Hava olayları – iklim – iklim değişiklikleri notu

Hava Olayları Yerkürenin etrafını saran gaz katmanına hava küre (atmosfer)

denir. Hava Olayları (Yağmur, sis, kar, rüzgâr, fırtına)

atmosferde gerçekleşir.

Atmosfer içinde;

%78 oranında azot

%21 oranında oksijen,

%1 oranında da diğer gazlar.(argon, karbondioksit, subuharı hidrojen, helyum)

Su buharı (nem) ve Karbondioksit hava olaylarının

oluşumunda en etkili iki gazdır.

Hava olaylarını etkileyen en önemli etkenler,

Nem, sıcaklık ve basınç gelmektedir.

Su buharı (Nem):

Yere ve zamana göre oranı en çok değişen gazdır. Yeryüzündeki canlıların terlemesi, solunum yapması ve

suların buharlaşması ile havaya katılan su buharı miktarıdır.

***Yeryüzünün aşırı ısınıp soğumasını engeller.*** Yağış, bulut, sis gibi hava olaylarının oluşumunu sağlar. Havadaki nem nemölçer (higrometre) ile ölçülür.

Sıcaklık; arttıkça buharlaşma ve terlemeartacağından nem de artar.

=> Soğuk günlerde havanın nemi düşük,

=> Sıcak günlerde ise NEM yüksektir.

Basınç (havadaki gaz basıncı): Havadaki gaz

moleküllerinin birbirine çarpması sonucu basınç oluşur.

Sıcaklık Değişince Basıncın değişir.

> Sıcaklık artarsa hava genleşir ve dağılır. BASINÇ azalır.(alçak basınç bölgesi oluşur)

> Sıcaklık azalırsa hava büzülür ve sıkışır. BASINÇ artar. (yüksek basınç bölgesi oluşur.)

Yüksek ve alçak basınç sistemleridir. Hava olaylarının

oluşmasında etkilidir.

Rüzgârlar Dünya’da yeryüzüne yakın, yatay yönde meydana gelen

hava hareketlerine rüzgâr denir. Rüzgârların oluşumunun temel sebebi basınç farkıdır.

Soğuk Hava --------> Yüksek Basınç alanı oluşturur.

Sıcak Hava ------> Alçak Basınç alanı oluşturur.

Hava daima yüksek basınç merkezinden alçak basınç alanına doğru hareket eder.

Yüksek Basınç Alanı (YBA) ve ALÇAK Basınç Alanı (ABA) Özellikleri

Yüksek Basınç Alanı özellikleri

• Hava SOĞUKTUR

• Alçalıcı hava hareketleri görülür.

Soğuyan hava alçalır.

• NEM azdır.

• Hava genellikle acık ve yağış

ihtimali düşüktür. Çünkü Alçalan hava ısındığı için yağış bırakamaz. • Hava hareketi merkezden

çevreye doğrudur.

Alçak Basınç Alanı özellikleri

• Hava SICAKTIR.

• Hava yükselici hareket yapar.

Isınan hava yükselir.

• NEM fazladır.

• Yükselen hava soğuduğu için

yağış bırakabilir. (Bulut oluşur)

•Hava hareketi çevreden

merkeze doğrudur.

Rüzgârlarla İlgili Rüzgârlar Dünya’mızın günlük dönüş hareketiyle sürekli devam

eder.

Basınç farkı arttıkça ve basınç merkezi mesafesi kısa oldukça rüzgâr hızı artar.

Rüzgârlar estikleri bölgelerde hava durumunu etkilerler. Rüzgârlar geldikleri bölgenin hava durumuna bağlı olarak soğuk, sıcak, nemli ya da kuru olarak eser.

Rüzgârların etkileri Beaufort (Bifort) ölçeği ile tanımlanır. Bifort ölçeğine bakıldığında rüzgârın hızı arınca kuvveti ve etkisi de artar. Rüzgârın hızını ölçen aletlere Anemometre denir. Rüzgârın yönü Rüzgârgülü veya rüzgar çubuğu ile tespit edilir.

Rüzgârlar kuvvet ve etkisine göre küçükten büyüğe isimlendirilir.

1- Sakin –rüzgâr yok-2- Esinti veya Yel –Dumanı sürükler-

3- Meltem **Günlük sürekli oluşan rüzgarlardır**

4- Fırtınamsı rüzgâr5- Fırtına6- Kuvvetli fırtına7- Kasırga (Tayfun) --En şiddetlisidir)

Meltem Rüzgârı: Gün boyunca oluşan, sıcaklık ve basınç farkları sonucu meydana gelen rüzgârlara meltem rüzgârları denir.

