2

3

`ro ca vfiq robT ima ze, Tu ra aris qar Tu li idea, miv di varT

das kvnam de, rom qar Tve li eris da niS nu le baa _ iqa da gos WeS ma ri ti

sar wmu no e ba. xom ar se bobs wi nas war met yve le ba, rom sa qar Tve lo, qar­

Tve li eri uka nas knel Jams gab rwyin de ba. vi ciT sa xa re bi dan, rom uka­

nas knel Jams yvel gan da e ce ma rwme na, zne o ba, sa qar Tve lo ki RvTis mad­

li Ta da wya lo biT gab rwyin de ba da jil dod ami sa, ro gorc di di ma ma

da moR va we am bobs, me o red mos vlis Jams mTe li qvey ni e re ba ga ni kiT xe ba

“qar Tu li Ta eni Ta”. Ees iq ne ba ki dev er Ti mad li, ro mel sac mog va ni Webs

ufa li. Mmad lo bas vwi ravT ufals mi si di di wya lo bi saT vis; mad lo bas

vwi ravT yov lad wmi da RvTis mSo bel de das, ro mel mac ine ba, rom iyos

pat ro ni sa qar Tve lo si . . .

Cven Tan ars Rmer Ti! Qqris te aR sdga!

uw mi de si da une ta re si

ilia II12 ma i si. 2004 we li

Sinaarsi

“may vlo va ni” _ mcxe Tissam Tav ros de da Ta mo nas tris sa va ne ......................................................... 4

sruliad saqarTvelos kaTa­likos­patriarqisuwmidesisa da unetaresis ilia II ­is locva ....................... 6

Aar qi man dri ti la za re (gag ni­Ze)wmi da ni nos may vlo va ni .......... 9

sam Tav ros de da Ta mo nas tris iRu me nia Qqe Te va ni (ko pa li a ni)mo nas ter Si um Tav re sialoc va ....................................................... 11

wmi da me fe mi ri a ni da wmi da de do fa li na na ................................ 12

wmida abibos nekreseli ....... 19

sru li ad sa qar Tve los ka To li­kos­pat ri ar qi, mcxe Ta­Tbili sis mTa va re pis ko po si ilia II da sam Tav ros wmi da ni nos de da Ta mo nas te ri .............................................. 22

sam Tav ros wmi da ni nos de da Ta mo nas tris is to ria ................... 27

mogonebebi arqimandrit gabri­elze ........................................................... 30

wmi da epis ko po si ki ri o ni (sa­Zag liS vi li) qar Tu li ber­mo­naz vno bis da mo nas tre bis Rvaw­li de da ek le si is da sa zo ga­do e bis wi na Se ................................... 39

wmi da eq vTi me aR msa re be lisit yva ke Til msme nel TaT vis ..44

qro ni ka ..................................................... 46

xuTSabaTobiT, 14 saaTze, samTavros feriscvalebis

taZarSi, samTavros iveriis

saswaulmoqmed xatTan, monastris

moZRvari arqimandriti lazare (gagniZe) aRasrulebs

parakliss mZime sneulTaTvis.

4

RvTis mSob lis sa ku Ta ri mo wa fis, mo ci­qul Tas wor wmi da ni nos mi er sa qar Tve­los me fe­de dof lis, wmi da mi ri a ni sa da na na de dof lis moq ce vis ad gi li, sa i da nac sa qar Tve los fe ris cva le bis sa i dum lo aR srul da _ aris “may vlo va ni”, niSi _ sa dac wmi da ni nom da i va na, sa dac mo ci­qul Tas wor ma, qar Tvel Tgan ma naT le bel ma, RvTis mSob lis mi er saR mrTo ga moc xa­de biT mir qmu li jva ri va zi sa da as ve na. sadac dRe mu dam loc vebs aRav len da, mra­val suls kur nav da da saidanac qar Tve li eri su li e ri pyro bi le bi sa gan ga mo ix sna. swored am ad gilas aR mar Ta IV sa u ku ne Si wmi da me fe mi ri an ma sam Tav ros ta Za ri da mas Tan wmi da ni nos sam loc ve lo _ xi lu­li sa xe “may vlo va nis” sa i dum lo si.

mo ci qul Tas wor ma me fe mi ri an ma “ may­vlo va nis” sa xe liT cno bi li saRmrTo

“may­vlo­va­ni”­_­mcxe­Tis­sam­Tav­ros­wmida­

ninos­de­da­Ta­mo­nas­tris­sa­va­ne

ga mocxadeba ganicada da Ra Rad hyo wmi da ni nos wi na Se: “miy va ran may val ni ese Sen­ni da mun mne bavs go ne bi Ta”. wmi da me fe mi ri an ma da na na de do fal ma aq da i des sa u ku no gan sas ve ne be li da mi u Ti Tes qar­Tve lebs ad gi li, sa dac mas sa ku Ta ri Ta vi un da ec no.

sam Tav ros mo nas tris “may vlo va nis” sa­i dum los ana lo gia bib li u ri “may va li Se uw ve li ”, rom lis Tvi sac uw mi de si da une ta re si, sru li ad sa qar Tve los ka To li­kos­pat ri ar qi ilia II qa da ge ba Si “wmi da ad gi lis pa ti vis ce mi saT vis” gva uwyebs:

“me min da mo se wi nas war met yve lis is­to ria Se gax se noT, ro ca man Ta visi mSo­be li eri eg vip tis mo no bi dan ga mo iy va na, eb ra e leb ma, sa nam pa les ti nas mi aR wev dnen, or mo ci we li udab no Si ixe ti a les. si nas mTa ze mo se wi nas war met yvel ma aa le bu li may vlis buC qi ixi la, ro me lic ar iw vo da.

mociqulTaswori wmida ninos saswaulmoqmedi xati, romelSic 21 wmidanis nawili asvenia

iveriis yovladwmida RvTismSoblis saswaul­moqmedi xati. dawerilia 1905 w. aTonis wmida

mTis iverTa monasterSi

5

Gga o ce bul mo ses uf lis brZa ne ba mo es ma: “ ga i xa de fex sac me li, rad gan ad gi li, ro­mel zec dge xar, wmi daa”, rac man ma Sin ve Se as ru la. mar Tlac, es ad gi li, sa dac Za li uf li sa mkvid rob da, rCe u li ad gi li iyo. ro gorc wmi da ma me bi gan mar ta ven, ̀ Se uw ve­li may va li~ wi na sa xea yov lad wmi da qal­wu li ma ri a mi sa, rom lis ga nac ka cob ri o bis mxsne li da mac xo va ri, ufa li Cve ni ie so qri ste iS va.

. . . bed ni e re ba gvqon da fe xi dag ved ga si nas udab nos kur Txe ul mi wa ze da sa ku­Ta ri Tva liT gve xi la es buC qi. ro gorc wmi da eka te ri nes monas tris be reb ma gvi­am bes, maT sca des, rom may vlis ner ge bi sxva ad gi leb Sic ga da e ta naT, mag ram ama od, ver sad ver axa res. si nas udab no Si esaa er Ta der Ti ad gi li, sa dac may va li xa robs. wmi da ad gi li sa da may vlis buC qis sa na xa­vad msof li os sxva das xva qvey ni dan uw yvet na ka dad mo e di ne bi an ada mi a ne bi, ro mel Tac surT, Tan wa i Ron Tun dac er Ti pa ta ra fo To li am may vli sa. Aa mi tom be re bi iZu­le bul ni gax dne n mis gar Se mo uzar ma za ri ke de li ae Se ne bi naT.”

mcxe Ta Si, qa la qis ga la vans miR ma, may­vlo van Si, vi Tar ca RvTis mSob lis sa far­vel Si, da i va na mo ci qul Tas wor ma ni nom da ci sa da qvey nis de dof lis wi nam ZRo lo biT da mis gan bo Ze bu li va zis jva ris Zli e re­biT, su li e ri tyve o bi sa gan ga mo ix sna mi si

wil xvdo mi li ive ria; wmi da mi ri an ma ki am di di sa i dum los Tay va nis ce mi saT vis aa go may vlo van Si sam Tav ros ta Za ri da mci re ek le sia wmi da ni nos sa xel ze da adi da de­da qar Tvel Ta, wmi da ni no da de da RvTi sa da yo vel Ta WeS ma ri te biT ma di de bel Ta, RvTis mSo be li qal wu li ma ri a mi.

me oT xe sa u ku ni dan mo yo le bu li mra val­jer daarbies qar Tul i sa lo ca vebi da maT So ris sam Tav ro sa da wmi da ni nos sa lo cav ic; mra val jer sca des “may vlo­va nis” ni Sis _ may vlis buC qis amo Zir kvac, mag ram mi si xel yo fa ver SesZ les. gad mo­ce mis mi xed viT, ko mu nis tu ri re Ji mis mi er qri sti an Ta dev nu le bis Jams, wmi da ni nos sa lo cav Tan may vlis buC qi ra mo de ni me jer sru lad amo Zir kves da Sig mJa vac Ca as xes, mag ram may vlis buC qi ma inc ver mos pes, igi gan sac vif reb lad a Rmo cen de bo da xo l me, xa rob da da dRem de axa rebs da kur navs uxi la vad, wmi da ni nos loc viT, sru li ad sa qar Tve los.

sa gu lis xmoa, rom mo nas ter Si ina xe ba uw mi de sis mi er Se mo wi ru li si nas mTi dan Ca mo ta ni li mo nas tris fo to, ro me lic“ may va li Se uw ve lis” sa mi foT liT aris gam Sve ne bu li. Mmis ma uw mi de so bam igi iRu­

me nia qe Te vans ga das ca kur Txe viT: “er Ti fo To lic ar Ca mo u var de so”. Ees fo to dRem de ina xe ba iR ume ni as sa lo cav kuT­xe Si. (ix. gv.7)Aaq ve un da aRi niS nos, rom si nas mTis wmi da eka te ri nes mo nas tris “may va li Se uw ve lis” fo to mcxe Tis de­da Ta mo nas ters Se mo swi ra ala ver del ma mit ro po litma ab ba da viT ma (sam xa ra Ze). (foto ix. gv.7).

wmida ninos samlocvelo mayvovanSi (IV) damayvlis cxiveli buCqi

wmida enaterines monastris `mayvali Seuwveli~,sadac moses ufali gamoecxada

6

ma mao Cve no, ­ di de ba Sen da! Zeo RmrTi sao, ­ di de ba Sen da! su lo wmi dao, ­ di de ba Sen da! yov lad wmi da sa me bao, er Tar se bao, Se moq me do da gan mge be lo or sav sam ya ro sao, ­ di de ba Sen da!

vi Tar vTqva qe ba me uRir sman da gla­xak man Sem ko bad Sen da; go ne ba Ce mi da gu li Ce mi ver Sem Zle bel ars ga moT qmad di de bi sa Se ni sa. gar na gved ri, mi i Tu a le igi, vi Tar ca ume ca ri sit yua yrmi sa mSob­li sa mi marT. ba gi Ta Ce mi Ta miT cod vi­li Ta, Rmer To Ce mo, Sen Seg Ra Ra debs eri Ce mi, Sens mi er Sey va re bu li.

ufa lo Ce mo, Sen gi ga lo ben se ra fim ni da qe ru bim ni, mTa va ran ge loz ni da an ge­loz ni, uric xvni Zal ni ze ci ur ni. me ra

sruliad­saqarTvelos­kaTolikos-patriarqis

uwmidesisa­da­unetaresis

ilia­II­-is­locva­

(locva aRevlina si nas mTis wmida eka te ri nes mo nas ter Si,

sadac ufalma mo se wi nas war met yvels 10 mcne ba ubo Za)

vTqva, ro gor Se gas xa qe ba? an ra saq me ni giC ve no; odes Rvaw li Ta Tvi si Ta gan­brwyin dnen wi nas war met yvel ni, mo ci qul ni, mo wa me ni, mRvdel mTa var ni, Rir sni ma ma ni da yo vel ni sxva ni wmi dan ni Sen ni?

vi Tar sa xel gsdva? ara uw yi. da mi dum­da ena Ce mi wi na Se di de bi sa Se ni sa. vi ci oden, rom Cven Ta na xar da ara gan gve So­re bi, rom xar da u sa ba mo da usas ru lo siy va ru li, rom Tbi la Sen Tan da ga re Se Sen sa ara ars cxov re ba Cve ni.

wmi dao, wmi dao, wmi dao, ufa lo sa ba oT, sav se ari an ca ni da qve ya nai di de bi Ta Se ni Ta! di de bai Se ni, vi Tar ca siy va ru li Se ni, da u te ve li Sen Si, efi ne ba yo vel sa qmnul sa Sen sa. da Cvenc mda bal ni, zi a re­bul ni mad lsa Sen sa di de bi sa sa, vmaR lde­biT ufa lo, viw mi de biT, ma mao Cve no.

msgav sad wmi di sa ma mi sa Cve ni sa io a ne oq ro pi ri sa, me, cod vi li mo na Se ni, ilia II, yo vel Ta qar Tvel Ta sa xe liT vxmob: „di de ba da mad lo ba Sen da yov li saT vis~, ga di deb Sen, ro me li yo vel gan xar, ro­me li xar Cven Tan da rom li sa wi aR Sic varT Cven, ga di deb Sen, ro mel man sa va ned Tvis sa aRir Cie gu li Cve ni da mu niT gan gvswav li da gvwvrTni, vi Tar ca as wa veb di mo ses da eli as qo re bis wmi da sa mTa sa ze da.

ga di deb Sen da gmad lob Sen, mow ya leo, ra me Tu gvqmen msgav sad Sen da, ra me Tu mog va ni We ena qar Tu li da rwme na WeS ma­ri ti, siy va ru li RmrTi sa da siy va ru li moy va si sa, mog vfi nen na Te li go ne bi sa da WeS ma ri te bai mec ni e re bi sa!

gar na rai ars WeS ma ri ti? ada mis mod gma da sa ba mi dan eZi eb da mas. er ni mra val ni, Cven ze Zli er ni, mos wydnen da aRi xoc nen pi ri sa gan mi wi sa mis Zi e ba Si. Cven ze mo i Re mow ya le ba sa xi e ro da ga mog vic xa de Ta vi Se ni, da odes ka cob ri o bas mo uv li ne Ze Se ni say va re li, ufa li Cve ni ie so qris te,

7

Se ni kur Txe viT, Se ni wya lo biT er ma Cem ma is mi na mi si, Se i sis xlxor ca mcne ba ni mis ni Sen gniT bo Ze bul ni, siy va ru liT it vir­Ta uRe li mi si tkbili da tvir Ti mi si su bu qi. amis Tvis gmad lobT Sen, ra me Tu moZ Rvrav di da moZ Rvrav xal xsa Cem sa, ata reb ra mas gzi Ta miT Se ni Ta iw ro i­Ta, vi Tar ca ata reb di er sa is ra e li sa sa udab no Ta Si na.

gmad lob ma mao ufa lo, ra me Tu gvrwams da aR vi a rebT, sul sa wmi da sa Sen gniT ga­mo ma val sa, sul sa, ro me li yo vel gan ars da yo vel sa ve aRav sebs mad li Ta Se ni Ta; ro me li ars uZ lur Ta mkur na li, da ce­mul Ta say rde ni, nak lu le van Ta srul­myo fe li. gmad lob Sen, wmi dao sa me bao, aR mav se be lo Cve no Za li Ta Se ni Tao.

da kvlav gmad lob Sen, Rmer To Ce mo, im mra val Ta wya lo bi saT vis, ro me li gar­damo av li ne, Tav sa ze da Cem sa, ro me da­mad gi ne moZ Rvrad eri sa Se ni sa ive ri i sa. xo lo dRes mo na Se ni cod vi li Rirs myav xil vad wmi di sa mTi sa ami sa da Tay va nis­ce mad di di sa siw mi di sa mi si sa.

