sanayi toplumu ve geleceği

8/8/2019 Sanayi Toplumu ve Gelecei

1/52

Sanayi Toplumu ve Gelecei

Unabomber Manifesto

(Kaos Yaynlar 1996)

Giri.1. Sanayi Devrimi ve sonular insan soyu iin bir felaket oldu. Bu sonular, gelimi lkelerdeyaayan bizlerin yaamdan beklentilerimizi olduka arttrrken toplumun dengesini bozdu,yaam anlamszlatrd, insanlar aalamalara maruz brakt, yaygn psikolojik aclara(nc Dnyada fiziksel aclara da) yol at ve doal dnyay iddetli zararlara uratt.

Teknolojik ilerleyiin devam durumu daha da ktletirecek; insanlar daha bykaalamalara maruz brakp, doal yaamda daha fazla zarara sebep olacak; byk olaslkladaha fazla sosyal bozulmaya ve psikolojik aclara yol aacak; belki de gelimi lkelerde bilefiziksel aclarn artmasna neden olacak.2. Endstriyel-teknolojik sistem devam edebilir veya yklabilir. Eer devam ederse, sonundapsikolojik ve fiziksel aclar daha dk seviyelere inebilir; ancak uzun ve ac dolu bir almadneminden sonra ve insanlarla dier pek ok yaayan organizmay ilenmi birer rn ve arkdililerine indirgemek pahasna. stelik, sistem devam ederse, sonular kanlmaz olacak.Sistemi, insanlarn saygnln ve bamszln elinden almayacak bir ekilde yenilemeninveya deitirmenin bir yolu yok.

3. Eer sistem kerse, sonular yine ok ac verici olacak. Ancak, sistem bydkekmesinin sonular da daha dehetli olacandan eer kecekse en ksa zamandakmesinde fayda var.4. Biz, bu nedenle, endstriyel sisteme kar bir devrimi savunuyoruz. Bu devrim, iddetli veyaiddetsiz olabilir, hemen gerekleebilir veya birka on yla yaylarak grece daha aamalolabilir. Bunlarn hibirini imdiden bilemeyiz. Ancak, biz, endstriyel sistemden nefret edenlerin,bu eit bir topluma kar bir devrimi hazrlamak iin atmalar gereken admlarn bir taslaniziyoruz. Bu, POLTK bir devrim olmayacaktr. Amac ise hkmetleri deil, bugnk toplumunekonomik ve teknolojik temelini ykmak olacaktr.5. Bu makalede, endstriyel-teknolojik sistemin dourduu olumsuz gelimelerin yalnzcabazlarna deindik. Benzer dier gelimeleri yalnzca ksaca akladk veya tmyle gz ard

ettik. Bu, dier gelimeleri nemsiz bulduumuz anlamna gelmez. Ancak pratik nedenlerdendolay tartmamz yalnzca yeterince toplumsal ilgi ekmeyen veya yeni bir eylersyleyebileceimiz alanlarla snrlamak zorundayz. rnein, iyi rgtlenmi evreci ve vahidoay savunan hareketler bulunduundan, olduka nemli olduunu dnmemize ramenevre kirlilii veya vahi doann ykm hakknda ok az ey yazdk.

Modern Solculuun Psikolojisi


2/52

6. Aa yukar herkes, ok sorunlu bir toplumda yaadmz kabul edecektir. Dnyamzniinde bulunduu lgnln en yaygn gstergesi solculuk olduu iin, solculuun psikolojisizerine bir tartma, gnmz toplumunun sorunlar konusunda genel bir tartmaya bir girigrevi yapabilir.7. Peki ama solculuk nedir? Yirminci yzyln ilk yarsnda solculuk pratikte sosyalizmle

zdeletirilebilirdi. Bugn ise bu hareket paralanmtr ve kime tam anlamyla solcudenilebilecei ak deildir. Biz, bu makalede solcu dediimizde, temelde sosyalistleri,kolektivistleri, politik adan drst tipleri, feministleri, gay ve zrl haklar savunucularn,hayvan haklar eylemcilerini ve benzerlerini dnyoruz. Ancak bu hareketlerin herhangi biriyleilgisi olan herkes solcu deildir. Bizim bu tartmada hedeflediimiz, bir hareketin ya daideolojinin psikolojik adan incelenmesi ya da balantl tiplerin genel olarak incelenmesidir.Neyse, solculuk tan neyi kastettiimiz, solcu psikolojisi zerine tartmamz ilerledike dahaak bir hal alacaktr. (Ayrca 227-230. paragraflara baknz).8. Yine de, solculuk kavrammz ak olmaktan ok uzak olsa da, bu duruma bir are buluna-mayacak gibi grnyor. Yapmaya altmz tek ey, ada solculuun temel drtsnoluturduuna inandmz iki psikolojik eilimi kabaca ve yaklak olarak gstermek. Hibir

ekilde solcu psikolojisi hakkndaki TM gerei anlattmz iddia etmiyoruz. Ayrca,tartmamz yalnzca ada solculuu ele almak kastnda. Tartmamzn, 19. yy.daki ve 20.yy.n bandaki solculara ne derece uyarlanabilecei sorusunu tartmaya ak brakyoruz.9. ada solculuun temelinde yatan iki eilime aalk duygusu ve ar toplumsallamaadn veriyoruz. Aalk duygusu, ada solculuun btnnde grlen bir zellikse de, artoplumsallama, ada solculuun yalnzca belli bir kesiminde grlen bir zelliktir; ancak bukesim olduka etkilidir.

Aalk Duygusu10. Aalk duygusundan kastmz, yalnzca kat anlamda aalk duygusu deil, buna ilikin

zelliklerin btn bir yelpazesidir: Kendine az deer verme, gszlk duygular, depresifeilimler, yenilmilik, sululuk, kendinden nefret etme vb. Bizce, ada solcular (az ya da okbastrlm) byle duygulara meyildirler ve bu duygular ada solun ynn belirlemedeetkilidir.11. Biri, kendisi (veya bal bulunduu grup) hakknda sylenen her eyi kt anlarsa, onunaalk duygusuna sahip olduuna veya kendisine az deer verdiine kanat getiririz. Bu eilim,hakkn savunduu aznla ait olsun ya da olmasn, aznlk haklar savunucularnda grlr.Onlar, aznlklar belirtmek iin sylenen kelimeler ve aznlklarla ilgili olarak sylenen her eykonusunda olaanst hassastrlar. Afrikallar iin kullanlan negro, Asyallar iin kullanlandoulu, zrller iin kullanlan sakat veya kadnlar iin kullanlan pili terimlerikkenlerinde hibir kt arm tamyorlard. Kar ve pili, yalnzca herif veya

zppenin dii karlklaryd. Eylemciler, bu terimlere olumsuz anlamlar kendileri yaktrdlar.Baz hayvan haklar savunucular, evcil hayvan terimini reddedip, yerine dost hayvandenmesinde srar edecek kadar ileri gittiler. Solcu antropologlar, ilkel halklar zerinde olumsuzolarak alglanabilecek herhangi bir ey sylemekten kanmak iin byk aba sarf ediyorlar.lkel szcnn yerine okuma yazmas olmayan szcn yerletirmek istiyorlar. Herhangibir ilkel kltrn bizimkinden daha aa olduunu ima edebilecek herhangi bir ey konusundaneredeyse paranoyak gibi davranyorlar. (Biz, ilkel kltrlerin bizimkinden daha


3/52

aaOLDUUNU sylemek istemiyoruz. Yalnzca solcu antropologlarn ar hassasiyetinedikkat ekiyoruz.)12. Politik ahlakszlk terminolojisine kar en hassas insanlar, gettolarda yaayan zenciler,Asyal gmenler, tacize urayan kadnlar ya da zrller deil, bu bask gren gruplardanbirine bile ait olmayan, aksine toplumun ayrcalkl kesimlerinden gelen eylemci aznlktr. Politik

drstlk en ok, yksek maalaryla gvenleri, ileri olan ve ounu st snf ailelerindengelen Heteroseksel beyaz erkeklerin oluturduu niversite profesrleri tarafndan savunulur.13. ou solcuda, bir ekilde aa bir imaja sahip gruplarn problemleriyle youn birzdeleme vardr: rnein, zayf (kadnlar), yenilmi (Kzlderililer), tiksindirici (homo-sekseller) imajlar gibi. Solcularn kendileri de bu gruplarn aa olduunu hisseder. Bunu aslakendilerine itiraf edemeseler de, onlarn problemleriyle zdelemeleri, kesinlikle bu gruplaraa grmelerindendir. (Kadnlarn, Kzlderililerin vb. aa OLDUUNU ileri srmekistemiyoruz; sadece solu psikolojisi hakknda bir noktaya aklk getiriyoruz.)14. Feministler, kadnlarn da erkekler kadar gl ve yetenekli olduunu ispatlamak iinumutsuzca hevesleniyorlar. Aka grlyor ki, kadnlarn erkekler kadar yetenekli ve glOLMAYABLECEKLERNDEN iin iin korkuyorlar.

15. Solcularda, gl, iyi ve baarl imaja sahip her eyden nefret etme eilimi vardr.Amerikadan nefret ederler, Bat uygarlndan nefret ederler, beyaz erkeklerden nefret ederler,aklclktan nefret ederler. Solcularn, Batdan vb. den nefret etmek iin ne srdkleri nedenler,gerek nedenleriyle ayn deildir. Batdan, sava, emperyalist, cinsiyeti vb. olduu iin nefretettiklerini SYLERLER; ancak ayn hatalar sosyalist lkelerde veya ilkel kltrlerde ortayaktnda, bir solcu onlar iin bahaneler bulur veya en iyi koulda, STEMEYEREK bunlarnvarln kabul eder ve byk bir ATELLKLE bu hatalarn Batda da bulunduunu belirtir (vegenelde ok abart). Bylelikle, aktr ki, bu hatalar, bir solcunun Amerika ve Batdan nefretetmek iin gerek nedenleri deildir. O, gl ve baarl olduu iin Amerika ve Batdan nefretetmektedir.

16. Kendinden emin olmak, kendine gven, ncelik, giriim, iyimserlik vb. gibi kelimelerliberal ve solcu szck daarcnda ok kk yer alr. Solcu, bireycilik kart, kollektivisttaraftardr. O, toplumun, herkesin problemini zmesini, herkesin ihtiyalarn karlamasn,onlara bakmasn ister. Kendi problemlerini zebilme ve kendi ihtiyalarn karlayabilmeyetisine gvenebilen biri deildir. Solcu, rekabet kavramna muhaliftir nk iten ie kendiniyenilmi gibi hisseder.17. ada solcu entelektellere ekici gelen sanat ekilleri genelde sefalet, yenilgi veumutsuzlu zerinde odaklanmaya meyillidir, ya da sanki aklc hesaplamalarla hibir eybaarma midi yokmu ve yaplabilecek tek ey insann kendisini o anki duygulara b-rakmasym gibi bir hava taknr.18. ada solcu dnrler, akl, bilim ve nesnel gereklii reddedip her eyin kltrel olarak

greceli olduunda srar etme eilimindedirler. Bilimsel bilginin kkenleri ve nesnel gerekliinnasl tanmlanabildii (eer tanmlanabilirse) konusunda ciddi sorular sorulabilecei dorudur.Ancak, ada solcu dnrlerin, bilginin kaynaklarn sistematik bir biimde zmleyen,soukkanl birer mantk olmad da aktr. Onlar, gereklie ve doruya ynelttikleri busaldrya gnlden baldrlar.bu kavramlara, kendi psikolojik ihtiyalarndan tr saldrrlar. Birkere, onlarn saldrlar dmanlklarnn da vurumudur ve baarl olduu lde de, gdrtlerini tatmin eder. Daha da nemlisi solcu, bilimden ve aklclktan nefret eder; nk


4/52

bunlar baz inanlar doru (baarl, stn vb.) olarak, dierlerini ise yanl (baarsz, aavb.) olarak snflandrrlar. Solcunun aalk duygusu o derece derindir ki, baz eylerin baarlveya stn, dierlerinin ise baarsz veya aa olarak snflandrlmasna tahamml edemez.Birok solcunun akl hastal kavramn ve IQ testlerin yararn reddetmesinin temelinde buyatar. nsanlarn yetenek ve davranlarn genetik aklamalarn solcular kardr; nk byle

aklamalar, baz insanlar dierlerin kar stn veya aa gsterir. Solcular bir bireyinyeteneinin veya yeteneksizliinin faturasn topluma karmay yelerler. Yani, eer bir insanaa ise, o kii iyi yetitirilmediindendir, bu kendi hatas deil toplumun hatasdr.19. Solcu aalk duygusunun etkisiyle bir vngen, egoist, palavrac, yalnzca acmasz birrekabeti haline gelen bir kii deildir. Bu tip insan kendisine olan gvenini daha tamamylakaybetmi deildir. Bu insann kendi gc ve deeri konusunda biraz phesi olsa da, kendinihala gl olma yetisi olan birisi olarak grr ve kendini gl biri yapma abalar bu hoolmayan davranlarna neden olur.(1) Ancak, bir solcu bu durumun ok tesindedir. Onunaalk duygusu ylesine kklemitir ki, kendisinin bir birey olarak gl ve deerli olduunudnemez bile. Sonra da solcu kolektivizmi. O, yalnzca kendisini zdeletirdii byk birrgtlenmenin ya da kitle hareketinin bir yesi olarak gl hisseder.

