XEÏT NGHIÃÛM DI TRUYÃÖN

PG S. Ts . Bs . Ng uyã ùn Viã út Nhá n

MUÛC TIÃU

Trçnh baìy âæåüc: 1. Caïc låüi êch cuía cäng taïc saìng loüc -

cháøn âoaïn træåïc sinh vaì så sinh

2. Giaï trë vaì giåïi haûn cuía caïc phæång phaïp

3. Muûc âêch cäng taïc tæ váún di truyãön

KHÁC BIỆT GIỮA SÀNG LỌC VÀ CHẨN ĐOÁN

Xét nghiệm sàng lọc:

•Rẻ tiền•Độ nhạy và độ đặc hiệu cao•Sử dụng cho quần thể

Vd: 260 40 1

Xét nghiệm chẩn đoán:

•Đắt tiền•Chẩn đoán chính xác•Có thể có nguy cơ•Sử dụng trên nhóm có kết quả sàng lọc dương tính

SÀNG LỌC CHẨN ĐOÁN

Saìng loüc quáön thãø Sæí duûng caïc xeït nghiãûm hoàûc caïc biãûn

phaïp giuïp nhanh choïng taïch nhæîng ngæåìi coï khaí nàng màõc mäüt bãûnh khoíi nhæîng ngæåìi coï khaí nàng khäng màõc bãûnh âoï

SAÌNG LOÜC BÃÛNH DI TRUYÃÖN TRONG QUÁÖN THÃØ

Caïc xeït nghiãûm saìng loüc khäng cho pheïp cháøn âoaïn xaïc âënh maì chè giuïp giåïi haûn nhoïm caï thãø trong quáön thãø âãø thæûc hiãûn caïc xeït nghiãûm cháøn âoaïn nhàòm xaïc âënh ngæåìi thæûc sæû màõc bãûnh.

Saìng loüc di truyãönTçm kiãúm trong quáön thãø nhæîng caï thãø såí hæîu

nhæîng kiãøu gen coï thãø:

1. Dáùn âãún sæû biãøu hiãûn bãûnh

2. Laìm xuáút hiãûn bãûnh trong caïc thãú hãû sauMuûc âêch:

Phaït hiãûn såïm bãûnh nhàòm:

1.Giuïp dæû phoìng hoàûc ngàn ngæìa sæû biãøu hiãûn

bãûnh

2.Âënh hæåïng trong quaï trçnh hän nhán, sinh saín

Caï thãø coï kãút quaí saìng loüc dæång tênh seî âæåüc thæûc hiãûn xeït nghiãûm cháøn âoaïn âãø xaïc âënh

Nguyãn tàõc saìng loüc 1. Âàûc træng cuía bãûnh: Bãûnh nghiãm

troüng vaì phäø biãún

2. Âàûc træng cuía xeït nghiãûm: Coï xeït nghiãûm cho saìng loüc reí tiãön, dãù thæûc hiãûn, coï giaï trë vaì âuí âäü tin cáûy, âæåüc cäüng âäöng cháúp nháûn.

3. Âàûc træng cuía hãû thäúng: Coï thãø cháøn âoaïn vaì âiãöu trë

Giaï trë cuía xeït nghiãûm saìng loüc 1. Âäü nhaûy (tyí lãû dæång tênh âuïng): Khaí

nàng xaïc âënh ngæåìi thæûc sæû màõc bãûnh trong säú nhæîng ngæåìi màõc bãûnh.

2. Âäü âàûc hiãûu ( tyí lãû ám tênh âuïng): Khaí nàng xaïc âënh ngæåìi khäng màõc bãûnh trong säú nhæîng ngæåìi khäng màõc bãûnh.

Âäü nhaûy vaì âäü âàûc hiãûu âæåüc xaïc âënh dæûa trãn so saïnh kãút quaí xeït nghiãûm saìng loüc våïi kãút quaí xeït

nghiãûm cháøn âoaïn xaïc âënh

Kết quả sàng lọcTình trạng thực của bệnh

Mắc bệnh Không mắc bệnh

Test dương tính (+) a (dương tính

đúng)

b (dương tính sai)

Test âm tính (-) c (âm tính sai)

d ( âm tính đúng)

Độ nhạy = a/(a+c)

Giá trị của test sàng lọc: Độ nhạy - Độ đặc hiệu

Độ đặc hiệu = d/(b+ d)

SAÌNG LOÜC SÅ SINH - Phaït hiãûn såïm vaì can thiãûp hiãûu quaí bãûnh

di truyãön - Bãûnh âæåüc saìng loüc (thay âäøi theo tæìng

quäúc gia)• Thiãøu nàng giaïp báøm sinh (1/5440)• Thiãúu men G6PD (1,43/100)• Tàng saín tuyãún thæåüng tháûn báøm sinh

(1/10.500)

Thiãúu nàng giaïp báøm sinh

(1/5440)

