Lidia KłosAdam Kmiecik

Rynek Kapitałowy w PolsceRynek Kapitałowy w Polsce

Definicja

Rynek kapitałowy – segment rynku finansowego, na którym dokonywane są emisje średnio- i długoterminowych instrumentów finansowych takich jak akcje i obligacje przeznaczone na finansowanie inwestycji.

Podaż i Popyt Rynku Kapitałowego

Podaż na rynku kapitałowym to zasoby finansowe: pochodzące z oszczędności gospodarstw domowych, pieniężne utworzone przez zyski przedsiębiorstw, przymusowe tworzone przez państwo za pomocą systemu

podatkowego oraz długu publicznego, gromadzone przez banki i instytucje dokonujące

długoterminowych lokat, tzw. instytucjonalnych inwestorów (towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne, inwestycyjne i inne).

Popyt na rynku kapitałowym zgłaszają: przedsiębiorstwa gdy ich własne fundusze nie wystarczają na

finansowanie rozwoju, państwo i instytucje z nim związane, organy samorządowe, gospodarstwa domowe poszukujące długoterminowych

pożyczek hipotecznych na budownictwo mieszkaniowe.

Transfer wolnych środków pieniężnych od podmiotów dysponujących ich nadwyżkami do tych, którym tych środków brakuje, a chcą rozpocząć lub rozszerzyć swoją działalność

Tworzenie mechanizmu umożliwiającego alokację zasobów w gospodarce narodowej

Cenowa weryfikacja pozycji znaczenia i siły ekonomicznej podmiotów gospodarczych notowanych na giełdzie

Funkcje rynku kapitałowego

Korzyści z dobrze funkcjonującego rynku kapitałowego:

alokacja kapitału - przemieszczanie się kapitału między różnymi sektorami rynku finansowego i częściami gospodarki sprzyjające rozwojowi najbardziej dochodowych jej dziedzin.

mobilizacja kapitału - dzięki istnieniu rynku kapitałowego następuje wzrost liczby potencjalnych uczestników finansowania zadań inwestycyjnych podmiotu gospodarczego co daje większy i łatwiejszy dostęp do kapitału umożliwia finansowanie bardzo dużych zadań inwestycyjnych i sprzyja rozłożeniu ryzyka inwestycyjnego związanego z działalnością tego podmiotu.

ocena kapitału -sprzyja kierowaniu kapitałów do najbardziej efektywnych firm, jest jednocześnie oceną strategii rozwoju tych firm i sposobu zarządzania nimi.

transformacja kapitału - przekształcenie niewykorzystanych środków finansowych (oszczędności) w środki finansujące rozwój.

Podział

- rynek papierów wartościowych

- rynek hipoteczny (hipoteka na grunty, budynki)

- rynek długoterminowych pożyczek bankowych.

Klasyfikacja rynku kapitałowego Kryterium sfery

obrotów rynek publiczny rynek niepubliczny

Kryterium emisji rynek pierwotny rynek wtórny

giełdowy pozagiełdowy

regulowany nieregulowany

Kryterium dewizowo-prawne emisji rynek narodowy rynek międzynarodowy

Kryterium zakresu reglamentacji dewizowej rynek ze swobodnym

dostępem rynek reglamentowany

Rynek kapitałowy tradycyjnie rozumiany…

Rynek kapitałowy w tradycyjnym rozumieniu utożsamiany jest z rynkiem papierów wartościowych.

Papier wartościowy to dokument potwierdzający i gwarantujący prawa majątkowe, utrwalony w takim brzmieniu i w taki sposób, że może stanowić samodzielny przedmiot obrotu publicznego. Papiery wartościowe są pisemnymi dokumentami, stanowiącymi dowód lokaty majątkowej określając jednocześnie jej właściciela. Mogą potwierdzać wierzytelności (pożyczki publiczne, obligacje) lub współwłasność (akcje, udziały, certyfikaty).

Instrumenty rynku kapitałowego

Akcje - instrument finansowy (papier wartościowy) reprezentujący częściowy udział jego właściciela w kapitale spółki akcyjnej. Akcjonariusz, czyli właściciel akcji, ma ustalone prawa i obowiązki. Najważniejszym prawem akcjonariusza jest prawo do udziału w zyskach spółki. Ponadto akcjonariusz ma prawo uczestniczyć w walnym zgromadzeniu (zebranie wszystkich akcjonariuszy) i tą drogą wpływać na decyzje spółki.

Instrumenty rynku kapitałowego

Obligacje - papiery wartościowe emitowane w serii, w których emitent stwierdza, że jest dłużnikiem wierzyciela (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Świadczenia te mogą mieć zarówno charakter pieniężny (wykup obligacji , płacenie odsetek, wykup obligacji po wyższej cenie) jak i niepieniężny (prawa do udziału w zyskach emitenta, zamiany obligacji na akcje, prawo do subskrypcji na prawach pierwszeństwa akcji nowych emisji).