20. Solcu taktiklerin mazoist eilimlerine dikkat edin. Solcular protestolarn aralarn nneyatarak yaparlar ya da polisi veya rklar kendilerine saldrmalar iin tahrik ederler. Bu taktiklerounlukla etkili olabilir, ama pek ok solcu bunlar bir sonuca varmak iin deil, mazoisttaktikleri TERCH ETTKLERNDEN kullanr. Kendinden nefret etme, bir solcu zelliidir.21. Solcular eylemliliklerinin efkatten veya ahlaki prensiplerden kaynaklandn iddiaedebilirler; ahlaki prensipler ar toplumsallam solcu tipinde gerekten de bir yere sahiptir.Ancak, efkat ve ahlaki prensipler solcu eylemliliin temel nedenleri olamaz. Dmanlk solcutavrda ok nemli bir yer tutar; g drts de yle. stelik, solcu tavrn nemli bir paras,solcularn yardm etmeye altklarn iddia ettikleri insanlara yararl olmas iin mantkenhesaplanmamtr. rnein eer olumlayc eylemin zenciler iin iyi olaca dnlyorsa,

dmanca veya dogmatik bir olumlayc eylemde srar etmek mantkl mdr? Olumlayc eyleminkendilerine kar ayrmclk yaptn dnen beyazlara en azndan szel ve sembolik jestanlamna gelebilecek diplomatik ve uzlatrc bir yaklam aka daha verimli olacaktr. Ancaksolcu eylemciler byle bir yaklama girmezler; nk bu onlarn duygusal gereksinimlerinikarlamayacaktr. Amalar zencilere yardm etmek deil, tersine, rklar aras sorunlar, onlarnkendi dmanlklarn ve karlanmam g ihtiyalarn ifade etmek iin bir bahane tekilediyor. Byle yaparak zencilere aslnda zarar veriyorlar; nk, eylemcilerin beyaz ounluakar takndklar dmanca tavr, rklar aras nefreti younlatryor.22. Eer toplumumuzun hibir sorunu olmasayd bile, solcular, yaygara koparmak iin bir nedenbulmak zere sorun CAT ETMEK zorunda kalacaklard.23. Bu anlattklarmzn, solcu olarak grlen herkesin kesin bir tanm olma iddiasnda

bulunmadn vurguluyoruz. Bu, yalnzca solculuun genel eiliminin belirtilmesidir.

Ar Toplumsallama24. Psikologlar, sosyalleme terimini, ocuklarn toplumun isteklerine gre dnme vedavranmay rendikleri sreci belirtmek iin kullanrlar. Bir insan, toplumunun ahlaksaltrelerine inanp uyarsa ve o toplumun ileyen bir paras olarak iinde yer alrsa, onun iyisosyallemi olduu sylenir. Pek ok solcunun ar toplumsallam olduunu sylemek


5/52

mantksz gibi gelebilir; nk solcular birer asi olarak grlrler. Yine de bu fikir savunulabilir;pek ok solcu grnd kadar asi deildir.Toplumumuzun ahlaki treleri yle sert ki, kimse tamamyla ahlakl bir biimde dnemiyor,hissedemiyor veya davranamyor. rnein aslnda hi kimseden nefret etmememiz gerekirken,neredeyse herkes, herhangi bir zaman birinden nefret etmitir (bun kendisine itiraf etmi olsa

da, olmasa da).25. Baz insanlar ylesine ar toplumsallamlardr ki, ahlaki bir biimde dnme, hissetmeve davranma giriimi onlara ar bir yk olur. Bu insanlar da sululuk duygusunu azaltmak iin,aslnda ahlaki bir temeli olmayan duygular ve hareketler iin ahlaki aklamalar bularak motiflerikonusunda kendilerini srekli aldatmak zorunda kalrlar. Ar toplumsallam terimini byleinsanlar tanmlamak iin kullanyoruz.(2)26. Ar toplumsallama, kendine az deer vermeye, gszlk, yenilmilik ve sululukduygusuna ve benzer eylere yol aabilir. Toplumumuzun ocuklar toplumsallatrmadakulland en nemli yntemlerden biri de, onlar, toplumun beklentilerine kar gelen birdavran veya sz iin utandrmaktr. Bu ok fazla yaplrsa, ya da ocuun byle duygularakar zel bir hassasiyeti varsa, ocuk KENDSNDEN nefret etmeye balar. stelik, ar

toplumsallam insannkine gre, toplumun beklentileriyle daha ok snrlanmtr. nsanlarnounluu nemli oradan uygunsuz davranta bulunur. Yalan sylerler, nemsiz hrszlklaryaparlar, trafik kurallarn inerler, ilerini asarlar, birinden nefret ederler, acmasz szlersylerler ya da baka birini gemek iin sinsi hileler yaparlar. Ar toplumsallam bir insan,kabul edilmi ahlaka kar gelen duygu veya dnceleri sululuk duymadan yaayamaz bile;temiz olmayan dnceleri dnemez. Toplumsallama yalnzca bir ahlak meselesi deildir;ahlak bal altnda toplanamayacak pek ok davran normuna da uymak zere sosyalleiriz.Bylece ar toplumsallaan insan psikolojik bir tasma ile balanr ve yaamn, toplumun onuniin dedii raylar zerinde koarak geirir. Bu, ar toplumsallam pek ok insanda, ciddi birsknt haline gelebilecek ekince ve gszlk duygusuna yol aar. Bizde, ar toplumsallama

insanln, bireye yapt en byk zulmdr.27. Biz ada solun nemli ve etkili bir blmnn ar toplumsallam olduunu ve budurumun ada solculuun ynn belirlemede ok nemli olduunu iddia ediyoruz. Artoplumsallam tipte solcular genelde entellekteller veya orta snfn st tabakalarnn yeleriarasndan kar. niversite entelektellerinin(3) toplumumuzun en ar toplumsallamblmn ve ayrca sol kanat blmn oluturduuna dikkat edin.28. Ar toplumsallam tipte bir solcu, isyan ederek, psikolojik tasmasn karmaya ve ba-mszln ilan etmeye alr. Ancak, genelde toplumun en temel deerlerine isyan edecekdenli gl deildir. Genel olarak konuursak, bugnn solcularnn amalar, kabul edilenahlaklar atma iinde DELDR. Tam tersine, sol, kabul edilmi ahlaki bir prensibi alarakkendisininmi gibi benimser ve sonra da toplumu bu prensibe uymamakla sular. rnekler:

Irklar aras eitlik, cinslerin eitlii, fakirlere yardm etmek, savaa kar bar, genel olarakiddet kartl, ifade zgrl, hayvanlara iyi davranmak. Daha da temelde, bireyin toplumahizmet etme grevi ile toplumun bireye bakma grevi. Tm bunlar, uzun zamandrtoplumumuzun (ya da en azndan orta ve st snflarn)(4) kklemi deerleridir. Bu deerleriiletiimsel medya ile eitim sistemi tarafndan bize sunulan materyallerin ounda, aka veyaima edilerek ifade edilmiti veya koul olarak ne srlmt. Solcular, zellikle de ar


6/52

toplumsallam tiptekiler,, bu prensiplere bakaldrmazlar ancak topluma kar dmanlklarn,(bir derece hakllk payyla) toplumun bu ilkelere gre yaamadn iddia ederek hakl karrlar.29. Ar toplumsallam bir solcunun, topluma bakaldrdn iddia ederken, onun gelenekseltavrlarna nasl da bal olduunu gsteren bir rnek verelim: pek ok solcu, olumlayc eylemiin urar; zencileri iyi okullara sokmak iin, zenci okullarnda daha gelimi bir eitim ve byle

okullara daha fazla para verilmesi iin; zencilerin alt snflarnn yaamlarn yz karas olarakgrr. Onlar, zencileri sistemin iine sokmak; orta snfn st tabakalarndaki beyazlar gibi bireri adam, avukat, bilim adam yapmak istiyorlar. Buna solcularn cevab, yapmak istedikleri enson eyin zencileri beyazlarn kopyas haline getirmek olduudur; aksine, Afro-Amerikan kltrkorumak istiyorlardr. Ancak bunun neresi Afro-Amerikan kltrn korumakla uyumlu? Zenciyemekleri yemek, zenci tarz mzikleri dinlemek, zenci tarz giyinmek ve zenci tarz bir kiliseveya camiye gitmekten daha fazlasnn bulabilmeniz ok zordur. Yani, kendisini yalnzca yapayyollarla ifade edebilir. Tm ESAS konularda, ar toplumsallam solcularn ou, bir zencininorta snftan beyazlara uymasn istiyorlar. Onu teknik konularda altrmak; onu bir yneticiveya bilim adam yapmak; zencilerin de beyazlar kadar iyi olduunu gstersin diye, yaamnstat merdivenlerinde harcatmak istiyorlar. Zenci babalar sorumlu hale getirmek istiyorlar,

zenci etelerin iddet kullanmamasn istiyorlar vb. Ancak bunlar, kesinlikle endstriyel teknolojiksistemin deerleridir. Bir insan; okula gittii, saygn bir ite alt, stat merdiveninitrmand, sorumlu bir ebeveyn olduu ve iddet kullanmad vb. srece, sistem, onun hangimzii dinledii, neler giydii veya hangi dine inandyla zerre kadar ilgilenmez. Yani, artoplumsallam bir solcu, ne kadar reddederse etsin, aslnda, zencileri sisteme sokmak veonlara bu sistemin deerlerini kabul ettirtmek istemektedir.30. Elbette ki, ar toplumsallam tipte bile olsa, solcularn, toplumun temel deerlerine ASLAbakaldrmadn iddia etmiyoruz, tabii ki bazen bakaldryorlar. Baz ar toplumsallamsolcular, fiziksel iddet kullanarak, toplumun en nemli deerlerinden birine bakaldracak kadarileri bile gittiler. Kendi ifadelerine gre, iddet onlar iin bir kurtulu eidi. Yani, iddete

bavurarak, ilerine yerletirilen psikolojik basklardan kurtulabiliyorlar. Ar toplumsallamolduklarndan, bu snrlamalar onlar iin dier insanlardan daha hapsedici olmutur, bu yzdende onlardan kurtulmak isterler. Ama genelde isyanlarn orta yolun deerleriyle hakl karrlar.Eer iddete bavurulursa, rkla kar savatklarnn falan sylerler.31. Yukarda, solculuk psikolojisine dair ortaya koyduumuz temel ilkelere pek ok itiraznykselebileceinin farkndayz. Gerek durum karmak ve bunun ayrntl aklamas, tmgerekli veriler elde olsayd bile, birka cilt gerektirirdi. Bizim iddiamz, yalnzca adasolculuun psikolojisindeki en nemli iki eilimi kabaca gstermi olduumuzdur.32. Solcularn problemleri, toplumumuzun bir btn olarak sahip olduu problemleri de gsterir.Kendine az deer verme, depresif eilimler ve yenilmilik duygusu yalnzca solla snrl deil.Solda zellikle gze arpyor olsa da, bu sorunlar toplumumuzda olduka yaygn. Ve bugnn

toplumu da, bizi, nceki btn toplumlardan daha fazla toplumsallatrmaya alyor. Naslyiyeceimizi, nasl spor yapacamz, nasl sevieceimizi, ocuklarmz nasl yetitireceimizivb. bile uzmanlardan renir hale geldik.

G Sreci33. nsanlar, bizim g sreci adnn verdiimiz bir ihtiya iindedirler (byk olaslklabiyolojiye bal olarak). Bu, g ihtiyacyla yakndan ilgiliyse de, tam olarak ayn ey deildir.


7/52

G srecinin drt esi vardr. Bunlarn en ak olan ne Ama, aba ve Amaca Ulamaadlarn veriyoruz. (Herkesin, ulamak iin aba gerektiren amalara ve en azndan amalarnnbazlarna ulama baarsna ihtiyac vardr). Drdnc eyi ise tanmlamak biraz zor; bu eherkeste bulunmayabilir de. Buna Bamszlk diyoruz ve bunu daha sonra anlatacaz. (42-44.paragraflar)

34. imdi, istedii her eye, yalnzca bir dilekle sahip olan birinin durumunu dnelim. Byle birinsan gce sahiptir ama, ciddi psikolojik sorunlarla karlaacaktr. Bu kii, nceleri okelenecektir, ancak zamanla kesinlikle sklacak ve morali bozulacaktr. Sonunda, klinik birbunak bile olabilir. Tarih, hali vaktinde yerinde aristokratlarn dkn olma eiliminde olduklarngsteriyor. Bu, egemenliklerini yerletirmek iin mcadele vermek zorunda olan savaaristokrasiler iin doru deildir. Ancak, yorulmasna gerek kalmayan, durumu iyi olan vegvenlikteki aristokratlar, gleri olmasna ramen, genelde sklrlar, hazc olurlar ve moralleribozulur. Bu da, gcn yeterli olmadn gsteriyor. Bir insann urunda gcn deneyeceiamalar olmal.35. Herkesin amalar vardr; en azndan yaamak iin gereken fiziksel ihtiyalar karlamakgibi: yiyecek, su ve iklimin gerektirdii giyim ile barnak. Ancak hali vakti yerinde bir aristokrat

tm bunlar, aba harcamadan elde eder. Sonra da sknt ve moral bozukluu balar.36. nemli amalarn elde edilmemesi, amalar, fiziksel ihtiyalar olduu takdirde, lmlesonulanabilir, ve elde edilemese de yaamn devam edebilecei amalarn elde edilmemesi dehayal krklna yol aar. Amalarn, yaam boyunca srekli olarak elde edilememesiyenilmilik, bunalm ve kendini deersiz grmeyle sonulanr.37. Yani, ciddi psikolojik problemlere yakalanmamak iin, bir insan, uruna aba harcamasgereken amalara gerek duyar ve bu amalara ulamada en azndan makul bir oranda baaryasahip olmaldr.

