romanos e a morte 1.4 def
TRANSCRIPT
Os romanos e a morte
Aacutelvaro P Vilarintildeov14 outubro 2012
1
IndexRitos funerarios
bull Inhumacioacuten e incineracioacuten
bull Urnas funerarias
bull Columbaria
bull Catacumbas
Ritos funerarios (II)
bull Pompa funebris
bull As tumbas na Via Appia
bull Mausoleo de Augusto
bull Epitafios latinos
bull Epitafios famosos
Actitude ante a morte
bull Mundo subterraacuteneo
bull Leacutemures
bull Manes
Aras e estelas funerarias en Galicia
A morte en Internet
bull ldquoLo velan en su motorardquo
bull ldquoEl muerto paradordquo
Leacutexico da morte
Latinismos
Requiem de Mozart
Enredando
Ligazoacutens
2
Ritos funerariosbull A solemnidade no trato ao defunto sempre en
funcioacuten da suacutea clase social
bull 2 tipos de ritual fuacutenebre (sempre extra muros Lex XII tabularum)
bull incineracioacuten (+ propio de ricos e nobres) in + cinis eris
bull urna columbaria ustrina
bull Inhumacioacuten (+ propio dos pobres + frecuente a partir do s II dC) in + humus i
bull tumbas catacumbas
bull Unha profesioacuten
bull Libitinarii (enterradores) Venus Libitina vitare Libitinam evadere Libitinam
bull Pollinctores escravos que lavaban e perfumaban o cadaacutever
bull Escravos gt fosa comuacuten
bull Pobres
bull collegia funeraria arbitria
bull columbariaR e s t o s d e Ungu e n t a r i a r e c i p i e n t e s d e p e r f u m e s que imados despo i s dunha cremacioacuten
Urnae funeraria con restos de oacutesos e cinzas
httpwwwitusozlukcomgorsellerlibitina90081
3
Inhumacioacuten e incineracioacutenhumusi cinis eris
Enterramento infantil (duns 9 meses de idade) en aacutenforaEacutepoca romana S I-II dC Museo Arqueoloacutexico de La Vila Joiosa (Alacant)
Imaxe de RafaelDP en Flickro Arqueoloacutegico de La Vila Joiosa
Urnas funerarias de necroacutepole romana Museo do Castelo de Santo Antoacuten A Coruntildea
Imaxe de DivesGallaecia en Flickro Arqueoloacutegico de La Vila Joiosa
4
Urnas funerarias
1ordf - Roman funerary urn Archeological Museum of Janzur near Tripoli Imaxe de Sebastiagrave Giralt2ordf - Museo archeologico Aquileia Roman funerary urns Fotografiacutea de Sebastiaacute Giralt3ordf - Urna funeraria e unguentario Empuacuteries s I-II dC Fotografiacutea de DivesGallaecia4ordf - Anfora de bebeacute
5
Urnas funerarias
1ordf - Roman funerary urn Archeological Museum of Janzur near Tripoli Imaxe de Sebastiagrave Giralt2ordf - Museo archeologico Aquileia Roman funerary urns Fotografiacutea de Sebastiaacute Giralt3ordf - Urna funeraria e unguentario Empuacuteries s I-II dC Fotografiacutea de DivesGallaecia4ordf - Anfora de bebeacute
5
Urnas funerarias
1ordf - Roman funerary urn Archeological Museum of Janzur near Tripoli Imaxe de Sebastiagrave Giralt2ordf - Museo archeologico Aquileia Roman funerary urns Fotografiacutea de Sebastiaacute Giralt3ordf - Urna funeraria e unguentario Empuacuteries s I-II dC Fotografiacutea de DivesGallaecia4ordf - Anfora de bebeacute
5
Urnas funerarias
1ordf - Roman funerary urn Archeological Museum of Janzur near Tripoli Imaxe de Sebastiagrave Giralt2ordf - Museo archeologico Aquileia Roman funerary urns Fotografiacutea de Sebastiaacute Giralt3ordf - Urna funeraria e unguentario Empuacuteries s I-II dC Fotografiacutea de DivesGallaecia4ordf - Anfora de bebeacute
5
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Ritos funerarios (II)bull Cidadaacutens ricos e ilustres
bull Conclamatio extremum vale
bull Pompa funebris praeficae naeniae laudatio funebris
bull Incineracioacuten nas necroacutepoles foacutera da cidade sepulcros monumentais (Tumba de Cecilia Metela) mausoleos (Augusto Adriano)
bull Fosas individuais gt Epitafios identidade do falecido (nome idade condicioacuten social etc) persoa que dedica o epitafio ton solemne ou con toques humoriacutesticos
bull Loito
bull vestes pullae sacrificio do novendiale cena novendialis
bull Festas e conmemoracioacutens
bull Parentalia (13-21 febreiro) festas aacute memoria dos mortos Feralia (derradeiro diacutea)
bull Violaria Rosaria (finais de maio) frores nos sepulcros ou urnas
8
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Abreviaturas Epitafios latinos
D M S gt Diis Manibus Sacratum
H S E gt Hic Situs Est
S TT L gt Sit Tibi Terra LevisA gt annos D gt dies
F gt fecit
B gt bene M gt merentiV gt vivus
F C gt faciendum curavit
12
Epitafos latinosAnagni 036
Tullia Tecusa Artemoni coiugi bene merenti fecit
CIL 06 28963 = 10 007713 = Anagni 037
V(ivus) M(arcus) Vinicius Vinici l(ibertus) Phoebus fecit sibi et Cordiae Asterope coniugi carissim(ae) et libertis libertabus posterisq(ue) eorum
Anagni 035
P(ublius) Sulpicius Victorinus vixit annis V
CIL 02-05 00005
G(aius) Iulius Primus miles veteranus leg(ionis) X Gemina[e] h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
CIL 06 17551 = Anagni 025
D(is) M(anibus) M(arcus) Fabius Pacatus Tettiae Vibiae co(n)iugi f(e)c(it) b(ene) m(erenti)
13
Epitafios famosos
14
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
IndexRitos funerarios
bull Inhumacioacuten e incineracioacuten
bull Urnas funerarias
bull Columbaria
bull Catacumbas
Ritos funerarios (II)
bull Pompa funebris
bull As tumbas na Via Appia
bull Mausoleo de Augusto
bull Epitafios latinos
bull Epitafios famosos
Actitude ante a morte
bull Mundo subterraacuteneo
bull Leacutemures
bull Manes
Aras e estelas funerarias en Galicia
A morte en Internet
bull ldquoLo velan en su motorardquo
bull ldquoEl muerto paradordquo
Leacutexico da morte
Latinismos
Requiem de Mozart
Enredando
Ligazoacutens
2
Ritos funerariosbull A solemnidade no trato ao defunto sempre en
funcioacuten da suacutea clase social
bull 2 tipos de ritual fuacutenebre (sempre extra muros Lex XII tabularum)
bull incineracioacuten (+ propio de ricos e nobres) in + cinis eris
bull urna columbaria ustrina
bull Inhumacioacuten (+ propio dos pobres + frecuente a partir do s II dC) in + humus i
bull tumbas catacumbas
bull Unha profesioacuten
bull Libitinarii (enterradores) Venus Libitina vitare Libitinam evadere Libitinam
bull Pollinctores escravos que lavaban e perfumaban o cadaacutever
bull Escravos gt fosa comuacuten
bull Pobres
bull collegia funeraria arbitria
bull columbariaR e s t o s d e Ungu e n t a r i a r e c i p i e n t e s d e p e r f u m e s que imados despo i s dunha cremacioacuten
Urnae funeraria con restos de oacutesos e cinzas
httpwwwitusozlukcomgorsellerlibitina90081
3
Inhumacioacuten e incineracioacutenhumusi cinis eris
Enterramento infantil (duns 9 meses de idade) en aacutenforaEacutepoca romana S I-II dC Museo Arqueoloacutexico de La Vila Joiosa (Alacant)
Imaxe de RafaelDP en Flickro Arqueoloacutegico de La Vila Joiosa
Urnas funerarias de necroacutepole romana Museo do Castelo de Santo Antoacuten A Coruntildea
Imaxe de DivesGallaecia en Flickro Arqueoloacutegico de La Vila Joiosa
4
Urnas funerarias
1ordf - Roman funerary urn Archeological Museum of Janzur near Tripoli Imaxe de Sebastiagrave Giralt2ordf - Museo archeologico Aquileia Roman funerary urns Fotografiacutea de Sebastiaacute Giralt3ordf - Urna funeraria e unguentario Empuacuteries s I-II dC Fotografiacutea de DivesGallaecia4ordf - Anfora de bebeacute
5
Urnas funerarias
1ordf - Roman funerary urn Archeological Museum of Janzur near Tripoli Imaxe de Sebastiagrave Giralt2ordf - Museo archeologico Aquileia Roman funerary urns Fotografiacutea de Sebastiaacute Giralt3ordf - Urna funeraria e unguentario Empuacuteries s I-II dC Fotografiacutea de DivesGallaecia4ordf - Anfora de bebeacute
5
Urnas funerarias
1ordf - Roman funerary urn Archeological Museum of Janzur near Tripoli Imaxe de Sebastiagrave Giralt2ordf - Museo archeologico Aquileia Roman funerary urns Fotografiacutea de Sebastiaacute Giralt3ordf - Urna funeraria e unguentario Empuacuteries s I-II dC Fotografiacutea de DivesGallaecia4ordf - Anfora de bebeacute
5
Urnas funerarias
1ordf - Roman funerary urn Archeological Museum of Janzur near Tripoli Imaxe de Sebastiagrave Giralt2ordf - Museo archeologico Aquileia Roman funerary urns Fotografiacutea de Sebastiaacute Giralt3ordf - Urna funeraria e unguentario Empuacuteries s I-II dC Fotografiacutea de DivesGallaecia4ordf - Anfora de bebeacute
