jonesvàonăm1875,cóđoạnnhưsau:“Cóvẻnhưtôikhôngchỉyêu,màngườitacònnóivớitôirằngtôiđượcyêu.Tôikhôngchắcbạn

cóđangcùngcảmgiácvớitôikhông.Nhưngthếgiớicủasựimlặngđãđủrộnglớnbêndướinấmmồrồi.Đâylàthếgiớicủatừngữvàlờinói,vàtôisẵnsàngnóirằngbạnlàmộtngườibạnrấtthânthiếtcủatôi.”Ainhậnđượcmộtláthưnhưthếmàcóthểhờhữngvớitácgiảcủanócơchứ?Mộtsốcạmbẫytrongcâunói“Tôiyêubạn”Cónhững“cáihố”cầntránhkhithổlộtìnhyêuthương.Nhữngkiểungườisauđâyđãmắcsai

lầmkhithựchiệnđặcquyềnđượclêntiếngcủamình.-Ngườihaythổlộtìnhcảm:Đâylàdạngngườicứmởmiệngralànóinhữnglờiyêuđươngngọtngào.Nếubộclộtình

cảmkhôngđúngchỗvàgiảtạo,mọingườisẽnhanhchóngchánngấynhữnglờibạnnói.Đừngthểhiệnnhữngcảmxúcmàbạnkhôngcó,nhưngcũngđừngngạingầnthểhiệnnhữngsuynghĩtốtđẹpcủabạnvềngườikhác.-Ngườihaytạoáplực:Đâylàloạingườithườngxuyênnóicâu“Tôiyêubạn”đểmongnhậnlạiđượcchínhcâunói

đó.Đừngđòihỏiphảinhậnlạimộtlờikhenkhibạntándươngmộtaiđó,cũngđừngđòihỏingườitaphảitậntâmvớimìnhkhibạnnóichohọbiếtvềtìnhcảmcủabạn.Thayvìtạoraáplực,hãyđểlờikhencủabạntrởthànhmộtsựbộclộtựnhiênvềnhữnggìđangxảyrabêntrongbạn.-Ngườivôtâm:Đâylàloạingườihaynóiranhữnglờiyêuthươngmàkhôngđểýđếnphảnứngcủangười

khác.TiếnsĩStephenJohnsonnóirằng,quátrìnhtiếpcậnmộtngườithườngphảituântheoquytắc:Thứnhất,tiếpcận;thứhai,quansátphảnứngcủađốiphương;thứba,tiếntới,dừnglạihoặc

rútlui,tùyvàotínhiệumàbạnnhậnđược.Bikịchcủaviệc“chờđợi”đếnkhiquátrễHughlàmộtnhânviênbánhàngtrẻvớimáitócxoăngợnsóng.Anhđếnvănphòngtưvấn

củatôitrongtâmtrạngrốibờivàđangđắnđovềcôngviệccủamình–nókhiếnanhcócảmgiácbấtlực.Tôihỏivềtuổithơcủaanh,rằnganhcóhạnhphúckhông?

-Thậtsựlàkhông.-Anhkể.-Chamẹtôilydịvàtôisốngvớicha.Chatôilàmộtngườithôlỗ,ôngluônchỉtríchtôi.Hồibé,tôiđãcốlàmvừalòngông,nhưngdườngnhưmọicốgắngcủatôiđềukhôngđemlạikếtquả.Vàinămsaukhiôngmất,tôiđãđithămmẹ,vàđếnchỗquánrượunơichatôithườngluitới.Mộtvàingườibạnnốikhốcủaôngcũngởđó,vàhọnóivềnhữnglờitándươngmàôngvẫndànhchotôihồiôngcònlàmviệcởnhàmáycùnghọ.Tôinghemàsửngsốt.Tôikhônghềbiếtrằngđằngsauvẻcáubẳncủaônglàmộtngườichađầytìnhyêuthươngđếnvậy.Đâyđúnglàmộtbikịch.Nhữnghiểulầmnhưvậyhoàntoàncóthểtránhđược,nếungườitadámthểhiệntìnhcảmthậtcủamìnhkhihọcảmnhậnđượcnó.Cómộtphépmàutrongcâunói“Tôiyêubạn”.Concáicủabạnsẽđáplại,chamẹbạnsẽcảmthông,bạnbèsẽyêuthươngbạnhơnvìđiềuđó.Cóthểcâu“Tôiyêubạn”khóthốtrađốivớinamgiớinhưngvẫncónhữngcáchkhácđểthể

hiệntìnhcảmấmápcủatìnhbạn.Bạncóthểnóichobạncủamìnhbiếtrằngbạnnhớanhta,vàthậtýnghĩanếucảhaicùngđiăntrưachung,haybạncóthểnóivớianhtarằngtìnhbạncủahaingườilàđiềutuyệtvờinhấtbạnđangcó.Đôikhi,bạncóthểnhânđôitácdụnglờikhencủamìnhbằngcáchliênhệnóvớingườikhác.

Vídụ,khibạnnóivớivợcủabạnmìnhrằngbạnrấtcảmkíchvìnhữngđiềumàchồngcôđãlàm,thìbạnđãlàmhaingườivuilòng:thứnhấtlàvợngườibạnkia,bởivìcôấyhẳnnhiênlàthíchmọingườiyêuquýchồngmình;thứhailàanhbạnkia,bởivìchắcchắncôvợsẽkểchoanhtangheđiềuđó.Đểđúckếtnhữngđiềuđãnói,tôixinmượnlờiBenFranklin:“Đừngnóixấumộtai,hãynói

nhữngđiềutốtđẹpnhấtmàbạnbiếtvềnhữngngườiquenbiết”.Vậynên,quytắcthứbagiúptìnhbạncủabạntrởnênsâuđậmhơn:

Dámthổlộtìnhcảmcủamình.NHỮNGCỬCHỈCỦATÌNHYÊU

“Nhữnghànhđộngnhỏbé,khôngthểgọitêncủatìnhyêulàphầntốtđẹpnhấttrongcuộcđờimỗiconngười.”

-WilliamWordsworthMỗilầnnghĩvềtìnhyêu,tathườngcókhuynhhướngnghĩđếnnhữngcảmxúctốtđẹpvà

nhữnghànhđộnghàohiệp.Nhưngchỉcómộtphầnnhỏcuộcsốngnàytrôiquatrongnhữngkhoảnhkhắctươiđẹpnhưvậy.Tìnhbạnđẹpđượcdựngnên,cũngnhưbứctranhsơnmàiđượctạora,hếtlớpnàyđếnlớpkhác,chúngphảiđượctíchlũyquanhữngviệcdẫulànhỏnhất,nhưngthểhiệnsựquantâmlẫnnhau.KhivợcủaAlbertEinsteinquađờivàonăm1936,Maja-chịcủaông-đãchuyểnđếnsống

chungvớiEinsteinđểđỡđầnchonhàbáchọcthiêntàinày.Năm1950,bàbịđộtquỵvàlâmvàotìnhtrạnghônmê.Kểtừđó,Einsteinluôndànhrahaitiếngđồnghồmỗichiềuđểởbêncạnhvàđọcsáchchobànghe.DùkhôngmộtbiểuhiệnnàochothấyMajacảmnhậnđượcđiềunày,nhưngtrựcgiáccủaEinsteinvẫnmáchbảorằngmộtphầntrínãocủachịmìnhvẫncònsống,vàôngbiếtbàvẫncóthểcảmnhậnđượctìnhyêuthươngtừnhữnghànhđộngchămsócâncầnấy.BàytỏtìnhyêuTrongvaitròtưvấntâmlý,tôinhậnthấycórấtnhiềucặpvợchồngbịvỡmộngkhinhững

cảmxúclãngmạnthuởmớiyêubịphainhạtdầntrongquátrìnhchungsống.Đốivớihọ,tìnhyêuđãbịthaythếbằngmộtthứgọilàtráchnhiệm.Mộtphụnữđãthúnhậnvớitôi,nhưmộtngườimắclỗi:-Bácsĩạ,tôierằngtôikhôngcònyêuchồngmìnhnữa.Chuyệngìxảyravớitôithếnày?Khi

cướinhau,tôiđãnghĩrằngmìnhyêuanhvôcùng,vậymàgiờđây,đôilúctôicảmthấykhôngcòncảmxúcgìnữa.

Dĩnhiênlàkhôngcóvấnđềgìvớicôấycả,ngoạitrừviệcchắcchắnlàcôđãdànhquánhiềuthờigianđểphântíchcảmgiáccủamình.Cácchuyêngiatưvấntronglĩnhvựctìnhyêunhậnrarằng:Tìnhcảmluôncónhữnggiai

đoạnthăngtrầm,vàconngườitìmkiếmnhữngcửchỉcủatìnhyêungaycảkhicảmxúccủahọđangdầnphainhạt.Hơnnữa,conngườikhôngbaogiờhàilòngvớiviệcchỉnóichongườihọyêubiếtrằnghọquantâmđếnngườiấynhưthếnào-màhọcònthểhiệnnóquanhữnghànhđộngtìnhcảmdùlànhỏnhất.MarkTwainđãnói:“Tìnhyêuthườngđượcnhìnnhậnnhưlàđiềudiễnranhanhnhất,nhưngsựthậtnólạidiễnrachậmnhấttrongmọiquátrìnhpháttriển”.Mộtngườichồngbỏramộttiếngđồnghồláixehơn50câysốvềnhàchỉđểđưavợmìnhđến

dùngbữatrưatạinhàhàngmàcôyêuthích.Mộtngườiđànôngnhìnthấyquyểnsáchmớitrongnhàsáchvàmuanó,rồigửinóđếnvănphòngcủabạnmìnhkèmtheomộtlờinhắn.Mộtphụnữluônthếtđãibạnmìnhmónănmàcôbạnấyyêuthíchmỗidịpgặpgỡ…Đólànhữngcửchỉgiúpgắnkếtconngườivớinhau,tránhđượcnhữngrạnnứtngaycảkhimốiquanhệđangtrongtìnhtrạngcăngthẳng.Tôiđãcócuộctròchuyệnvớimộtngườiđànôngđangcósựrạnnứttrongquanhệvợchồng

sau18nămchungsống.-Làmthếnàomàanhbiếtđượcrằngcuộchônnhânnàyđãđếnhồikếtthúc?-Tôihỏi.-Khicôấyngưngkhôngnặnkemđánhrănglênbànchảicủatôivàomỗisángnữa.-Ôngấy

trảlời.-Cáigìcơ?-Tôingạcnhiênhỏilại.-Khichúngtôimớicướinhau,ngườinàodậytrướcsẽ

nặnkemđánhrăngchongườikiavàđểnótrênchậurửamặt.Đếnbâygiờ,chúngtôiđãkhôngcòngiữđượcthóiquenấynữa,vàcuộchônnhâncủachúngtôiđãtrởnênxấuđikểtừđấy.Đôikhi,hạnhphúcrạnnứtchỉbởinhữnglýdohếtsứcbuồncườinhưthế.Nhưngnhữngcửchỉnhỏnhặtđólạithậtsựquantrọng,vôcùngquantrọngnữalàđằngkhác.Nếuthiếunhữngcửchỉâuyếmnhưthế,tìnhyêusẽkhôcằnvàchếtdần.VonHerderđãviết:“Cộinguồnsâuthẳmnhấtcủatìnhyêusẽchếttrongtâmhồnnếukhông

đượcnângniu”.EdnaSt.VincentMillaycũngtừngviếtrằng:“Khôngphảisựrađicủatìnhyêusẽlàmtôitổn

thươngMàtôichỉtổnthươngkhinórađitheonhữngcáchtầmthường.”ÝnghĩacủanhữngnghithứcRobertBrain-mộtnhànhânloạihọc-chorằng:Nghithứclàmộttrongnhữngthànhphần

quantrọngmangtínhtoàncầucủanhữngmốiquanhệtốt.Khisuynghĩvềđiềunày,tasẽthấyđượcrằng,nhữngcặpvợchồngthắtchặttìnhyêucủahọbằngrấtnhiềucách:mộtnụhônchúcngủngon,buổitiệcnhỏmừngkỷniệmngàycưới,nhữngmónquàtrangsứcnhỏ,gọiđiệnthoạichonhaukhiởxa,hayđidạocùngnhauvàobuổitối...Nhữngngườinhạycảmsẽluônđểýtớinhữngnghithứcnhưvậytrongviệclàmsâusắcthêmtìnhbạn.Cùngđiăntrưamỗituầnmộtlần,mộtbuổihẹnchơigolf,hoặcmộtchuyếnđidãngoại-tấtcảđềucóthểlànhữngsựkiệnquantrọng.Bắttay,ômnhau,cườinóivànôđùavuivẻ-tấtcảnhữnghànhđộngđóđềugửitìnhyêuvàongânhàngtìnhcảmvàthulạisiêulợinhuậntrongtươnglai.Mộttrongnhữngcáchđểthắtchặtthêmtìnhbạnđólàdùngbữacùngnhau.Hànhđộngbẻbánhmìchiachongườikhácgiốngnhưmộtbiểuhiệncủatìnhthânái,vàchúngtakhôngthểnàocùngvớikẻthùăntốimàsauđóhaibênvẫncòngiữsựthùhằn.Vìvậy,nếubạnmuốnbiếnthùthànhbạn,hãythửmờingườiđóđếnnhà,vàkhicảhaiđã

ngồichungmộtbàn,hãybắtđầucâuchuyệnvềnhữngvấnđềgiữahaingười.Hoặcnếubạnmuốncóđượcnhữngmốiquanhệthânthiếtvớinhiềungườihơn,hãymờihọcùngdùngbữatrưahoặcuốngmộttáchcà-phêvớimìnhtrướcgiờlàm.Mộtphươngphápkhácđểcóđượcnhữngkỷniệmtốtđẹplàgiúpđỡbạnbètrongmộtsốcôngviệc.Làmviệccùngnhaucóthểthắtchặtmốiquanhệgiữahaingười,ngaycảkhihọchưabiếtrõvềnhau.

Trongquanhệvợchồng,nếuhaingườicùnggiúpđỡnhauhoànthànhcôngviệcthìmốiquanhệcủahọsẽngàycàngbềnchặthơn.Chúngtathườngthấymộthiệntượngxảyrahằngngàylàtrongkhingườivợởtrongnhàrửachénđĩathìngườichồngrasânđểrửaxe.Tạisaocảhaikhônglàmcácviệcđócùngnhauvàtậnhưởnggiâyphútđượcởbênnhaunhiềuhơnnữa?NghệthuậttặngquàCómộtthứnghệthuậtđểthểhiệntìnhyêulâuđờinhất:tặngquà.Mónquànhỏbéthôi

nhưngcóthểchứađựngcảmộtđạidươngtìnhyêu.Tronggiađình,vợtôiluônlàngườiđểýtìmhiểunhữngsởthíchnhonhỏcủacácthànhviên,

vàđiềuấyđãgiúpvợtôitrởthànhmột“nghệsĩ”trongviệctặngquà.Mộtlần,côấytìnhcờnghetôinóithíchdùngmộtloạibútnỉ-màtôiđãmượnđượccủaaiđónhưngkhôngtìmthấyởcáccửahàng.Thếlàcôấybắtđầuđitìmvàvàingàysau,tôithấymộtcâybútloạiđóđượcđặtngayngắntrênbànmình.Thậthạnhphúckhibiếtrằngđólàmónquàtừngườivợthânyêu.Tặngquàlàmộtcửchỉquantrọngngaycảđốivớiloàivật.Loàiempidae-mộtgiốngruồi

nhỏ,thườngxuấthiệntrongmùahè-cómộtnghithứcmờigọibạntìnhrấtphứctạp.Khiconđựcđitántỉnhconcái,nólựachọnthứcănngonnhất,góilạitrongnhữngbongbóngbằngtơlunglinh,vàtặngmónquànàychongườibạntìnhmànóthích.ChimcánhcụtAdelieởNamCựckhôngcónhiềuchọnlựachomónquàtìnhyêucủamình,vì

chúngsốngtrênmộtvùngđấtkhácằncỗivànghèonàn.Nhữngcontrốngtìmkiếmtrongđốngđásỏimộtviêntrơnnhẵnđẹpnhất,rồisauđólạchbạchtiếnđếnvàđặttặngvậtkhiêmtốnđódướichânconmái.TiếnsĩLarsGranbergvốnxuấtthântrongmộtgiađìnhcóhoàncảnhrấtkhókhăn.Ônglấy

vợkhivẫncònlàsinhviên,haivợchồngsốngkhamkhổởChicago,vàvợôngphảilàmviệccựcnhọcđểđảmbảocáiănchocảhai.Granbergkểlạirằng:“Thậtlàmộtthửtháchcholòngtựtrọngkhiphảisốngtrongcảnhnghèokhóvàdựavàođồng

lươngcủavợđểcóthểđếntrường,nhưngtôiđãcómộtsựđầutưnhỏ,vàđiềuđóđãgiúptôicảmthấythoảimáihơn.Trênđườngvềnhà,gầntrạmdừngxelửacómộttiệmhoanhỏ,tôithườngxuốngxeởđótrongvàiphútmỗitốivàmuamộtbônghoahồng.Rồidầndần,nhưmộtđiềuquenthuộc,ôngchủtiệmhoabắtđầuđợitôivàchuẩnbịsẵnđểkhitôixuốngcóthểlấyhoangaytrướckhixelửachuyểnbánh.Khitôiđếncửanhàvàomỗitối,mộttaycầmchiếccặptáp,taykiacầmbônghồng,vợtôiđãômchầmlấytôivànóiđiềuđócóýnghĩavớicôấyrấtnhiều,hơncảnhữngmónquàđắtgiá.”Ngườitakểrằng,MerleSimpsonđãcómộtkỷniệmkhóquêntrongthờigiannằmviện,khi

mộtngườibạndắtđứacontrainămtuổiđếnthăm.Ngaykhihọvừabướcvàophòng,cậucontraingườibạnkiađãđặtbamónquàtrênđầugiườnganhấy.Đólànhữngchiếcxehơiđồchơiđãbạcmàusơndochơiquánhiều.Simpsonnói:“Tôiđịnhtừchốimónquàấy,nhưngtôithấycócáigìđótoátlêntừkhuônmặt

cậubé,rằnglàmnhưvậysẽkhiếnanhbạntrẻcủatôitổnthương.Đólànhữngcủacảiquýgiácủacậu,vàchúngnóilêntìnhcảmcậudànhchotôi.Đãnhiềunămtrôiqua,cậubénămxưagiờđãcógiađình,concái.Nhưngmónquàngàytrướccậutặngtôivẫncònvẹnnguyên.”TácdụngcủasựâncầnNhữnghànhđộngâncầncósứclantỏarấtrộngsovớiđiểmkhởiđầucủanó.NormanM.

Lobsenzđãkểvềkhoảngthờigianngườivợtrẻcủaôngbịốmnặng,lúcđó,ôngkhôngbiếtlàmthếnàođểxoayxở.Mộtđêm,khiđãkiệtsức,mộtkýứcxưacũchợtquayvềtrongông.Lúcđótôikhoảng10tuổi,vàmẹtôibịốmrấtnặng.Tôithứcdậyvàonửađêmđểuốngnước.

Khiđingangphòngngủcủabốmẹ,tôithấyđènvẫncònsáng.Tôinhìnvàotrong.Bốtôiđangngồitrênghếđặtcạnhgiườngmẹ.Ôngngồilặngim.Mẹtôithìđangngủ.Tôichạyvàophòng.

-Cóchuyệngìvậy?-Tôimếumáo.-Tạisaobốkhôngngủ?Bốvuốtvetôi:-Khôngcógìđâu.Bốchỉđangtrôngchừngmẹmàthôi.Ánhsángvàsựấmápmàtôinhớđượctừcănphòngcủabốmẹmìnhmạnhmẽđếnkỳlạ,vànhữnglờicủabốđãluônđọnglạitrongtôi:“Bốchỉđangtrôngchừngmẹmàthôi”.Vịtrícủatôilúcnàycũnggiốngnhưbốtôitrướckia;tôicảmthấymìnhđượcđộngviênrấtnhiều,nhưcómộtnguồnnộilựcđượcgợilêntừquákhứ,haytừtrongchínhbảnthântôi.KhisựtửtếlàthóiquenCóaiđónóirằng,bàikiểmtradànhchonhữngngườivĩđạinằmtrongcáchhọđốixửvới

nhữngkẻnhỏmọn,nhữngngườiởtầnglớpthấptrongxãhội.Vànếumộtngườicóthểrènluyệnđượcthóiquenthểhiệnnhữngcửchỉtốtđẹpấythìsựtửtếsẽtrởthànhbảnnăngthứhaicủahọ.BirchForackerlànhàquảntrịhàngđầucủacôngtyđiệnthoạiNewYorkBell.Ôngkhôngchỉnổitiếngvìđịavịmàcònđượcnhiềungườiyêumếnbởitấmlòngnhânhậuvàsựtửtếcủamình.Trongmộtbuổitốilạnhlẽo,khibướcchânrakhỏirạphát,ôngđithẳngxuốngmiệngcốnggiữađường.Đểlàmgìvậy?Ôngmuốnchắcrằngnhữngngườicôngnhânđanglàmviệcdướiđóvẫnantoàntrongbuổitốimùađônglạnhgiáthếnày,vàcũnglàđểthểhiệnsựcảmkíchđốivớicôngviệccủahọ.Nhữnghànhđộngnhưvậykhôngtốnquá60giây,nhưngsứcmạnhlantỏacủanólàvôbiên.“Bạnkhôngthểbiếtđượchếtýnghĩacủacuộcđờibêntrongnhữngsựviệcnhỏnhặt”,SamuelJohnsonđãviếtnhưthếtrongmộtbàiluậncủamình.Cuộcsốngcủachúngtađượchìnhthànhvàđịnhhướngtừrấtnhiềusựkiệnbìnhthường.Vậynênquytắcthứtưđểcảithiệncácmốiquanhệlà:

Họchỏinhữngcửchỉcủatìnhyêu.TẠOKHÔNGGIANTRONGMỐIQUANHỆ

Tìnhyêukhôngcónghĩalàsựsởhữu.Bạncóbiếttínhcáchnàocóthểpháhỏngnhữngmốiquanhệtìnhcảmcủabạnhơnbấtcứ

điềugì?Đóchínhlàkhuynhhướngthíchđiềukhiểnngườikhác.Trongmỗingười,đặcđiểmnàytồntạidướinhiềumứcđộkhácnhau.Vàkhinóvượtrakhỏigiớihạnchophépthìcũngđồngnghĩavớiviệcnhữngmốiquanhệcủabạnsẽbịđổvỡ,khiếnngườikháctránhxabạn.Mặcdùhànhđộngnàythườngnúpdướidanhnghĩacủacáigọilàtìnhyêu,nhưngsựthậtthìchínhnólàtácnhânbópchếttìnhcảm.Mộtnhàhiềntriếtđãviết:“Ởngaycốtlõicủatìnhyêucómộtbímậtđơngiản:Hãyđểcho

ngườimìnhyêuđượctựdo”.Nhữngngườiđangsởhữusợidâyhạnhphúcđềudànhchongườimìnhyêuthươngmộtkhoảngkhônggianriêng,vàluônkhuyếnkhíchhọmởrộnghơnnữanhữngmốiquanhệtrongcuộcsống.Tìnhyêugiốngnhưcátvậy,bạncàngcốnắmchặtthìnócàngdễdàngchuiquakẽtaybạn.

NgườibạnđồnghànhMùaxuânnăm1887,côgái20tuổiAnneSullivanđãđếnTuscumbia,Alabamađểlàmgiasư

chomộtbégáibịcâmvàmùtênlàHelenKeller.Vàtìnhbạncủahọbắtđầutừđấy–mộttìnhbạnvĩđạiđểcảthếgiớiphảingưỡngmộ.HelenKellerlúcấylàcôbélênbảy,xấutínhvàkhóbảo,lạithườngxuyênthốtranhữngâm

thanhkhóhiểunhưtiếngloàivật.NhiềungườiđãnóivớibàKellerrằng,conbàlàmộtđứatrẻthiểunăng.Trongnhiềutuầnliền,AnnedạychoHelenbằngcáchđánhvầntừngtừvàobàntaybénhỏcủacôbé,nhưngcôkhôngthểýthứcđượcgì.Chođếnmộtngày,điềukỳdiệuđãxảyra.ĐâylànhữnggìHelenKellernhớvềngàyhômđó,đượcviếtlạisau60năm:“Mọichuyệnxảyraởgiếngnước.Tôiđangcầmmộtcáicahứngdướivòinước.Annebơm

nướcvàođó,vàkhinướcchảyquataytôi,côđánhvầnvàdùngngóntayviếtvàobàntaytôitừ“n-ư-ớ-c”.Độtnhiên,tôihiểutấtcả.Vớiniềmvuisướngđầutiêntôicảmnhậnđượctừkhimắc

bệnh,tôiháohứcvớilấycánhtaycủaAnne,xincôđánhvầnnhữngtừmớiđểxácđịnhbấtcứthứgìtôichạmvàođược.Từngdòngýnghĩađitrênbàntaytôi,vàthậtkỳdiệu,tìnhyêuđãnảysinh.Nơigiếngnước,chúngtôibắtđầugọinhauthânthươnglà‘Helen’và‘Côgiáo’.”AnneSullivanđãdànhhếtcảcuộcđờimìnhchoHelenKeller.Khingườihọctròcủacôquyết

địnhsẽhọclênđạihọc,côđãngồibêncạnhcôbétrongmỗitiếthọc,đánhvầntừngchữtrongbàigiảngvàotayHelenvàdùngđôimắtbịtậtcủamìnhđểđọcnhữngquyểnsáchkhôngphảiđượcviếtbằngchữBraille(8)choHelen.AnneSullivannhậnrarằng,Helenlàcôgáicónghịlựcphithườngvànănglựccảmthụrất

rộngvềmọiđiều.Nămlênmười,HelenđãcóthểviếtthưchonhữngngườinổitiếngởchâuÂubằngtiếngPháp.Cônhanhchónghọcthôngthạonămngoạingữvàthểhiệnnhữngtàinăngvượttrộicủamình.Khiấy,AnneSullivanlạitrởthànhbạnđồnghành,ngườiluônkhíchlệHelen,vàtựbaogiờ,

Helenđãtrởthànhmộtphầnquantrọngtrongchínhbảnthâncô.KhátkhaotựdoKhitiếnhànhnhữngcuộcphỏngvấnvớihàngtrămngườithuộcnhiềumốiquanhệkhác

nhau,GeorgevàNenaO’Neillđãnhậnthấycóhaixuhướngnổibậttrongcácmốiquanhệđó.Mộtlàsựkhaokhátcóđượcmộtngườibạnluônlắngnghevàthấuhiểuđểtacóthểtrảihếtlòngmình.Hailàkhaokhátđượctựdo,khôngbịràngbuộcbởibấtcứmộtmốiquanhệnào.Mặcdùhaixuhướngnàythoạtnghecóvẻtráingượcnhau,nhưngthậtra,cảhaiđềucókhảnăngtạonênnhữngtìnhbạntốtđẹpnhấtvànhữngcuộchônnhânhạnhphúc.Tấtcảchúngtaaicũngđềucầncómộtkhoảngtrờicủariêngmình.Nếumộtmốiquanhệmàtrongđóngườinàyđiềukhiểnhaygiớihạnngườikiathìsẽkhôngbaogiờđượcbềnlâu.Thếnhưng,khuynhhướngmuốnkiểmsoátngườimàchúngtayêuthươnglạiđượckhuyến

khíchbởimộtvàikháiniệmtâmlýhọchiệnđại.Hãytrởnênhunghăngvàthíchgâyhấn,rồibạnsẽtrởthànhkẻdẫnđầu-nhữngkháiniệmđóđãnóinhưvậy.Song,quanniệmxemmốiquanhệgiữangườivớingườigiốngnhưtrênchiếntrườngnhưvậylạilàmộtbikịch,bởinóchỉtạorasựxalánhmàthôi.Bấtkỳlợiíchtrướcmắtnàocũngsẽkhiếnbạntrảgiábằnghậuquảlâudài.Nếubạnxemtấtcảcácmốiquanhệcủamìnhnhưnhữngcuộctranhgiànhquyềnlựcthì

cuộcđờicủaAdolfHitlerlàmộtminhchứngđểbạnnhìnnhậnlạimụcđíchsốngcủabảnthân.AdolfHitlerlànhânvậttrungtâmcủathếgiớitừnăm1933đếnnăm1945,ngườimàAlanBullockđãviếtrằng:“Mọichuyệnvềcuộcđờiôngđềuxoayquanhsựthèmkhátquyềnlựcvàsựthốngtrị”.AlbertSpeer,ngườiđãbịcuốnvàovòngxoáyquyềnlựccủaHitler(vàđãphảitrảgiáchosai

lầmnàybằng20nămtrongnhàtùSpandau),sauđóđãsuyngẫmlạirằng:“Tôichưabaogiờgặpmộtngườinàokỳlạnhưthế.Tôichỉthấyôngtathậtsựsôinổi,vớiniềm

vuithíchvàcởimở,làkhichúngtôiởcùngnhau,nghiềnngẫmnhữngkếhoạchxâydựnghayxemxétmôhìnhBerlintrongtươnglai.Tôikhôngtinrằngônglạicómộttìnhyêumãnhliệtđếnvậy.Trongđời,ôngấychỉyêumộtlầnduynhất.Ôngđãcómộtchuyệntìnhloạnluânvớicháugáimình,GeliRaubal-ngườisauđóđãtựsátvìông.”Bạnlàngườithíchkiểmsoátngườikhác?Chúngtacóthóiquenkiểmsoátngườimìnhyêuthươngmàkhôngthậtsựnhậnratađang

tướcbỏsựtựdocủahọ.Sauđâylàbakiểungườiđiểnhìnhthíchthaotúngngườikhác:-Kiểungườiluônđảmnhậntráchnhiệm:Đâylànhữngngườichỉcảmthấyhạnhphúckhi

chứngtỏđượcrằngmìnhthôngminhvàmạnhmẽhơnmọingười.Hãytrảlờinhữngcâuhỏisauđểxembạncóthuộckiểungườinàykhôngnhé.a.Bạncóthườngkếtthúccuộcdạochơivớibạnbèđểđếnnhàhànghayxembộphimmàbạn

thích?b.Bạncóthíchthúvớiviệcbắtlỗingườikhác?c.Bạncóhaydùngnhữnglờilẽchâmbiếmđểhạthấpbạnbèmình?d.Bạnchỉcóthểthoảimáibànluậnmộtchủđềnàođómộtkhitinrằngmìnhamhiểuvềnóhơnngườikhác?Nếucâutrảlờicủabạnphầnlớnlà“có”,tôichắcchắnbạnđangbấtan.Bởinhữngailuôncố

gắngtỏrahơnngườikhácsẽcàngcócảmgiáclolắngvàmấtcânbằng.Tìnhbạntốtđẹpnhấtkhôngcầnphảicóngườichỉhuy.Mộtmốiquanhệchỉbềnvữngkhitrongđó,cảhaingườiđềuđượctựdothểhiệnnhữngđiểmyếucũngnhưthếmạnhcủamìnhmàkhôngsợngườikiachiếmlợithế.KhiC.S.LewiscònlàmộtsinhviêntrẻtạiĐạihọcOxford,ôngđãcónhiềubạnbèthânthiết-

mộtvàingườitrongsốhọsaunàyrấtnổitiếng.Hằngnăm,họđềutổchứcgặpmặtđểtròchuyệnvàchiasẻnhữngcôngtrìnhdởdangcủa

mình.Bấygiờ,danhtiếngcủaLewisđãhơnhẳncácbạncũ,nhưngôngvẫntrântrọngnhữngngườibạnấyhơnbaogiờhết.OwenBarfield-mộttrongnhữngngườibạnthânthiếtcủaLewis-kểđầyxúcđộng:“Tôichưabaogiờthấymộtnhậnxét,mộttháiđộ,mộtcáinhìnkhôngtôntrọngnàocủaLewisvớinhữngngườibạncũ...Thửhỏicóbaonhiêungườinổitiếngcóthểlàmđượcnhưvậy”.Nếubạncảmthấyhạnhphúcvềtìnhbạnmìnhđangcómàkhôngphảicốgắngkiểmsoáthay

chỉhuyhọ,nghĩalàbạnđangcómộttìnhbạncaođẹp.-Kiểungườiyếuđuối:Đâylàkiểungườitráingượchoàntoànvớikiểungườiluônnhậntráchnhiệm-họchiphối

ngườikhácbằngvẻyếuđuốicủamình.Mộtphụnữđếnvănphòngtưvấncủatôivớimộtloạtcáctriệuchứngbệnhcảvềthểchấtlẫn

tinhthần.Côravàobệnhviệnnhưcơmbữa,luôngặpvấnđềvềsứckhỏevàthườngxuyênrốiloạncảmxúc.Nhưngcôrấtthôngminh,cókhảnăngnhậnthứcbảnthânrấttốt.Vậythìtạisaocôkhôngthểphụchồiđểcóđượccuộcsốngkhỏemạnh?Mọithứbắtđầutrởnênrõrànghơnkhitôibiếtcôđãcómộtthờithơấukhônghạnhphúc

bêngiađình.Chacôbỏmẹconcôđểđitheongườiphụnữkhác.Mẹcôphảimộtthânmộtmìnhlàmviệcnuôinấngconcái,nhưngchẳnglâusau,bàcũngtáihôn.Nhữngbiếncốxảyratronggiađìnhđãtácđộngđếntâmlýcô,biếncôthànhmộtngườiyếuđuốivàdèdặttrongmọimốiquanhệvềsau.Nhưhiểuđượcnhữnggìcôđãtrảiqua,bạnbècôluôngiữý,tránhđềcậpđếnnhữngvấnđề

tươngtựkhicómặtcô.Côđượcchồnghếtmựcyêuthương,luônquantâmvàtúctrựcbêncạnhđểsănsóc.Tuynhiên,cũngchínhđiềuấyđãkhiếncôthêmyếuđuối.Côđauốmliêntụcvàluônsợmấtđibàntaychămsócyêuthươngcủachồng.Mộtsựphụthuộcquámứcnhưvậycuốicùngsẽdẫnđếnkếtquảtráivớimongđợi.Nócó

thểdẫnđếncáikếtnhưcâuchuyệncủaStephanievàLinda.-Chúngtôichỉđượcgặpnhauvàilầnmộtnăm.–Stephanietâmsựvớitôi.-Thậtra,chúng

tôicónhiềusởthíchchung,vàtôicóthểcảmnhậnđượcnỗitrốngvắngtronglòngLinda.Nhưngmỗilầngặpgỡ,côấycứbámchặtlấytôiđểkểlểcácvấnđềcủariêngmình.Tôithật

sựmệtmỏivềđiềuđó.Vàrồichẳnghiểutựkhinào,tôibắtđầutìmmọicáchtránhxacôấy...-Ngườimuốnđượcnhờcậy:Nếubạnkhôngphảilàtuýpngườiphụthuộc,đừngvộimừngvìsựđộclậpcủamình.Hãytự