Yapay Etkinlikler

38. Ancak, tm hali vakti yerinde aristokratlar sklp ahlaklarn bozmazlar. rnein, imparatorHirohito, yozlam bir dknle dalacana, kendisini deniz biyolojisine adad ve bu alandahatr saylr kiilerden biri oldu. nsanlar, fiziksel gereksinimlerini karlamak iin abalamakzorunda kalmadklarnda, kendilerine yapay amalar bulurlar. ou durumda da, bu amalariin, fiziksel gereksinimler iin sarf edecekleri kadar aba gsterirler. Nitekim Romamparatorluundaki aristokratlar edebiyat alannda gsteri yapyorlard; birka yzyl nce pekok Avrupal aristokrat, ete ihtiya duymad halde, avlanmak iin muazzam zaman ve enerjiharcyordu; dier aristokratlar stat uruna, zenle hazrlanm zenginlik tehirleri yaparakmcadele ediyorlard; ve Hirohito gibi birka aristokrat da kendini bilime adyordu.39. Yapay etkinlikler szcn, u tr bir etkinlii anlatmak iin kullanyoruz: nsanlarn,yalnzca elde etmek yolunda aba gstermek iin veya yalnzca amaca ulamaya almaktan

edindikleri tatmin iin kendilerine bulduklar yapay amaca ynelik bir faaliyet. Bu, yapayetkinlikleri ayrt etmek iin temel kuraldr. X amacna ulamak iin ok zamann ve enerjisiniadayan bir kiiyi dnerek, kendinize u soruyu sorun: Eer bu kii, zamannn ve enerjisininounu biyolojik gereksinimlerini karlamaya harcamak zorunda kalsayd ve bu aba da onunfiziksel ve zihinsel yeteneklerini deiik ve ilgin bir biimde kullanmasn gerektirseydi, bu kii Xamacna ulamad iin kendini bir eyden yoksun hisseder miydi? Eer cevap hayrsa bukiinin X amacna ulamaya abalamas bir yapay etkinliktir. Hirohitonun deniz biyolojisi


8/52

konusundaki almalar aka bir yapay etkinlikti; nk, Hirohito, yaamsal gereklilikleri eldeetmek iin zamann bilim d ilgin ilere harcamak zorunda kalsayd, deniz hayvanlarnnanatomileri ve yaam dngleri stne her eyi bilmedii iin kendisini bundan yoksunhissetmezdi; bu ak. Ancak, ak ve cinsellik aray bir yapay etkinlik deildir, nk ou kii,yaam dier ynlerden tatmin edici olsa bile, kar cinsin bir yesiyle hibir ilikiye

giremediinde bunun eksikliini hisseder. (ancak ar, yani kiinin gereksinim duyduundandaha fazla cinsellik aray yapay bir etkinlik olabilir.)40. ada endstriyel toplumda, kiinin fiziksel gereksinimini gidermesi iin asgari bir abayeterlidir. nemsiz bir beceri edinmek iin asgari bir aba yeterlidir. nemsiz bir beceri edinmekzere bir eitim programndan gemek, sonra da ie zamannda gelip, iin gerektirdii sonderece mtevaz abay gstermek yeter. Tm gereken, makul bir oranda akl ve en ok daTAAT. Kii bunlara sahipse, toplum ona beikten mezara dek bakar. (Evet, fizikselgereksinimlerine karlanm gzyle bakamayan bir alt snf var ama biz burada orta snftanbahsediyoruz). Bu yzden, ada toplumun yapay etkinliklerle dolu olmas artc deil.Bilimsel almalar; atletik baarlar; hayrsever iler; sanatsal ve edebi yaratlar; kariyerbasamaklarnda trmanma; artk fiziksel tatmin veremeyecek kadar ok para ve mal mlk

edinimi ve beyaz olmayan aznlklar iin alan beyaz eylemcilerin durumunda olduu gibi,eylemciyi kiisel olarak ilgilendirmeyen konulardaki eylemler; bunlarn hepsi yapay etkinlikleregirer. Onlar her zaman YALNIZCA yapay etkinlik deildir; nk, ou insan, bir ama sahibiolmaktan baka nedenlerle de ksmen motive olabilir. Ancak, bunlar yapan insanlarn birouiin, bu eylemler byk oranda yapay etkinliklerdir. rnein, bilim adamlarnn ou, yaptklariten edindikleri tatminin, kazandklar prestij ve paradan daha nemli olduunu kabuledeceklerdir.41. ou insan iin, yapay etkinlikler, gerek amalara ulamaya almaktan daha az tatminedicidir. (Gerek amalar, yani, insanlarn, g sreleri tamamland takdirde ulamakisteyecekleri amalar.) Bunun gstergelerinden biri de, yapay etkinliklerle ok yakndan ilgilenen

insanlarn asla tatmin olmamalar, huzur bulmamalardr. Bylece, paragz srekli daha fazlaserver iin can atar. Bilim adam, bir problemi bitirir bitirmez dierine geer. Uzun mesafekoucusu kendisini srekli daha hzl ve daha fazla komaya zorlar. Yapay etkinlikler peindekibirok insan, bu etkinliklerin kendilerine biyolojik ihtiyalarn gidermek gibi fani bir iten dahafazla tatmin getirdiini sylese de bunun nedeni, toplumumuzda biyolojik ihtiyalar karlamaiinin samala indirgenmi olmasdr. Daha da nemlisi, toplumumuzda insanlar biyolojikihtiyalarn BAIMSIZ OLARAK deil, toplumsal bir makinenin paralar olarak karlarlar. Amatam aksine, yapay etkinliklerde bulunurken byk oranda bamszdrlar.

Bamszlk42. Bamszlk, g srecinin bir paras olarak her bireye gerekmeyebilir. Ancak, ou insan,

amalar iin abalarken az ok, bamszla ihtiya duyar. abalar kendi inisiyatiflerine balve kendi denetimleri altnda olmaldr. Ancak ou insan bu inisiyatif ve denetimi tek banakullanmak zorunda deildir; KK bir grubun yesi olmak yeterlidir. Yani, yarm dzine insan,kendi aralarnda bir ama belirleyip o amaca ulamak iin baarl bir aba gsterirlerse, buonlarn g srecine olan ihtiyalarn doyuracaktr. Ancak, eer insanlar, bamsz inisiyatif vekararlarna hi yer braklmayan kat emirlerin yukarndan dayatld bir durumda alrlarsa,


9/52

g srecine olan ihtiyalar doyurulmayacaktr. Ayn ey, kolektif kararlar alan bir grubun,gruptaki, bireylerin kararlar etkilemeyecei kadar kalabalk olmas durumunda da geerlidir.(5)43. Baz bireylerin bamszla pek az ihtiya duyuyormu gibi gzkt dorudur. Ya gdrtleri zayftr ya da o drty kendilerinin ait olduklar gl bir rgtle zdeletirerek tatminederler. Bir de tmyle fiziksel bir g anlayyla tatmin olmu gzken, dnmeyen hayvan

tipi insanlar vardr. (Astlarna kr krne itaat ederek, kullanmaktan olduka mutlu olduudv hnerlerini gelitirerek g duygusu kazanan iyi, sava asker.)44. ou insan iin, kendine deer verme, zgven ve g duygusunu kazanma, g sreci bir amaca sahip olma, BAIMSIZ bir aba gsterme ve amaca ulama yoluyla olur. Bir kiining srecinden gemek iin yeterli frsat olmazsa, bunun sonular (bireye ve g srecininnasl bozulduuna bal olarak) sknt, ahlaki knt, kendine az deer verme, aalkduygusu, yenilmilik, depresyon, endie, sululuk, hsran, dmanlk ee ya da ocua yneliktaciz, doymak bilmeyen bir dknlk, anormal cinsel davranlar, uyuma bozukluklar, yemebozukluklar vs.dir.

Toplumsal Sorunlarn Kayna

45. Yukarda anlatlan belirtilerin herhangi biri herhangi bir toplumda ortaya kabilir, ancak,ada endstriyel toplumda bunlar byk oranda bulunmaktadr. Bugn dnyann deliriyor gibigrndn ilk syleyen biz deiliz. Byle bir ey, insan topluluklar iin normal deil. lkelinsann daha az stres ve hayal krkl ektii ve ada insana oranla yaam tarzndan dahamemnun olduuna inanmak iin pek ok sebep var. lkel toplumlarda yaamn toz pembeolduu doru deil tabi. Avustralya yerlileri arasnda kadnlarn taciz edilmesi olduka yaygnd,Amerikan Kzlderili kabilelerinin bazlarnda da transseksellik olduka yaygnd. Ancak,GENEL OLARAK KONUURSAK, nceki paragrafta bahsettiimiz sorunlar, ilkel halklararasnda, ada toplumlarda olduundan ok daha az yaygnd.46. Biz, ada toplumun sosyal ve psikolojik sorunlarn u geree balyoruz: Toplum

insanlarn, insan soyunun evrimletii koullardan tamamyla farkl koullarda yaamasn vedaha nceki koullarda gelitirdikleriyle atan davran kalplarna gre davranmasngerektiriyor. imdiye kadar yazdklarmzdan anlalyor ki, modern toplumun insanlar maruzbrakt en nemli anormal koul, bizim g srecini doru drst yaama ansmznolmamasdr. Ancak bu tek anormal durum deildir. Ama toplumsal sorunlarn kayna olarak,g srecinin bozulmasna deinmeden nce baka baz kaynaklar anlatacaz.47. ada endstriyel toplumda varolan anormal koullar arasnda unlar var: Ar nfusyounluu; insann doadan soyutlanmas; toplumsal deiimin ar hz ve aile gibi, kabile gibidoal, kk-lekli topluluklarn yklmas.48. Kalabaln stres ve saldrganl arttrd ok iyi bilinir. Bugn varolan kalabalklamaderecesi ve insann doadan soyutlanmas, teknolojik ilerlemenin sonulardr. Endstri ncesi

tm toplumlar arlkl olarak tarmsal toplumlard. Endstri toplumu ehirleri ve ehirlerdeyaayan nfus orann byk oranda arttrd; modern tarmsal teknoloji de, dnyann daha ncebesleyemedii younlukta bir nfusun beslenmesini olanakl kld. (Bir de, teknolojikalabalklamann etkilerini ktletiriyor; nk, insanlarn ellerine gittike artan blc bir gvermekte. rnein, eitli grlt yapc aralar: Elektrikli im biicileri, radyolar, motosikletlervb. Eer bu aralarn kullanm snrlanmazsa, huzur ve sessizlik isteyen insanlar, grltyznden hayal krklna urarlar. Eer bunlarn kullanm snrlanrsa da, onlar kullanan


10/52

insanlar, dzenlemelerden dolay hayal krklna urarlar. Ama eer bu makineler hi icatedilmemi olsayd, hibir atma ve hibir hayal krkl olmayacakt.)49. lkel toplumlarda, (genellikle yava deien) doal dnya, istikrarl bir ereve ve bu nedenlede, bir gvenlik duygusu salyordu. Modern dnyada ise, tam tersine, insan toplumu doayaegemendir ve ada toplum da, teknolojik deiim sayesinde byk bir hzla deiiyor. Yani,

istikrarl bir ereve yok.50. Muhafazakarlar aptaldr: Bir yandan geleneksel deerlerin yklmasndan dolay szlanrken,dier yandan da teknolojik ilerleme ve ekonomik gelimeyi itenlikle desteklerler. Grnen o ki,bir toplumun tm dier yaplar deimedii srece, o toplumun ekonomi ve teknolojisinindeimeyeceini ve byle hzl deiikliklerin de geleneksel deerleri kanlmaz olarakykacan anlamyorlar.51. Geleneksel deerlerin k, bir dereceye kadar kk apl sosyal gruplar bir arada tutanbalarn da ykln gsteriyor. Kk apl sosyal gruplarn dal, ayn zamanda, adakoullarn bireyi yeni yerlere tanp, topluluundan ayrlmaya itmesi gereiyle dekrklenmektedir. Bunun da tesinde, teknolojik bir toplum, eer etki bir biimde ileyecekse,aile balarn ve yerel topluluklar zayflatmak zorundadr. ada toplumda, bireyin ball

nce sisteme ancak ondan sonra kk lekli toplulua olabilir. nk eer kk leklitopluluun iindeki balar, sisteme ballktan daha gl olsayd, bu tip topluluklar, sistempahasna, kendi karlarn savunurlard.52. Bir i iin, ie en uygun kii yerine, kuzeni, arkada veya dindan atayan bir kamu grevlisiveya irket yetkilisini dnn. Bu kii, kiisel ballnn, sisteme olan ballnn nnegemesine izin vermitir, ve bu, akraba kayrma veya ayrmclktr ki bunlarn ikisi de adatoplumda korkun gnahlardr. Kiisel ve yerel ballklar, sisteme olan balla gre ikincilhale getirmeyi baaramam mstakbel endstriyel toplumlar bu konuda son dereceetkisizdirler. (Latin Amerikaya baknz). Yani, ilerlemi bir endstriyel toplum, ancak, gtendrlm, ehliletirilmi ve sistemin maas haline getirilmi kk lekli topluluklara

tahamml edebilir.53. Kalabalklama, hzl deiim ve topluluklarn ykm, byk oranda toplumsal sorunlarnkayna olarak grlmtr. Ancak, biz, bunlarn bugn grlen sorunlarn tm iin sebepoluturacana inanmyoruz.54. Endstri-ncesi birka ehir de ok byk ve kalabalkt; ancak oralarda yaayanlarn,gnmz insan kadar psikolojik sorunlar varm gibi grnyor. Bugn Amerikada, kalabalkolmayan krsal alanlar da vardr. Ancak gryoruz ki, orada da ehirdekilerle benzer sorunlarvar; ancak krsal kesimde sorunlar daha az kat. Yani, kalabalklama belirleyici bir etkenebenzemiyor.55. 19. yy.da, Amerikann genileyen snr ularnda nfusun hareketlilii, byk aileleri vekk apl gruplar en az bugnk kadar ykmtr. Aslnda bir ok ekirdek aile, byle bir

izolasyon iinde, birka mil boyunca hibir komusu olmadan ve hibir toplulua ait olmadanyaamay semiti ancak grnd kadaryla, bunun dourduu sorunlar yoktu.56. Dahas, Amerikan snr boyu toplumunda deiiklikler ok hzl ve derindi. Bir insan,ktklerden olumu bir kulbede doabilir, kanun ve dzenden uzak yaayp daha ok i etlebeslenebilirdi; ancak, ayn insan yalandnda dzenli bir ite alp, etkin kanuniuygulamalarn bulunduu dzenli bir toplumda yayor olabilirdi. Bu, ada bireyin yaa-mndaki tipik deimelerden daha derin bir deiiklikse de, psikolojik sorunlara yol am gibi


11/52

grnmyor. Aslnda, 19.yy. Amerikan toplumunun, bugnk toplumdan farkl olarak, iyimse vekendinden emin bir havas vard.(8)57. Bize gre, aradaki fark udur: ada insan, (hakl olarak) deiikliin ona DAYATILDIINIhissederken, 19. yy. snr ncs ise (yine hakl olarak) deiiklii kendi seimiyle kendinsinyarattn hissetmitir. Yani bir nc, kendi setii topraa yerleti ve kendi abalaryla bu

topra iftlik haline getirdi. O gnlerde vilayetler, ada vilayetlerden ok daha bamsz veizole edilmilerdi; tm bir vilayetin iinde yalnzca birka yz kii yayor olabilirdi. Yani, bir iftiyeni ve dzenli bir toplumun olumasnda greceli olarak kk bir grubun yesi olarak yeralyordu. Bu toplumun oluumunun bir geliim olup olmad tartmaya aksa da, bu oluum uya da bu ekilde iftinin g srecine olan ihtiyacn tatmin ediyordu.58. Bugnn endstri toplumlarnda grlen kitlesel davran sapknlklar olmadan hzldeiime uram ve/veya yakn ilikilerin olmad toplumlardan baka rnekler de vermekmmkn. Biz, ada toplumdaki sosyal ve psikolojik problemlerin en nemli deneninin,insanlarn, g srecinden normal bir ekilde gemek iin yeterli olanaklarnn olmamasolduunu iddia ediyoruz. ada toplumun, g srecinin bozulduu tek toplum olduunusylemek istemiyoruz. Byk olaslkla, uygar toplumlarn hepsi deilse de ou g srecine

az yada ok mdahale etmitir. Ancak ada endstriyel toplumda bu sorun zellikle ciddi birhala almtr. Solculuk, en azndan onun son zamanlardaki (20. yy.n ortasndan sonuna dek)hali, biraz da, g sreciyle ilintili olarak mahrumiyetin belirtisidir.

ada Toplumda G Srecinin Bozulmas59. nsan drtlerini gruba ayryoruz: 1) Minimal dzeyde abayla tatmin edilenler, 2) Ancakciddi bir abayla tatmin edilebilen drtler, 3) Kii ne kadar aba gsterirse gstersin yeterincetatmin edilemeyenler. G sreci, 2. gruptaki drtleri tatmin etme srecidir. 3. gruptaki drtlerne kadar ok olursa, o kadar ok hayal krkl, kzgnlk ve sonuta da yenilmilik, depresyonvb. olur.

