saqarTvelos SoTa rusTavelis Teatrisa da kinos saxelmwifo universiteti

humanitarul, socialur mecnierebaTa, biznesisa da marTvis fakulteti

Tbilisi 0108 saqarTvelo

urbanuli sivrcis kulturologiuri modelebis mimarTeba

qarTvel 80-ianelTa ferwerasTan

avtoreferati

qeTevan jiSiaSvili

warmodgenilia xelovnebaTmcodneobis akademiuri doqtoris xarisxis

mosapoveblad

samecniero xelmZRvaneli: xelovnebaTmcodneobis doqtori, profesori irine

abesaZe

TanaxelmZRvneli: filosobiis mecnierebaTa doqtori, profesori Tamar

berekaSvili

2019

Tbilisi

A

სadisertacio naSromis kvlevis sagania urbanuli sivrcis kulturologiuri

modelebi da maTi interpretacia 80-ianelTa ferweraSi. kulturologiuri

modelebisa da saxelovneba masalis SeTanxmebuli analizi saSualebas

gvaZlevs gamovkveToT ara mxolod aqtualuri urbanuli problematika, aramed

80–90–ian wlebis ferweris gamocdileba qalaqis xatis CamoyalibebaSi da

gardamavali istoriuli procesis rig TaviseburebebTan SesabamisobaSi.

naSromis mizania: 80-ianel qarTvel fermwerTa namuSevrebis magaliTze

warmovaCinoT urbanuli xatis gansxvavebuli interpretaciebi da maTi

mimarTeba gardamavali periodisa da postsabWoTa istoriul–politikuri

realobiT gamowveul aqtualur kulturologiur problematikasTan.

urbanuli xatis analizis safuZvelze gamovavlinoT sivrculi

modelebis Taviseburebebi aRniSnul kulturul konteqstSi.

ganvsazRvroT istoriul–kulturuli procesebis roli SemoqmedebiT

cnobierebaze da davadginoT maTi SesaZlo gavlenebi urbanuli xatis

Camoyalibebaze.

ganvsazRvroT qarTuli realobisTvis saxasiaTo sivrciTi

problematikis mimarTeba saerTaSoriso kontestsa da

problematikasTan, davadginoT gadakveTisa da acdenis wertilebi da

xasiaTi.

qronologiuri periodi/mxatvrebi: 80–ianelTa Taobas me-20 saukunis qarTuli

xelovnebis istoriaSi gansakuTrebuli adgili uWiravs. swored maTi

meSveobiT xdeba sabWoTa sazRvrebis gaxsnis Semdeg evropidan Semosuli

informaciis – dasavleTSi ukve karga xnis damkvidrebuli, Tumca sistemis

SigniT naklebad xelmisawvdomi SemoqmedebiTi koncefciebisa da praqtikebis –

gadamuSaveba da erovnul saxlovnebo gamocdilebasTan adaptireba. sakvlevi

sakiTxTan mimarTebaSi 80-ianelTa recefciebi CvenTvis gansakuTrebiT

sainteresoa im azriT, rom maTi Semoqmedeba erTdroulad ekuTvnis

rogorc sabWoTa kavSiris ngrevis, ise damoukidebeli saxelmwifoebrivi

ganviTarebis periodsac: maT SemoqmedebaSi qalaqis xati aerTianebs urbanuli

teqstis urRvev qsovils – pirvel etapze da mis daSlil, fragmentebad

qceul nawilebs – momdevnoze. Sesabamisad, naSromSi ganxiluli namuSevrebis

qronologiuri sazRvrebi meryeobs 80-iani wlebi¬dan dRemde. aRniSnuli

garemoebebi saSualebas gvaZlevs davakvir¬deT: a) mTel SemoqmedebiT

process Cveni sakvlevi Temis farglebSi da b) qalaquri xedis dialeqtikasa

da masTan dakavSirebul kulturul konceptebs.

kvlevis miznebidan gamomdinare, sakvlev masalad gamovkveTeT urbanuli

xati ara sakuTriv misi stiluri an saxelovnebo Rirebulebis mixedviT, armed

movaxdineT misi semantikuri analizi da sistematizacia arsebul

kulturologiur procesTan mimarTebaSi. sakvlevi masalis SerCevisas

vixelmZRvaneleT Semdegi principebiT:

1) kvlevis mizandasaxulebidan gamomdinare, yuradReba SevaCereT im

mxatvrebze, romlebisTvisac qalaqis xati dominanturia da mudmivi mxatvruli

gadamuSavebis obieqts warmoadgens. Cvens mier SerCeul mxatvarTa

SemoqmedebaSi a) urbanuli motivi ganmsazRvrel Temas warmoadgens an b) maT

Seqmnili aqvT urbanuli problematikisadmi miZRvnili ciklebi.

2) SevarCieT mxatvrebi, romelTa Semoqmedebac korelaciaSia gardamavali

periodis urbanul problematikasTan da saTanado masalas iZleva

kulturlogiuri kvlevisTvis.

amave mizeziT, zedmetad miviCnieT im mxatvrebze yuradRebis SeCereba, visTanac

qalaquri Tematika erTjerad, spontanur xasiaTs atarebs an Semoqmedebis

analizi sakmaris masalas ar iZleva ganzogadebisa da kompleqsuri

ganxilvisaTvis.

80-ianelebTan erTad - karlo kaWarava (1964 -1994), jemal kuxalaSvili (1952),

levan laRiZe (1958), mamuka cecxlaZe (1960), gia buRaZe (1956) - ganvixilavT

gogi CageliSvilis Semoqmedebasac (1945). miuxedavad imisa, rom misi mxatvroba

70-iani wlebidan iRebs saTaves, 80-90-ian wlebSi Cndeba mxatvris gamokveTili

interesi Tanamedrove qalaqisa da urbanuli problematikisadmi. amave

periodSi aRmavlobas ganicdis misi SemoqmedebiTi stili (misi pirveli

personaluri gamofena 1986 wels ewyoba). kvlevis specifikidan gamomdinare,

gansakuTrebiT mniSvnelovania is faqti, rom CageliSvilis mxatvroba

aqtiurad exmianeba da konkretul ciklebs uZRvnis gardamavali periodis im

urbanul problematikas, rac centralur sakiTxebad gvevlineba sabWoTa

kavSiris ngrevisa da axali paradigmis Camoyalibebis konteqstSi. 80-ianelTa

Taobis msgavsad, igi swored gardamavali etapis istoriuli konteqstis,

msoflmxedvelobisa da suliskveTebis gavleniT qmnis Tavis ferwerul

tiloebs. aqedan gamomdinare, saWirod miviCnieT 80-ianelTa Taobis

SemoqmedebasTan erTobliobaSi, gagveanalizebina gogi CageliSvilis

urbanuli sivrculi modelebic.