đặtracâuhỏisau:“Tôicóthườngkhuyếnkhíchsựphụthuộccủangườikhácvàomìnhhay

không?”.Mộtngườimẹcóhaicôcongáiđãlậpgiađình.Bàchỉởnhàđểandưỡngtuổigià,vàcảm

thấyrấtbuồnchánkhikhôngcóviệcgìđểlàm.Mộttrongnhữngđiềugiúpbàgiảitỏasựbuồnchánlànhậncuộcgọitừhaicôcongáimỗikhihọgặprắcrối-ngaycảnhữngvấnđềnhỏnhặtnhất-rồibàhốihảchạyđếnnhàhọgiúpđỡ.Nhữnglúcnhưvậy,bàcảmthấyconngườimìnhhoạtbáttrởlại!Nhưngđólàmộtviệcnguyhiểm.Mộtkhibàvẫnmuốnlolắngvàgiảiquyếtmọiviệcthay

chocáccôcongáithìnghĩalàbàđãủnghộsựphụthuộcđếnmứcnguyhạicủahọ.SựgắnkếtMộttìnhbạnvữngchắckhôngnhữngkhôngcóbóngdángcủasựphụthuộcmàcòncóthể

giảiphóngbảnthânmỗingười.Đãcónhữngcuộchônnhângiữanhữngngườitàinăngvớinhau,họnângđỡlẫnnhaumàkhônglolắngrằngngườikiasẽvượtquamình.TheReader’sDigestlàtờtạpchícủaMỹnổitiếngkhắpthếgiới,vớidoanhsốbánđược

khoảng30triệubảnmỗitháng.Quảlàmộtconsốkhổnglồ!Nhưngbạncóbiếtsốvốnbanđầucủanólàbaonhiêukhông?1.800đô-la.VànótrởthànhmộtcâuchuyệngầnnhưhuyềnthoạitrongngànhxuấtbảnMỹ.Năm1918,DeWittWallacephảivàobệnhviệnquânđộiđểphụchồisứckhỏesaunhữngvết

thươngchiếntranh,trongthờigianởđây,ôngđãđọctấtcảnhữngtạpchícóđược.Vàôngnhậnthấy,hầuhếtcácbàiviếtđềuquádài,ôngbắtđầutìmcáchthửnghiệmđểrútgọnlại.Saukhigiảingũ,DeWittchọnramộtvàitrongsốnhữngbàibáosúctíchđó,đặttênlàtuyển

tậpTheReader’sDigest,rồigửiđếncácnhàxuấtbản.Ôngđềxuấtviệcsẽgiaotậpsannàychobấtkỳnhàxuấtbảnnàocóýđịnhnhậnônglàmbiêntậpviên.Nhưngcácchuyêngiatronglĩnhvựcxuấtbảnkhôngmấyấntượngvớiýtưởngnày,chỉcó

WilliamRandolfHearstlànhậnrađượctiềmnăngcủanó.Tuynhiên,ôngdựđoánlượngpháthànhcủanósẽkhôngthểđạtđếnconsố30ngànbảnmỗinăm.Vàđóquảlàmộtconsốquánhỏđểcóthểấnhành.ỞMinneapolis,DeWittđãtìmthấymộtđồngminh,đólàLilaBellAcheson.Khigặpngười

đànôngvớiýtưởng“ngớngẩn”này,Lilađãđemlòngyêuôngcũngnhưyêuluônýtưởngvềquyểntạpchíđịnhkỳđó.Trongnhữngthángsauđó,DeWittđãviếtrấtnhiềuthưngỏđểchàohàng.Ôngđãthuthập

mộtdanhsáchcáctrườngđạihọc,cáccâulạcbộ,nhóm,hội…vàgửilờimờiđặtbáođếnnhữngnơinày,mặcdùtờtạpchívẫncònchưarađời.Ngày15tháng10năm1921,LilavàDeWittthànhhôn.Khituầntrăngmậtcủahọkếtthúc,rấtnhiềuláthưđãđượcgửiđếnvàđangchờsẵnhọở

nhà.Tổngsốtiềnđặtmuađượcgửiđếnđãlà5.000đôla.Họvaythêm1.300đô-lanữavàđặtnhàinPittsburghin5.000bản.Sốđầutiênđượcramắtcôngchúngkèmtênhaingười-DeWittWallacevàLilaBellAcheson-vớichứcdanhlàđồngsánglập,đồngbiêntậpcũngnhưđồngsởhữu.Tuynhiênsauđó,cảhaiđãphảilàmviệcvôcùngvấtvảđểcóthểchitrảchonhữngkhoản

phíđầutiên.Nhưngcôngsứccủahọđãđượcđềnđápxứngđáng.Khônglâusau,lượngpháthànhcủatờtạpchíđãvượtquásứctưởngtượngcủahaivợchồng

-50.000bảnvàonăm1926,228.000bảnvàonăm1929.NhàWallacenổilênnhưmộthiệntượngđứngđầutrongngànhxuấtbản.MộtbiêntậpviênthâmniênđãnóivềgiađìnhWallacenhưsau:“Họđãcùnggiúpđỡlẫnnhautrongcảcuộcsốnglẫncôngviệc.Ôngấycầnmộtngườiphụnữ

tinvàonhữnggìôngấylàm,vàtôiđoánrằnghọnóichuyệnvớinhauvềnhữngấnbảnhầunhưmỗitối.Bàấyphụtráchvềmỹthuật,vàbạncótinrằngkhiđãởtuổi80,bàvẫnlàngườilựa

chọnbìachomỗiấnphẩm?”BảnthânWallacethìthừanhận:“TôinghĩchínhLilađãlàmchoDigesttrởthànhhiệnthực”.

Bấtkỳmốiquanhệnàocũngvậy,“đốiphương”cóthểkhiếnbạncảmthấythoảimáithayvìứcchế,nếucảhaiđềuthiếtlậpngaytừđầunhữngquytắctựdonhấtđịnh.Sáuquytắcđểcóđượcmộttìnhbạnhoànhảo1.CẩnthậnvớisựchỉtríchMộtsốngườicócảmgiácthỏamãnvàhàohứnghơnkhichỉtríchngườikhác.AliceMillerđã

nóimộtcâurấthay:“Bạnhoàntoàncóthểphêbìnhbạnbèmình,nhưngthậtđauđớnkhiphảilàmđiềuđó.Nếubạncóchúthứngthúkhichỉtríchngườikhácthìđóchínhlàlúcbạnphảibiếtimlặng”.Ngườitacócáchđểtrởthànhngườimàbạnkhuyếnkhíchhọtrởthành,chứkhôngphảibạn

épbuộchọtrởthành.Sựthànhcôngtrongcácmốiquanhệ,đặcbiệtlàtrongtìnhyêu,đềudựavàokhảnăngchấpnhậnbảnchấtconngườicủamỗichúngta.Tínhthíchphánxétkhôngbaogiờxâydựngđượctìnhyêuthươngthậtsự.Đểtránhđiềunày,chúngtacầnhiểurõvềngườikhácnhưchínhbảnthânmình.NgườidađỏSiouxđãđặtramộtquyluật:“Tôisẽkhôngxétđoánngườianhemcủatôi,chođếnkhitôiđãmangđôigiàycủaanhấytronghaituần”.Nhữngngườibiếtyêuthươngluôncốgắngđặtmìnhvàovịtrícủangườimàhọyêuthương.Ởhọcómộttấmlòngvịtha.AbrahamLincolnlàmộthìnhmẫukhôngthểkhôngnhắctớichotínhcáchnày.Ôngluôncởi

mởvàlắngnghengườikhácvớiphươngchâm:“Đừngphánxétai,rồibạnsẽkhôngbịaiphánxét”.TrongsuốtcuộcnộichiếngiữahaimiềnNam-Bắc,khibàLincolncónhữnglờilẽcaynghiệt

vềngườimiềnNam,ôngLincolnđãtrảlờirằng:“Đừngphêphánhọ,Maryà.Chúngtacũngsẽlàmvậynếurơivàohoàncảnhcủahọmàthôi”.NếucóthểhọccáchđặtbảnthânmìnhvàovịtrícủangườikhácnhưLincolnđãlàm,chúng

tasẽcóthểthathứmọichuyệnmộtcáchdễdàng.Beethovenđãnói:“Tấtcảchúngtađềuphạmsailầm,nhưngmỗingườicónhữngsailầmkhácnhau”.Goethecũngnói:“Mộtngườibiếtđếnvịthakhiđãtrưởngthànhhơn.Tôikhôngthấymìnhsailầmkhikhôngtựràngbuộcbảnthân”.Đừngchorằngvớinhữngđiềuvừanói,tôikhuyênbạnphảitrởthànhmộtngườinhẹdạ,

thiếuquyếtđoán,luônđồngývớingườikhácvàkhôngbaogiờcóchínhkiếncủariêngmình.Hãythểhiệnbảnthânbạnmộtcáchtrọnvẹnnhấtcóthể.Nhưnghãychắcchắnlàbạncũngđốixửvớingườikhácnhưvậy.Sựquyếtđoánlàcầnthiếtchođếnkhinókhôngtrởthànhsựíchkỷ,ràngbuộchaynhữngđòihỏiquákhắtkhe.2.HọcngônngữcủasựchấpnhậnTiếnsĩPaulTournier,mộtnhàtâmlýhọcnổitiếng,từngnói:“Tấtcảnhữnggìtôilàmlàchấp

nhậnmọingười”.Nếuchúngtacóthểhọccáchchấpnhậntoànbộtínhcáchcủangườikhácnhưchínhbản

thânmìnhthìmốiquanhệcủatasẽđượcnângcaođángkể.Điềuđókhôngcónghĩalàchúngtachấpnhậnmọithứnơingườikhác.Đôikhi,vìcôngviệc,tôiphảingherấtnhiềuxungđộtvớichínhquytắcđạođứccủabảnthân;đólànhữngbảnbáocáovềcácvụngoạitình,cáckếhoạchđen,thậmchícảtộiác.Nhưngtôiđãhọcđượcrằng:Tôikhôngcầnphảichấpthuậnhaykhôngchấpthuậnnhữnggìkháchhàngnói,tôicóthểchothấymìnhđồngývớihọđơngiảnchỉbằngviệclắngnghe.Tôicốgắngnắmbắtcácsắctháitrongcảmgiáccủahọ.Mộtngườichồngmuốnnóimộtlờigiảithíchvềviệcngoạitìnhcủamình.Mộtcậuthiếuniênchánghétngườichasayrượuvàliềulĩnhbỏnhàrađi.Mộtngườimẹướcaorằngbàđãkhôngcóconcái,sauđólạicảmthấycắnrứtvìcósuynghĩtồitệnhưvậy.

Đólànhữngsựviệcxảyratrongcácbuổitrịliệu.Tôicốgắnghếtsứcđểgiúpmọingườinhậnrarằng,họcóquyềncónhữngcảmgiácđó.Nókhônghoàntoànxấuxahaytốtđẹp;chỉkhichúngtabiểuhiệnquacáchđốixửvớinhauthìnómớibịquyvàonhữngchuẩnmựcđạođức.Cònkhivẫnchỉlànhữngcảmgiácthìchúngvẫncònlànhmạnh.TiếnsĩThomasGordon,trongquyểnsáchrấthaycủaôngcónhanđềParentEffectiveness

Training(Làmchamẹhiệuquả),chorằng:Bằngcáchgợichuyệnvớiconcái,bạnđãtrởthànhmột“ngườigõcửa”đểmởranhữngcuộctròchuyệnthânmậthơnvớichúng,quanhữngcâunóiđơngiản:-Thậtkhông?-Conđãlàmđượcđấyà?-Thậtthúvị.-Kểtiếpchomẹnghevềnóđi.-Chacảmthấythúvịvớicáchnhìnnhậncủacon.-Cóvẻnhưnórấtquantrọngđốivớicon.3.KhuyếnkhíchcátínhcủangườikhácĐểthắtchặttìnhbạn,thayvìthúcgiụcngườibạnyêuthươngphảibiếtthíchứng,hãy

khuyếnkhíchhọsốngvớinhữngướcmơvàcátínhriêngnơihọ.Ngày24tháng5năm1965,mộtchiếctàunhỏđãrakhơitừcảngFalmouth,Massachusetts.

NgườiduynhấttrênchiếctàuđólàRobertManry,mộtbiêntậpviêncủatờThePlainDealerởCleveland.Sau10nămlàmviệcbàngiấy,ôngmuốncósựthayđổitrongcuộcsốngcủamình.Vậylàôngmuamộtchiếclabànvàmộtquyểnsáchchỉđường,rồibắtđầulênkếhoạchchocuộchànhtrìnhtrênchiếctàuTinkerbelleđếnnướcAnh.Vớichiềudàichỉcóbốnmét,nólàchiếcthuyềnnhỏnhấttừngthựchiệnmộtchuyếnduhànhxanhưvậy.Vìsợkếhoạchmạohiểmcủamìnhbịngăncảnbởinhiềungườinêntrướckhilênđường,ông

chỉđểlạivàidòngchongườithân,thôngbáovềsựvắngmặtcủamình.Khibiếtkếhoạchđó,chịôngđãhàohứngnóirằng:“Thậttuyệtvờikhithấyaiđóthựchiệnướcmơcủamình.Córấtítngườidámlàmđiềuđó”.Nhưngchínhvợông,Virgina,mớilàngườiđemlạichoôngđộnglựclớnnhất.Sauchuyếndu

hành,ôngđãnóithếnày:“Vợtôilàngườiphụnữtuyệtvờinhấtthếgiới.Virginiađãcóthểkhuyêntôitừbỏhànhtrìnhđiênrồnày.Nhưngcôấybiếtrằngtôiđangbướctheogiaiđiệucủamộtbảnnhạcđầyhứngkhởi,vàcôấyđãkhuyếnkhíchtôilàmtheotiếnggọicủatráitim”.Chuyếnviễndudiễnrakhôngdễdàngchútnào.Ôngđãtrảiquanhữngđêmkhôngngủ,cố

gắngđiềukhiểncontàukhôngvavàonhữngchiếctàuchởhàngtolớn.Sauhàngtuầnlênhđênhtrênbiển,ôngkhôngcòncảmgiácmuốnănuống;sựcôđơnxâmchiếmtâmhồn;bánhláithuyềnbịgãybalần;biểnlạimấtgiótrongnhiềungày;rồicơnbãoậpđến…Nhưngcuốicùng,sau78ngàylênhđênh,ôngđãcậpbếnFalmouth,Anh.Trongsuốtnhữngđêmcôđơnbênbánhlái,ôngthườngtưởngtượngranhữngđiềumàông

sẽlàmkhiđặtđượcchânlênđấtliền.Ôngmongchờđượcđếnphòngkháchsạn,ănmộtbữatốithậtngonvàsauđóđibộxuốngvănphòngcủatờAssociatedPressđểxemhọcóđangdõitheocuộchànhtrìnhcủaônghaykhông.Vàtintàuôngcậpbếnantoànđãđượclantruyềnnhanhchóng.Ônghoàntoànkhôngchuẩnbịchonhữnggìđangchờđợiphíatrước.Batrămchiếcthuyềnlớnđãhộtốngôngvàobếncảng,rúccòiinhỏi.Và40ngànngười,baogồmrấtnhiềunhàbáo,chàomừngông.Ôngtrởthànhmộtngườianhhùng,vàcâuchuyệncủaônggầnnhưmộthuyềnthoại.Nhưngđứngtrênbếntàucólẽlàngườianhhùngvĩđạihơnhếtthảy-vợông,Virginia.Bàđã

rấtcanđảmkhiđểchochồngtựdotheođuổicuộcphiêulưucủamình.

Dĩnhiên,khôngphảibấtkỳngườivợnàocũnglàmđượcnhưvậy.Nhưngđiềuquantrọnglànhậnrarằng,yêunhữngkhátvọngvàướcmơcủangườibạnyêuthươngchínhlàhànhđộngthiếtthựcnhấtbàytỏtìnhyêucủabạn.WilliamJamesđãđúckết:“Vịtrítốtnhấtlàkhôngcanthiệpquásâuvàotínhcáchngườikhác,khinhữngđiềuấykhôngảnhhưởngxấuđếnbạn”.Tuynhiên,tựdoquámứccũngcóthểsẽtrởthànhthóixấu.Cáitriếtlý“Bạnlàmviệccủa

bạn,còntôilàmviệccủatôi”nếutrởthànhyếutốcơbảncủamộtmốiquanhệ,thìcũngcónghĩamốiquanhệđóđãđếnhồikếtthúc.Bấtkỳaicũngcầncókhoảngkhônggianriêng,nhưngnếucóthểdunghòađượcsựquantâmcủabạnvàsựđộclậpcủangườibạnyêuthương,chắcchắnmốiquanhệcủahaingườisẽluôntốtđẹp.4.“Tôicầnmộtphútyêntĩnh!”Mộttìnhbạnkhôngmangtínhlệthuộcđượcxâydựngdựatrênsựtôntrọngnhữngnhucầu

riêngtưcủamỗingười.Trongcácmốiquanhệcủamình,đôilúcchúngtađichungvớinhau,rồilạitáchnhauraởmộtthờiđiểmkhác,cũnggiốngnhưđôibạnnhảyrờinhaukhikếtthúcbảnnhạc.Điềuđólàcầnthiếtvàchúngtahãyvuivìnólàdấuhiệucủamộtmốiquanhệchínchắn.TiếnsĩLawrenceHatterekể:-Tôicómộtvàingườibạnlànghệsĩ,họsốngrấtkínđáo.Tuygặpnhaukhôngthườngxuyên

lắm,nhưngmỗikhiởbêncạnhhọ,tôicảmthấythoảimáivàtựtinhơnrấtnhiều.Đặcbiệt,trẻemcầncósựriêngtưđểướcmơ,đểkhámphábằngtrítưởngtượngphongphú

vàmạnhmẽcủamình.Mộtvàibậcchamẹhiểuđượcđiềuđó.MẹcủaBilllàmộtđiểnhình;mỗikhicóngườikháchnàohỏicậubéđanglàmgìtrongphòng,bàthườngmỉmcười:-Aimàbiếtđược?Cháucóthểlàmộtngườidađỏđangrìnhmộtcongấu,haymộtphihành

giađangnghengóngtintức.Cháutạonênvũtrụcủariêngmình,vàtôikhôngbaogiờbướcvàothếgiớiđótrừphiđượcmời.Vớiviệcchotrẻcókhônggianriêng,lòngtựtincủatrẻsẽcàngđượccủngcố.Điềuđócũngđượcápdụngtrongnhữngcuộchônnhân.Cáccặpvợchồngcóthểởbêncạnh

nhauquánhiềuđếnmứccảhaiđềucảmthấynghẹtthở.RainerMariaRilkeđãnói:-Mộtcuộchônnhânhạnhphúclàtrongđó,mỗingườiđềuđượcxemlà“ngườigiữcửa”cho

chốnriêngtưcủangườikia.Chúngtacầnnhậnthứcrằngngaycảgiữahaingườigầngũinhaunhấtthìvẫnluôncómộtkhoảngcáchtồntại.Vànếumongmuốncómộtcuộcsốngtuyệtvờikhiởbênnhauthìhãyhọccáchyêuchínhnhữngkhoảngcáchấy,vìnógiúpchúngtacóthểnhìnthấyngườikiamộtcáchtrọnvẹnhơn!5.MởrộngnhữngmốiquanhệkhácGhentuông,theomộtnhânvậttrongkịchcủaShakespeare,làmột“conquáivậtmắtxanh”,

vànóđãpháhủynhiềutìnhbạnthânthiết.Nếubạncảmthấylosợkhingườibạnthânnhấtcủamìnhdànhnhiềuthờigianchonhữngngườikhác,haykhingườibạnđờicủabạntậptrungnhiềuthờigianchocôngviệc,thìhãythậntrọngvớinguycơlàsựghentuôngđanggặmnhấmbạn.Bạnkhôngcóquyềnđộcchiếmbấtkỳai,vàbạnsẽgâyphiềnhànếumuốntrởthànhngườiduynhấtcóýnghĩavớihọ.Đôikhi,vìtựđặtquánhiềuáplựctrongtìnhbạnnênbạnluônmuốnkiểmsoátngườikhác.

Thuốcchữađặchiệuchocănbệnhnàylàbạnhãymởrộngsởthíchcánhânvàtìmthêmnhiềungườibạnmới.Nhiềungườisaukhikếthônđãbỏlỡrấtnhiềumốiquanhệtốtđẹpkhácchỉvìnghĩrằnggiờ

đây,ngườibạnđờilàduynhấtcóýnghĩavớihọ.Mộtphụnữđãnóithếnày:“Chồngtôilàngườibạnduynhấttôicần,chúngtôitâmsựchonhaunghemọiđiều”.Nhưngsựthậtcóđúngvậykhông?Quanđiểmnàyvôtìnhđãtạomộtáplựcrấtlớnlêncuộchônnhâncủachínhhọ.Dẫuquanhệvợchồnglàmộtmốiquanhệtuyệtvờinhưngkhôngaicóthểđápứngđượctấtcả

nhữnggìngườikiađangcần;điềuđóchỉcóđượckhibạnkhámphácácmốiquanhệkhácnữachứkhôngphảinhốtmìnhtrongốcđảoriêng.Ngườibạnđờicủabạncóthểlàngườibạntốtnhất,nhưngkhôngnhấtthiếtphảilàngườiduynhất.Mộttìnhbạnđẹpsẽluôntồntạinếubạnbiếtgìngiữ,đểđếnmộtlúcnàođó,nóchínhlàchỗ

dựatinhthầnvữngchắcgiúpbạnvượtquanhữngthửtháchcủacuộcsống.6.SẵnsàngchonhữngthayđổiĐốivớicácbậcchamẹthìviệcđểnhữngđứaconđangởtuổivịthànhniênđượctựdo,nằm

ngoàitầmảnhhưởngcủamìnhlàmộtđiềukhákhókhăn.Chỉmớiđâythôi,chúngtacònđangcộtdâygiàyvànắmtaychúngkhibăngquađường,bâygiờphảibỏnhữngthóiquenấyđiquảlàkhôngdễ.Nhưngđólàviệccầnthiếtphảilàm.Mộtngườimẹđãnóirằng:-Cóhaithứsẽcònmãimàbạnnênchoconcáicủamình:Thứnhấtlàchỗdựa;thứhailàđôi

cánh.Cáiđầutiêndễdàngchođihơncáithứhai.HenriNouwenthìkhuyên:“Concáikhôngphảilànhữngcủacảiđểbạngiữlạivàđiềukhiển,màlànhữngmónquàđể

bạnyêuthươngvàchămsóc.Concáichúngtalànhữngvịkháchđặcbiệtnhất,đãđivàogiađìnhchúngta,đòihỏisựtậntâm;chúngchỉởlạimộtthờigianrồisauđóđitheoconđườngcủariêngchúng.”Tôiướcsaotấtcảcácbậcphụhuynhđềuhiểuđượcđiềunàyđểthểhiệntìnhyêuvớiconcái

củamìnhbằngviệctạoranhữngkhoảngtrờiriêngchochúng,chứkhôngphảitìmmọicáchđểđiềukhiểnhaychiphốihoạtđộngcủachúng.NhànhânchủnghọcGregoryBatesonlàngườiđầutiênphânbiệtgiữahaikiểuquanhệ:bổ

sungvàcânđối.TheoBateson,hànhvigiữacácnhómkhôngnganghànglà“bổsung”,baogồmsựphụthuộcvàsựchămsóc,giữabậccaohơnvàbậcthấphơn.“Cânđối”làtừôngdùngchomốiquanhệgiữanhữngngườinganghàng.Trongngônngữcủaông,mốiquanhệcủachúngtavớiconcáiphảithayđổitừdạngbổsungsangdạngcânđối.Tuynhiên,cũngphảithừanhậnrằng,nhữngthayđổinhưvậyrấtkhókhăn,cảvớiconcủabạncũngnhưđốivớibạn.MộtnữdiễnviêntàibangườiScandinaviđượchỏi,côvàmẹcôcóthểcóđượcmốiquanhệ

nhưngườilớnvớinhauhaykhông.Côđáp:-Tôirấtsẵnlòng.Đólàgiấcmơlớncủatôi.Nhưngmẹtôiluôngiữquanniệmrằngbàlàmẹvàtôilàcongái.Còntôilạimuốnxembà

vừanhưmộtngườimẹlạivừanhưmộtngườibạn.Tôimuốnhiểuvềmẹ,nhữngsuynghĩ,sựthấtvọng,hyvọng,cảniềmvui,nỗibuồnnhưlàmộtphụnữ-khôngphảinhưlàmộtngườimẹmàtôibiết,màlàmộtphụnữ.Đâylànhữngkhíacạnhkhôngdễdàngchútnàonhưngmọingườixungquanhtađangthay

đổidầnvàtacũngphảitạochomìnhsựmềmdẻođểcóthểthíchứngvàđiềuchỉnhđượcquanhệvớinhữngthayđổinày.Vậyquytắcthứnămđểthắtchặttìnhbạnlà:Hãytạokhônggianriêngtưtrongmốiquanhệvàkhuyếnkhíchpháttriểncátínhcủa

nhau.

CHƯƠNGII-5CHỈDẪNĐỂNUÔIDƯỠNGSỰTHÂNMẬT

Tôinhậnrarằng,sốngtrênđờinày,cónhữnglúcbạnchođimàkhôngcầnbấtcứsựđềnđápnàocả.

Khichođi,bạnnhậnđượcđiềuvôgiáhơn–đóchínhlàcảmgiáchạnhphúckhinhìnthấyngườikháchạnhphúc.

Hiểuđượcđiềunày,cuộcsốngcủabạnsẽthúvịhơnrấtnhiều.NGÔNNGỮCƠTHỂ

“Cómộtngôiđềntrongvũtrụ–đóchínhlàcơthểconngười.Khichúngtachạmvàođócũnglàlúctachạmđếnthiênđường.”

-ThomasCarlyleNgônngữcơthểthậtkỳdiệu!Nócóthểnóilênđượcnhiềuđiềuhơnnhữnggìbạnnghĩ.Vài

nămtrước,mộtnhómsinhviênykhoathựctậptrongkhubệnhnhiởmộtbệnhviệnlớn,trongđó,cómộtsinhviênđặcbiệtyêutrẻconvànhữngđứatrẻcũngluônchàođónanhmộtcáchthíchthú.Nhữngngườikháckhônghiểulýdotạisao.Cuốicùng,họcửramộtngườiđểtheodõianhvà

tìmhiểuxemanhđãlàmgì.Ngườinàykhôngpháthiệnđượcgìchođếnmộtbuổitối,ngườitathấyanhchàngnọđếnbêngiườnghôntừngđứatrẻvàchúcchúngngủngon.Điềukỳdiệumangtên“xúcgiác”Ngônngữcơthểchínhlàcôngcụđắclựcnhấtđểcóđượcsựthânmậtđíchthựcvớinhững

ngườixungquanh.Vàbấtkỳaitrongchúngta,nếubiếtsửdụngcôngcụnàymộtcáchkhéoléothìchắcchắnsẽcóđượcnhữngtìnhbạnsâuđậm.Lắngnghevớiđôimắtnhìnthẳng,xíchlạigầnngườikiahơntrongkhitròchuyện,cónhữngcửchỉthânmật…lànhữngbíquyếtgiữchosựgiaothiệpluônđượcấmáp.AshleyMontaguđãviếtmộtcuốnsáchdàivềnghệthuậtgiaohòacủaxúcgiác.Ônggiải

thíchrằng,lớpdakhôngchỉlàvỏbọcbênngoàicơthểchúngtamàcònlàcơquancảmgiácmạnhmẽnhất.Mộtngườicóthểbịmù,điếc,hoàntoànmấtđikhảnăngcủakhứugiáchayvịgiác,nhưngkhôngthểtồntạimàmấtđichứcnăngcủaxúcgiác.Chúngtatừngnghĩthúvậtliếmnhữngđứaconcủachúngđơnthuầnchỉđểlàmsạchlớpda.Nhưngthậtra,đócònlàcửchỉthểhiệnsựâuyếm.Chúngtahãyđểýxem,hầunhưmọiđộngvậtđềuthíchđượcvuốtve.Nhữngconthúcon

thườngrúcvàocơthểmẹvàcơthểcủaanhchịemchúng.Loàichócóvẻthamlamvôđộkhirấtthíchđượccưngnựng,loàimèocũngthế,vàloàicáheođặcbiệtthíchđượcvuốtvemộtcáchnhẹnhàng.Cómộtthờigianvàothếkỷthứ19,hơnmộtnửatrẻemđềubịchếttrongnhữngnămđầumớisinh,phầnlớnlàdocănbệnh“suynhược”.Cuốinhữngnăm1920,tỷlệtửvongcủatrẻemdướimộttuổitrongcáccônhiviệnởMỹlàgần100%.QuátrìnhđiềutracủatiếnsĩHenryChapinvềhiệntượngđángbáođộngnàylàmộtcâuchuyệnhấpdẫn.LàmộtbácsĩnhikhoaởNewYork,Chapinnhậnrarằng,nhữngđứatrẻnàythườngđược

nuôidưỡngtrongcáccănphòngvôtrùng,ngănnắp,gọngàng,nhưnglạiítkhiđượcẵmbồng.Trongmộtthờigiandàithựchiệnnghiêncứu,Chapinđãcùngcáccộngsựnữcủamìnhbồngbếnhữngđứatrẻnày,thìthầmâuyếmvàvuốtvechúng.Kếtquảthậtđángkinhngạc:Tỷlệtửvonggiảmxuốngđángkể.Trẻemluônkhaokhátđượcyêuthương.Melinda-đứacongáibốntuổicủaHowardMaxwell-cứbámchặtcuốnTheThreeLittlePigs

(Bachúheocon)vàđòichaphảiđọcchobénghehếtđêmnàyđếnđêmkhác.Maxwellđãnghĩramộtcáchthậttiệnlợilàthuâmlạicâuchuyện;khiMelindađòinghekểchuyện,ôngchỉcầnbậtmáylên.Cáchnàyhiệuquảtrongvàiđêm,nhưngmộtđêmnọ,Melindađẩyquyểntruyệnvềphíachamình.-Nào,conyêu,conbiếtcáchmởchiếcmáyghiâmrồimà.–Ôngnói.-Vâng,nhưngconkhôngthểngồitronglòngnó.-Melindađáp.Nhiềubậcchamẹkhôngcònnhữngcửchỉyêuthươngvớiconcáikhichúnglênnămhaysáu

tuổi,vàvìvậy,chúngcũnghọccáchkhôngthểhiệnnhữngcửchỉđóvớingườikhác.Nếuchúngtakhôngthườngxuyêntiếpxúcvớinhauthìxúcgiáccủatasẽbị“bỏđói”.Tạisaotalạichốitừnhữngcửchỉthânmậtkhichúnglàchấtkíchthíchtốtnhấtchocácmốiquanhệ.Hãythửvàbạnsẽthấyđượcđiềukỳdiệuđó!Nhưngcũngcầnnhớrằng,bấtcứsựvachạmnàocũngphảimangtínhlànhmạnh,chứkhông

phảilàsựlạmdụngmangtínhtiêucực.Sứcmạnhcủangônngữcơthểlàvôbiên!NgônngữkhônglờiQuyểntựtruyệncủanữdiễnviênMelinaMercouricónhanđềIWasBornGreek(Tôisinhra

làngườiHyLạp)đượcbắtđầunhưsau:“NgườiđànôngđầutiêntôiyêulàSpiros.Ôngấycựckỳđẹptraivàquyếnrũ.Tôiyêuthiếttha

cáiômấmápđầytìnhyêuthươngcủaông.Ôngấykhỏemạnh.Ôngấycaolớn.Ôngấylàniềmđammêcủatôi.Điềuđóđãlàmchotuổithơtôitrởnênvôcùnghạnhphúc.Spiroschínhlàôngtôi.”Nếubạnmuốnđếngầnnhữngngườixungquanh,hãyýthứcvềsứcmạnhcủasựgiaothiệp

màbạncótrongtay.Đôikhi,chỉcầnđặtmộtbàntaytrênbàntaycũngđãthểhiệnsựcảmthông,chiasẻvàlắngnghe.Sựthểhiệntìnhcảmvềmặtcơthểcũngkhónhưthểhiệntronglờinói,nhưngđólàcách

biểulộtìnhcảmđíchthựccủabạn.Sựtiếpxúctrựctiếpcóthểđembạnđếngầnmộtaiđóhơnhàngngànlờinói.Đànôngcócáchriêngcủahọđểtruyềnđạtnhữngthôngđiệptìnhcảmvớinhau,cóthểlàmộtcáibắttay,mộtcúhuýchđùa,hayđặttaylênvaingườikháckhinóichuyện-tấtcảđủđểnóilênbiếtbaođiều.Điềuấycũngcóthểthựchiệnvớinhữngngườibạnkhácphái,đểcóthểkhíchlệ,độngviên,haythểhiệntìnhcảmmàkhôngcầndùnglờinói.Trongmốiquanhệvợchồng,traochonhaunhữngcửchỉâuyếm,vuốtvelàđiềuvôcùng

quantrọngđểthểhiệntìnhyêuthương,vàchongườikiacảmnhậnđượctìnhyêuấy.Tìnhcảmđôikhikhôngphảidùnglờilàcóthểnóihếtđược;cónhữngđiềuchỉnhữngcửchỉyêuthương,quantâm,chămsócmớithểhiệnrõvàchânthậtnhất.Mộtnụhôn,mộtcáinắmtay,mộtcáiômsiếtchặthayđơngiảnchỉlàđứnggầnkềbênnhaucũngđủđểhaingườicảmthấyấmáp.Vìvậy,nếumộtcặpvợchồngbiếtdùngngônngữcơthểcủamìnhđúngcáchthìhọsẽcảm

nhậnđượctìnhyêuvàhạnhphúcvôbiên.Chỉdẫnsốmộtđểnuôidưỡngsựthânmậtvớingườibạnyêulà:

Hãydùngngônngữcơthểđểnóilênlờiyêuthương.NGHỆTHUẬTKHẲNGĐỊNH

“Tôicóthểsốngtronghaithángchỉvớimộtlờikhen.”-MarkTwain

Năm1936,mộtquyểnsáchđượcpháthànhbởiDaleCarnegie-mộtgiáoviênởYMCA(HộiThanhniênCơđốc).Ôngđãtừbỏcôngviệcbánhànglươngcaovớiniềmhyvọngsẽmởmộtlớpdạynhữngquytắcnóichuyệntrướccôngchúngvàcáchứngxửtrongquanhệxãhội.Ngườitakhôngchắcviệcnàysẽthànhcông.Nhưngchỉtrongvònghainăm,ôngđãchứngminhđiềuôngcóthểlàmđượcvàkhóahọctrởnênnổitiếng.TấtcảnhữngbàigiảngcủaDaleCarnegieđượctậphợptrongquyểnHowtoWinFriendsandInfluencePeople(Đắcnhântâm)-

ngaysaukhipháthànhđãnằmtrongdanhsáchbest-sellerdotạpchíTheNewYorkTimesbìnhchọn.Saukhibánđượchơn30triệubản,quyểnsáchtiếptụcgiữdoanhsốbánhơn100ngànbảnmỗinăm.Ýtưởngcủacảcuốnsáchchứađựngtrongchương“Bímậttrongcáchứngxửvớimọi

người”.VànghệthuậtnàyđượcCarnegiegóigọntrongcâunói:“Hãyhàophóngvớilờikhencủabạn”.Khíchlệ–phươngphápkhơigợinhữngđiềutốtđẹpAndrewCarnegietrảchoSchwabhàngtriệuđô-lamỗinămđểvậnhànhcôngtythépcủa

mình.CóphảivìSchwablàmộtchuyêngiahàngđầutrongngànhsảnxuấtthép?Không.Trongcôngtycủaông,rấtnhiềungườicókiếnthứckỹthuậtvượtxaSchwab.SởdĩSchwabđượctrảmộtkhoảnhậuhĩnhnhưvậybởikhảnăngđốixửvớimọingườicủa

ông.Ôngđãtâmsựrằng:“Khảnăngkíchthíchsựhăngháilàmviệccủamọingườilàtàisảnlớnnhấtmàtôisởhữu.