Thiãúu men G6PD1,43/100

Tàmg saín tuyãún thæåüng tháûn báøm sinh (1/10.500)Treí næî 20 ngaìy tuäøi, phç âaûi ám váût, mäi låïn dênh

nhau qua âæåìng giæîa

Saìng loüc dæûa trãn máùu maïu khä 48 giåì sau sinh

ÂÄÚI TÆÅÜNG: TÁÚT CAÍ TREÍ SÅ SINH

Saìng loüc dæûa trãn máùu maïu khäPhaït hiãûn caïc báút thæåìng cuía protein, acid beïo, acid hæîu cå

Kyî thuáût nhanh, chênh xaïc

SÀÕC KYÏ KHÄÚI PHÄØ KEÏP (tandem mass spetrophotometry)

SAÌNG LOÜC NGÆÅÌI DË HÅÜP TÆÍ - Phaït hiãûn ngæåìi bçnh thæåìng mang gene

âäüt biãún gáy bãûnh åí traûng thaïi dë håüp (kiãøu làûn NST thæåìng).

- Tiãu chuáøn:• Âäúi tæåüng: nhoïm nguy cå• Coï biãûn phaïp can thiãûp: xaïc âënh nguy

cå, coï thãø tæ váún di truyãön, cháøn âoaïn træåïc sinh

- Beta thalassemia

Bãûnh beta thalassemia

• Kiãøu gien BETA GLOBIN ngæåìi bçnh thæåìng: β/β

• Âäüt biãún gáy máút chæïc nàng hoàûc máút âoaûn gien

Laìm GIAÍM hoàûc KHÄNG täøng håüp chuäùi beta globin

βO : khäng; β+ : giaím; βsilent : ráút êt aính hæåíng

• Hån 200 âäüt biãún (> 180 âäüt biãún âiãøm)

• Mäùi quáön thãø / chuíng täüc chè coï mäüt säú âäüt biãún phäø biãún

Ñoät bieán beta thalassaemia phoå bieán ôû Vieät Nam

β-Thalassemia nàûng

• Khåíi bãûnh trong nàm âáöu

âåìi

• Âa säú chãút khi coìn treí

• Chè âiãöu trë bàòng truyãön

maïu, gheïp tuíy, thaíi sàõt vä

cuìng phæïc taûp vaì täún

keïm.

Ñoät bieán beta thalassaemia phoå bieán ôû Vieät Nam

SAÌNG LOÜC TRÆÅÏC SINH - Phaït hiãûn thai nhi màõc caïc træåìng håüp

bãûnh lyï nghiãm troüng, âàûc biãût caïc træåìng håüp khäng coï khaí nàng âiãöu trë.

- Tiãu chuáøn:• Âäúi tæåüng: phuû thuäüc vaìo loaûi bãûnh,

dë táût• Biãûn phaïp can thiãûp: âçnh thai, âiãøu trë

træåïc sinh- Häüi chæïng Down, caïc dë táût äúng tháön kinh,

beta thalassemia

Häüi chæïng Down1/700

DT äúng tháön kinh2/1000

Các bất thường số lượng NST: Hội chứng Down, thể ba NST 18, thể ba NST 13

SÀNG LỌC TRƯỚC SINH

SIÊU ÂM 11 – 13+6 TUẦN

ĐỐI TƯỢNG: TẤT CẢ SẢN PHỤ Ở MỌI LỨA TUỔI

Âo âäü daìy vuìng måì da gaïy åí tuáön thai thæï 11 – 13+6

Thai nhi coï sæû táûp trung dëch åí vuìng sau gaïy

Hçnh aính siãu ám cuía mäüt thai nhi 12 tuáön tuäøi màõc trisomy 21 cho tháúy sæû gia tàng vuìng måì da gaïy

Sæû coï màût xæång muîi trãn thai nhi åí tuáön

thai thæï 12

Khäng coï xæång muîi trãn thai nhi åí tuáön thai thæï 12

XÉT NGHỆM SINH HÓA MÁU MẸFreebeta hCG & PAPPA

11 – 13+6 TUẦN

free beta hCG uE3

Tri 21 cao thấp

Tri 18 (13) thấp thấp

Sàng lọc trisomy 21 bằng test bộ hai

Quí 1 của thai kỳ ( tuần thai 11 – 14)

TEST SINH HOÏA m á ùu m a ïu m e û

AFP hCG uE3

Tri 21 thấp cao thấp

Tri 18 thấp thấp thấp

Sàng lọc trisomy 21 bằng test bộ ba

Quí 2 của thai kỳ ( tuần thai 15 – 18)

TEST SINH HOÏA m á ùu m a ïu m e û

NGƯỠNG NGUY CƠ

Hội chứng Down: ≥ nguy cơ của sản phụ 35 tuổi

bằng tuổi thai

Thể ba NST 18, thể ba NST 13≥ 1/150

CHẨN ĐOÁN TRƯỚC SINH

Căn cứ: tuổi mẹ, tiền sử mang thai, tuổi thai, tình trạng bệnh, hút thuốc, độ mờ da gáy, +/- xương mũi