Örnek1: Deniz meltemi – Kara Meltemi **Denizler geç ısınır, Geç Soğur. Karalar erken ısınır erken soğur**

GÜNDÜZ: Denizden karaya doğru eser. (Deniz meltemi)

GECE: Karadan Denize doğru eser. (Kara Meltesmi)

Hortum ve Kasırgalar (Dikey Rüzgarlar) Bazı rüzgârlar belirli bir yönde kuvvetli bir şekilde eserken bazıları ise kendi ekseni etrafında döner.

Sıcak hava alanlarında hızlı bir şekilde kendi eksenietrafında dönen rüzgârların DİKEY rüzgârların;

-En küçüğüne şeytan kulesi,-Ortancasına hortum,-En büyüğüne ise kasırga denir.

Hava olayları – iklim – iklim değişiklikleri notu

Kasırgalar: (diğer adı Tayfun’dur.)

Kasırgalar sadece suyun sıcak ve havanın nemli olduğu

tropikal okyanuslarda görülür.

Fırtınanın kasırga sayılması için rüzgârın en az 118km/h 'lik bir sürate ulaşması gerekir.

Yağış

Havanın yapısındaki nemin sıcaklık ve basınç gibi etkenlerle yeryüzüne düşmesine yağış denir.

Yağışlar alçak basınç alanlarında oluşur.

Yağmur ve Çiy 0o C derece üzerinde sıcaklık ta oluşur.

Kar, dolu, kırağı, 0o C altında ki sıcaklık ta oluşur.

Yağış şeklini nemin yoğuştuğu yer ve havanın

sıcaklığı belirler.

Nemli hava gökyüzüne yakın yerlerde yoğunlaşırsa

yağmur, kar, dolu hava olayları görülür.

Yağmur: Gökyüzüne yakın yerde Buharlaşan su buharı soğuk hava

ile karşılaşınca su damlacıklarına dönüşür. Birleşip büyüyen su

damlacıkları ağırlaşınca yeryüzüne iner. Böylece “yağmur”

oluşur.

Kar: Gökyüzüne yakın yerde Bulutların yapısındaki su damlacıkları sıfırın altındaki sıcaklıklarda buz kristallerini dönüşür. Buz kristalleri birleşerek kar kristallerini oluşturur.

Dolu: Gökyüzüne yakın yerde Havanın içindeki soğumuş su damlacıkları soğuk hava ile karşılaşınca aniden donabilir.

Birden donan su damlacıklarının buz parçalarına veya buz

topları halinde yeryüzüne inmesine dolu denir.

Dolu yağışı bitkilere, hayvanlara, insanlara, ev ve araçlarazarar verebilir

Nemli hava yeryüzüne yakın yerde yoğunlaşırsa çiy,

kırağı ve sis hava olayları meydana gelir.

Çiy: Yeryüzüne Yakın yerde; Geceleyin hava serinler ve ortam

sıcaklığının düşmesiyle havadaki su buharı yoğuşarak toprağın, ağaç dallarının ve yaprakların üzerinde çiy adı verilen su damlacıkları hâlinde toplanır.

Kırağı: Yeryüzüne Yakın yerde Havadaki nemin, sıcaklığın sıfırın

altında olduğu zamanlarda yeryüzündeki soğuk yüzeylere (toprak ve bitkilere) çarparak sıvı hâle geçmeden doğrudan katı hâldeki buza dönüşmesiyle oluşur.

Soğuk ilkbahar, sonbahar gecelerinde ve bazen Kış günleri

sabah dışarı çıktığımızda bitkilerin veya araçların camlarının

buz parçaları ile kaplanmasına neden olan yağış şekli kırağıdır.

Kırağının sık oluşması, bitkilerin gelişimini olumsuz

etkileyebilir.

Sis: Su buharının yeryüzüne yakın yerlerde soğuk havayla

karşılaşması sonucu yoğuşarak havada asılı su damlacıkları

oluşmasıdır. SİS için yeryüzü bulutu da denir.

Yükseklerdeki bulutlar havanın soğumasıyla oluşurken sissoğuk olan yeryüzünün hemen üzerindeki havadabulunan su buharının yoğuşmasıyla meydana gelir.

Görüş mesafesi havayolu, denizyolu ve karayolu seyahatlerinde

çok önemlidir. Yeterli görüş mesafesi oluşmazsa bu şekilde

seyahat edilmemelidir.

NOT: Termometre: Sıcaklık ölçer. Barometre: Basınçölçer. (açık hava basıncı) Hidrometre: Nemölçer.