Khônggìgiếtchếtlòngnhiệttìnhcủamộtngườinhanhbằngsựphêbìnhtừcấptrêncủahọ...Hiểuđượcgiátrịcủasựkhíchlệvànhìnnhậnnănglựccủangườikhácchínhlàconđườngngắnnhấtđểbạnpháttriểnnhữngđiềutốtđẹpbêntrongmỗingười.Vậynên,tôirấtmongmuốnkhenngợinhưngmiễncưỡngphảitìmlỗilầm.Nếuthấyvừaývớimộtaiđó,tôisẽkhôngngầnngạinóivớihọrằngtôirấthàilòngvàhàophóngvớilờikhenngợicủamình.”Nhiềungườichorằngphươngphápnhưvậylàkhôngtrungthựcvàchuyênnghiệp.Nhưng

còngìđơngiảnvàthúvịbằngviệckểchongườikhácnghenhữngsuynghĩtốtđẹpcủamìnhvềhọ.Nếunhưsựkhẳngđịnhđơnthuầnchỉđểlàmmộtaiđóhạnhphúcthìđólàmộtviệclàmdễchịu.DaleCarnegiecómộtcâuchuyệnchiasẻvớichúngta:Tôiđangxếphàngchờđểgửimộtláthưbảođảmtạibưuđiện.Tôiđểýthấyngườinhânviênbưuđiệnđangcóvẻchánchườngvớicôngviệccủamình-cânnhữngphongbì,đưanhữngchiếctem,thayđổi,phânloạicácbiênnhận.Quảlàmộtcôngviệcđềuđềubuồntẻhếtnămnàysangnămkhác!Vậynên,tôitựnhủrằng:“Mìnhsẽcốgắngkhiếnanhchàngnàythíchmình.Rõràng,đểlàmanhtathíchmình,mìnhphảinóimộtđiềugìtốtđẹp,khôngphảichobảnthânmình,màlàchoanhta”.Vàtôichợtnhậnraanhtacómộtmáitóctuyệtđẹp.Trongkhianhtacânphongbìcủatôi,tôinóiđầyvẻngưỡngmộ:-Tôiướcaocóđượcmáitócnhưanh.Anhngướclên,hơigiậtmình,nởmộtnụcườithân

thiện:-Thúthật,nóvẫnchưađượcnhưtrướcđây.Tôibảo,nhưngnóvẫnrấtđẹp.Anhtacóvẻrất

vui.Chúngtôitiếptụccuộcnóichuyệnvàđiềucuốicùnganhnóivớitôilà:-Nhiềungườicũngnhậnxétnhưvậy.Sauđó,tôikểcâuchuyệnnàyvớivàingườibạn;và

mộtngườiđãhỏitôirằng:-Anhmuốnđượcđiềugìtừanhấy?Tôimuốnđiềugìtừanhấyư!!!Nếuchúngtaquáíchkỷđếnnỗikhôngthểbộclộmộtlờikhenvàmộtchúttìnhcảmchân

thành-màkhôngđòihỏinhậnlạiđiềugìtừngườikhác-thìtasẽchỉxứngđángvớinhữngthấtbại.Tôinhậnrarằng,sốngtrênđờinày,cónhữnglúcbạnchođimàkhôngcầnbấtcứsựđềnđáp

nàocả.Khichođi,bạnnhậnđượcđiềuvôgiáhơn–chínhlàcảmgiáchạnhphúckhinhìnthấyngườikháchạnhphúc.Hiểuđượcđiềunày,cuộcsốngcủabạnsẽthúvịhơnrấtnhiều.Nếubạntìmkiếmnhữngkhíacạnhtốtđẹpnơitâmhồnconngười,bạnsẽngạcnhiênkhikhámpháravôvànnhữngđiềukỳdiệu.RalphWaldoEmersonđãnói:“Mỗingườimàtôibiếtđềugiỏihơntôiởmộtmặtnàođó”.NếumộtnhàthơvĩđạinhưEmersonđãnóinhưvậythìkhôngcớgì

nhữngngườibìnhthườngnhưchúngtalạikhôngtìmthấyđượcnhữngđiềutốtđẹpquanhmình.Nghệthuậtkhẳngđịnhđượchiểuởtầmcaohơntrongtrườnghợpchúngtathểhiệnlờikhen

ngaycảkhiđiềuđóítđượctrôngchờnhất.Vàonhữnghoàncảnhcụthể,nhưsaumộtbữaănđượcchuẩnbịchuđáohaymộtbàithuyếttrìnhhoànhảo,thìlờikhencònlàphéplịchsựmangtínhxãhội:“Vỗtayngaykhingườidiễnthuyếtdứtlờilàmộtđòihỏichungcủaphéplịchsự;nhưngthời

giansau,bạnvẫnnhớbàidiễnthuyếtấythìlờikhencủabạnlúcđóthậtgiátrị,hơnthếnữa,ngườiđósẽghinhớlờikhencủabạnlâuhơnlàbạnghinhớbàidiễnthuyếtcủahọ.”(HenryTaylor)TrongcuốnTheStatesman(Chínhkhách),tácgiảHenryTaylorđãchứngminhrằng,sửdụng

lờikhenngaycảkhisựviệcđãxảyrarồivẫnsẽpháthuyđượchiệuquả.TruyềndẫnsựtựtinvàobảnthânNếuxâydựngđượcthóiquenthểhiệnsựcảmkíchđốivớinhữngngườibạncộngtác,bạnsẽ

thấyđượchiệuquảlâudài.TiếnsĩPaulRoberts,mộtnhàtâmlýhọctrẻtuổi,đãnóirằng:Nhữngthôngđiệpthườngxuyênvềtìnhyêuvàsựtánthưởngrấtquantrọngtrongviệcxâydựnghìnhảnhbảnthâncủamộtđứatrẻ.TheonhưRoberts,nhữngthôngđiệpnhưvậydầndầndẫnđứatrẻđếnkếtluận:“Mìnhbiếtlàhọchấpnhậnmình”và“Mìnhbiếtlàmìnhcóthểlàmđược”.Khicácthôngtinlạcquanđượcxâydựng,đứatrẻcóthểvượtquanhữnglờiquởtráchtừngườilớnhaysựbắtnạttừnhữngđứatrẻkhác.Liệuchamẹcóthểthậtsựlàmđiềugìđóđểkhuyếnkhíchsựtựpháttriểnởtrẻhaykhông?

“Họcóthể”,RuthStaffordPealeđãnóinhưvậy.“Bímậtchínhlà:Quansátđểxemsựkhéoléohaykhảnăngbẩmsinhcủađứatrẻnằmởđâu,

sauđónhẹnhàng(đừngmongchờquánhiềuvàquásớm)chỉdẫn.Cóthểkhảnăngcủaconbạnkhôngphảilànhữnggìbạnđịnhhướng,nhưngđóchínhlàthứconbạncầnđểnuôidưỡnglòngtựtin.Chúngsẽbiếtnănglựccủabảnthânvàđónchàomọithửtháchtrongcuộcsốngbằngmộttinhthầnchủđộng.”(RuthStaffordPeale)NhìnnhậnngườikhácởnhữngmặttíchcựcSựtánthưởnglàliềuthuốckíchthíchquýgiáchotrínão.Vậythìchúngtacònngạigìmà

khônghàophónglờikhenđểtiếpcậnsứcmạnhtolớnđó.NhàtâmlýhọctiênphongngườiMỹWilliamJamesnóirằng:“Nguyênlýsâuxanhấttrongbảnchấtconngườilàkhaokhátđượcngườikháchiểurõgiátrị”.Đólà“khaokhát”chứkhôngphảilà“hyvọng”hay“mongmuốn”!DaleCarnegieđãnóivề“khaokhát”đượckhenngợinhưsau:“Nhữngaicókhảnănglàmhài

lòngniềmkhaokhátcủangườikhácthìsẽnắmđượchọtronglòngbàntay”.MahatmaGandhi(9)đãtruyềncảmhứngchohàngtriệungườiđểhọvượtquagiớihạncủa

mình,điđếnthànhcông.LouisFischer,ngườiviếttiểusửcủaGandhi,đãnóirằng:“Ôngấykhôngmuốnthấymặtxấutrongconngười.Ôngthườnglàmthayđổingườikhácbằngcáchluônnhìnhọởnhữngmặttốtđẹpnhất,chứkhôngphảikhiếmkhuyết”.Vàvìvậy,ôngđãtruyềnsựtựtinchonhữngngườiônggặp.Thờithơấu,hẳnaitrongchúngtacũngđềucómộtđiểmtựa,đócóthểlàngườiông,chamẹ,

ngườithầy,haymộtngườibạnluônquantâmđặcbiệtđếnta,bỏquanhữngvụngdại,khiếmkhuyếtđểnhìnthấyvẻđẹptiềmẩnnơitâmhồnta,từđókhơigợivàlàmchonóthănghoahơnnữa.TrongchuyếnthămĐạisứMỹởMexico,CharlesLindbergh-mộtanhhùngdântộc–đãgặp

Anne,vàtìnhyêuđãnảynởgiữahaiconngườitrẻtuổi.Annelàmộtcôgáirụtrèvànhútnhát,nhưngvềsauđãtrởthànhmộttrongnhữngtácgianổitiếngnhấtnướcMỹ.Bàgiảithíchrằng,sựthànhcôngcủamìnhđượcquyếtđịnhbởicuộchônnhânđầyhạnh

phúc.Chồngbàrấttinvàobà.Bànói:-Tìnhyêuchứađựngmộtsứcmạnhvôbiên.Khicảhaiđếnvớinhaubằngmộttìnhyêuchân

thật,tứclàhọđangdắttaynhaucùngtiếnđếnmộtthếgiớimới,hoàntoànkhácbiệt.Tôicũngkhôngphảilàngoạilệ.Cảmgiáckhibiếtmìnhđượcyêuthậtlàtuyệtvời!Nóđãlàmthayđổitoànbộthếgiớitrongtôi,cũngnhưlàmthayđổimọicảmxúcvềcuộcsốngvàbảnthân.Tôinhưđượctiếpthêmtựtin,sứcmạnh,vàthậmchíbiếnđổithànhmộtconngườimới.Ngườibạnđờicủatôiluôntintưởngvàonhữnggìtôilàm,vàdođó,tôithấyrằngtôicóthểlàmhơnnhữnggìmìnhcóthể.Quảthật,nghệthuậtkhẳngđịnhlàchiếcchìakhóamầunhiệm.PabloCasalsđãnói:“Khimột

ngườicòncóthểđượcngưỡngmộvàyêuthươngthìhọsẽcòntrẻmãi”.Vậynên,chỉdẫnthứhaiđểnuôidưỡngsựthânmậtlà:

Hãyhàophóngvớilờikhenngợi.SỰGIAOTIẾP

“Mộttừtuyệtvờigồmbachữcái,cótácdụngchữanhữngcănbệnhtâmlý:NÓI.”-RichardCrenna

Mộtphụnữtìmđếnvănphòngtưvấn,tâmsựvớitôi:-Chồngtôikhôngnóichuyệnvớitôinữa.Anhấychỉngồiđóhếtđọcbáolạixemti-vi.Khitôi

hỏiđiềugì,anhchỉlầmbầmhoặcừhửtrongmiệng,đôikhicònkhôngthèmtrảlờinữa.Tấtcảnhữnggìanhtacầnlàmộtngườiquảngia,vàmộtaiđóchunggiườngkhianhtathích.Anhtacóthểmuađượccảhaicơmà.Đôilúctôitựhỏitạisaoanhtalạikếthônvớitôi?Vìnhữnglýdokhácnhau,nhiềungườitrongchúngtacókhuynhhướngkhôngmuốnnói

chuyệnvớingườimàchúngtayêuthươngtrongmộtkhoảngthờigiannàođó.GermaineGreer,mộtnhàtâmlýhọc,đãlàmmộtcuộcthínghiệmđểđotầnsốnóichuyện

trungbìnhgiữahaivợchồngtrongmộttuầnlễ.Đểcuộcthínghiệmđượcchínhxác,ngườitađãgắnmộtchiếcmi-crôđiệntửvàocácđốitượngđượcchọn.Mộttuầncó168giờ,tức10.080phút.Bạnnghĩrằngmộtcặpvợchồngsẽbỏratrungbình

baonhiêuthờigianđểnóichuyệnvớinhau?Khôngphải10tiếng,khôngphảimộttiếng,thậmchícũngkhôngphải30phút.Trungbìnhmộtcuộctròchuyệntốn17phút.VàGermaineGreerkhẳngđịnhđóchínhlà“sựcôđộc”.Điềuphụnữcần?Tròchuyệnlàyếutốcựckỳđơngiảnnhưngcầnthiếttrongnhữngmốiquanhệthânmật.

Mộtphụnữđếnvănphòngtôivàkểvềcuộchônnhâncủacôấy.Côkếthônđượcnhiềunămrồinhưngthờigiangầnđây,côbắtđầungoạitìnhvớimộtngườiđànôngkhác.Điềukhiếntôingạcnhiênlàkhicôấytrảlờivềlýdongoạitìnhcủamình:-Lýdotôiyêungườiđànôngkhácvàluônmuốngầnanhấylàbởichúngtôicóthểtâmsự

thoảimáivớinhau.Chúngtôinóivềmọichuyệnhànggiờliền.Tuyệtvờilàmsaokhinóichuyệnvớimộtngườiđànôngnhưvậy–chúngtôikểchonhaunghemọisuynghĩ,cảmxúcđangdiễnratrongconngườimình.Tạisaochồngtôivàtôikhôngthểlàmđượcđiềuđó?Nguyênnhâncủavấnđềnàycólẽlàởchỗchồngcôkhôngnhậnthứchếtđượctầmquan

trọngcủaviệctâmtìnhcùngnhau.Khôngthểcósựthânmậtmàkhôngthôngquanhữngcuộcchuyệntrò.Đểhiểuvàyêumột

người,bạnphảithườngxuyêntraođổitâmtư,tìnhcảmvớingườiđó.Điềunàylàhiểnnhiên,nhưngkhôngphảiaicũnghiểuđược.Tôithấynhiềumốiquanhệbịđổvỡchỉvìdầnmấtđinhữngbuổinóichuyệnthânmậtnhưvậy.Đểgiữđượcnhữngrungcảmngọtngào

CharlieSheddvàMarthalàmộttrongsốnhữngcặpvợchồngcócuộcsốnghônnhânhạnhphúcnhấtởMỹ.Trongcácquyểnsáchcủamình,ônghélộnhữngbímậtgiúphọluôngiữđượcsựrungcảmngọtngàotrongđờisốngvợchồng.Điềuđầutiênlàbuổiăntốicủariênghaivợchồng.Mộtbữatốithânmậtvàấmcúngmangtínhchấtgiađình,khôngbịảnhhưởngbởikháchkhứahaynhữngtròtiêukhiểnkhác.Họthườngngồiđốidiệnvànhìnvàomắtnhau,đólàcáchthểhiệntìnhcảmnhẹnhàngnhưngsâusắc.Điềuthứhai:15phútmỗingàyđểtròchuyệnthânmật-khôngphảilàbànluậnvềcáckhoản

chiphí,vấnđềconcáihaylênkếhoạchchochuyếnpicniccuốituần.Mộtđôivợchồngkháckểbíquyếtcủahọlà:dùngmộttáchcà-phêýniệmtronghônnhân.

Khibữatốikếtthúcvàtoànbộcôngviệcnhàđãđượcgiảiquyết,cảhairótchonhaumộttáchcà-phênóng,cùngngồixuốngvàkểchonhaumọichuyệnxảyratrongngày.Cómộtsựthậtlàđiểmcuốnhútngườikhácnhấtlạichínhlàphầnbímậtđangtồntạitrong

ta.Mộtngườichồngđãphátbiểunhưsau:-Tôinghĩ,nếutôihoàntoànhiểuvợmìnhthìcuộcsốngcủachúngtôisẽkémthúvịđirất

nhiều.Côấyluônlàmộtphầnbíẩntrongtôi,vàtôiluônmongtròchuyệnthânmậtvớicôấyđểcóthểtìmthấyđiềugìđómớilạhơn.Rấtnhiềuđôivợchồngcòntạorakhônggianriêngchomìnhbằngcáchcùngnhauđidạo,

vàomộtquáncà-phêhaymộtnơiyêntĩnhnàođóđểkhôngbịchiphốibởinhữnglotoanthườngngày,đểcóthểhoàntoànbênnhau.Trongcuộcsốngvợchồng,bạnphảibiếtcáchtạoranhữngcuộctròchuyệnthânmậtnhư

vậy.Bởiđóchínhlàthứgiavịlàmchocuộcsốnggiađìnhthêmngọtngào.Vàtôitincácbạnsẽlàmđược.GiaotiếpvớiconcáiNóichuyệnthườngxuyênvớiconcáilàviệclàmhếtsứcquantrọng.CharlieSheddcómột

phươngphápđểthựchiệnđiềunày.Từlúccácconcònnhỏ,ôngđãcóthóiquendẫnchúngrangoàiăntốihoặctổchứcmộtbữatiệcgiađìnhnhonhỏmỗicuốituần.Đólànhữngcơhộitốtđểcảgiađìnhtròchuyệnmộtcáchvuivẻ.Thậmchí,khilũtrẻđếntuổitrưởngthành–làthờikỳchúngíttiếpxúcvớigiađình,sốngtựdovàhaycáubẳn–chúngvẫnthíchnhữngbuổinóichuyệnmangtínhchất“truyềnthống”nhưthế.Ôngtâmsự:-Đôikhichỉđểtácđộng,tôiđãnóivớichúng:“Hômnaylàthứbảy,ngàygiađìnhtacùngđi

ăntối!Conkhôngmuốnđià?”.Bạncótinkhông?Khôngmộtđứanàotừchối.TròchuyệncũngđòihỏisựnỗlựcMộtcuộctròchuyệnđôikhicầnrấtnhiềunănglượng.Đólàlýdotạisaochúngtaíttạora

thóiquentròchuyệnvớinhữngngườixungquanh.Mộtngườimẹkểrằngcôluôncốgắngdànhranửatiếngmỗitốiđểnóichuyệnvớilũtrẻtrướckhichúngđingủ:-Chúngtôidànhthờigianđóđểlênkếhoạchnhữngviệcsẽlàmvàongàyhômsau,haybàn

luậnnhữnggìđãxảyratrongngày,cũngcókhiđơngiảnchỉlàtròchuyện.Đốivớinhiềubậcchamẹ,chuyệnđócóthểgặpkhókhăn,nhưngnhữngđứatrẻnàythậtmay

mắnvìmẹchúngđangcốgắnglàmđiềuđó.Nếuchúngtacứbậnrộnvớicôngviệc,vớinhữngbuổihọpliênmiênđếnnỗikhôngcóthờigiantròchuyệncùngconcáithìchúngtađangtựkhéplạicánhcửađểhiểurõconcáihơn.Mộtngàykia,saubuổitruyềngiáo,vềphòngnghỉngơi,FrancisXaviercăndặnngườinhàlà

trongbấtkỳtrườnghợpnàocũngkhôngđểaiđượcphéplàmphiềnông.Nhưngtrướckhiđóngcửaphòng,ônglạibảorằng:-Nếuđólànhữngđứatrẻ,hãyđánhthứctadậy.Đểnuôidưỡngsựthânmật,chỉdẫnthứbabạncầnghinhớlà:

Hãydànhthờigianchonhữngbuổichuyệntrò.HỌCCÁCHLẮNGNGHE

“Nghĩavụđầutiêncủatìnhyêulàlắngnghe.”-PaulTillich

Lắngnghelàcảmộtnghệthuật.Đểcóthểsửdụngnghệthuậtnàymộtcáchuyểnchuyển,bạnphảikhôngngừnghọchỏi.Vàtôichắcchắnrằngbạnsẽcóđượcrấtnhiềutìnhbạnchânthànhmộtkhiđãlàmchủđượcnó.TôivẫncònnhớngàytôiđếnchỗBillCarruth,ngườiđãđếnthịtrấnTexasnhỏbécủachúng

tôiđểdạymônlịchsử.Ônglàngườiđànônglịchlãm,hómhỉnhvàtinhtếnhấtmàtôitừnggặp;vàvìmộtsốlýdonàođó,ônglạiquantâmđếnmộtcậubérụtrèvàlạlùnglàtôi.Ngàygặpông,tôinói:-NgàiCarruth,cháuướcrằngngàicóthểdạycháucáchnóichuyệnvớimọingườigiốngnhư

ngài.Cháukhôngthểnghĩrađiềugìđểnóikhiđứngtrướcmặtmọingười.-Loyà,bíquyếtcủaviệcđượcquantâmlàphảibiếtcáchquantâm.–Ôngtrảlờikèmtheo

mộtcáinháymắt.Lờikhuyênđótuygiảndịnhưngcórấtnhiềuýnghĩađốivớitôisuốt50nămquatrongquá

trìnhgiaotiếpvớingườikhác.Khinhữngcâuhỏicủabạnđượcngườikhácthíchthúquantâmvàtrảlời,haykhibạnkhuyếnkhíchngườikhácnóivềbảnthânhọ,thìmộtmốidâyliênkếtvôhìnhđãxuấthiệnđểnốikếtbạnvớihọmộtcáchdễdàng.Cácbệnhnhânđếnvănphòngtưvấncủachúngtôibởihọkhôngtìmthấynhữngngườicóthểthậtsựlắngnghenhữngđiềuhọnói.Mộtphụnữnóivớibạncủacôấyrằngmìnhđangtrongquátrìnhtrịliệutâmlý,ngườibạnđãvôcùngngạcnhiên:-Xungquanhcậucórấtnhiềungườithân,bạnbè,saocậukhôngtâmsựvớihọ?Côấyđáp:-Đóchínhlàtấtcảnhữnggìtôicần,nếumộttrongsốhọthậtsựlắngnghetôi.Nhưngbạn

biếtkhông,họchẳngbaogiờchịunghetôinóimàchỉluônmiệngkểvềbảnthânhọ?Nếuviệclắngnghelàquantrọngnhưvậy,chúngtahãythửphântíchnhữngđặcđiểmcủa

mộtngườibiếtlắngnghelànhưthếnàonhé!LắngnghebằngđôimắtTheocácchuyêngia,tronggiaotiếp,ngaycảkhibạnkhôngphảisửdụngđếnngôntừthìvẫn

cóthểtruyềnđạtđượcthôngtinbạnmuốnnói.Vàkhingườikháctiếpchuyệnbạn,đồngthờihọcũngnhậnđượcnhiềuthôngđiệpchothấymứcđộquantâmcủabạnđếnđâu.Hãynhớrằng,cáchchắcchắnnhấtđểđượcquantâmlàphảibiếtquantâmđếnngườikhác,vàmứcđộsựquantâmcủabạncóthểđượcbộclộquanhữngdấuhiệutừ“ngônngữcơthể”.Trongđó,giaotiếpbằngmắtlàmộttrongnhữngcáchthểhiệntốtnhất.Trongkhiđangnóichuyện,nếubạndánmắtlêntườnghaynhìnchỗkhácthìngườitiếpchuyệnvớibạnsẽcómộtcảmgiáckhôngmấythiệncảm,vìhọnghĩbạnkhôngquantâmđếncuộctròchuyệngiữađôibên.Cònnếunhìnthẳngvàomắtngườiđốidiện,bạnsẽtạođượccảmgiácthânthiệnvàcởimởđốivớingườiấyrấtnhiều.Nhìnthẳngvàomắtnhautrongquátrìnhgiaotiếpcósứchútmạnhmẽnhưmộtthỏinam

châmvậy.TiếnsĩJuliusFast,tácgiảcuốnsáchBodyLanguage(Ngônngữcửchỉ),đãrútrarằng:“Nếubạnnhìnthẳngvàomắtngườiđốidiệntrongkhoảnghaigiâythìđólàmộttínhiệurõràngthểhiệnbạnđangquantâmđếnngườiđó”.KhôngđưaranhữnglờikhuyênTronggiờphútđentốinhấtcủacuộcnộichiến,Lincolnđãviếtthưchomộtngườibạncũlà

luậtsưLeonardSwettởSpringfield,mờiôngđếnWashingtonđểbànluậnmộtsốvấnđề.SwettnhanhchóngđếnNhàTrắng,vàLincolnđãđóntiếpôngbằngbuổinóichuyệndàivề

mọichủđề,từviệcchuẩnbịbanhànhtuyêncáogiảiphóngnôlệđếnnhữngcuộctranhcãivàchốngđốikếhoạchấy.Sauđó,Lincolnđọcnhữngláthưvàcácbàibáoviếtvềông,mộtvàingườilênánôngkhôngdámquyếtđịnhđểgiảiphóngnôlệ,nhữngngườikhácthìlênánvìlosợôngsẽlàmnhưvậy.Cuộcnóichuyệnkéodàiđếntậntối,Lincolnbắttayngườibạncũcủamình,chúcôngtacómộtbuổitốitốtlànhvàđưaôngvềlạiIllinoismàkhônghềhỏiýkiếnôngấyvềbấtkỳđiềugì.Cuộcnóichuyệnđãdiễnradườngnhưchỉnghiêngvềmộtphía,Lincolnđãnóitừđầuđếncuối.Nhưngđiềuđócóvẻkhiếnchođầuócôngtrởnênsángsủa.“Ôngấycóvẻdễchịuhơnsaukhinóixongýmình”,Swettkểlại.Vìsaovậy?Rõràng,Lincolnkhôngcầnmộtlờikhuyên,ôngchỉcầnmộtngườibạnbiếtlắngnghe,thôngcảmđểôngcóthểgiãibày.Cácchuyêngiatưvấntìnhyêu–hônnhânrấtcânnhắctrongviệcđưaralờikhuyên.Khimọi

ngườigiãibàyvấnđềcủahọ,cóthểhọmongmuốnnhậnđượclờikhuyên,nhưngthậtsựlà,họsẽcảmơnbạnrấtnhiềunếubạnchỉlắngnghemàthôi.Bởiđólàcáchbạngiúphọgiảitỏatâmtư,quađó,cácvấnđềsẽtựđộngtrởnênrõrànghơn,vàrồi,họcóthểtựgiảiquyếtvấnđềcủamình.Đặcbiệttrongquátrìnhđốithoạivớinhữngngườitrẻtuổi,chúngtaphảichúýkhôngnênkếtthúcvớiquánhiềulờikhuyên.PhilipWylie,khiphântíchtâmlýgiữacácthếhệ,đãnói:“Nhữngngườitrẻthườngphànnànrằnghọkhôngthểnóichuyệnquálâuvớinhữngngười

khôngđồngtranglứa.Tìnhbạnthânthiếtgiữamộtngườitrẻtuổivàmộtngườithuộcthếhệtrướcrấthiếmkhixảyra.Nguyênnhânđơngiảnđểgiảithíchchohiệntượngnàylànhữngngườithuộcthếhệtrướcluôndùngtrảinghiệmcủamìnhđểđưaralờikhuyênkhinóichuyệnvớinhữngngườitrẻhơn.”HọccáchgiữbímậtKhingườikháctintưởngkểchobạnnghenhữngbímậtcủahọchínhlàlúcmốiquanhệgiữa

bạnvàngườiđóngàycàngđượcthắtchặthơn.Mốiquanhệấysẽđượctiếptụckiểmchứngvàsànglọcthôngquacáchbạnxửsựvớilòngtincủahọnhưthếnào.Nếubạntrântrọngnó,họsẽcảmkíchvàchiasẻvớibạnnhiềuhơnnữa.Mộtquytắctâmhuyếtchobấtkỳaimongmuốncóđượcnhữngmốiquanhệtốtđẹplà:Hãy

họccáchgiữbímật.Khôngcógìkhiếnngườikhácmấtlòngtinvàcắtđứttìnhbạnnhanhhơnlàviệctiếtlộnhữngbímậtcủahọ.Nếubạnlàngườikhôngbiếtgiữbímật,chắcchắnnhữngngườixungquanhkhitiếpxúcvới

bạnsẽbiếtđiềuđó.Khibạnkểchomộtngườinghevềđiềubímậtmàngườikhácđãkểchobạn,thìbạnđãkhẳngđịnhvớihọrằngbạnlàmộtngườikhôngđángtin.Bởivì,khibạncóthểkểchohọnhữngbímậtcủangườikhác,thìchắcchắnbạncũngsẽkểchongườikhácnghebímậtcủahọ.Vậy,bíquyếtđểtrởthànhngườibạntâmtìnhcủaaiđólàgiữkínđểsẻchianhữngtâmtư

củahọ.Việcnàycóthểlàkhóthựchiệnbởinhiềulýdo,nhưngcũngsẽkhôngcólờibiệnhộnàođượcchấpnhậnkhibạnviphạmquytắcấy.MộtvòngđốithoạiTrongcuốnMiragesofMarriage(Ảovọnghônnhân),LederervàJacksonđãđưaramột

phươngphápcóthểsẽgiúpbạncóthêmnhiềubạnbèvàthắtchặtnhữngmốiquanhệhiệncó.Đólàphươngphápđểgiúpmọingườihoàntấtmộtvòngđốithoại.Sauđâylàvídụvềmộtvòngđốithoạikhônghoàntất.Mộtcặpvợchồngđangláixedọcbờbiển.Ngườivợthốtlênđầycảmxúc:-Thậtlàmộtbuổihoànghôntuyệtđẹp!Ngườichồngtrảlờirasao?Anhtaimlặng.Hoàntoànimlặng.Ngườivợcócảmthấybốirối

khikhôngbiếtphảinóigìtiếptheo?Vìsựimlặngđượcxemnhưtừchốicuộcđốithoại.Chúngtanêncóthóiquenhoàntấtmộtvòngđốithoại.LederervàJacksonđãphácthảora

babướccơbảnđểápdụng:Anóimộtcâu.Bthừanhậncâunóiđó,rồiAsẽxácnhậnlạisựthừanhậnđó.Vídụ:Mary:Anhđãlấyđồgiặtủichưa?Dick:Chưa,anhchưalấy.Khôngcònchỗđỗxenữa.Mary:Vậyemsẽghélấyvàongàymai.Haymộtvídụkhác:Joan:Hômnay,emgặpBobBartlet.Gail:Anhấydạonàytrôngthếnào?Joan:Anhấytrôngkhỏehơntrước.SựtintưởngHầunhưlúcnàocũngvậy,nếumộtaiđótintưởngbạn,họsẽlolắnglàhọđãnóiquánhiều.