60. ada endstriyel toplumda, insan doal olarak daha ok 1. ve 3. gruplara girmeyemeyillidir, 2. grup ise gittike daha ok yapay olarak yaratlm drtlerden olumaya meyillidir.61. lkel toplumlarda, fiziksel gereklilikler genelde 2. gruba girer: Elde edilebilirler, ama ancakciddi bir aba pahasna. Ancak, ada toplum, herkese fiziksel ihtiyalarn yalnzca minimal biraba(9) karlnda garantilendiinden, fiziksel ihtiyalar grup 1e sokulmutur. (Bir i sahibiolmak iin gereken abann minimal olduu konusunda kar klar olabilir, ancak, geneldealt ile orta dzeydeki ilerde gereken tm aba yalnzca TAATTR. Size oturmanz ya da ayaktadurman sylenen yerde oturur veya ayakta durursunuz ve size sylenenleri, size sylenenekilde yaparsnz. ok seyrek olarak ciddi bir biimde aba gstermek zorunda kalrsnz, veher ekilde, iinizde ok az bamszla sahipsinizdir, bylece g srecine olan ihtiyacayeterince hizmet edilmez.)

62. ada toplumda cinsellik, ak ve stat gibi sosyal ihtiyalar, bireyin konumuna bal olarak,genelde 2. gruptadrlar(10). Ancak, stat iin olduka gl bir drtye sahip kiiler hari, sosyaldrtleri gidermek, g srecine olan ihtiyac yeterince tatmin etmek iin yetersizdir.63. Bylece, 2. gruba giren baz yapay ihtiyalar yaratld ve bu ihtiyalar imdi de g srecineolan ihtiyaca hizmet ediyor. Birok insana, bykanne ve bykbabalarnn asla istemediklerihatta hayal bile etmedikleri eylere ihtiya duyduunu dndrmek iin reklam ve pazarlamateknikleri gelitirildi. Bu yapay ihtiyalar tatmin etmek ciddi bir aba gerektirdiinden, bunlar 2.


12/52

gruba giriyorlar. (Ancak 80-82. paragraflara baknz.) ada insan, g srecine olan ihtiyacnbyk oranda reklamclk ve pazarlama endstrisi tarafndan(11) yaratlan yapaygereksinimlerin peinden komakla ve yapay etkinlikler yoluyla tatmin etmek zorunda kalyor.64. yle grnyor ki, g srecinin yapay ekilleri bir ok insan iin, belki de ounluk iinyeterli deil. 20. yy.n ikinci yarsnn sosyal eletirmenlerin yazlarnda tekrar tekrar grnen bir

konu da, ada toplumda, bir ok insana ac veren bir amaszlk duygusudur. (bu amaszlkanomic veya orta snf boluu gibi baka adlarla da anlr.) bizce, kiilik bunalm aslndabir ama duygusu araydr, ounlukla da uygun bir yapay etkinlie balanma araydr.Varoluuluk da, byk oranda, ada toplumun amaszlna bir tepkidir.(12) adatoplumda, tatmin aray ok yaygndr. Ancak, bizce, insanlarn ounluu iin, temel amactatmin olan bir etkinlik (yani, yapay bir etkinlik) btnyle tatmin getirmez. Yani, g srecineolan ihtiyac btnyle tatmin etmez. (bkz. 41. paragraf) Bu ihtiya, yalnzca fiziksel ihtiyalar;cinsellik, ak, stat, intikam vb. gibi d amalara ynelik etkinliklerle tatmin edilir.65. stelik, amalara para kazanmak, stat merdiveninde trmanmak veya baka bir biimdesistemin bir paras olarak grev yapmak yoluyla ulalmaya alldnda, ou insan amacnaBAIMSIZ bir biimde ulamaya alacak bir konumda olmuyor. ou ii bir bakasnn

emrinde alr ve 61. paragrafta belirttiimiz gibi, gnlerini, kendilerine sylenen ekildeyaparak harcamak zorundadrlar. Kendi iinde alan insanlar bile ok az bamszdrlar.Kk i sahibi kiilerin ve giriimcilerin kronik bir kifayeti de, gereinden fazla yasaldzenlemenin ellerini kollarn baladdr. Bu dzenlemelerden bazlar kukusuz gereksiz,ancak genelde bu dzenlemeler gerekli ve ar karmak toplumumuzun kanlmaz birerparasdr. Bugn, kk apl iletmelerin ou zel pazarlama sistemiyle alyor. Birka ylnce, Wall Street Journalda, bu yntemle alan irketlerin, zel pazarlamaclk iin bavurankilerden, yaratclk ve girikenlik sahibi olanlar ELEMEK zere dzenlenmi bir kiilik testindengemesini istediini yazyordu; bunun nedeni ise, bu tr kiilerin zel pazarlama sisteminitaatkar bir ekilde boyun eecek kadar uysal olmamalaryd. Bu da, kk apl ilerden,

bamszla en ok ihtiyac olan kiilerin ounu dlyor.66. Bugn, insanlar kendileri iin yaptklarna gre deil, sistemin ONLAR N veya ONLARAyaptklarna gre yayorlar. Ve kendileri iin yaptklarn da, her geen gn daha ok sisteminortaya koyduu kanallar araclyla yapyorlar. Eer bir baar ans olacaksa, frsatlar sisteminsaladklar olmal, bunlardan kurallar ve dzenlemelere(13) uygun olarak yararlanlmal veuzmanlar tledii tekniklere uyulmaldr.67. Bylece, toplumumuzda, gerek amalarn ve bu amalara ulamaya alrken olmasgereken bamszln eksiklii nedeniyle g sreci bozulmaktadr. Bu sre bir de 3. grubagiren insan drtleri yznden bozulmaktadr: Kii ne kadar aba gsterirse gstersin yeterincetatmin edilemeyen drtler. Bu drtlerden biri de gvenlik ihtiyacdr. Yaamlarmz bakainsanlarn verdii kararlara bal; bu kararlar zerinde hibir kontrolmz olmad gibi genelde

kararlar veren kiileri bile tanmyoruz. (Greceli olarak az sayda kiinin belki 50 ya da 100-nemli kararlar verdii bir dnyada yayoruz Philip B. Heymann, Harward Hukuk Fakltesi,alnt yapan Anthony Lewis, New York Times, 21 Nisan). Yaamlarmz, bir nkleer santraldekigvenlik nlemlerinin doru bir biimde dzenlenip dzenlenmediine, yiyeceimize ne kadarkimyasal madde veya havamza ne kadar kirlilik kartrlmasna izin verildiine, doktorumuzunne kadar becerikli (veya beceriksiz) olduuna bal; iimizi kaybedip kaybetmememiz devletekonomistlerinin veya irket yneticilerinin verdii kararlara bal vb. Bireylerin ou, kendisini


13/52

bu tehditlere kar, ok snrl bir dzeyin stnde savunabilecek konumda deil. Bu yzden,bireyin gvenlik aray hayal krklyla sonulanr, bu da bir gszlk duygusuna yol aar.68. lkel insann, fiziksel adan ada insana oranla daha az gvenlikte olduu, bununmrnn daha ksa olmasndan da belli olduu, yani ada insann, insanlar iin normalolandan daha fazla deil, daha az gvenliksizlik duygusundan muzdarip olduu sylenebilir.

Ancak psikolojik gvenlik, fiziksel gvenlikle btnyle rtmez. Bizi gvenlikte HSSETTRENey, kendimize bakma yetimize olan gvenimiz kadar nesnel bir gvenlik deildir. Vahi birhayvan ya da alk tarafndan tehdit edilen ilkel insan, kendini korumak iin dvebilir veyayiyecek aramak iin yola debilir. Bu abalar gsterirken baarl olacandan emin deildir.ada insan ise, aksine, karsnda savunmasz olduu birok ey tarafndan tehditedilmektedir: Nkleer kazalar, yiyeceklerdeki kanserojen maddeler, evre kirlilii, sava, artanvergiler, zel yaamn byk kurulular tarafndan istila edilmesi, yaam eklini bozabilecek lkeapndaki toplumsal veya ekonomik olgular.69. lkel insann kendisini tehdit eden baz eylere kar gsz olduu dorudur; rnein,hastalk. Ancak, o, hastalk riskini metince kabul edebilir. Bu, eyann doasnn bir parasdr,hayali, gerek d bir iblisin suu olmad srece kimsenin suu deildir. Ancak ada insana

ynelen tehditler genelde NSAN YAPIMIDIR. Bunlar, talihin birer sonucu deildir ancak insana,bir birey olarak kararlarn etkilemeyecei kiiler tarafndan DAYATILIR. Sonu olarak, bu kii dekendini hayal krklna uram, aalanm ve kzgn hisseder.70. Yani, ilkel insann gvenlii byk oranda kendi ellerindeyken (ya birey olarak ya da KKbir grubun bir yesi olarak) ada insann gvenlii, kiisel olarak etkileyemeyecei kadar uzakya da byk kiilerin veya kurulularn ellerindedir. Bylece, ada insann gvenlik drts 1.ve 3. gruplara giriyor; baz alanlarda (yiyecek, barnak vb.) gvenlii yalnzca nemsiz birabayla salanrken dier alanlarda gvenlik SALANAMIYOR. (Yukarda anlatlanlar gerekdurumu ok basitletirse de, ada insann koullarnn ilkel insannkilerden nasl ayrldnkabaca, genel olarak gsteriyor.)

71. nsanlarn, ada yaamda karlanamayan, bu nedenle de 3. gruba giren bir ok geicidrt veya gdleri vardr. nsan kzabilir ancak ada toplum dvmeye izin veremez. oudurumda szl saldrya bile izin vermez. Bir yere giderken kiinin acelesi olabilir ya da canyava gitmek isteyebilir ancak trafik akna uygun olarak gitmekten ve trafik iaretlerineuymaktan baka seenei genelde yoktur. Bir kii, iini farkl bir biimde yapmak isteyebilir amaounlukla yalnzca patronunun koyduu kurallara gre alabilir. Baka bir ok ekilde de,ada insann eli kolu, drtlerinin ounu engelleyen, bylece de g srecine mdahaleeden bir kurallar ve dzenlemeler ayla (aka ya da gizlice) balanmtr. Bu dzenlemelerinoundan vazgeilemez nk bunlar, endstriyel toplumun ilemesi iin gereklidir.72. ada toplum baz alardan ok serbesttir. Sistemin ileyiiyle ilgisi olmayan konulardagenelde istediimizi yapabiliriz. stediimiz dine inanabiliriz (bu din sistem tehdit edecek

davranlar cesaretlendirmedii srece). stediimiz kiiyle yatabiliriz (gvenli seks yaptmzsrece NEMSZ olduu srece istediimiz her eyi yapabiliriz. Ama tm NEML konulardasistem davranlarmz dzenlemeye gittike daha fazla dikkat ediyor.73. Davranlar yalnzca ak kurallarla ve devlet tarafndan dzenlenmez. Kontrol sk sk dolaylbask veya psikolojik bask veya maniplasyon yoluyla ve devletin dndaki kurululartarafndan veya btn olarak sistem tarafndan uygulanr. Byk kurulularn ou toplumsaltavr veya davranlar maniple etmek iin bir eit propaganda(14) kullanrlar. Propaganda