kvlevis siaxle da mniSvneloba: Cvens mier warmodgenili naSromis samecniero

siaxle mdgomareobs imaSi, rom igi gvaZlevs urbanuli xatis mravalplaniani

sinTeturi gamosaxulebis analizs. urbanuli xati danaxulia, rogorc

sakomunikacio niSani da saxviTi forma erTdroulad. urbanuli sivrcis

kvleva am mimarTulebiT ar Catarebula, sagangebod Seswavlili da

gaanalizebuli ar yofila arc qalaquri gare¬mos sivrculi modelebi da

arc maTi semantikurad monaTesave ferweruli saxeebi. Cveni naSromi

pirvelad ayenebs araerT sakiTxs, romelic qalaqis mentaluri xatis

daxasiaTebasa da gansazRvraSi monawileobs.

am tipis kvlevis Catareba mniSvnelovania imdenad, ramdenadadac mudmivad,

uwyvet reJimSi ganaxlebadi da ganviTarebadi qalaquri garemo saWiroebs iseT

meqanizmebs, romlebic daexmareba mas TviTSemecnebasa da TviTSefasebaSi.

kultura xelovnebis meSveobiT axorcielebs swored am umniSvnelovnes

funqcias da sakuTar Tavze iRebs RirebulebaTa Senaxva-gadafasebis im

procesis asaxvas, romelic qalaqur garemosa da sazogadoebriv cnobierebaSi

xdeba. meore mxriv, saxelovnebo xatis meSveobiT qalaqis saxis kultruli

TviTSemecnebis procesi ukuqmedebs adamiansa da sazogadoebze. urbanuli

sivrculi xatebi Tavad warmoadgenen mastimulirebel impulss qalaqis axle-

burad aRqmisaTvis da monawileoben misi jer kidev ganuxorcielebeli

rakursebis realobad gardaqmnis procesSi.

meTodologia: mxatvruli teqstebis sakvlevad gamoviyenebT formaluri

analizis meTods, romelic farTod gamoiyeneba arqiteqturis, skulpturisa d

ferweris analizisas.

urbanuli ferweruli xati – kompleqsur midgomasa da kvlevis Sesabamis

meTodologias moiTxovs. amdenad, urbanuli problematikis kvlevisas

mizanSewonilad miviCnieT semiotikuri meTodis gamoyeneba, romelic

SesaZleblobas mogvcems avxsnaT da gavaanaliziT is koduri informacia,

romelSic daSifrulia Cveni sakvlevi TemisTvis saintereso aRsaniSnebi da

maTi Sesatyvisi mxatvruli saxeebi.

cnebaSi ,,sivrcis modeli’’ vgulisxmobT sivrcis nimuSs, Tavisi specifikuri

socio-kulturuli daniSnulebiT. sivrcis kulturologiur modelSi

vgulisxmobT kulturis mier istoriuli cvlilebebis fonze SemuSavebul,

kulturologiur kvlevebSi sistematizebul, tipologiurad msgavs funqciur

sivrceebs. sivrcis kulturologiuri modelis aRwera-analizi saSualebas

gvaZlevs davxasiaToT kulturebida sazogdoebebi.

literatura: sadisertacio naSromSi gamoyenebuli literatura moicavs

xelovnebis qarTvel da ucxoel mklevarTa naSromebs, aseve

sociokulturuli problemebisadmi miZRvnil ucxoel urbanistTa da

filosofosTa kvlevebs.

Tavi 1. 80-90 wlebis istoriuli konteqsti da urbanuli trasformaciebi

aRniSnuli Tavi Sedgeba sami qveTavisagan: 1.1. 80-90-iani wlebis politikuri

realoba da urbanuli cvlilebebi; 1.2. socialur-ekonomikuri disfunqciis

urbanuli Sedegebi da 1.3. mzardi qalaqis fsiqologiuri gavlenebi.

90–iani wlebSi ganviTarebul istoriul movlenaTa mTeli rigi uSualod

gadaejaWva im radikalur urbanul cvlilebebs, rac sabWoTa kavSris ngrevas

axlda Tan. damoukideblobis pirveli wlebis saxelmwifoebrivi disfunqcia

Tbilisis yoveldRiurobas ekonomikuri da socialuri urTierTobebis axal,

sagangebo reJimSi ayenebs. naSromSi ganxilulia is istoriuli movlenebi,

romlebic uSualod gadaejaWva urbanuli xatis cvlilebas: ekonomikuri

kolafsi, energetikuli krizisi da masTan dakavSirebuli urbanuli

problematika. axali komerciuli sistemebis aRmoceneba da axali socialuri

urTierTobebis Casaxva. qalaqis ritmis aCqarebaa da migraciis procesi

regionebidan centris mimarTulebiT. ganxilulia Sesabamisi qalaqis iersaxis

cvlilebi: quCis rolis gazrda da misi gansxvavebuli semantikiT datvirTva

erovnuli moZraobidan moyolebuli energo krizis periodis CaTvliT. axali

komerciuli reklamebisa da ,,jixurebis gaCena’’, qaoturi

spontanuრimSeneblobebi qalaqis SuagulSi. transportis kolafsi da misi

gamomwvevi mizezebi. amasTan yuradRebas iqcebs fsiqologiuri gavlenebi,

iseTi rogoricaa ritmis aCqareba, nevrozuloba, uimedoba da a.S. icvleba

droisa da sivrcis aRqmac, rac isev da isev socialuro-ekonomikur fonTanaa

gadajaWvuli. mniSvnelovan sakiTxad ikveTeba samaCablosa da afxazeTidan

Camosul ltolvilTa nakadebis dasaxleba dedaqalaqis erT dros moqmed

saxelmwifos kuTnil nagebobebSi.

dedaqalaqs, iseve rogorc nebismier sxva urbanul centrs qveynis masStabiT,

erTgvar sivrcul konteqsts uqmnis landSafturi garemo postsabWoTa

infrastruqturuli narCenebiT. es specifikuri landSafturi zonebi

warmoadgens, SeiZleba iTqvas, ,,SemaerTebel qsovils“ urbanul centrebs

Soris da garkveulwilad, monawileobs maTi xatis warmoqmnis procesSi.

bunebis wiaRSi ufunqciod darCenili, didi xnis win ganadgurebuli,

mitovebuli sistemis wertilovani naSTebis arseboba qveynis teritoriis did

nawils warsulis araerTgvarovani, negatiuri saxeebiT tvirTavs.

Tavi 2. qalaquri sivrcis kulturologiuri modelebi jemal kuxalaSvilis

ferweraSi

Tavi Sedgeba ori qveTavisagan: 2.1. qalaquri peizaJi - Zveli qalaqi da 2.2.

qalaquri sivrcis socialuri modelebi; meore qveTavSi calk-calke

paragrafebadaa ganxiluli Semdegi socialuri modelebi: ezo, kafe, abano,

dResaswauli, bazroba, mitingi.

jemal kuxalaSvilis Semoqmedebis SemTxvevaSi Tbilisis Zveli ubnebi

erTgvar ,,kontrastul’’sivrced ikiTxeba sadac jer kidev ,,patara qalaqis’’

niSnebia SenarCnebuli. qalaqis am nawilis gansakuTrebuli dro-sivrciTi

parametrebiT xasiaTdeba da megapolisis erTgvar opoziciad gvevlineba.

mxatvris mier SerCeuli urbanuli xati dabalsarTuliani qalaquri qsovili

urRvevi materiaa. misi zedapiris struqtura uamravi patara sivrcis

erTianobaa, romelsac saxlis saxuravebi, karebebi, aivnebi, kibeebi,

sakvamurebi qmnian da mTlianad ikavebs sasuraTo sivrces ise, rom fonisTvis

adgili, faqtobrivad, ar rCeba. spontanuri ritmebis miuxedavad, Zveli qalaqi

erTian, daunawevrebel sivrced ganicdeba. maRali xedvis wertili da

frontalurad gaSlili kompozicia qalaqis teqtonikur logikas mihyveba.

xazobrivi naxati warsulis deformaciebs aRnusxavs romlis miRmac

TbilisisTvis saxasiaTo yofa- cxovreba ikiTxeba. ferwerul gadawyvetas

gansakuTrebuli roli eniWeba pirveli emociuri talRis Sesaqmnelad. xSirad

ferweruli qsovili Tavad iqceva dominantur substanciad, romelic nTqavs

da saerTo emociur talRas uqvemdebarebs qalaqis arqiteqturul karkass.