Họsẽcẩnthậnquansátđểxemphảnứngtừbạn.Vìvậy,điềuquantrọnglàbạnphảilàmgiảmbớtnỗiloâuấy.Khimọingườibàytỏnhữngbímậtriêngtưcủahọđếntôi,tôilúcnàocũngcảmthấygầngũihọhơn-tựhàovìhọđãtintưởngmìnhđểchiasẻnhữngđiềuthầmkín.Thậtlàtuyệtvờikhicómộtngườitintưởngbạnđểcóthểkểchobạnnghenhữngbímật

riêngtư.Hãythểhiệnlòngbiếtơnvìhọđãtintưởngbạn,tinhthầnấysẽcàngđượccủngcốvềsau.Mộtlầnnữa,chỉdẫnthứtưđểnuôidưỡngsựthânmậtlà:

Biếtlắngnghe.TIẾNGNÓICỦACẢMXÚC

“Tiếcthaychonhữngngườiluônlosợcảmxúcbộtphát,losợtínhđacảm,nhữngngườikhôngthểrơilệmộtcáchthậtlòng.

Bởivì,ngườinàokhôngbiếtkhócthìcũngsẽkhôngbiếtcười.”-GoldaMeir

Cácbạncónhậnthấyrằng,nhữngcặpvợchồngchungsốngcànglâuthìthờigianhọdànhđểnóichuyệnvớinhaucàngítdầnđi.Khôngphảivìhọkhôngcóthờigianmàchỉvìhọkhôngbiếtnóivớinhaunhữnggì.Họbịgiớihạnbởinhữngviệccụthểxảyratrongđờisốnghằngngày.Nhưngkhibạnvàngườibạnđờiởcùngnhauvàobuổitối,nóivềnhữngcảmxúccủanhau,sẽcórấtnhiềuthứđểtâmtình,vìmỗingườitrongchúngtacóđếnhàngtrămcảmxúckhácnhautrongmộtngày.Thếgiớicảmxúccủachúngtalàmộtthếgiớiđahìnhđadạng,luônluônbiếnđổi.Khôngchỉ

trongquanhệvợchồngmàngaycảđốivớibạnbècũngvậy,việcgặpgỡnhauđểchiasẻcảmxúclàbiểuhiệncủamộtmốiquanhệgắnbókeosơn,bềnchặt.Nhữngcuộcđốithoạicóthểđượcchiathànhbaloại:sựviệc,ýkiếnvàcảmxúc.Dĩnhiên,

mọicuộctròchuyệnđềuchứađựngcảbayếutốđó,nhưngđểmộtcâuchuyệnđitừsựviệcsangýkiếnvàđếncảmxúclàcảmộtquátrình.Nhữngngườimớiquennhauthườngsẽgiớihạncuộcđốithoạicủahọtrongphạmvi“sựviệc”màthôi.Sauđó,họbắtđầutintưởnglẫnnhaubằngviệcđưaraýkiếncánhân,vàcuốicùng,nếuhọthậtsựlàbạncủanhau,cảmxúcsẽxuấthiện.Sauđâylàmộtvídụ.Mộtngườicóthểkểchobạnlàmcùngphòngvềbữaăntrưacủamình

vớinhiềusắctháikhácnhau:

Chỉgiớihạntrongsựviệc:“Tomvàtôiđãdùngbánhsandwichvàotrưanay”.Baogồmcảýkiến:“Tomvàtôiđãnóichuyệnvàotrưanay.Tôithậtsựkhôngchorằngýtưởng

thayđổiphầnmềmcủaanhấylàkhảthi”.Baogồmcảcảmxúc:“Tomđãcùngtôiăntrưahômnay.Tôinghĩlàmìnhđãghentỵkhisếp

đồngtìnhvớiýkiếncủaTomvềphầnmềmmới,chứkhôngnghetheoýkiếncủatôi.Tomthậtsựnhanhnhạy,còntôicólẽđãlạchậurồi”.Trêncơsởtìnhbạn,cácnhànghiêncứutiếptụctìmhiểusâuhơntrongmốiquanhệvợ

chồng.Họđãchothấy,nhữngcặpmớicướinóichuyệnvớinhaunhiềuhơngấpđôinhữngcặpđãcướinhaulâunăm,vàcáccuộcnóichuyệnấycũngchứađựngnhiềuthôngtinhơn.Đầutiên,đólànhữngcuộcnóichuyệntheokiểunhữngngườibạnthân-sựkhámpháchủquanvàtựhémởvềlòngtincũngnhưcảmxúc,nhữngđiềuthíchhaykhôngthích,traođổihoặcsosánhýkiếnvềcácchủđềnhưthẩmmỹ,tìnhdục,lòngtin,cáckếhoạchtrongtươnglai.Sauđóthìcuộcnóichuyệntrởnênthựctếhơn-cáckếhoạchvềtiềnbạc,côngviệc,nhàcửa,cácvấnđềvớiconcái…Nếucáccặpvợchồngcóthểcốgắngđểgiãibàyvàhélộcảmxúccủamìnhthìcuộcsốngcủahọsẽtrởnênthúvịhơnrấtnhiều.Hộichứng“Tôiphảiluônmạnhmẽ”Đôikhi,chúngtatựtạochomìnhvỏbọcđểchegiấucảmxúc.Tôicóbiếtmộtphụnữtrẻ,rất

thôngminh,nhưnglạikhôngthểchophépbảnthânyêuthươngmộtngườiđànôngnàocả.Côấyluôntỏraxacách,tạoranhữngbứctườngđểchốibỏtìnhcảmtừngườikhác.Cuốicùng,tấtcảnhữngngườiđànôngcôquenbiếtđềucảmthấychánnảnvàlầnlượtrờixacô.Trongquátrìnhtưvấn,chúngtôiđãtìmhiểuvềnhữngkýứcđãgópphầnhìnhthànhcáchxửsựnàytrongcô.Vànguyênnhâncủamọichuyệncũngđượclàmsángtỏ.Khicònlàmộtcôbé,cơthểcôcónhiềulônghơnhầuhếtnhữngđứatrẻkhác.Mộtngàynọ,nhữngđứatrẻhàngxómđếnrủcôđibơi,chúngpháthiệnrađiềuđóvàđãgọicôlà“Bụirậm”.Cônhớlại:-Tôiđãkhócvàvìquángượng.Tôichạyvàoga-ra,khóacửalại.Cólẽtôiđãởtrongđóvà

khócthútthítđếnhơnnửatiếngđồnghồ.Sauđó,tôikiênquyếtrằngkhôngaicóthểlàmtôikhócnhưvậymộtlầnnữa.Vànếuphảikhóc,tôisẽkhócmộtmình.Bikịchcũngchínhlàđây.Táchrờitìnhcảmvàbảnthânđểkhôngbịtổnthương,nhưngcũng

chínhđiềunàykhiếntakhôngcòncơhộiđượcyêuthươngnữa.Nhữngtrườnghợptươngtựcũngkhônghiếmxảyravớicảđànông.TiếnsĩRoyMenninger,

ngườisaunàytrởthànhChủtịchQuỹtàitrợMenningerởTopeka,Kansas,đãnóivềmộthộichứngởđànônggọilà“Tôiphảiluônmạnhmẽ”.Menningernói:“Ngườiđànôngtựthấymìnhgiốngnhưmộtcỗmáyvôcùngmạnhmẽ,hơnlàmộthệthốngvớinhữngnhucầucủaconngười”.Sựtựthânvậnđộnglàmộtsảnphẩmcógiátrịmàngườiđànôngtạora.Nhưngnócũngcóthểđiquáxa,đếnmứckhiếnconngườitatrởnênkhôcằn,lạnhlùng.Nócũngcóthểtrởthànhsựchịuđựng,khiếnconngườibịcôlậpvàtrởnêncôđơn.Nhiềungườitrongsốchúngtađượcdạykhicònnhỏrằng,takhôngnênthểhiệncảmxúccủamìnhrangoài,vàrằngtrongbấtcứhoàncảnhnào,sựâmthầmchịuđựngvẫnđángđượcpháthuyhơncả.Nhưngviệcphảichịuđựngtrongimlặngcógiátrịgìkhông?Nhữngtâmtư,nhữngcảmxúc

đãchấtchứatronglòngbạnnhưmộtkhohàngquátải,nếukhôngđẩychúngrathìmộttấtyếusẽđến,đólàsựvỡvụncủachínhkhochứaấy.Nghĩalàbạncàngdồnáplựclêntâmhồnmìnhbaonhiêuthìchúngcàngcónguycơvỡvụn,hoặctrởnênvôcảm,bấynhiêu.Tấtcảnhữngđiềuđóđềukhôngtốtvớibảnthânbạnvàvớicảngườikhác.Hãygiảitỏanhữngvướngbận,nhữngchấtchứatrongcảmxúc,bạnsẽcảmthấythoảimáihơnrấtnhiều.CharlesDickensđãviếttrongOliverTwistrằng:“Hãymởphổira,giũsạchnhữngvướngbận,sửdụngđôimắt,vàlàmmềmđisựtứcgiận,sauđóhãykhóclên”.Khôngaicóthểcấmchúngtatrútđinỗilòng,vàdùđólànhữnggiọtnướcmắtchăngnữathì

aicũngcóquyềnsửdụng,khôngphânbiệtđànônghayphụnữ.Nướcmắtlàmónquàtuyệtvờinhấttừtạohóa-mộtkhóaantoàncósẵntronghệthốngcủachúngta.Thếnên,khônglýdonàocóthểkhiếnchúngtavôcảmđếnmứckhôngchonướcmắtmìnhtuônrơiđểcuốnđinhữngưuphiền.Nướcmắt-ngônngữcủacửasổtâmhồnKhóckhôngphảilàdấuhiệucủasựyếuđuối,hayđặtáplựclênngườichứngkiến,màlàbiểu

hiệnsựtintưởngcủatađốivớingườimàtakhócđượckhiởbêncạnhhọ.Nướcmắtcủatacóthểchảytrongkhoảnhkhắchạnhphúcvôbiên,trướcsựhiệndiệncủacáiđẹp,haytạithờiđiểmgiảitỏatâmlýmộtcáchđộtngột.Hơnthếnữa,nócóthểmangđếnmộtýnghĩa,màquađó,mốiquanhệcủachúngtatrởnênsâuđậmhơn.AgnesTurnbulđãkểvềsựphấnkhíchcủacôkhiđượctraotặngbằngdanhdự:-Khitôiđứnglênđónnhận,nướcmắtcứlăndàitrênmácủachồngtôi.Giâyphútvinhdự

nhỏnhoiấycủatôicóýnghĩarấtlớnvớianh,đếnmứcanhđãrơinướcmắtvìtôi!Ýnghĩađượctruyềnđitừnhữnggiọtnướcmắtlàvôcùngbaola,hơnsứcdiễnđạtcủabấtkỳ

ngôntừnào.NhàthơRobertHerrickđãgọinướcmắtlà“ngônngữquýtộccủacửasổtâmhồn”.Các

chuyêngiachorằng,hầuhếtsựgiaotiếpđềukhôngthôngqualờinói,vànhữnggiọtnướcmắt,khiđượctuônramộtcáchtựnhiên,cóthểchứađựngsứcmạnhgiúpchúngtaxíchlạigầnnhauhơn.SựsẻchiaMùahènăm1974,bàBettyFord-ĐệnhấtphunhânMỹ–đượcpháthiệnbịbệnhungthưvú

vàphảivàobệnhviệnBethesda.TổngthốngFordnóiôngchưabaogiờcảmthấycôđơnnhưlúcôngvềNhàTrắngvàotốihômđó.BàFordsaunàyviếtrằng:“Ôngấycònđaukhổhơncảtôi.Tôinghĩmìnhđãđốimặtvớihoàncảnhthậtđangxảyra.Tôichorằngđâychilàmộtcơnkhủnghoảngvàrồinósẽtrôiqua”.Tuynhiên,nămngàysaucuộcphẫuthuật,bàcótriệuchứngphảnứngchậmvàhaykhócnấc

lêntừngđợt.Bácsĩtrấnanrằngđólàsựsuynhượcbìnhthườngsaukhimổ,vàkhuyênbàhãykhócchothỏathích.Nhưngcâuhỏiluônámảnhtâmtríbàlàkhinàothìbàcóthểđứngdậytrênđôichâncủamìnhvàtrởlạicuộcsốngbìnhthườngbênchồng.Khibàcóthểcầmlênmộttáchtrà,bàcảmthấyvôcùnghânhoan,vàmộttuầnsaucuộcphẫuthuật,bàcảmthấykhỏemạnhđủđểbướcrathangmáygặpchồngmình.Saukhitrởvềnhà,cảhaiđãănmừngkỷniệm26nămngàycướicủahọ.Bàviết:“Đólàmộtlễkỷniệmtuyệtvời.Tôikhôngcảmthấycómộtvếtthươngtâmhồnhaybịmộttổn

thươngnàocả.Jerryvàtôisốngrấthạnhphúcvàtìnhyêucủachúngtôiđãminhchứngđiềuđó.Tôikhôngcólýdođểnghingờchồngmình.Nếuôngấymấtmộtbênchân,tôicũngsẽkhôngbỏrơiông,vàtôibiếtôngcũngsẽkhôngbỏrơitôibởivìtôikhôngmayđãphảitrảiquamộtcuộcphẫuthuậtngực.”NgườiThụyĐiểncócâu:“Niềmvuiđượcchiasẻ,niềmvuisẽnhânđôi,vànỗibuồnđược

chiasẻthìnỗibuồnvơiđimộtnửa”.Quảthật,đólàmộtđiềutrêncảtuyệtvời!Đừngquênhướngdẫnthứnămđểnuôidưỡngsựthânmật:

Hãyđểcảmxúctựlêntiếng.

CHƯƠNGIII-ĐỐIMẶTVỚICẢMXÚCTIÊUCỰC“Mộtngàynàođó,khiđãlàmchủđượcnhữngngọngió,nhữngconsóng,nhữngđợtthủy

triều…chúngtasẽtiếptụchànhtrìnhtìmnguồnnănglượngcủatìnhyêuvàrồilầnthứhaitronglịchsửnhânloại,conngườisẽtìmralửa.”

-TeiharddeChardinĐỐIMẶTVỚINHỮNGCƠNGIẬN

Hãycứgiận,nhưngđừngđểnóđiềukhiểnbạn.Bạncónhậnthấytrongcuộcsống,cónhữngngườiluôntươicười,vuivẻvớimọingười,

khôngbaogiờtranhcãi,ítkhigiậndữvớiai.Đâylàkiểungườiítcókẻthù.Tuynhiên,điềuđókhôngcónghĩalàhọsẽcóđượcnhữngmốiquanhệthânthiết.Bềngoài,họcóvẻđượcnhiềungườiyêumếnnhưnghiếmkhiđượcyêuquýthậtsự.Nghecóvẻphilýnhưngsauđâylàmộtvàilýdo:-Nhữngngườinhưvậykhôngbaogiờgiãibàyhếtnỗilòngmìnhtrướcmộtai.Vẫncómột

điềugìđókhôngthậttrongconngườiluôntỏravuivẻnày.-Ngườinàybanđầucóthểmanglạisựdễchịu,nhưngvềlâudàithìchúngtalạithíchtiếp

xúcvớinhữngngườicócảmxúcmạnhmẽhơn;đôikhi,tathấybựcmìnhvàkhóchịukhiởbêncạnhhọnhưngítnhấtthìhọcũngkhônglàmchúngtachán.-Mộtngườinếukhôngbaogiờtỏragiậndữthìcũngkhôngcókhảnăngthểhiệntìnhyêu.

Cảmxúcmộtkhibịkìmnénquáchặtsẽlàmchongườitatrởnênvôcảm.-Mộtcáchvôthức,ngườinày“đầuđộc”nhữngmốiquanhệcủamìnhbằngsựchốngđốithụ

động.Kìmnéncảmxúclàđiềucầnthiết,nhưngdồnnénnóvàonơisâuthẳmtâmhồncóthểtạora

hàngloạtvấnđềvềthểchấtvàtâmlý,nhưnhữngkhốiu,chứngđaunửađầu,caohuyếtápcũngnhưcácmâuthuẫnkhócóthểgiảiquyếttrongcácmốiquanhệ.SựtổnthươngSựchốngđốimộtcáchthụđộnggiốngnhưmộtconrắnđộclenlỏitrongđámcỏtìnhbạn.

JanetvàMonicacùngnhaumởmộtcửahàngnhỏbánquầnáo.Họđãlàbạnvớinhautrongrấtnhiềunămvàgiờđâylạicùnghợptáckinhdoanh.Đãhaihômrồi,Janetđếncửahàngtrễ.Monicacảmthấyrấtkhóchịu,nhưngcôvẫnimlặng.Hômnay,Janetđitrễhơncảhailầntrước;khicôđếnthìMonicađãhoàntấtmọiviệctrước

khimởcửahàng.JanetthậmchícònkhônghềnóilờixinlỗivàMonicacảmthấybịtổnthương.Suốtbuổisáng,Monicaởtrongnhàkhovàimlặngchịuđựng.CôtrảlờinhátgừngnhữngcâuhỏicủaJanet,tạonênmộtbầukhôngkhícăngthẳng,khóchịu.Khôngthểchịuđựngđược,Janethỏi:-Cậuđangnổiđiênđấyà?-Tớ?Dĩnhiênlàkhông.–Monicakéodàigiọng,rõràngđangrunlênvìgiận.Đâylàmộtđiểnhìnhtrongnhữngxungđộtkhôngtíchcựcchútnào.Nhữngngườitỏtháiđộ

chốngđốingầmthườngkhógầnhơnnhữngngườithểhiệncơngiậncủamìnhmộtcáchthẳngthắn,trựctiếp.Nếumốiquanhệnàyvẫndiễnratheotìnhhìnhtrênthìsựbựctứcsẽcàngtíchtụvàănmòntìnhbạnđó.Nhiềungườiđãkhôngthànhthậtkhinóirằnghọkhônghềtứcgiận.Hệthốngkiểmsoátcảm

xúccủanhữngngườinàyđượcxâydựngtốtđếnnỗicơntứcgiậnđượcđẩysâuvàobêntrong,vàhọthậmchícònkhôngnhậnramìnhđangnổiđiênđếnmứcnào.

Mộthậuquảtiêucựckháccủaviệcdồnnénsựtứcgiậnlàđôikhi,ngườitakhôngthểcốgắngimlặngchịuđựngđượcnữavàphátkhùnglên.Trạngtháicảmxúccủahọlúcnàykhácxasovớiviệcthểhiệncảmxúctứcgiậnthôngthường.Giốngnhưmộtchiếcấmđunnướcđểquálâutrênbếp,dướiápsuấtlớn,nướcsẽtràoravàchiếcấmvỡtan.Khimộtngườibìnhthườngvẫntỏrahiềntừbỗngbùngnổcơnthịnhnộdữdội,khôngaicóthểhiểuđượcđiềugìđãxảyravớihọ.VượtquágiớihạnKhinhữngngườichốngđốithụđộngbùngnổ,cáchbiểulộcơntứcgiậncủahọkhôngcân

xứngvớinguyênnhângâyranó,bởivìhọthậtsựđangtốngratấtcảsựbấtbìnhtừtrướcđếnnaycùngmộtlúc.Hậuquảlàcácmốiquanhệcủahọrấtdễbịcắtđứt.KeithMillerkểvềmộtđêmnọ,khigọivợđingủ,anhnhậnđượccâutrảlời:“Chưađâu,em

phảihoàntấtbảnbáocáonàyđã.Anhcứngủtrướcđi”.Vậylà,lòngtựtrọngcủaanhbịtổnthương,Millerlêngiườngmộtmìnhvàngủriêngbênphầngiườngcủaanh.Sánghômsau,anhthứcdậytrongtâmtrạngcáukỉnh.Bữasángđượcdọnravàbánhmìnướnglạibịcháy.Cảmxúckìmnéntốiquavỡtung.Anhnémmiếngbánhmìvàotường.Điềuđóchothấy,mốinguyhiểmtrongviệcnuốtgiậnlàcơngiậncủachúngta-khicuối

cùngnócũngnổravàthườngtrútlênnhữngthứkhôngliênquan–cànglúccàngcócườngđộmạnhhơn.Nhữngcơngiậndữkhôngđúngnguyêndosẽkhiếnmọichuyệntrởnênxấuđi.Mâuthuẫntronggiađìnhbắtđầunảysinhvàđổvỡ.CơntứcgiậnlànhmạnhTháiđộhunghăng,thấtvọnghaytứcgiậnlànhữngcảmxúcbìnhthườngcủatấtcảchúngta.

Vìthế,nhữngmốiquanhệtốtđẹpnhấtđềuđượcxâydựngtrêncơsởchấpnhậnnhữngcảmxúckhôngtốtcủađốiphương.Bấtcứmộtmốiquanhệthânthiếtnàođôilúccũngcónhữngbấtđồngvàtháiđộbấthợptác.Nếucảhaichấpnhậndunghòatrongthờikỳđầucủatìnhbạnthìsẽgiúpíchchomốiquanhệcủahọrấtnhiều.Thậtra,cơngiậncóthểtrởthànhmộtnguồnsứcmạnhtíchcực.“Conngườivàô-tôhoạt

độngnhờmộtchuỗicácphảnứngxảyrabêntrong”,ChanningPollockđãviếtnhưvậy.Vàđiềuđócũngđúngvớicácmốiquanhệ.Saumỗibấtđồng,bạnsẽhiểuhơnvềngườibạncủamìnhvàvìthế,tìnhbạnsẽngàymộtthănghoa.Tuynhiên,khicơngiậnđượckiểmsoátmộtcáchchặtchẽ,nóthậtsựcótácđộngtíchcực.MahatmaGandhikhiđượchỏivềtrảinghiệmđángnhớnhấttrongđời,ôngđãkểlạikhoảnh

khắcgiậndữcủamìnhởMritzburg,NamPhi.Đólàvàonăm1893,Gandhi,mộtluậtsưtrẻ,đangđidulịchđếnPretoria,NamPhimàkhônghềđểýđếnmộtlệnhcấmngầmlàbấtkỳngườinàokhôngphảidatrắngđềukhôngđượcsửdụngvéhạngnhấtcủamọiloạiphươngtiện.Mộtlínhgácxelửađãyêucầuôngrờitoahạngnhấtđểđếnngồitạitoahànhlý.KhiGandhichốngcự,cảnhsátđãnémôngcùnghànhlýxuốngnhàga,sauđó,chiếcxelửakhởihành.Ôngđànhphảiởlạiphòngchờ,mộtnơilạnhlẽovàtốităm,trảiquamộtđêmcorotronggiálạnh.Ngườiôngrunlênphầnvìlạnh,phầnvìgiậndữdobịsỉnhục.Khimặttrờilên,Gandhiđãtựnóivớimìnhrằng:Mìnhsẽđứnglênvìquyềnlợicủadântộcmình,dùphảitrảbấtcứgiánào.Chínhsựcămphẫnấyđãcótácdụngtíchcựcthúcđẩysựnghiệpcủaôngsaunày.Nóđãtrở

thànhnguồnnộilựccósứcmạnhsángtạođángkinhngạc.KiểmsoátcơngiậnTacóthểnhậnbiếtđượcnhữngcảmxúctiêucựccủabảnthânmộtcáchcởimở,đồngthời

kiểmsoáthànhđộngbằngcáchchờchođếnkhimộtvàibảnnăngthuầntúyđộngvậttựbiếnmất.Vàchúngtacóthểbắtđầunhìnnhậnsựviệcđãxảyramộtcáchcólýtríhơn.Mọingườiđềuhọcđượcbảnnăng“chạytrốn”-mộtbảnnăngcủanhữngđộngvậtbậcthấp.Khichúngtanghethấytiếnggìđógiốngnhưmộtvụnổlớn,bịgiẫmđạphayxôđẩy,nhữngthôngđiệpmù

quángnhanhchóngtruyềnđếnnãobộ.Vàlậptứcchúnggửitínhiệuđếncácdâythầnkinh,bơmadrenalinvàonhữngvùngnhấtđịnh.Hệthốngmáungừngđưachấtdinhdưỡngđếnnãovàdạdày(vìvậychúngtakhôngthểsuynghĩtỉnhtáovàonhữnglúcnhưvậy).Thayvàođó,mộtlượnglớnmáuđượcchuyểnđếnphổikíchthíchcáccơởchân,tayhoạtđộngnhằmgiảitỏanguồnnănglượngđó.Tấtcảhệthốngnàyhoạtđộngrấthiệuquảtrongmộtsốtrườnghợp,nhưkhinghethấy

tiếngđộnglạ,khibịtấncông,khigặpkẻlạmặtcóvẻkhảnghi...Tuynhiên,nókhôngđemlạilợiíchgìnếumộtaiđóbấtngờcôngkíchvàchúngtasẽcảmthấyrấtgiậndữvớikẻnày–dùđólàai.Tuynhiên,nếubiếtkiênnhẫn,chúngtasẽkhôngbịứcchếbởicơngiậncủamình.Mộtvài

ngườicầnthậntrọngvớiviệcbộclộcơngiận,dùnócócườngđộmạnhhayyếu,trongbấtkỳhoàncảnhnào.Trongcácbuổitrịliệu,tôithườngkhuyếnkhíchkháchhàngtrútcơngiậncủamìnhravàbàytỏcảmxúcmộtcáchtựdovớitôi.Tronghầuhếtcáctrườnghợp,cảmxúccủahọđềudịuxuống;điềunàythậtsựcótácdụng.Nhưngtrongmộtvàitrườnghợpkhác,tôiđểýnhậnthấymộthiệntượngtráingược:Thayvìtrútra,rồisauđólàmdịucảmxúc,cónhữngngườicànglahétbaonhiêuthìcàngtrởnênhungdữbấynhiêu.Cơngiậntựnólớnlên!Chỉcóbạnmớibiếtmìnhthuộcloạingườinào.Bạncầngiảitỏanhữngcảmxúctiêucựctheo

từngphầnnhỏ-vìthế,cóthểbạnsẽphảigiảitỏachúngthườngxuyênhơn-vàđừngđểcơngiậncủamìnhvượtrangoàitầmkiểmsoát.SựdunghòaMộttrongnhữngcâunóicókhảnăngphávỡmốiquanhệtrongcuộcđốithoạilà:“Xinđừng

quáphiềnmuộnnhưvậy”.Đóchắcchắnlàđiềutệnhấtmàbạncóthểnóivớimộtngườiđangcóvấnđềvềmặtcảmxúc.Mộtngườivợđivềnhàtrongtâmtrạnggiậndữvìngườibánhàngđãcưxửthôlỗvớicôtại

cửahàng.-Emsẽkhôngbaogiờtrởlạicáicửahàngđólầnnữa.-Côcáukỉnhnóivớichồng.-Emyêu,

đừngquáphiềnmuộnnhưthế.Ngườinhânviênđóchắccũngđangbuồnbựcđiềugìđấy,nhưđượctrảlươngrấttệ,haymệtmỏisaumộtngàylàmviệc.–Anhchồngdịudàngnói.Phảnứngcủacôvợđốivớilờianủicủachồnglàgì?Côấycảmthấytứcgiậnhơnnữa,vì

dườngnhưchồngcôđangởcùngphevớingườibánhàngkia!Mụcđíchcủangườichồngthậtsựmangýnghĩatíchcực.Anhấychỉmuốngiúpvợmìnhbình

tĩnhlạivàthoátkhỏicảmgiáctệhạinày.Vàanhcũngnghĩrằngcôkhôngcôngbằngkhitỏtháiđộtứcgiậnnhưthế.Nhưnganhkhôngthểnhậnrarằng:Anhkhôngcầnphảitỏrađồngýhaykhôngđồngývớivợ

củamình.Côấychắcchắnkhônghềquantâmđếnviệcchồngnghĩmìnhcócôngbằnghaykhông-côấychỉmuốnđượclắngnghe.Nhưngbằngcáchđưaralờinhậnxétvềcảmxúccủavợ,ngườichồngđãlàmtăngcảmxúcgiậndữnơivợ.Vàhơnnữa,anhđãdựngnênmộtbứctườngngăncáchgiữahọ,vìgiờđây,vợanhlạicảmthấybịchồnghiểulầm.TiếnsĩEdithMunger,mộttrongnhữngnhàtrịliệurấtcókinhnghiệmvềtưvấnhônnhân,

nhậnđịnh:“Mộtphầnkhókhăntựtạoralàdotachorằngmìnhphảitrảlờichomọivấnđềmàchồnghay

vợmìnhđặtra.Thựcra,mộtmốiquanhệcánhânkhôngphảiđượcxácđịnhdựatrêngiảiphápchocácvấnđề,haytrảlờichonhữngcâuhỏi.Mụcđíchhàngđầucủachúngtalàthấuhiểunhau,đếngầnbênnhau,trảinghiệmnhau.Đểgiaotiếpvớichồng,bạnkhôngcầnphảicócâutrảlờichoanhấy.Bạnchỉcầnhiểuanhấy,trảinghiệmvàtiếpcậnanhấymàthôi.”ĐôilúcphảibiếttáchrờiChúngtađangnóivềnhữngmặttốtcủaviệcchấpnhậntâmtrạngtiêucựccủangườimàta

yêuthương,nhưnggiờđây,chúngtalạichuyểnsangmộtchủđềkhóhơn.Điềugìsẽxảyrakhicơngiậnđanghướngvàobạn?Điềunàykhôngphảilàmộtviệcdễgiảiquyết.Tôichưatừngbiếtmộtaithấythíchthúkhi

phảihứngchịumũidùitừsựchỉtríchcủangườikhác.Nhưngđiềuđóvẫnluônxảyravàđểđiềuchỉnh,cũngnhưngănchặnnhữngtácđộngtiêucực,sauđâylàmộtsốđềnghị.-Đừngkiềmchếphảnứngcủabạn:Bạncóthểngồiyênkhingườibạnthươngyêugiảitỏacơngiậncủahọ,cũngcóthểbạn

khôngcầnphảilàmthế.Bạnkhôngnhấtthiếtphảikiềmchếcảmxúccủamình.WalterKerr,mộtnhàphêbìnhnghệthuật,thườngđưaranhữnglờithẳngthắnkhôngmấytốtđẹpvềnhữngtácphẩmcủacácbạnông.“Tôicóthểđểchohọđiênlênvớimìnhtrongmộtkhoảngthờigian”,ôngnói,“Tôichohọsáuthángđểtiếptụclạnhnhạtvớitôi,nhưngnếuhọvẫngiữtháiđộấysaukhoảngthờigianđó,tôichophépbảnthânmìnhđượctỏtháiđộtươngtự”.-Đừngấnđịnhtínhvĩnhcửuchocảmxúc:Bạnthườnghaygặpphảimộtcáibẫykhinghĩrằngcảmxúctứcgiậnhômnaysẽkéodàiđến

ngàymai.Thậtra,hầuhếtnhữngcảmxúcđềurấtngắnngủi.Khimộtngườiphụnữnói“Tôikhôngbaogiờquênnhữnggìanhấyđãnóivớitôi”thìthậtra,“nhữnggìanhấyđãnói”chỉlàmtổnthươngcôtatrongkhoảnhkhắcđómàthôi.Mộtkhicảmxúcấytrôiqua,côtathậmchíkhôngthểnhớlàđãtừngcảmthấyđiềuđó.-Bạncóthểyêuvàgiậndữđồngthời:Hầuhếtchúngtađềucómộtsựđancàinhấtđịnhgiữayêuthươngvàgiậndữtrongcácmối

quanhệthânthiếtcủamình,vànếubạnnhắcnhởbảnthânvềsựthậtđókhingườibạnyêuthươngđanggiậndữthìđiềunàycóthểcóích.GiảitỏacơngiậnTôikhôngtánthànhviệcgiảitỏahếtnhữngcảmxúctiêucựctrongcácmốiquanhệquan

trọngcủabạn.Mộtvàinhàtâmlýhọcdanhtiếngchorằngthểhiệnsựgiậndữlàmộtđiềutốt.Tôikhôngtánthànhđiềunày.Tôinghĩrằngbạnsẽlàmộtngườikhônngoancũngnhưđộlượngkhibiếtchọnkhônggianvàthờigianthíchhợpđểbàytỏđiềuđangkhiếnbạnkhóchịu.-Cáchthứnhất:Hãygiảitỏacơngiậncủabạnvớimộtngườikhác,thayvìvớingườilàmbạnkhóchịu.Nếu

sếpcủabạnđangkhiếnbạnphátđiênlên,thậtlàkhôngthôngminhchútnàokhibạncũngnổinóngvớiôngta;nhưnghyvọnglàchịgái,mộtngườibạn,hayngườibạnđờisẵnsànglàmchỗdựađểbạngiảitỏacơngiậncủamình.-Cáchthứhai:Hãytrútgiậnlênmộtthứgìđó.Cáchnàyđặcbiệthiệuquảđốivớikiểungườimàtôiđãđề

cậpđếntrướcđây-nhữngngườithườngkhôngkiểmsoátđượccơngiậncủamìnhvàđểchúnglớnlênmãikhôngngừng.Nhữngngườinàytínhcáchnóngnảy,hunghănghơnnhữngngườikhác,vàquantrọnglàhọphảicónhữngbàitậpluyệnmạnh,nhưquầnvợt,đấmbốc,haychạybộchẳnghạn.Tấtcảsẽkhiếnhọcảmthấydễdànghơn.Mộtngườiđànôngnọkếthônđãđược50năm,khiđượchỏivềbíquyếtcủacuộchônnhânhạnhphúc,bềnvững,ôngtatrảlờimộtcáchhómhỉnhrằng:-Vợtôivàtôiđãcómộtcamkếtkhimớikếthôn.Camkếtđólà:Khibàấycảmthấycóđiều

gìđóbựcmình,bàsẽkểtôinghe,đểtốngkhứnóđi.Vànếutôiphátđiênlênvìmộtđiềugìđó,tôisẽđidạo.Tôichorằng,chúngtôicómộtcuộchônnhânhạnhphúcnhưvậylàvìphầnlớnthờigiantôiđềuởngoàiđường.HãyđểcơngiậnthắtchặtmốiquanhệKhôngphảisựtranhcãihaygiậndữnàocũngmangtácđộngtiêucực,màđôikhi,nếubiết

làmchủtìnhhình,đólạilàcơhộiđểbạnbèxíchlạigầnnhauhơn.Cónhữngcảmgiácrõràngvềviệchồiphụctìnhyêusaukhibàytỏsựnónggiận.Thườngthìcảmxúcđósẽsâuđậmvànhạycảmhơntrướckia.Trongmộtvàitrườnghợp,mộttìnhbạnsâuđậmđãbắtđầusaumộtsựđốiđầu,thậmchílà

saumộtcuộccãivã.Khilớntiếngvớinhau,cảhaibạnđềutrởnênthậtlòngvớibảnthân,vàtrảinghiệmlẫnnhaumộtcáchtrựctiếp.Sauđó,mộtkhivấnđềđãđượcgiảiquyết,cảhaisẽthấygầngũinhauhơn.KhiJamesThurbermớivàolàmviệcchotờTheNewYorker,anhrấtengạinhàsánglập,