„iT xov diT da mo ge ceT Tqven, eZi eb diT da hpo voT, irek diT da gan ge Ros Tqven~, ­ brZa nebs mac xo va ri da it yvis ese: „ra­sa ca iT xov diT ma mi sa gan sa xe li Ta Ce mi Ta,

cen cod va ni Cven ni da gan kur nen sul ni Cven ni vne bul ni. mog vmad le, sar wmu no e bai WeS ma ri ti, Za li wyli sa da Zli e re bai cec xli sa, aR gvav se mad li Ta yov lad wmi­di sa sa me bi sa, sar wmu no e ba sa da siy va­rul sa Si na Sen sa, su li e rad ga nam tki ce mTav ro ba Cve ni, gva kur Txe mSvi do bi Ta, ufa lo, mog vfi ne su li siw mi di sai, Tav­

romelic sinas mTidan Camoitana uwmidesma da unetaresma ilia II­m da saCuqrad gadasca iRu­

menia qeTevans, kurTxeviT:`erTi foTolic ar Camovardeso~

`mayvali Seuwvelis~ sami foToli wmida ekat­erines monasteridan,

mdab lo bi sai da moT mi ne bi sai. ga nam rav len Svil ni da Svil Ta Svil ni

Cven ni, gu li wmi dai da ba de maT So ris, su­li wrfe li ga nu ax le gvam sa maT Si na.

akur Txe gvir gvi ni qor wi ne bul Ta da siy va ru li Ta ga nam tki ce kav Si ri ma Ti, cod va ni si Wa bu ki sa da umec re bi sa ni Se­un dev da na Tel hyav mo ma va li ma Ti.

sru la sa ko van Ta mih mad le gu li brZe ni da mow ya le, go ne ba sa Ri, ra Ta gic nan Sen da aRas ru lon ne bai Se ni.

mxco van Ta wel ni akur Txen sim Svi di Ta. ga nam rav len mod gma ma Ti, cxov re ba ma Ti saT no hyav, ra Ta uS foT ve lad Se er Ton sa u ku ne Ta.

ge ved re bi ufa lo, ga nu naT le go ne­ba mec ni er Ta, mwe ral Ta da xe lo van Ta Cven Ta. da lo ce saq me ma Ti, ra Ta iq mnas naR va wi ma Ti sa ke Ti lod qvey ni sa, ra Ta Sro mi Ta Tvi si Ta gem sa xu ron Sen, em sa xu­ron er sa Sen sa ive ri i sa sa.

da lo ce Cve ni mSro me li xal xi, yo ve li

ge yos Tqven~. ma mao sa xi e ro, ge ved re bi sa xe li Ta Zi sa Se ni sa Ta, nu ga ne So re­bi er sa Cven sa, Se co de ba Ta ga mo Cven Ta; mog vi Zi en vi Tar ca ma mai mo i Zi ebs Ze sa Tvis sa war wyme dul sa; Seg vin dev ur wmu­no e bai, gul fic xo bai, am par tav ne bai, Su ri da ver cxlis moy va re bai, ge a je biT, aR xo­

`mayvali Seuwvelis~ foto, romelic samTavros feriscvalebis monasters Semoswira alaver­delma mitropolitma abba daviTma (samxaraZe)

8

maS vra li da tvir TmZi me. Cven Ta did Ta wi na par Ta rwme na, siy va ru li da siw min de mi a ni We maT.

Rmer To, ga nam tki ce da ga naZ li e re Cve ni wmi da sa mo ci qu lo ek le sia da mRvdel­msa xur ni mis ni, yven igi ni na Tel eri sa, aRad gi ne ta Za ri da mo nas ter ni Cven ni da Seg vkri be sa far vel sa qu e Se Sen sa.

gar na ra gTxo vo, ufa lo, maT Tvis, ro­mel ni uar gyo fen Sen, ro mel ni vle nan gza sa cTo mil Ta sa? ge a je bi, Se iw ya len igi ni, mo aq cie da mrev lsa Sen sa Se u­er Te: „ra Ta iyos erT sam wyso da erT mwyems~.

mer me ca ge ved re bi Rmer To, ra Ta mo ix­se no sa su fe vel sa Sen sa sul ni qar Tvel­Ta moR va we Ta si nas mTi sa Ta, ge ved re bi, ra Ta mo ix se no me fe ni da de do fal ni Cven ni, ma mam Ta var ni, ka To li kos­pat ri ar­qni, sam Rvde lo da sa mo naz vno we siT aR­sru le bul ni, pa ti o sa ni Sro miT daR lil­ni, aR mSe ne bel ni ta Zar Ta da mo nas ter Ta, brZo lis vel ze mow yvetil ni da yo vel ni Svil ni Sen ni qar Tvel ni. da lo ce sa va ne­ni ze ci u ri sa sa qar Tve lo i sa, Se un de Se­co de bul Ta da ix sen tan jvi sa gan, moh fi ne maT na Te li Se ni da siy va ru li Se ni.

mux lmod re ki li aR vav len loc vebs,

ufa lo, mSvi do bi saT vis sof li sa, ra Ta su fev des qve ya na sa ze da mSvi do ba da kac Ta So ris saT no e ba: ma mao wmi dao, ge­a je bi, Se is mi ne loc vi sa Ce mi sai da dag­vi fa re Cven!

da sa ba mo da mi ze zo yov li sao, ar sTa­gam ri geo, sav se di di Ta wya lo bi Ta Se ni Ta kva lad vxmob: di de ba Sen da, ufa lo, di de­ba Sen da! di de ba Sen da, Se moq me do Cve no, mwya lo be lo Cve no, di de ba Sen da! di de ba Sen da, Rmer To eri sa Cve ni sao, ro mel man da we re sa xel ni Cven ni wig nsa mas cxov­re bi sa kra vi sa sa!

„me var ani da hoe, it yvis ufa li Rmer­Ti, ro me li ars da, ro me li iyo da, ro­me li mo ma val ars, yov li sa mpyro be li~ (ga moc xa de ba 1,8) mo ved Cven Ta na ufa lo, da gvac xov nen Cven Rmer To Cve no, amin!

sinas mTa, wmida ekaterines monasteri

9

Aar­qi­man­dri­ti­la­za­re­(gag­ni­Ze)

sam Tav ros wmi da ni nos de da Ta mo­nas tris mci re ek le sia may vlo van Si, sa­qar Tve los mar Tlma di de be li ek le si is sa fuZ vel Ta sa fuZ ve lia. Aaq, am wmi da ad gi li dan mo e fi na sru li ad sa qar Tve­lo s qris ti a no ba. Aa mi tom gvmar Tebs gan sa kuT re bu li pa ti viT mo vep yraT am ad gils, am mo nas ters, am ta Zars, Cvens win aR mar Tuls. Ee saa Cve ni de da ek le si is ke ra, Cve ni er To bis, Cve ni qris ti a nu li siy va ru lis, sa qar Tve los er Ti a no bis sim bo lo, vi Tar ca kvar Ti uf li sa.

ax la xan Cven gan va ax leT da aR vad­gi neT wmi da ni nos sam loc ve los sa kur­Txe ve li, rac um niS vne lo va nes mov le nad mi iC ne va.

wmi da ni nos Se mos vlam qar Tul mi wa ze, Zi re u lad Sec va la qar Tlis cxov re ba. Tu mo ci qu le bis: an dria pir vel wo de bu­lis, svi mon ka na ane lis da ma ta Tas mi er

sa xa re bis qa da ge bam qris ti a no bis sa fuZ­ve li da ner ga qar Tul cno bi e re ba Si. wmi­da ni nom, Ta vis mo ci qu leb ri vi Rvaw liT, xe li Se uw yo jer qar Tlis, Sem deg mTe li sa qar Tve los qris ti a nul sar wmu no e ba­ze moq ce vas, sa qar Tve lo Si war mar Tu li cno bi e re bis rRve vas da qvey nad axa li, qri ti a nu li az rov ne bis Ca mo ya li be bas.

wmi da ni nos mo ci qu leb ri vi Rvaw liT, qar Tu li sa xel mwi fo sru lad ga e mij na war mar Tul sam ya ros, mTli a nad da u kav­Sir da wmi da Ta kon stan ti ne di di sa da ele ne de dof lis mi er wmi da mi wa ze, ax lo aR mo sav leT sa da ev ro pis kon ti nen tze aRor Zi ne bul qris ti a nul su lis kve Te­bas.

wmi da ni nos mi er qri ti a no ba ze moq­ce ul ma wmi da neb ma: me fe mi ri an ma da de do fal ma na nam, _ ise ve ro gorc wmi da kon stan ti ne did ma da de do fal ma ele nem, ro mis im pe ri a Si _ sa qar Tve lo Si qris ti­a no ba sa xel mwi fo re li gi ad ga mo ac xa des (324w.); ra mac sa fuZ ve li Ca u ya ra sa qar­Tve lo Si qris ti a nu li kul tu ris Ca mo­ya li be bas da mis Sem dgom ay va ve bas.

wmi da ni nos sa xels ukav Sir de ba sa­qarTveloSi su li e ri da in te leq tu a lu­ri aR mav lo ba. qris ti a no bam ga na vi Ta ra mwig nob ro ba. qar Tlis moq ce vis Ta na ve da iw yo wmi da we ri lis Zve li da axa li aR Tqmis da sxva saR vTis msa xu ro wig ne­bis Tar gmna; qris ti a nobam xe li Se uw yo qar Tve li eris ga er Ti a ne bas da mi si gan vi Ta re bis mi mar Tu le ba bi zan ti i sa ken da zo ga dad, ev ro pi sa ken ga da i xa ra, rac brZnu li na bi ji iyo.

wmi da ni nos Sem dgo m, Cvid me ti sa u ku nis gan mav lo ba Si, mis mi er qris ti a no ba ze moq­ce ul ma qar Tvel ma xal xma mra val gzis ga ni ca da da ce ma da aR mas vla; mag ram mi si mo ci qu leb ri vi Rvaw lis Se de gad da fuZ­ne bul ma sa qar Tve los mar Tlma di de bel­ma ek le si am dRem de ga nux re lad gan vlo mZi me gza, ise, rom arc mar jvniv da arc mar cxniv mas ar ga da ux ve via sa me u fo gzi dan. sa qar Tve los mar Tlma di de bel ma

wmi­da­ni­nos­may­vlo­va­ni

sam Tav ros monastris moZRvari arqimandriti lazare (gagniZe)

10

ek le si am da mrev lma sim tki ce ga mo i Ci na ise Ti Znel be do bis Jams, ro go ric iyo ru­si eg zar qo se bis da sab Wo Ta aTe is tTa mi­er sa qar Tve los ek le si is av to ke fa liis xel yo fa, Cve ni ekle si is le gi ti mu ro bis sa kiT xic ki. Mmag ram sa qar Tve los sa mo­ci qu lo ek le si am, qris tes moZ Rvre bi sa da mi si sa qar Tve lo Si mqa da ge b lis, wmi da ni nos madliT, Rir se u lad gan vlo yve la gan sac de li. . .

dRes, wmi da ni nos de da Ta mo­nas ter Si, sa dac yo ve li ve da kav­Si re bu lia qris tes mar TlaR­msa re beli di di qar Tve le bis sa xe leb Tan, mo nas tris mo naz vne bi mzrun ve lad uv li an maT nak va­levs; cdi lo ben pir van de li sa­xe da su lis kve Te ba Se u nar Cu non mo nas tris cxov re ba sa da mis ier sa xes _ may vlo vans, wmin da ni­nos sam loc ve los, ro me lic mis mxil vels ga nac de vi nebs im su li­er re a lo bas, ro me lic aq su fev da wmi da ni nos mi wi er cxov re ba Si. am gan cdas ki dev uf ro aZ li e rebs aq gan sve ne bul pir vel qris ti an gvir gvi no san Ta, wmi da me fe mi ri a­

ni sa da wmi da na na de dof lis saf la ve bi, rom lis aR dge na­res tav ra ci ac amJamad mim di na re obs. qris ti a nul sar wmu no e bas­Tan wmi da ni nos Za lis xme viT na zi a re bi yve la We Sa ri ti mar Tlma di de be li idu­ma lad yo vel Tvis grZnobs wmi da ni nos madls, wir va­loc vis Jams. es mad li ar mo gak loT Rmer Tma Tqven da sru li ad sa qar Tve los.