Rodzaje obligacji Ze względu na termin wykupu:

krótkoterminowe -okres wykupu do 5 lat, średnioterminowe -5 -10 lat, długoterminowe -powyżej 10 lat, nie podlegające wykupowi -renta wieczysta.

Ze względu na gwarancje wypłaty odsetek i wykupu: zabezpieczone - gwarancji takich udzielają banki lub państwo niezabezpieczone - gwarancja emitenta.

Ze względu na sposób oprocentowania: stałym oprocentowaniu, zmiennym oprocentowaniu, indeksowane, kuponie zerowym.

Ze względu na emitenta wyróżnia się obligacje: państwowe, municypalne (komunalne), prywatne (spółek, korporacji, banków, itd.).

Inne instrumenty rynku kap.

Prawo do akcji Prawa Poboru Waranty Certyfikaty

Inwestycyjne Kontrakty terminowe Opcje

Uczestnicy rynku kapitałowego instytucje finansowe:

banki (zarówno komercyjne jak i centralny) fundusze inwestycyjne fundusze emerytalne towarzystw ubezpieczeniowe

indywidualni inwestorzy - osoby fizyczne instytucje prowadzące i wspierające

handel papierami wartościowymi oraz nadzorujące rynek:

publiczne rynki regulowane - GPW, CeTO

domy maklerskie animatorzy rynku doradcy inwestycyjni Komisja Papierów Wartościowych i Giełd Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych

Instytucjonalna forma r.k. - Giełda

Giełda (rynek) papierów wartościowych stanowi nieodłączną część rynku kapitałowego. Giełda jest zorganizowaną formą tego rynku. Główne cechy giełdy są podstawą jej definicji:

istnienie wewnętrznej organizacji opierającej się na odpowiednich normach prawnych,

stałe zasady handlu, brak konieczności okazywania przedmiotu transakcji, ścisły krąg podmiotów uczestniczących w handlu giełdowym, jednorodność (a wiec i zamienność) przedmiotu transakcji -

papierów wartościowych, stałe miejsce i czas spotkań, ceny transakcji podawane do wiadomości publicznej.

Rynek w Polsce

W Polsce publiczny obrót papierami wartościowymi organizują dwa rynki regulowane:

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie, prowadząca obrót giełdowy

Centralna Tabela Ofert, prowadząca rynek pozagiełdowy.

Trochę „prehistorii” 12 maja 1817 – Warszawa - pierwsza giełda papierów wartościowych

w Polsce, przedmiotem handlu były przede wszystkim weksle i obligacje.

Rok 1938 – na warszawskiej giełdzie notowanych jest 130 papierów wartościowych.

Wrzesień 1939 – wybuch II wojny światowej - zamknięcie giełdy w Warszawie

Historia najnowsza 1991.03.22 - Sejm uchwalił ustawę Prawo o publicznym obrocie

papierami wartościowymi i funduszach powierniczych 1991.04.12 - podpisanie aktu założycielskiego spółki akcyjnej Giełda

Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. 1991.04.16 - pierwsza sesja giełdowa; notowano spółki: Tonsil,

Próchnik, Krosno, Kable, Exbud; sesje odbywają się raz w tygodniu

1992.01.09 - wprowadzenie drugiej sesji giełdowej w tygodniu 1993.01.04 - wprowadzenie trzeciej sesji giełdowej w tygodniu 1994.04.16 - wprowadzenie indeksu cenowego WIG20 1994.07.01 - wprowadzenie czwartej sesji giełdowej w tygodniu 1994.10.03 - wprowadzenie piątej sesji giełdowej w tygodniu 1994.11.07 - wyodrębnienie Krajowego Depozytu Papierów

Wartościowych 1995.01.03 - wprowadzenie indeksu rynku równoległego WIRR

(Warszawski Indeks Rynku Równoległego) 1996.05.06 - kapitalizacja Giełdy osiąga 20 mld zł

1997.02.12 - kapitalizacja GPW osiąga 10 mld USD rekordowy

dzienny obrót - 953,8 mln zł 1997.06.12 - pierwsze notowanie akcji 15 Narodowych Funduszy

Inwestycyjnych rozpoczęcie publikacji indeksu NIF 1999.06.11 - Kapitalizacja Giełdy przekroczyła 100 mld zł 2000.05.19 - Wprowadzenie indeksu TechWIG Warszawskiego

Indeksu Segmentu Innowacyjnych Technologii 2001.01.22 - Wprowadzenie do obrotu giełdowego pierwszych

kontraktów terminowych na akcje spółek: TPSA, ELEKTRIM, PKN ORLEN

2002.02.18 - Pierwsze notowanie kontraktów terminowych na MIDWIG.

2003.09.22 - Debiut opcji na indeks WIG20 2003.10.14 - Debiut pierwszej spółki zagranicznej na GPW - Banku

Austria Creditanstalt AG 2004.11.10 - Najwyższy w historii GPW obrot akcjami na sesji: 3,27

mld zł (debiut PKO BP S.A.)

Historia c.d.