đồngthờilàvịTổngbiêntậpkỳquặccủatờbáonày,HaroldRoss.Trongnămđầutiên,RosschoThurbernghỉphéphaituầnđểđinghỉmát,vàThurberđãtrễphépvìphảiđitìmconchóbịthấtlạccủamình.Anhtrởlạicôngviệctrễhaingày.Thurberkểlạidiễnbiếntiếptheonhưsau.Rosslảngtránhtôicảngày.Ôngtađangởtrongtâmtrạngđặctrưngcủamình.Rồiđếncuốingày,ôngcũnggọitôiđếnvănphòng.Ôngđangvôcùngtứcgiận,tránnhănlạiđầyvẻcáukỉnh.-Tôibiếtrằnganhtrễphépchỉđểtìmmộtconchó.Đốivớitôi,điềunàygiốngnhưhành

độngcủađànbàcongáivậy.–Ôngtrútsựtứcgiận.Cuộcnóichuyệncànglúccàngtrởnênlớntiếngvàrờirạc.Tôinóivớiôngnhữngkếhoạch

củamìnhchosốtạpchísắptới,nhưngôngvẫntỏrasắtđá.TôimuốnchốnglạiRosskểtừlúcđó,nóivớiôngrằngôngcótráitimđượcđúcbằngchì,vàđềnghịôngnêngọimộttrongnhữngngườibạnthânvàođểgiúpđỡ.-Anhchorằngtôisẽgọiaivàođây?-Ônghỏi,cơnthịnhnộthểhiệnrõtrêngươngmặt.-AlexanderWoollcott(10)!-Tôihétlên.Rossbỗngcườito,giọngcườivangkhắpcănphòng.Đâylàlầnđầutiêntôithấyđiềuđó.Nó

làmdịubầukhôngkhíngộtngạtnhưcơnmưaràotrongngàyhènóngbức.Mộtgiờsau,chúngtôiđiăntốicùngnhau,khởiđầuchomộttìnhbạndàilâuvàsâuđậm.

SÁUKỸNĂNGQUANTRỌNG“Mốiquanhệgiốngnhưnhữnghạtcáttrongtaybạnvậy.

Nếubuônglỏngvớisựtrântrọngvàthoảimái,nósẽvẹnnguyên.Nhưngnếubạníchkỷvàgiữquáchặt,nósẽtuộtkhỏitayvàrơimất.”

-KaleelJamisonLiệubạncóthể“tranhcãimàkhôngchiacắt”đượckhông?Khôngchỉlàcóthể,màđiềuđó

cònlàcầnthiếtchomộttìnhbạnvữngchắc.Sauđâylàsáukỹnăngđểthựchiệnđiềuđó.Kỹnăngthứnhất:Hãynóivềcảmgiáccủabạn,đừngnóivềsailầmcủađốiphương.ScottvàGenelàbạncùngphòngởkýtúcxá,hòahợpvớinhautronghầuhếtmọiviệc.Họlà

bạnthântừhồicònhọctrunghọc,nhưngđôikhi,bấtđồngvẫnxảyra.Mộtlần,GenetỏrabựcbộivớiScott:-Tạisaucậucứphảiđánhthứcmọingườitrongkýtúcxádậykhicậuđilàmthếhả?-Cậunghĩrằngtớthíchthứcdậyvàolúcnămgiờsángđểlàmviệctrongcáinhàbếphôihám

đólắmà?–Scottđáptrả.–Tớđâucóđượcchucấpđầyđủđểcóthểngồiannhànởcáiphòngnày.Cậubiếtkhông,cậulàkẻlườinhấtmàtớtừngbiếtđấy.-Ồ,đừngnóivớitớnhưvậy.–Genegiậndữ.–Aiđãhọcbàichođếnhaigiờsángcơchứ?Tớ

chỉmuốnbiếttạisaocậukhôngnghĩchongườikhácmộtchútkhidậysớmvàgâyphiềnhà

nhưvậy,thếthôi.Vớiviệcgọibạnmìnhlà“kẻlườibiếng”,Scottđãtấncôngvàođiểmyếucủađốiphươngthay

vìđáplạivớinhữngcảmnhậncủamình.Đólàmộtthóiquenmànhiềungườitrongchúngtathểhiệnkhinổigiận.Khibịcôngkích,bảnnăngsẽkhiếnta“trảđũa”,làmtổnthươngđốiphươngbằngbấtcứgiánào.Cứnhưvậy,cuộctranhcãisẽtiếptụcnổramàkhôngcóhồikếtthúc,nếumộttronghaibênkhôngchịunhúnnhường.NếuGenebắtđầuvớinhữnglờisauthìítnhất,đósẽlàmộtcuộctranhcãilànhmạnh:“Tớphảinóivớicậulàtớrấtkhóchịu.Cóthểtớhơiquácăngthẳngvớikỳthivàtấtcảnhững

chuyệnkhác,nhưngtớđãphảihọcbàiđếnhaigiờsáng.Sauđó,tớphảithứcgiấckhicậuđilàmvàolúcnămgiờ.Tớbựcmìnhvìdườngnhưcậukhôngthèmđặtmìnhvàovịtrícủangườikhác.”Sauđâylàmộtminhhọakhác.Nếumộtngườivợnóivớichồngrằng“Anhkhôngbaogiờđể

ýgìđếnemcả”,điềuđócũnggiốngvớiviệcvẫylácờkhiêukhíchvậy.Anhtasẽtrảlời:-Emcóýgìkhinóivậy?Thếcòntốithứtưhaituầntrướcthìsao?Emcónhớkhông?Chẳng

lẽnókhôngcóýnghĩagìvớiemkhianhvềsớmđểdẫnemđixemba-lê,dùanhđangrấtbận.Nóithật,Helen,anhkhôngbiếtcáigìmớicóthểlàmemvừalòng.Dùanhcólàmbấtcứđiềugìchăngnữathìemvẫnkhôngthấyđủ.Tạisaongườichồnglạiphảnứngmộtcáchquyếtliệtnhưvậy?Bởivìanhtađãbịcôngkích.

Hầuhếtchúngtađềuphảnứngnhưvậykhibịaiđóchỉtríchbằngnhữngcụmtừmởđầunhư“Bạnkhôngbaogiờ...”hay“Bạnluônluôn...”.Thayvìnóinhưtrên,ngườivợcóthểdiễnđạtýmìnhtốthơnbằngcâu:“Anhbiếtkhông,em

thậtsựcảmthấycôđơnvàbịbỏrơitrongnhữngngàyqua”.Câunàycũngmangýnghĩacủacâu“Anhkhôngbaogiờđểýđếnemcả”,nhưnghãychúýđếnsựkhácbiệttrongsắctháibiểucảm:Côấykhônghờntráchchồngmìnhđiềugìmàchỉnóiranhữnggìcôđangcảmnhận.Kỹnăngthứhai:Hãybámlấymộtchủđề.Chúngtacóthểhọccáchgiảiquyếtxungđộtgiữaconngườivớinhaubằngcáchghinhớmột

quytắcquantrọngtronghệthốngphánxétcủamình:Chỉchúýgiảiquyếtnhữnghànhviởhiệntại,chứkhôngphảilànhữnghànhvitrongquákhứcủangườiđó.Vấnđềsẽtrởnêncựckỳtồitệnếuchúngtacứchâmngòinhữngsailầmtrongquákhứ.Nếubạnphànnànvềbạncủamìnhmộtcáchbựcdọc:“Tớkhôngchịuđượckhichúngtađãănxongbữatốimàcậuchỉbiếtngồiđóxỉarăngthôi”,thìsẽchẳngcótácdụngtốtđẹpgìtrongnhữnghoàncảnhnhưthế.Mộtkhoảngthờigianđểbìnhtĩnhlạisẽtốthơnlàcáchbạnphóngđạihayphảnứngtháiquá

đốivớivấnđề.Vànhưtôiđãnói,sựkiênnhẫnsẽđưabạnđếnmộtkhởiđầutốthơn.Thậtkhôngphảilúcđểphànnànchútnàokhiđốiphươngđangrờisânbay,chuẩnbịđingủsaumộtngàymệtnhọc,hayđanggiúpđỡconcáilàmbàitậpvềnhà.Kỹnăngthứba:Đểchođốiphươngtrảlời.Mộtcôbéđãtâmsự:-Mẹcháuchẳngbaogiờđểchocháubàytỏquanđiểmcả.Mỗikhicháumắclỗi,mẹchỉđi

vàophòng,nhắclạilỗilầmcủacháu,rồibướcravàđóngsầmcửalạitrướckhicháucóthểthanhminhbấtcứđiềugì.Thậtlàkhôngcôngbằngkhichúngtaphảichịuđựnghoặcđãtừnghànhxửnhưvậy.Nếu

cảmthấykhônghàilòngvớiaiđó,bạncóquyềnthểhiệnra,nhưngbạncũngcótráchnhiệmphảiởlạivànghengườikianói.Sauđó,cảhaisẽcócơhộitìmkiếmmộtgiảipháp,haymộtsựthỏahiệp.

Nhưnghãycẩnthận,đừngnóiquádàimàkhôngđểchongườikiađáplời,vàđừngdùngcáimẹovặtcũkỹlàđóngsầmcánhcửanhưmộtdấuchấmhết.Kỹnăngthứtư:Nhắmđếnsựthảoluậnvàgiảipháp.Sựbấthòakéodàisaumộtcuộctranhcãicóthểtránhđược,nếunhữngngườitrongcuộc

đồngývớinhữngquytắccơbảnrằnghọsẽthểhiệncơngiậncủamìnhkhôngphảiđểgiànhphầnthắng,màđơngiảnchỉlàđểgiảitỏanó.Đúngvậy,điềuquantrọnglàgiảitỏanhữngcảmxúccủabạnvànỗlựctìmramộtvàigiải

pháp,chứkhôngphảiépbuộcngườikhácphảiđầuhàng.Rấtnhiềucặpvợchồngchorằng:Saumỗicuộctranhcãi,tấtyếumộttronghaingườiphảinóilờixinlỗi.Lờixinlỗiđôikhirấtcầnthiết,nhưngcólúclạikhôngphảinhưvậy.Nhiềutrườnghợp,khôngkhígiađìnhsẽdễchịuhơnnếucảhaiđềutrútbỏcảmxúc,giảitỏacơngiậncủamình,vàsauđólạitiếptụcyêuthươngnhau.Nghĩalà,khôngaiphảikhuấtphụcngườikiacả.Kỹnăngthứnăm:Tránhdùngcácchấtkíchthích.Cácchấtxúctácnhưrượu,bia…đềuđểlạinhữnghậuquảnằmngoàikhảnăngkiểmsoátcủa

chủthể.Cácchấtkíchthíchnàythườnglàmchúngtakhôngcònđủminhmẫnvàsángsuốtđểnhìntoàndiệnvấnđề,từđódễdẫnđếnsailầm.Dođó,cáchtốtnhấtlàkhôngnênsửdụngchúngkhibạnchuẩnbịbướcvàogiảiquyếtmộtvấnđềnàođó.Kỹnăngthứsáu:CânbằngsựphêphánvớitìnhcảmyêuVàinămtrước,mộtngườibạncủatôilàMarkSvenssonđãnhảybổvàotôivớimộtsựhung

hăngkhácthường.Ôngchỉtríchtôirằngđãcónhữnghànhđộngnguxuẩnlàmmấtmặtôngtrướcmọingười.Tôicảmthấythậtphilývìlýdođó.Tôivềnhàtrongtâmtrạngtứcgiận.Sauđó,tôihủybuổiăntrưathườnglệcủachúngtôivàongàythứbavàkhônggặpôngcảtuầnkếtiếp.Mộtvàingàysau,Markgọiđiệnchotôi.Tôitrảlờinhátgừng,cụtngủn.Tôivẫncòncảmthấynhứcnhốitừvếtthươngtrướcđó.Markbiếtrằngôngđãlàmtôigiận,nhưngôngcũngkhôngtỏmộtlờixinlỗinào.Cứthế,

nhữnglầnsau,tôinhậnđượcliêntiếpcáccuộcgọitừông,ônghỏihantôiđủmọichuyệnvớigiọngđầyyêumến.Dầndần,sựtứcgiậntrongtôicũngtanbiến,tôinhanhchóngquênđichuyệncũvàtìnhbạncủachúngtôilạinhưtrước.TôiđãhọcđượcbàihọcquantrọngtừMark:Bạncóthểđượcchấpnhậnsaunhữnggiậndữ

củamình,nếubạnbiếtcânbằngnóbằngbiểuhiệncủatìnhyêuthương.

CHƯƠNGIV-CẢITHIỆNMỐIQUANHỆ“Cómộtsựthậtrằng:Tìnhyêulàtốithượngvàlàđíchđếncaonhấtđểchúngtakhaokhát.

Điềubímậtvĩđạinhấtmàthơca,suynghĩ,vàniềmtincủaloàingườiđểlạilàsựcứurỗi–cũngchínhthôngquatìnhyêu.”

-ViktorFranklKHIMỐIQUANHỆTIẾNTRIỂNTHEOCHIỀUHƯỚNGXẤU

“Tìnhbạncũnggiốngnhưtiềnbạc,kiếmradễhơnlàgiữlại.”-SamuelButler

Nhữngmốiquanhệtốtđẹpvàbềnchặtnhấtđôikhikhôngphảilànhữngmốiquanhệítdiễnrahiểulầmvàbiếnđộngnhất,màngượclại,nóphảiluônbiếttrôngđợinhữngbãotốhaytrởngại.Nếubạnnhậnthứcđượcrằng,mỗimốiquanhệlâudàiđềusẽcónhữngthờiđiểmkhókhănnhấtđịnh,thìbạnsẽkhôngcóxuhướngbỏcuộckhisợidâyliênkếtkiađanggặpphảivướngmắc.Maymắnthay,nếubiếttrôngđợinhữngcơnbãonhưthếxảyđến,bạncũngsẽđượcchuẩnbịđủcáckỹnăngđểcảithiện,khôiphụcmốiquanhệcủamình.Sauđâylànhữngđềnghịcủatôi.XácđịnhvấnđềTrongmộtcatrịliệu,tôiđãcócuộcđốithoạivớimộtngườiđànông,anhtađangrấtphiền

muộnvềcuộcsốngcủamình.Tôiđặtramộtcâuhỏithôngthường:-Anhcóngườibạnthânnàokhông?-Không.Tôichỉnóichuyệnxãgiaovớihàngxóm,vàmốiquanhệkhôngthântìnhlắm.-Tạisaovậy?-Thậtra,mườinămtrước,chúngtôivàmộtđôivợchồnghàngxómrấtthânthiết.Chúngtôi

thườngchơibàicùngnhauvàthỉnhthoảngvẫntổchứcnhữngkỳnghỉchung,nhưngrồimộtchuyệnhiểulầmđãxảyra.Họkhôngđếnnhàtôichơinữa,chođếnkhivợtôihỏichuyệnngườivợanhhàngxóm,côấynóirằngtrướcđótôiđãnóimộtcâuđùathấtthố.Đólàlầnnóichuyệncuốicùngcủachúngtôi.Câuchuyệnanhkểđãkhiếntôibốirối.Tôihỏi:-Anhđãnóiđiềugìmàkhiếnhọgiậnđếnvậy?-Tôicũngchẳngbiếtnữa.-Ýanhlàanhchưatừnghỏilạiđầuđuôisựviệcsao?-Tôihỏilạimộtcáchngờvực.-Không,chúngtôichỉbiếtthếthôi.Chúngtôikhôngquantâmđếnnhữngngườidởhơinhư

thế.Tôithấyđâylàmộtcâuchuyệnbuồn.Họđãtừngcómộttìnhbạnđángquý,đãcùngnhauvunđắpchonhữngkỷniệmđẹp.Vậymà,chỉvìmộthiểulầmnhonhỏ,tìnhbạnnàyđãtiêutan.Đángbuồnhơnnữalàngườiđànôngnàythậmchícònkhôngthèmtìmhiểulýdovìsaomọichuyệnlạitrởnênnhưthế.Bạnhãythửnghĩlạixem,nếuxehơicủabạnbịhỏng,chắcchắnbạnsẽđemnóđisửamà

khôngvứtbỏ,vìvốnđầutưvàonóquálớn,khôngthểphungphí.Vànếubạncũngđầutưnhiềuđếnthếvàomộtmốiquanhệsâusắc–tìnhbạnhaytìnhcảmvợchồng,concái–thìcũngđừngvộivàngvứtbỏ.Chắcchắnlànóvẫncóthểđượccảithiện,trongtrườnghợpcónhữnghiểulầmđángtiếcxảyra.Hãynhìnlạivàcốgắngtiếpcậnvấnđềđãxảyra.Sựhiểulầmấyđãbắtđầutừđâu?Làmsaochúngtalạirơivàovòngluẩnquẩncủanhữngviệcnhưthếnày?Đôikhi,tốthơnlàbạnnêntiếnhànhmộtvàibướcxửlývấnđềmangtínhngănngừatrong

cácmốiquanhệcủamình.LauraHuxleyđãđưaralờikhuyênnàytrongcuốnsáchBetween

HeavenandEarth(Giữatrờivàđất)nhưsau:“Hãyxemxétmộtmốiquanhệbạncảmthấyhàilòngnhưngvẫncònmongmuốnnhiềuđiều

hơnnữa.Hãynắmbắtvấnđềvàchỉcầnhỏiđốiphương:‘Tôiđãbỏquađiểmnàotrongmốiquanhệcủachúngta,mộtđiểmnàođórõràngđốivớibạn?’.Hãychúýlắngnghecâutrảlời,ngaycảkhibạnkhôngđồngývớinó.Sauđó,dànhthờigianđểsuynghĩvềđiềuđó.”XinlỗikhiphạmsailầmTrongbộphimLoveStory(Chuyệntình),cócâunóirằng:“Yêulàkhôngbaogiờphảihốitiếc”.

Sẽrấttuyệtnếutìnhyêunàocũngđượctrọnvẹnnhưthế,tuynhiên,khôngphảilúcnàocácmốiquanhệcũngnhưýmuốn,vẫncónhữngcặpvợchồng,nhữngđôibạnchấpnhậnđổvỡchỉvớilýdođơngiản:khôngbaogiờthừanhậnlỗilầm.Thậtra,nhữngkhúcmắcthếnàycóthểđượccảithiệnchỉvớibốntừ:“Cóthểbạnđúng”.Tấtcảchúngtađềucóthểvàđãtừngmắcphảisailầm–rấtnhiềusailầm.Quảlàngốc

nghếchkhiđểsựtựáingăncảntanóilờixinlỗivàvunđắplạitìnhbạn.NormanVincentPealeđãviết:“Mộtlờixinlỗichânthànhcònhơncảviệcnhậnthứcđượcrằngmìnhđãmắclỗi.Nólàcách

đểbạnbàytỏviệcbạnhiểurằngmìnhvừanóihaylàmđiềugìđótổnhạiđếnmốiquanhệvàbạnmongmốiquanhệđóđượccảithiện.”Vàonăm1755,trongmộtchiếndịchvậnđộngtranhcửởHộiđồngbangVirginia,đạitá

GeorgeWashingtonđãlăngmạmộtngườidântênlàPayne,vàvìquánónggiận,anhnàyđãnhanhchónghạgụcWashingtonbằngmộtcâygậygỗ.Binhlínhvộivàngchạyđếnđịnhtrảthùchoviênđạitá,nhưngngàiGeorgeđãkịpđứngdậycảmơnhọvànóihãyđểôngtựlovụnày.Ngàyhômsau,ngàiđạitáviếtchoPaynemộtláthư,hẹngặptạimộtquánrượu.Khinhận

đượcláthư,Payneđãnghĩrằngchắcmìnhsẽbịbuộcphảixinlỗivàtháchđấusúngtayđôi.Nhưngthayvàođó,WashingtonđãxinlỗivìlờilăngmạvàhyvọngPaynethathứ,sauđó,ngàiđạitáđưatayrabắtmộtcáchthânmật.Nhữngngườinóilờixinlỗikhinhậnracáisaicủamìnhlànhữngngườidũngcảm,dámđối

đầuvớivấnđềmìnhgâyra.Vàkhilàmthế,cuộcsốngcủachúngtasẽthanhthản,hơnlàphảigiàyvòchínhbảnthânmình.QuênđiquákhứđaubuồnĐôikhi,chúngtanhìnnhậnconngườihaysựvậtthôngquabộkínhlọccủakýức-gợinhắc

vềaiđótrongquákhứ,haylàmtanhớlạithấtbạitrongmốiquanhệtươngtựtrướckia...Vàinămtrước,tôigặpmộtphụnữđangrơivàotìnhtrạngkhủnghoảngtâmlý.Côkhôngtin

bấtkỳmộtngườinàokhác.Tấtcảđềuxuấtpháttừquákhứkhôngmấyêmảcủacôvớingườimẹcaynghiệt.Lúccònbé,côphảisốngvớingườimẹnghiệnrượuvàkhôngđượcchămsócchuđáo.Lúcnàobàấycũngchêtráchcôcongáinhỏcủamìnhvàtrừngphạtcôtheonhữngcáchthứctànnhẫnnhất.Côbérấtốmyếuvàbiếngăn.Khicôkhôngănhếtbữaăncủamình,bàmẹdùngnhữngtấmgỗdánquâyxungquanhchỗcôđangngồi,rồibỏmặccôởđó.Nếucôbévẫnkhôngchịuăn,ngườimẹsẽđểmặccôngồiđấyvớiđĩathứcănnguộingắt,thậmchíchođếnkhicảnhàđãđingủhết.Chưahết,lựchọccủacôcũngkhônglấygìsángsủa,vìvậy,côluônbịđaynghiến,dèbỉu.Điềunàyđãdẫmlênlòngtựtrọngcủacô,đếnmứccôtrởthànhmộtngườihếtsứcnhútnhát.Côkhôngcònhyvọnggìvàotìnhyêuthươnggiađình,vàđiềuđóđãámảnhcômãiđếnkhitrưởngthành.Côđâmrasợhãivàkhôngcòntintưởngbấtkỳaixungquanh.Bóngmaquákhứvẫncònđènặngtâmtrícô.Vàcôđãbùđắpchosựbấthạnhcủamìnhnhư

thếnào?Côtìmđếnvớithếgiớiảotrêninternet,vớinhữngmốiquanhệảo,ítrathìchúngcũngmangđếnchocôsựantâmtạmthời.Mộtcâuhỏiđặtralà:Vìsaomộtsốtrẻbịtổnthươngtrongthờithơấuvẫncóthểlớnlênvà

cócuộcsốnghoàntoànbìnhthường,mộtsốkhácthìkhông?Tôiướcgiánhưmìnhcóthểbiếtđượccâutrảlời.Điềunàyđốivớitôivẫncònlàmộtbíẩnlớn.Tuynhiên,chúngtacóthểnhậnthấyrằng,nếuxóabỏđượcquákhứđaubuồnvàsốngvớinhữnggìđangdiễnraởhiệntạithìcuộcsốngsẽkhôngcònquákhókhănnhưtatưởng.RờibỏnhữngkhuônmẫutâmlýxưacũAitrongchúngtacũngđềumongmuốnđượcnuôidưỡng,chămsócvềmặttìnhcảm,vàqua

thờigian,chúngtaxâydựngchomìnhnhữngkinhnghiệmtrongviệcđạtđượcđiềuấy.Tuynhiênđôikhi,nhữngkhuônmẫunàylạivôtìnhtrởthànhtrởlựcđốivớingườikháctrongmốiquanhệvớichúngta.Tôibiếtmộtngườiđànônglớnlêntrongmộtgiađìnhtrunglưu,nhưnganhtalạikhông

đượcquantâm,yêuthươngđúngmựccảvềthểchấtlẫntinhthần.Chỉkhibịốm,anhtamớithấymẹcủamìnhtrởnênâncần,chuđáo,chămsócanhtậntình.Mộtđứatrẻluônkhaokhátđượcyêuthương,vỗvềsẽlàmtấtcảnhữnggìcóthểđểđạtđược

điềuđó.Vàcậubékểtrênđãrútramột“bàihọc”làphảiốmthậtnhiều.Tuynhiên,cậukhônggiảvờốmmàlàluôncảmthấybịcảmlạnhhaylêncơnsốtbấtthường.Cứnhưđólàmột“phảnxạtựnhiên”nhữngkhicậucảmthấybấtan,mongmuốnđượcngườithânquantâmnhiềuhơnnữa.Đâylàmộtphươngthứckhônghayhochútnàonhưnglạirấthiệuquả.Đếnkhitrưởngthànhvàlấyvợ,anhtavẫnápđặtcáikhuônmẫucủachínhgiađìnhmình

trướckia,baogồmcảmẹovặt“hãyốmkhicầnđượcyêuthương”.Nhưngmọichuyệnlạidiễnrakhôngtheoýanhta.Ngườivợcảmthấykhóchịukhilúcnào,anhchồngcũngthanđauốmmộtcáchthấtthườngvàphilý.Dầndần,côtìmcáchlảngtránhnhữngcâuthanthởcủaanh,quanhệvợchồngngàymộtlạnhnhạt.Mãinhiềunămsau,khimốiquanhệhônnhâncủahaingườirạnnứtquálớn,ngườichồng

mớikhámphárarằng,nhữngvấnđềvềtâmlýtrướckiađãgâychoanhnhiềutrởngại.Anhđãsailầmkhiápdụngphươngpháp“cưỡngchế”tìnhyêuthươngcủangườikhácnhưvậy.Bạncóthểkhôngrơivàotrườnghợpcủangườiđànôngnày,nhưnghãykiểmtralạicácmối

quanhệcủabạn,đểxemliệubạncóápdụngnhữngkhuônmẫutâmlýxưacũ-đanglàtrởngạivàtrởnênphảntácdụng-vàohiệntạihaykhông.

HÃYTHATHỨ“Hãynhảymúadùchỉcómộtmình,vàhãyyêunhưthểchẳngbaogiờbịtổnthương.”

-KhuyếtdanhMarkSvenssonlớnlênởthànhphốUdvala,bờbiểnphíatâyThụyĐiển,vàthườngkểchotôi

nghevềquãngthờigianôngdànhnhữngngàynghỉhècùngvớingườidìEllensốngcáchđó20phútđibộ.-DìEllenlàmộtngườikỳlạ,nhưngdùsaođinữa,tôicũngrấtyêuquýdì.-Markkể.-Khicòn

trẻ,bàđemlòngyêuchatôi,thếnênkhiônglấymộttrongnhữngngườichịemcủabà–tứcmẹtôi–bàđãquyếtđịnhtựkếtliễucuộcđờimìnhbằngcáchnhảytừlầuhaixuống.Nhưngbàlạirơivàobụicâylýgaiphíadưới.-Vàbàấykhôngchết?-Tôihỏi.-Bàchỉlàmnátbụicâythôi.-Sauđó,bàsốngmộtmìnhà?-Vâng,đólàlựachọnriêngcủadì.Bàsốngcôđộc,khôngnhờvảai,sốngvớichúttiềnítỏi

nhờviệcquétdọnnhàthờvàmayvá.-Nếubàkỳlạnhưthế,saoanhlạidànhnhiềuthờigianởbênbàđếnvậy?-Tôihỏi.-Tôilàđứacháumàbàấycưngchiềunhất,bàcưngtôinhưcưngtrứngvậy,vàtôiđãhọc

cáchthíchnghivớitínhcáchcủabà.Vídụ,khiđếnthămdìEllen,tôisẽkhôngđượcnóichuyệnvớidìSelmadùhọsốngchungdướimộtmáinhà.Tôibuộcphảilựachọn.-Vìsaovậy?-VìdìSelmavàdìEllenđãbấthòavớinhau40nămrồi.Họvẫndùngchungmộtcănbếp

nhỏ,nhưngkhigặpnhau,khôngainóivớiaicâunào.Cónhữngngườivẫngiữsựhậnthù,ganhghétlẫnnhaungaytrongchínhgiađìnhmình.Vìvậy,mỗichúngtađềurấtcầnnhữngkỹnăngđểcóthểthathứchonhau,tránhđượcsựxacáchkéodài.Sựthathứ-nguồnsứcmạnhtíchcựcNgườicólòngvịthađôikhibịcoilàyếuđuốivànhunhược,nhưngngượclạithìđúnghơn.