Gge we o deT wmi da ni no, wmi da me fe mi­ri a ni da de do fa li na na. Aa min!

wmida ninos samlocvelos ganaxlebuli sakurTxeveli

locva wmida ninos samlocveloSi ganaxlebuli sakurTxevlisaTvis

11

sam Tav ros wmi da ni nos de da Ta mo nas te ri zo gad cxo re bul Ta ti pi saa. igi Qqris tes mi e­ri su li e ri er To biT, er Ti a ni mmar Tve lo biT da sa me ur neo­yo fi Ti ur Ti e rTo be biT Se kav­Si re bu l da Ta kre bu lia, ro me lic aRi a rebs, swams da icavs qris tes wmi da sa mo ci qu lo ek le si is mar Tlma di deb lur mrwamss, mis wmi da gar da mo ce mas, wmi da ma ma Ta swav le bebs, Svidi msof lio sa ek le sio kre bis dad ge ni le bebs, aRas ru lebs sa xa re bi se u li mcne be bi dan ga mom di na re sa mo nas tro cxov re bis wess. Mmo nas te ri mcxe Ta­Tbi li sis epar qi as ekuT vnis da eq vem de ba re ba sru li ad sa qar Tve los ka To­li kos­pat ri arqs, uw mi des sa da une ta res ilia II­s, da mas ga na gebs mi si uw mi de so bis mi er dad ge ni li wi nam ZRva ri da su li e ri moZ Rva ri.isi ni ur Ti erT Tan xmo biT xel­mZRva ne lo ben da zru na ven de bis su li er srul yo fa ze, Se e we vi an maT sa xa re bi se u li mcne be bis aR sru le ba sa da su li e ri saT no e be bis mox­ve Wa Si.

sam Tav ros de da Ta mo nas­tris mi marT, eg zar qo so bis xa na Sic ki, cal ke u li pir­ve li e rar qi gan sa kuT re bul yu rad Re bas iCen da. sa qar Tve los ek le si is av to ke fa li is aR dge nis Sem dgom, qar Tve­li pir ve li e rar qe bi yo vel mxriv cdi lob­dnen mo nas tris gaZ li e re bas. sa qar Tve los ka To li kos­pat ri ar qis, mcxe Ta­Tbi li sis mTa va re pis ko po sis ilia II­is Rvaw li gan sa­kuT re biT aris da kav Si re bu li wmi da ni nos mo nas te rTan, rom lis Se wev ni Tac mo nas te ri cdi lobs Ta vis pir vel sa xes da ub run des.

sam Tav ros wmi da ni nos de da Ta mo nas ter Si moR va we ob dnen su li e ri wi nam ZRvre bi, ise Ti Rir si ma ma ni, ro go re bic iy vnen wmi da eq vTi me aR msa re be li (ke re se li Ze), mRvde li sam so ni (le Ja va); mRvde li gri go li (na da re iS vi li); ar qi man dri ti kon stan ti ne (qva ra ia), arqiman­driti gab ri eli (ur ge ba Ze) da sxva ni.

Mmo nas te ri aris er Ti or ga niz mi da er Ti­a ni su lis kve Te biT cxov re ba, sa dac yo ve li wev ri val de bu lia, da ic vas mo nas tris wes­de ba (ti pi ko ni). mo nas tris cxov re ba loc vi­

iRu­me­nia­Qqe­Te­va­ni­(ko­pa­li­a­ni)

mo­nas­ter­Si­um­Tav­re­sia­loc­va

Ta da Sro miT wa re mar Te ba. mi si um Tav re si Rvaw li aris loc va. ro gorc uw mi de si da une ta re si ii la II brZa nebs: “mo nas ter Si yve­la ze di di saq me aris loc va~.M

mo naz vnad aR kve ci sas sa mo naz vne upo va re­bis, qal wu le bis, mor Ci le bis da sxva sa xis aR Tqmas debs. wmi da ma me bi mor Ci le bas loc­

va sa da mar xva ze maR la aye ne ben, ra me Tu mor Ci lebs su li wmi dis mad li eZ le vaT, xo lo “am prta­van Ta Rmer Ti Se mus ravs”.

am Ja mad mo nas ter Si or moc­ze me ti mo na zo nia; maT So ris ari an uxu ce se bi da uZ lu re bi. yo ve li maT ga ni RvTis wi na Se Ta vis msa xu re bas Za li sa ebr aRas ru lebs. uka nas kne li oci wlis man Zil ze, sa qar Tve los Znel be do bis Ja mi da ud ga, mag­ram yov lad wmi da RvTis mSob lis mfar ve lo biT da wmi da ni nos me­o xe biT, mo nas te ri Zli er de ba.

mi si uw mi de so bis loc va­kur Txe viT, wmi da ni nos sa va­ne Si mo nas tris ti pi ko ni sa da Svid gzis loc ve bis gar da, moq me debs uw mi de sis sa mi ka­no ni: 1. ar ga ni kiT xo; 2. ra Jams moy va si brals gdeb des, Tavs nu imar Tleb, sTxo ve Sen do ba, gan Sor di; 3. yo vel ada mi an Si da i na xe mxo lod si ke Te, mi mar Te mas ke Ti li sit yviT, Tu es ar

Zal giZs _ nu ra fers et yvi~. mo nas te ri Zve li qar Tu li sa mo nas tro tra di ci e bis gam grZe­le be lia.

mi u xe da vad imi sa, rom di di dro ga vi da, TiT qmis 30 we li, mis uw mi de so bas Tan su li­er kav Sirs da siT bos dRe mu dam vgrZnob. mo nas ter Si naT qva mi pat ri ar qis sit yve bi: “me yo vel Tvis Tqven Ta na var, Tqven ver mxe­davT~ _ siy va ru li Ta da sa so e biT mi miZ Rvis mac xov ris ek li an gza ze. vmad lob ufals da ek le si i sa da eris su li er ma mas, mis uw mi de­so bas, im di di wya lo bi saT vis, rom Rir smyo me cod vi li vzi a re bo di ber­mo naz vnur cxov­re bas. mi si uw mi de so bis mad li a ni sit yva da loc va Se e wi os Cvens mo nas ters, da ga naZ li­e ros sru li ad sa qar Tve lo. amin.

12

sa qar Tve los ek le si is mna Tob ni, wmi da mo ci­qul Tas wor ni, me fe mi ri a ni da de do fa li na na, sa qar Tve los qris ti a nu li sa xel mwi fos da mam ya­re bel ni ari an (IV s.). mi ri a ni sa qar Tve los pir­ve li qris ti a ni me fea da igi TviT wmin da ni nos mi er aris dam tki ce bu li da kur Txe u li sa me fo tax tze, mRvdel msa xur Ta me o xe biT. wmin da ni no Ta vis naT luls,sa mo ci qu lo me fe mi ri ans, jvris aR mar Tvi sas am gva rad axa rebs: “aw uw ye bul iyavn, vi Tar med mog xed na Sen Rmer Tman da pa tiv gca uf­rois yo vel Ta me fe Ta qve ya ni sa Ta. gi xa ro den da mxi a rul iyav...” xo lo kvla vac et yvis: ”...Sen da jer ars si xa ru li, me fe, da di de bis mi ce mai yo­vel Ta Se moq me di sa RmrTi sa, ra me Tu dRe Ta Sen Ta mo xed na Rmer Tman qve ya na sa amas nap ral sa er Tsa Crdi loisa sa...”

wmin da me fe mi ri a ni sa da na na de dof lis Rvaw li mar Tlma di de be li ek le si is da, ker Zod, sa qar Tve los ek le si is is to ri a Si ga nu zo me lia. ”Rmer Tma mi siT di di mna Tob ni da saR mrTo di­de bis mxur va le mRa Ra de bel ni mo av li na... man uwi na res da Sem dgom Ta yo vel Ta ga na di da ufa li ...ama ve dros, igi eris RvTis mo sa o bis moZ Rva ria (Натроев A. „Мцхет и его собор Свети-цховели“).

sa ek le sio da sa e ro is to ria, qar Tu li Tu bi­zan ti u ri wya ro e bi er Tba mad aRi a re ben wmin da me fe mi ri a ni sa da na na de dof lis Rvawls; ra me Tu maT wa ru mar Tes wmin da ni nos da sa me fo ne bi Ta da Zal mo si le biT sa qar Tve lo Si war mar Tu li cdo­mi le ba aR mof xvres da sa xel mwi fo aR msa reb lo­bad da am tki ces da ga nav rces qris ti a no ba. me fe mi ri a ni sa da na na de dof lis Rvaw li ek le si am ga na di da da isi ni mo ci qul Tas wo rad Se rac xa; ro gorc qar Tu li, ase ve uc xo u ri wya ro e bi (bi zan­ti u ri, som xu ri, la Ti nu ri) mow mo ben, rom ”mi ri a ni Ta vi si xal xis mo ci qu li gax da”(sok ra te sqo­las ti ko si); mi ri a nis Ta na med ro ve is to ri kos ma, ru fi nus ma, mas “Ta vi si eris mo ci qu li uwo da”; msgav sad ve mow mobs sok ra te sqo las ti ko sic, rom “mi ri a ni Ta vi si xal xis mo ci qu li Se iq na” (“wmin­da ni no”, sa mec ni e ro kre bu li I Tb. 2008).

qris ti a no bis sa xel mwi fo re li gi ad ga moc­xa de ba, eris su lier So bas, “bne li sa gan naT lad Sec vlas”, “jo jo xe Tis qves kne liT” aR moy va ne bas mo as wa vebs; da am Rvawls, sa ek le sio swav le biT, oden RvTiv rCe u li, xel das xmu li ada mi a ne bi aRas ru le ben.; ad mi a ne bi, ro mel Ta sul Sic eris wyvdi ad Si yof nis max vils ise mtkiv ne u lad un­da ga ev lo, ro gorc wmi da ni nos sul Si gan vlo tki vil ma da SeZ ra igi, ro de sac ar ma ziT, ga ciT Tu ga i miT sa xel de bu li, war mar Tu li fa se u lo­be bi sa gan aR tki ne bu li eri ixi la. aseT ada mi a nad ga mo ar Cia Rmer Tma me fe mi ri a ni, rom lis Tvi sac ni ko loz gu la be ri Ze it yvis: “sav le iq mna pav­le”, xo lo ka To li kos­pat ri ar qi wmi da ki ri on

mociqulTasworni­wmi­da­me­fe­mi­ri­a­ni­da

wmi­da­na­na­de­do­fa­li

II ki dev uf ro azus tebs: “ wmi da mi ri a ni sav lea, ro me lic iq mna pav le. ma sac da ub nel da di di Su qiT. msgav sad ve da ub nel da da ga mo ub rwyin da na Te li mi ri ans. man ga ni ca da sa ku Ta ri sib ne le, xo lo Sem deg RvTi u ri naT lis mxil ve li gax da ­ RvTiv brwyin va le sve ti ixi la” (“Пастир“, 1988)

sa is to rio wya ro e biT, me fe mi ri an xos ro i a­ni zed mi wev niT mcod ne da aR mas ru le be li iyo ro gorc qar Tu li war mar Tu li pan Te o nis, ase ve ira nu li ori en ta ci is spar su li sa kul to msa­xu re bi sa. sa qar Tve lo am pe ri o di saT vis Ta vis sa kul to ker pe bis msa xu re bas Tan er Tad za ra­tuS tras swav le bis mim de va ric aris. me ma ti a ne Ta gad mo ce miT, me fe mi ri a ni “aRi zar da msa xu re ba sa Si na Svid Ta maT ker pTa sa da cec xli sa sa”. “moq­ce vai qar Tli sai” me fe mi ri ans qar Tve li me fis, le vis mem kvid red ix se ni ebs; xo lo “qar Tlis cxov re bi sa” da sxva wya ro e bis mi xed viT, mi ri a­ni sa sa ni de bis di nas ti is, spar sTa me fis Zea. igi umem kvid re od gar dac vli li sa qar Tve los me fe as fa gu ris tax tze aRa say dres Svi di wli sa da co lad Ser Tes mi si qa liS vi li, ro me lic ma le ve gar da ic va la. 15 wlis me fe mi ri ans co lad moh­gva res sa ber Zne Tis mTa var sar dlis asu li, na na. me fe mi ri a ni mra val mxriv gan swav lu li da im­dro i saT vis cno bil yve la re li gi ur moZ Rvre bas iyo da uf le bu li. igi msa xu reb da da aR mar Tav da ker pebs da bo mo nebs; ro gorc is to ri ko si aleq­san dre nat roS vi li Se niS navs, me fe mi ri a ni qu­ru meb Tan iyo da ax lo e bu li da er Tgu lad aRas­ru leb da ker pTmsa xu re bis ri tu a lebs. “qar Tlis cxov re bis” mi xed viT, mi ri a ni qris ti a nebs dev ni da da mog vi a ne biT ix se neb da “max vi li Ta mow yve da sa yo vel Ta qris ti a ne Ta sa” (q.cx. 1955w.gv.108.).

me fe mi ri a nis er Tgu le ba qar Tu li war mar Tu­li kul te bi sad mi, re li gi ur grZno beb ze uwi na res, pat ri o tu li grZno be biT iyo gan pi ro be bu li; rad gan mas yo vel gva ri qar Tu li sad mi gan sa kuT­re bu li siy va ru li hqon da da “da i viw ya spar su­li ena da Se iy va ra qar Tu li”; igi zed mi wev niT aRas ru leb da qar Tul tra di ci ebs, uy var da qar­Tu li ena da qar Tve li wi nap re bi ­ man far na­vaz me fis saf la vi Se am ko; mra val gzis brZo la ga da i xa da sa qar Tve los mi wa­wylis da sa ca vad; igi fi zi ku rad um klav de bo da ira nis ur do ebs da sa qar Tve los xsni saT vis Tav ga mo de biT ib rZo­da xan ira nel Ta mxa res da xa nac ro mis mo kav­Si red ga mo di o da; am uka nas knel Ta dax ma re biT, me fe mi ri an ma mra va li kav ka si e li to mi alag ma: ose bi, le ke bi, xa za re bi, di do e bi da sxva. er Tgzis, le on ti mro ve lis mi xed viT, Zmis Svil Tan er Tad, man sa ber ZneT zec ga i laS qra. me ma ti a ne sa gan ge­bod Ca moT vlis mis saq me ebs da aR niS navs, rom: “ese yo ve li qar Tvel Ta saT no e ba TaT vis qmna” da rom qar Tve leb mac “Se iy va res igi ume tes yo­

xseneba­_­5­ivnisi­(23­maisi)­-­1­oqtomberi­(14­seqtemberi)