Architektura rynku kapitałowego w Polsce

Polskie indeksy giełdoweW celu syntetycznego zobrazowania stanu rynku lub jego niektórych segmentów konstruuje się specjalne wskaźniki - indeksy giełdowe. Zasada ciągłości obliczenia takich indeksów pozwala porównać efektywność inwestowania z efektywnością rynku (tzw. benchmark).

Indeksy: WIG- Indeks największych i średnich spółek WIG 20 – Indeks największych i najpłynniejszych 20 spółek MIDWIG – Indeks średnich spółek WIRR – Indeks najmniejszych spółek giełdowych TechWIG – Indeks spółek z Segmentu Innowacyjnych Technologii (SITech) WIG PL – Indeks największych i średnich spółek krajowych Indeksy sektorowe

Statystyka GPW

Rok

Kapitalizacja Liczba Obroty Obroty Wolumen Stopa

spółek spółek akcjami obligacjami obrotu zwrotu

krajowych   (mln zł) (mln zł) kontraktami WIG

(mln zł)         (%)

2006 437 719 284 334 539 5 536 6 386 046 41,60

2005 308 418 255 191 096 5 507 5 378 517 33,66

2004 214 313 230 118 518 8 353 3 609 125 27,94

2003 140 002 203 79 774 12 674 4 231 949 44,92

2002 110 565 216 63 662 4 131 3 175 890 3,19

2001 103 370 230 80 443 5 133 3 754 854 -21,99

2000 130 085 225 169 096 4 590 1 516 042 -1,3

1999 123 411 221 88 974 4 766 207 372 41,3

1998 72 442 198 62 338 8 581 24 320 -12,8

1997 43 766 143 52 342 13 488 --- 2,3

1996 24 000 83 29 895 16 219 --- 89,1

1995 11 271 65 13 671 19 276 --- 1,5

1994 7 450 44 23 420 3 300 --- -39,9

1993 5 845 22 7 873 557 --- 1 095,30

1992 351 16 228 21 --- 13,2

1991 161 9 30 --- --- -8,09

Udział inwestorów w obrotach akcjami

36% 34% 35% 31% 29%36%

43% 39%29%

31%27% 28%

29% 38%33% 24% 28%

37%

33%39% 37% 40%

33% 31% 33% 33% 34%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

I poł. 2002 II poł. 2002 I poł. 2003 II poł. 2003 I poł. 2004 II poł. 2004 I poł. 2005 II poł. 2005 I poł. 2006

Zagraniczni Indywidualni Instytucjonalni

Udział inwestorów w obrotach kontraktami terminowymi

1% 2% 2% 2% 4% 3% 5% 6% 6%

80%84%

75% 74% 70%79% 80%

71% 70%

19% 14%23% 24% 26%

18% 15%23% 24%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

I poł. 2002 II poł. 2002 I poł. 2003 II poł. 2003 I poł. 2004 II poł. 2004 I poł. 2005 II poł. 2005 I poł. 2006

Zagraniczni Indywidualni Instytucjonalni

Udział inwestorów w obrotach opcjami

16%9% 4% 2% 1% 3%

73%

70% 76% 75% 74% 69%

11%21% 20% 23% 25% 28%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

II poł. 2003 I poł. 2004 II poł. 2004 I poł. 2005 II poł. 2005 I poł. 2006

Zagraniczni Indywidualni Instytucjonalni

Struktura inwestorów

Inwestorzy Instrumenty 2002 2003 2004 2005I poł.

2006

Zagraniczni Akcje (mld zł) 16,7 21,4 36,2 71,7 46,1

Kontrakty (tys. szt.) 49,2 93,0 136,4 292,6 220,6

Opcje (tys. szt.) - 3,3 5,0 3,4 4,8

Indywidualni Akcje (mld zł) 13,9 19,1 38,8 46,2 58,7

Kontrakty (tys. szt.) 2 610,7 3 147,1 2 663,9 4 022,9 2 374,3

Opcje (tys. szt.) - 15,1 57,8 189,4 137,7

Instytucjonalni Akcje (mld zł) 17,0 26,0 35,1 57,4 53,7

Kontrakty (tys. szt.) 516,0 991,9 819,2 1 054,7 810,5

Opcje (tys. szt.) - 2,3 15,9 61,6 56,5

Podział krajowych inwestorów instytucjonalnych

Instytucja Akcje* Kontrakty* Opcje*

Fundusze inwestycyjne 41 15 5

Fundusze emerytalne 21 0 0

Animatorzy 18 77 93

Towarzystwa ubezp. 8 0 0

Banki 4 3 1

Przedsiębiorstwa 3 2 0

Inne 5 3 1

Podsumowanie

Rynek kapitałowy obok rynku pieniężnego i walutowego jest podstawowym składnikiem rynku finansowego.

W normalnych warunkach gospodarka rynkowa nie jest w stanie funkcjonować bez żadnego z w/w składników rynku finansowego. W Polsce rynek ten istnieje od 15 lat i z czystym sumieniem można stwierdzić że ma się bardzo dobrze.