Mộtngườiphảirấtmạnhmẽmớicóthểthathứchongườikhác,vìsựthathứmangmộtsứcmạnhtíchcực,cóthểthayđổicảbảnthânbạnlẫnngườikhác.Điềuđángbuồncủasựthùhậnlàhậuquảlâudàivềtinhthầnmànócóthểgâyravớingười

mangtronglòngsựhậnthùđó.Tôiđãnóichuyệnvớimộtngườiphụnữtrẻluônmangtronglòngcảmgiáccayđắng.Lýdolàhọhàngbênchồngcủacôđãnóinhiềuđiềukhôngtốtvềcô,vàcôcảmthấykhóhòanhậptronghoàncảnhsốngấy:-Tôichẳngbaogiờcòncóthểcưxửbìnhthườngvớihọhàngbênchồngđượcnữa.Họđãnói

lờixinlỗi,nhưngtôikhôngthểquênđượcnhữngđiềuhọđãnói.Tôicảmthấyrấttiếcchongườiphụnữđó,vìcôấymớichínhlàngườiphảichịuđựngnhiều

nhấtvớisựthùhậncủamình,chứkhôngphảilàhọhàngbênchồngcủacô.Sựthùhậnănmònnhữngmốiquanhệcủatavớingườixungquanhvàlàmtâmhồntabịvấybẩn.Bạnkhôngthểcảmthấytựdovàhạnhphúcnếuđangnuôitrongmìnhsựhậnthù;thếnên,

hãytừbỏchúng.Hãytránhxachúng!Bạncóthểsưutầmtemthư,posterphimhayđồngxunếuthích,nhưngđừngsưutậpsựhậnthù.Giốngnhưhậnthùdẫnđếnhậnthù,tìnhyêucũngsinhratìnhyêu.Thayvìđổthêmdầuvào

lửa,họbiếtcáchthứtha.Khicònhọccaohọc,giađìnhtôisốngtrongmộtkhulaođộngởLosAngeles,nơicórấtnhiều

trẻemxuấtthântừgiađìnhnghèokhó.Nơiduynhấtđểchúngchơiđùalàvỉahè,vàtôithườngdừnglạitròchuyệnvớichúng.Mộtngày,cógiọngnóivuivẻcấtlênphíasautôi:-ChàochúMcGinnis.Tôiquaylạivàthấymộtcôbécỡbảy,támtuổi.Côbécưỡixeđạp,mặcbộđồbơi,miệngmút

kẹoPopsicle.ĐôimắtcôbécómàuxanhthẳmnhưvịnhSantaMonica.-ChàoPunky.–Tôicườiđáplại.-Mấyngàynaychúkhôngthấycháuđâucả?-Cháuvừamớiđivề.-Cháuđãđiđâu?-Haituầnqua,cháuđếnSantaBarbarađểthămmẹcháu.Tôicaumày,tựhỏilàmsaomộtngườimẹlạicóthểbỏrơimộtđứaconxinhxắn,đángyêu

đếnnhườngnày.Mặcdùkhôngbiếtngườimẹấyđãrơivàohoàncảnhnàonhưngtôikhôngthểtinđượclàbàlạicóthểlàmnhưvậy.Chẳnglẽbàấykhôngnghĩrằngrồicongáibàsẽcayđắngvớicuộcđờinàynhưthếnàokhinólớnlênư?Sauđó,tôiphảingănmìnhlạikhinhìnPunkyphóngxeđi,vẫnmútkẹoPopsiclemộtcách

đầyhạnhphúc.Tôichợtnhậnrarằng:Côbéhồnnhiênnàykhônghềđaubuồnhayoántráchmẹ.Vàdođó,tôiđãthấyđượcniềmhạnhphúcngờisángtrêngươngmặtem.HãylàngườigiảnghòaNếuthathứmộtcáchtíchcực,chúngtasẽởvàothếchủđộngtronghoàncảnhthathứấy.

Mặcdùđiềunàyrấtkhóthựchiện,nhưngkhibạnđãđượcyêuthương,bạnsẽmuốnthayđổi.Hãynghĩvềnhữngngườicótầmảnhhưởngđếnbạn,nhữngaiđãgiúpbạntựtinthểhiệnnhữngphẩmchấttốtđẹpnhấtcủamình,vàhọcũngđãtừngthathứcholỗilầmcủabạn.Đểcóthểthathứmộtcáchthoảimáivànhẹnhàng,tacầncólòngkhoandungđốivớingười

khác,cũngnhưđốivớichínhnhữngsailầmcủamìnhvậy.Cóaiđóđãnóirằng,chúngtaphánxétngườikhácvìđiềuhọlàmvàphánxétbảnthânvìnhữngýmuốncủamình.Chúngtacóxuhướngnhìnnhậnbảnthânkhôngvìcáchcưxửhiệntạicủata,màvìcáimàtađangcốgắnghướngđến,trongkhichúngtalạinhìnnhậnngườikhácđơnthuầnchỉtrongphạmvicưxửcủahọ.Dođó,đểcómộtcáinhìnkháchquanhơn,chúngtahãyhọccáchnhìnngườikhácnhưđang

nhìnvàochínhbảnthânmình;theolẽđó,sựthứthasẽđượcthựchiệnmộtcáchdễdànghơn.

CHƯƠNGV-SỰCAMKẾT“Tìnhyêuítkhimangtínhtựphát,tứcthờihaynăngđộng.Nóthườngcầnnhiềuthờigianđể

hìnhthànhvàđượctạonêntừcôngsức,từsuynghĩ,từsựthúcđẩyquyềnbìnhđẳng,từviệccóthểđươngđầuvàthíchnghi.”

-WilliamLedererLÒNGTRUNGTHÀNH

“Mộtngườibạnthậtsựlàngườiđếnvớitakhinhữngngườicònlạirađi.”-WalterWinchell

Tìnhbạn.Lòngtrungthành.Sựcốnghiến.Đólànhữngtừngữđầyýnghĩatừxaxưa,màhiệntạicóvẻthiếuvắngnhiềutrongvốntừvựngcủachúngta.

VẻđẹpcủanhữngmốiquanhệtrọnđờiNhữngngườigiàucótrongtìnhbạndườngnhưlànhữngngườiluôntinvàocácmốiquanhệ

mangtínhlâudài,làngườiluônởbêncạnhđốitáccủamìnhtrongcảkhókhănlẫnsuônsẻ.Chatôiđã73tuổi.Chứngkiếnsựđauthươngcủachakhingườibạnthânnhấtcủaông-ông

Hubert-quađời,tôinhậnrarằng,mốiquanhệnàyđãcóýnghĩavớihọnhưthếnàotrongsuốthơn65nămqua.Họđãlớnlêncùngnhautừkhicònlànhữngcậubétrongmộtthịtrấnvùngquê,đãđicâuvàđisăncùngnhauvàchưabaogiờrờixanhauquá10ki-lô-mét.Chatôithườngkểlạinhữngkỷniệmcủahaingườibằnggiọngxúcđộng.Mặcdùcuộcsốngsaunàycủamỗingườirấtbậnrộn,khôngcònđượcthườngxuyênbênnhau,nhưnggiữahọvẫnluôntồntạisợidâyliênlạchếtsứcbềnchặt.Vàomùathu,khivườncâyăntráiđếnmùathuhoạch,ôngHubertluôngửirấtnhiềucamđếngiađìnhtôi;cònchatôithìhaytạtvàoviệndưỡnglãothămHubertmỗikhicóthờigianrảnh.Tôinghĩtìnhbạncủahaingườisẽchẳngbaogiờmấtđi,dùchomộttronghaicólìaxacuộcđờinàychăngnữa.SựbềnlòngCónhiềungườicứlặpđilặplạimộtthấtbạinàođótrongcácmốiquanhệ,lúcnàohọcũng

nhìnra“vấnđề”làởnơibạnbè.Họnghĩthậthạnhphúcnếutìmthấynhữngngườibạntốthơnởđâuđótrongcuộcsống.Tronghầuhếtnhữngtìnhbạnbềnchặt,chấtkeokếtnốihọlạivớinhaulàlờicamkếtvềsự

bềnlòng.Tôithườnggặpmộtnhómbạngồmbảyngườiđànông-cứhaituầnlạihọpnhaumộtlầnđể

hànhuyên.Tấtcảđềulànhữngnhàlãnhđạocónănglực,nhữngmụcsưcủacácnhàthờlớn,cácvịtiếnsĩcókiếnthứcuyênthâm.Khithườngxuyêngặpnhau,hếtthángnàysangthángkhác,thìcóđiềugìđómangtínhcạnhtranhgiữachúngtôilàkhôngthểtránhkhỏi,vàđôikhi,chúngtôicũngkhiếnnhautứcđiênlên.Mộtngườitrongsốchúngtôilànhàvậtlýhọcrấtthànhcông,anhcókhảnăngnắmbắtvấn

đềrấtmaulẹ.Anhcứluônmồmnóivềđềtàiyêuthíchcủamìnhmàkhôngthèmđểýgìđếnngườikhác.Vìmụcđíchcuộchộingộthườngxuyêncủachúngtôikhôngphảilàđểnóivềnhữngvấnđềchuyênmôn,nênngườibạnnàycủatôiluônbịcắtlờimỗikhisắpsửathaothaobấttuyệtvềlĩnhvựccủamình.Đãcónhữnglúcchúngtôirấtkhắtkhevớianh,phêphánvàthậmchícònnghĩsẽtừbỏcuộcgặpmặtthườnglệnàyvìkhôngthểchịunổitínhcáchcủaanh.Nhưngđâylàmộtđiềutuyệtvời–ngườibạnấykhôngbaogiờbỏđichỉvìchúngtôiđãphê

phánanhấycả.Anhlàmộtngườiluônbiếtgiữlấylờicamkếtcủamình.Chúngtôiđãhứavớinhaulàsẽnắmchặttaynhau,hỗtrợlẫnnhauvàdùchomốiquanhệcógặpvấnđềgìchăngnữa,chúngtôivẫnkhôngđượcchùnbướchaytừbỏ.

Kếtquảư?Ngườiđànôngđólàmộtngườibạnthânthiếtvớitừngngườichúngtôi,vàchúngtôicóthểvìanhấymàlàmrấtnhiềuđiều.Anhluônnóirằng,anhrấtvuivìcóchúngtôilàmbạnvàchúngtôilànhữngngườibạntốtnhấtcủaanh.Chúngtôicũngthế,luônyêuquývàtìmcáchhiểuanhhơn,bởicáchmàanhđãđónnhậnnhữnglờiphêphán:lắngnghevàcầutiến.ThướcđotrongcácmốiquanhệBấtcứmốiquanhệlâubềnnàocũngcónhữngkhoảngthờigianmàngườibạnyêuthương

gặprắcrối,vàkếtquảlàmốiquanhệcủacácbạnsẽcóđôichúttrởngại.Thửtháchđượcđặtraởđâylàliệubạncóthểtrụlạivàchờđợihọhaykhông?Mộtlúcnàođó,tấtcảchúngtacũngsẽgặpnhữngphứctạpnhưvậy.Sựđốimặtcủachúngta

vớithựctếvàviệctabịcuốnvàothựctếđượcngăncáchbởimộtranhgiớirấtmongmanh.Cókhinóxảyrarấtnhanhchóngvàchúngtatựvượtquađược,nhưngđôikhi,tacũngcầnđếnsựgiúpđỡvàhướngdẫncủangườimìnhyêuthương.Đóchínhlàđiềucóýnghĩa:Conngườiluônvượtquađượcnhữnggiaiđoạnbấtổn,vàsựmất

kiểmsoátchỉlàtạmthời.HarryEmersonFosdick,ngườisaunàylàmụcsưnổitiếngcủanhàthờRiversidethuộc

thànhphốNewYork,đãcómộtkỳnghỉdàikhiđanghọctrườngdòng.Sauvàingàycăngthẳng,ôngđãbayvềnhàmìnhởBuffalovàkhôngmuốnquaylạitrườngmãichođếntậnnămsau.Fosdickđãhồiphụcnhưthếnào?Chủyếulànhờcóthờigian,cùngvớisựhỗtrợđầythấu

hiểucủachamẹvàvịhônthêcủaông.Cáimàtôiđangbảovệởđâylàsựbảotồntrongmốiquanhệcủaconngười.Mộtsựkiêntrì

đếncùngsẽgiúpcácbạnkếtnốivớinhau,chođếnkhicùngsonghànhtrênmộtconđường.Vàrồi,mốiquanhệsẽlạiđượcgắnkếtvàcótácdụngnângđỡtốthơn.TrườnghợpcủaGlennvàGeorgelàmộtminhchứngchosựthấuhiểulẫnnhautrongtình

bạn.GlennvàGeorgethânthiếttừhồicònlàmchungmộtcôngty10nămvềtrước.Hiệntại,họđãcócôngviệcmớinhưngvẫngiữmốiquanhệnhưtrướckiavàvẫnthườngxuyêngặpnhau.Glennvừađượccấtnhắclênvịtríquảnlýcấpcaovớimứclươnghậuhĩnh,đồngthờicũngcórấtnhiềuáplực.GeorgetựnóivớibảnthânrằngsẽkhôngghentỵvớiGlenn,nhưnganhvẫncảmthấykhôngbằnglònglắmkhiGlennkhôngcònthờigianchonhữngchuyếnđicâucáchunggiữahaingười.Hẳnlàtrongmấythángđầu,côngviệcmớiđãchiếmhếtthờigiancủaGlenn.NếuGeorge

mangbênmìnhmộtcáicânđểđolườngsựchovànhậntrongtìnhbạn,anhcóthểnghĩrằngmìnhđangchonhiềuhơnlànhậntừGlenn.Nhưngmaymắnthay,Georgelàngườikháthoángtrongsuynghĩ.HọđãlàbạnbècủanhauđủlâuđểanhkhôngsợrằngGlennđangdứtkhỏianh,màđơngiảnchỉlàhiệnnay,tâmtríGlennđangbịlấpđầybởinhữngthứkhác.Georgenhậnthứcđượcrằng,trongtấtcảnhữngmốiquanhệđềucósựchuyểnđổi.Nócũng

giốngnhưkhiêuvũvậy–cónhữnglúccácbạndichuyểnbêncạnhnhau,cónhữnglúclạitáchrờinhau.Ngườibạnthậtsựkhôngbaogiờcảmthấybấtandẫukhôngđượcởbêncạnhbạnmình.SựtậntâmNhữngngườihàilòngnhấttrongcuộcsốngkhôngphảilànhữngngườithíchlấnlướtđể

vượtquahayphớtlờtrướcnhữngkhókhăncủangườikhác.Họtựtinđểcốnghiếnbảnthânmìnhvìhọkhôngquênđinhữngngườicũngđãtừngsẵnsànghysinhvìhọ.Tôiđãtừngnóichuyệnvớimộtphụnữ40tuổi,đangchămsócchamẹgià.Khitôihỏivề

nhữngvướngbậncôgặpphảitrongtráchnhiệmnày,vàrằngcôcóthíchcôngviệcấykhông,cônhanhnhảutrảlời:-Ồ,tôikhôngnghĩcóđiềugìvướngbận.Rồicôấynhìntôi,giọngđầyxúcđộng:

-Cònthíchà?Không,nếuýcủaônglàcảmthấythoảimáivớiviệcđó.Ailạithíchngồitrongvănphòngbácsĩsuốthaigiờđồnghồđểchờhọdànhrahaiphútkiểmtrachomẹmìnhvàhaiphútnữađểnóirằngcơnđaulưngcủabàchỉlàdochứngviêmkhớp,rằngbàấyđãgiàvànhữngchuyệnnhưthếlàkhôngthểtránhkhỏi?Nhưngnếuýônglàtôicóđượcsựhàilòngtừnó,thìđúngvậy,tôihàilòng.Rấthàilòng,

thanhthảnlàđằngkhác.Chamẹđãchotôiquánhiềuthứtrongsuốtcảđời,còntôi,tôiđãlàmđượcgìchohọngoàinhữngyêucầuvàđòihỏi.Thườngkhichúngtatrẻ,chúngtakhôngchịusuynghĩvềđiềuđó.Thếnêngiờđây,nếucóthểlàmđượcđiềugìđóchochamẹmình,tôicảmthấyhàilòng.Dĩ

nhiênlàtôithíchđượcnóichuyệnvớimộtaikháctrongmộtbuổichiềunàođóthayvìngheđinghelạinhữngcâuchuyệncủacha.Thậmchícólúckhôngchịuđựngnổi,tôiđãnổicáulênvớihọ.Nhưnghọđãyêuthươngtôitrongsuốt40năm,vàtôinhậnrarằng,mìnhđãvàđangđược

hạnhphúc.Đólàmộtcáchđểnóilênrằngtôiyêuchamẹmìnhrấtnhiều.KHÔNGBAOGIỜTỪBỎ

“Tôichỉbướclênvịtrícủamìnhvàđánhbóngmàthôi.”-BabeRuth

TêncủabàấylàCassie.Bàđãđứngtuổi,nétrạngrỡtuykhôngcònnhưtrướcnhưngtôicũngcóthểđoánđượchẳnbàtừngrấtđẹp,vớiđôimắtlonglanhánhlênvẻquýpháivàtựtin.Khitiếpxúcthườngxuyênvớinhau,tôinhậnthấyrằngvẻtựtincủabàchỉlàbênngoài,nóđangcốchegiấumộtnộitâmyếuđuốivàhoảngsợ.Cuộchônnhâncủabàđãchấmdứtcáchđâymườinămvàbàquyếtđịnhởvậyđếngiờ.Bàrấtthânthiệnvớiđồngnghiệp,hàngxóm,vàcảnhữngngườiquétdọn,nhưnglạikhôngcómốiquanhệsâusắcvớibấtkỳai.CórấtnhiềungườigiốngnhưCassie-nhữngngườisốngthiếutìnhyêuthươngvìhọđãtự

chọnsựcôđộcchobảnthânmình.KhảnăngđốimặtvớisựtừchốiĐểthànhcôngtrongmộtmốiquanhệcũngnhưởmọikhíacạnhkháccủacuộcsống,bạncần

cómộtnềntảngtinhthầnđểsẵnsàngchấpnhậnmọikếtquảcóthểxảyra.Tìnhbạn,tìnhyêuhaybấtcứmộtthứtìnhcảmnàocũnggiốngnhưcâycốivậy,cóthểchếtmộtcáchtựnhiên.Ngườitaxacáchnhauvìkhôngcònchungmốiquantâmcũngnhưýthích.Cómộtquátrìnhbàomònnhấtđịnhtrongtấtcảmọithứ.Nhữngmốiquanhệmangtínhlâudàicóthểrấttuyệtvời,nhưngvôcùnghiếmgặp.Vìvậy,khicóđượcmộttìnhbạnđẹpdẫuchỉtrongvàithánghayvàinăm,chúngtahãycảmơnquãngthờigianđãcó,thayvìthanvãnrằngsaonókhôngkéodàimãimãi.ỞAtlanta,tôiđãcódịpnóichuyệnvớimộtgiámđốckinhdoanhkháthànhcông.-Anhcóbiếtdấuhiệunàođểphánđoánmộtngườithànhcôngtrongkinhdoanhkhông?-

Anhtahỏi.-Đócóphảilàtríthôngminh?Thamvọng?Độnglực?-Tôiđáp.-Tấtcảđềusai.Đóchínhlàkhảnăngđốimặtvớisựtừchốitừkháchhàng.Nếuhọbịđedọa

bởithấtbạitrướcmộtvàikháchhàng,họsẽkhôngbaogiờthànhcôngđược.Nhưngnếuhọcóthểchấpnhậnđượcsựtừchốiấyvàkhôngngừngcốgắng,tựtinrằngrồimìnhsẽtìmđượcnhữngkháchhàngtiềmnăng,thìkhônggìcóthểngăncảnđượcnhữngconngườinhưvậy.Nguyêntắcnàycũngđượcápdụngvàocácmốiquanhệkháctrongcuộcsống.Khảnăng

khámphátìnhyêumộtphầncũngphụthuộcvàokhảnăngđốimặtvớinhữngcáilắcđầutừchốivànhữngcánhcửakhépkín.Khitakhởiđầumộttìnhbạnmànhữngngườikháclạikhôngmuốncónó,thìsựchốibỏnàycóthểxuyênphánhiềutầnglớpphòngthủ.

Nhưngcómộtsựthậtkhôngthểtránhkhỏi,đólàkhôngphảilúcnàobạncũngnhậnđượcsựtánđồng,khôngphảiaicũngcócảmtìnhvàthíchgầngũibạn.Điềuquantrọnglàbạnsẽlàmgìkhirơivàotrườnghợpấy?Trongmộtquyểnsách,RolloMayđãnóirằng:Mộttrongnhữngđiềutốtcủaviệcsốngtrongmộtthànhphốnhỏđólàbạnhọcđượccáchsốngchungvớikẻthù,vànóthậtsựlàmộtbàihọcđánggiáđểkhámphárarằng,dùaiđókhôngthíchbạnđichăngnữathìbạnvẫncònnhiềungườithânluônởbêncạnhmìnhtrongmọihoàncảnh.Đểcónhiềubạn,hãykhôngngừngcốgắng!SamuelJohnson,đãtừngphátbiểuquanđiểmcủamìnhvềtìnhbạnnhưsau:“Mộtngườiđàn

ôngphảibiếtkhôngngừngtraudồitìnhbạn.Nếumộtngườikhôngtạorađượcnhữngmốiquenbiếtmớitrongquátrìnhsống,anhtasẽsớmnhậnrarằnganhtachỉcònlạimộtmình”.PaulTournier,ởtuổi75,đãviếtrằngmộttrongnhữngniềmvuituổigiàcủaônglàhầuhết

nhữngngườibạncủavợchồngôngđềutrẻhơnhọ:“Đôikhi,chúngtanghenóirằngthậtkhôngdễđểhìnhthànhnênnhữngtìnhbạnmớikhingườiđókhôngcòntrẻnữa.Nếuquảđúngvậythìtôilàngườivôcùngmaymắn.Nhữngngườibạnthânthiếtnhấtcủatôitừthờithơấuvàthờituổitrẻhầunhưđềuởrấtxahoặcđãquađời.Vợcủatôicũngđãmấtđirấtnhiềubạnthân.Nhưngchúngtôivẫncónhiềutìnhbạnmới,nhữngtìnhbạntuyệtvờivớinhữngngườitrẻtuổihơn,nhữngngườinàychắcchắngópphầnkhôngnhỏtrongviệcgiúpchochúngtôiđượctrẻtrung,cảvềtráitimcũngnhưtinhthần.Vàtôicũngchỉmớiquenbiếthọvàinămtrởlạiđâymàthôi.”RấtítkhingườitaghichéplạirằngBabeRuth(11)đãcóbaonhiêulầnđánhhụtbóng.Thậtra,ôngấyđãđánhhỏng1.330lần,mộtkỷlụcđánhhỏngkhôngaisánhđượctínhtớithờiđiểmđó.Nhưngđiềumàngườitanhớđólàôngcũngđãthựchiệnđược714cúđánhănđiểmtuyệtđối,mộtkỷlụckhôngaiphávỡtrongvòngmấythậpkỷliền.KhingườitahỏiRuthvềbíquyếtthànhcôngcủaông,ôngđãtrảlời:“Tôichỉbướclênvịtrícủamìnhvàđánhbóngmàthôi”.Tìnhbạncũngvậy,bạnmuốncóthêmnhiềubạnmớithìhãybướclênvàdangrộngcánhtay.

SỰPHỤTHUỘC-MỘTĐIỀUNGUYHIỂM“Nghịchlýcủatìnhyêulàởchỗ:Nóchínhlàmứcđộnhậnthứcbảnthâncaonhấtcủamộtcon

người,vàcũnglàmứcđộcaonhấtcủasựsaymêvớingườikhác.”-RolloMay

Bấtkỳmốiquanhệnàocũngvậy,nếuchúngtacốtìnhsắpđặtmọiviệcthìcuốicùngcũngsẽchẳngđiđếnđâu.Mộtngườiluôngiữtháiđộápđảođốivớibạncủamìnhthìsựtrụctrặcxảyratrongmốiquanhệlàkhôngthểtránhkhỏi.Mộtvàicặpvợchồngcưxửvớinhaunhưvậyvẫncóthểchungsốngsuốtđời,nhưngđiềunàykhôngcónghĩađólàmộtcuộchônnhânhạnhphúc.Nhữngngườimuốnkiểmsoátmọithứ,chọnngườiyếuthếhơnmìnhđểđặtmốiquanhệ

chắcchắnsẽchỉháiđượcquảđắng.Ngườiởvàothếyếuhơntrongmộtmốiquanhệsẽngàycàngtrởnênkhóchịu,íthứngthú,ítcảmthấyhàilòngvàquantrọngnhấtlàítcókhảnăngyêuthương.Nhữngtìnhbạn,cuộchônnhân,mốiquanhệlàmănhayquanhệgiữachamẹvàconcái

thànhcônglàdonhữngngườitrongcuộcđãluônbiếtcốgắnggiữđượcsựcânbằngởcảhaiphía.Mốiliênkếtnàyđượcduytrìbềnchặtvìmỗingườiđềuđượcđápứngmộtnhucầunàođó,vànólàmộtsựtraođổicôngbằng.Yêuthươngvìnhữnglýdoíchkỷ?Cóbađiềuđểđảmbảoxâydựngnênmộtmốiquanhệbềnchặttheochiềuhướngtíchcực.

Thứnhất,cảhaibênbướcvàomốiquanhệthậtthoảimáivớihyvọngrằngnhữngmongmuốncủahọsẽđượcđápứngtừđốiphương.Thứhai,cảhaiphảilắngnghemộtcáchcẩnthậnđiềumongmuốnmàngườikiađangtruyềnchohọ.Cuốicùng,cảhaicầncốnghiếnbảnthânvàoviệcđápứngđượccàngnhiềunhữngmongmuốncủanhaucàngtốt.

Nhiềungườitrongchúngtađãđượctiếpnhậnmộtcáchquámáymócvềtínhkiêuhãnh,dođó,khôngdámnóilênđiềumìnhmongmuốnchongườikhácbiết.Mộtcáchvôtình,chúngtatựđặtbảnthânvàođiềumàtagọilàsựíchkỷ–đốivớichínhmìnhvàcảvớingườikhác.DwightSmallđãviếtrấthayvềviệcchúngtaphảilàmthếnàođểcóđượctìnhyêuvôđiều

kiệntronghônnhân:“Tìnhyêukhôngsinhratừnhucầucủangườiyêu,nócũngkhôngbắtnguồntừngườiđược

yêu.Tìnhyêukhôngtồntạiđểcóđượcđiềumànómuốn,màtựhysinhbảnthânđểđápứngđiềumàngườikiacần,vớiđộngcơhoàntoànxuấtpháttừbảnchấtthực.Tìnhyêutồntạiđểhysinh,mangđếnhạnhphúcchongườikhác,cốnghiếnvìngườikhác,dồnhếtbảnthânvàongườimàmìnhyêuthương.”Tìnhyêuđốivớiconcáichắchẳntiếnđếngầntìnhyêunhưthếnhất,nhưngnhưtấtcảcác

bậcchamẹđềubiết,nókhócóthểhoànthiệnnếuchỉxuấtpháttừmộtphía.Bạncóthểchođinhiềuhơnlànhậnlại,nhưngcórấtnhiềuảnhhưởngđếntừconcái.Và,cũnglàtấtyếu,đếnmộtngàynàođó,takhôngthểchoconcáimìnhbấtcứcáigìgầnvớimộttìnhyêuphithườngđược.Thếnên,trongnhữngmốiliênkếtgiữaconngườivớinhau,chúngtacóthểyêumàkhông

cầnnhậnlạiđiềugìtrongmộtkhoảngthờigiannhấtđịnh,nhưngkhôngphảilàmãimãi.Saucùngthìnócũngsẽtrởnêncânbằngmàthôi.Bâygiờ,chúngtahãyxemxétkhókhănmàmìnhgặpphảitrongviệcnóivềnhữngnhucầu

củabảnthân.Tạisaoviệcbộclộnhữngaoướcsâukíncủatalạikhókhănđếnvậy?Córấtnhiềulýdo,nhưnglýdochủyếulàhầuhếtchúngtađềungạibàytỏđiểmyếu,cũngnhưnhữngcảmxúccủamìnhtrướcngườikhác;talosợhọsẽchếnhạohayquaylưngvớimình.Thếnhưng,thựctếsẽdiễnbiếntheohướngngượclại:Ngườikhácbắtđầucảmthấygầngũivớitakhihọbiếtđiềugìđóthuộcmộtphầntâmhồnta.GiãibàyđểthấuhiểuMộtngườiđànôngđanghếtsứcđaubuồnvìngườibạnthâncủaanhvừamấtđộtngộtdo

cơnđautim.Nỗibuồnấycònkéotheocảmốiquanhệvợchồnganhvàođó.-Tôilàngườicuốicùngdừnglạiởquantài,làngườicuốicùngnémnắmđấtvàonấmmồ,

ngườicuốicùngbỏđisaukhibuổilễkếtthúc.Anhấyquantrọngvớitôibiếtnhườngnào.Nhưngôngbiếtkhông,vợtôithậmchícònkhôngngỏýđicùngtôiđếndựđámtang.Tôirấtmuốncôấyởbêncạnhmìnhvàogiờphútđó…-Ngườiđànôngnàybộcbạch.-Thếanhcónóivớicôấylàanhmuốncôấyđicùngkhông?-Dĩnhiênlàkhông.Lẽracôấyphảibiếtchứ.Saungầnấynămchungsốngvớinhau,việcgì

tôiphảihỏivợmìnhmộtđiềunhỏnhặtđếnthế?–Anhtavặclại.Chúngtamuốnbạnbè,ngườithâncủamìnhphảihòahợpvớitađếnmứchọbiếtđiềumàta

mongmuốnmộtcáchgầnnhưlàbảnnăng,nhưngđiềunàykhôngkhảthilắmđâu.Bikịchtrongcuộchônnhâncủangườiđànôngnàylàvợanhtasẽkhôngbaogiờcóthểđápứngđượcnhucầucủaanh,trừphicôấybiếtrõnhữngnhucầuđólàgì.Cóthể,trongtrườnghợpnày,họđãdầndầntáchxanhauvìbịtổnthương.Cólẽtrướcđóđãcólầnanhđềnghịvớicônhưnglạibịtừchối.Thếnên,anhđãquyếtđịnhlàsẽkhôngbaogiờnhắclạinhữngvấnđềtươngtựnhưvậynữa.Bạnsẽphảichấpnhậnmạohiểmnếucởimởlòngmìnhvềđiềubạnmuốn.Cóđôilúc,đốitác

sẽkhôngđáplại.Nhưngthậtđángbuồnnếubạnkhôngthểhiệnnhữngđiềumìnhmongmuốnnữa,chỉvìsựthấtvọngnàođótrongquákhứ,đểrồicứbámmãinỗithấtbạinhưthểnólàbạnđồnghànhcủabạnvậy.

NHÌNNHẬNGIÁTRỊBẢNTHÂN“Sựgiàucótạoratìnhbạn,nhưngchínhbấthạnh,nghịchcảnhthửtháchnó.”