5
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Ritos funerarios (II)bull Cidadaacutens ricos e ilustres
bull Conclamatio extremum vale
bull Pompa funebris praeficae naeniae laudatio funebris
bull Incineracioacuten nas necroacutepoles foacutera da cidade sepulcros monumentais (Tumba de Cecilia Metela) mausoleos (Augusto Adriano)
bull Fosas individuais gt Epitafios identidade do falecido (nome idade condicioacuten social etc) persoa que dedica o epitafio ton solemne ou con toques humoriacutesticos
bull Loito
bull vestes pullae sacrificio do novendiale cena novendialis
bull Festas e conmemoracioacutens
bull Parentalia (13-21 febreiro) festas aacute memoria dos mortos Feralia (derradeiro diacutea)
bull Violaria Rosaria (finais de maio) frores nos sepulcros ou urnas
8
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Abreviaturas Epitafios latinos
D M S gt Diis Manibus Sacratum
H S E gt Hic Situs Est
S TT L gt Sit Tibi Terra LevisA gt annos D gt dies
F gt fecit
B gt bene M gt merentiV gt vivus
F C gt faciendum curavit
12
Epitafos latinosAnagni 036
Tullia Tecusa Artemoni coiugi bene merenti fecit
CIL 06 28963 = 10 007713 = Anagni 037
V(ivus) M(arcus) Vinicius Vinici l(ibertus) Phoebus fecit sibi et Cordiae Asterope coniugi carissim(ae) et libertis libertabus posterisq(ue) eorum
Anagni 035
P(ublius) Sulpicius Victorinus vixit annis V
CIL 02-05 00005
G(aius) Iulius Primus miles veteranus leg(ionis) X Gemina[e] h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
CIL 06 17551 = Anagni 025
D(is) M(anibus) M(arcus) Fabius Pacatus Tettiae Vibiae co(n)iugi f(e)c(it) b(ene) m(erenti)
13
Epitafios famosos
14
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Ritos funerariosbull A solemnidade no trato ao defunto sempre en
funcioacuten da suacutea clase social
bull 2 tipos de ritual fuacutenebre (sempre extra muros Lex XII tabularum)
bull incineracioacuten (+ propio de ricos e nobres) in + cinis eris
bull urna columbaria ustrina
bull Inhumacioacuten (+ propio dos pobres + frecuente a partir do s II dC) in + humus i
bull tumbas catacumbas
bull Unha profesioacuten
bull Libitinarii (enterradores) Venus Libitina vitare Libitinam evadere Libitinam
bull Pollinctores escravos que lavaban e perfumaban o cadaacutever
bull Escravos gt fosa comuacuten
bull Pobres
bull collegia funeraria arbitria
bull columbariaR e s t o s d e Ungu e n t a r i a r e c i p i e n t e s d e p e r f u m e s que imados despo i s dunha cremacioacuten
Urnae funeraria con restos de oacutesos e cinzas
httpwwwitusozlukcomgorsellerlibitina90081
3
Inhumacioacuten e incineracioacutenhumusi cinis eris
Enterramento infantil (duns 9 meses de idade) en aacutenforaEacutepoca romana S I-II dC Museo Arqueoloacutexico de La Vila Joiosa (Alacant)
Imaxe de RafaelDP en Flickro Arqueoloacutegico de La Vila Joiosa
Urnas funerarias de necroacutepole romana Museo do Castelo de Santo Antoacuten A Coruntildea
Imaxe de DivesGallaecia en Flickro Arqueoloacutegico de La Vila Joiosa
4
Urnas funerarias
1ordf - Roman funerary urn Archeological Museum of Janzur near Tripoli Imaxe de Sebastiagrave Giralt2ordf - Museo archeologico Aquileia Roman funerary urns Fotografiacutea de Sebastiaacute Giralt3ordf - Urna funeraria e unguentario Empuacuteries s I-II dC Fotografiacutea de DivesGallaecia4ordf - Anfora de bebeacute
5
Urnas funerarias
1ordf - Roman funerary urn Archeological Museum of Janzur near Tripoli Imaxe de Sebastiagrave Giralt2ordf - Museo archeologico Aquileia Roman funerary urns Fotografiacutea de Sebastiaacute Giralt3ordf - Urna funeraria e unguentario Empuacuteries s I-II dC Fotografiacutea de DivesGallaecia4ordf - Anfora de bebeacute
5
Urnas funerarias
1ordf - Roman funerary urn Archeological Museum of Janzur near Tripoli Imaxe de Sebastiagrave Giralt2ordf - Museo archeologico Aquileia Roman funerary urns Fotografiacutea de Sebastiaacute Giralt3ordf - Urna funeraria e unguentario Empuacuteries s I-II dC Fotografiacutea de DivesGallaecia4ordf - Anfora de bebeacute
5
Urnas funerarias
1ordf - Roman funerary urn Archeological Museum of Janzur near Tripoli Imaxe de Sebastiagrave Giralt2ordf - Museo archeologico Aquileia Roman funerary urns Fotografiacutea de Sebastiaacute Giralt3ordf - Urna funeraria e unguentario Empuacuteries s I-II dC Fotografiacutea de DivesGallaecia4ordf - Anfora de bebeacute
5
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Ritos funerarios (II)bull Cidadaacutens ricos e ilustres
bull Conclamatio extremum vale
bull Pompa funebris praeficae naeniae laudatio funebris
bull Incineracioacuten nas necroacutepoles foacutera da cidade sepulcros monumentais (Tumba de Cecilia Metela) mausoleos (Augusto Adriano)
bull Fosas individuais gt Epitafios identidade do falecido (nome idade condicioacuten social etc) persoa que dedica o epitafio ton solemne ou con toques humoriacutesticos
bull Loito
bull vestes pullae sacrificio do novendiale cena novendialis
bull Festas e conmemoracioacutens
bull Parentalia (13-21 febreiro) festas aacute memoria dos mortos Feralia (derradeiro diacutea)
bull Violaria Rosaria (finais de maio) frores nos sepulcros ou urnas
8
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Abreviaturas Epitafios latinos
D M S gt Diis Manibus Sacratum
H S E gt Hic Situs Est
S TT L gt Sit Tibi Terra LevisA gt annos D gt dies
F gt fecit
B gt bene M gt merentiV gt vivus
F C gt faciendum curavit
12
Epitafos latinosAnagni 036
Tullia Tecusa Artemoni coiugi bene merenti fecit
CIL 06 28963 = 10 007713 = Anagni 037
V(ivus) M(arcus) Vinicius Vinici l(ibertus) Phoebus fecit sibi et Cordiae Asterope coniugi carissim(ae) et libertis libertabus posterisq(ue) eorum
Anagni 035
P(ublius) Sulpicius Victorinus vixit annis V
CIL 02-05 00005
G(aius) Iulius Primus miles veteranus leg(ionis) X Gemina[e] h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
CIL 06 17551 = Anagni 025
D(is) M(anibus) M(arcus) Fabius Pacatus Tettiae Vibiae co(n)iugi f(e)c(it) b(ene) m(erenti)
13
Epitafios famosos
14
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Inhumacioacuten e incineracioacutenhumusi cinis eris
Enterramento infantil (duns 9 meses de idade) en aacutenforaEacutepoca romana S I-II dC Museo Arqueoloacutexico de La Vila Joiosa (Alacant)
Imaxe de RafaelDP en Flickro Arqueoloacutegico de La Vila Joiosa
Urnas funerarias de necroacutepole romana Museo do Castelo de Santo Antoacuten A Coruntildea
Imaxe de DivesGallaecia en Flickro Arqueoloacutegico de La Vila Joiosa
4
Urnas funerarias
1ordf - Roman funerary urn Archeological Museum of Janzur near Tripoli Imaxe de Sebastiagrave Giralt2ordf - Museo archeologico Aquileia Roman funerary urns Fotografiacutea de Sebastiaacute Giralt3ordf - Urna funeraria e unguentario Empuacuteries s I-II dC Fotografiacutea de DivesGallaecia4ordf - Anfora de bebeacute
5
Urnas funerarias
1ordf - Roman funerary urn Archeological Museum of Janzur near Tripoli Imaxe de Sebastiagrave Giralt2ordf - Museo archeologico Aquileia Roman funerary urns Fotografiacutea de Sebastiaacute Giralt3ordf - Urna funeraria e unguentario Empuacuteries s I-II dC Fotografiacutea de DivesGallaecia4ordf - Anfora de bebeacute
5
Urnas funerarias
1ordf - Roman funerary urn Archeological Museum of Janzur near Tripoli Imaxe de Sebastiagrave Giralt2ordf - Museo archeologico Aquileia Roman funerary urns Fotografiacutea de Sebastiaacute Giralt3ordf - Urna funeraria e unguentario Empuacuteries s I-II dC Fotografiacutea de DivesGallaecia4ordf - Anfora de bebeacute
5
Urnas funerarias
1ordf - Roman funerary urn Archeological Museum of Janzur near Tripoli Imaxe de Sebastiagrave Giralt2ordf - Museo archeologico Aquileia Roman funerary urns Fotografiacutea de Sebastiaacute Giralt3ordf - Urna funeraria e unguentario Empuacuteries s I-II dC Fotografiacutea de DivesGallaecia4ordf - Anfora de bebeacute
5
