salustio vs suetonio

SALUSTIO

VS

SUETONIO

Salustio vs Suetonio

Mª Cruz Fernández Fernández 1

Latin-literatura

Bi idazle hauek, Salustio eta Suetonio, aro desberdinetan kokatzen dira latin-literaturan:

Salustio, Aro Klasikoan

Suetonio, Aro Postklasikoan



Aro Klasikoa (I K.a.-14 K.o.) Urrezko aroa.

Zizeron eta Augusto dira izen nagusiak.

Bi garaitan banatzen da aroa:

- Zizeronen garaia.

- Augustoren garaia.



Aro Klasikoa (I K.a.- 14 K.o.)Zizeronen garaia (I K.a.- 43 K.a.)

• Prosa: oratoria eta historia.

• Idazle nagusiak: Zizeron, Zesar eta Salustio.

• Poesia erromatarra: satira eta poesia filosofikoa.

• Poetak: Luzilio (satira), Lukrezio (poesia filosofikoa), Katulo (poesia “berria”, xamurra eta herrikoia).

Augustoren garaia (43 K.a.- 14 K.o.)

• Latin-poesia: kalitate eta poeta onak.

• Poeta nagusiak: Virgilio (epika), Ovidio (lirika), Horazio (lirika eta satira).

• Prosa: Tito Livio (Historia).



Aro Postklasikoa (14-180)

Augustoren heriotzatik Marko Aurelioren heriotzaraino.

Ezaugarriak:

- idazkera iluna, faza handia eta gehiegizko murriztasuna. - idazleak edonon : Erroma hiriburuan eta probintzietan (adibidez, Hispanian eta Afrikan).



Aro Postklasikoko idazleak

• Poesia: Pertsio, Juvenal (satira), Lukano (epika), Martzial.

• Prosa: Seneka (filosofia), Petronio eta Apuleio (elaberria), Kintiliano (oratoria), Tazito eta Suetonio (historialariak)



Salustioren idazlanak

Catilinae coniuratio – Katilinaren zimarkua

Bellum Iugurthinum – Jugurtaren aurkako gerra

Historiae – Historiak



Salustioren idazlana: Katilinaren zimarkua

61 atal ditu.

K.a. 42an idatzi zuen.

K.a. 63an gertatutako zimarkuari buruz idatzi zuen.

Katilina iraultza politikoa eta soziala egiten saiatu zen Erroman.

Borroka honetan Katilinak galdu zuen.



Salustioren idazlana: Jugurtaren aurkako gerra

114 atal ditu.

K.a. 111 – K.a. 105 urteetan gertatutako gerrari buruz idatzi zuen.

Numidiako erregea, Jugurta, erromatar gudarosteen aurka borrokatu zen Afrikan.

Jugurtak galdu zuen.



Salustioren idazlana: Historiak Bost liburu dira.

K.a. 78 - K.a. 67 arteko gertakariei buruz idatzi zuen.

Liburua Silaren heriotzarekin hasten da.

Salustioren idazlan nagusia da.

Pasarte batzuk besterik ez zaizkigu heldu.



Suetonioren idazlanak

De vita Caesarum – Zesarren bizitzei buruzkoa

De viris illustribus – Gizon ospetsuei buruzkoa

De grammaticis et rhetoribus – Gramatikalariak eta retorak (zatiak)

De poetis – Poetak (zatiak)

De historicis – Historialariak (zatiak).



Suetonioren galdutako idazlanak

Lexikografia-lana.

Biografia-lanak.

Kontu zaharrei buruzkoak.

Erakundeei buruzkoak.

Erregeei buruzkoa.

Zizeronen Re Publica-ri buruzkoa…

Literaturan zehar idazlan horien aipamenak agertzen dira, baina gugana ez da ezer heldu.



Suetonioren idazlana: Hamabi zesarren bizitza

Zesartarren eta flaviotarren dinastiak (K.a. 84, Zesar – K.o.96, Domiziano).

Biografia.