13

vel Ta me fe Ta”. mag ram me fi sa da eris siy va ru li xor ci el

di de bis moy va re bas msa xu reb da mxo lod; su li e­rad ki me fe mi ri a ni ca da mi si sa me foc wyvdi ads mo ec va da msxver plSe wir vis ri tu a leb Tan er Tad, maz de a no bis cec xlsac mis ce mo da. po li ti ku rad daS li li qvey nis su li er­zne ob riv sa xed ar ma­zis mTa ze war mod go mi li “ka ci er Ti spi len Zi sa” war moC nde ba. qris ti a no bis pir vel sa u ku ne Si ve RvTiv ga mor Ce u li, RvTis mSob lis wil xved ri qve ya na, sa qar Tve lo, sa dac er Ti wmi da ka To lo­ke da sa mo ci qu lo ek le si is ni Si ­ mac xov ris kvar Ti ga nis ve neb da, sa dac sa mo ci qu lo Rvaw li mo e fi naT wmin da an dria pir vel wode buls, svi mon ka na nels da sxvaT; qve ya na, rom lis Tvi sac sa ber­Zne Ti dan ga mow ve ul ma epis ko pos ma io a nem Tqva: “aha, esera, pir ve liT gan­ve da mar xul ars qve ya na ese RmrTi sa gan msa xu rad Tvi sad” ­ su li e rad da fi zi ku rad mo ec va qu­rum Ta da mog vTa wyvdi­ads.

sa qar Tve los fe ris­cva le bi saT vis mcxe Ta Si Se mo su li ymaw vi li qa li, RvTis mSob lis sa ku Ta­ri mo wa fe, wmi da ni no, im dRes mo ad ga pom pe­u sis sa xe liT cno bil xids, ro ca qar Tve li eri sa ta nur ri tu als aRus ru leb da ker pebs da xi dis Tavs mdgo mi ni no atir da; ti ro da igi xids iqi Ta sam ya­ro saT vis ­ mog vo ba sa da cdo ma Si STaf lu li qar Tve li eri saT vis, ro­me lic “coc xliv STa­en Tqes eS mak sa, vi Tar ca mku dar ni jo jo xeT sa”; xo lo yo ve li ve amas ver xe dav dnen verc me­fe­di deb ul ni da verc eri yo ve li.

“moq ce vai qar Tli sai” zed mi wev niT aR beW davs ga reg nul brwyin va le bas, ro mel sac me fe­de do­fa li mo ec va da gad mog vcems xib liT mo sil im msvle lo bas, ro me lic SiS sa da Zrwo las hgvri da gar Se mom yofT: “siv lto lai da mi da mo da mal vai iyo yov li sa ka ci sai da Se iv lto da yo ve li ka­ci sa far vel sa qu e Se, ra me Tu ga mo sad me vi da na na de do fa li. da vi Tar ca gan vlo na na de do fal­man, ma Sin Ra ne li ad­ne lad ga mo vi do da yo ve li eri”. mi ri an me fe ki “Tval TSe ud ga mi xil vi Ta“ wa rud ge ba ers, ro mel sac yva vi lebs uge ben da qe ba­di de bas Se as xa men. yo ve li ve am sa na xa o bi saT­vis hu ria de da ka ci et yvis wmi da ni nos: “Rmer Ti Rmer TTai uwess, ro mel ars ar maz daw ye u li”, ­ ase wa rud ge ba ker pe bi saT vis msxver plSe wir vis

ri tu a le bis aR mas ru le be li sa qar Tve lo mo ci­qul Tas wor de da ni no, rom lis Su am dgo me lo bi Ta da Rvaw liT 6 (19) ag vis tos, fe ris cva le bis dRes, ar ma zi sa da sxva ker pTa msxvre viT, sa qar Tve lo Si war mar Tu li cno bi e re ba da im sxvra.

wmi da ni nos sak vir ve li, da u ca de be li Rvaw liT, Sem dgo mad na na de dof lis ga kur ne bi sa da moq ce­vi sa, uwi na re sad me fe mi ri a nis su li e ri sam ya ro Se iZ vre ba. mas me re, rac me fes Tval win Ca mo eS le ba ma ma­pa pa Ta gan SeT xzu li cdo mi li kul te bi ­ msof lmxed ve lo ba, ro mel sac igi da mi si xal xi axor ci e leb da, igi Si na gan wi na aR mde go bas mi­e ce ma da TiT qmis mTe li wlis man Zil ze ib rZvis mas Si ori sam ya ro: su li e ri ­ Si na ga ni Sju lis, sin di sis sa xiT da xor ci e li ­ po li ti ku ri da

tra di ci u li Cve ve biT gan­pi ro be bu li. am Si na gan mer ye o bas da ga o re bas me fe mi ri ans ver ga u ne­lebs verc wmi da ni nos mi er na na de dof lis sas­wa u leb ri vi gan kur ne ba da verc “fic xlad gve mu li” mog vis gan kur ne ba. ara med igi, qu rum­mi san Ta gan ki­dev uf ro Se viw ro e bu li, er Tma ne Tis ga mom ric xav qme de bebs aRas ru lebs: er Tis mxriv me fe uri aT­yo fil qris ti an abi a Tars ga mo ix snis Ca qol vi sa gan, xo lo me o res mxriv ­ eS­ma ke u li mog vis gan kur­ne bi sas, igi wmin da ni nos eub ne ba: “rom li sa RmrTi­sa Za liT iqm kur ne ba sa amas?! anu xar Sen asu li arma zi sa anu za de ni sa?” ­ me fem kar gad ico da, rom wmin da ni no qris tes sa xe liT aRas ru leb da yo ve li ves; man es uwi na­res yov li sa sa ku Ta ri me uR lis, na na de dof li­sa gan uw yo da. amas Ta na ve,

mi ri a ni saT vis kar gad iyo cno bi li bi zan ti a Si qris­

ti a no bis sa xel mwi fo re li gi ad cno ba da igi qris ti a nul moZ Rvre ba sac gul da gul ec no bo da; mag ram me fes sur da, rom wmi da ni nos ne bis mi e ri kul tis msa xu rad ga nec xa de bi na Ta vi, oRond “ro ma el Ta cdo mi li sju li ar aRi a ros da ar ax se no so”. amis Tvis did pa tivs, sim did re sa da mfar ve lo bas dah pir da ymaw vil qals, rad gan amiT Si na ga ni sim Svi dis mo po ve bas fiq rob da da ro gorc qvey nis Sig niT, ase ve spar seT Tan sar wmu­no eb ri vi, zne ob riv­kul tu ru li da po li ti ku ri da pi ris pi re bis aci le ba sur da.

“em baz ma qar Tli sam”, qar Tvel Ta gan ma naT le­bel ma wmi da ni nom sru lad cno da ga ni ca da gve ma mi ri an me fi sa da am sit yve biT da lo ca, uwi nas war met yve la da Se a ved ra igi ufal ie so

mociqulTasworni wmida mefe miriani da dedofali nana

14

qris tes: “Sen, me feo, sa xe li Ta qris te si Ta da ved re bi Ta de di sa mi si sa Ta da mis Ta na yo vel­Ta wmi da Ta, mo av li nen Sen ze da Rmer Tman ci sa da qvey nis Se moq med man, dam ba de bel man yov li sa da ba de bu li sa man, di di sa da di de bi sa mi si sa da au rac xe li Ta mra val mow ya le bi sa gan mo av li nen Sen ze da vi Tar ca sax mi li sa gan na ber wya li er­Ti mad li sa mi si sa , ra Ta scna da gu lis xmah yo si maR le ci sa da na Te li mzi sa, siR rme zRvi sa da siv rce qve ya ni sa da sa fuZ ve li mi si... me feo, ax los ars mi ax le ba Se ni RmrTi sa mi xed vad. ra me Tu ars qa laq sa amas Si na sas wa u li er Ti. sa mo se li Zi sa RmrTi sa aqa ars, da xa le ni sa mis eli a si Tqu es, vi eT me aqa ve yo fa... da mra val ni sas­wa ul ni ari an, ro me li Rmer Tman ga mo a Ci nes. da aw me mTa va ri ese Se ni gan vkur no Za li Ta RmrTi sa Ce mi sa Ta da ju a ri Ta vne bi sa mi si sa Ta, vi Tar ca de do fa li gan vkur ne se ni sa gan di di sa. da ra igi va uw ye mas, hyofs igi, raiTa su li ca Tvi si ga nab rwyi nos da eri ca Tvi si mi a ax los Rmer Tsa” (”qar Tlis cxov re ba”).

wmida ni nom da lo ca me fe da auw ya, rom ma le ae xi le bo da su li e ri Tva li; man pir ve lad ga nu­mar ta me fes sa me fo xe li su fe bis ra o ba: “raiTa su li ca Tvi si ga nab rwyi nos da eri ca Tvi si mi a ax los Rmer Tsa”, ris Tvi sac na na de dof lis gza ze mi a niS na me fes, im gza ze, ro me lic “su lis ga mab rwyin ve be lia” da ro mel sac Sed go mo da de­do fa li: “ra igi va uw ye mas, hyofs igi” ­ es iyo mor Ci le bis gza, rom li Tac na na de do fal ma mo ci­qul Tas wo ris msa xu re bam de gan vlo da miT, wmi da ni nos Rir se u li mo wa fe, sa qar Tve los su li e ri de do fa lic gax da. swo red ase mi mar Tavs wmi da ni no Ta vis su li er Svi lebs da debs: “asul no sar wmu no e bi sa no, max lo bel no RmrTi sa no, de do­fal no Cem no, gxe davT Tqven, vi Tar ca pir vel Ta maT wmi da Ta de da Ta yo vel sa mas sar wmu no e ba sa da siy va rul sa RmrTi sa sa”.

qris ti a no ba ze moq ce vis Ta na ve, na na de do fa li me uR lis, me fe mi ri a nis, su lis Tvis zru navs. igi dRe mu dam Se a go nebs me uR les da uqa da gebs RvTis sit yvas; na na de do fa li aras dros ar ga ne So­re bo da wmi da ni nos, igi mTi u leb Tan qa da ge bis dro sac gver diT ed ga mas, ro gorc de do fa li da ro gorc su li e ri Svi li; da arc “ara sa da ga ne So­re bo des ek le si a sa, sve ti sa mis cxo ve li sa sa da naT li sa sa”. de do fa li dRe mu dam ga nis wav le bo da wmi da ni nos mi er da sa qar Tve los gan ma naT leb­lis pir vel mo wa fe Ta So ris aRas ru leb da mo ci­qul Tas wor Ta Rvawls; igi yo vel mxriv Se e we o da qris tes sZals, ni nos, sa qar Tve los moq ce vi saT vis ­ ro gorc er Ti qris ti an Ta ga ni da ro gorc ­ qvey­nis de do fa li; igi pir ve li qar Tve li qris ti a ni de do fa lia, ro me lic su li e ri de dof lo bi saT vis uf ro iR vwo da, vi nem xor ci e li saT vis. mo ci qul­Tas wor ma wmi da ele nem Ta vis xe liT da we ra epis to le, sa dac na na de do fa li “sa nat re lad” mo ix se nia. wmi da ni nos mo wa fe, de do fa li na na qu ru me bi sa gan Se gu li a ne bu li me fis ris xva­mu­qa ra sac ar eri de bo da; mxo lod RvTis gan ge biT ga da ur Ca igi mo sa lod nel sas jels, rom lis aR sru le bac, sa na di rod ga sul ma me fe mi ri an ma,

sa me fo ka ris msa xu rebs aRuT qva: “aw ese ars gan zrax va Ce mi, ra Ta bo ro tad mov srne yo vel ni mo sav ni ju ar cmu li sa ni; vam xi lo na nas, col sa Cem sa, Se na ne ba da da te o ba sjul sa ju ar cmu li sa­sa da Tu ara mer Cdes, da vi viw yo siy va ru li mi si da sxu a Ta Ta na ve war vwymi do igi ca”, ­ mag ram am sit yveb Tan er Tad mswrafl mo i wia me fe mi ri an ze gan sac de li: Txo Tis mTa ze sa na di rod ga sul me­fe ze (Te o do ri te kvi re lis TqmiT) “kac Tmoy va re ufal ma ina di ra mas ze, msgav sad pav le si”. ma ti a ne­e bi sa xi e rad aR we ren, Tu ro gor Ca mow va wyvdi a di me fe ze, ro gor “iq mna Ra me uku ni” da dar Ca mar to da “ia re bo da Se Si ne bu li da SeZ rwu ne bu li” da rom iyo “coc xliv jo jo xeTs Si na”; da ver ga­e go: oden mis Tavs xde bo da yo ve li es Wi ri Tu mTe li qve ya na mo ic va bnel ma... da ro ca Ta vis ker pebs ux mo ­ ara vin ga mo uC nda Sem wed; “xo lo ke Ti lis myo fel man Rmer Tman aq cia go ne bai mi si uc no be lo bi sa gan cno bad da umec re bi sa gan mec ni­e re bad”. gu lis xma yo me fem da ga ni ca da sa ku Ta ri su li e ri wyvdi a di, cru mor wmu ne o ba da umec re ba mi si da mi si xal xi sa; na di ro bi sas mo wev ni li gan sac de liT da ir Rva ma Sin da da im sxvra qu rum­Ta ma gi u ri Za la da sak rvel ni me fe mi ri an ze; man umal mi mar Ta wmin da ni nos mi er qa da ge bul RmerTs, jvars da ju ar cmuls: “Rmer To ni no so, gan mi naT le bne li ese da mi Cu e ne sa yo fe li Ce mi; da aR vi a ro sa xe li Se ni, da aR vmar To Ze li ju­a ri sa da Tay va nis vce mas da aR va Se no sax li sa­loc ve lad Cem da, da vi yo mor Cil ni no sa rjul sa ze da hrom Ta sa”, ­ es iyo wmin da me fe mi ri a nis pir ve li, mok le loc va, ro me lic aR Tqmis sa xiT war moT qva man. da aRuT qva ufals sar wmu no e ba, jva ri sa da sa lo ca vis aR mar Tva da wmin da ni­nos mor Ci le ba, rom lis aR sru le ba sac mi uZ Rvna mTe li Sem dgo mi cxov re ba.