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Ritos funerarios (II)bull Cidadaacutens ricos e ilustres
bull Conclamatio extremum vale
bull Pompa funebris praeficae naeniae laudatio funebris
bull Incineracioacuten nas necroacutepoles foacutera da cidade sepulcros monumentais (Tumba de Cecilia Metela) mausoleos (Augusto Adriano)
bull Fosas individuais gt Epitafios identidade do falecido (nome idade condicioacuten social etc) persoa que dedica o epitafio ton solemne ou con toques humoriacutesticos
bull Loito
bull vestes pullae sacrificio do novendiale cena novendialis
bull Festas e conmemoracioacutens
bull Parentalia (13-21 febreiro) festas aacute memoria dos mortos Feralia (derradeiro diacutea)
bull Violaria Rosaria (finais de maio) frores nos sepulcros ou urnas
8
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Abreviaturas Epitafios latinos
D M S gt Diis Manibus Sacratum
H S E gt Hic Situs Est
S TT L gt Sit Tibi Terra LevisA gt annos D gt dies
F gt fecit
B gt bene M gt merentiV gt vivus
F C gt faciendum curavit
12
Epitafos latinosAnagni 036
Tullia Tecusa Artemoni coiugi bene merenti fecit
CIL 06 28963 = 10 007713 = Anagni 037
V(ivus) M(arcus) Vinicius Vinici l(ibertus) Phoebus fecit sibi et Cordiae Asterope coniugi carissim(ae) et libertis libertabus posterisq(ue) eorum
Anagni 035
P(ublius) Sulpicius Victorinus vixit annis V
CIL 02-05 00005
G(aius) Iulius Primus miles veteranus leg(ionis) X Gemina[e] h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
CIL 06 17551 = Anagni 025
D(is) M(anibus) M(arcus) Fabius Pacatus Tettiae Vibiae co(n)iugi f(e)c(it) b(ene) m(erenti)
13
Epitafios famosos
14
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Urnas funerarias
1ordf - Roman funerary urn Archeological Museum of Janzur near Tripoli Imaxe de Sebastiagrave Giralt2ordf - Museo archeologico Aquileia Roman funerary urns Fotografiacutea de Sebastiaacute Giralt3ordf - Urna funeraria e unguentario Empuacuteries s I-II dC Fotografiacutea de DivesGallaecia4ordf - Anfora de bebeacute
5
Urnas funerarias
1ordf - Roman funerary urn Archeological Museum of Janzur near Tripoli Imaxe de Sebastiagrave Giralt2ordf - Museo archeologico Aquileia Roman funerary urns Fotografiacutea de Sebastiaacute Giralt3ordf - Urna funeraria e unguentario Empuacuteries s I-II dC Fotografiacutea de DivesGallaecia4ordf - Anfora de bebeacute
5
Urnas funerarias
1ordf - Roman funerary urn Archeological Museum of Janzur near Tripoli Imaxe de Sebastiagrave Giralt2ordf - Museo archeologico Aquileia Roman funerary urns Fotografiacutea de Sebastiaacute Giralt3ordf - Urna funeraria e unguentario Empuacuteries s I-II dC Fotografiacutea de DivesGallaecia4ordf - Anfora de bebeacute
5
Urnas funerarias
1ordf - Roman funerary urn Archeological Museum of Janzur near Tripoli Imaxe de Sebastiagrave Giralt2ordf - Museo archeologico Aquileia Roman funerary urns Fotografiacutea de Sebastiaacute Giralt3ordf - Urna funeraria e unguentario Empuacuteries s I-II dC Fotografiacutea de DivesGallaecia4ordf - Anfora de bebeacute
5
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Ritos funerarios (II)bull Cidadaacutens ricos e ilustres
bull Conclamatio extremum vale
bull Pompa funebris praeficae naeniae laudatio funebris
bull Incineracioacuten nas necroacutepoles foacutera da cidade sepulcros monumentais (Tumba de Cecilia Metela) mausoleos (Augusto Adriano)
bull Fosas individuais gt Epitafios identidade do falecido (nome idade condicioacuten social etc) persoa que dedica o epitafio ton solemne ou con toques humoriacutesticos
bull Loito
bull vestes pullae sacrificio do novendiale cena novendialis
bull Festas e conmemoracioacutens
bull Parentalia (13-21 febreiro) festas aacute memoria dos mortos Feralia (derradeiro diacutea)
bull Violaria Rosaria (finais de maio) frores nos sepulcros ou urnas
8
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Abreviaturas Epitafios latinos
D M S gt Diis Manibus Sacratum
H S E gt Hic Situs Est
S TT L gt Sit Tibi Terra LevisA gt annos D gt dies
F gt fecit
B gt bene M gt merentiV gt vivus
F C gt faciendum curavit
12
Epitafos latinosAnagni 036
Tullia Tecusa Artemoni coiugi bene merenti fecit
CIL 06 28963 = 10 007713 = Anagni 037
V(ivus) M(arcus) Vinicius Vinici l(ibertus) Phoebus fecit sibi et Cordiae Asterope coniugi carissim(ae) et libertis libertabus posterisq(ue) eorum
Anagni 035
P(ublius) Sulpicius Victorinus vixit annis V
CIL 02-05 00005
G(aius) Iulius Primus miles veteranus leg(ionis) X Gemina[e] h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
CIL 06 17551 = Anagni 025
D(is) M(anibus) M(arcus) Fabius Pacatus Tettiae Vibiae co(n)iugi f(e)c(it) b(ene) m(erenti)
13
Epitafios famosos
14
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Urnas funerarias
1ordf - Roman funerary urn Archeological Museum of Janzur near Tripoli Imaxe de Sebastiagrave Giralt2ordf - Museo archeologico Aquileia Roman funerary urns Fotografiacutea de Sebastiaacute Giralt3ordf - Urna funeraria e unguentario Empuacuteries s I-II dC Fotografiacutea de DivesGallaecia4ordf - Anfora de bebeacute
5
Urnas funerarias
1ordf - Roman funerary urn Archeological Museum of Janzur near Tripoli Imaxe de Sebastiagrave Giralt2ordf - Museo archeologico Aquileia Roman funerary urns Fotografiacutea de Sebastiaacute Giralt3ordf - Urna funeraria e unguentario Empuacuteries s I-II dC Fotografiacutea de DivesGallaecia4ordf - Anfora de bebeacute
5
Urnas funerarias
1ordf - Roman funerary urn Archeological Museum of Janzur near Tripoli Imaxe de Sebastiagrave Giralt2ordf - Museo archeologico Aquileia Roman funerary urns Fotografiacutea de Sebastiaacute Giralt3ordf - Urna funeraria e unguentario Empuacuteries s I-II dC Fotografiacutea de DivesGallaecia4ordf - Anfora de bebeacute
5
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Ritos funerarios (II)bull Cidadaacutens ricos e ilustres
bull Conclamatio extremum vale
bull Pompa funebris praeficae naeniae laudatio funebris
bull Incineracioacuten nas necroacutepoles foacutera da cidade sepulcros monumentais (Tumba de Cecilia Metela) mausoleos (Augusto Adriano)
bull Fosas individuais gt Epitafios identidade do falecido (nome idade condicioacuten social etc) persoa que dedica o epitafio ton solemne ou con toques humoriacutesticos
bull Loito
bull vestes pullae sacrificio do novendiale cena novendialis
bull Festas e conmemoracioacutens
bull Parentalia (13-21 febreiro) festas aacute memoria dos mortos Feralia (derradeiro diacutea)
bull Violaria Rosaria (finais de maio) frores nos sepulcros ou urnas
8
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Abreviaturas Epitafios latinos
D M S gt Diis Manibus Sacratum
H S E gt Hic Situs Est
S TT L gt Sit Tibi Terra LevisA gt annos D gt dies
F gt fecit
B gt bene M gt merentiV gt vivus
F C gt faciendum curavit
12
Epitafos latinosAnagni 036
Tullia Tecusa Artemoni coiugi bene merenti fecit
CIL 06 28963 = 10 007713 = Anagni 037
V(ivus) M(arcus) Vinicius Vinici l(ibertus) Phoebus fecit sibi et Cordiae Asterope coniugi carissim(ae) et libertis libertabus posterisq(ue) eorum
Anagni 035
P(ublius) Sulpicius Victorinus vixit annis V
CIL 02-05 00005
G(aius) Iulius Primus miles veteranus leg(ionis) X Gemina[e] h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
CIL 06 17551 = Anagni 025
D(is) M(anibus) M(arcus) Fabius Pacatus Tettiae Vibiae co(n)iugi f(e)c(it) b(ene) m(erenti)
13
Epitafios famosos
14
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Urnas funerarias
1ordf - Roman funerary urn Archeological Museum of Janzur near Tripoli Imaxe de Sebastiagrave Giralt2ordf - Museo archeologico Aquileia Roman funerary urns Fotografiacutea de Sebastiaacute Giralt3ordf - Urna funeraria e unguentario Empuacuteries s I-II dC Fotografiacutea de DivesGallaecia4ordf - Anfora de bebeacute
5
Urnas funerarias
1ordf - Roman funerary urn Archeological Museum of Janzur near Tripoli Imaxe de Sebastiagrave Giralt2ordf - Museo archeologico Aquileia Roman funerary urns Fotografiacutea de Sebastiaacute Giralt3ordf - Urna funeraria e unguentario Empuacuteries s I-II dC Fotografiacutea de DivesGallaecia4ordf - Anfora de bebeacute