TÍNH NGUY CƠ THAI NHI BỊ THỂ BA nst 21, 18, 13

TƯ VẤN

Các khuyết tật của ống thần kinh

SÀNG LỌC TRƯỚC SINH

SÀNG LỌC QUA XÉT NGHIỆM NỒNG ĐỘ AFP (Alpha feto protein) TRONG MÁU MẸ

16 – 20 TUẦN

ĐỐI TƯỢNG: TẤT CẢ SẢN PHỤ Ở MỌI LỨA TUỔI

Khi coï kãút quaí saìng loüc så sinh dæång tênh

• Láúy laûi máùu maïu âãø xeït nghiãûm

nhàòm xaïc âënh cháøn âoaïn• Sæí duûng caïc xeït nghiãûm coï âäü nhaûy

vaì âäü âàûc hiãûu cao

CHÁØN ÂOAÏN XAÏC ÂËNH

Tiãún haình caïc biãûn phaïp can thiãûp khi coï kãút quaí cháøn âoaïn xaïc âënh

Khi coï kãút quaí saìng loüc træåïc sinh cho tháúy coï gia tàng nguy cå báút thæåìng NST 21, 18, 13

Láúy máùu næåïc äúi (15 – 20 tuáön) hoàûc máùu gai nhau (11 – 14 tuáön) âãø phán têch bäü NST

cuía tãú baìo thai nhi

CHÁØN ÂOAÏN XAÏC ÂËNH

Tiãún haình tæ váún vaì caïc biãûn phaïp can thiãûp khi coï kãút quaí cháøn âoaïn xaïc âënh

LẤY NƯỚC ỐITuần thai 15 - 20

Tỉ lệ sẩy thai do can thiệp 1%

30% Thai nhi mang bất thường NST bị đào thải một cách tự nhiên từ tuần thai thứ 12 đến khi sinh

LẤY GAI NHAUTuần thai 11 - 14

Tỉ lệ sẩy thai do can thiệp 2 %

30% Thai nhi mang bất thường NST bị đào thải một cách tự nhiên từ tuần thai thứ 12 đến khi sinh

47,XY,+21

Hội chứng Down do thừa 1 NST 21

Cháøn âoaïn trisomy bàòng kyî thuáût FISH trãn tãú baìo thai nhi trong maïu meû

A. Trisomy 21 B. Trisomy 18 C. Trisomy 13

Cháøn âoaïn trisomy 21 bàòng kyî thuáût phán tử

Khi coï kãút quaí saìng loüc træåïc sinh cho tháúy tàng nguy cå màõc dë táût äúng tháön

kinh SIÃU ÁM CHÁØN ÂOAÏN ( tuáön thai 11 – 20)

CHÁØN ÂOAÏN XAÏC ÂËNH

Tiãún haình caïc biãûn phaïp can thiãûp khi coï kãút quaí cháøn âoaïn xaïc âënh

Prenatal Screening

Thoaït vë naîo – maìng naîo åí vuìng cháøm

Táût næït âäút säúng

Thoaït vë naîo – maìng naîo åí vuìng cháøm

Táût loaûn saín suûn báøm sinh type II (Bãûnh di truyãön gene làûn NST thæåìng, gáy chãút, táön säú 1/40.000)

Biãøu hiãûn trãn siãu ám åí quyï hai cuía thai kyì: caïc chi ngàõn, khê quaín heûp, häüp soü bçnh thæåìng, thai næåïc …

SIÃU ÁM CHÁØN ÂOAÏN

Khe håí mäi - haìm

Táût boüc räún (omphalocele)

Âäúi våïi caïc bãûnh di truyãön träüi biãøu hiãûn muäün

Muïa våìn Huntington, bãûnh tháûn âa nang åí ngæåìi træåíng thaình, ung thæ vuï kiãøu

träüi NST thæåìng v.v…

CHÁØN ÂOAÏN TIÃÖN TRIÃÛU CHÆÏNG

Xaïc âënh caï thãø mang gen åí giai âoaûn tiãön triãûu chæïng. Tiãún haình biãûn phaïp

theo doîi, dæû phoìng

Kyî thuáût phán tæí

Giaíi quyãút mäúi liãn hãû giæîa con ngæåìi våïi sæû xuáút hiãûn hoàûc nguy cå xuáút

hiãûn cuía mät bãûnh di truyãön trong mäüt gia âçnh

TÆ VÁÚN DI TRUYÃÖ N

1. Cung cáúp nhæîng thäng tin trong laînh væûc y hoüc liãn quan âãún bãûnh

2. Thäng tin vãö khaí nàng di truyãön, nguy cå taïi phaït cuía bãûnh

3. Giuïp læûa choün nhæîng biãûn phaïp thêch håüp våïi nguy cå cuía bãûnh, muûc âêch cuía gia âçnh bãûnh nhán, phuì håüp våïi caïc tiãu chuáøn vãö âaûo âæïc, tän giaïo cuía gia âçnh.

4. Thæûc hiãûn nhæîng biãûn phaïp can thiãûp täút nháút trong khaí nàng cho pheïp

MUÛC ÂÊCH

H Ã ÚT