-FrorelloLaGuardiaChúngtakhôngthểcóđượcmộtquanđiểmcánhântíchcựcnếukhôngbiếtyêuthươngvà

khôngđượcyêuthương.Chúngtacũngkhôngthểyêuthươngmộtcáchtrọnvẹnnếubảnthânkhôngcóđượcmộtgiátrịlànhmạnh.Cảhaiyếutốnàypháttriểnsonghànhnhau.Mộtkháchhàngnóivớitôirằng:“Tôikhônghẹnhòhaykếtbạnvớiaicả,vàtôichưasẵnsàngđểlàmchuyệnđó;tôimuốnthấuhiểuvềbảnthânmìnhtrướckhiquyếtđịnhtìmmộtvàingườibạn”.Tuynhiên,chúngtakhôngthểhiểuđượcbảnthânmìnhkhisốngtáchbiệtvớinhữngtácđộngtừbênngoài;chúngtacũngkhôngthểyêuthươngmộtcáchtrọnvẹnnếutrongtamangđầymặccảmtộilỗivàsựchánghétbảnthân.SángtạogiátrịbảnthânViệcduytrìhìnhảnhcủabảnthânlàvôcùngquantrọng.Bởivì,hìnhảnhbảnthâncủabạn

càngtốtđẹpbaonhiêuthìbạncàngchọnđượcchomìnhnhữngngườibạnchânthànhbấynhiêu;vàđổilại,khibạncóđượcnhữngmốiquanhệtốtđẹpthìlòngtựtôncủabạncũngđượcnânglên.Nónhưmộtvòngtrònđểxâydựngnênthànhcôngnốitiếpthànhcông.Ngượclại,khinghĩvềbảnthânmìnhtệhạibaonhiêuthìbạncàngcónguycơchọnphải

nhữngkẻchẳngragìlàmbạnbấynhiêu.Từđó,cácmốiquanhệcủabạnsẽngàycàngtệđi,vớihậuquảlàquanđiểmvềgiátrịbảnthâncủabạnsẽgiảmxuốngthấphơnnữa.M.EstherHardingđãphântíchvấnđềnàynhưsau:“Khimộtngườikhôngchắcchắnvềbảnthânmình,luônquáphụthuộcvàdễbịảnhhưởngtừ

phíangườikhác,thìđiềunàycónghĩalàanhtakhôngcóđượctiêuchuẩnphùhợpvớigiátrịngaytrongchínhmình.Nếuthườngxuyênbịtừchối,anhtasẽcảmthấymìnhbịđènén;nếukhôngđượcchúýđến,anhtacảmthấymìnhthậtvônghĩađểtồntạitrênđời;nhưngnếuđượcngợicathìanhtahoanhỉnhưđangởtrênchíntầngmây.Anhtakhôngcóýthứcrõrànglắmvềgiátrịbảnthân,mặcdùcólúctỏravôcùngtựcaotựđại;vìluôn“săntìm”lờitándươngnênanhtacảmthấytựthỏamãnvàhàilòngkhiđượctántụng,thậtsựđắmmìnhtrongbầukhôngkhícủasựcôngnhận,vàcólúclạitựmìnhlánhđiđểchegiấunỗitổnthươngnếunhữnggìanhtamongđợikhôngxảyđến.Trọnglựccủaanhtakhôngnằmbêntrongbảnthân,mànằmbênngoài,nơingườikhác.”Bàihọcởđâyrấtrõràng:Mộtmốiquanhệtốtsẽgiúpxâydựnghìnhảnhbảnthân,nhưng

bạncũngkhôngnênphụthuộchoàntoànvàongườikhácđểlàmnêngiátrịchomình,màđiềuđóphảiđượcxuấtpháttừtrongchínhconngườibạn.HiểuđượcmongmuốnvàkhaokhátcủabảnthânCànghiểurõbảnthânchừngnào,chúngtasẽcảmnhậnđượcconngườimìnhtốtchừngấy,

vàngàycàngsốngthanhthảnhơn.Đólàmộtthựctế,tuynhiên,khôngphảiaicũngđồngývớiđiềunày.Khibạnxácđịnhđượcmộtđiềugìđó,cónghĩalàbạnđãlấyđiđượcphầnlớnsứcmạnhcủa

nó.Chấpnhậnbảnthânkhôngcónghĩalàchúngtasẽđồngtìnhvớitấtcảnhữnggìtìmthấybêntrongconngườimình,haysẽdừnglạikhôngcảithiệnnhữngsailầmcủamìnhnữa.Cómộtsựkhácbiệtgiữaviệckhuyếnkhíchnhữngkhuynhhướngtộilỗibêntrongchúngtavàchấpnhậnsựthậtrằngchúngcómặtởđó,tồntạingaytrongbảnthânmình.Bạnkhôngchỉcầnhiểuđượcmảngtốitrongconngườimìnhmàcònphảithấuhiểunhững

hyvọng,khaokhát,nhữngniềmvui,sởthíchcụthểvàriêngbiệtcủabảnthânbạnsovớingườikhác.Tôinhậnthấynhữngngườiđanggặpvấnđềtrongcácmốiquanhệthườngcórấtítnhậnthứcvềđiềumàhọđangtheođuổitrongcuộcsống–điềusẽmangniềmvuiđếnchohọ.Đôikhi,tôibảohọvềnhàcùngmộtmảnhgiấycótiêuđề“20điềutôimuốnthựchiện”với20dòngđểtrốngđểhọđiềnvàođó.Tôibảohọhãyghirabấtcứđiềugì,dùlànhỏnhặt,nhưngâmmìnhtrongbồnnướcnónghayxemti-vi,dạobộ...Trongnhữnglầnđầuthửápdụngphươngphápnày,tôirấtbànghoàngkhithấykháchhàng

củamìnhquaylạichỉvớinămhaysáudòngtrongvòngmộttuần.Điềunàychothấyhọđãmấtđịnhhướngnhưthếnàovớichínhbảnthânhọ.Chẳngcógìlạkhihọkhônghạnhphúc,bởihọcònchẳngbiếtđiềugìcóthểlàmmìnhvuikiamà.Và,cũngchẳngcógìlạkhihọkhôngthấyhàilòngtrongcácmốiquanhệcủamình,bởilàmsaohọcóthểbộclộđượcnhữngnhucầuvàkhaokhátcủabảnthânvớingườikhác,khimàkhôngbiếtmìnhmuốngì?Mộttrongnhữngnhiệmvụcủaviệcthấuhiểubảnthânlàphântíchcáchmàbạntrởnênđộcđáosovớingườikhác.Nógiúpbạnđàmphánvớibạnbèvàngườithânmộtcáchhiệuquả,vìthôngquađó,bạncóthểbàytỏnhữngmongmuốncủamình.Dùnghecóvẻíchkỷnhưngnhữngtìnhbạnđẹpthườngđếnkhicảhaibênđềuhiểuđượcđặc

tínhcủamìnhmộtcáchrõràng,vàcóthểgiảithíchchongườikiahiểuđược.Dĩnhiên,điềunàykhôngcónghĩalàmộtngườisẽcóđượctấtcảnhữngđiềumàhọmuốntrongtìnhbạn,nhưngsẽrấtcóíchkhibắtđầuvớimộtsựthấuhiểurõràngvềbảnthânmình.SựcânbằngNếucómộtsựcânbằnggiữalòngvịkỷvàsựtôntrọngbạnbèthìcácmốiquanhệcủabạn

chắcchắnsẽđượccảithiệntốthơnlêntheothờigian.JoanvàMeredithđãlàbạncủanhautừhồicònhọcđạihọc.Saukhilậpgiađình,mỗingườisốngmộtnơi,cáchnhauđếnhơn300câysốvàchỉgặpnhaukhoảnghai,balầnmộtnăm.Thếnên,đaphầnhọliênlạcvớinhauquađiệnthoạivàthưđiệntử.Vàithánggầnđây,giađìnhMeredithgặpnhiềukhókhăn.CôấygửichoJoanrấtnhiềuthưvà

thườngxuyêngọichoJoanngaytạinơilàmviệc,hầuhếtlàđểthanphiềnvềmọichuyện.Joanlàngườirấtbiếtthôngcảmvàsẵnlòngdànhthờigianđểlắngnghebạncũngnhưđưaranhữnglờiđộngviên.Dùvậy,saumộtthờigiandài,côấybắtđầusợphảingheđiệnthoạitừbạnmình.LiệuJoancónênngừngtrảlờithưvàđiệnthoạicủaMeredithhaykhông?Dĩnhiênlàkhông.

Ítnhấtlàcũngkhôngnênlàmthếkhichưathửcảithiệnvấnđề.Khimốidâyliênkếtvẫnđượcduytrìmộtcáchtốtđẹpsaunhiềunămđếnvậy,bạnkhôngnênlậptứcvứtbỏnóđi.Vàomộtngàycuốituần,Joanquyếtđịnhláixeđếnnhàbạnmình.CôấyđãnóithếnàykhingồitâmsựvớiMeredith:-Cậubiếtkhông,Meredith,mộttrongnhữnglýdomìnhđếnđâylàđểnóichuyệnvềtìnhbạn

củachúngta.Chúngtađãgắnbóvớinhaukhálâurồi,vàcậurấtquantrọngđốivớimình.Nhưnggầnđây,mìnhcảmthấycógìđókhôngổn,mộtphầnlàvìcóvẻnhưcậukhôngquantâmlắmđếnnhữnggìxảyđếnvớimình.Cóthểcuộcsốngcủamìnhthoảimáihơncậumộtchút,nhưngmìnhcũngcónhữngkhókhănriêng.Mìnhmuốntròchuyệnvớicậuvềchúng,lắngnghevàilờikhuyênvàđượccậugiúpđỡ.Mỗikhimìnhcốgắngnóivềchúngthìcậulạicắtngang,rồicứmãicacẩmvềchuyệnriêngcủacậu.Mìnhchorằngthậmchícậucũngkhôngýthứcđượcđiềunày.Haylàmìnhđãnhìnnhậnsaivấnđề?Mìnhcũngchẳngbiếtnữa.Mìnhđãphảidồnhếtcanđảmmớinóiđượcđiềunàyra,nhưngmìnhthậtsựrấtyêuquýcậu,Meredithạ.Cậunghĩsao?TìnhyêuvàsựthỏahiệpMộtngườiphụnữtênTonicómộtcuộchônnhânrấthạnhphúcvớichồngmình–Douglas.

Họđãchungsốngvớinhaunhiềunăm,vàchođếntậnbâygiờ,hạnhphúcvẫnkhôngphainhạt.Họvẫnnắmtaynhaukhiđimuasắm,vàbấtcứkhinàoởcạnhnhau,họđềuquantâmvàluônmỉmcườivớinhau.Trướckhihọkếthôn,nhiềungườithấyhọkhôngxứngnhaulắm.Bàấythíchnhạccổđiển,

cònngườichồngthìthíchnhạcjazz.Bàđãtốtnghiệpđạihọc;cònchồngbàthìbỏhọcgiữachừng.Vàbàlớnhơnôngnămtuổi.-Ôngbàcóbíquyếtgìchocuộchônnhânhạnhphúcnàykhông?-Tôihỏingườivợ.

-Chúngtôirấtthànhthậtvớinhau.-Ýbàlàgiữaôngbàkhônghềcóbímậtnào?-Không,ýtôikhôngphảinhưthế,dùhầunhưchẳngcóbímậtnàogiữachúngtôicả.Ýtôilà

chúngtôiluônthẳngthắnvớinhauvềnhữngđiềumìnhthíchvàkhôngthích,chúngtôicầngìởnhau,chúngtôicóthểđiềuchỉnhmốiquanhệthếnàođểđápứngđượcnhữngmongmuốnvàkhaokhátcủamỗingườimộtcáchtốthơn.-Chẳnglẽnhữngmongmuốnđókhôngcólúcxungđộtvớinhauhaysao?-Dĩnhiênlàcóchứ.-Tonicười.-Hầunhưlúcnàochúngcũngxungđộtvớinhau,vàđólàlúc

chúngtôiđàmphán.Bàấytiếptụcnói,hầuhếtlàvềchồngmình:-Douglascóthểkhôngphảilàngườiđànông

đẹptraihaytàinăng,nhưngnếumấtôngấy,tôinghĩmìnhsẽgụcngã.Ôngấyluônbiếtcáchlàmchotôihạnhphúc.Âmnhạcchẳnghạn,nólàmộtphầnrấtquantrọngcủacuộcđờitôivàdùôngấykhôngthíchnhạccổđiểnnhưngôngchẳnghềtỏraphiềnchútnàokhiđixemhòanhạccùngtôi.VàkhiôngmangvềnhàmộtđĩaCDmớimàtôithích,ôngcóvẻhạnhphúc–tôiđoánthếvìôngbiếtrằngôngđãlàmtôihạnhphúcđếnthếnào.Vậy,điềugìđãlàmnênhạnhphúccủangườiphụnữnày?Một,bàấyđãtìmthấymộtngười

đànôngrấtthoảimáikhiđượcsốngđúngnhưbảnchấtcủamình–ôngấycóđượcsựtựtin.Thứhai,cảhaiđãkhôngngạingầnbướcvàocuộchônnhân,nhằmđápứngmộtmặtnàođónhucầucủahọ.Tonihiểuđượcbảnthânmìnhvàbàytỏnhữngsởthíchcủamìnhrấttốt.Đổilại,Douglasrõràngcũnghiểuđượcbảnchấttìnhcảmcủamìnhvàthểhiệnrõnóchovợbiết.Thứba,cảhaiđềulắngnghecẩnthậnnhữngkhátkhao,mongmuốnmàbạnđờichuyểnđến.Thứtư,họbiếtthỏahiệp.Vàcuốicùng,họbiếthòamìnhvàonhữngbuổinóichuyệnthântình.Đólàmộtsựtraođổiqualại.

LỜIKẾTYêuthươngkhôngbaogiờcóđiểmkếtthúc.

Khôngaicóthểphủnhậnrằngtìnhyêuthươnglàđiềukỳdiệunhấttrênthếgian,nhưngkhôngphảiaicũngcóthểdễdàngnhậnravàđạtđượcnómộtcáchmỹmãn.Córấtnhiềulýdođểngườitatựgiảithíchhaybàochữachocuộcsốngthiếutìnhyêuthươngcủamình.Họchorằnghọkhôngđángyêu,khôngtàinăng,khôngcósứchấpdẫnhayhọyếuđuốivànhútnhát...Nhưngsựthậtđểgiảimãchovấnđềnàylạikhôngphảilànhữnglýdonhưthế.Yêuthương,

theonghĩarộng,làtấtcảcácmốiquanhệchúngtađangvunđắpvàthiếtlậphằngngày-mốiquanhệbạnbèthânthiết,mộtmáiấmgiađìnhhạnhphúc,mộtcuộcsốngđầyđammêbêncạnhnhữngngườibạnyêuthương,haymộtniềmvuinhonhỏthườngngày...Bấtkỳaidámthửnhữngquytắctìnhbạn,vàápdụngchúngvàocácmốiquanhệsẽđềucảm

nhậnđượcsứcmạnhcủasựtựtin.Sựtựtinnàysẽtiếptụcchophépbạntạodựngthànhcôngnhữngmốiquanhệtiếptheo.Bạncóđángyêu,bạncónhậnđượcnhiềusựyêuthươnghaykhônglàđiềumàbảnthânbạn

phảitạodựng,vànếulàmtheonhữngquytắccơbảntrongquyểnsáchnày,bạnsẽcóđượcnhữngmốiquanhệtuyệtvời.“Nếubạnhỏitìnhbạngiábaonhiêu,thìbạnkhôngđủtiềnđểmuađâu.”

-ChristopherLehmann-Haupt

CuốnsáchdoNhàxuấtbảnTrẻxuấtbảnvàpháthànhvàonăm2013.Phầntênriêngcủamộttờbáođượcinởđầutrangnhất,thườngđượctrìnhbàydướidạngchữlớntheonhữngcáchthứcnhấtđịnh.Thưaôngđiđâuạ?Sânbay.Xinlỗi.Lạychúa,chuyệngìvậy?Chàobạn.TôitừMỹđến.Tôiđangtìmmộtphụnữ.TênbàtalàNeusaMunez.ĐâylàmộtcôngviệcđộtxuấtThưaông,rấttiếc,tôikhôngbiếtbàta.Aimàbiếtđược?(1)HowardHughes(1905-1976)lànhàcôngnghiệpMỹ,nhàsảnxuấtphimảnh,phicông,nhàtừthiện,mộttrongnhữngngườigiàunhấtthếgiớithờiđạiông.(2)BostonMarathonlàgiảiMarathonlâuđờinhấttrênthếgiớiđượctổchứclầnđầutiênvàonăm1897tạithànhphốBoston,bangMassachusetts,Mỹ.(3)BettyFord:PhunhâncủacốTổngthốngGeraldFord–tổngthốngthứ38củanướcMỹ.(4)MarianAnderson(1897–1993):CasĩnhạcthínhphòngnổitiếngngườiMỹ.(5)ArturoToscanini(1867–1957):NhàchỉhuydànnhạcvĩđạinhấtmọithờiđạingườiÝ.Mộtngườicócátínhkhácthường,theochủnghĩacầutoànkhônggiớihạn,vớiđôitaisinhrachoâmnhạcvàmộttrínhớnhưđượcchụpảnh.(6)ThomasJefferson(1743-1826):TổngthốngthứbacủaHoaKỳ(nhiệmkỳ1801-1809).(7)ThomasOtway(1652–1685):KịchtácgianổitiếngngườiAnhthờiPhụcHưng.(8)Braille:Kiểuchữnổidànhchongườimù.Khátkhaotựdo(9)MahatmaGandhi(1869–1948):VịanhhùnggiảiphóngdântộcẤnĐộ,nhàlãnhđạoxuấtsắccủachủnghĩahòabình,theođườnglốibấtbạođộng,“linhhồn”củanhândânẤnĐộnhữngnămcuốithếkỷXIX,đầuthếkỷXX.ÔngđượcngườidânẤntônkínhgọilà“ThánhGandhi'.(10)AlexanderWoollcott–nhàphêbìnhcủatạpchíTheNewYorker.(11)BabeRuth(1895–1948):VậnđộngviênbóngchàyhuyềnthoạicủaMỹ.Bun:Bánhsữanhỏ.VuaMidastrongthầnthoạiHyLạp,khichạmđếnđồvậtgìthìđồvậtđólậptứcbiếnthànhvàng.GiacomoCasanova(1725-1798):Nổitiếnglàngườiđatài,đàohoa,đatình,tácgiảcủacuốnhồikýHistoiredemavie(Chuyệnđờitôi).Ởđâyýnóiviệchiểurõtâmlýhọccủasựhấpdẫnsẽgiúpmộtngườibiếtcáchlôicuốnđượcngườikháchơn.NhânvậttrongloạtphimhoạthìnhTheFlinstone.NhânvậttrongphimhoạthìnhTheFlinstone.NgoàiraBedRockcòncónghĩalàkhiếnchochiếcgiườngrunglên.Chỉnhữngngườikémhấpdẫnvàgặpthấtbạitrongchuyệntìnhcảm.VợcủaJohnLennon–thànhviênbannhạcnổitiếngTheBeatles.NguyênvăntiếngAnh“5to6years”cóthểhiểulà“cần5đến6năm”.Câuhỏi“Bạntừđâuđến?”trongnguyêngốctiếngAnhkếtthúcbằnggiớitừ(from),câuhỏithứhai“Màytừđâuđến,thằngdở?”cótừkếtthúcbằng“thằngdở”(jackass)làdanhtừ.TiếngAnhlà:“Aminuteawomangivesbirthtoababy”cónghĩalà“cứmỗiphútlạicómộtphụnữsinhramộtđứatrẻ”.TàuBeagle2đượcphónglênsaoHỏavớinhiệmvụtìmkiếmsựsốngngoàiTráiđấtvàonăm2003,nhưngđãbịrơitrênsaoHỏavàmấttínhiệu.Dạngcarbonbềnvữngcó60nguyêntử.TiếngAnhlà“Cerealkiller(Sátnhânngũcốc).”Đọcgiốngvới“SerialKiller”cónghĩalàkẻsátnhânhoàngloạt,cóvấnđềvềtâmthần.Từgốc“tank”cónghĩalàcáibể,đồngthờicónghĩalàxetăng.AnhemnhàMarx(MarxBrothers):BanhàsoạnhàikịchxuấtsắcngườiMỹ:ChicoMarx(1891–1961),GrouchoMarx(1895–1977)vàHarpoMarx(1888–1964).Hàikịchđứng(Stand-upcomedy):diễnviêndiễnngaytrướckhángiả.ThànhphốthuộcmiềnTâynướcPháp.Năm1858,saukhicótinĐứcMẹhiệnratrongmộthangđánhỏbênbờsôngPauchảyquathànhphố,thìLourdestrởthànhnơihànhhươngcủatínđồCônggiáokhắpthếgiới.Trongbảngốc,từ“medium”vừacónghĩalà“phươngtiệntruyềnđạt”,vừacónghĩalàởmức“trungbình”.Đườngthanhtoán

nhanh(expresslane/line)làkhuđượcthiếtkếdànhriêngchonhữngngườilấysốmặthàngnhấtđịnh(thườnglà10mặthàngtrởxuống).Việcnàygiúpchonhữngngườimuaítmặthàngsẽđượcthanhtoánnhanhchónghơn.Câuchửitục(dịchsangtiếngViệtlà“M...mày”).Nhữngngườicókhảnăngnóimàkhôngchuyểnđộngmôivàlàmnhưthểtiếngnóiđóphátratừmộtngườikhác.BắtnguồntừngườiMexico,từngngườitừngngườimộtđứngdậygiơtayvàhôto,tạothànhmộtlượngngườiđôngđúcđứngdậymànhìntừxathìgiốngnhưmộtlànsóng.(BT)Ngànhnghiêncứuvềsựthayđổiđồnghồsinhhọccủamỗicánhâncóthểảnhhưởngđếnkhảnăngvàhiệuquảcôngviệccủamỗingườinhưthếnào.RonaldReagan(1911–2004):Tổngthốngthứ40củaHoaKỳ.VòngtrònHoàngĐạochiara12cung,phânthànhbốnnguyêntốđãtạorathếgiớitheoquanniệmphươngTây:Đất,Nước,Lửa,Khí.Cứbacungđượcxếpvàomộtnhómnguyêntố.NguyêntốĐất:MaKết,XửNữ,KimNgưu.NguyêntốNước:SongNgư,CựGiải,BọCạp.NguyêntốLửa:BạchDương,SưTử,NhânMã.NguyêntốKhí:SongTử,ThiênBình,BảoBình.Mônthểthaomạohiểmsửdụngdâycogiãnvàđaibảohiểmbằngcaosuchongườinhảylaođầutừtrêncaoxuống.TạicácnướcÂuMỹ,LễhộiNgàyTrăngThuhoạchđượctổchứcvàongàyChủnhậtgầnthờiđiểmThuphân(22hoặc23tháng9tạiAnh),hoặcvàotháng10hoặctháng11vàongàyLễTạơn(ởMỹvàCanada).BộphimnóivềmộtvụcướpsòngbạcởLosAngelesđượclênkếhoạchcẩnthậncủanhómgồm11cựulínhdù.NaylàCzechvàSlovakia.Bộphimhàisảnxuấtnăm1959doMarilynMonroeđóngvaichính,đượcViệnphimMỹxếphạnglàphimhaynhấttrongsốnhữngbộphimhàixuấtsắcnhấtmọithờiđạicủađiệnảnhMỹ.Sảnphẩmcủaquátrìnhlênmenkemthôngthường.MónsaladquảbơcủangườiMexico.Tầmnhìncủamắtlà200độ,khichúngtadùngcảhaimắtthìsẽnhìnđược120độ,vàmỗimắtnhìnđộclậpđượcthêmmộtgóc40độđượcgọilàtầmnhìnngoạibiên.Cuốntiểuthuyếtgiảtưởngđượcxuấtbảnlầnđầunăm1918,kểvềmộtnhàkhoahọctênlàVictorFrankenstein,ngườicốgắngtìmcáchtạorasựsốnggiốngconngườitừvậtchất,nhưngtolớnvàkhoẻmạnhhơnngườibìnhthường.MộtdòngôtôcủahãngNissan.BugsBunnylànhânvậthoạthìnhdohãngLeonSchlesingerProduction(saunàylàhãngphimhoạthìnhWannerBros)tạora.EobiểnthuộcĐạiTâyDương,nằmgiữaAnhvàPháp.TừtiếngAnh:Ouijaboard,làmộtphươngphápgiaotiếpvớithếgiớitâmlinhhoặcnhữngthếlựchuyềnbíbằngcáchsửdụngmộttấmbảngcóviếtcácchữvàsố,vàmộtmiếnggỗnhỏhìnhtráitim(cơ).Nhữngngườithamgiachiêuhồnđặtmộtngóntaylêncơsauđóthôngquamộtsốnghithứcthầnbíđểtròchuyệnvớithếlựcsiêuhìnhbằngcáchđánhvầncácchữcáimàcơchỉđếnđểtạothànhnhữngcâuhoặccụmtừcónghĩa.NhạccụđặctrưngcủangườidânJamaica,hìnhtrònhoặcbầudục,cótaycầm,đượclàmtừvỏquảbầu,vỏdừahoặcgỗ…bêntrongchứahạtkhô.10thiêncangồm:Giáp,Ất(thuộchànhMộc);Bính,Đinh(thuộchànhHỏa);Mậu,Kỷ(thuộchànhThổ);Canh,Tân(thuộchànhKim);Nhâm,Quý(thuộchànhThủy).YaoyaOshichivàgiađìnhlánhnạntạimộtngôichùasaumộtvụhỏahoạnvàcôđãphảilòngvịthầytutrẻ.Saukhitrởvềnhà,vìhyvọngrằngnếucómộttrậnhỏahoạnnữathìcôsẽlạiđượcởcùngvớithầytuđónêncôquyếtđịnhgâyramộtvụhỏahoạnkhác.BữatiệccuốicùngcủaChúavớicáctôngđồtrướckhiNgàichết.Vùngnướctươngđốinôngđượcchiatáchvớiphầnbiểnsâubằngdảicáthoặcbờsanhô.BảndịchtiếngViệtcủaĐàoAnhKha,BùiÝ,BùiPhụng.TêngọikháccủaShakespeare.Còidùngđểhuấnluyệnchómèo.1.TrongtiếngTrung

dùng“vỗmôngngựa”đểnóiđếnviệcxunịnh.1.Tríchbàithơ“Quanthư”mởđầucho“KinhThư”.Nghĩacủađoạnnàylà:Quanquan,tiếngchimthưcưu;Ởdoicátngoàisông;Hỡicôgáidịudàng,xinhtươi;Cóchàngtàibamuốntìmhiểu.1.Mộtloạinướcuốngđóngchai.1.Từthếbịđộngchuyểnsangthếchủđộng.2.ContraicủaLưuBị.3.Thuêngoàilàmộtthuậtngữtronglĩnhvựckinhtế.Nólàviệcmộtthểnhânhayphápnhânchuyểngiaoviệcthựchiệntoànbộmộtchứcnăngsảnxuất-kinhdoanhnàođó,baogồmcảtàisảnvậtchấtvànhânlựcchomộtnhàcungcấpdịchvụbênngoàichuyênmônhóatronglĩnhvựcđó,gọilànhàthầuphụ.Dịchvụcóthểđượccungcấpbêntronghaybênngoàicôngtykháchhàng;cóthểthuộcnướcsởtạihoặcởnướcngoài.Cácchuyểngiaonhưvậynhằmmụcđíchhạgiáthànhvànângcaotínhcạnhtranh.Nókhácvớiviệcmuabánsảnphẩmtừnhàcungcấpởchỗgiữahaibêncósựtraođổithôngtinđểquảnlýviệcsảnxuất-kinhdoanhđó,tứclàcósựhợptáctrongsảnxuất.1“TamQuốcdiễnnghĩa”,PhanKếBínhdịch,Nxb.VănhóaSàiGòn.2“TamQuốcdiễnnghĩa”,PhanKếBínhdịch,Nxb.VănhóaSàiGòn.1.Haicâuthơtrongbài“ThừatướngnướcThục”củaĐỗPhủ.BảndịchcủaTrầnTrọngSan.1Endorphinlàmộtmóc-phinnộisinhcótácdụnggiảmđau,đặcbiệtdànhchonhữngngườibịviêmkhớpmãntính.1.“Hoànglương”cónghĩalàkêvàng.NgàyxưacóLưSinhđithikhôngđỗ,vàohàngcơmnghỉchân.Cómộtlãogiàchomượnmộtcáigốinằm.LưSinhngủvàchiêmbaothấyđỗtiếnsĩ,làmquanto,vinhhiểnhơn20năm,giađìnhhưngvượng,concháuđầyđàn.Tỉnhramớibiếtấychỉlàmộtgiấcmộng.Nồikênhàhàngcònchưachín.Ýnóigiấcmộngđẹpvàngắnngủi.1.MôhìnhFreemiumlàmộtmôhìnhkinhdoanhhoạtđộngdựatrênviệccungcấpmiễnphícácdịchvụ/sảnphẩmvớicácchứcnăngcơbảnnhưngthuphínếungườisửdụngmuốnsửdụngcácchứcnăngcaocấphơn(premium)củadịchvụ/sảnphẩm.Freemiumlàmộttừghépđượctạorabởi:Free+Premium.1.Thamkhảo:W.ChanKimvàR.Mauborgne,Chiếnlượcđạidươngxanh,NXBLĐXH,táibảntháng6/20121.Làgánhxiếclớnnhấthànhtinhvớihơn4.000diễnviênđếntừ40quốcgiakhácnhau,CirqueduSoleiltừngkhiếnhơn90triệukhángiảởmọilứatuổikinhngạc.Khôngcónhữngtiếtmụcxiếcthúbịlênán,khôngcónhữngmàntrìnhdiễnđơnđiệuphôdiễnkỹnăngrènluyệncủacácdiễnviên,nhữngđêmdiễncủaCirqueduSoleillànhữngliveshowcósựphốihợptrongviệcdàndựngcôngphuđếntừngchitiết,dànnhạcrhapsodydiễnlivetạichỗvàhơncảlànhữngcâuchuyệnkểkhácnhaulấycảmhứngtừnềnvănhọccủanhânloại(ND).1.Thuậtngữnàycònđượcdịchlà“bacạnhđáy”,“bachủyếucơbản”,vínhưmặtđáycủakimtựtháp,thườngđượcdùngđểtượngtrưngchobamặtkinhtế,môitrường,conngườitrongpháttriểnbềnvững.Bộbacốtlõicònđượchiểnthịnhưbatrụcộtconngười,kinhtế,môitrườngmàcácphânvùnggiaogiữachúngthểhiệnnhữngnhiệmvụvàthànhtốtrongpháttriển.TừđâychúngtôiviếtvắtthuậtngữnàylàTBL(ND).(1).ARISlàcáchphiênâmkháccủaARIZ–Algôritgiảicácbàitoánsángchế(tiếngNgaviếtlàАРИЗ)(2).ÔngNajibRazaklúcđólàbộtrưởngBộgiáodục,hiệnnaylàThủtướngMalaysia(*)GiámđốctrungtâmSángtạokhoahọc–kỹthuật(TSK)thuộcTrườngđạihọckhoahọctựnhiên,ĐạihọcquốcgiaTP.HCM.1.PhanDung.IntroducingCreativityMethodologiesintoVietnam(invitedarticle).CreativityandInnovationManagement,V.3,No4,240-242,UK.19942.PhanDung.TRIZ:InventiveCreativityBasedonTheLawsofSystemsDevelopment(invitedarticle).CreativityandInnovationManagement,V.4,No.1,19-30,UK.19953.PhanDung.SystemsInertia

inCreativityandInnovation.LecturepresentedattheFifthEuropeanConferenceonCreativityandInnovation,Vaals,theNetherlands,April28-May2,1996.IntheConferenceProceedings:'CreativityandInnovation:Impact',143-150,19974.PhanDung.Creatology:AScienceforthe21stCentury.KeynotepaperpresentedattheInternationalSymposiumandSeminar:'Education:TheFoundationforHumanResourceandQualityofLifeDevelopment',ChiangMai,Thailand,August26-30,19965.PhanDung.TheRenewalinCreativeThinkingProcessforProblemSolvingandDecisionMaking.KeynotepaperpresentedattheSixthNationalSeminaronEducationalManagementandLeadership“PersonalRenewalTowardsLeadershipMaturityinEducationalManagement”,GentingHighlands,Malaysia,December9-12,19966.PhanDung,DialecticalSystemsThinkingforProblemSolvingandDecisionMaking.The7thInternationalConferenceonThinking,Singapore,June1-6,1997.AlsoinMorrisI.Stein(ed.)Creativity'sGlobalCorrespondents-1998,Florida,WinslowPress,USA,143-161.AndinTheKoreanJournalofThinking&ProblemSolving,2000.4,49-677.PhanDung,OntheBasicProgram'CreativityMethodologiesforProblemSolvingandDecisionMaking'BeingTaughtbytheCSTCinVietnam(invitedarticle).InMorrisI.Stein(ed.)Creativity'sGlobalCorrespondents-1999,Florida,WinslowPress,USA,250-2568.PhanDung,EnlargingTRIZandTeachingEnlargedTRIZfortheLargePublic.KeynotepaperpresentedattheInternationalConference“TRIZCON2001”,WoodlandHills,California,USA,March25-27,2001Alsoin“TheTRIZJournal”,IssuesJuneandJuly2001onthewebsitehttp://www.triz-journal.com/index.html.thehusband’sinterpretationiswrong.Thewife’sinterpretationiscorrectinaccordancewiththemeaninggivenintheDictionaryofVietnam’sProverbs.