5
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Ritos funerarios (II)bull Cidadaacutens ricos e ilustres
bull Conclamatio extremum vale
bull Pompa funebris praeficae naeniae laudatio funebris
bull Incineracioacuten nas necroacutepoles foacutera da cidade sepulcros monumentais (Tumba de Cecilia Metela) mausoleos (Augusto Adriano)
bull Fosas individuais gt Epitafios identidade do falecido (nome idade condicioacuten social etc) persoa que dedica o epitafio ton solemne ou con toques humoriacutesticos
bull Loito
bull vestes pullae sacrificio do novendiale cena novendialis
bull Festas e conmemoracioacutens
bull Parentalia (13-21 febreiro) festas aacute memoria dos mortos Feralia (derradeiro diacutea)
bull Violaria Rosaria (finais de maio) frores nos sepulcros ou urnas
8
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Abreviaturas Epitafios latinos
D M S gt Diis Manibus Sacratum
H S E gt Hic Situs Est
S TT L gt Sit Tibi Terra LevisA gt annos D gt dies
F gt fecit
B gt bene M gt merentiV gt vivus
F C gt faciendum curavit
12
Epitafos latinosAnagni 036
Tullia Tecusa Artemoni coiugi bene merenti fecit
CIL 06 28963 = 10 007713 = Anagni 037
V(ivus) M(arcus) Vinicius Vinici l(ibertus) Phoebus fecit sibi et Cordiae Asterope coniugi carissim(ae) et libertis libertabus posterisq(ue) eorum
Anagni 035
P(ublius) Sulpicius Victorinus vixit annis V
CIL 02-05 00005
G(aius) Iulius Primus miles veteranus leg(ionis) X Gemina[e] h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
CIL 06 17551 = Anagni 025
D(is) M(anibus) M(arcus) Fabius Pacatus Tettiae Vibiae co(n)iugi f(e)c(it) b(ene) m(erenti)
13
Epitafios famosos
14
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Urnas funerarias
1ordf - Roman funerary urn Archeological Museum of Janzur near Tripoli Imaxe de Sebastiagrave Giralt2ordf - Museo archeologico Aquileia Roman funerary urns Fotografiacutea de Sebastiaacute Giralt3ordf - Urna funeraria e unguentario Empuacuteries s I-II dC Fotografiacutea de DivesGallaecia4ordf - Anfora de bebeacute
5
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Ritos funerarios (II)bull Cidadaacutens ricos e ilustres
bull Conclamatio extremum vale
bull Pompa funebris praeficae naeniae laudatio funebris
bull Incineracioacuten nas necroacutepoles foacutera da cidade sepulcros monumentais (Tumba de Cecilia Metela) mausoleos (Augusto Adriano)
bull Fosas individuais gt Epitafios identidade do falecido (nome idade condicioacuten social etc) persoa que dedica o epitafio ton solemne ou con toques humoriacutesticos
bull Loito
bull vestes pullae sacrificio do novendiale cena novendialis
bull Festas e conmemoracioacutens
bull Parentalia (13-21 febreiro) festas aacute memoria dos mortos Feralia (derradeiro diacutea)
bull Violaria Rosaria (finais de maio) frores nos sepulcros ou urnas
8
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Abreviaturas Epitafios latinos
D M S gt Diis Manibus Sacratum
H S E gt Hic Situs Est
S TT L gt Sit Tibi Terra LevisA gt annos D gt dies
F gt fecit
B gt bene M gt merentiV gt vivus
F C gt faciendum curavit
12
Epitafos latinosAnagni 036
Tullia Tecusa Artemoni coiugi bene merenti fecit
CIL 06 28963 = 10 007713 = Anagni 037
V(ivus) M(arcus) Vinicius Vinici l(ibertus) Phoebus fecit sibi et Cordiae Asterope coniugi carissim(ae) et libertis libertabus posterisq(ue) eorum
Anagni 035
P(ublius) Sulpicius Victorinus vixit annis V
CIL 02-05 00005
G(aius) Iulius Primus miles veteranus leg(ionis) X Gemina[e] h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
CIL 06 17551 = Anagni 025
D(is) M(anibus) M(arcus) Fabius Pacatus Tettiae Vibiae co(n)iugi f(e)c(it) b(ene) m(erenti)
13
Epitafios famosos
14
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Ritos funerarios (II)bull Cidadaacutens ricos e ilustres
bull Conclamatio extremum vale
bull Pompa funebris praeficae naeniae laudatio funebris
bull Incineracioacuten nas necroacutepoles foacutera da cidade sepulcros monumentais (Tumba de Cecilia Metela) mausoleos (Augusto Adriano)
bull Fosas individuais gt Epitafios identidade do falecido (nome idade condicioacuten social etc) persoa que dedica o epitafio ton solemne ou con toques humoriacutesticos
bull Loito
bull vestes pullae sacrificio do novendiale cena novendialis
bull Festas e conmemoracioacutens
bull Parentalia (13-21 febreiro) festas aacute memoria dos mortos Feralia (derradeiro diacutea)
bull Violaria Rosaria (finais de maio) frores nos sepulcros ou urnas
8
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Abreviaturas Epitafios latinos
D M S gt Diis Manibus Sacratum
H S E gt Hic Situs Est
S TT L gt Sit Tibi Terra LevisA gt annos D gt dies
F gt fecit
B gt bene M gt merentiV gt vivus
F C gt faciendum curavit
12
Epitafos latinosAnagni 036
Tullia Tecusa Artemoni coiugi bene merenti fecit
CIL 06 28963 = 10 007713 = Anagni 037
V(ivus) M(arcus) Vinicius Vinici l(ibertus) Phoebus fecit sibi et Cordiae Asterope coniugi carissim(ae) et libertis libertabus posterisq(ue) eorum
Anagni 035
P(ublius) Sulpicius Victorinus vixit annis V
CIL 02-05 00005
G(aius) Iulius Primus miles veteranus leg(ionis) X Gemina[e] h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
CIL 06 17551 = Anagni 025
D(is) M(anibus) M(arcus) Fabius Pacatus Tettiae Vibiae co(n)iugi f(e)c(it) b(ene) m(erenti)
13
Epitafios famosos
14
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Ritos funerarios (II)bull Cidadaacutens ricos e ilustres
bull Conclamatio extremum vale
bull Pompa funebris praeficae naeniae laudatio funebris
bull Incineracioacuten nas necroacutepoles foacutera da cidade sepulcros monumentais (Tumba de Cecilia Metela) mausoleos (Augusto Adriano)
bull Fosas individuais gt Epitafios identidade do falecido (nome idade condicioacuten social etc) persoa que dedica o epitafio ton solemne ou con toques humoriacutesticos
bull Loito
bull vestes pullae sacrificio do novendiale cena novendialis
bull Festas e conmemoracioacutens
bull Parentalia (13-21 febreiro) festas aacute memoria dos mortos Feralia (derradeiro diacutea)
bull Violaria Rosaria (finais de maio) frores nos sepulcros ou urnas
8
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Abreviaturas Epitafios latinos
D M S gt Diis Manibus Sacratum
H S E gt Hic Situs Est
S TT L gt Sit Tibi Terra LevisA gt annos D gt dies
F gt fecit
B gt bene M gt merentiV gt vivus
F C gt faciendum curavit
12
Epitafos latinosAnagni 036
Tullia Tecusa Artemoni coiugi bene merenti fecit
CIL 06 28963 = 10 007713 = Anagni 037
V(ivus) M(arcus) Vinicius Vinici l(ibertus) Phoebus fecit sibi et Cordiae Asterope coniugi carissim(ae) et libertis libertabus posterisq(ue) eorum
Anagni 035
P(ublius) Sulpicius Victorinus vixit annis V
CIL 02-05 00005
G(aius) Iulius Primus miles veteranus leg(ionis) X Gemina[e] h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
CIL 06 17551 = Anagni 025
D(is) M(anibus) M(arcus) Fabius Pacatus Tettiae Vibiae co(n)iugi f(e)c(it) b(ene) m(erenti)
13
Epitafios famosos
14
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Ritos funerarios (II)bull Cidadaacutens ricos e ilustres
bull Conclamatio extremum vale
bull Pompa funebris praeficae naeniae laudatio funebris
bull Incineracioacuten nas necroacutepoles foacutera da cidade sepulcros monumentais (Tumba de Cecilia Metela) mausoleos (Augusto Adriano)
bull Fosas individuais gt Epitafios identidade do falecido (nome idade condicioacuten social etc) persoa que dedica o epitafio ton solemne ou con toques humoriacutesticos
bull Loito
bull vestes pullae sacrificio do novendiale cena novendialis
bull Festas e conmemoracioacutens
bull Parentalia (13-21 febreiro) festas aacute memoria dos mortos Feralia (derradeiro diacutea)
bull Violaria Rosaria (finais de maio) frores nos sepulcros ou urnas
8
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Abreviaturas Epitafios latinos
D M S gt Diis Manibus Sacratum
H S E gt Hic Situs Est
S TT L gt Sit Tibi Terra LevisA gt annos D gt dies
F gt fecit
B gt bene M gt merentiV gt vivus