loc vis umal aR mo ub rwyin de ba mze da na Te li jvris sa xiT mo ev li ne ba wmi da mi ri ans, msgav sad kon stan ti ne di di sa. mag ram mi ri an ma mog vi a ne biT, bor cvze jvris aR mar Tvis Sem deg ga ac no bi e ra, rom jvris sa xiT ga mo ub rwyin da mas na Te li. ma­Sin ki, su liw mi diT gab rwyi ne bu li me fe, cxe ni dan gar da mox da da sar wmu no e bis aR sa re ba war Tqva: “Sen xar Rmer Ti yo vel Ta ze da Rmer TTa da ufa­li yo vel Ta ze da ufal Ta, Rmer Ti, ro mel sa ni no it yvis; da sa qe bel ars sa xe li Se ni yov li sa da­ba de bu li sa gan, ca sa qu e Se da qu e ya na sa ze da. ra­me Tu Sen mix sen me Wi ri sa gan da gan mi naT le bne li Ce mi. aha, ese ra mic no bi es, ra me Tu gin da xsna Ce mi, lxi ne ba da mi ax le ba Sen da, ufa lo, kur Txe u lo. amas ad gil sa aR vmar To Ze li jva ri sa, rom li Ta idi de bo des sa xe li Se ni da ix se ne bo des saq me ese sas wa u li uku ni sam de”.

saR mrTo naT liT gab rwyi ne bu li me fe mi ri­a ni, RvTi sad mi Ra Ra deb da da xma maR la iZax da: “mi e ciT Rmer Tsa ni nos sa di de ba, ra me Tu igi ars sa u ku niT gan Rmer Ti da mas mxo lo sa Sve nis di­de ba uku ni sam de”.

ga xa re bu li me fe na na de dof li sa da or moc­da a Ti ka cis Tan xle biT eax la wmi da ni nos may­vlo van Si, sa dac mwux ris loc vas aRas ru leb da qar Tvel Tgan ma naT le be li, “Cve u le bi sa ebr mi si sa”.

15

gu lan Te bu li me fe eZi eb da sak vir vel ymaw vil qals, da xma maR la iZax da: “sa da ars de da ka ci igi uc xo, ro mel ars de da Ce mi da Rmer Ti mi si mxsne li Ce mi?!”, ­ mux li mo u ya ra RvTis mSob lis mo wa fes da iT xo va mis gan ne ba, uf lis sa xe lis xse ne bi sa: “aw Rir smyav sa xe lis de bad, sa xel sa RvTi sa Se ni sa da mxsne li sa Ce mi sa”. wmi da ni nom igi aR mo sav le TiT mi aq cia da as wav la Ze Rmer­Tis Tay va nis ce ma.

may vlo van Si Sed ga mo ci qul Tas wor Ta wmi da ni no sa da wmi da mi ri a nis su li e ri de da­Svi lo­ba da mas me re mra val gzis ga nis wav le bo da me fe wmida ni no sa gan: “xo lo ne ta ri ni no as wa veb da dRe da Ra me me fe sa yo vel sa WeS ma rit sa gza sa RmrTi sa sa aw da uku ni sam de”(“moq ce vai qar Tli­sai”).

me fe mi ri a ni wmi da ni nos wi na Se bav Svu ri siw rfe liT da mor Ci le biT aRiv se ba; igi, dRi dan moq ce vi sa, mor Ci le­bi sa da sim dab lis sru lad aR mas ru le be lia da yo vel mis na bijs, sa ku Tars Tu saq vey nos, ufals mi an dobs; rom lis ne ba sac mas wmi da ni no da u ca deb lad ga nuc xa­deb da. wmi da mi ri a ni xSi rad ekiT xe bo da qris ti a nul moZ­Rvre ba ze da mra vals swav­lob da pir vel mRvdli sa gan, uri aT yo fil abi a Ta ri sa gan; zed mi wev niT ec no bo da da gul das miT swav lob da igi Zve li da axa li aR Tqmis moZ Rvre bas; ga ec no yo ve­li ves da “iw yo ga mo Zi e bad sju li sa”;

wmi da ni no sa gan mra val­gzis su li e ri gan swav lis Sem dgom me fe ga nuc xa debs su li er de das: “mes wraf vis me aR Se ne bad sax lsa RmrTi­sa sa da sa da aR va Se no?”. wmi­da ni no, mas, ro gorc me fes, ro me lic sul ma le pir ve li mi ron cxe bu li me fe iq ne ba (mas ze, naT lo bis umal, me feT kur Txe vis sa i dum loc aR srul de bo da), ga­daw yve ti le bis mi Re bas mi an dobs da et yvis: “sa­da ca me fe Ta go ne ba mtki ce ars”. aqac bav Svu ri siw rfe li Ta da siy va ru liT ga mo xa tavs, rom mi si su li e ri So bis ad gi li da sax li may vlo van Si iyo, xo lo su li e ri de da ­ wmi da ni no; ami to mac et yvis mas: “miy va ran may val ni ese Sen ni da mun mne bavs go ne bi Ta Ce mi Tao”. mag ram ke Til mor wmu­ne mi ri an ma wmi da ni nosTvis xil viT uwyebuli ad gi li ver ugu le bel yo, sa dac kvar Ti uf li sa ga nis ve neb da da das Zi na: “... WeS ma ri tad, sa moT xe ese xor ci e li war mwyme de li Seg vec va los sa moT­xed sa u ku nod, da mun aR va Se noT sax li RmrTi sa sa loc ve lad Cven da, vid re mos vlad mde mRvdel Ta sa ber Zne TiT” da aigo sveticxoveli.

me ma ti a ne Ta gad mo ce miT, sve tic xo ve lis aR mar­

Tvi sas, mra va li sak vir ve le ba aRes ru la: sa za re­li mex Ta tkrci a li is mo da, mtkva ri adid da da qa la qi ga da rec xa, ker pe bi da sa ker po bo mo ne bi da iq ca.. ima ve Ra miT `mo ux da~ me fes spar sTa mxed ri o nic; mas, ro gorc qris tes mxe dars, er­To biT win aRud ga ga re Se da Si na u ri, xi lu li Tu uxi la vi mte ri. xo lo wmi da ni nom uw yo da ax lad moq cul su li er Svil ze mo wev nu li yo­ve li gan sac de li, ico da sa mo ci qu lo jva ris sim Zi me, ro me lic mis su li er Svils et vir Ta da ami to mac: “dad ga wmi da ni no, ga nip yrna xel ni da iloc vi da RmrTi sa mi marT da it yo da: ”ra Ta ara da eb rko los saq me ese, rom li Ta war mar Te­bul ars me fe”. wmi da ni nos loc viT, im Ra miT sas tik brZo la Si sZlia me fem spar se lebs. xo lo SeZ rwu ne bu li eri am sit yve biT anu ge Sa mo ci qul­

Tas wor ma ni nom: “nu ge Si nin, da no Cem no, mTa ni mun ve hgi an da wyal ni mun ve di an, da er­sa yo vel sa sZi navs... xo lo xma ese tye bi sa ars eS mak Ta sim rav li sa, ra me Tu ig lo ven igi ni Tav sa Tvis sa, ro mel ari an me ot amiT ad gi liT, Za­li Ta maR li sa Ta da ju a ri­Ta qris te si Ta. mo i qe ciT da ilo cev diT RmrTi sa mi marT. (le on ti mro ve li).

am pe ri o di saT vis bi zan­ti a Si qris ti a no ba sa xel mwi­fo re li gi ad aris ga moc xa­de bu li da mac xov ris Ze li cxo ve lic aRi mar Ta. wmi da me fe mi ri a ni, ro gorc mo nar­qi, ax la ara mar to qvey nis po li ti kur mdgo ma re o ba ze zru navs, ara med mis su li er­kul tu rul da po li ti kur mxa re zec; man Ta vi si eris su li er­zne ob ri vi wyvdi a di­sa gan ga mox sna da qris ti a­no bis sa xel mwi fo re li gi ad ga moc xa de ba ga niz ra xa, ri­Tac qar Tve li eris cno bi e­

re ba da mi si is to ri u li ne ba war mar Ta. ka To li kos pat ri ar qi wmi da ki ri on II aR niS navs: “mTe li mi si moq me de ba, Rvaw li da yo ve li ve ­ di de bu li az ris aR sru le bas, mis did ada mi a no ba ze mi u Ti Tebs. ra di de bu li gan­zrax vaa Ta vis oja xis da qvey nis gar daq mna; ra brZnul win da xe du le bas da sif rTxi les iCens igi Ta vis qme de ba Si da ra Tav gan wir vas! ra me Tu qri ti a no bis ga moc xa de biT, man aim xed ra mo na Te­sa ve sa sa ni de bis di nas tia; ra Ta na mim dev ru lo baa mis moq me de ba Si da ra ud re ki sim tki cea!.. Cven Si, qris ti a no bis ga ba to ne biT, swo red me fe mi ri a nis dros da iw yo Cve ni ga naT le bis, wes­Cve u le bis, zne ob ri o bis da rac mTa va ria ­ Cve ni ime de bis axa li pe ri o di”. (iq ve).

bi zan ti is im pe ri is qris ti a nul sa xel mwi fod ga moc xa de bis umal, sa qar Tve lo Si war mar Tu li cno bi e re ba da kul te bis mis te ria ir Rve va ­ sa­

wmida mefe miriani. miniatura

16

qar Tve lo qris ti a nu li bi zan ti is mxar dam xar dad ge ba da sa u ku ne Ta man Zil ze meb rZo li ek­le si is wi na ri geb Si dRe sa qa mom de aRas ru lebs mo wa meb riv Rvawls. wmi da ni nos wi nam ZRo lo biT, mo ci qul Tas wor ni, me fe mi ri a ni da de do fa li na na, sa qar Tve los sa mo ci qu lo ek le si is da mam ya re­bel ni, qar Tve li eris cno bi e re bi sa da mi si is­to ri is war mmar Tvel ni ari an. wmi da me fe mi ri a ni, su li e ri de dis, wmida ni nos loc va­kur Txe vi Ta da sa me fo ne biT, sa ber ZneT Tan am ya rebs ur­Ti er To bas ­ “sa qar Tve los mo ma va li ek le si is ie rar qi u li mow yo bi saT vis” (wmi da ki ri on II), sa qar Tve los ad gi lob ri vi mar Tlma di de be li ek le si is er Ti wmi da ka To li ke da sa mo ci qu­lo ek le si is wi aR Si da sam kvid reb lad.

wmi da mi ri an ma, sa qar Tve lo Si sa yo vel Tao naT­lis Re bis aR sas rul blad, sa ber Zne Ti dan mo iw via sa su li e ro ie rar qe bi da sa me fo Zal mo si le biT mo u wo da qar Tvel ers naT lis Re bi saT vis. xo lo eri, ro me lic pir vel sa u ku niT ve RvTiv ga nis­wav le bo da da ga niw min de bo da sa uf lo kvar Tis ke Til su ne le biT, eri, ro mel mac ixi la sas wa u li sve ti cxo ve li sa da ro me lic wmi da ni nos qa da­ge bas is men da ­ sak vir ve li mo Sur ne o biT Se ud ga aR msa re be li me fis mo wo de bas. me ma ti a ne sa xi e­rad gad mog vcems: “da mi at yde bo da eri igi ur­Ti er Tas mos wra fe biT da eved re bo da mRvdel Ta, ra Ta pir ve lad mas vis me na Tel sces. da es reT sur vi el iyo eri igi naT lis Re bi sa Tvis, ra me Tu es mi na qa da ge ba wmi di sa ni no si, ro mel sa it yvis: “yo vel man, ro mel man ara na Te li Ros, ara hpo vos man na Te li sa u ku no”...

wmi da me fe mi ri an ma pir ve li qris ti a nu li sa xel mwi fos da mam ya re bel Tan, wmi da im pe ra tor kon stan ti ne did Tan, qris tes mi e ri siy va ru liT aR beW di li mar Tlma di de bel xe li su fal Ta ur Ti­er To ba aRas ru la, ri Tac er Tmor wmu ne qvey ne bis ur Ti er To bis saR mrTo ne ba ga cxad da. sa gu lis­xmoa, rom ma ti a ne eb Si mo ci qul Tas wor ni wmi da kon stan ti ne da wmi da mi ri a nic “me o re pav led” ix­se ni e bi an. ma Ti ur Ti er Tpa ti vi da ur Ti er TSe wev na mar Tlma di deb lu ri qvey ne bis RmrTi sad mi Ta nam­sa xu re bas ga mo xa tavs. swo red amis ga mom xat ve lia bi zan ti is im pe ra tor kon stan ti ne sa da ele ne de dof lis is di di si xa ru li, rom li Tac sa qar­Tve los me fe­de dof lis epis to le e bis mi Re bi sas aRiv se bi an. me ma ti a ne aR niS navs: “ra me Tu mad li RvTi sa da sar wmu no e ba qris ti an Ta aRor Zin de bo­da da gan mtkic de bo da yo vel sa so fel sa Si na...” mar Tlma di de be li sa ber Zne Tis xe li su fal Ta di­di si xa ru lis po li ti kur mi zez sac war mo a Cens me ma ti a ne, ro de sac aR niS navs, rom: “ga ne So re bo da me fe mi ri a ni Se er Te bi sa gan da Ta na Se wev ni sa gan us ju lo Ta spar sTa da gan mtkic de bo da sju li qar Tvel Ta da ber Zen Ta er Tba mad”.