14/52

yalnzca reklamlarla snrl deildir; bazen de onu yapan insanlar tarafndan bile bilinli olarakyaplmaz. rnein, bir elence programnn ierii, gl bir propaganda biimidir. Dolaylbaskya bir rnek: Bize her gn ie gitmek ve patronumuzun emirlerine uymak zorundaolduumuzu syleyen bir yasa yoktur. Yasal olarak, ilkel insanlar gibi gidip ormandayaamamz veya kendi iimizi kurmamz engelleyen hibir ey yoktur. Ama pratikte, ok az

vahi orman kald ve ekonomide de kk apl ilere ok snrl bir yer var. Bundan dolay,oumuz ancak baka birinin yannda alarak yaayabiliriz.74. Bizce, ada insann uzun mrllk ve ileri yalara dek fiziki dinlii ve cinsel ekiciliikoruma takntlar, g sreciyle ilintili olarak bir mahrumiyetten kaynaklanan bir tatminsizlikbelirtisidir. Orta ya krizi de byle bir belirtidir. Ayn ekilde, ada toplumda olduka yaygnolan ancak ilkel toplumlarda hi duyulmam olan ocuk sahibi olmaya kar ilgisizlik de.75. lkel toplumlarda yaam bir evreler zinciridir. Bir evrenin ihtiyalar ve amalar ta-mamlandnda, dier evreye gemek iin bir isteksizlik grlmez. Gen bir erkek, gsrecinden bir avc olarak geer, spor olsun veya ura olsun diye deil; yemek iin gerekli olaneti elde etmek iin avlanr. (Gen kadnlarda bu sre daha karmaktr, toplumsal gce dahabyk nem verilir, bunu burada tartmayacaz). Bu evre baaryla tamamlandnda, gen

adam bir aile kurmann sorumluluklarna gemek iin isteksizlik gstermez. (ada insanlarnbazlar ise, tam tersine, bir tr tatmin aradklarndan ocuk sahibi olmay aka ertelerler.Bizce, onlarn ihtiyac olan tatmin g sreciyle ilgili yeterince deneyim yapay etkinliklerinyapay amalar yerine gerek amalar olan bir deneyim). Yine, ocuklarn baaryla yetitirip,onlarn fiziksel gereksinimlerini gidererek g srecinden geen ilkel insan, grevini yerinegetirdiini hisseder ve yall (eer o kadar yaarsa) ve lm karlamaya hazrlanr. adainsanlarn bir ou ise, fiziksel kondisyonlarn, grnmlerini ve salklarn korumak iinharcadklar abadan da belli olduu zere, fiziksel bozulma ve lm olaslndan rahatszoluyorlar. Biz, bunun, bu insanlarn fiziksel glerini hibir zaman pratik olarak kullanmadklarve g srecinden vcutlarn ciddi bir ekilde kullanarak gemedikleri gereinden kaynaklanan

tatminsizlie bal olduunu iddia ediyoruz. Yan getirdii bozulmadan korkan, vcudunugnlk, pratik amalar iin kullanan ilkel insan deil, arabasndan evine yrmenin tesindepratikte hi kullanmayan ada insandr. Yaam boyunca g srecine olan gereksinimi tatminedilen kii, o yaamn sonunu kabullenmeye en iyi hazrlanm kiidir.76. Bu blmdeki tartmaya cevap olarak birisi toplum, insanlara, g srecinden gemeleriiin frsat vermenin bir yolunu bulmaldr diyecektir. Oysa insanlar iin frsatn deeri, bu frsattoplumun onlara verdii gereiyle zaten biter. Onlarn ihtiyac olan, kendi frsatlarnyaratmaktr. Sistem onlara frsatlarn VERD srece, onlar tasmayla bal tutar.Bamszlklarn elde etmek iin bu tasmadan kurtulmaldrlar.

Baz nsanlar Nasl Uyum Salar

77. Endstriyel-teknolojik toplumdaki herkes psikolojik problemlerden muzdarip deildir. Hattabaz insanlar, toplumun mevcut yapsndan gayet memnun olduklarn iddia ederler. imdi de,insanlarn, ada topluma olan tepkileri konusunda neden bu derece farkl olduunutartacaz.78. ncelikle, g drtsnn orannda tartmasz farkllklar var. Zayf bir g drts olanbireyler, g srecinden gemeye veya g srecindeki bamszla grece daha az ihtiyaduyabilirler. Bunlar, eski Gneyde, plantasyon zencileri olmaktan mutluluk duyabilecek uysal


15/52

tiplerdir. (Eski Gneyin plantasyon zencilerini kmsemiyoruz. Klelerin ou, kleliktenmemnun DELD. Kleliklerinden memnun OLANLARI ise gerekten kmsyoruz.)79. Baz insanlarn baz istisnai drtleri olabilir ve bunlar doyurmaya alarak g srecineolan gereksinimlerini tatmin edebilirler. rnein, sosyal stat iin olaand gl bir drtsolanlar, hi sklmadan, tm yaamlarn stat merdivenini trmanarak geirebilirler.

80. nsanlar, reklam ve pazarlama tekniklerine kar deiik hassasiyetlere sahiptirler. Bazlaryle hassastr ki, ok fazla para kazansalar bile pazarlama endstrisinin onlarn gznnnnde sallad parlak, yeni oyuncaklara duyduklar iddetli arzularn doyuramazlar. Buyzden, gelirleri byk olsa da kendilerini para asndan hep darda ve arzular engellenmihissederler.81. Baz insanlar reklam ve pazarlama tekniklerine kar ok az hassastrlar. Bunlar paraylailgilenmeyen insanlardr. Maddi kazanmlar onlarn g srecine olan ihtiyalarna hizmet etmez.82. Reklam ve pazarlama tekniklerine kar ortalama hassasiyeti olanlar mal ve hizmetlere olanarzularn doyurabilecek yeterince para kazanabilirler ama ancak ciddi bir aba pahasna (fazlamesai yaparak, ikinci bir ite alarak, terfi ederek vb.). bylece maddi kazanmlar, onlarn gsrecine olan ihtiyalarna hizmet eder. Ancak bu, ihtiyalar btnyle doyuruluyor anlamna

gelmez. G sreci boyunca pek az bir bamszlklar olabilir (ileri emirlere uymaktanoluabilir) ve baz drtleri engellenebilir. (rnein; gvenlik, saldrganlk) (80-82. paragraflardaar basitletirmekten dolay hatalyz, nk maddi kazanm isteinin yalnzca reklamclk vepazarlama endstrisin bir yarats olduunu var saydk. Tabii ki bu kadar basit deil.(11)83. Baz kiiler, g ihtiyalarn ksmen, kendilerini gl bir rgtlenmeyle veya kitlehareketleriyle zdeletirerek tatmin ederler. Ama ve g yoksunu bir birey, bir harekete veyaorganizasyona katlr, onun amalarn kendi amalar olarak benimser ve bu amalar urunaalr. Bu amalarn bazlarna ulaldnda, kendi kiisel abalar bu amalara ulalmasndanemsiz bir rol oynasa da, g srecinden gemi gibi hisseder (hareket veya organizasyonlaolan zdelemesi sayesinde). Bu olgu faistler, Naziler ve komnistler tarafndan

smrlmtr. Bizim toplumumuz da, daha kabaca olmakla birlikte, bunu kullanr. rnek:Manuel Noriega ABDyi tahrik ediyordu. (Ama: Noriegay cezalandrmak). ABD Panamayigal etti (aba) ve Noriegay cezalandrd (Amaca ulama). Bylece ABD g srecindengeti; bylece bir ok Amerikal da, ABDyle olan zdelemelerinden tr vekaleten busreten gemi oldu. te Panama igalinin toplum tarafndan grd onay; insanlara bir gduygusu verdi.(15) Ayn olguyu ordularda, irketlerde, politik partilerde, insancl kurulularda,dini veya ideolojik hareketlerde de gryoruz. zellikle, solcu hareketler, g ihtiyalarn tatminetme yolu arayan kiileri ekmeye alrlar. Ancak ou kii iin byk bit rgtlenme veya kitlehareketiyle zdeleme g ihtiyacn tmyle tatmin etmez.84. nsanlarn g srecine olan ihtiyalarn tatmin ettikleri bir dier yol da yapay etkinliklerdir.38.-40. paragraflarda da anlattmz gibi, yapay etkinlik, bireyin amaca ulama ihtiyacndan

deil de, amaca ulamaya alrken edindii tatmin iin aba sarf ettii eydir. rnein, devasakaslar gelitirmenin, kk bir topu bir delie sokmann ya da bir sr seri pul edinmenin hibirpratik motifi yoktur. Yine de toplumumuzdaki pek ok insan kendilerini tutkuyla vcutgelitirmeye, golf veya pul koleksiyonculuuna adar. Baz insanlar dierinden daha dadnktr, bu yzden de yapay bir etkinlie, evresindeki insanlar nem verdii iin ya da toplumonlara nemli olduunu syledii iin hemen nem atfederler. Bu yzden, baz insanlar spor,bri veya satran, garip bilimsel iler gibi nemsiz etkinlikler konusunda ok ciddiyken, daha iyi


16/52

grebilen dierleriyse bunlar, gerekten olduklar gibi yapay birer etkinlik olarak grr ve gsrecine olan ihtiyalarn bu ekilde tatmin etmek iin bunlara nem vermezler. Geriye bir tek,pek ok koulda, insann yaamak iin para kazanmasnn da bir yapay etkinlik olduunusylemek kalyor. BTNYLE bir yapay etkinlik deil, nk bu eylemin bir blm fizikselgereksinimleri karlamak ve (bazlar iin) sosyal stat kazanmak ve reklamlarn onlara istettii

lks eyleri elde etmek amacyla yaplr. Ancak bir ok insan, ihtiya duyduklar para ve statiin gerekenden daha fazla aba harcar ve bu fazladan aba da bir yapay etkinlii oluturur. Bufazladan aba, kendisine elik eden duygusal ilgiyle birlikte sistemin srekli geliimi vemkemmellemesine hizmet eden potansiyel glerden biridir ve bireysel zgrlk asndanolumsuz sonular vardr (bkz. 131. paragraf). zellikle, yaratc bilim adamlarn vemhendislerin ou iin, i, byk oranda bir yapay etkinlik gibidir. Bu konu yle nemli ki, birazyer ayracamz ayr bir tartmay hak ediyor (bkz. 87-92. paragraflar)85. Bu blmde, ada toplumda ne kadar insann g srecine olan ihtiyalarn az ya da oktatmin ettiklerini anlattk. Ancak, biz, insanlarn ou iin g srecine olan ihtiyacn btnyletatmin edilmedii dnyoruz. ncelikle, stat iin doymak bilmeyen bir drts olanlar veyayapay bir etkinlie smsk mptela olanlar ya da g ihtiyalar asndan kendilerini bir

hareket veya organizasyonla yeterince zdeletirenler birer istisnadrlar. Dierleri, yapayetkinliklerle ya da bir organizasyonla zdelemekle btnyle tatmin olamazlar (bkz. 41-64.paragraflar). kinci olarak, sistem tarafndan, ak kurallar ya da toplumsallama yoluyla okfazla kontrol uygulanyor; bu da baz amalara ulaamamaya ve ok fazla gdy engellemegerekliliine bal olarak bir bamszlk eksiklii ve hayal krklna yol ayor.86. Ancak insanlarn ou, endstriyel-teknolojik toplumdan ok memnun olsayd bile, biz (FC),hala bu tr bir topluma kar kardk, nk (dier nedenlerle birlikte) byle bir toplumu,insanlarn gerek amalar iin uramak yerine, g sreci ihtiyalarn yapay etkinlikler veya birorganizasyon ile zdelemek yoluyla tatmin etmek zorunda kaldklar bir toplum olarakgryoruz.

Bilim Adamlarnn Motifleri87. Bilim ve teknoloji, yapay etkinliklerin en nemli rneklerini oluturur. Baz bilim adamlarmerak ya da insanla faydal olma isteiyle motive olduklarn iddia ederler. Ancak bunlarn,bilim adamlarnn ou iin temel motifler olmadn anlamak kolaydr. Meraka gelince, bukavram aka absrddr. ou bilim adam, herhangi normal bir meraka konusu olamayacak,son derece uzmanlk isteyen sorunlar zerinde alr. rnein, bir astronom, bir matematiki yada bir bcekbilimci, zopropytrimethylmetann kimyasal zelliklerini merak eder mi? Tabii kihayr. Byle bir konuyu ancak bir kimyager merak eder, onun bunu merak etmesinin teknedeniyse kimyann onun yapay etkinlii olmasdr. Kimyager yeni bir bcek trnn uygunsnflandrlmasn merak eder mi? Hayr. Bu sorun yalnzca bir bcekbilimciyi ilgilendirir, o da

bununla yalnzca, bcekbilim kendi yapay etkinlii olduundan ilgilenir. Eer kimyager vebcekbilimci fiziksel gereksinimlerini karlamak iin ciddi abalar gstermek zorunda kalsalardve eer bu aba onlarn yeteneklerini ilgin ancak bilimsel olmayan bir ekilde kullanmalarnaizin verseydi, o zaman, onlar zopropytrimethymetan ve bceklerin snflandrlmasnumursamayacaklar. Mezuniyet sonras eitim fonlarnn darlnn kimyageri bir sigortakomisyoncusu olmaya zorladn varsayalm. Bu durumda o, sigortayla ilgili konularla ok ilgiliolacak ancak zopropytrimethymetanla ilgilenmeyecekti. Bilim adamlarnn ilerine harcadklar


17/52

zaman ve abalarn yalnzca meraka harcanmas hibir koulda normal deil. Bilim adamlarnnmotifleri iin merak aklamas hi tutmuyor.88. nsanln yarar aklamas da dierinden daha iyi deil. Baz bilimsel almalarn,insanln iyilii ile akla yakn hibir ilgisi yoktur. rnein, arkeoloji ve karlatrmal dilbilimialmalarnn ou byledir. Bilimin dier baz alanlar ise tehlikeli baz olanaklar tar. Yine de,

bu alanlardaki bilim adamlar da, ay bulan veya hava kirliliini aratranlar kadar hrsldr.Nkleer terminaller yapmaya aka duygusal olarak balanan Dr. Edward Tellern durumunudnn. Bu ba, insanln yararna hizmet etme isteinden mi kaynaklanyor? Eer yleyse,Dr. Teller neden dier insancl konularda da bu kadar duyarl olmad? Eer insancl biri ise,neden hidrojen bombasnn yaplmasna yardm etti? Dier pek ok bilimsel ilerlemeyle birliktenkleer santrallerin insanln gerekten yararna olup olmad tartmaya aktr. Ucuz elektrik,zarar, kaza riskini karlar m? Dr. Teller, sorunun yalnzca bir yann grd. Onun nkleer gleolan ba aka insanla hizmet isteinden deil, ancak iinden ve onu pratik olarak ilerkengrmekten edindii kiisel tatminden kaynaklanyordu.89. Ayn ey, bilim adamlarnn geneli iin geerlidir. Baz istisnalarn mmkn olmasyla birliktegenel olarak, motifi ne merak ne de insanla hizmet deil, g srecinden gemeye olan

ihtiyalardr: Ama sahibi olma (zlecek bir bilimsel problem), abalamak(aratrma) ve amaca ulama a(sorunun zlmesi). Bilim, yapay bir etkinliktir, nk bilimadamlar temelde almalarndan edindikleri tatmin iin alrlar.90. Tabii bu kadar basit deil. Bir ok bilim adam iin dier motifler de rol oynuyor. Para vestat gibi. Baz bilim adamlar, statlerden doymak bilmeyen tipte kiiler olabilir (bkz. 79.paragraf( ve bu da, almalar iin motivasyonun nemli bir blmn oluturur. Hi kukusuz,bilim adamlarnn ounluu, genel toplumun ounluu gibi reklam ve pazarlamaclktekniklerine kar az ya da ok hassastr ve mal ve hizmetlere olan arzularn giderme ihtiyacduyarlar. Yani, bilim BTNYLE bir yapay etkinlik deildir. Ama byk oranda yapay biretkinliktir.