F C gt faciendum curavit
12
Epitafos latinosAnagni 036
Tullia Tecusa Artemoni coiugi bene merenti fecit
CIL 06 28963 = 10 007713 = Anagni 037
V(ivus) M(arcus) Vinicius Vinici l(ibertus) Phoebus fecit sibi et Cordiae Asterope coniugi carissim(ae) et libertis libertabus posterisq(ue) eorum
Anagni 035
P(ublius) Sulpicius Victorinus vixit annis V
CIL 02-05 00005
G(aius) Iulius Primus miles veteranus leg(ionis) X Gemina[e] h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
CIL 06 17551 = Anagni 025
D(is) M(anibus) M(arcus) Fabius Pacatus Tettiae Vibiae co(n)iugi f(e)c(it) b(ene) m(erenti)
13
Epitafios famosos
14
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Ritos funerarios (II)bull Cidadaacutens ricos e ilustres
bull Conclamatio extremum vale
bull Pompa funebris praeficae naeniae laudatio funebris
bull Incineracioacuten nas necroacutepoles foacutera da cidade sepulcros monumentais (Tumba de Cecilia Metela) mausoleos (Augusto Adriano)
bull Fosas individuais gt Epitafios identidade do falecido (nome idade condicioacuten social etc) persoa que dedica o epitafio ton solemne ou con toques humoriacutesticos
bull Loito
bull vestes pullae sacrificio do novendiale cena novendialis
bull Festas e conmemoracioacutens
bull Parentalia (13-21 febreiro) festas aacute memoria dos mortos Feralia (derradeiro diacutea)
bull Violaria Rosaria (finais de maio) frores nos sepulcros ou urnas
8
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Abreviaturas Epitafios latinos
D M S gt Diis Manibus Sacratum
H S E gt Hic Situs Est
S TT L gt Sit Tibi Terra LevisA gt annos D gt dies
F gt fecit
B gt bene M gt merentiV gt vivus
F C gt faciendum curavit
12
Epitafos latinosAnagni 036
Tullia Tecusa Artemoni coiugi bene merenti fecit
CIL 06 28963 = 10 007713 = Anagni 037
V(ivus) M(arcus) Vinicius Vinici l(ibertus) Phoebus fecit sibi et Cordiae Asterope coniugi carissim(ae) et libertis libertabus posterisq(ue) eorum
Anagni 035
P(ublius) Sulpicius Victorinus vixit annis V
CIL 02-05 00005
G(aius) Iulius Primus miles veteranus leg(ionis) X Gemina[e] h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
CIL 06 17551 = Anagni 025
D(is) M(anibus) M(arcus) Fabius Pacatus Tettiae Vibiae co(n)iugi f(e)c(it) b(ene) m(erenti)
13
Epitafios famosos
14
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Ritos funerarios (II)bull Cidadaacutens ricos e ilustres
bull Conclamatio extremum vale
bull Pompa funebris praeficae naeniae laudatio funebris
bull Incineracioacuten nas necroacutepoles foacutera da cidade sepulcros monumentais (Tumba de Cecilia Metela) mausoleos (Augusto Adriano)
bull Fosas individuais gt Epitafios identidade do falecido (nome idade condicioacuten social etc) persoa que dedica o epitafio ton solemne ou con toques humoriacutesticos
bull Loito
bull vestes pullae sacrificio do novendiale cena novendialis
bull Festas e conmemoracioacutens
bull Parentalia (13-21 febreiro) festas aacute memoria dos mortos Feralia (derradeiro diacutea)
bull Violaria Rosaria (finais de maio) frores nos sepulcros ou urnas
8
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Abreviaturas Epitafios latinos
D M S gt Diis Manibus Sacratum
H S E gt Hic Situs Est
S TT L gt Sit Tibi Terra LevisA gt annos D gt dies
F gt fecit
B gt bene M gt merentiV gt vivus
F C gt faciendum curavit
12
Epitafos latinosAnagni 036
Tullia Tecusa Artemoni coiugi bene merenti fecit
CIL 06 28963 = 10 007713 = Anagni 037
V(ivus) M(arcus) Vinicius Vinici l(ibertus) Phoebus fecit sibi et Cordiae Asterope coniugi carissim(ae) et libertis libertabus posterisq(ue) eorum
Anagni 035
P(ublius) Sulpicius Victorinus vixit annis V
CIL 02-05 00005
G(aius) Iulius Primus miles veteranus leg(ionis) X Gemina[e] h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
CIL 06 17551 = Anagni 025
D(is) M(anibus) M(arcus) Fabius Pacatus Tettiae Vibiae co(n)iugi f(e)c(it) b(ene) m(erenti)
13
Epitafios famosos
14
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Ritos funerarios (II)bull Cidadaacutens ricos e ilustres
bull Conclamatio extremum vale
bull Pompa funebris praeficae naeniae laudatio funebris
bull Incineracioacuten nas necroacutepoles foacutera da cidade sepulcros monumentais (Tumba de Cecilia Metela) mausoleos (Augusto Adriano)
bull Fosas individuais gt Epitafios identidade do falecido (nome idade condicioacuten social etc) persoa que dedica o epitafio ton solemne ou con toques humoriacutesticos
bull Loito
bull vestes pullae sacrificio do novendiale cena novendialis
bull Festas e conmemoracioacutens
bull Parentalia (13-21 febreiro) festas aacute memoria dos mortos Feralia (derradeiro diacutea)
bull Violaria Rosaria (finais de maio) frores nos sepulcros ou urnas
8
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Abreviaturas Epitafios latinos
D M S gt Diis Manibus Sacratum
H S E gt Hic Situs Est
S TT L gt Sit Tibi Terra LevisA gt annos D gt dies
F gt fecit
B gt bene M gt merentiV gt vivus
F C gt faciendum curavit
12
Epitafos latinosAnagni 036
Tullia Tecusa Artemoni coiugi bene merenti fecit
CIL 06 28963 = 10 007713 = Anagni 037
V(ivus) M(arcus) Vinicius Vinici l(ibertus) Phoebus fecit sibi et Cordiae Asterope coniugi carissim(ae) et libertis libertabus posterisq(ue) eorum
Anagni 035
P(ublius) Sulpicius Victorinus vixit annis V
CIL 02-05 00005
G(aius) Iulius Primus miles veteranus leg(ionis) X Gemina[e] h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
CIL 06 17551 = Anagni 025
D(is) M(anibus) M(arcus) Fabius Pacatus Tettiae Vibiae co(n)iugi f(e)c(it) b(ene) m(erenti)
13
Epitafios famosos
14
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Columbaria
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Missouri2 imaxes do Columbarium Via Portuense I metade II dC Museo Nazionale romano Imaxes de Nick in Exilio en Flickr3 imaxes de columbarios (sen determinar)
1 imaxe (wikipedia) dun Columbarium actual de Oakland
6
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Ritos funerarios (II)bull Cidadaacutens ricos e ilustres
bull Conclamatio extremum vale
bull Pompa funebris praeficae naeniae laudatio funebris
bull Incineracioacuten nas necroacutepoles foacutera da cidade sepulcros monumentais (Tumba de Cecilia Metela) mausoleos (Augusto Adriano)
bull Fosas individuais gt Epitafios identidade do falecido (nome idade condicioacuten social etc) persoa que dedica o epitafio ton solemne ou con toques humoriacutesticos
bull Loito
bull vestes pullae sacrificio do novendiale cena novendialis
bull Festas e conmemoracioacutens
bull Parentalia (13-21 febreiro) festas aacute memoria dos mortos Feralia (derradeiro diacutea)
bull Violaria Rosaria (finais de maio) frores nos sepulcros ou urnas
8
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Abreviaturas Epitafios latinos
D M S gt Diis Manibus Sacratum
H S E gt Hic Situs Est
S TT L gt Sit Tibi Terra LevisA gt annos D gt dies
F gt fecit
B gt bene M gt merentiV gt vivus
F C gt faciendum curavit
12
Epitafos latinosAnagni 036
Tullia Tecusa Artemoni coiugi bene merenti fecit
CIL 06 28963 = 10 007713 = Anagni 037
V(ivus) M(arcus) Vinicius Vinici l(ibertus) Phoebus fecit sibi et Cordiae Asterope coniugi carissim(ae) et libertis libertabus posterisq(ue) eorum
Anagni 035
P(ublius) Sulpicius Victorinus vixit annis V
CIL 02-05 00005
G(aius) Iulius Primus miles veteranus leg(ionis) X Gemina[e] h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
CIL 06 17551 = Anagni 025
D(is) M(anibus) M(arcus) Fabius Pacatus Tettiae Vibiae co(n)iugi f(e)c(it) b(ene) m(erenti)
13
Epitafios famosos
14
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Ritos funerarios (II)bull Cidadaacutens ricos e ilustres
bull Conclamatio extremum vale
bull Pompa funebris praeficae naeniae laudatio funebris
bull Incineracioacuten nas necroacutepoles foacutera da cidade sepulcros monumentais (Tumba de Cecilia Metela) mausoleos (Augusto Adriano)
bull Fosas individuais gt Epitafios identidade do falecido (nome idade condicioacuten social etc) persoa que dedica o epitafio ton solemne ou con toques humoriacutesticos