Cvens aRsaniSnavia kidev erTi niSani - adamianTa simcire, xSirad –

ararseboba. namuSevarTa am ciklSi mxatvari qalaqis pirspir marto darCenas,

ganapirebas amjobinebs. misTvis es intimuri sivrcea, sadac mesame pirTa

monawileoba gamoricxulia.

garda Zveli qalaqi xatisa, jemal kuxalaSvilis Semoqmedeba saSualebas

iZleva win wamovwioT qalaquri teqstis is is socialuri sivrceebi - ezo,

kafe, bazroba, quCa, sadac adamianisa da materialuri realobis interaqciis

Sedegad sabolood qalaqis xati yalibdeba.

Tbilisis urbanuli qsovilis erT-erT saxasiaTo komponents warmoadgens ezo.

misi arqiteqturisa da komunikaciis semiotika sazogadoebrivi Rirebulebebis

gansakuTrebul ierarqiaul sistemas avlens da aqtiurad monawileobs

qalaqis xatis gansazRvraSi. kafe, rogorc sagangebod mowyobili droebiTi

sivrce, erTgvari sakomunikacio platformaa, romelic saintereso masalas

gvawvdis ganmuxtvisa da socialuri siamovnebebis mimarT kulturuli

tradiciis damokidebulebazec da am tradiciaSi Semosul cvlilebebzec.

abanos Tematikaze Seqmnil namuSevrebSi win modis abanosTvis saxasiaTo

martivi, sxeulebrivi tkbobis rituali, meore mxriv ki - urTierTobisgan

miRebuli siamovneba. am ori, gansxvavebuli semantikuri velis SerwymiT

mxatvari kafesa da abanos sivrceTa erTgvar kombinirebul xats gvTavazobs.

dResaswaulebisa da dReobebis scenebi garemosa da xalxis masis erTianobis

aqcentirebiT iqmneba. calke sivrcul erTeulad gamovyaviT j. kuxalaSvilis

SemoqmedebisTvis kidev erTi saxasiaTo Tema - bazroba. bazroba

kuxalaSvilis mxatvrobaSi is sivrcea, sadac banaluri yoveldRiuroba

yofierebasTan Serwymisaken iswrafvis.

80-90-iani wlebis istoriuli movlenebis fonze mniSvnelovan qronotops qmnis

samitinge sivrce. am Temaze Sesrulebul namuSevrebSi TvalSisacemia

religiuri simbolika da gansakuTrebuli emociuri atmosfero.

jemal kuxalaSvilis SemoqmedebaSi warmodgenili mravalferovani qalaquri

sivrceebi saSualebas gvaZlevs davakvirdeT, Tu rogor inaxavs da avlens

qalaqis xati kulturiT ganpirobebul sivrcul modelebs, TvalsaCino xdeba

aseve uSualod 80-90-iani periodis urbanuli sivrculi xatis saxecvlileba

da SemoWrili dasavluri sivrculi modelebi.

Tavi 3. qalaqi rogorc egzistencialuri sivrce karlo kaWaravas

SemoqmedebaSi

Tavi Sedgeba oTxi qveTavisagan: 3.1.karlo kaWaravas urbanuli xatis

konceptualuri da esTetikuri safuZvlebi; 3.2. qalaqis xatis morfologia

karlo kaWaravas mxatvrobaSi; 3.3. RirebulebaTa deformaciebi da qalaqis

groteskuli xati da 3. 4. qalaqis metafizikuri ganzomileba.

k. kaWaravas qalaqis saxe Tanamedrove samyaros egzistencialuri

konfliqtebiT datvirTuli adamianis sulieri diskomfortiTaa nakarnaxevi da

am mxriv garkveul paralelebs badebs eqspresionistul urbanul

esTetikasTan, romelic evropuli megapolisis Casasxvas axlda Tan. k.

kaWaravas qalaqis xati yvelaze naklebad efuZneba arqiteqturul xats.

yuradRebis koncentracia xdeba adamianis subieqtur samyaroze. swored misi

personaJebis meSveobiT iqmneba specifikuri kaWaravaseuli qalaquri sivrcis

mxatvruli saxe, romelic erTgvari sarkisebuli anareklia qalaquri

80-90-ian wlebSi socialur-politikuri viTarebiT ganpirobebuli realuri

garemosa da moralur-eTikuri Rirebulebebis konfliqti karlo kaWaravas

urbanuli xatis nawili xdeba. qalaqi is sivrcea, sadac erTmaneTs kveTs

socialuri realobisadmi adamianis tragikuli, iZulebiTi daqvemdebarebis

mtkivneuli SegrZneba da maRali Rirebulebebi. am saxis SeqmnaSi

gansakuTrebul mniSvnelobas iZens ama Tu im ideisa da konceptis sityvieri

gamosaxuleba, ase vTqvaT, teqsturi nawili - naxatze miwerili sityvebi,

frazebi, saxelebi. rogorc wesi, warwerebi qalaqis vizualuri xatis, rogorc

egzistencialuri gamouvalobis sivrcis simbolos filosofiur komentars

gvaZlevs.

qalaqi, rogorc rTul fsiqologiur fenomenad gardaqmnili mistikuri

sivrce, karlo kaWaravas ferweraSi da poeziaSi erTnairi intensivobiT

vlindeba. cxadi da sizmari opoziciis reJimSi ki ar arseboben, aramed erTi

realobis or urTierTSemavsebel ganzomilebas warmoadgenen, romlebic

gamudmebiT exebian erTmaneTs. sizmari erTgvari amalgamaa, sadac realoba

irekleba da piriqiT. sizmriseuli gancda sxvadasxva saxiT Semodis kaWaravas

SemoqmedebaSi: garindebiT, simaxinjiT, ususurebiT, gazviadebiT,

klaustrofobiiT, ulogiko erTianobiT. es aris aracnobieri sivrcisa da

realobis mudmivi urTierTSeRweva, maTi gadakveTis wertili ki qalaqi da

misi personaJebia.

kaWaravas mxatvrobaSi qalaqis kidev erTi xati - gamWvirvale qalaqi gvxvdeba,

sadac sivrce ki ar ,,ixilveba’’, aramed isunTqeba.qalaqi, rogorc mistiuri

TviTCaRrmavebisa da refleqsiis toposi, rogorc mxatvari uwodebs, ,,TeTri

sasowarkveTilebis planetad’’ iqceva.

calke qveTipad SegviZlia gamovyoT Ramis qalaqis koncepti. Ramis simbolika,

rogorc saidumloebaTa, qvecnobieris, dafarulis ganmcxadeblisa, qalaqis

konteqstSi gansakuTrebul datvirTvas iZens da axal personaJebs aCens,

romlebsac dRisiT TiTqos realoba malavs.