91. Ayrca bilim ve teknoloji gl bir kitle hareketi oluturur ve pek ok bilim adam, gihtiyalarn bu kitle hareketiyle zdeleerek giderir (bkz. 83. paragraf).92. Bylece bilim, insan soyunun gerek iyiliine ya da dier tm standartlara aldrmadan,yalnzca bilim adamlarnn ve aratrma iin fonlar salayan hkmet grevlilerini ve irketyetkililerini psikolojik ihtiyalarna hizmet ederek kr krne ilerliyor.

zgrln Doas93. Endstriyel-teknolojik toplumun, bireyin zgrlk alann srekli daraltmayacak bir biimdeyeniden dzenlenemeyeceini anlatacaz. Ancak, zgrlk pek ok ekilde anlalabileceiiin, nce ne tr bir zgrlkten bahsettiimizi anlatmalyz.94. zgrlkten unu kastediyoruz: G srecini, yapay etkinliklerin yapay hedefleriyle deil,

gerek amalarla ve hi kimsenin, zellikle de hibir byk kuruluun mdahalesi,maniplasyon veya denetlemesi olmadan yaayabilme frsat. zgrlk, kiinin (ya bir bireyolarak ya da KK bir grubun yesi olarak) lm kalm meselelerini kontrol edebilmesidir;yiyecek, giyecek, barnak ve evresinden gelebilecek her trl tehlikeye kar savunma.zgrlk, g sahibi olmak demektir; dier insanlar kontrol etmek iin deil, ancak kendiyaamnn koullarn kontrol etmeye yarayan g. Biri (zellikle de byk bir kurulu) kiinin


18/52

zerinde bir gce sahipse, bu g ne kadar iyi niyetli, hogrl ve msaadeci olursa olsun kiizgr deildir. zgrl, tam bir kabullenile kartrmamak nemlidir. (bkz. 72. paragraf)95. Anayasa tarafndan garanti altna alnan baz haklarmz olduu iin zgr bir toplumdayaadmz syleniyor. Ancak, bu haklar grndkleri kadar nemli deildir. Bir toplumdavarolan kiisel zgrln derecesi, o toplumdaki kanunlar veya ynetim biiminden ok,

toplumun ekonomik ve teknolojik yapsna baldr.(16) New Englanddaki Kzlderililerin oumonariyle ynetiliyordu ve talyan Rnesans srasndaki ehirlerin ou da diktatrlerinkontrol altndayd. Ancak, bu toplumlarn tarihini okurken insan, onlarda bizimtoplumumuzdakinden daha fazla kiisel zgrle izin verildii izlenimini ediniyor. Bu, ksmenyneticinin iradesini dayatacak etkin mekanizmalarn yokluundan kaynaklanyor: ada, iyirgtlenmi polis gleri; hzl, uzun mesafe iletiimleri, denetleme kameralar, sradanvatandalarn yaamlar hakknda bilgi dosyalar yoktu. Bu nedenle de, kontrolden kamakgrece daha kolayd.96. Anayasal haklarmza gelince, rnein, basn zgrln dnn. Elbette bu hakkaatmak istemiyoruz; bu, politik gcn younlamasn kstlamak ve politik gc olanlar,yanllarn halka tehir etmek yoluyla yola getirmek iin nemli bir ara. Ancak, basn

zgrl, sradan vatandan bir birey olarak ok az iine yarar. Medya, ounlukla sistemlebtnlemi byk kurulularn kontrolndedir. Birazck paras olan herkes bir ey bastrabilirveya bunu internette veya baka bir yolla databilir, ama onun syleyecekleri medyann bykmiktardaki materyallerinin arasnda kaybolacak, bu nedenle de hibir etkisi olmayacaktr. Buyzden toplumda kelimelerle bir etki yaratmak, ou birey veya kk gruplar iin olanakszdr.rnein bizi (FC) ele aln. Eer hibir iddet eyleminde bulunmasaydk ve bu yazlarmz biryayncya teslim etmi olsaydk, byk olaslkla kabul edilmeyecekti. Eer kabul edilmi veyaynlanm dahi olsa, byk olaslkla fazla okuyucu ekmeyecekti nk medyann koyduuelence programlarn seyretmek, ciddi bir makale okumaktan daha elencelidir. Bu yazlar okokuyucu bulsayd bile, bu okuyucularn ou okuduklarn hemen unutacaklard, nk akllar

medyann onlar maruz brakt ynlarca materyal doldurulacakt. Mesajmz, topluma kalcbir etki brakabilme ansyla sunabilmek iin insanlar ldrmek zorunda kaldk.97. Anayasal haklar bir dereceye kadar yararl olsa da, burjuva zgrlk anlay olarak tabiredilebilecek eyi garantilemekten pek fazlasna hizmet etmez. Burjuva anlayna gre, zgrbir insan, sosyal bir makinenin nemli bir parasdr ve yalnzca tembihlenmi ve snrlanm birdizi zgrle sahiptir; bu zgrlkler bireyin ihtiyalarndan ok sosyal makinenin ihtiyalarnahizmet etmek zere tasarlanmtr. Bu yzden, burjuvazinin tanmlad zgr insan ekonomikzgrle sahiptir nk bu byme ve ilerlemeyi tevik eder, basn zgrlne sahiptir nktoplumsal eletiri, politik liderlerin yanl davranlarn engeller; adil bir mahkemeye hakk vardrnk gllerin kaprislerine bal mahkumiyetler sistem iin kt olur. Bu aka SimonBolivarn tavryd. Ona gre, insanlar zgrl yalnzca ilerlemeyi (burjuvann dnd

ilerlemeyi) kolaylatrmak iin kullandklar srece hak ederdi. Dier burjuva dnrler de, z-grl benzer bir adan, yalnzca kolektif sonulara ulaan bir ara olarak grdler. ChesterC. Tan, 20. yy.da Politik Dnce, syf. 202de Komntang lideri Hu Han-minin felsefesiniyle aklyor: Bir bireye haklar verilir nk o, toplumun bir yesidir ve topluluk yaam bylehaklar gerektirir. Hu, topluluktan tm halk kastediyordu. Syf. 259da da Tan, Carsum Changagre (Chang Chun-mai, in Devlet Sosyalist Partisi lideri) zgrln, kullanlmas gerektiinibelirtir. Ancak bakalarnn tembihledii ekilde kullanacaksa kiinin ne biim bir zgrl


19/52

vardr? FCnin zgrlk anlay Bolivar, Hu, Chang ve dier burjuva teorisyenlerinkiyle ayndeildir. Bu tr teorisyenlerin sorunu, gelimeyi ve sosyal teorilerin uygulanmasn yapayetkinlikleri haline getirmi olmalardr. Sonu olarak, bu teoriler, dayatldklar toplumda yaayananssz insanlarn ihtiyalarna hizmet etmekten ok, teorisyenlerin ihtiyalarna hizmet etmekiin tasarlanmtr.

98. Bu blmle ilgili deinilecek bir nokta daha kald: Bir insan srf yeterince zgr olduunuSYLYOR diye, onun yeterince zgr olduu sanlmamal. zgrlk ksmen insanlarnfarknda olmad psikolojik kontrollerle snrlanr; stelik insanlarn zgrlkten ne anladklarnoluturan dnceler, kiilerin kendi ihtiyalarndan ok, toplumsal yasalar tarafndanynlendirilir. rnein, ar toplumsallam trden birok solcu, byk olaslkla kendileri dedahil ou insann fazla deil az toplumsallam olduunu syleyecektir, buna ramen, artoplumsallam bir solcu bu yksek dzeydeki toplumsallamas yznden ar bir psikolojikbedel der.

Tarihin Baz lkeleri99. Tarihin iki bileenden oluan bir toplam olduunu dnn: Sezilebilir bir yolda ilerlemeyen,

nceden sezilemeyen olaylardan oluan dzensiz bir bileen ve uzun vadeli tarihi bir aktanoluan dzenli bir bileen. Biz burada uzun erimli akmlarla ilgileneceiz.100. Birinci lke : Eer uzun vadeli bir tarihi akta KK bir deiiklik yaplrsa, o deiikliinetkisi neredeyse her zaman geici olacaktr. Ak, orijinal durumuna dnecektir. (rnek: Birtoplumdaki politik kntnn temizlenmesi iin dzenlenen bir reform hareketi genelde ksavadelidir; er ge reformcular rahatlar ve knt yine topluma szar. Sz konusu toplumdakipolitik knt genelde sabit kalr veya toplumun evriliine bal olarak yavaa deiir.Normalde, politik bir temizleme ancak yaygn sosyal deiimlere elik ettiinde kalc olacaktr;toplumda KK bir deiim yeterli olmayacaktr). Eer, uzun vadeli bir tarihi akta kk birdeiikli kalc gibi grnyorsa, bunun nedeni deiikliin, akn zaten iinde bulunduu ynde

etki etmesidir, yani ak deimemi yalnzca bir adm ilerlemitir.101. lk ilke neredeyse ayn eyin farkl kelimelerle tekrarlanyd. Eer bir ak kkdeiikliklere gre istikrarl olmasayd, belirli bir yn izlemek yerine rasgele bir ynde ilerlerdi;yani, uzun vadeli bir ak bile olmazd.102. kinci lke : Eer uzun vadeli bir tarihi ak etkileyebilecek denli byk bir deiikli yaplrsa,bu tm toplumu deitirir. Baka bir deyile, bir toplum tm paralarn birbiriyle balantl olduubir sistemdir ve bunun nemli hibir parasn dier paralarn da deitirmedendeitiremezsiniz.103. nc lke : Uzun vadeli tarihi bir ak kalc olarak deitirebilecek derecede byk birdeiiklik yaplrsa, bunun, toplum asndan bir btn olarak ileride getirecei sonular ncedenbilinemez. (eitli baka toplumlar da ayn deiiklikten gemedii ve ayn sonular

yaamad srece; eer byle bir ey olmusa, kii, ayn deiiklikten geen dier bir toplumunda benzer sonulara varabilme olaslnn bulunduunu, ampirik bir temele dayanarakngrebilir.)104. Drdnc lke : Yeni bir toplum kat stnde tasarlanamaz. Yani, ilerideki bir toplumunceden planlayp, o toplumun tasarladnz gibi ilemesini bekleyemezsiniz.105. nc ve drdnc ilkeler insan toplumlarnn karmaklndan kaynaklanr. nsandavranndaki bir deiiklik toplumun ekonomisini ve fiziksel evresini etkiler; ekonomi evreyi


20/52

etkiler veya bunun tersi olur, ekonomi ve evredeki deiiklikler de insan davrann karmakve tahmin edilemez ekillerde etkiler vb. Etki-tepki a aklanmak ve anlalmak iin ok fazlakarmaktr.106. Beinci lke : nsanlar, toplumlarnn eklini bilinli ve aklc olarak semezler. Toplumlar,aklc insan kontrol altnda olmayan sosyal evrim sreleri yoluyla geliir.

107. Beinci ilke, dier drdnn bir sonucudur.108. Aklamak gerekirse: Birinci rnee gre, genel olarak konuursak, bir sosyal reformgiriimi ya toplumun zaten gelitii yolda etki eder (bylece de, sadece her koulda olacak birdeiiklii hzlandrr) ya da yalnzca geici bir etki gsterir, bylece de toplum ksa srede eskihaline dner. Toplumun herhangi nemli bir niteliinin geliiminde kalc bir deiimgerekletirmek iin reform yetersizdir, devrim gereklidir. (Bir devrim, ille de silahl birbakaldry veya bir devletin yklmasn iermez.) kinci kurala gre, bir devrim asla toplumunyalnzca bir ynn deitirmez, tm toplumu deitirir; nc ilkeye greyse, devrimcilerinasla beklemedii veya istemedii deiiklikler ortaya kar. Drdnc ilkeye gre, devrimcilerveya topyaclar yeni bir toplum tr olutururlarsa, bu asla planlana ekilde ilemez.109. Amerikan Devrimi aykr bir rnek deildir. Amerikan Devrimi bizim kelimeden anladmz

anlamda bir devrim deildi, ancak olduka uzun erimli politik reformlarn izledii bir bamszlksavayd. Kurucular, Amerikan toplumunun gelime ynn deitirmediler, zaten byle birniyetleri de yoktu. Onlar yalnzca, Amerikan toplumunu, geliimini geciktiren ngiliz ynetimindenkurtard. Onlarn politik reformu hibir temel ak deitirmedi yalnzca Amerikan politikkltrn, doal geliim ynne itti. Amerikan toplumunun da bir dal olduu ngiliz toplumu,uzun sredir temsili demokrasi yolunda ilerliyordu. Bamszlk Savandan nce deAmerikallar, koloni meclislerinde nemli bir dzeyde temsili demokrasi uyguluyorlard. Anayasatarafndan oluturulan politik sistem, ngiliz sistemi ve koloni meclislerine dayanyordu. Bykdeiikliklere tabi. Kurucularn ok nemli bir adm att phe gtrmez. Ancak bu ngilizcekonuanlarn zaten gittii yolda atlm bir admd. Bunun kant da u ki, ngiltere ve halkn

ounlukla ngiliz kkenlilerin oluturduu kolonileri, zellikle ABDninkine benzeyen temsilidemokrasi sistemine ulatlar. Eer kurucular cesaretlerini kaybedip Bamszlk Bildirgesiniimzalamay reddetselerdi, bugnk yaam tarzmz ok da farkl olmayacakt. Belki ngiltere iledaha sk balarmz olacakt ve belki de bir kongre ve bakan yerine bir parlamento vebabakanmz olacakt. ok byk bir fark deil bu. Bu nedenle, Amerikan Devrimi, bizimilkelerimize aykr bir rnek deil, aksine ilkelerimize iyi bir rnek oluturuyor.110. Yine de, bu ilkeleri uygularken kii sa duyusunu kullanmal. Bu ilkeler, yorum serbestliineizin verebilecek, kesin olmayan bir dille anlatlmtr ve bunlarn istisnalar da bulunabilir. Buyzden, bu ilkeleri inenemez yasalar olarak deil, birer tasar ya da dnmek iin birerrehber, toplumun gelecei hakkndaki safa dncelere kar ksmi birer zm olaraksunuyoruz. lkeler srekli olarak aklda tutulmal ve kii, onlarla atan bir sonuca vardnda,

dnme tarzn tekrar gzden geirmelidir ve ancak ok iyi, somut nedenleri olduunda vardsonucu elinde tutmaldr.