bull Loito
bull vestes pullae sacrificio do novendiale cena novendialis
bull Festas e conmemoracioacutens
bull Parentalia (13-21 febreiro) festas aacute memoria dos mortos Feralia (derradeiro diacutea)
bull Violaria Rosaria (finais de maio) frores nos sepulcros ou urnas
8
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Abreviaturas Epitafios latinos
D M S gt Diis Manibus Sacratum
H S E gt Hic Situs Est
S TT L gt Sit Tibi Terra LevisA gt annos D gt dies
F gt fecit
B gt bene M gt merentiV gt vivus
F C gt faciendum curavit
12
Epitafos latinosAnagni 036
Tullia Tecusa Artemoni coiugi bene merenti fecit
CIL 06 28963 = 10 007713 = Anagni 037
V(ivus) M(arcus) Vinicius Vinici l(ibertus) Phoebus fecit sibi et Cordiae Asterope coniugi carissim(ae) et libertis libertabus posterisq(ue) eorum
Anagni 035
P(ublius) Sulpicius Victorinus vixit annis V
CIL 02-05 00005
G(aius) Iulius Primus miles veteranus leg(ionis) X Gemina[e] h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
CIL 06 17551 = Anagni 025
D(is) M(anibus) M(arcus) Fabius Pacatus Tettiae Vibiae co(n)iugi f(e)c(it) b(ene) m(erenti)
13
Epitafios famosos
14
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Ritos funerarios (II)bull Cidadaacutens ricos e ilustres
bull Conclamatio extremum vale
bull Pompa funebris praeficae naeniae laudatio funebris
bull Incineracioacuten nas necroacutepoles foacutera da cidade sepulcros monumentais (Tumba de Cecilia Metela) mausoleos (Augusto Adriano)
bull Fosas individuais gt Epitafios identidade do falecido (nome idade condicioacuten social etc) persoa que dedica o epitafio ton solemne ou con toques humoriacutesticos
bull Loito
bull vestes pullae sacrificio do novendiale cena novendialis
bull Festas e conmemoracioacutens
bull Parentalia (13-21 febreiro) festas aacute memoria dos mortos Feralia (derradeiro diacutea)
bull Violaria Rosaria (finais de maio) frores nos sepulcros ou urnas
8
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Abreviaturas Epitafios latinos
D M S gt Diis Manibus Sacratum
H S E gt Hic Situs Est
S TT L gt Sit Tibi Terra LevisA gt annos D gt dies
F gt fecit
B gt bene M gt merentiV gt vivus
F C gt faciendum curavit
12
Epitafos latinosAnagni 036
Tullia Tecusa Artemoni coiugi bene merenti fecit
CIL 06 28963 = 10 007713 = Anagni 037
V(ivus) M(arcus) Vinicius Vinici l(ibertus) Phoebus fecit sibi et Cordiae Asterope coniugi carissim(ae) et libertis libertabus posterisq(ue) eorum
Anagni 035
P(ublius) Sulpicius Victorinus vixit annis V
CIL 02-05 00005
G(aius) Iulius Primus miles veteranus leg(ionis) X Gemina[e] h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
CIL 06 17551 = Anagni 025
D(is) M(anibus) M(arcus) Fabius Pacatus Tettiae Vibiae co(n)iugi f(e)c(it) b(ene) m(erenti)
13
Epitafios famosos
14
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Catacumbas
Epitafio de Atimetus das catacumbas de St Sebastian na Via Appia Roma Inscricioacuten rodeada por siacutembolos cristiaacutens unha aacutencora e un peixeCatacumbas de Siracusa en Sicilia Imaxe web rsanzcarrera
Catacumbas de San Calixto Roma Imaxe de Jonas Witt en Flickr
7
Ritos funerarios (II)bull Cidadaacutens ricos e ilustres
bull Conclamatio extremum vale
bull Pompa funebris praeficae naeniae laudatio funebris
bull Incineracioacuten nas necroacutepoles foacutera da cidade sepulcros monumentais (Tumba de Cecilia Metela) mausoleos (Augusto Adriano)
bull Fosas individuais gt Epitafios identidade do falecido (nome idade condicioacuten social etc) persoa que dedica o epitafio ton solemne ou con toques humoriacutesticos
bull Loito
bull vestes pullae sacrificio do novendiale cena novendialis
bull Festas e conmemoracioacutens
bull Parentalia (13-21 febreiro) festas aacute memoria dos mortos Feralia (derradeiro diacutea)
bull Violaria Rosaria (finais de maio) frores nos sepulcros ou urnas
8
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Abreviaturas Epitafios latinos
D M S gt Diis Manibus Sacratum
H S E gt Hic Situs Est
S TT L gt Sit Tibi Terra LevisA gt annos D gt dies
F gt fecit
B gt bene M gt merentiV gt vivus
F C gt faciendum curavit
12
Epitafos latinosAnagni 036
Tullia Tecusa Artemoni coiugi bene merenti fecit
CIL 06 28963 = 10 007713 = Anagni 037
V(ivus) M(arcus) Vinicius Vinici l(ibertus) Phoebus fecit sibi et Cordiae Asterope coniugi carissim(ae) et libertis libertabus posterisq(ue) eorum
Anagni 035
P(ublius) Sulpicius Victorinus vixit annis V
CIL 02-05 00005
G(aius) Iulius Primus miles veteranus leg(ionis) X Gemina[e] h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
CIL 06 17551 = Anagni 025
D(is) M(anibus) M(arcus) Fabius Pacatus Tettiae Vibiae co(n)iugi f(e)c(it) b(ene) m(erenti)
13
Epitafios famosos
14
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Ritos funerarios (II)bull Cidadaacutens ricos e ilustres
bull Conclamatio extremum vale
bull Pompa funebris praeficae naeniae laudatio funebris
bull Incineracioacuten nas necroacutepoles foacutera da cidade sepulcros monumentais (Tumba de Cecilia Metela) mausoleos (Augusto Adriano)
bull Fosas individuais gt Epitafios identidade do falecido (nome idade condicioacuten social etc) persoa que dedica o epitafio ton solemne ou con toques humoriacutesticos
bull Loito
bull vestes pullae sacrificio do novendiale cena novendialis
bull Festas e conmemoracioacutens
bull Parentalia (13-21 febreiro) festas aacute memoria dos mortos Feralia (derradeiro diacutea)
bull Violaria Rosaria (finais de maio) frores nos sepulcros ou urnas
8
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Abreviaturas Epitafios latinos
D M S gt Diis Manibus Sacratum
H S E gt Hic Situs Est
S TT L gt Sit Tibi Terra LevisA gt annos D gt dies
F gt fecit
B gt bene M gt merentiV gt vivus
F C gt faciendum curavit
12
Epitafos latinosAnagni 036
Tullia Tecusa Artemoni coiugi bene merenti fecit
CIL 06 28963 = 10 007713 = Anagni 037
V(ivus) M(arcus) Vinicius Vinici l(ibertus) Phoebus fecit sibi et Cordiae Asterope coniugi carissim(ae) et libertis libertabus posterisq(ue) eorum
Anagni 035
P(ublius) Sulpicius Victorinus vixit annis V
CIL 02-05 00005
G(aius) Iulius Primus miles veteranus leg(ionis) X Gemina[e] h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
CIL 06 17551 = Anagni 025
D(is) M(anibus) M(arcus) Fabius Pacatus Tettiae Vibiae co(n)iugi f(e)c(it) b(ene) m(erenti)
13
Epitafios famosos
14
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Abreviaturas Epitafios latinos
D M S gt Diis Manibus Sacratum
H S E gt Hic Situs Est
S TT L gt Sit Tibi Terra LevisA gt annos D gt dies
F gt fecit
B gt bene M gt merentiV gt vivus
F C gt faciendum curavit
12
Epitafos latinosAnagni 036
Tullia Tecusa Artemoni coiugi bene merenti fecit
CIL 06 28963 = 10 007713 = Anagni 037
V(ivus) M(arcus) Vinicius Vinici l(ibertus) Phoebus fecit sibi et Cordiae Asterope coniugi carissim(ae) et libertis libertabus posterisq(ue) eorum
Anagni 035
P(ublius) Sulpicius Victorinus vixit annis V
CIL 02-05 00005
G(aius) Iulius Primus miles veteranus leg(ionis) X Gemina[e] h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
CIL 06 17551 = Anagni 025
D(is) M(anibus) M(arcus) Fabius Pacatus Tettiae Vibiae co(n)iugi f(e)c(it) b(ene) m(erenti)
13
Epitafios famosos
14
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Abreviaturas Epitafios latinos
D M S gt Diis Manibus Sacratum
H S E gt Hic Situs Est
S TT L gt Sit Tibi Terra LevisA gt annos D gt dies
F gt fecit
B gt bene M gt merentiV gt vivus
F C gt faciendum curavit
12
Epitafos latinosAnagni 036
Tullia Tecusa Artemoni coiugi bene merenti fecit
CIL 06 28963 = 10 007713 = Anagni 037
V(ivus) M(arcus) Vinicius Vinici l(ibertus) Phoebus fecit sibi et Cordiae Asterope coniugi carissim(ae) et libertis libertabus posterisq(ue) eorum
Anagni 035
P(ublius) Sulpicius Victorinus vixit annis V
CIL 02-05 00005
G(aius) Iulius Primus miles veteranus leg(ionis) X Gemina[e] h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
CIL 06 17551 = Anagni 025
D(is) M(anibus) M(arcus) Fabius Pacatus Tettiae Vibiae co(n)iugi f(e)c(it) b(ene) m(erenti)