80-ianelTa Taobis wamyvani tendencia - dasavluri gamocdilebisa da qarTuli

kulturuli tradiciis Serwymis mcdeloba, karlo kaWaravas SemoqmedebaSi

gansakuTrebiT mkafiod vlindeba. mis ferweraSi dasavluri kulturuli

memkvidreoba 90-iani wlebis Tbilisur socialur realobasTan sinTezirdeba.

Tavi 4. ngrevis diskursi da sivrcis travmuli gamocdileba

Tavi Sedgeba oTxi qveTavisgan: 4.1. ngrevis diskursi urbanul konteqstSi.

nostalgia da esTetizacia; 4.2. sivrculi identobis problema - g.

CageliSvilis ferweruli cikli ,,mitovebuli quCa’’; 4.3. sivrculi xatis

dekonstruqcia buneba/kulturis opoziciis konteqstSi; 4.4. omis¬Sem¬dgomi

travmuli sivrce - gia buRaZis ferweruli cikli.

sadisertacio naSromis meoTxe TavSi ganvixilavT ngrevisgan gamowveuli

fsiqologiuri travmis nairsaxeobebsa da maTi emociur-esTetikuri

gadamuSavebis Sedegebs gogi CageliSvilisa da gia buRaZis Semoqmedebis

ferweruli xatebis magaliTze.

gardamavali periodis qarTul kulturul sivrceSi ngrevis diskursi sami

mimarTulebiT iCens Tavs: 1. arqiteqturuli fragmentebis daSla-danawevreba

an gaqroba urbanul konteqstSi; 2. ngrevis diskursi farTo bunebriv zonebSi;

3. saomari konfliqtebiT gamowveuli sivrculi cvlilebebi.

Tanamedrove arqiteqturuli qsovilis nangrevebis metafizikuri saxe

gansakuTrebul rols TamaSobs urbanuli xatis CamoyalibebaSi. carieli

Senobebi, napralebi, nangrevebi gaucnobiereblad warmoSobs melanqoliisa da

nostalgiis gancdas da adamians ubiZgebs gaakeTos interpretacia – sivrce

sakuTari mniSvnelobebiT datvirTos. SeiZleba iTqvas, rom nangrevebi

urbanul qsovilSi – esaa urbanuli xatis CamoSlili nawili, carieli

sivrce, pauza – droTa kavSiris rRvevisa da amavdroulad misi xsovnis niSani.

gogi CageliSvilis SemoqmedebaSi interesi mitovebuli sivrcis, rogorc

zogadi konceptis mimarT, 1990-iani wlebis bolos iCens Tavs ,,mitovebuli

quCis’’ cikliT. sivrce, romelsac CageliSvili emociur Rirebulebas aniWebs

– naxevradCamongreuli saxlebi Camoclili baTqaSiTa da daZvelebuli

fanjrebiT misi ganvlili istoriis, gamocdilebis Sesaxeb mogviTxrobs.

fasadebis ,,WuWyian’’ koloriti da laqebiani zedapiri gaxunebisa da cveTis

zust ruqas qmnis. zedmiwevniT gadmocemuli daZruli, moZvelebuli

elementebis ritmi arqiteqturul deformacias asaxavs. saerTo bundovaneba

mTel sivrces fantomurobis, qrobis zRvarze myofi materiis saxes aniWebs.

fizikuri qroba sulieri danakargis, emociuri realobidan mxatvris

distancirebis simboloa.

sabWoTa politikur-ekonomikuri sistemis ngrevis Semdeg qveynis vrcel

teritoriaze arsebuli landSafturi saxecvlileba sivrculi identobis

problemis sferoSi iWreba. warsulis fantomebiT savse, Seuqcevadi

ngrevisken midrekili peizaJebi, bunebis mier STanTqmuli nagebobebi adamians

sakuTar ususurebas axsenebs da bunebis stiqiur ZalebTan wagebul brZolaze

mianiSnebs. urbanuli xatis dekonstruqciis koncepti CageliSvilis

mxatvrobaSi mWidrod ukavSirdeba daSlili, dekomponirebuli arqiteqturisa

da ngrevis metafizikas. es suraTebi sxva araferia, Tu ara Tanamedrove

urbanuli qronotoposidan gasvla: arqiteqturas, romlis sicocxlec,

Cveulebriv, veqtorul droSi ganixileba, CageliSvili bunebis ciklur

cvlas umorCilebs.

mxatvari Cvens yuradRebas niadagis TviTmyofadi konstruqciisa da

geologiuri agebulebisken mimarTavs. miwa zogan fxvieria, zogan naSali,

napralebiT daRaruli. miwis struqturuli qsovili teqtonikuri Zalebis

moqmedebis demonstrirebas axdens. am saerTo moZraobaSi CarTulia

arqiteqturac, rogorc misi organuli nawili, romelsac miwa qmnis da

STanTqavs kidec. es bunebrivi ciklis etapebia, maradiuli da zedrouli.

miwis Semoqmedeba – niadagis Tavisufali Semoqmedebis forma – sakuTar TavSi

inaxavs arqiteqturis biomorfulobas, rogorc sakuTari dinamikis, moZraobis

nawils. es aris erTgvari saxe-xati adamianuri sferos miRma darCenili

procesisa, romelic mas Semdeg iwyeba, rac arqiteqtura adamianis

kontrolisgan Tavisufldeba da buneba Tavis SemoqmedebiT Zalas avlens.

2008 wlis omis sapasuxod Seiqmna gia buRaZis samnawiliani ferweruli cikli

VICTIMA (msxverpli), PROFUGA (devna) da LACRIMOSA (glova), romlis

meSveobiTac mxatvari omisSemdgomi tramvuli sivrcis rekonstruqcias

cdilobs. gogi CageliSvilis nostalgiisgan gansxvavebiT, romelic droSi

distancirebis Sedegad ibadeba, gia buRaZis sivrculi xati myisieri cocxali

tkivilia, romelic moulodnelad iWreba arsebul sivrceSi da Zlierad

aryevs mis stabilur konstruqcias. tkivilis refleqsireba da mxatvrul

saxeebad gardaqmna buRaZisTvis erTgvari gamosavalia: darRveuli dro-

sivrcis xatis iracionaluri ganzomilebis simboluri gamosaxulebebis

kvaldakval - mavTulxlarTebiT, badiT, lursmnebiT – tkivilis metafizika

ikrebs Zalas.

buRaZis mier SemuSavebuli mxatvruli motivi - martivi kuburi formis

wiTelsaxuraviani TeTri saxlebi, romlebsac kar-fanjarac ki ar aqvT –

erTgvari anabeWdia, romlis mudmivi ganmeorebiT sxvadasxva siuJetsa da

kompoziciaSi mxatvari cnobierebaSi arsebuli travmis realobaSi

gavrcelebis process asaxavs. gadamwyvet rols ferdovani simbolika da

lakonuri forma TamaSobs: wiTeli saxlebi monoqromul garemoSi mJReri

aqcentebia, romelTa miRmac sisxlis sibolika ikiTxeba. wvetiani Tavsaxuris

gamokveTili forma ki tkivilze mianiSnebs. panoramuli masStabi, rasac

xSirad mimarTavs gia buRaZe, mis ferweras Tanamedrove kinoenas¬Tan

aaxloebs. am xerxiT mxatvari cdilobs gviCvenos, rom movlenaTa vibracia

ara lokalur, aramed mTeli samyaros masStabiT vrceldeba.