mo ci qul Tas wor mo nar qTa, wmida kon stan ti­ne sa da wmi da mi ri a nis mi mo we ra Si qris tes mi­e ri siy va ru li da ur Ti er Tpa ti via aR beW di li. pir ve li qar Tve li qris ti a ni me fe qris ti a nu li sa xel mwi fos pir vel da mam ya re bels, im pe ra tor kon stan ti nes, epis to le Si ix se ni ebs, ro gorc: “na­Te li yov li sa qris ti a no bi sa”, “kon stan ti ne po lis

sa me fos sa xed mzi sa gan ma naT le bels”, “swo rad wmi da Ta mo ci qul Ta”. me fe mi ri a ni sim dab liT aRu a rebs qris tes mi er Zmas da gi xa ro dens uZ­Rvnis: “aw Ra sad me wya lo bi Ta sa xi e ri sa RvTi sa Ta ZliT gan frTxo bi li sim Tvra li sa gan umec re bi sa da sa So sa gan de di sa sib ne li sa ax lad vid re me naT lad ga mos ru li, qris tes mi er sa gi xa ro den sa mi giZ Rva neb... man ukue sa xi er man ar ca Ra vid re me Ce mi saT no iCi na uf skrul sa Si na sib ne le sa da da viw ye bi sa sa daS To ma...” (“sa qar Tve los sa moT­xe”). qar Tvel Ta me fe, su li e ri de dis kur Txe vi Ta da aR msa reb lu ri sim dab liT sTxovs kon stan­ti ne dids ie rar qTa ga mog zav nas “WeS ma ri ti, uc­do me li qris ti a no bi saT vis”, ra Ta Rir si ga xa dos “sru li naT lis mim Txve va sa” da, ag reT ve ­ igi qar Tvel Ta su li er Sem wes Ze li WeS ma ri tis, sa xa­re bis da sxva siw min de e bis ga mog zav nas sTxovs. xo lo kon stan ti ne da ele ne de do fa li Ta vis xe liT swe ren sa pa su xo epis to les qar Tvel Ta me fe­de do fals, ro mel Tac “swo rad wmi da Ta mo­ci qul Ta” ix se ni e ben. im pe ra to ri kon stan ti ne epis to le Si sa ku Tar Tavs RmrTis “axal mo nad” ix se ni ebs da me fe mi ri an sac “Cem Tan ve axal nergs” uwo debs; igi qar Tvel Ta me fes Zmad, mor wmu ned da “RmrTiv gan brZno bi lad” mi iC nevs da “siy va­rul sa ze da Zmeb riv sa ze da” dgo mas uc xa debs (“qar Tlis cxov re ba”). wmida ele ne de do fa li ki, Ta vis mxriv, pa tivs mi a gebs sa qar Tve los wmi da de do fal na nas, ro mel sac “Tvis Ta swor de dof­lad” da “sa nat re lad” mo ix se ni ebs. mo ci qul­Tas wor Ta, ber Zen da qar Tvel me fe­de do fal Ta qris tes mi e ri siy va ru li, qris ti a nul sax lmwi­fo Ta er Tsu lov ne bis, Rvis msa xu re bis er To biT aR sru le bis da ur Ti erT Ta nad go mis ga mov li­ne baa. mar Tlma di de be li ka To li ke (sa yo vel Tao) ek le si is su li e ri er To bis niS nad da qar Tu li ek le si is gan sam tki ceb lad ga we u li Rvaw lis mow mo bad war moC nde ba, wmi da kon stan ti ne di dis mi er ga Re bu li mra va li sa boZ va ri, su li e ri Tu niv Ti e ri: mac xov ris Ze li cxo ve lis na wi li, fer­xTa fi ca ri, sam sWval ni, mac xov ris xa ti, wmi da sa xa re ba da niv Ti e ri Se wev na yov li TurT.

qri tes mi e ri Zmo bis das tu rad, wmin da kon stan­ti nem di ok le ti a nes mi er mZev lad way va ni li va Ji da ub ru na wmi da mi ri ans; epis to le Si aR msa reb­lu ri sim dab liT da lo ca igi da mi u we ra: “iyavn Sen da mSvi do ba da si xa ru li, vi naT gan ican sa me ba er Tar se ba... ar Ra ra mixms me Sen gan mZe va li, ara­med kma ars Cvens So ris Su am dgo me lad qris te Ze RvTi sa, pir vel sa u ku ne Ta So bi li... vi yu neT Cu en si yu a rul sa ze da Zmeb riv sa; Svi li Se ni Se nad ve mi mi ni We bia da ga ni xa re”. sa gu lis xmoa is faq ti, rom epis to le Si mo ci qul Tas wor ma wmi da kon­stan ti ne did ma loc va aRav li na sa qar Tve lo saT­vis: “RvTi sa gan mov le ni li an ge lo zi iyavn Sen Ta na; ma ra dis gan dev nen Rmer Tman dam ba de bel man eS ma ki mac du ri saz Rvar Ta gan Sen Ta” (“sa qar Tve­los sa moT xe”, gv. 152).

mog vi a ne biT, ie ru sa lim Si mo sa lo cad Ca sul me fe mi ri ans, im pe ra tor ma kon stan ti nem mi wis nak­ve Ti ubo Za, wmi da mi wa ze ek le si is asa ge bad ­ iq, sa dac mok ve Tes sa uf lo jva ri. wmida me fe mi ri­

17

an ma am ad gil ze “jva ris mo nas tris” mSe neb lo­bas da u do sa fuZ ve li, ro me lic dRem de yo vel Ta mar Tlma di de bel Ta gan aris gan di de bu li da “Tvi sad” miC ne u li; taZ ris ke del ze wmi da mi ri­an me fis fres ka iyo ga mo sa xu li, wmi da vax tang gor ga sal Tan da bag rat ku ra pa lat Tan er Tad. fres kis pir vel ma TviT mxil vel ma, epis ko pos ma ti mo Te ga baS vil ma (XVIII s.) taZ ris ked li dan pi ri gad mo i Ro da Ta vis di de bul Txzu le ba “mimos vlas” da ur To.

RvTiv brwyin va le me fe mi ri a nis cxov re ba ke­Til mor wmu ne o bis, sim dab lis da mor Ci le bis sa xed war mod ge ba, ra sac mow mo ben mi si Rvaw liT age bu li taZ re bi: sve tic­xo ve lis, sam Tav ros, ie ru­sa le mis jvris mo nas tris (sa fuZ ve li man da u do), eru­Se Tis, man gli sis, bod bis da sxva Ta.

wmi da me fe mi ri a ni sa­qar Tve los ek le si is is to­ri a Si sa e ro da sa ek le sio xe li suf le bis bi zan ti u ri we sis, sim fo ni u ri ur Ti er­To bis, da mam kvid re be lia. igi sa e ro xe li su fal Ta ek le si i sad mi mor Ci le bis pir vel sa xea. man mTe li Ta vi si cxov re ba qris ti­a nu li sa xel mwi fo saT vis am au ci le be li ka no nis aR sru le bas da dam kvid re­bas mi uZ Rvna, ri Tac pi rad Rvaw lTan er Tad sa me fo Rvaw lic RvTiv saT nod ga­nas ru la. me ma ti a ne e bi wmi da me fis am Rvawls mra val gzis war mo a Ce nen, su li er de das Tan, wmi da ni nos Tan mi si mi mar Te biT.

er Tgzis, Sem dgo mad sa yo vel Tao naT lis Re bi sa, me fem mTi ul Ta moq ce va Za liT ga niz ra xa; xo lo su li e ri de dis, wmi da ni nos pir vel sa ve Se go na­ba ze: “ara brZa ne bul ars RvTi sa gan max vi li sa aRe ba, ara med sa xa re bi Ta da pa ti os ni Ta ju a ri Ta uC ve noT gza WeS ma ri ti mim yva ne be li cxov re bad sa u ku nod da mad lman Ru Ti sa man ga na naT los bne li igi gul Ta ma Ti” (mi xe il sa bi naS vi li xaz gas miT Se niS navs, rom es sit yve bi wmi da ni nom war mos Tqva. “sa qar Tve los sa moT xe”, gv.149), ­ me fe usit yvod emor Ci le ba mas.

ek le si i sad mi mor Ci le bis sa xed war mod ge ba qar Tlis cxov re bis epi zo di, ro de sac sa ber Zne­Ti dan mow ve u li epis ko po si io a ne da Tan mxle bi sa su li e ro pi re bi “pir vel ara sa me fo sa qa laq­sa mo vi des”, ara med mi ri an Tan war dgo mi sa da mi si ne bis ga re Se, eru SeT sa da man glis Si iw yes taZ re bis Se ne ba da wmida kon stan ti ne sa gan war­moZ Rva ne bu li siw min de e bic iq ve da to ves. aman mi ri a ni, ro gorc me fe da am wux ra da sa ek le sio ie rar qTa “TviT ne bur ma” qme de bam sa go ne bels mis ca igi; mag ram wmi da ni nos swav le bas RvTis­msa xur Ta qme de bi saT vis me fe umal Se is mens: “nu

ukue mwu xa re xar, hoi, me feo, ra me Tu es reT jer ars, vi Tar ca mo vi do di an, eg reT ve sTes vid nen Tes lTa RvTis msa xu re bi sa Tao”; xo lo su li e rma de dis mi er ma uw ye bam, rom mcxe Ta Si uf lis sa mo­se li ­ kvar Ti uf li sa mac xov ri sa da mxsne li sa Cve ni sa ga nis ve neb da, ro me lic Rmer Tma mo a ni Wa sa me fo qa laqs sa di deb lad da mcu e lad ­ me fe mi ri an ma ga ni xa ra, “ga nip yrna xel ni” da mad lo ba aRuv li na RmerTs qar Tvel Ta mfar ve lo bi saT vis da ase ilo ca: “ kur Txe ul xar Sen ie so, Zeo Ru­Ti sao cxo ve li sao, ra me Tu pir ve liT gan ve gin da xsna Cu e ni eS ma ki sa gan da ad gi li sa bne li sa; amis­Tvis sa mo se li igi Se ni wmi da war mo ec wmi diT

qa la qiT Se niT ie ru sa li miT eb ra el Ta maT, Ru Ta e bi sa Se ni sa uc xoq mnil Ta Cu en uc xo Ta na Te sav Ta”.

wmi da ni no sad mi sru li, ymaw vi lu ri min do ba da su­lis siw rfe le cxad de ba wmi da mi ri a ni sa, ro de sac igi cec xlo va ni gvir gvi ni Ta da var skvla ve biT gar Se­mor tymul ze ci dan sas wa­u leb ri vad Ca mo sul jvars ixi lavs. ga o ce bu li me fe yve las ekiT xe ba da eved re­ba, ga nu mar ton, ras niS navs es mov le na da ro de sac pa suxs ve ra vi sa gan mi i Rebs, ma Sin Ra Se be davs wmi da ni­nos da hkiT xavs: ” ra ars de do fa lo, cxa dad ga mob­rwyi ne bu li es sas wa u li?!”. mo ci qul Tas wo ri de da mas auw yebs: “ he, me feo, nu eZeb

ga mo u Zeb nel sa da nu gan scdi ga­mo uc del sa, ra me Tu saq me ni mis ni ga mo uk vle vel ari an. aw uw ye bul iyavn, vi Tar med mog xed na Sen Rmer Tman da pa tiv gca uf rois yo vel Ta me fe Ta qve ya ni sa Ta. gi xa ro den da mxi a rul iyav, ra me Tu ju a ri igi, ro mel sa ze da TviT neb siT Tvi siT xel ni ga nip yrna, aw igi mo giv li na Sen mxsne lad Sen da yo vel Ta gan saf rxe Ta mte ri sa...”

wmi da ni nos es uw ye ba ma le ve sa ja rod da a­mow ma ufal ma da ga na di da Ta vi si msa xu ris, wmi da mi ri a nis, Rvaw li: ro de sac ver ga daw yve ten jva­ris aR mar Tvis ad gils da yve la Ta vi sas am bobs, wmi da me fe mi ri a ni loc vad dad ga da Sem dgo mad mrwam sis war Tqmi sa Ses Txo va ufals: “ga moc xa de­bai ad gi li sai, ro mel sa aR vmar ToT ni Si ju a ri sa Se ni sai.” Ra miT me fes an ge lo zi ga mo ec xa da da uC ve na ad gi li, bor cvi mcxe Tis max lob lad, sa dac pa ti o sa ni jva ri un da aRe mar TaT.

mo ci qul Tas wo ri me fe mi ri a ni mis Tavs gan­cxa de bul RvTis madls sru lad su li e ri de­dis, wmi da ni nos, Rvawls mi aT vli da. igi Ta vis an der ZSi am bobs: “aR sav se vi yav si xa ru li Ta da vmad lob di Rmer Tsa”. mas er Ti sur vi li Ra hqon­da ­ rom am qvey ni dan su li e ri de dis loc vas ga e ci le bi na; mag ram, me ma ti a nis TqmiT, “fri a di mwu xa re ba“ da at yda Tavs mas da “yo vel sa er sa

wmida mefe miriani da misi vaJi, revi.