13
Epitafios famosos
14
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Pompa funebris
Relevo en maacutermore de Amiternum Italia 2ordf metade do s I aC Imaxe fransitenet2 Reconstrucioacutens Pompa Funebris
9
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Abreviaturas Epitafios latinos
D M S gt Diis Manibus Sacratum
H S E gt Hic Situs Est
S TT L gt Sit Tibi Terra LevisA gt annos D gt dies
F gt fecit
B gt bene M gt merentiV gt vivus
F C gt faciendum curavit
12
Epitafos latinosAnagni 036
Tullia Tecusa Artemoni coiugi bene merenti fecit
CIL 06 28963 = 10 007713 = Anagni 037
V(ivus) M(arcus) Vinicius Vinici l(ibertus) Phoebus fecit sibi et Cordiae Asterope coniugi carissim(ae) et libertis libertabus posterisq(ue) eorum
Anagni 035
P(ublius) Sulpicius Victorinus vixit annis V
CIL 02-05 00005
G(aius) Iulius Primus miles veteranus leg(ionis) X Gemina[e] h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
CIL 06 17551 = Anagni 025
D(is) M(anibus) M(arcus) Fabius Pacatus Tettiae Vibiae co(n)iugi f(e)c(it) b(ene) m(erenti)
13
Epitafios famosos
14
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Abreviaturas Epitafios latinos
D M S gt Diis Manibus Sacratum
H S E gt Hic Situs Est
S TT L gt Sit Tibi Terra LevisA gt annos D gt dies
F gt fecit
B gt bene M gt merentiV gt vivus
F C gt faciendum curavit
12
Epitafos latinosAnagni 036
Tullia Tecusa Artemoni coiugi bene merenti fecit
CIL 06 28963 = 10 007713 = Anagni 037
V(ivus) M(arcus) Vinicius Vinici l(ibertus) Phoebus fecit sibi et Cordiae Asterope coniugi carissim(ae) et libertis libertabus posterisq(ue) eorum
Anagni 035
P(ublius) Sulpicius Victorinus vixit annis V
CIL 02-05 00005
G(aius) Iulius Primus miles veteranus leg(ionis) X Gemina[e] h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
CIL 06 17551 = Anagni 025
D(is) M(anibus) M(arcus) Fabius Pacatus Tettiae Vibiae co(n)iugi f(e)c(it) b(ene) m(erenti)
13
Epitafios famosos
14
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Abreviaturas Epitafios latinos
D M S gt Diis Manibus Sacratum
H S E gt Hic Situs Est
S TT L gt Sit Tibi Terra LevisA gt annos D gt dies
F gt fecit
B gt bene M gt merentiV gt vivus
F C gt faciendum curavit
12
Epitafos latinosAnagni 036
Tullia Tecusa Artemoni coiugi bene merenti fecit
CIL 06 28963 = 10 007713 = Anagni 037
V(ivus) M(arcus) Vinicius Vinici l(ibertus) Phoebus fecit sibi et Cordiae Asterope coniugi carissim(ae) et libertis libertabus posterisq(ue) eorum
Anagni 035
P(ublius) Sulpicius Victorinus vixit annis V
CIL 02-05 00005
G(aius) Iulius Primus miles veteranus leg(ionis) X Gemina[e] h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
CIL 06 17551 = Anagni 025
D(is) M(anibus) M(arcus) Fabius Pacatus Tettiae Vibiae co(n)iugi f(e)c(it) b(ene) m(erenti)
13
Epitafios famosos
14
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
As tumbas na via Appia
Tumba de Cecilia Metela na Via Appia sI aC foi convertido en castelo na Idade Media Imaxe de Trix en FlickrGravado da Via Appia (reconstrucioacuten) Imaxe wikipedia
Sepulcro dos Escipioacutens na Via Appia s III aC Imaxe wikipedia10
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Abreviaturas Epitafios latinos
D M S gt Diis Manibus Sacratum
H S E gt Hic Situs Est
S TT L gt Sit Tibi Terra LevisA gt annos D gt dies
F gt fecit
B gt bene M gt merentiV gt vivus
F C gt faciendum curavit
12
Epitafos latinosAnagni 036
Tullia Tecusa Artemoni coiugi bene merenti fecit
CIL 06 28963 = 10 007713 = Anagni 037
V(ivus) M(arcus) Vinicius Vinici l(ibertus) Phoebus fecit sibi et Cordiae Asterope coniugi carissim(ae) et libertis libertabus posterisq(ue) eorum
Anagni 035
P(ublius) Sulpicius Victorinus vixit annis V
CIL 02-05 00005
G(aius) Iulius Primus miles veteranus leg(ionis) X Gemina[e] h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
CIL 06 17551 = Anagni 025
D(is) M(anibus) M(arcus) Fabius Pacatus Tettiae Vibiae co(n)iugi f(e)c(it) b(ene) m(erenti)
13
Epitafios famosos
14
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Abreviaturas Epitafios latinos
D M S gt Diis Manibus Sacratum
H S E gt Hic Situs Est
S TT L gt Sit Tibi Terra LevisA gt annos D gt dies
F gt fecit
B gt bene M gt merentiV gt vivus
F C gt faciendum curavit
12
Epitafos latinosAnagni 036
Tullia Tecusa Artemoni coiugi bene merenti fecit
CIL 06 28963 = 10 007713 = Anagni 037
V(ivus) M(arcus) Vinicius Vinici l(ibertus) Phoebus fecit sibi et Cordiae Asterope coniugi carissim(ae) et libertis libertabus posterisq(ue) eorum
Anagni 035
P(ublius) Sulpicius Victorinus vixit annis V
CIL 02-05 00005
G(aius) Iulius Primus miles veteranus leg(ionis) X Gemina[e] h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
CIL 06 17551 = Anagni 025
D(is) M(anibus) M(arcus) Fabius Pacatus Tettiae Vibiae co(n)iugi f(e)c(it) b(ene) m(erenti)
13
Epitafios famosos
14
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Abreviaturas Epitafios latinos
D M S gt Diis Manibus Sacratum
H S E gt Hic Situs Est
S TT L gt Sit Tibi Terra LevisA gt annos D gt dies
F gt fecit
B gt bene M gt merentiV gt vivus
F C gt faciendum curavit
12
Epitafos latinosAnagni 036
Tullia Tecusa Artemoni coiugi bene merenti fecit
CIL 06 28963 = 10 007713 = Anagni 037
V(ivus) M(arcus) Vinicius Vinici l(ibertus) Phoebus fecit sibi et Cordiae Asterope coniugi carissim(ae) et libertis libertabus posterisq(ue) eorum
Anagni 035
P(ublius) Sulpicius Victorinus vixit annis V
CIL 02-05 00005
G(aius) Iulius Primus miles veteranus leg(ionis) X Gemina[e] h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
CIL 06 17551 = Anagni 025
D(is) M(anibus) M(arcus) Fabius Pacatus Tettiae Vibiae co(n)iugi f(e)c(it) b(ene) m(erenti)
13
Epitafios famosos
14
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Mausoleo de Augusto
Mausoleo de Augusto 29 aC Imaxe wikipediaReconstrucioacuten e planta
11
Abreviaturas Epitafios latinos
D M S gt Diis Manibus Sacratum
H S E gt Hic Situs Est
S TT L gt Sit Tibi Terra LevisA gt annos D gt dies
F gt fecit
B gt bene M gt merentiV gt vivus
F C gt faciendum curavit
12
Epitafos latinosAnagni 036
Tullia Tecusa Artemoni coiugi bene merenti fecit
CIL 06 28963 = 10 007713 = Anagni 037
V(ivus) M(arcus) Vinicius Vinici l(ibertus) Phoebus fecit sibi et Cordiae Asterope coniugi carissim(ae) et libertis libertabus posterisq(ue) eorum
Anagni 035
P(ublius) Sulpicius Victorinus vixit annis V
CIL 02-05 00005
G(aius) Iulius Primus miles veteranus leg(ionis) X Gemina[e] h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
CIL 06 17551 = Anagni 025
D(is) M(anibus) M(arcus) Fabius Pacatus Tettiae Vibiae co(n)iugi f(e)c(it) b(ene) m(erenti)
13
Epitafios famosos
14
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Abreviaturas Epitafios latinos
D M S gt Diis Manibus Sacratum
H S E gt Hic Situs Est
S TT L gt Sit Tibi Terra LevisA gt annos D gt dies
F gt fecit
B gt bene M gt merentiV gt vivus
F C gt faciendum curavit
12
Epitafos latinosAnagni 036
Tullia Tecusa Artemoni coiugi bene merenti fecit
CIL 06 28963 = 10 007713 = Anagni 037
V(ivus) M(arcus) Vinicius Vinici l(ibertus) Phoebus fecit sibi et Cordiae Asterope coniugi carissim(ae) et libertis libertabus posterisq(ue) eorum
Anagni 035
P(ublius) Sulpicius Victorinus vixit annis V
CIL 02-05 00005
G(aius) Iulius Primus miles veteranus leg(ionis) X Gemina[e] h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
CIL 06 17551 = Anagni 025
D(is) M(anibus) M(arcus) Fabius Pacatus Tettiae Vibiae co(n)iugi f(e)c(it) b(ene) m(erenti)
13
Epitafios famosos
14
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Epitafos latinosAnagni 036
Tullia Tecusa Artemoni coiugi bene merenti fecit
CIL 06 28963 = 10 007713 = Anagni 037
V(ivus) M(arcus) Vinicius Vinici l(ibertus) Phoebus fecit sibi et Cordiae Asterope coniugi carissim(ae) et libertis libertabus posterisq(ue) eorum
Anagni 035
P(ublius) Sulpicius Victorinus vixit annis V
CIL 02-05 00005
G(aius) Iulius Primus miles veteranus leg(ionis) X Gemina[e] h(ic) s(itus) e(st) s(it) t(ibi) t(erra) l(evis)
CIL 06 17551 = Anagni 025