Tavi 5. ,,ucxo qalaqis’’ kulturuli modelebi

Tavi Sedgeba ori qveTavisgan: 5.1. urbanuli xatis romantikuli

transformaciebi mamuka cecxlaZis ferweraSi da 5.2. ,,ucxo qalqis’’ xatis

ori modeli gogi CageliSvilis ferweraSi.

qalaqi cecxlaZis SemoqmedebaSi warmoadgens kulturis universalur

simbolos, arqetipuli xatebis erTobliobas, romelTa warmosaxviTi

moxilviTa da emociuri gaTavisebiT mxatvari sabWouri mocemulobiT

ganpirobebul, sivrculi ukmarisobis kompensirebas axdens. sivrcis

SezRudulobis gancdasTan erTad, mogzaurobis diskursis meSveobiT

cecxlaZe drois konteqstis daZlevasac cdilobs. misi qalaqi im

Tanamedrove urbanizirebuli garemos opoziciuri xatia, sadac TiToeuli

saxe, moqmedeba, movlena zedapirzea amotanili da funqciurobasa da

teqnologiebis ganviTarebas, racionalizaciis axal xarisxs eqvemdebareba.

cecxlaZis qalaqebi mcdelobaa, dagvanaxos qalaqis swored ganuxiblavi saxe,

romelsac mxatvari romantikul burusSi xvevs da misi saidumlos

gamJRavnebisken gvizidavs. xatvriSemoqmdebSis xSirad vxvdebiT evropuli

qalaqebis xedebs, parizs, roms, venecias. nagebobebs Soris upirtesoba eZleva

klsicisturi stilis mkacr heroikas, barokos xveulebsa da goTuri taZris

tipsmxatvruli xerxebis arsenali mTlianad SemoqmedebiTi amocanis irgvliv

ikribeba. xSirad, metyvel mxatvrul xerxs warmoadgens moqufruli ca,

Rrublebi, rac sivrces burusSi axvevs da dramatul daZabulobas qmnis; aseve,

daisi, amonaTebuli fanjrebi, mniSvnelovani roli eniWeba Suq-Crdils.

amavdroulad, es xerxi mistifikacias, mouxelTeblis aqentirebas emsaxureba.

saintereso kontrasts qmnis cecxlaZis ferweruli cikli ,,Tbilisi’’(2015),

romelic misi Cveuli esTetikis sapirispiro xerxebiTaa Seqmnili. mxatvari

Tanamedrove Senobebze, aCerebs yuradRebas. igi ar gaurbis drois iseTi

niSnebis gadmocemas, rogoricaa sareklamo abrebi fasadebze, saaxalwlod

rusTavelze dakide¬buli WaRebi da a.S. arqiteqturis damuSavebisas TvalSi

gvxvdeba sibrtyobrioba, tlanqi, sworxazovani konturebi, erT-gvari

Canaxaturoba, rac uxeSi realobis, idumalebisgan daclili qalaqis

STabeWdilebas qmnis. mxatvari TiTqos ara Tu ar amuSavebs, aramed sagangebod

gamokveTs Sesrulebis zerele stils, rogorc Tanamedrovebobis paradigmis

Sesatyviss. nacrisfris tonebis variaciebi qalaqis xeds mTlianad aclis

emociur datvirTvas da evropisa Tu aziis romantikuli qalaqebisgan

gansxvavebul, uRimRamo, pirquS sivrced aqcevs mas.

sabWouri sivrcisTvis saxasiaTo barierebis aRqmas mamuka cecxlaZisagan

gansxvavebulad exmianeba gogi CageliSvilis Semoqmedeba. stambolisadmi

miZRvnil ciklSi mxatvari stambolis metaforis sxvadasxva aspeqtia

gamovlenili: erT SemTxvevaSi mxatvari qmnis qalaqis farTo qronotopis

momcvel miTologiur xats-konstantinepolis arqetipul saxes, romelSic

maradiuli qalaqis koncepti ikiTxeba. stambolis binaruli modeli (erTi

mxriv, wyali da xmeleTi, meore mxriv ki – dasavleTi da aRmosavleTi)

stambolisadmi miZRvnil abstraqtul kompoziciebSi vlindeba, sadac

mxatvruli forma stambolis yvelaze zogadi, zedrouli, kosmiuri xatis

gamovlenas emsaxureba. sruliad gansxvavebul interpretacias vxvdebiT

namuSevrebSi, sadac qalaqis yoveldRiuri cxovrebaa asaxuli: stambolis

unikaluri topografia, romelic bosforis, oqros rqis, marmarilos zRvis

moulodnel xedebs ganapirobebs; am SemTxvevaSi zRva demiTologizirebuli

energiaa, romelic, materialur sivrced Semosuli, yoveldRiur cxovrebaSi

monawileobs. mxatvari fexmavalis poziciamde ,,eSveba’’ da yoveldRiurobis

ubralo scenebs patar-patara ambebad gardaqmnas. xazgasmuli uSualobiTaa

gadmocemuli ubralo personaJebi da maTi garemo. mxatvri cdlobs,

aRmoaCinos yofis zRapruli, poeturi ganzomileba risTvisac xalxuri yofis

martiv, pirvelad wesrigs wamowevs win.

mamuka cecxlaZisa da gogi CageliSvilis ucxo qalaqis modelebi ,,sxva“,

,,ucxo“ kulturasTan Sexvedrisa da misi SemoqmedebiTi gacnobierebis Sedegia.

am Sexvedrisas mamuka cecxlaZe elituri dasavluri xelovnebis kulturuli

Rirebulebas usvams xazs, CageliSvili evropa-aziis sazRvris Temas da

istoriuli mexsierebis koncepts amuSavebs.