Hava Olaylarının Yeryüzü Şekillerine Etkisi

Hava olayları Çöllerde, dağlardaki kayalıkların şekillerinde dedeğişikliğe neden olabilir.

Kayalar Parçalanmasını sağlar., sıcaklık farkları ve yağmurunetkisiyle çatlar. Kayadan kopan parçalar, rüzgârla uçarak diğerkayalara çarpar. Böylece toprağın oluşumuna ve yeryüzü şekillerinin değişimine etki eder.

Peri bacaları; Rüzgâr ve yağmurun toprağı aşındırması sonucuperi bacaları oluşur.

Mantar kayalar, rüzgârın biriktirerek aşındırma hareketiyleoluşturduğu yeryüzüşekillerindendir.

Buzul vadileri, erimeden üst üsteyağan karların sıkışmasıylaoluşan yeryüzü şeklidir.

Kumullar; Rüzgârlar, çöllerdeki kumları havalandırıp sürükleyerek başka bölgelere taşır, zamanla büyük tepelerin oluşmasına neden olur ve KUMULLAR oluşur

Erozyon, Dağların aşınması, Delta ovaların oluşumuYağmur ve suyun toprağı taşımasıyla oluşan erozyon; dağların aşınmasına, nehir yataklarında biriktirdiği toprakla delta ovalarınınoluşmasına neden olur. Erozyon, yağmur ve rüzgâr sonucunda toprağın bir yerden başka biryere taşınmasına denir.

Hava olayları – iklim – iklim değişiklikleri notu

İKLİM Bir yerde uzun süre boyunca gözlemlenen sıcaklık, nem,

hava basıncı, rüzgâr, yağış, yağış şekli gibi meteorolojikolayların ortalamasına iklim denir.

Dünya’da genel olarak 3 iklim kuşağı vardır.

> soğuk iklim kuşağı (Kutuplar bölgesi)

> sıcak iklim kuşağı (ekvator bölgesi)

> ılıman iklim kuşağı (orta kısımlar)

Fakat İklim tiplerinin dağılışı ve özellikleri bölgelere görefarklılık gösterir.Kutup iklimi, ekvatoral iklim, karasal iklim, çöl iklimi gibiiklim çeşitleri bulunmaktadır.

Ülkemizde ise başlıca üç iklim tipi görülür.

> Akdeniz iklimi,

> Karadeniz iklimi

> Karasal iklim

Hava Olayları Atmosferin alt katmanlarında meydana gelen hava olaylarının

oluşumunu ve değişimini nedenleriyle inceler ve kısa dönemli

tahminler yapmayı amaçlar.

Belirli bir yerde ve kısa süre içinde etkili olan hava şartlarını

inceler.

Meteoroloji atmosferin özellikle alt katmanlarında meydana gelen hava olaylarının oluşumunu ve değişimini nedenleriyle inceler ve kısa dönemli tahminler yapmayı amaçlar. Matematik, coğrafya, istatistik ve fizik bilimlerinden yararlanır.

Meteorologlar bir yerde gün boyunca meydana gelen hava değişimleri inceleyerek hava durumunu belirler. Bunun için aşağıdaki ölçümlerden yararlanırlar.

▶Sıcaklık ölçümü

▶Gökyüzü gözlemi

▶Havadaki nem miktarını belirleme

▶Açık hava basıncını ölçme

▶Rüzgarın hızını ölçme

▶Yağış miktarını hesaplama

ÖNEMLİ!

İklim ve Hava Olayları Arasındaki Fark

Hava Tahmininin Önemi Atmosferde meydana gelen sıcaklık değişimlerini ve buna bağlı olarak oluşan hava olaylarını inceleyip, hava tahmini yapan bilim dalına meteoroloji, bu bilimle uğraşan bilim insanlarına meteorolog denir.

(Türkçeye, Fransızca “météorologie” sözcüğünden geçmiştir.)

Hava tahminleri; kara, hava ve deniz ulaşımınınplanlanması açısından önemlidir.

Hava tahminleri bazı meslek grupları için çok önemli

olabilir. Kaptanlar ve balıkçılar için denizlerdeki

rüzgâr tahminleri; pilotlar, çiftçiler, sürücüler için

yağış tahminleri önemli olabilir.

Hava tahminleri; muhtemel sel felaketlerine karşı önlemalınmasını sağlar.

Hava tahminleri; aşırı sıcaklıktan kaynaklanan kalp vetansiyon hastalarının gerekli önlemleri almasını sağlar.

İklim Hava Olayları

Geniş bölgelerde ve çok uzun zaman içinde aynı kalan hava şartlarıdır.

Belirli bir yerde ve kısa süre içinde etkili olan hava şartlarıdır.