Endstriyel-Teknolojik Toplum Reforme Edilemez111. Yukarda anlatlan ilkeler, endstriyel sistemi, srekli zgrlk alanmz daraltmasnengelleyecek bir biimde reforme etmenin ne kadar umutsuzca zor olduunu gstermeye yeter.En azndan Endstri Devriminden beri, teknolojinin, bireysel zgrlk ve bamszlk pahasna


21/52

gittike glenme yolunda bir eilimi vardr. Bundan dolay, zgrl teknolojiden korumazzere tasarlanan herhangi bir deiiklik, toplumumuzun geliimindeki ana yne aykr olur.Bunun sonucu olarak, byle bir deiiklik geici olurdu ksa zamanda tarihin ak iindesilinirdi- ya da, kalc olacak kadar byk olursa, tm toplumumuzun doasn deitirirdi. Bu,birinci ve ikinci ilkelere gre ortaya kyor. Dahas, toplum nceden tahmin edilmeyecek bir

ekilde deieceinden (nc ilke) byk bir risk olacakt. zgrlk lehine kalc farkllklaryapacak kadar byk deiikliklere balanamazd, nk ksa bir zamanda bunlarn sistemikertecei anlalrd. Bu yzden, reform yolundaki bir giriim etkili olamayacak kadar rkekolurdu. Kalc bir farkllk yaratabilecek deiikliklere balansayd bile, ykc etkileri anlaldzaman, bu deiiklikler ancak tm sistemde kkten, tehlikeli ve tahmin edilemeyen birdeiiklie hazrlkl kiiler tarafndan yaplabilir. Yani reformistler tarafndan deil, devrimcilertarafndan.112. Teknolojinin varsaylan yararlarn feda etmeden zgrlklerini kurtarmak derdinde olaninsanlar, zgrlkle teknolojiyi uzlatracak yeni bir toplum tr iin safa planlar nereceklerdir.Bu tr nerilerde bulunan insanlarn, bu yeni tr toplumun nasl kurulacana dair pratik hibirneri ortaya atmamalar gerei bir yana, drdnc ilkeden de anlalaca gibi bu yeni toplum

kurulabilse bile, ya kerdi ya da beklenenden ok farkl sonular verirdi.113. Yani, son derece genel anlamda bile, toplumu, moderne teknolojiyle zgrl badatracakbir biimde deitirecek bir yolun bulunmas olanaksz grnyor. nmzdeki birka blmdezgrlkle teknolojik ilerlemenin uzlamaz olduu sonucuna varmamzn nedenlerini dahaayrntl olarak aklayacaz.

Endstriyel Toplumda zgrln Kstlanmas Kanlmazdr114. 65-67, 70-73. paragraflarda anlatld gibi ada insann eli kolu bir kurallar ve d-zenlemeler ayla balanmtr ve kaderi de, kararlarn etkileyemeyecei kadar uzak kiilerineylemlerine baldr. Bu ne tesadf ne de marur brokratlarn keyiflerinin bir sonucu. Bu

durum, teknolojik adan ilerlemi toplumlarda gerekli ve kanlmazdr. Sistem, ileyebilmek iininsan davranlarn sk skya dzenlemez ZORUNDADIR. Alt dzey brokratlara herhangiciddi bir takdir hakk verildiinde, bu hem sistemi kertecek hem de brokratlarn, birey olarakbu takdir hakkn kullanmada gsterdikleri farkllklardan tr hakszlk sulamalarna yolaacaktr. zgrlmz zerindeki snrlamalarn bir blmnn kalkabilecei dorudur amaGENELDE endstriyel-teknolojik toplumun ilemesi iin yaamlarmzn byk kurululartarafndan denetlenmesi gereklidir. Sonu olarak, ortalama insanda bir gszlk duygusuoluuyor. Ancak, yasal dzenlemelerin yerini, gittike artan oranlarda, sistemin yapmamz talepettiklerini bize istetecek psikolojik aralar alabilir. (Propaganda,(14) eitimteknikleri, akl salprogramlar vb.)115. Sistem, insanlar, insan davran kalplarna ok uzak bir biimde davranmaya

zorlamaktadr. rnein, sistemin bilim adamlarna, matematikilere ve mhendislere ihtiyacvardr. Onlarsz ileyemez. Bu yzden, ocuklara bu alanda ykselmeleri iin ar basklaruygulanyor. Bir yetikin insann zamannn byk bir blmn kendi iine vermi olarak birmasa banda oturarak geirmesi doal deildir. Normal bir yetikin, zamann gerek dnyaylaetkin bir iliki kurarak geirmek ister. lkel insanlar arasnda ocuklarn yapmak zere eitildiklerieyler, doal insan gdleriyle bir uyum iindedir. rnein, Amerikan yerlilerinde, erkek


22/52

ocuklar, etkin d uralar iin eitiliyordu. Ama, toplumumuzda, ocuklar teknik konularrenmeye itiliyor ve ou bunu gnlszce yapyor.117. Teknolojik adan gelimi tm toplumlarda, bireyin kaderi, kiisel olarak ok fazlaetkileyemedii kararlara bal OLMALIDIR. Teknolojik bir toplum kk, bamsz topluluklarablnemez; nk retim ok sayda insann ibirliine dayanr. Bir karar, diyelim ki 1000000

insan etkiliyorsa, o zaman bu etkilenen 1000000 insann her birinin bu kararda sadece1/1000000 kadar bir pay vardr. Pratikte gerekleen ey ise, genelde, kararlarn kamugrevlileri veya irket yneticileri veya teknik uzmanlar tarafndan verilmesidir ancak tm toplumoy verdiinde bile oy veren insan says, bir bireyin nemli olmas iin ok fazladr.(17) Buyzden bireylerin ou hayatlarn etkileyen nemli kararlar etkilemekten acizdir. Bunu,teknolojik adan gelimi bir toplumda zmek iin uygun bir yol yoktur. Sistem, bu sorunu,insanlarn kendileri iin hazrlanm kararlar STEMESN salayacak propaganday yaparakzmeye alyor ama bu zm insanlar daha iyi hissettirseydi bile alaltc olacakt.118. Muhafazakarlar ve dierleri daha fazla yerel bamszlk taraftardr. Yerel topluluklar birzamanlar gerekten bamszdlar ancak byle bir bamszlk, yerel topluluklar tuzaa dp,kamu hizmetleri, bilgisayar alar, karayollar, medya ve ada salk sistemi gibi geni apl

sistemlere balandnda olanakszlat. Dier yandan bamszla kar ileyen dier birgerek ise, bir yerde uygulanan teknolojinin ok uzak yerleri de etkileyebilmesidir. Yani, bir nehirkolunda bir kimyasal maddenin kullanm yzlerce mil tedeki suyu da kirletir ve sera etkisi tmdnyay etkiler.119. Sistem, insani ihtiyalar doyurmak iin varolmaz ve varolmaz. Aksine, sisteminihtiyalarna uymak zere dzenlenmesi gereken, insan davrandr. Bunun sistemi ynetiyorgibi gzken politik ya da sosyal ideolojiyle hibir ilgisi yoktur. Bu teknolojinin suudur nksistem, ideoloji tarafndan deil teknik gereklilikler tarafndan ynlendirilir.(18) Elbette sistembirok insani ihtiyac karlyor ancak genelde, bunu yapmak sistemin yararna olduu sreceyapyor. Asl nemli olan insann ihtiyalar deil, sistemin ihtiyalardr. rnein, sistem

insanlara gda salyor nk herkes alktan lseydi sistem ileyemezdi; insanlarn psikolojikihtiyalaryla ilgilenmek, GEREKL olduu zaman ilgileniyor nk ok sayda melankolik ya daasi olursa sistem ileyemez. Ancak sistem, gayet iyi, somut ve pratik nedenlerden trdavranlarn, sistemin ihtiyalarna gre dzenlemeleri iin insanlara srekli bir baskuygulamak zorundadr. ok fazla atk m birikiyor? Hkmet, medya, eitim sistemi, evreciler,herkes bizi atklarn doaya dnm zerine bir yn propagandaya boar. Daha fazla teknikpersonele mi ihtiya var? ocuklara, koro halinde bilim zerine eitim grmeleri tembihlenir. Hikimse durup da, yetikinleri, zamannn ounu genelde ounun nefret ettii konulardaalmaya zorlamann insanlk d olup olmadn sormuyor. Kalifiye iiler, teknik ilerlemelernedeniyle iten karlp yeniden eitimden geirilince, kimse byle itilip kaklmalarn onlar iinaalayc olup olmadn sormaz. Herkesin, teknik gerekliliklere boyun emek zorunda

olduuna kesin gzyle baklyor, bunun da iyi bir nedeni var: Eer insani ihtiyalar, teknikgerekliliklerden daha ncelikli bir hale getirilseydi, ekonomik sorunlar, isizlik, ktlk ve daha daktleri ortaya kabilirdi. Toplumumuzda akl sal kavram byk oranda bireyin sisteminihtiyalarna uygun olarak davranma ve bunu stres belirtileri gstermeden yapma dzeyine gretanmlanr.120. Sistem iinde bir ama duygusu ve bamszlk iin yer ama abalar bir akadan dahaileri gitmez. rnein, bir irkette, tm alanlara bir katoloun bir blmn oluturma grevi


23/52

yerine, her bir alana tm bir katalog oluturma grevi verildi; bunun da alanlara bir amave baar hissi vermesi bekleniyordu. Baz irketler de alanlarna daha fazla bamszlkvermeyi denediler ama pratik nedenlerden tr bu ancak ok snrl bir orandagerekletirilebilir ve hibir koulda alanlara asl amalara ynelik bamszlklar verilemez alanlarn bamsz abalar, asla kiisel olarak setikleri amalara ynelik olamaz, ancak

iverenin amalarna ynelik olabilir, irketin devam ve bymesi gibi. alanlarn aksi ekildedavranmasna izin veren herhangi bir irket batard. Benzer ekilde, sosyalist sistemdekiherhangi bir giriimde, iiler abalarn giriimin amalarna yneltmelidir, yoksa giriim,sistemin bir paras olma amacna hizmet edemeyecektir. Yine, tamamyla teknik nedenlerdentr, bireylerin ounun veya kk gruplarn, endstriyel toplumda fazla bamszlk sahibiolabilmeleri mmkn deildir. Kk apl i sahipleri bile genelde yalnzca snrl bamszlasahiptirler. Kanunlarn yan sra, ekonomik sisteme uymak ve onun gerekliliklerine almakzorunda olmas kk i sahibini snrlar. rnein, biri yeni bir teknoloji gelitirdii zaman, kki sahibi onu, rekabete katlabilmek iin, istese de istemese de kullanmak zorundadr.

Teknolojinin Kt Taraflar yi Taraflarndan Ayrlmaz

121. Endstriyel toplumun zgrlk lehine yeniden dzenlenmesinin olanakszlnn dier birnedeni ise, ada teknolojinin, tm paralarn dierine bal olduu bir btnlkl sistemolmasdr. Teknolojinin kt taraflarn atp sadece iyi taraflarn brakamazsnz. rnein,ada tbb ele alalm. Tp bilimindeki ilerlemeler, kimya, fizik, biyoloji, bilgisayar bilimi ve dieralanlardaki ilerlemelere baldr. leri dzey tbbi tedaviler, yalnzca teknolojik adan gelikin,ekonomik adan zengin bir toplumda bulunabilen pahal ve ileri teknoloji rn bir donanmgerektirir. uras ak ki, tm teknolojik sistem ve ona uygun her ey olmakszn tpta pek birilerleme kaydedilemez.122. Tpta ilerleme, teknolojik sistemin dier paralar olmadan da salanabilseydi bile, bir takmktlkleri de beraberinde getirecekti. rnein, eker hastalnn tedavisinin bulunduunu

varsayalm. O zaman, eker hastalna genetik bir eilimi olan insanlar da dierleri gibiyaayabilecek ve reyebilecekti. eker hastalna kar doal seim azalacak ve bu tr genlertm topluma yaylacakt. (Bu u anda bile olabilir, nk eker hastal tedavi edilemese deinslin kullanmyla kontrol altnda tutulabiliyor.) Toplumun genetik yapsnn bozulmasyla bakabaz hastalklara kar hassasiyet de deiecektir. Tek zm bir tr jenik program (jenik;nsan rknn soya ekim yoluyla slahna alan bilim daldr. .n.) veya yaygn genetikmhendislii olacaktr, bylece insan artk doann ya da ansn ya da tanrnn (dini veya felsefigrlerinize bal olarak) bir yarats deil, ilenmi bir rn olacaktr.123. Eer byk devlet babann hayatnza U ANDA fazla kartn dnyorsanzyanlyorsunuz, siz asl devlet, ocuklarnzn genetik yapsn dzenlemeye baladnda grnolacaklar. Bu tr bir dzenleme, kanlmaz olarak genetik mhendisliinin balangcn getirir,

nk kontrolsz genetik mhendisliinin sonular bir felaket olabilir.(19)124. Bu tr endieler verilen genel yant, tbbi ahlak zerinde konumaktr. Ancak bir ahlakkural, zgrl tbbi ilerleme karsnda korumaya yaramaz; ancak ileri daha da beterduruma sokar. Genetik mhendisliinde uygulanan bir ahlak kural, insanlarn genetikyaplarnn dzenlenmesi iin bir ara olurdu. Birileri, byk olaslkla da ounlukla orta snfnst katman) u ve u genetik mhendislii uygulamalarnn ahlaki olduuna ve dierlerinin deolmadna karar veriri, bylece, kendi deerlerini, nfusun byk blmnn genetik yaplarna