Tavi 6. levan laRiZis qalaquri teqsti

Tavi moicavs or qveTavs: 6.1. postmodernuli qalaqi - axali sivrculi

paradigma da 6.2. sivrcis agebis teqsturi principi levan laRiZis

SemoqmedebaSi.

levan laRiZis SemoqmedebaSi qalaqi, rogorc garemo, sakuTar imanentur

Taviseburebas epoqisa da kulturis niSnebiT avlens. Tanamedrove qalaqi,

romlis miRmac igulisxmeba irealuri sivrcis calsaxa upiratesoba mis

realur garemoze, mTlianad cvlis msjelobis konteqsts.

postmodernuli realobis krizisi qalaqTan mimarTebaSi Semdegnairad

aisaxeba: materia ukan ixevs da erTgvar sqemebad iqceva, romlebic aqa-იq

Casmulia urbanul qsovilSi. garemoebebis kvaldakval, icvleba adamianis

cnobierebac: qalaqis mniSvnelobaTa amocnoba, misi dekodirebis

SesaZlebloba adamians mkiTxvelad aqcevs. qalaqi ganixileba rogorc teqsti

(qsovili) an narativTa erToblioba. teqsti ukve aRar aris nawarmoebi,

rogorc iseTi ram, risi gansazRvrac erTxel da samudamod SesaZlebelia.

qalaq-teqstTan damokidebuleba warmoadgens TamaSs, muSaobas, saqmianobas

aRsaniSnis amosacnobad, romelic mkiTxvels (mnaxvels) SeuZlia gamoiyenos

sakuTari efeqtebis Sesaqmnelad.

laRiZis ferweraSi qalaqi mTel sibrtyeze mayureblis win ,,dayenebuli’’

erTgvari wasakiTxi teqstia, romelic ekranis, an Tundac, wignis formatis

msgavsad ganTavsdeba Cvens winaSe da misi xazobrivi ritmebis Tvalis devneba

kiTxvis, amokiTxvis reJims uwesebs mnaxvels. mnaxveli, romelsac laRiZe

esaubreba, Cveni drois gmiria, romelic qalaqSi ki ar cxovrobs, aramed

kiTxulobs mas. postmodernuli qalaqisTvis damaxasiaTebeli ,,kiTxvadoba’’

laRiZis mTavari sakomunikacio xerxia. avtori mza teqstis miwodebas ar

cdilobs, piriqiT, gansazRvruli xatis nacvlad igi mnaxvels erTgvar

mogzaurobaSi, TamaSSi iTrevs, sadac xatis Seqmna misi da mxatvris

TanaSemoqmedebis procesis Sedegia iseve, rogorc saliteraturo teqsti.

muSaobis principi Senebis process mogvagonebs: Tavdapirvel karkasul

safuZvelze badis principiT iqsoveba. danarCeni materia. ganmeorebadi

sqematuri karkasi erTgvari xelSeuxebeli mudmivaa, romelic samyaros

agebulebis kanonzomierebis, misi ucvleli substanciis xats qmnis. muSaobis

momdevno etapi pirveladi xatis dazustebas emsaxureba. am SemTxvevaSi

mniSnelovan rols grafikuli nawili TamaSobs. sagangebo yuradReba eTmoba

sibrtyobrivi zedapi¬ris¬Tvis siRrmis ganzomilebis Seqmnas, rac gamWvirvale

fenebis daSrevebis xerxiT miiRweva.

Tanamedrove epoqisTvis niSandoblivia mnaxvelTan uSualo komunikaciis

problema. imisTvis, rom qalaqSi mcxovrebma qalaqis teqstis wakiTxva

SeZlos, uamravi winaswari kon-vencia da informaciaa saWiro. amis gareSe, anu

saerTo enis gareSe komunikacia adamiansa da qalaqis kompleqsur

maradcvalebad materias Soris ver Sedgeba. laRiZis SemTxvevaSi winaswari

konvenciis rols felentinis fsevdonimiT gakeTebuli poeturi komentarebi

asrulebs, romelic erTgvari verbaluri gzamkvlevia mxatvris abstraqtul

labirinTebSi.

Ddaskvna

80-90-iani wlebis politikurma cvlilebebma, kerZod ki sabWoTa kavSiris

ngrevam da dasavluri sivrcesTan Tavisufali integraciis SesaZleblobam 80-

ianelTa Taobis qarTveli mxatvrebis winaSe axali amocanebi daayena. qarTuli

xelovneba, romelic me-20 saukunis dasawyisSi mWidro kulturul kavSirs

inarCunebda evropul sivrcesTan, gasabWoebisSemdeg iZulebiT mowyda

bunebriv ganviTarebas da mxolod raJimis ngrevas Semdeg gaxda SesaZlebeli

dabruneboda istoriuli ganviTarebis veqtors. dasavluri saxelovnebo

gamocdilebis aTviseba da tradiciul kulturul formebTan Serwyma 80-90-

ianleTa Taobis ganmsazRvreli tendencia xdeba. sakuTriv saxelovnebo

ZiebebTan erTad, rac ferweruli stilebisa da msoflmxedvelobis

gacnobierebasa da SemoqmedebiT aTvisebaSi mJRavndeba, Cvens mier nakvlevi

mxatvrebis Semoqmedebis analizisas Tavs iCens sivrcis axleburi gaazrebac:

tradiciul sivrcul modelebTan erTad mkafiod ikveTeba axali Tematika da

urbanuli msoflaRqma. rogorc 80-ianelTa Semoqmedebis analizi gviCvenebs,

kulturuli identobis sakiTxi mWidrod ukavSirdeba sivrcul problematikas,

rac sxvadasxva mxatvris SemTxvevSi sxvadasxva doneze refleqsirdeba da

gansxvavebuli ferwerul formaSi vlindeba.

mzardi urbanizi, rac sabWoTa periodidan iRebs saTaves, 80-iani wlebis

politikuri cvlilebebis gavleniT gansxvavebul saxes iZens. urbanuli

sxeuli kargavs pirvandel saxes, Sesabamisad, icvleba qalaqis iersaxe.

ikveTeba erTgvari fluqtuaciuri urbanuli aqtivoba - qalaqis ama Tu im

nawilis swrafi da spontanuri arqiteqturul saxecvlileba, rac, rogorc

wesi, amovardnilia qalaqis arsebuli xedidan da ar iTvaliswinebs momavali

ganviTarebis erTian xedvas. igi ar gulisxmobs socialur dakveTas an

kulturuli tradiciis esTetikur komponents. aRsaniSnavia, rom es procesi

xSirad SemTxveviTia da ar warmoadgens saxelmwifos urbanuli politikis

nawils.

rogorc qalaqis SigniT momxdari transformaciebi, aseve gaxsnili evropuli

sivrcidan Semosuli axali nakadi xelaxla ayenebs qarTuli urbanuli

sivrcisTvis tradiciuli modelebis sakiTxs. urbanuli problematikis

gaazreba xdeba aqtualuri didi (metad urbanizebuli) da patara (Zveli

qalaqis) opoziciis konteqstSi.