18

qar Tli sa sa” ­ RmrTiv mi ic va la qar Tvel Tgan ma­naT le bel i wmin da ni no, ris Tvi sac wmin da mi ri a ni am bobs: “obol viq me niT de di sa gan ma naT le be li sa Cve ni sao”. me fe mi ri a ni wmida ni nos saf lavs Svi­di dRis gan mav lo ba Si ar gan So re bia da ig lov da qar Tvel Ta su li er de das Tan gan So re bas, uf lis sxva msa xu reb Tan er Tad. me ma ti a nis gad mo ce miT, au we re lia mwu xa re ba, rom li Tac wmi da mi ri an ma wmi da ni no ga a ci la.

wmi da mo ci qul Tas wo ri ni nos Rvaw li kac Ta­gan pir vel ma wmi da mi ri an ma ga na di da, ro me lic sik vdi lis sa re cel ze mde ba re aR mo it yo da: “...aman wmin da man aRan To gul sa Cem sa san Te li naT li­sai da Su a Ra mes oden meC ve na me mze brwyin va le, qris te Rmer Ti Cve ni... da meq mna Cven moZ Rvar da Sem rTna Cven er sa qris tes sa naT lis Re bi Ta wmi­di Ta da pa ti os ni sa Ze li sa Tay va nis ce mi Ta, da mom ca Cven Sju li axa li... me viq men mor Cil brZa­ne ba Ta mis Ta, ro me li ca mas wa va...”; mic va le bi sas me fe mTa va re pis ko pos io a nes “hved reb da, ra Ta dad vas di de bai mi si, ro me li Rirs ars pa ti vis­ce mi sa”. am sit yve biT wmi da mi ri an ma qar Tvel­Tgan ma naT le be lis wmi da nad Se rac xvis saR mrTo ne ba ga nac xa da.

wmi da mi ri an ma, Sem dgo mad wmi da ni nos mic va le­bi sa, su li e ri de dis yo ve li Rvaw li da kur Txe­va ga nas ru la: “raiTa su li Tvi si ga nab rwyi nos da eri ca Tvi si mi a ax los Rmer Tsa” (“qar Tlis cxov re ba”). man RmrTis mSob lis sa ku Ta ri mo wa fis, wmi da ni nos, sad go mi ­ may vlo va ni pi ra di da sa­qar Tve los fe ris cva le bis da sa bam ad gi lad cno da su li e ri de dis am qvey ni dan gas vlis Sem dgom ta Za ri aa go iq, sadac sa u ku no gan sas ve ne be li ga nim za da; xo lo sve tic xo ve li, ro me lic ma ti a­ne eb Si “qve mo ek le si ad” iwo de ba, mis Tvis da sru­li ad eri saT vis Tval Se ud ga mi “wmi da wmi da Tas” xa tad war moC nde bo da, rom lis Tvi sac wmi da me fe mi ri a ni am bobs: “da aR va Se ne ek le siai may vlo van sa mas Si na ni noissa, da vqmen mas Si na saq mei, qmnu li uCi noi da cxa di, di de bai may vlo van Ta maT... da aR va Se ne ze moi ek le siai Ta vi sa Ce mi saT vis qvi Ta da eri sa sim rav li Ta, ra me Tu qve mo sa ek le si a sa er qua “wmi da wmi da Tai” da yov lad ve ver vi kad­reb di kar Ta mis Ta gan xmad Tvi ni er xo lo dRe sa kvi ri a ke sa... ra me Tu Si Si di di da ce mul iyo yo­vel sa kac sa su e ti sa mis gan cxo ve li sa. da ver vi kad re wi na Se mis sa aR mo ku e Tad mi wai sa ma red Cem da...” (“moq ce vai qar Tli sai”).

“an der Zi” me fe mi ri a ni sa, ro mel sac igi na na de do fal sa da Ta vis Zes, revs uto vebs, imav dros sru li ad qar Tve li eri sad mia aR moT qmu li, ro me­lic uwi na res rju lis ­ mar Tlma di de be li sar­wmu no e bis dac vi sa ken mog vi wo debs da gvaf rTxi­lebs: “xo lo Sen frTxil iyav, Svi lo, say va re lo, rev, vi Tar ca uw ye bul varT wmi di sa da ne ta ri sa de di sa Cu e ni sa ni no sa gan, mcne ba ni mis ni da i mar­xne da Ta vi Se ni Seh ved re su et sa mas ze gar da mo di de bul sa da jvar sa pa ti o san sa...”; an der ZSi me fe erT­erT pir vel mo va le o bad gvi debs wmi da ni nos, “qves kne li dan Cvens aR mom yva ne be lis” pa­tiv sa da di de bas da ra Ta Ta vi Se va ved roT da mi van doT “su et sa mas ze gar da mo di de bul sa da jvar sa mas pa ti o san sa...”

“da aRes ru la mi ri an me fe da da ef la ze mo sa ek le si a sa, sa Su al sa svet sa sam xriT sa Crdi loT ker Zo da mas su et sa Si na ars na wi li Ru Ti vaR­mar Te bu li sa mis su e ti sa da me o re sa wel sa mok vda na na de do fa li da da ef la mas ve svet sa, da sav liT, sa da mi ri an me fe da mar xul iyo” (“sa­qar Tve los sa moT xe”).

pir ve li RmrTiv gvir gvi no sa ni me fe mi ri a nis da na na de dof lis Rvaw li qar Tul, bi zan ti ur da sxva wya ro eb Si aR nus xu lia da gan di de bu li. er Ti wmi da ka To li ke da sa mo ci qu lo ek le si is wi na Se ga we u li da uc xro me li Rvaw li saT vis, wmi da ek le si am isi ni wmi da Ta das Si Se rac xa da mo ci qul Ta­swo rad sa xel dva: sa qar Tve los qri­ti a nu li sa xel mwi fos dam ya re bi saT vis;

sa qar Tve los sa mo ci qu lo ek le si is dam tki ce­bi saT vis; mar Tlma di de be li eris er To bi saTvis (bi zan ti as Tan ur Ti er To ba) ga we u li Rvaw li­saT vis;

mo ci qul Tas wor wmi da ni nos Tay va nis ce mis da de bi saT vis; sa qar Tve lo Si jvris dRe sas wa­u lis da we se bi saT vis; udi de si qris ti a nu li siw mi de e bis mox ve Wi saT vis; sa uf lo kvar Tis pir­vel Se mos vi saT vis da pir vel ta Zar Ta Se ne bi saT­vis;ie ru sa li mis jvris mo nas tris mi wis nak ve Tis mox ve Wi saT vis;

war mar Tu li cdo mi le bis aR mof xvri saT vis; mar Tlma di de be li sar wmu no e bis kav ka si a Si gav­rce le bi saT vis; qar Tu li su li er­kul tu ru li wes­Cve u le bis, cno bi e re bis Ca mo ya li be bi sa da mi si is to ri is war mar Tvi saT vis sa qar Tve los wmi da mar Tlma di de be li sa mo ci qu lo ek le sia mo ci qul Tas worT wmi da me fe mi ri ans da na nas mad lo biT uga lobs da adi debs:

`mo ci qul Tas wor no wmi da no, me fe mi ri an da

de do fa lo na na,

eved re niT mow ya le sa Rmer Tsa,

ra Ta cod va Ta Sen do ba mog va ni Wos

da sul Ta Cven Ta di di wya lo ba” (tro pa ri).

`ixa rebs me fo bai qar Tli sa dRe sas wa ul sa

Sen sa, ne ta ro mi ri an, ra me Tu sac Tu ri bne li sa

mo i Zu le da ga nas pe ta ke naT li Ta RvTa e bi sa Ta;

vi na ca Sem deg WeS ma ri te bi sa sa, ni nos niS Ta

mi er mis mi e ri Ta imoZ Rvre da eri Se ni mih gva re

qris te sa, ro mel sa eved re Cven yo vel TaT vis.” (kon da ki).

bibliografia

1. `qarTlis cxovreba~ 1955.2. ... Zeglebi, I 1963.3. m. sabinaSvili `saq. samoTxe~ 882.4. `wmida nino~, krebuli I 2008, Tb.5. Натроев, А. - “Мцхет и его собор Светицховели”.6. “Пастырь”, 1988....

ma ri am ni a u ri

19

VI sa u ku nis ive ri a Si Su am di na re Ti dan sa moR­va we od mov le nil asu rel be rebs qris tes rju li un da ga nem tki ce bi naT ax lad moq ce ul qve ya na Si. “ese vi Tar ni qu ey ni sa an ge los ni, na Tel ni sof­li sa ni, sav se ni nel­sac xe be li Ta, rom li Ta TvsTa sim xni Ta ga naS ve nes so fe li Cve ni”, ­ gva uw yebs me ma ti a ne wmi da ma ma Ta Se sa xeb, ro mel Ta sa­xe le bi ukav Sir de ba sa qar Tve lo Si di di sa mo­nas tro ko lo ni za ci is, in ten si u ri mi si o ne ru li moR va we o bis da saw yiss, mZlav­ri sa mec ni e ro­kul tu ru li ke re bis Seq mna sa da ori gi­na lu ri agi og ra fi u li Tu him nog ra fi u li mwer lo bis aR mo ce ne ba­gan vi Ta re bas.

sa qar Tve lo Si jer ki dev I sa u ku ne Si wmi da mo ci qu le bis ­ an dria pir vel wo de bu lis, svi mon ka na ne li sa da ma ta­Tas mi er iq na qris ti a no ba na qa da ge bi da IV sa u ku nis 20­ian wle bam de Ca na sa xo van mdgo ma re o ba Si im yo fe bo da, vid re qar TlSi ofi ci a lur re li gi ad ar ga moc xad da mo­ci qul Tas wo ris wmi da ni nos moR va we o biT da ase ve mo ci­qul Tas wor me fe­de dof lis ­ mi ri a ni sa da na nas Sem we o biT. IV s­Si qris ti a no ba sa qar Tve­lo Si uk ve ofi ci a lur re li­gi ad ga moc xad da, V sa u ku ne Si, vax tang gor gas lis me fo bis dros qar Tul ma ek le si am av­to ke fa lo ba mo i po va, Tum ca am aR mas vlam did xans ver gas ta na mtris fi zi ku ri Tu su li e ri mZlav ro bis ga mo. spar sel Ta Se mo se veb ma, rom­lis mi za ni axlad moq ce ul qve ya na Si qris ti a no bis aR mof­xvra da zo ro as triz mis aR mo ce ne ba gax ldaT, se ri o zu li saf rTxe Se uq mna WeS ma rit aR msa­reb lo bas. RmrTis mSob lis wil xvedr ive ri a Si ise Ti mdgo ma re o ba Se iq mna, rom sa Wi ro gax da “asu rel ma ma Ta” sa qar Tve lo Si saqadageblad ga mom gzav re ba.

Zve li wya ro e bis mi xed viT, moR va we ma me bi “aTor met ni an aT ssa met ni” iy vnen, zo gi er Ti wya­ros mi xed viT uf ro met nic, ro gorc Cans qris te sa da mi si 12 mo ci qu lis ana lo gi iT.

li te ra tu ru li wya ro e bi sa Tu sa is to rio Txro ba Ta mi xed viT, qar TlSi si ri el moR va we Ta Se mos vlis dro ze, maT ra o de no ba ze, erov nu lo­ba ze, qar TlSi mos vlis mi ze zeb sa da miz neb ze sa mec ni e ro li te ra tu ra Si sxva das xva az ria gav rce le bu li. mkvle var Ta na wi li qar TlSi mi­si o ner ma ma Ta mos vlas aTa ri Rebs VI sa u ku nis

da saw yi siT, um rav le so ba ­VI sa u ku nis Sua xans uWers mxars. uka nas kne lad, ma ma Ta gan, abi bos nek­re se li Se mo su la ­ 571 wels.

asu rel ma mebs wmi da ma ma io a ne, Sem deg Si “ze­daz ne lad” wo de bu li wi nam ZRvrob da, gan swav­lu li an ti o qi is im sa gan ma naT leb lo sko la Si, rom lis Tval sa Ci no war mo mad gen le bi qris ti a­nul sam ya ro Si aRi a re bu li wmi da ma me bi: ki ri le ie ru sa li me li, io a ne­oq ro pi ri, ne ta ri Te o do ri te

kvi re li gax ldnen.me ma ti a nis cno biT, qar­

Tlis saz Rvrebs mo ax­le bul ma ma meb ma “fex da­ul tob lad” ga da la xes mdi na re da mcxe Ta Si Se­vid nen... qar Tlis me fe far sman VI­s da ka To li­kos ev la vi ozs uf lis an ge lo zis ba giT euw yaT Su am di na reTs “aR mob rwyi­ne bul” ma ma Ta sa qar Tve­lo Si mob rZa ne bis Se sa xeb da mo wi we biT Se e geb nen maT. ne tar ma io a nem “wam sa Si na is wa va ena qar Tvel­Ta su li sa wmi di sa mi er” da qar Tu lad mi e sal ma me fe sa da mis Tan mxleb kre buls.

uf lis an ge lo zis mi er xel das xmul ma Tor met ma rCe ul ma ma mam (ro mel Ta So ris mo i az re bi an: da viT ga re je li, Sio mRvi me li, an ton mar tyo fe li, ise wil kne li, abi bos nek re­se li, io seb ala ver de li, Ta de oz ste fan wmi de li, ze non iyal To e li, pi roz bre Te li, mi qa el ulum­

bo e li, ste fa ne xir se li da isi do re sam Tav ne li) ev la vi oz ka To li ko sis (552­560 ww.) kur Txe vi Ta da wmi da io a ne ze daz­ne lis wi nam ZRvro biT ze daz nis mTas mi a Su ra da iq da sax lda, sa dac ad re za de nis ker pi iyo aR mar Tu li... sim bo lu ri da RvTis ne bis ga mo xa­tu le ba iyo qris ti a nu li sar wmu no e bis mcvel ma ma Ta ze da zen ze da sax le bis faq ti.

ze daz nis mTa ze mci re xnis moR va we o bis Sem deg, wmi da io a ne ze daz nels RmrTis mSob li sa gan euw­ya, mas Tan moR va we ma me bi sa qa da geb lad da eq saq sa “qar Tlad” da “ka xe Tad”. maT So ris ne ta ri ma ma abi bo si ­ nek ress. abi bo si Ta vi si ne bis wi na aR­mdeg da mor Cil da ka To li ko si sa da moZ Rvris kur Txe vas da sa e pis ko po so Rvaw liT Se i mo sa... “iq mna epis ko poz, mwyem si gaR mxri sa di do TurT. aman mo aq ci na um rav le si mTi ul ni”, ­ vkiT xu lobT va xuS ti sa gan “qar Tlis cxov re ba Si”.

wmida­abibos­nekreseli\

miniatura. xelnaweri H 2077

(`abibos brZensa _ naTlisa Zesa~)

20

Zve li wya ro e biT nek re si qa laqs war mo ad gen da aR mo sav leT sa qar Tve lo Si, ka xeTs, yvar lis ax­los. le on ti mro ve lis cno biT, far na jom me fem “iw yo Se ne bad ka xeTs qa laq sa nel qa ris sa, ro mel ar nek re si...” va xuS tis qro no lo gi iT far na jo mi me fob da 112­193 ww. e.i. Zve li is to ri og ra fi iT nek ress sa fuZ ve li Ca e ya ra qris ti a no bis wi na re xa na Si, nek re si Sem deg me fe ar Sak mir va nis Zes ga u Se ne bia. IV s­Si, me fe mi ri a nis me fo ba Si mis­ma ma mam Zu Ze “mir va noz hma ta yo vel Ta si mag re Ta qar Tli sa Ta da ume tes yo vel Ta sa mo am tkic na zRu de ni nek re si sa qa la qi sa ni” (“qar Tlis cxov­re ba”).