24/52

empoze ederler. Eer bir ahlak kural tmyle demokratik bir dzeyde seilmi olsayd bile busefer de, ounluk, genetik mhendisliinin ahlaki kullanm konusunda belki de farkl fikirleriolan aznlklara kendi deerlerini dayatyor olurdu. zgrl gerekten koruyacak tek ahlakkural, TM genetik mhendisliini yasaklayan bir ahlak kural olabilirdi ve bu tr bir kuraln,teknolojik bir toplumda asla uygulanmayacandan emin olabilirsiniz. Genetik mhendisliine

kk bir rol bien hibir kural uzun sre kalamazd nk biyoteknolojinin youn gc karkonulamaz olurdu; zellikle de, uygulamalarn birou toplumun byk blmne kesinlikle iyigrnecei iin. (Fiziksel ve akli hastalklar ortadan kaldrmak; insanlara bugnn dnyasndageinip gidebilmek iin gerekli becerileri kazandrmak.)kanlmaz olarak, genetik mhendisliiyaygn olarak kullanlacak ama yalnzca endstriyel-teknolojik sistemin ihtiyalarna uyanbiimlerde.(20)

Teknoloji, zgrlk zleminden Daha Etkin Bir Sosyal Gtr125. Teknolojiyle zgrlk arasnda KALICI bir uzlama olmas olanakszdr, nk teknoloji,ok daha etkin bir gtr ve TEKRAR TEKRAR varlan uzlamalar yoluyla srekli zgrle geriadm attrr. Balangta ayn miktarda topraa sahip olan, ancak biri dierinden daha gl olan

iki komunun durumunu dnelim. Gl olan, dierinin toprandan bir para ister. Zayf olanreddeder. Gl olan, Tama, hadi uzlaalm. Bana istediim topran yarsn ver der. Zayfolann teslim olmaktan baka pek aresi yoktur. Bir sre sonra gl komu, dier bir toprakparas ister, tekrar bir uzlama olur ve bu byle devam eder. Uzun bir uzlamalar zincirindensonra, gl olan zayf olann topran alr. Teknoloji ile zgrlk arasndaki atmada da bubyle olur.126. Teknolojinin neden olduu zgrlk zleminden daha etkin bir sosyal g olduunuaklayalm.127. zgrl tehdit etmiyor gzken teknolojik bir ilerleme, sklkla, zgrl sonradan okciddi olarak tehdit eder. rnein motorize ulam dnn. Yryen bir insan daha nce

istedii yere, trafik dzenlemelerine taklmadan istedii hzla gidebilirdi ve teknolojik desteksistemlerine de bal deildi. Motorlu aralar ortaya ktnda insann zgrln arttryor gibigrnyorlard. Yryen insann zgrln elinden almyorlard, kimse istemedii halde arabaalmak zorunda deildi ve araba almay seen bir insan, yryen bir insandan ok daha hzl veok daha uzun mesafede yol alabiliyordu. Ancak, motorize ulam ksa srede toplumu yle birdeitirdi ki, insann hareket zgrl byk oradan kstland. Araba says arttka,kullanmn yaygn bir biimde denetlemek gerekli oldu. Kii, nfusun youn olduu alanlarda,arabasyla istedii yere istedii hzda gidemiyor, hareketleri trafik ak ve eitli trafik kurallarnagre dzenleniyor. Kii eitli zorunluluklarla balanm durumda: Ehliyet iin gerekli eyler, s-rc testi, kayt yenileme, sigorta, gvenlik iin gerekli donanmlar, aylk taksitler. stelik,motorlu ulamn kullanm artk seime bal deil. Motorlu ulamn ortaya k, ehirlerimizin

dzenini yle deitirdi ki, insanlarn byk ounluu, iyerlerine, alveri merkezlerine veelence yerlerine yryebilecekleri uzaklkta yaamyorlar, bu yzden de ulam iin arabalarnabal olmak ZORUNDADIRLAR. Ya da toplu tama aralarn kullanmak zorundadrlar ki budurumda da hareketlerini, araba srerken olduundan daha az kontrol edebiliyorlar.Gnmzde bir yayann zgrl bile byk oranda snrldr. Bir yaya, ehirde, temelde ototrafiine hizmet eden trafik klarn beklemek iin srekli durup beklemek zorundadr. Krsalkesimde ise, motorlu ara trafii, kara yolunda yrmeyi tehlikeli ve zevksiz bir hale getiriyor.


25/52

(Motorlu ulam konusunda dile getirdiimiz noktann nemine dikkat edin: Yeni bir teknolojikara bireyin kendi seimine gre ister kabul edecei, ister etmeyecei bir seenek olaraksunulduunda bu, o aracn hep bir seenek olarak KALACAI anlamna gelmez. oudurumda, yeni teknoloji toplumu yle bir deitirir ki, insanlar sonunda kendilerini bu yeni arackullanmak ZORUNDA kalm olarak bulurlar.)

128. Teknolojik ilerleme BR BTN OLARAK srekli zgrlk alanmz kstlarken, her yeniteknik ilerleme TEK BAINA istenebilir gibi grnr. Elektrik, ev ii su tesisat, hzl ve uzunmesafeli iletiim Bunlarn herhangi birine ya da ada toplumda kaydedilen saysz dierteknik gelimelere nasl kar klabilir? Telefonun ortaya kna kar koymak sama olurdurnein. Telefonun ok yarar vard ve hi zarar yoktu. Ancak, 59-76. paragraflarda anlattmzgibi, tm bu teknik ilerlemeler, hep birlikte, ortalama insann kaderinin, kendi elinde ya dakomularnn veya arkadalarn elinde deil; artk kendisinin birey olarak etkilemeye gcnnyetmeyecei politikaclarn, irket yetkililerinin ve uzak, ad bilinmeyen teknisyen vebrokratlarn elinde olduu bir dnya yaratt.(21) Ayn sre, gelecekte de srecek. rnein,genetik mhendisliini ele alalm. Kaltmsal bir hastal ortadan kaldran bir genetik tekniininortaya kna ok az insan kar koyar. Bu, grnte hibir zarar vermez, hatta birok acy

da engeller. Yine de, hep birlikte ok saydaki genetik ilerleme, insan, ansn (ya da tanrnn, yada dini inanlarmza bal olarak her neyinse) zgr bir yarats olmaktan karp, fabrikasyonbir rn haline getirecektir.129. Teknolojinin bylesine gl bir sosyal g olmasnn dier bir nedeni ise, teknolojikilerlemenin, bir toplumda daima ayn ynde ilerlemesidir; bu ilerleme tersine evrilemez. Teknikbir yenilik bir kere ortaya kt m, insanlar genelde ona baml hale gelirler, yani, daha gelimibir yenilik onun yerini alncaya kadar, bir daha asla onsuz olamazlar. Yeni bir teknolojik aracayalnzca bireyler balanmaz, dahas sistem de tmyle balanr. (Bilgisayarlarn ortadankaldrlmas durumunda sistemin ne hale geleceini dnn bir.) Byle sistem de yalnzca birynde ilerler; daha fazla teknolojikleme ynnde. Teknoloji tekrar tekrar zgrl bir adm

gerilemeye zorlar ama kendisi asla geri adm atamaz tm teknoloji sistem yklmadka.130. Teknoloji byk bir hzla ilerlerken, zgrl de pek ok adan ayn anda tehdit ediyor.(Nfusun younlamas, kurallar ve dzenlemeler, bireylerin byk kurululara gittike artanbamll, propaganda ve dier psikolojik teknikler, genetik mhendislii, gzetleme aletleri vebilgisayar yoluyla zel yaamn istila edilmesi vb.) zgrle ynelen bu tehditlerden herhangiBRNN bile geri alnmas uzun ve zr bir sosyal mcadele gerektirir. zgrl korumakisteyenler, yeni saldrlarla ve bu saldrlarn gelitirilmesindeki hzla boulurlar, bu nedenle dekaytszlap kar koymaya son verirler. Bu tehditlerin her biriyle ayr ayr savamak bounaolur. Baar ancak tm teknolojik sistemle bir btn olarak savaarak umulabilir ama bu, reformdeil, devrimdir.131. Teknisyenler (Bu terimi, eitim gerektiren bir uzmanlk ii yapan herkesi kastedecek

biimde geni anlamyla kullanyoruz.) ileriyle (yapay etkinlikleri) yle ok ilgilenirler ki, ileri ilezgrlkleri atnca, neredeyse hep ileri lehine karar verirler. Bu, bilim adamlarnda aksa dabaka yerlerde de gzlenebilir: Eitimciler, hmanist gruplar, koruma gruplar, onlar bu vgyedeer sona ulatracak propaganday ve dier psikolojik aralar kullanmaktan ekinmezler.Kanun uygulayclar, genelde, phelilerin, ounlukla da tmyle masum kiilerin, anayasalhaklar yznden zor duruma derler ve bu haklar kstlamak ve ihlal etmek iin yasal olarak(bazen de yasa d olarak) yapabildikleri ne varsa yaparlar. Eitimcilerin, devlet grevlilerinin ve


26/52

hukukularn ou, zgrlk, zel yaam ve anayasal haklara inansa da, bunlar ileriyleattnda, genelde ilerinin daha nemli olduunu hissederler.132. nsanlarn, bir dle ulamak iin altklarnda, bir cezay veya olumsuz bir sonucuengellemeye uratklar zamankinden daha iyi altklar bilinir. Bilim adamlar ve dierteknisyenler genelde ilerinden kazandklar dlle motive olurlar. zgrln, teknoloji

tarafndan igal edilmesine kar kanlar ise, olumsuz bir sonucu engellemeye alyorlar,sonu olarak bu cesaret krc ii srekli ve iyi yapan ok az insan var. Reformistler, zgrlnteknoloji tarafndan igaline somut bir engel oluturabilecek gibi gzken, parlak bir baarkazansalard, ou rahatlayp ilgilerini daha kabul gren alanlara yneltme eilimi tayacakt.Ancak bilim adamlar laboratuarlarnda almaya devam ediyorlar ve teknoloji de, tmengellere ramen bireyleri gittike daha ok kontrol etmenin ve onlar sisteme gittike dahabaml klmann yollarn bulacak.133. Ne kanunlar, kurumlar, gelenekler ne de ahlaki kurallar, hibir toplumsal dzenlemeteknolojiye kar kalc bir koruma oluturmaz. Tarih, tm toplumsal dzenlemelerin geiciolduunu gsteriyor; hepsi ya deiiyor ya da sonunda yok olup gidiyor. Ama teknolojikilerlemeler bir toplum iinde kalcdr. rnein, genetik mhendisliinin insanlara uygulanmasn

ya da zgrlk ve insan onurunu tehdit edebilecek bir ekilde kullanlmasn engelleyebileceksosyal dzenlemelere varmann mmkn olduunu var sayalm. Yine de, teknoloji bekliyorolacakt. Er ya da ge bu dzenleme yok olacakt. Toplumumuzdaki deiim hzn dnrsek,byk olaslkla da ksa zamanda. O zaman, genetik mhendislii bizim zgrlk alanmz igaletmeye balayacak ve bu igal de geri dnlemez olacakt (teknolojik uygarln yklmasdurumu hari). Toplumsal dzenlemeler yoluyla kalc bir ey elde etmek yanlgs, u andakievre dzenlemelerinin durumuna bakarak giderilebilir. Birka yl nce, evre kirliliinin en kttrlerinin en azndan BRAZINI engelleyen salam enerjiler var gibi grnyordu. Politika rz-garndaki bir deiimle bu engeller de yklmaya balad.134. Yukardaki nedenlerden tr, teknoloji, zgrlk zleminden daha etkin bir sosyal gtr.

Ancak bu ifade, nemli bir snrlama gerektiriyor. yle grnyor ki, nmzdeki birka yonylda endstriyel-teknolojik sistem, ekonomik ve evre sorunlar, zellikle de insan davranna(yabanclama, bakaldr, dmanlk, eitli sosyal ve psikolojik zorluklar) bal olarak iddetlizorluklar yaayacak. Umarz sistemin yaayaca bu zorluklar onun yklmasna ya da enazndan gsz dmesine neden olur ki, sisteme kar bir devrim mmkn olabilsin. Byle birdevrim ortaya kar ve baarl olursa, o zaman zgrlk zleminin teknolojiden daha glolduu kantlanm olacak.135. 125. paragrafta, bir dizi uzlama zoruyla elinden tm topran alan gl bir komunun abrakt gsz bir komu rneini kullanmtk. Ancak imdi gl komunun hasta olduunu,bylece de kendisini savunamayacak duruma dtn varsayalm. Gsz komu, glykendisinden ald topra geri vermeye zorlayabilir ya da onu ldrebilir. Eer onun

yaamasna izin verip, yalnzca kendisinden ald topra geri vermeye zorlarsa aptallk etmiolur; nk gl olan iyileince yine tm topra alacaktr. Gsz olan adam iin tek akllcaseenek, ans varken gly ldrmektir. Ayn ekilde, biz de endstriyel sistem gszkenonu yok etmeliyiz. Eer onunla uzlap, gszlnden syrlmasna izin verirsek, o, sonundatm zgrlmz silip sprecektir.

Daha Basit Toplumsal Sorunlarn Dahi zlemez Olduu Grld


27/52

136. Eer biri hala sistemi, zgrl teknolojiden koruyacak ekilde dzeltmenin mmknolduunu dnyorsa, ona toplumumuzun ok daha basit ve kolay sorunlar zmede dahinasl beceriksiz ve ounlukla da baarsz olduunu hatrlamasn tavsiye ederiz. Her ey biryana, sistem evre kirlilii ve politik yozlamay, uyuturucu ticaretini ya da aile ii iddetidurdurmakta bile baarsz olmutur.

137. evre sorunlarmz ele aln rnein. Burada deerlerin att aktr: Ekonomiktedbirlere karlk torunlarmz iin doal kaynaklarmzn bir ksmnn korunmas.(22) Ancak bukonuda g sahibi kilerden duyduumuz tek ey sadece artc ve sama sapan konumalaroluyor. Ak, istikr

sanayi toplumu ve geleceği

Documents