SemoqmedebiT cnobiereba inaxavs patara qalaqis („Zveli qalaqis’’) vizualuri

xats. igi warmoadgens arqiteqturuli TvalsazrisiT erTgvarovan urbanul

materias, romelic Tbilisuri arqiteqturisTvis damaxasiaTebeli

dabalsarTliani saxlebiT, viwro quCebiTa da mWidro ganaSenianebiT

xasiaTdeba. Tbilisuri urbanuli qsovilis konstruirebis Zireuli principebi

– moulodneli sivrceebis monacvleoba, specifikuri rakursebi da

mimarTebebi, agreTve xisa da daZvelebuli arqiteqturisTvis damaxasiaTebeli,

gamrudebuli xazobrivi ritmi Tbilisuri istoriuli ubnebis sivrcul

modelebs Seesabameba. naklebad urbanizebuli patara qalaqis aRqmisas

qalaquri garemo cocxal organizms ganasaxierebs, romelsac adamianuri

emociebi da Tvisebebi eniWeba. qalaqis amgvariinterpretacia adamiansa da

qalaqs Soris kulturiT ganpirobebuli, gaxsnili sivrculi modelis

mxatvruli gamosaxulebaa, sadac urbanuli gamocdileba qarTuli

tradiciuli qalaquri yofisTvis saxasiaTo kulturul paradigmebs, mWidro

socialur kavSirebs, gaziarebul yofasa da saerTo emociur garemos

efuZneba.

80-90-iani wlebis gardamaval periodSi gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba

sazogadoebrivi sivrceebis, rogorc kulturuli informaciis Semnaxvelisa

da gadamcemis funqciis gaazrebas. am procesis kvaldakval icvleba

sociokulturuli sivrceebis aRqma da Sefaseba. maTi Sesatyvisi sivrculi

modelebis semantikuri analizi avlens rogorc qarTuli kulturisTvis

damaxasiaTebel niSnebs, aseve dasavlur sivrcul modelebTan daaxloebisa da

maTi adaptaciis mcdelobas. ase, magaliTad, sazogadoebrivi sivrcis

gansxvavebuli tipebi: ezo, quCa, kafe, abano, dResaswauli, bazroba, erTi

mxriv, am sivrceTa trdiciuli socialuri funqciis aqcentirebas axdenen,

meores mxriv ki Secvlisa da dasavlur modelebTan daaxloebis tendencias

gamoxataven (j. kuxalaSvili). pirvelis magaliTia ezo, romlis sivrculi

modeli Tbilisuri samezoblos, rogorc mniSvnelovani socialuri

struqturis niSnebs Seicavs. esaa gardamavali sivrce, sadac adamiani

ojaxuri, intimuri cxovrebis sazRvrebs afarTovebs da gansakuTrebul

qronotops qmnis farTo sazogadoebasa da pirad sivrces Soris, romelic Ria,

gaxsnili socialuri urTierTobebis mimarT usafrTxo, Tavisufal ganwyobaze

mianiSnebs.

ezosgan gansxvavebiT, kafes sivrculi modeli aratipiuria sabWouri

urbanuli garemosTvis, maSin roca dasavlur kulturaSi igi farTod

gavrcelebuli urbanuli siamovnebis socialuri sivrcea. 80-ianelTa

ferweraSi igi warmodgenilia rogorc erotiulobis niSniT aRbeWdili,

aracnobieri stiqiuri siamovnebis, ise tkbobis salonur-romantikul

sivrculi modelebis saxiT. calkeul SemTxvevebSi, kafes toposi

dakavSirebulia abanos ritualTan, riTac mniSvnelovan kulturul

tradiciaze xdeba mianiSneba. aRmosavluri abanos tradiciisa da dasavluri

saganmanaTleblo epoqis mier damkvidrebuli kafes modelebis SerwymiT

iqmneba ori kulturis urTierTkveTis xati, rac dedaqalaqis sivrculi

identobis mravalSrovan faqturaze mianiSnebs.

dResaswaulis sivrce gaazrebulia rogorc materialuri da aramaterialuri,

realuri da metafizikuri substanciebis erTianoba da adamiansa da samyaros

Soris Sinagan kavSirTa arsebobaze mianiSnebs. msgavs semantikas vxvdebiT

bazrobis sivrculi modelSi: erTi mxriv, win iwevs bazrobis tradiciis

mniSvnelovneba urbanul sivrceSi, meore mxriv ki mas sadResaswaulo

movlenis transcendentuli ganzomileba eniWeba. orive SemTxvevaSi (bazroba,

dResaswauli) xazi esmeva patara qalaqis semantikas, sadac bazrobisa da

dResaswaulis tradicia socialuri integraciisa da adamianTa pirelsawyis

kosmosTan presocialuri erTobis miRwevis funqcias asrulebs.

amave periodis qalaqisTvis mniSvnelovan datvirTvas iZens mitingebis

sivrculi modeli. erovnuli simbolikisa da sayovelTao qaosurobis

aqcentirebiT miiRweva qalaqis konkretuli istoriuli qronotopis erTgvari

semantikuri markireba.

dasavluri urbanuli sivrculi modelebis gavlena yvelaze TvalsaCinod

irekleba quCis sivrculi modelis transformaciis magaliTze. am istoriul

etapze quCa axlebur modelirebas ganicdis da Rrma semiotur datvirTvas

iZens. igi gvevlineba qalaqis zogadi xatis mikromodelad, romelSic

kodirebulia me-20 saukunis dasavluri qalaqis Casaxvisa da ganviTarebis

kulturul-saxelovnebo gamocdileba. urbanuli garemo warmodgenilia

maqsimalurad koncentrirebuli sivrculi xatis saxiT, sadac centraluri

adgils ikavebs adamiani da mis egzistencialur problematika (k. kaWarava).

qalaqi xdeba Caketili, klaustrofobiuri sivrce, romelic instinqturi

diskomfortis SegrZnebas badebs. dasavlur saxelovnebo gamocdilebas

iyenebs ferweruli enac. Cndeba axali tipis urbanuli personaJi, romlis

daZabuli Jestebi da mimika, sagangebod uxeSi, eqspresiuli garegnobis

meSveobiT xdeba garemos daZabulobis talRebisa da vibraciis translireba.

rig namuSevrebSi qalaqi cxadi-sizmris binaruli modelis semantikur

sazRvarze ganTavsdeba, farTovdeba fizikuri sivrcis arealic. amave

sivrceSi gverdigverd Tanaarseboben ferweruli da verbaluri teqstebi,

avtobiografiuli da literaturuli citatebi, filosofiuri konceptebi da

personaJebi, rac dasavlur sivrcesTan Ria dialogsa da interteqstualobaze

miuTiTebs.

mocemul periodSi aqtualuri xdeba saxlis kulturologiuri modeli.

sxvadasxva tipis ngrevis diskursi (politikuri, socialuri, kulturuli,

ekonomikuri, urbanuli) romelic damaxasiaTebelia gardamavali periodebis

urbanuli garemosTvis, sivrculi identobis problemas wamoWris da win

wamoswevs adamianis cxovrebis intimurganzomilebas, Sesabamisad,

gansakuTrebul datvirTvas aniWebs saxlis models. arqiteqturis ZiriTadi

funqciis moSla, rac Tan axlavs sakuTriv urbanuli ngrevis process,

kompensirdeba saxlis, rogorc urbanuli sivrcis sabazo erTeulisa da

mexsierebis Semnaxveli toposis modeliT. masve ukavSirdeba sakuTari

sivrcis flobis TviTSegrZnebis ganmtkiceba.