D(is) M(anibus) M(arcus) Fabius Pacatus Tettiae Vibiae co(n)iugi f(e)c(it) b(ene) m(erenti)
13
Epitafios famosos
14
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Epitafios famosos
14
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Actitude ante a mortebull A morte como feito cotiaacute Esperanza de vida curta (50 anos)
bull O paso do mundo dos vivos ao dos mortos gt un cambio de etapa maacuteis (como o nacemento infancia madurez)
bull Ritos obrigatorios perfectamente estipulados De non cumplilos o defunto no chegariacutea ao mundo dos mortos
bull Influencia da mitoloxiacutea grega
bull obolus Caronte
bull Stix Hades Elysium Tartarus
bull Proserpina ae e Pluto onis (Dis Pater)
bull Muacuteltiples concepcioacutens sobre o mundo de ultratumba
bull Para uns a alma e o corpo perecen conxuntamente para outros a alma se disipa pouco despois e para outros vive eternamente (Ciceroacuten)
bull Epicuacutereos a morte era un medo maacuteis a eliminar Epicuro negaba a existencia do maacuteis alaacute Lucrecio o corpo e a alma perecen ao mesmo tempo
bull Estoicos a morte eacute lei de vida que hai que aceptar Seacuteneca e o seu sobrintildeo Lucano arremeten contra as crenzas e cerimonias que preparan o traacutensito a un maacuteis alaacute no que non criacutean
bull Influenza dos espiacuteritos dos antepasados mortos na vida dos vivos
bull Larvae e Lemures gt espiacuteritos malignos
bull Manes gt espiacuteritos protectores da familia
15
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Mundo subterraacuteneo
Plutoacuten e Proserpina Apulian Red Figure volute krater White Sakkos Painter ca 320 BCE Imaxe de Diffendale
The dead is ferried across the river by Charon fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute GiraltThe dead arrives to the underworld where he meets Pluto and Proserpina fresco of the main tomb of the Archeological Museum of Janzur near Tripoli 1rst century Imaxe de Sebastiaacute Giralt
Mapa do mundo subterraacuteneo + gravado de Caronte
16
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Lemuresbull Maio festa das Lemuria cerimonia que tentaba
satisfacer aos Lemures que puidesen andar polas suacuteas casas
bull A medianoite
bull Paterfamilias faciacutea o sinal do ldquoMano Ficordquo
bull percorriacutea descalzo toda a casa mentres
bull Escupiacutea nove fabas negras para que as comesen os espectros
bull Perseguiacutease a cambio o benestar dos habitantes do fogar
Imaxe do Mano Fico WikipediaAmuletos co signo do Mano Fico
17
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Manesbull Espiacuteritos protectores da familia
D MMESSIEDONATE
MATRIIVSTVSFILIVS V F C
D(is) M(anibus) Messi(a)e Donat(a)e
matri Iustus filius v(ivus) f(aciendum) c(uravit)
Museo de Estrasburgo
D M S gt Diis Manibus Sacratum
18
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
DMGAI IVLI MAX
MINI EMERITI LEGIONIS VIII BNEFI
CIARIVS PROCVRATORIS ONESTA MISSIONE MISSVS ISTAMEMORIAM PROCVRAVIT SIMILINIA PATE
RNA CONIVX CONIVGI KRISSIMOMAXMINVS ICQ
VIESQVIT AVE VIATOR VALE VIATOR
D(is) M(anibus)Gai Iuli Max(i)mini emeriti legionis VIII
b(e)neficiariusprocuratoris (h)onesta
missione missus Ista(m) memoriam
procuravit Similinia Paterna coniux coniugi k(a)rissimo Maximinus (h)ic quiesquit
Ave viatorvale viator
(Museo de Estrasburgo datado no s III dC)
19
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Aras e estelas funerarias en GaliciaVictorinVs
in pace annorv M CXX
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
20
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) S(acrum) PRIMIANOVITALES AN LXXV TETVLV [---]
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaS III finais do IV dCFoto de DivesGallaecia en Flickr
21
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Aras e estelas funerarias en Galicia
D(is) M(anibus) G(aio) ARRUNTIO SERENO AN(norum) LX FLACCINIA SEVERA MARITOPIENTISSIMO
Museo do Castelo de Santo Antoacuten A CoruntildeaFoto de DivesGallaecia en Flickr
22
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Aras e estelas funerarias en GaliciaAPANA bull AMBOLLI bull F(ilia) bull CELTICASVPERTAM(ARICA)[ ) ] bull MIOBRIAN(Norum) bull XXV bull H(ic) bull S(ita) bull E(st)APANVS bull FR(ater) bull F(aciendum) bull C(uravit)Museo Arqueoloacutexico de LugoMediados sI dCFoto de Miguel Bugallo en Flickr
23
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
A morte en Internet
httpwwwmivoluntadcom httpwwwtodoesquelascom
httpwwwrevistaadioses httpwwwfamousdeadcom
24
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
ldquoLo velan en su motorardquo
25
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
ldquoEl muerto paradordquo
26
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Leacutexico da mortebull Helenismos
tumba lt τὺμβος ldquotuacutemulordquo tanatorio lt θάνατος ldquomorterdquo + sufixo lat arius (lugar)
necroacutepole lt νεκρός ldquomorto cadaacuteverrdquo + πόλις ldquocidaderdquo
sarcoacutefago lt σαρξ σαρκός ldquocarnerdquo+ φαγεῖν ldquocomerrdquo
pompa lt πομπή (latiacuten pompa ae ldquoProcesioacuten desfile solemnerdquo)
epitafio lt ἐπι (sobre) + ταφός (tumba)
bull cadaacutever lt caro data vermibus ldquocarne entregada ao vermesrdquo cado is ere cecidi cassum ldquocaer sucumbirrdquo
bull defunto lt defunctus lt defungor ldquocumprirrdquo ldquopagar unha deacutebedardquo ldquoacabar conrdquo
bull incinerar lt in + cinis eris ldquocinzardquo
bull inhumar lt in + humus i ldquoterrardquo exhumar lt ex + humus i
bull enterrar lt in + terra ae ldquoterrardquo
bull sepelio lt sepelio is sepelire sepultum ldquosepultar enterrarrdquo
bull exequias lt exsequiae arum ldquohonras fuacutenebresrdquo lt exsequor ldquoseguir (ao enterramento)rdquo
bull funeral lt funus eris ldquocerimonia fuacutenebrerdquo ldquocortexo fuacutenebrerdquo
bull columbario lt columba ae ldquopombardquo + sufixo lat arius (lugar)
bull osario lt os ossis ldquooacutesordquo + sufixo lat arius (lugar)
bull laacutepida lt lapis idis ldquopedrardquo
27
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
LatinismosRIP ldquorequiescat in pacerdquo
INRI ldquoIesus Nazarenus Rex Iudeaorumrdquo
in articulo mortis
in memoriam
rigor mortis
corpore insepulto
requiem (aeternam dona eis)
post mortem
ldquono momento mesmo da morterdquo
ldquoen memoria dunha persoa mortardquo
ldquorixidez da morterdquo (termo forense)rdquo
ldquofuneral co corpo do defunto sen sepultarrdquo
ldquomisa de defuntosrdquo
ldquodespois da morterdquo
28
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Requiem Mozart
Confutatis maledictisflammis acribus addictisvoca me cum benedictisOro supplex et accliniscor contritum quasi cinisgere curam mei finis
Rexeitados os malditosentregados aacutes crueis chamaschaacutemame cos benditosE rogo suplicante e inclinado ante tico meu corazoacuten triturado coma cinzaque coides da mintildea fin
29
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Enredandobull O maacuteis alaacute dos romanos (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull Parentalia e Feralia a memoria dos mortos na antiga Roma (ldquoO olmo dos falsos sontildeos)
bull El Llatiacute i el legravexic de la mort (El Fil de les Clagravessiques)
bull Ritos de paso La muerte Roma I (Hortus Hesperidum)
bull Ritos de paso La muerte Roma II (Hortus Hesperidum)
bull Menuacute de todos los santos (De re coquinaria)
bull Ritos fuacutenebres dos romanos (documento pdf en iussu de DivesGallaecia)
bull Ritos funerarios (recompilacioacuten de ligazoacutens en Diigo)
bull Os romanos e a morte (Galeriacutea de imaxes en Pinterest)
30
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31
Ligazoacutens
bull Personaliza o teu epitafio httpwwwtombstonebuildercomindexphp
bull Salieri vs Mozart httpwwwyoutubecomwatchv=WXUkL9t9qkI
bull Epitafios famosos httpeswikiquoteorgwikiEpitafios
bull Na rede
bull httpwwwmivoluntadcom
bull httpwwwtodoesquelascom
bull httpwwwrevistaadioses
bull httpwwwfamousdeadcom
bull httpwwwepilogablecomsteven-jobsepgbksmemories
31