Uzun sürede oluşan hava olaylarının ortalamasıdır. (En az 30-35 yıl)

Kısa sürede oluşur. (Gün, hafta)

Kesinlik bildirir. Tahminidir.

Değişkenlik azdır. Değişkenlik fazladır.

İklimden bahsedilirken

kurak, yağışlı, soğuk, sıcak gibi ifadeler kullanılır.

Hava durumundan

bahsedilirken güneşli, rüzgârlı, yağmurlu gibi ifadeler kullanılır.

İklimleri araştıran bilim dalı klimatoloji, Bilim insanı klimatolog (iklimbilimci) denir.

Hava olaylarını araştıran bilim dalı meteoroloji, Bilim insanı meteorolog denir.

Hava olayları – iklim – iklim değişiklikleri notu

Küresel İklim Değişikliği İklimlerin yapısında meydana gelen küresel çaptaki bütün

değişimlere küresel iklim değişikliği denir.

Küresel iklim değişikliği nedenleri;

Fosil yakıtların fazla kullanımı (en önemli sorun)

(Fosil yakıtların fazla kullanımı -> Sera gazları -> Küresel ısınma -> İklim değişikliği)

Küresel Isınma Ormanların azalması Ozon tabakasının incelmesi Plansız ve aşırı kentleşme Arazi kullanımı değişiklikleri,

Küresel İklim Değişikliğinin Belirtileri

Son yıllarda küresel iklim değişikliğinden dolayı hava ve

iklim değişmektedir. Gözlenen değişiklikler;

Hava sıcaklıklarında her yıl 10C ile 3 0C arasında

sıcaklık artısı gözlemlenir.

Buzulların erimesi. Kuraklık

Fırtına ve sel hasarlarının artması

Buharlaşma ve yağmur miktarının artması.

Yağmurun büyük kısmı sağanak şeklinde

yağması ve sellere neden olması

Orman yangınlarının artması Tatlı su kaynaklarının azalması

Türkiye'de Olası Etkileri

Küresel iklim değişikliğinden Türkiye olumsuzşekilde etkilenecektir.

Türkiye de Beklenen olumsuz etkiler: Yazın yağışlarda büyük azalma olacak, buharlaşma artabilecek,

Yağışların mevsimsel dağılımı ve şiddeti değişecek,

Ani sellerde artışlar olabilecek,

Kış mevsiminde Kar yağışı azalacak

Kuraklık artacak

Sera etkisi ne demek? Atmosferde birikerek, Güneş ışınlarının tekrar uzaya

yansımasını engelleyen atık gazlara sera gazları denir. Bu olaya sera etkisi denir. Sera etkisi, küresel ısınmaya neden olur.

Sera Gazları: - CO2 (Karbondioksit) (ışığı en çok tutan ve ısınmayı arttıran)

-Metan gazı (CH4)

- Ozon gazı (O3)

- Kloroflorokarbon gazlar (Klima gazları, deodorant gazı)

Bu gazların tamamının ısı tutma özelliği vardır. CO2 ve ısıyı tutan diğer gazların miktarındaki artış, atmosferin ısının yükselmesine sebep olmaktadır. Bu da küresel ısınma olarak ifade edilir.

Küresel Isınma Kara, deniz ve havada atmosfere salınan gazların neden olduğu düşünülen ve yıl boyunca sıcaklık ortalamalarındaki artış küresel ısınma olarak adlandırılmaktadır.

Nedenleri: Fosil yakıtlar ve Sera gazlarının artması

Bilgi! Küresel ısınma 19. yüzyılın sonlarında başlayıp 1980’li yıllardan

sonra daha da belirgin hâle gelmiştir.

Her yıl bir önceki yıla göre daha sıcak olmaktadır.

İklim değişikliğini önlemek için neler yapılmalıdır.

Yenilenemez enerji kaynakları (Fosil yakıtlar, nükleerenerji) yerine, yenilenebilir enerji kaynakları (Rüzgâr,güneş, hidroelektrik ...) kullanılmalıdır.

Ormanlar ve yeşil alanlar korunmalıdır. Ağaçlandırmaçalışmaları yapılmalıdır.

Enerji tasarrufu yapılmalıdır. Enerji tasarrufu sağlayanA sınıfı elektrikli araçlar kullanılmalıdır.

Atıkların içerisinde geri dönüşümü mümkün olanlar(kâğıt, metal, plastik, cam ...), geri dönüştürülerek doğal

kaynakların kullanımı azaltılmalıdır.

Binalarda ısı yalıtımı yapılmalıdır.

İnsanlar küresel ısınma ve çevrenin korunmasıkonusunda bilgilendirilmelidir