saxlis semantika ukavSirdeba aramxolod adamianis identobis problemas,

aramed bolo¬droindeli qarTuli politikuri sinamdvilisaTvis aqtualur

ltolvilobis Temasac, es ukanaskneli ki, Tavis mxriv, metaforulad drois

svliT gamowveuli danakargis, sakuTari cxovrebis romeliRac monakveTidan

iZulebiTi ltolvilobis konceptsac ganasaxierebs (g. CageliSvili).

saxli centraluri sivrculi erTeuli xdeba omis travmuli movlenebis

gasaazreblad: naomari peizaJebi da urbanuli sivrculi fragmentebi mxolod

ltolvilTa saxlebis simbolur gamosaxulebasTan erTad iZens mniSvnelobas.

saxlis sagangebod SemuSavebuli simboluri gamosaxuleba (buRaZe)

warmoadgens saxlis, keriis tradiciuli modelis antiTezas, anti-saxlis

erTgvar simbolur xats, romelic omisa da ltolvilobis vizualuri xatad

iqceva da sisxlis, tkivilis, dakarguli identobisa da kulturuli

sterilurobis asociaciuri mniSvnelobebiT itvirTeba. martivi kuburi

formis, ukarfanjro wiTelsaxuraviani TeTri saxlebi urbanul da bunebriv

sivrceebSi SeWrili ucxo sxeulia, romelic angrevs am sivrceTa organul

morfologias da mxatvris cnobierebaSi arsebuli travmis realobaSi

gavrcelebis process asaxavs.

urbanuli xatis dekonstruqcia, rac adamianis pirad egzistencialur

gamocdilebas ukavSirdeba (drois svla, postsabWoTa periodis

renaturalizaciis procesis Tanamdevi sivrculi transformaciebi da masTan

dakavSirebul emociuri speqtri), fundamenturi materiebis saxecvlilebis

dinamikaze dakvirvebisa da misi konceptualizeba-formalizebis SemoqmedebiT

impulss aRZravs (g. CageliSvili). am procesSi iqmneba sivrcis miTosur-

arqetipuli saxe, romelic upirispirdeba miTis gareSe darCenil megapoliss.

megapolisTan es siRrmiseuli dapirispireba buneba/kulturis radikaluri

opoziciis antiTezaa, romelic civilizaciis Zala¬uflebis paradigmas

bunebis sasargeblod gadaWris. xatad gardaqmnil am kulturul modelebSi

ikiTxeba arqiteqturis, rogorc ngrevadi, warmavali masalis aRqma –

bunebrivi materiis mniSvnelobiT, romelic mas bunebis cikluri cvlilebebis

zedroulobaSi ganaTavsebs.

mniSvnelovan tendenciad ikveTeba evropuli qalaqis xedebis interpretacia

da maTi mTavari kulturologiuri modelebis moniSvna. evropuli qalaqi

warmoadgens kulturis universalur simbolos, arqetipuli xatebis

erTobliobas, romelTa emociuri gadamuSavebiT sabWoTa moqalaqis sivrculi

ukmarisobis kompensireba xdeba. ucxo qalaqis (sasurveli, romantizebuli)

sivrcis modelirebis mTavari principi sabWouri dro-sivrcis opoziciuri

modelis SeqmnaSi mdgomareobs. evropuli qalaqis xatis SeqmnaSi gadamwyvet

rols TamaSobs Zveli arqiteqtura da garemos emociuri, zedapiruli aRqma (m.

cecxlaZe).

xedva Signidan gareT, rasac Tan sdevs am kulturasTan daaxloebis

tendencia, asaxvas poulobs mogzauris STabeWdileba/diskursSi.

maradiuli qalaqis semantikis Rrma da mravalferovan Sres wamoswevs

stambolis kulturologiuri modeli (g. CageliSvili). erTi mxriv,

aqcentirdeba qalaqis mTavari kulturologiuri niSani: iqmneba qalaqis

farTo qronotopis momcvel miTologiuri xati – konstantinepolis

arqetipuli saxe, romelic ori opoziciuri wyvilis monacvle¬obis principze

igeba: wyali/xmeleTi; dasavleTi/aRmosavleTi. qalaqi warmodgenilia rogorc

kosmiuri materiis nawili. mis arqaul–miTosur saxeze mianiSnebs miwis

arqauli struqtura da wylis stiqiis kosmiuri dinamika. mxatvris

gansakuTrebul yuradRebas imsaxurebs bosforis srute, rogorc

aRmosavleTisa da dasavleTis Sexvedris toposi.

meore mxriv, Tanamedrove stambolis urbanuli xati warmogvidgens ara

miTosuli da zedrouli, aramed arqiteqturiTa da adamianTa konteqstebiT

gamdidrebul, adamianuri masStabis Tanamedrove qalaqis sivrces. am

SemTxvevaSi qalaqis sivrculi modeli yoveldRiur scenebTan zRvisa da

xmeleTis moulodneli SerwymiT iqmneba: mgzavris TvaliT danaxul

yoveldRiur siuJetebs stambolis unikaluri sivrculi aspeqti - reliefi da

zRvis metafizika avsebs, romelic am SemTxvevaSi TiTqos materiad

gardaqmnili, demiTologizirebuli energiaa da yoveldRiur cxovrebaSi

monawileobs.

mogzauris diskursi, romelic am SemTxvevaSi flaneris kulturul tips

ganasaxierebs, qalaqis sxvadasxva semantikas avlens, rac urbanuli xedis

doneze iCens Tavs: ganzogadebuli, farTo planiT zemodan danaxuli sivrce –

xedi TviTmrinavidan – qalaqis arqetipuli saxis gaxsnas emsaxureba. fexiT

mosiarulis rakursi ki stambols yoveldRi¬urobis ferwerul narativSi

rTavs da qalaqis saxis ,,Signidan’’ warmoCenas uwyobs xels.

postmodernuli urbanuli paradigma, rac realur garemoze irealuri sivrcis

calsaxa upiratesobas gulisxmobs, gamoxatvas poulobs levan laRiZis

sivrcul koncefciaSi.

vertikalebisa da horizontalebis gadakveTiT Seqmnili Tanamedrove qalaqis

teqsturi modeli, kveTis procesSi warmoSobili mniSvne¬lobebi mnaxvels

,,qalaqis mkiTxvelis’’ poziciaSi ayenebs da komunikaciis procesis

stimulirebas axdens. am tipis urbanuli modeli interpretaciisTvisaa

mowodebuli iseve, rogorc saliteraturo teqsti. qalaqis gamomsaxvelobaSi

mniSvnelovan rols TamaSobs saliteraturo teqstis grafikuli

konstruq¬ciac.

kvlevis amocanis konteqstSi, 80-ianleTa Taobis qarTvel fermwerTa

Semoqmedebis gan-msazRvrel tendenciad gvevlineba urbanuli

kulturologiuri modelebis adaptacia tradiciul kulturul-saxelovnebo

formebTan da dasavluri msoflmxedvelobrivi da saxelovnebo gamocdilebis

aTviseba. Sesabamisad, sakuTriv ferwerul ZiebebTan erTad, Tavs iCens sivrcis

axleburi gaazrebac: tradiciul sivrcul modelebTan erTad mkafiod

ikveTeba axali Tematika da dasavluri kulturisaTvis damaxasiaTebeli

urbanuli msoflaRqma.