Iturriak: ahozkoak,agiriak, gutunak, irakurgaiak, …

Eskema: jatorria, jaiotza, gaztaroa, bizitza publika eta pribatua, ingurua, heriotza.

Estilo argi eta xumea, atsegina.



Salustioren estiloa: Arkaismoak

Salustio Latina Adibideak

-u- -i- maxumus, lacrumus, optumus…

-o- -e- voster, advorsum…

-und- -end- faciundi, dicundi…

-os nominatibo sing. -us equos, servos, vivos…

-om akusatibo sing. -um equom…

-is akusatibo plur. -es equitis…

Plebes, labos nom. sing. plebs, labor

Senati genitibo sing. senatus

Die genitibo sing. diei antzeko hitzak

-u datibo trinkoa -ui luxu

Quis quibus




Salustio Latina Adibideak

-ere 3.pl. Indikatiboko lh. perfektoa -erunt facere

foret esse

quo ut + gonparatiboa

in-r-, in-p-, in-l- irr-, imp-, ill-

-tudo, -mentum izenak

-osus adjektiboa gehikeria esateko limosus

orainaldia kontakizunetan lehenaldia

adjektiboa adberbioa

supra ea quae supra ea sunt

ibi in ea re

maiztasuneko aditz trinkoak ductare




Salustio

sum aditzaren elipsia (aditza eta ahots pasiboa

infinitibo historikoa. Subjektua nominatibo kasuani

quippe qui+ indikatiboa, perditum ire, ultum ire

alborakuntza

paralelismoa

variatio: pars…alii…, multi…pars…/mari atque terra (terra marique)

Kiasmo: vim aut dolis, furtim aut celeritate




Salustio latina

konjuzioak: nisi, tamen, sed, postquam, ubi perpausa

denborazko adberbioa:interim, interea, deinde

Ablatibo absolutoa

Antitesia

Paralelismoa



Magistraturak Beti bikoteka aukeratzen zituzten.

3 urte soldadutzan eman, eta, gutxienez, 27 urte bete.

Magistratuen eskubideak:

Potestas: botere administratiboa.

Ius auspiciorum: augurioak kontsultatzeko eskubidea.

Ius intercessionis: betoa jartzeko aukera. Gehien balio duena, plebearen tribunorena.

Imperium: beste pertsonei bizia barkatzeko edo kentzeko eskubidea. Kontsulek eta pretoreek.

Bortxaezintasuna: plebearen tribunoa, edil plebeioak eta zentsoreak, sakratuak.



MagistraturakOhikoak:Cursus honorum

(Politikan)

Quaestor.

Aedil.

Praetor.

Consul.

Tribunus plebis.

Censor.

Ohiz kanpokoak:

Dictator.

Magister equitum.



Cursus honorum: politikagintza

Quaestor (diruzaina): kargurik xumeena. Herri-altxorren administraria, eta zergak kobratzeko arduraduna.

Aedil (zinegotzia): udalaren administrazioaren arduraduna, hau da, merkatuaren hornidura eta salmentak, eraikuntzak eta bide publikoak, jokoen antolakuntza. Gutxienez, 30 urterekin, eta kuestura egina.

Praetor (epailea): justiziaren ordezkaria eta justizia-auzien arduraduna.

Consul (kontsula): gorengo magistratura. Botere betearazlea.



Magistraturak

Censor (zentsorea): ohorezko magistratura. Egitekoak: hiritarren morala eta ohitura onak zaintzea, ogasuna administratzea, errolda egitea, senatarien zerrenda plazaratzea. Kontsul izandakoa.

Tribunus Plebis (arartekoa): kargu berezi bat. Eskubideak:

• ius intercessiones: magistratu guztiei betoa jartzekoa.• ius auxilii: presoak askatzekoa.• inviolabilitatis: pertsona sakratua izatekoa.



Magistraturak

Ohiz kanpokoak:

Dictator (diktadorea): botere osoa edukitzea, egoera larrian, sei hilabetean, gehienez.

Magister equitum (zalditeriaren maistrutza): diktadorearen laguntzailea.



salustio vs suetonio

Education