9.PhanDung,MyExperienceswithMyTeacherGenrikhSaulovichAltshuller(invitedarticle).InMorrisI.Stein(ed.)Creativity’sGlobalCorrespondents–2001,Florida,WinslowPress.USA,255–270(1)Therearetwodoctor'sdegreesintheSovietUnion.Thefirstonecalled'KandidatNauk'isroughlyequivalenttothedegreeofDoctorofPhilosophy(D.Ph.orPh.D.).Thesecondonecalled'DoktorNauk'isthehighestdegree.ItistranslatedintoEnglishasDoctorofScience(D.Sc.orSc.D.).Thedegree'DoktorNauk'isawardedforadissertationwhereitsauthorhavingthefirstdegreehasopenedanewresearchdirectionorsolvedahighlygeneralizedprobleminthegivenfield.(11)V.M.Petrov,atthebeginningofthel990smigratedtoIsrael.Now,heisthepresidentofIsrael-TRIZAssociation.12.E.S.Zlotina,atthebeginningofthel990smigratedtoIsrael.ShepassedawaybecauseofcanceronDecember8th,1998.13.V.V.Mitrofanov,atthattime,wastheprincipalofthePeopleUniversityofScientificandTechnicalCreativityinLeningradandnowheisthepresidentoftheInternationalTRIZAssociationlocatedinSaintPetersburg.14.TrizniksarepeoplewhoworkinthefieldofTRIZ.15.TheJournal'TechnologyandScience'(“TekhnhikaiNauka”)cameintobeingl894,publishedmonthlyinMoscowwithitsspecialsubjectsonscience,technology,andmanufacture.IntheSoviettime,theJournalwasdirectlymannagedbytheAllUnionCouncilofScienceandTechnologyAssociations.16.PhanDung.AreMethodologiesofCreativityReallyUsefulforYouasaTeacherofCreativity(invitedarticle).InMorrisI.Stein(ed.)Creativity’sGlobalCorrespondents–2002,NewYork,USA,211–2181.TiếngNga:МарксК.,ЭнгельсФ.Соч.–2-еизд.Т.20,с.4932.TiếngNga:МарксК.,ЭнгельсФ.Соч.–2-еизд.Т.3,с.2453.TiếngNga:МарксК.,ЭнгельсФ.Соч.–2-еизд.Т.2,с.894.TiếngNga:МарксК.,ЭнгельФ.Пол.Соч.Т46,ч.2,с.1095.TiếngNga:АрхивК.МарксаиФ.Энгельса.Т2/7,М,1935,c.2351.МарксК.,ЭнгельсФ.Соч.–2-е,изд.–Т.3.–с.21.LưuVũTích(772-842)lànhàvăn,nhàthơđờiĐường,TrungQuốc.2.CónhiềungườidịchlàHộiquốctếtâmlýhọcphântích.3.Freudgọi

họcthuyếtcủamìnhlàPhântâmhọc.JungdùngthuậtngữTâmlýhọcphântíchhaycòngọilàTâmlýhọccácchiềusâuđểđặttênchohọcthuyếtcủamìnhkhigiữaôngvàFreudxảyramâuthuẫn.1.TùyDạngĐế(569-617):ConthứhaicủaTùyVănĐếDươngKiên,làvịvuathứhaicủatriềuđạinhàTùytronglịchsửTrungQuốc,ởngôitừnăm604đếnnăm617.1.TrungNguyên:TêngọikháccủaTrungQuốccổđại.1.Cónghĩalànhữngtưtưởngkhôngthuầnkhiết,thanhtịnh.1.NamHảiQuanThếÂmBồTát:TêngọikháccủaQuanÂmBồTát.1.Xích:ĐơnvịđocủaTrungQuốccổđại.(1xích=1,66m).1.Lộcđỉnhký:LàcuốntiểuthuyếtcuốicùngcủatácgiảnổitiếngTrungQuốc-KimDung.2.Hóatrai:Hoạtđộngđikhấtthựccủacácvịhòathượng.3.Đạobào:Trangphục,quầnáocủađạosĩ.1.Thảokhấu:Kẻcướpởnơirừngnúihẻolánh.2.VươngDươngMinh(1472-1528):TênthậtlàThủNhân,tựBáAn,lànhàchínhtrị,nhàtriếthọc,nhàtưtưởngxuấtsắcthờinhàMinh-TrungQuốc.ÔngđãtừngsốngởhangDươngMinhnênđượcgọilàDươngMinhtiênsinh.ÔngđãxâydựngDươngMinhphái,cóảnhhưởngsâurộngởNhậtBản,TriềuTiên,ViệtNam.1.SưtổBồĐề:HaycòngọilàBồĐềĐạtMalàtổsưthứ28sauPhậtThíchCaMâuNicủadòngThiềnẤnĐộvàlàSưtổcủaThiềntôngTrungQuốc.2.Đạihọclàmộttrongbốntácphẩmkinhđiển(Tứthư)củaNhohọcTrungHoa.3.NgàiCaDiếp:TênđầyđủlàNgàiMaHaCaDiếpdòngBàLaMônởnướcMaKiệtĐà.NgàilàvịtổđầutiêncủaThiềntôngẤnĐộ.1.TốngHiếuTông(1127-1194),tênthậtlàTriệuThuận,làHoàngđếthứ11củanhàTốngvàcũnglàHoàngđếthứhaicủanhàNamTống.1.Aesop(620-564TCN)làmộtnhàvănHyLạp.ÔnglàtácgiảcủarấtnhiềutruyệnngụngônnổitiếngtrênthếgiớinhưThỏvàrùa,Kiếnvàchâuchấu.2.ANan:làcáchgọingắncủaANanĐà,mộttrongThậpđạiđệtửcủaPhậtThíchCaMâuNi.3.BànCổ:Đượccoilàvịthầnkhaithiênlậpđịa,sángtạoravũtrụtrongthầnthoạiTrungQuốc.ĐâycũnglàvịthầnđầutiêntrongTamThanhcủaĐạoGiáo.4.ATuLa:ATuLatiếngPhạnlàAsura.TheoTừĐiểnPhậtHọcHuệQuang,quyển1,trang84giảithích:“ATuLalà1trong6đường,1trong8bộchúng,1trong10giới,mộttrongnhữngvịthầnxưanhấtởẤnĐộ”.1.TâySởBáVương(232-202TCN)làmộtnhàchínhtrị,mộttướngquânnổitiếng,ngườicócôngtrongviệclậtđổnhàTần.2.CungAPhòng:LàmộtcungđiệndoTầnThủyHoàngxâydựnglàmnơinghỉmátmùahè,thuộcđịaphậnthànhTâyAn,bênbờsôngVị.3.Dikiềutiếnlý:Dânggiầybêncầu.20.Ngườicónghĩakhíkhôngchếtvìkẻbấtnghĩa,ngườicótrítuệkhôngbàymưuchokẻxấuxa.21.Quânvươngkhôngcónhânnghĩa,quầnthầnsẽkhôngcòntrungthànhnữamàtìmđếnminhquânkhác.Chamẹkhôngnhântừconcáisẽbấthiếu,bỏđithahương.22.Vuakhôngnóichơi,tướngquânkhôngralệnhrồirútlại.23.Nghĩalà:Họctròchữđẹp.24.VìVươngLuântựxưngmìnhlàtútài.25.Côngmôn:Ýchỉcơquannhànướcthờiphongkiến.26.Béngườitoconmắt:Đòihỏicaonhưngthựctếngaycảmìnhcũngkhônglàmnổi.27.MộttríchđoạntrongtruyệnLươngSơnBá-ChúcAnhĐài.28.Tạmdịch:TrăngTầnvẫnsángtrờibiênHán/Chinhthúvềđâutấmdặmngàn/NhữngkhiểnLongThànhPhitướngấy/VóHồnàokhiếnvượtÂmSan.29.ỞđâyýnóiLưuCaothôngquaviệchoànthànhchứctráchđểđượcnhậnbổnglộccủatriềuđình.30.TrangTử:TênthậtlàTrangChu,tựTửHưu,hậuduệcủaSởTrangVương,lànhàtưtưởngvàbậcthầyvềcáccâuchuyệnngụngônthờiChiếnQuốc.31.CâuthơcủanhàthơLýThươngẨnthờiĐường.32.Quýquyến:Cáchgọitôntrọnggiaquyếnngườikhác.33.Giápngựa:Ngựagiấy.34.MatthewEffect:Hiệuứngcóvẻnghịchlý“Đãgiàuthìcànggiàu,đãnghèothìcàngnghèo,đãxấuthìcàngxấu…”donhàxãhộihọcRobertK.Mertonđưara.35.HoàngSào:ThủlĩnhcuộckhởinghĩanôngdâncuốithờiĐường.36.Nộsát:Vìtứcgiậnmàgiếtngười.37.Vậtcựctấtphản:Sựvậtpháttriểnđếncựcđiểmsẽchuyểnhóatheohướngngượclại.38.Bĩcựctháilai:Khổtậncamlai,vậnđenđiquamaymắnsẽtới.39.Thờilaivậnchuyển:Cơhộitới,mọichuyệnđượcxoaychuyểntheochiềuhướngtốt.40.GiấyTuyên:MộtloạigiấycaocấpđượcgiacôngởTuyênThành-AnHuy,chuyêndùngđểviếtbútlông,giấythấmmựcđều,dai,khôngdễráchvàđểđượclâu.41.Trongquảnlýnguồnnhânlực,“Câygậyvàcủcàrốt”làcáchnóihìnhtượngcủahailoạiphươngphápquảnlýkhenthưởngvàtrừngphạt,cónghĩalà:“Muốnbắtmộtconlừatiếnlên,cóthểdùngmộtcủcàrốtđưaratrướcmặtđểmêhoặcnóhoặcdùngmộtcâygậyđiđằngsauthúcnó.”Chínhsáchcủcàrốtlàchínhsáchkhíchlệ,khenthưởng.42.CâunàyđượccảibiêntừcâuthơtrongmộtbàithơnổitiếngcủaTôĐôngPha,nguyêntácdịchnômlà“Trăngsángđượcmấylúc,đemrượuhỏitrờixanh”.43.MaoTônCương(sốngvàotriềuThanh,ngườiTràngChâutỉnhGiangTô)đãtuđínhtruyệnTamQuốc.MaoTônCươngđãgiacông,thêmbớtlàmcho

truyệnkểhoànchỉnh,vănkểtrongsánghơn.44.Thuốccaodachó:Làloạithuốccaomàđôngythườngdùngđểtrịsưngphù,dánvàochỗbịthươngthìcóthểpháthuytácdụng.45.Thiênhạhihi,giaivilợilai;thiênhạnhưỡngnhưỡng,giaivilợivãng(Sửký-Hóathựcliệttruyện).46.LàtiếngtônxưngcủadònghọDươngcủadanhtướngDươngNghiệpđờiBắcTống.ThanhDiệnThúDươngChítrongThủyHửlàhậunhâncủaDươngNghiệp.47.NhữngnhânvậttiêubiểuquacácđờicủaDươngGiatướng.48.Thấtxảotiết:CònđượcgọilàKhấtxảotiết,tứclễhộithểhiệntàinăng,mộtngàylễdângiancủaTrungQuốc.49.VuaTầnquétsạchthiênhạ,(như)Hổnhìnhùngdũngbiếtbao.50.Mộtthânchinhchiếntrămtrậnđánh,mộtkiếmtrởthànhtrămvạnbinh(lính).1.NhaNội:CáchgọiconcháucủaquanphủđầuthờiTống.2.KimThánhThán(1608-1661):Nhàvăn,nhàphêbìnhvănhọcnổitiếngsốngvàocuốiMinhđầuThanh.Thànhtựunổibậtcủaôngchủyếutậptrungvàomảngphêbìnhvănhọc,trongđócócáctácphẩmphêbìnhThủyHử,TâySươngKý,TảTruyện…3.Trongquátrìnhbiêntập,chúngtôicóthamkhảobảndịchThủyHửcủaÁNamTrầnTuấnKhải.51.Ngườilàmcôngtácquảnlýcókiếnthứctổnghợphệthống,cóchuyênmônsâuvềmộtngànhvàamhiểurộngcáclĩnhvựccóliênquan.52.NgựNhai:ConphốởkinhthànhHoàngđếxuấthànhthườngđiqua.53.ChuBangNgạn,tựMỹThành,hiệuThanhChân:Cưsĩ,nổitiếngamhiểuâmluật,vàsángtácnhiềubàitừđượcbiếtđến.KhiquenbiếtLýSưSư,tuyđãởvàotuổilụctuần,nhưngôngvừagặpđãsinhlòngáimộ,từđóviếtnênnhiềubàitừnổitiếng.54.HaicâuthơtrongbàiSắpmờirượucủaLýBạch:Đờingườiđắcýhãyvuitràn/Chớđểbìnhvàngsuôngbóngnguyệt!(BảndịchcủaHoàngTạo,TươngNhư).55.Do“tứvi”và“tưduy”trongtiếngHánlàhaitừâmgầngiốngnhau.56.NhạcPhủvốnlàmộtchứcquanđờiHánchuyênsưutậpthơcavàâmnhạcdângian,đờisaugọinhữngbàidâncahaytácphẩmcủacácvănnhânđượcviếttheothểloạinàycũnglàNhạcPhủ.57.BảntiếngViệtđượcđổitênthànhThủyHử@.4.Quanhệtỉlệgiữatínhnăngvàgiácảsảnphẩm.5.Mùihươngbayxuyêncảquavòrượu.6.Uốngbabátlàkhôngthểquanúi.7.MộttrangbáchkhoatoànthưonlinecủaTrungQuốc.8.TônTẫnlàcháucủaTônTử,lànhàchỉhuyquânsựnổitiếngthờiChiếnQuốc,tácgiảcủaBinhphápTônTẫn.9.SốngvàothờiTâyTấn,đượcxemnhưmộtkỳnhâncủalịchsửTrungQuốc.DângianTrungQuốcsaucònlưutruyềncâu“mặttựaPhanAn”đểmiêutảnhữngngườiđànôngđẹp.10.SủngthầncủaHánVănĐế,giàunhấtthiênhạnhờcóquyềnkhaithácvàđúctiềnđồng.11.Biếtgiữchobảnthân,lờinóivàýniệmtrongsạch.12.Ngoạitình.13.BảndịchcủaHoàngGiápTôn.14.HaycòngọilàTộitổtông,làthuậtngữcủađạoCơĐốc,ýnóitộiáccủaconngườicótừkhisinhra.Ởđâytácgiảhàmýchỉdoanhnghiệpđãmắcsaiphạmngaytừkhimớithànhlập.15.NghĩalàBáomắtvàng.16.Sinhnăm1931tạiChicago,Mỹ.Ônglàchađẻcủamarketinghiệnđại.Đượcxemlàhuyềnthoạiduynhấtvềmarketing.17.Mưađếnđúnglúc.18.NguyễnThịTamHùng:ChỉbaanhemhọNguyễn:LậpĐịaTháiTuếNguyễnTiểuNhị;ĐoảnMệnhNhịLangNguyễnTiểuNgũvàHoạtDiêmLaNguyễnTiểuThất.Cảbađềulàđầulĩnhthủyquân,saunàylậpnhiềuchiếncôngchoLươngSơn.19.LýChí(1527-1602):Nhàtưtưởng,nhàvăn,thiềnsưvàlàmộtvịquanđờinhàMinh.Dịch:Tựathuyềnngửamặttrôngtrờirộng.Lạnhlẽosaomờbabốnngôi.Khôngănkhớp,khônghòanhập.Banămđạohiếuđãđầyđủ.Mộtnghĩavuatôichửahếtnào.1.dịchvăn:Gàokhóctrờikhônhỏi.Buồnthảmcócònchi?SốngthẹncùngHọcsĩ,Mộtchếtchỉnhưvề.Ýnóibệnhnặng,sắpmất.Thuộcquảnhạt.TứcBiểnĐông.TheotruyềnthuyếtcổphươngĐôngcócâydâurỗnglònggọilàPhùTanghayKhổngTang,lànơithầnMặttrờinghỉngơitrướckhicưỡixelửaduhànhngangquabầutrờitừĐôngsangTây,dođóPhùTanghàmnghĩavănchươngchỉnơiMặttrờimọc.ChínhvìvậyNhậtBảncònđượcgọilàPhùTang.AiLao:ĐấtnướcLàongàynay.BồnMan:CòngọilàMườngBồnhayMuangPhuan,vàsaulàTrấnNinh,làmộtquốcgiacổ,naykhôngcòn,từngtồntạitrênbánđảoĐôngDương,tạivịtríngàynaythuộctỉnhXiêngKhoảng,mộtphầncáctỉnhHủaPhănđếnKhămMuộn,ởphíaĐôngnướcLào,vàmộtphầncáctỉnhmiềnBắcTrungbộViệtNam(khoảngNghệAnđếnQuảngBình).CótàiliệuchéplàLêThìHiến.CongáiTriệtKhanhcôngNguyễnĐìnhTưNaythuộcHàNội.TụcgọiBàChúaVang.Mẫuvịtửquý.TríchKhâmđịnhViệtsửthônggiámcươngmục,Quyển43tr.29A.TrịnhCăn.CòngọilàQuốcsưQuậncông.NhữngđịadanhthuộchuyệnChươngMỹ(HàNội)ngàynay.Năm1516,vuaLêChiêuTôngđãchodựnghànhcungrồisaiđàosông,khaisuốiquanhnúiđểdungoạnmỗikhinhànrỗi.CòngọilàLêHiểnTông.TrừTrịnhDoanh.NguyễnThịNgọcDiễm.TụcgọilàBàChúaĐỗ.CòngọilàlễCầuđảo.CótàiliệuchéplàLêDuyCận.TháitửLêDuyVỹ.TrịnhCương(1709-1729).ConTrịnh

Bính.Chứcvõquancaocấpchỉhuymộtđạoquânthờixưa.TàiliệukhácchéplàHoàngCôngChất,thủlĩnhmộtcuộckhởinghĩanôngdânĐàngngoàilớnvàogiữathếkỷXVIII,chốnglạitriềuđìnhvuaLêchúaTrịnhtrong30năm.ĐứngđầuQuốcTửGiámlàcácchứcquanTếtửu(tươngđươngHiệutrưởngđạihọc),Tưnghiệp(tươngđươngvớiHiệuphóđạihọc)Thánggiữamùa.TríchKhâmĐịnhviệtsửthônggiámcươngmục,Quyển43tr.12.GiámđốcQuốcTửGiám.ChứcquantonhấttrongtriềuđìnhphongkiếnthờiLê-Trịnh.Chứcquanđạithầnđứnghàngthứ2trongphủchúa.1.TríchVũtrungtùybút.Trâmhốt:Trâmcàivàhốtcầm(mộtdụngcụcàitóccủangườixưa);Hoabào(áocóthêuhoặcvẽhoavăntrangtrí).Con,cháuquanlạiđượccấpdanhvịấmsinhđểthừahưởngdanhvọngcủacha,ông.ContraiLêQuýĐôn.VợTrịnhDoanh.HoàngNgũPhúc(1713-1776)làdanhtướngthờiLêTrungHưng.ÔngquêởYênDũng(BắcGiang).HoàngNgũPhúccócônglớntrongviệcđánhdẹpcáccuộckhởinghĩanôngdânĐàngNgoàivàlàtổngchỉhuycuộc“Namtiến”đánhĐàngTrong,mởmangđấtđaiBắcHàtớiQuảngNam.CósáchchéplàẢiVânquan.CòncótênlànúiĐáBia,ngọnnúicaonhấttrongkhốinúiĐạiLãnhthuộcdãynúiĐèoCả,hiệnởxãHòaXuânNam,huyệnĐôngHòa,phíaNamtỉnhPhúYên.Tươngứngvớihaichữ“ĐàngTrong”vàkhuvựccủachúaNguyễn.VềđờiLê,tỉnhHàTĩnhthuộcvềđấtNghệAn.ThượngkinhkýsựcủaHảiThượngLãnÔng.KẻChợ.CòngọilàsôngHồng.Ngàymùngmộtvàngàyrằm.Suygiảm.ỞvàođịaphậnhailàngKimLiênvàTrungTự(HàNội)bâygiờ.TrịnhTùng.500người.TríchVũtrungtùybút.Nghĩalàphụngmệnhcanhgiữ.Ýởđâylàlấyđểdânglênchúa.Đêmcácnộigiámphảiởluôntrongphủnhưhọcsinhlưutrúngàynayvậy.(từcũ)nhữngngườicùngmộtlớp,nganghàng.Giấugiếmmộtcáchphipháp.TríchTangthươngngẫulục.TháiphiVũThịNgọcNguyên,còngọilàbàChúaMe,ngườiBìnhGiang(HảiDương).Nhữngcuộchọpmặtquantrọnggiữavuavàbáquanvănvõ,mỗithánghailầnvàomùngmộtvàngàyrằm.DescriptineduruyanmedeTonquin.PhiênởphủcũngnhưcácbộbêntriềuđườngvuaLê.BùiSĩLâmngườiQuảngXương(ThanhHóa)lànhàchínhtrịquânsựđầuthếkỷXVII.ÔngđóngvaitròtolớntrongcôngcuộcphụchưngnhàLê(LêTrungHưng).ÔngcũnglàngườicócônglớnđốivớihọTrịnh,đặcbiệtlàchúaTrịnhTùngKhâmđịnhViệtsửthônggiámcươngmụcchéplàNguyễnQuốcTrinh.TríchĐạiViệtsửkýtoànthư.VươngquốcAnh.Nghìnlẻmộtđêm.Loạisúngmồibằnglửa.VõhọcVõkinh.TônVõđờiChiếnQuốc.VănlàHươngthí.LụcThao(KhươngTháicông),Tamlược(HoàngThạchCông),TưMãpháp(TưMãNhươngThư),TônTửbinhpháp(TônVũ),NgôTử(NgôKhởi),ÚyLiêuTử(ÚyLiêu),ĐườngTháiTôngLýVệcôngvấnđối(VệCảnhVũcôngLýTĩnh).QuậnHe:TứcNguyễnHữuCầu,ngườihuyệnThanhHà(HảiDương),trướcvìnghèonênđilàmcướp,sautheoNguyễnCừkhởinghĩa.KhiNguyễnCừbịbắt,NguyễnHữuCầuđemthủhạvềgiữnúiĐồSơnvàđấtVânĐồn.Năm1743,QuậnHegiếtđượcThủyĐạođốcbinhlàTrịnhBảng,tựxưnglàmĐôngĐạoThốngQuốcBảoDânĐạiTướngQuân,thanhthếlừnglẫy.QuậnHẻo:TứcNguyễnDanhPhương,ngườixãTiênSơn,huyệnYênLạcnaylàxónTiênSơn,phườngHộiHọp,thịxãVĩnhYên,trướclàmthủhạcủacácthủlĩnhTếvàBồngkhởinghĩaởSơnTây..supChỉLêDuyMậtđộng.LànhữngđạicôngthầncủachúaNguyễntạiĐàng.TrongthờiTrịnhNguyễnphântranh.cócôngphòtánhiềuđờichúa.Nguyễn,đánhluinhiềucuộc“Namtiến”củachúaTrịnh,giữvữnglãnhthổĐàngTrong,Tàinăngởmứctrungbình.HoàngNgũPhúc:SđdPhạmĐìnhTrọng:TướngthờiLêMạt,cócôngdẹpkhởinghĩanôngdânĐàngNgoài.VìnhàLêvớinhàHánbênTrungHoa.NguyễnKiệm.TrỏtổtiênhọNguyễn.TríchĐạiNamthựclụctiềnbiên.HoàngNgũPhúctuổigià,đãvềhưu,vìviệcnàylạiđượcralàmquan.TrỏNgũPhúc.Saukhimưatạnhnênđichơithuyền.CâycỏsợkhôngphảicâycỏnhàChu.NghĩabóngchỉchúaTrịnhcướpquyềnvuaLê.TrịnhSâm.TrọngTếđỗtiếnsĩ,trướcđãlàmquan,vìcótộibịbãi.TriêuviViệtkhênữ,mộtácNgôcungphi.Thưởngquantươngsư(chỉNguyễnHoànvìôngđượcphonglàQuốcsư)mànàngtiênnga(ĐặngThịHuệ)khéocắt.公每得蓮茶卽走馬上進盛王卽命烹召宣妃同賞宣妃最好蓮蕊Cửanhỏthôngsangbuồnghoặcnhàbêncạnh.Lao,phong,cổ,lạigọilàtứchứngnany.Hàngchấnsongbaoquanhbaolơn(phầnnhôrangoàihiêncólancan).Nếntrắng.PhầnnhiềutàiliệukhácchéplàĐiệnĐôvươngTrịnhCánchỉsốngđếnnăm6tuổi.Còngọilà“giấcHoàngLương”hoặc“giấcHòeAn”,ýnóicôngdanhphúquýlàhưảo,đờingườichẳngquachỉngắnngủinhưmộtgiấcmộng.Mộtthứlễnghikhinhàvừacótang,ởđâyýchỉmộtbuổilễsaukhiTĩnhĐôvươngquađời.KhiTĩnhĐôvươngmớimất,DươngTháiphingờlàsinhthờivươngđãbịTuyênphibùathuốcnênchomởquantàiramàđổicảcácđồkhâmliệm.Tứcgiỗ2năm3thángsaungàymất.CanhTý.PhốPhanBộiChâu.PhốHaiBàTrưng.

PhốLêDuẩn.Tácgiả.NămCảnhHưng41,CanhTý(1780).Chồngcủavúem,tiếngBắcgọilàbõTuyênPhiĐặngThịHuệ.Trẻconđạitiểutiệngọilàbĩnh.Đểchongườikhácgặpmặthoặctiếpxúctrựctiếp.Thiệnphu:Ngườiđầubếp.Chọctức,chọcgiận.Nénchịu,nínnhịntronglòng.Ýnóisaukhimọingườiđãănxong.Cướpngôi.Âmthầmcâukết.Chứcgiữviệcviếtláchsáchvở.HàNhưSơnlàđiểnthưriêngchoVươngtửKhải.LúcấyKhảicònlàTông.NghĩanhưbấtphápTứcHuyQuậncông.ThầydạyhọcchoVươngtửBạncủacha.SauvìkiênghaitênvuaTựĐức(PhúcThì,HồngNhậm)nêngọitránhlàNgôThờiNhiệmÝchỉconngườisốnghaimặt.Thaothủ:Đứchạnhhằngngày,cáchxửthếlậpthânởđời.Nhữngchứcquantrongbộmáynhàchúa.Tangvậtlàmchứngchosựthamnhũng.Ýchỉngườicha.TứclàphủchúaTrịnh.TứclàchúaTrịnhSâmTứclàĐặngThịHuệ,BàchúaChè.SởMụcVươngvàTùyDươngQuảngđềugiếtbốđểcướpngôi.Sắpnguyđếnnơi.ChữtrongTảtruyện.Dịchtạmlà:Àocừulungtung,mộtnhàbaông,theoaichoxong?ChỉHoàngĐìnhBảovìylàphòmã.Tụcngữcócâu:Tốtáonhưôngphòmã.ChỉĐặngThịHuệ:TuyênphicủaTĩnhVương,mẹđẻraVươngtửCán.Vềsau.RamắtChúathượng.SauđổilàNguyễnKhảnÝchỉChúathượngchết,giốngnhư“bănghà”.Tụhợplàmđiềubấtchính.ThếtửThươngThầnnướcSởgiếtchamàcướpngôi.Tựnhiên,bỗngnhiênĐươnglàmquanmàchamẹchết,thôilàmquanvềchịutang,gọilàđinhgianThamtụngbấygiờquyềnnhưTểtướng.ChỉDươngTrọngTế.Giườngcủavua,chúa.Thuậtđểmả,đặthướngnhà.Thườnggọilầmlàđịalý.Khônglàvua,khônglàbámàquyềnnghiêngthiênhạ.Hơnhaitrămnămrồithìvạxảyrangaybêncạnhnách.Đemratratấnởgiữatriềuđình.Lênmặttađâyhơnngười(BT).KhiđóVươngtửTôngđãbịtruấtxuốnglàmQuýtửvàđổitênlàKhải.TạDanhThùydùngchữtrongTảtruyện:“Vôhữuphếgiả,quânhàdĩhưng?”Chữsáchvẫncóảnhhưởngtolàmcholờinóicóuythanhhơn.Thứtựvợchúatrongcung:Chínhphihoặcnguyênphi,tần,tiệpdư,tudung.TrịnhLệlàconTrịnhDoanh,emTrịnhSâm,chúTrịnhKhải.CongáiTrịnhDoanh,vợHoàngĐìnhBảo.LàngHoàngMainằmtrênđấtKẻMơ.KẻMơxưabaogồmcảbalàngHoàngMai,TươngMai,MaiĐộngngàynay.NgườitavẫnquengọilàngHoàngMailàMơrượu–vìởđâynấuđượcrượungonnổitiếng,MaiĐộnglàMơtáocònTươngMailàMơxôi.RượuMơđãđivàophươngngôn,cadao:“RượuKẻMơ,cờMộTrạch”.NghềnấurượuởKẻMơđếnnaykhôngcònnữaEquinoxed’automne:Hômngàyđêmđềunhau.Rụcrịchtiếnhànhhoạtđộng.KhuvựctrướccửagaHàNộingàynay.ÔĐồngLầmnằmtrênlàngcổĐồngLầmnaylàngãtưKimLiên-ĐạiCồViệt.Bạncùngđọcsách.BóibằngcỏthilàmộthìnhthứcbóiDịch,lậpquẻbằngcáchsắpcáccọngcỏthitheomộtquytắcriêng.Lònggiậncủachúngnhânkhôngthểxúcphạmđược.Năm1674línhTamphủgiếtThamtụngNguyễnQuốcTrinhvàphánhàPhạmCôngTrứ;năm1741họlạiphánhàvàchựcgiếtThamtụngNguyễnQuýCảnh.LínhTamphủnóicâuấyđểdọaNguyễnTrọngViêm.Khôngthểđừng,cựcchẳngđã.NguyễnHoãn,Tiếnsĩ(1743),tướcHoànQuậncôngTrịnhDoanhTrịnhGiang,anhruộtDoanh.TrườngAlbertSarraut(tiếngPháp:LycéeAlbertSarraut)làmộttrongnhữngtrườngtrunghọcnổitiếngnhấtởĐôngDương,đượcthànhlậptừnăm1919tạiHàNội,giảithểnăm1965.Bàithơấy,xintạmdịchraquốcâm:Khuyakhoắtnghetinđãsởnlòng,Mởthưđậpánxiếtkinhhoàng!Cácôngđếnthế,monggìnữa!Thiênđạongàynaycónữakhông?Sắcviếtđểtrốngtênđểngườiđượchưởngthahồmuốnđiềntênaithìđiền.NămBínhNgọ,niênhiệuCảnhHưngthứ47,lịchTây1786.ChúaTrịnhđốivớinhữngvịlãothầnnhiềukhigọilàtiênsinh(đốivớiquanvăn)hoặccông(đốivớiquanvõ).Mộtdạngvănbảncủachúatruyềntớicácquanđầutrấn,phủ.ẤnriêngcủachúaTrịnh,việcquantrọnglắmmớidùngđến.Nướcnhàcònmấtởmộttrậnnày,ônggắngsứcnhé.Hoạnquanhầugầnnhàchúa.TứcTrịnhTùng.Trungthành,ngaythẳng,trongsạch.TứclàTiếnsĩNguyễnThưởng,ngườilàngVânĐiềm,huyệnĐôngNgàn,trấnKinhBắc.Mấtngôi,mấtchức.Lênngôitrịvì.Mưuviệclanhlẹn,loviệcchuđáo,thậtlàkhítượngmộtvịlãothành.Tậpkhảitấu(báocáo).Mộtloạimũcógắnmóngrồng.XướngtêncácôngTiếnsĩ.Thịlàcoi,sưlàquân.Chămchỉ,lanhlẹ.BùiHuyBíchlàmHànhthamtụng.Hysinhvìtổquốc.KhuQuảngBángàynay.Thamquanôlại.KhảiĐạttừnăm2005bắtđầucungứnghộpbọcngoàiiPodchoApple.Macintosh(hayMac):Làmộtdòngsảnphẩmmáytínhcánhânđượcthiếtkế,pháttriểnvàđưarathịtrườngbởitậpđoànApple.C2C(Consumer-to-Consumer):Làhìnhthứcthươngmạiđiệntửgiữanhữngngườitiêudùngvớinhau.KỉnguyênhậuPC:ThePost-PCeraCâygậyvàcủcàrốt(carrotandstick):Làkháiniệmđượcdùngđểchỉmộthànhđộngđồngthờikhuyếnkhíchđiềutốt(củcàrốt)vàtrừngphạtđiềuxấu(câygậy).Đâylàmộtchínhsáchngoạigiaotrongquanhệquốctế,thườngđượccácnước

lớnmạnhsửdụngnhằmthayđổihànhvicủacácnướcnhỏhơn.“Câygậy”tượngtrưngchosựđedọatrừngphạt,còn“củcàrốt”tượngtrưngchoquyềnlợihayphầnthưởng.BongbóngDot-com:ýnóinhữngtrangwebcủacáccôngtytrênmạnglướitoàncầuvớitênmiềnlà.com,làmộtbongbóngthịtrườngcổphiếukhicáccổphiếucủacáccôngtycôngnghệcao,nhấtlàcáccôngtymạngđượcđầucơ.Bongbóngnàyđượcsinhravàongày9/8/1995–khiNetscapeCommunicationsbắtđầuniêmyếtcổphiếucủamìnhvàvỡvàongày10/3/2000–khichỉsốtổnghợpNASDAQđạtđỉnhcaonhất.BongbóngDot-comđãgópphầncùngcácnhântốkháctạonênsựthịnhvượngkinhtếcủaMĩcuốithậpniên1990–thờikìmànhiềungườigọilà“NềnKinhtếMới”,cònAlanGreenspangọilà“sựthịnhvượngbấtthường”.PersonalDigitalAssistant:ThiếtbịkĩthuậtsốhỗtrợcánhânBấtcộngđớithiên:khôngđộitrờichung.Ýnóiđấmchovàicúđấm.Ýnóimuốnchémđầu.Ngườihảitần:(Những)ngườisốngvenbiển.TươngDựcĐếlàmvuatừ1510đến1516,ngangđờiVõTônnhàMinh.NiênhiệuHồngThuậnthứ5,tâylịch1514.ChữPháp.ThiềnsưNoAhnChan-TháiLan.NhómthuốcRosiglitazolĐạtLaiLạtMacónghĩa:“Đạosưvớitrítuệnhưbiểncả”,làdanhhiệucủamộtnhàlãnhđạotinhthầncủaPhậtgiáoTâyTạngSinhthiếtlàmộtthủthuậtytếtrongđómộtmẫunhỏcủamôcơthểđượclấyrađểkiểmtradướikínhhiểnvivi.Mẫumônàycóthểđượclấytừbấtcứvịtrínàotrêncơthể,kểcảda,nộitạngvàcáccấutrúckhác.

TableofContentsLỜIGIỚITHIỆUMỞĐẦUCHƯƠNGI-5CÁCHTHỨCCỦNGCỐMỐIQUANHỆCHƯƠNGII-5CHỈDẪNĐỂNUÔIDƯỠNGSỰTHÂNMẬTCHƯƠNGIII-ĐỐIMẶTVỚICẢMXÚCTIÊUCỰCCHƯƠNGIV-CẢITHIỆNMỐIQUANHỆCHƯƠNGV-SỰCAMKẾTLỜIKẾT

Chiasẽebook:http://downloadsachmienphi.com/

Thamgiacộngđồngchiasẽsách:Fanpage:https://www.facebook.com/downloadsachfreeCộngđồngGoogle:http://bit.ly/downloadsach