qris ti a no bis gav rce le bis ax lo xa neb Si nek­ress ek le sia au gi aT. “Trdat me fem nek ress ka xe­Ti sa sa ek le si ai aRa Se na gan sru le biT” (“moq ce vai qar Tli sai”). am faqts le on ti mro ve lic adas tu­rebs. va xuS ti das Zens: “Trdat ma aRa Se na ek le sia did Sen, gum ba Ti a ni”. am ri gad, qar Tu li wya ro e biT nek res Si ek le sia au Se ne bi aT IV sa u ku nis me sa me me oT xed Si. dRem dea Se mor Ce ni li nek res Si qar­Tu li qris ti a nu li xu roT moZ Rvre bis erT­er Ti uZ ve le si da um niS vne lo va ne si ar qi teq tu ru li an sam bli.

ne ta ri ma mis mRvdel mTav ro ba nek res Si mZi me pe ri ods da em Txva. agi og ra fis cno biT: “da ep yra qar Tli spar sTa me fes da bil wsa mas msa xu re ba sa aRas ru leb da, vi Tar ca es wa va bo rot Ta mas wav le­li sa ma Ti sa eS ma ki sa gan...” maz de a no ba far Tod iyo mo de bu li ara mar to am kuT xe Si, ara med mTels aR mo sav leT sa qar Tve lo Si. yvel gan bo mo ne bi iyo aR mar Tu li Ca uq ro be li sa ri tu a lo cec­xliT, ro me lic spar se lebs Rmer Tad Se e rac xaT da qar Tve leb sac Ta vi anT bo rot msa xu re ba Si mo na wi le o bas ai Zu leb dnen, “mra val Ta da um tki ce­bel Ta sar wmu no e ba sa da nak lu le van Ta go ne bi Ta Se ac du neb des”, ­ gvam cnobs me ma ti a ne.

sa qar Tve lo Si ur ju lo ker pTay va nis mce mel­Ta ase Ti mZlav ro ba qris ti a no bis da sus te ba­aR mof xvra sa da zo ro as triz mis aRor Zi ne bas em sa xu re bo da, rac se ri o zul saf rTxes uq mni da ive ri el Ta WeS ma rit aR msa reb lo bas. yo ve li ve amis mxil ve li ne ta ri epis ko po si abi bo si “aRiZ ra Su ri Ta saR vToiTa”. man mkac rad ga i laS qra maz­de an Ta wi na aR mdeg: ”da lew na ker pni da uR mrTo Ta maT ar wmu na qris te da na Tel­sca maT”. ne tar ma mRvdel mTa var ma mog vTa mi er Rmer Tad aRi a re bu­li cec xlic Se u rac yo... “...mi vi da max lo be lad uc xo i sa mis sam sa xu re be li sa ma Ti sa, da as xa wya­li da xe ne Si igi cec xli ma Ti daS ri ta...” amiT man maz de an Ta umec re ba da mzak vro ba am xi la, ro­me lic Ta vis mxriv, ie sos mi er uke Tu re bi saT vis mxi le bul mwig no bar Ta da fa ri se vel Ta da rad aRiZ rnen, ra Ta mo ek laT igi... aR Sfo Te bu leb ma ne ta ri ma ma Se ip yres da “eso den gve mes, vid re Ra sik vdid sa go ne bel iyo ne ta ri igi”. nag ve mi epis­ko po si sap yro bi le Si Ca ag des, es am ba vi ki spar­se Tis mar zpans ac no bes, ro me lic im dros ze nas so fels rehxs im yo fe bo da. mar zpan ma abi bo sis mas Tan miy va na brZa na...

Rirs svi me ons ­ an ti o qels, mRvdel TmoZ Rvris me go bars, “ro mel Ta So ris Ses wa ve ba iyo mxo lod

wig ni Ta da mo ci qu li Ta...” RvTi sa gan euw ya abi­bo sis mo ma va li wa me bis Se sa xeb da gzad, so fel ial dos Tan wa me bad gam za de bul ne tar ma mas epis to le, ev lo gia da kver Txi ga ug zav na mo ci­qu lis xe liT. qris tes mi e ri Zmis ZRven ma ga a xa ra da kva lad ga aZ li e ra tan jva­wa me bad gam za de­bu li axo va ni moR va we... iq ve, gzad qar Tve leb ma mRvdel mTa vars Ses Ta va zes: ”uku e Tu ara gne bavs war svlis, ukun gaq ci oT yov lad ve Sen da”. ne tar ma ma mam uar yo mtar val Ta xe li dan gan Ta vi suf le­bis idea, “...ra me Tu su ro da mar tvi lo bad qris­teisTvis...” da ami saT vis mza dac iyo.

uf lis gan ”su fe vad gam za de bul ma” ma mam wmi da Si os nax vis ne ba ga mos Txo va mtar va lebs, ”ra me­Tu ico da igi wi naiTve da sur vi el iyo xil vad mis sa”. Tan xmo bis mi Re bis Sem deg, mi vi da ”udab nod da ixi la ne ta ri igi be ri”. wmi da ma meb ma ur Ti­er Tmo kiT xvis Sem deg, ilo ces. wmi da epis ko pos ma sas wa ul moq med me u dab no es sTxo va elo ca mis Tvis, ”ra me Tu us ju lo ni ese spar sni gan Zvin des... am­par tav ne bi Ta Tvi si Ta... ba de ga nag des da Se a ye nes kac ni da Tay va ni a ce mi nes cec xlsa...”

”ara u me car ars siw mi dei Se ni, ra me Tu mrav li Ta Wi ri Ta gvi Rirs Ses vlad sa su fe vel sa RmrTi sa­sa... nu SeZ rwun de bi ma Ti sa mis gan mZlav re bi sa, vi na iT gan ityuis mo ci qu li ma Wir ve bel Ta Tqven­Ta ­ Wi ri, da Tqven Wir ve ul Ta ­ lxi ni, uw yo di, ra me Tu ma Ti Sen di de ba geq nes wa ru val da Wi ri ege Se ni maT ­ da ce ma da gan bne va”.

wmi da be ri sa gan am sit yve biT su li e rad ki dev uf ro gan mtki ce bu li ne ta ri abi bo si mxned war­sdga us ju lo mar zpa nis sam sjav ro ze. ”ra i saT­vis uvar­hyav uf le bai me feT­me fi sai da moh kal Rmer­Ti­Cve­ni?”­–­mris­xa­ned­hkiT­xav­da­mar­zpa­ni­ne tar mRvdel Tmsa xurs. “me ara vin vi ci me u fed,

miniatura. xelnaweri S - 4978

21

gar na ufa li Cve ni ie so qris te, xo lo cec xli igi, ro mel dav Sri te, ra i Tam ca sac Tu ri gan va­qar ve eS ma ki sai”, ­ ar Se u Sin da ne ta ri abi bo si gam Zvin va re bul mar zpans. uf ro me tic, wmi da mo wa­mem ar uar yo Ta vi si moq me de ba, pi ri qiT, mo u wo da mar zpans: “glo cav raiTa ga ne ye nen un do sa mas msa xu re ba sa da qvey nis Se moq me di Rmer Ti mxo loi icanT... ra me Tu we ril ars ­ ufal sa Rmer Tsa Tay va nis sce da mas mxo lo sa hmsa xu reb deT...”

ase Ti pa su xiT ga gu li se bul ma mar zpan ma mi mar­Ta abi boss: ”me gkiT xav raisaT vis moh kal Rmer Ti Cve ni da Sen gne bavs, raiTam ca Se ni sa RmrTi sa warguiy va nei”. ne ta ri ma ma mSvi dad ux snis maz de­ans, rom mas Rmer Ti ar mo uk lavs, mxo lod cec xli Ca aq ro. ”ara ars igi Rmer Ti, ara med sxva bu ne ba­Ta ga ni ars, er Ti sa niv Ti sa gan ni mci red na wi li,

rom liT gan aR hmar Tna Rmer Tman so fe li ese”. aR niS nul sa kiT xze ga mar Tu li msje lo ba WeS­ma rit qris ti an sa da war marT mo Za la des So ris did fi lo so fi ur da re li gi ur dat vir Tvas iZens im ide o lo gi ur brZo la Si, ro me lic ga af Tre biT mim di na re ob da im pe ri o dis sa qar Tve los si nam­dvi le Si, axal fe xad gmul WeS ma rit sar wmu no e ba sa da zo ro as trizms So ris.

”aw mikuirs Tqve ni ese vi Ta ri si co fe, vi Tar ara sir cxvil giCns sa xe lis de bad RmrTad, ro­mel sa ese o de ni su li aqus?” ­ mi mar Ta ne tar ma epis ko pos ma us ju loT. qris tes uSi Sa ri mxe da ri mrav li sa gve mi sa da sak vir ve li Ta tan jvi sa TaiTa “qvi Ta gan tvi nes”, ro gorc za qa ria wi nas war met­yve li, wmi da io a ne naT lis mcem lis ma ma...

odiT gan ve di di iyo sa zo ga do eb ri o bis in te­re si mi si o ne ri ma me bis cxov re ba­moR va we o bi sad mi. agi og ra fe bi, him nog ra fe bi da me ma ti a ne e bi xot bas as xa men ”Rvaw lTa” da ”va e ba Ta” wmi da mRvdel mo­wa me abi bos nek re se li sas. sam wu xa rod, uad ress teq stebs Cve nam de ar mo uR we via, sa qar Tve los av be di Ti is to ri is ga mo.

cal ke Txzu le bas abi bos nek re sel ze, ro me­lic VI­VII ss. uc nob av tors ekuT vnis, Cve nam de ar mo uR we via. Se mor Ce ni lia qar Tlis ka To li ko sis

ar sen di di sa fa re lis (IX s.) mi er am Txzu le bis sa fuZ vel ze Sed ge ni li abi bos nek re se lis cxov­re bi sa da mar tvi lo bis teq sti.

abi bos nek re se lis mo qa la qo bi sa da wa me bis wig ni moR we u lia ori re daq ci iT, vrce li da mci re re daq ci iT. mkvle var Ta So ris sa kiT xi am re daq ci e bis, av tor Ta vi na o bis, ma Ti Seq mnis dro i sa da ur Ti er Tmi mar Te bi sa, ra di ka lu rad gan sxva ve bu lia. mkvle var Ta er Ti na wi lis az­riT, pir ve li re daq cia moR we u lia mxo lod er Ti de­feq­tu­ri­nus­xiT­da­da­Ta­ri­Re­bu­li­XIII ­–XIV­ss. (xel na we ri A 832). me o re re daq ci a Si Se su lia me taf ra su li re daq ci is teq ste bi, rom le bic moR­we u lia ram de ni me xel na we riT (A 130, 170, 173, 210) aR niS nul xel na wer Ta teq ste bi fas da u de be li gan Zia ara mar to wmi da mRvdel mTav ris cxov re­ba­mar tvi lo bis Se sas wav lad, wmin da li te ra tu­rul­teq stob ri vi Tval saz ri siT, ara med im dro­in de li sa qar Tve los so ci a lur­po li ti ku ri da kul tu ru li cxov re bis Ses wav lis miz niT.

* * *`va qeb deT kac Ta di de bul Ta ma ma Ta Cu en Ta~­

Seg va go nebs an ton I Ta vis sit yva Si: Ses xma ̀ Ru[a]wlTa da ve ba Ta wmi di sa abi bos nek res qa la qis epis ko po si sa~­dmi. (xel na we ri S3638, an ton I, ̀ mar­ti ri ka~, 1799). aR niS nul sit yvas win uZ Rvis iam­bi ko sa Ta u riT: `abi bo saT vis~:

`abi bos brZen sa, mcxi nu a red aR mom ze sa,

naT li sa Ze sa, vne ba Ta zes Ta ze sa,

go ne ba dRe sa, cno ba Ta gan mad Re sa,

brkmul Ta ma ge sa, madl ma dens ba ge sa,

mmar xu i el Ta mze ra, uZ Ru ni dRes

Ses xma leq ssa.~* * *

ubi wo mRvdel TmTav ro bi sa da mxne mo wa mis Rvaw liT “ori Ta gvir gvi ni Ta” gam Sve ne bu li hbrwyi navs ne ta ri epis ko po si abi bos nek re se li qar Tvel mo wa me Ta das Si. igi ma ra dis me o xia sru­li ad sa qar Tve los ka To li ke­sa mo ci qu lo ek le­si i sa, sam Tav ros wmi da ni nos de da Ta mo nas tri sa, sadac feriscvalebis taZris sa kur Txev lis wmi­da tra pe zis qveS ga nis ve nebs ne ta ri mo wa mis ux­rwne li na wi le bi, ”vi Tar ca ZRve ni sam sxver ploi” da mis gan mom di na re ke Til sun ne le ba nel sac xe­be li viT efi ne ba mo wa me Ta sis xliT gaJ Ren Til saq ris ti a no sa qar Tve los mad lmo sil mi was.

ve ved roT ufals Cven sas ie so qris tes da wmi­da mo wa me abi bos nek re sels Rirs viy vneT Cvenc mi baZ vad saT no e ba Ta maT Ta...

bibliografia:

1. s. yubaneiSvili, `Zv. qarT. lit...~ Tb. 1946. 2. il.abulaZe, `asurel moRvaweTa...~, Tb.;

1955w.4. ... Zeglebi; I. Tb.; 1963.5. m. sabinini, `saqarTvelos samoTxe~. 1882.6. l. menabde `Zv. qarT. mwerlobis kerebi~. t.

I. Tb. 1961.

ciala (nana) gag ni Ze

22

sam Tav ros fe ris cva le bis wmi da ni nos de da Ta mo nas tris gvi an de li is to ria me­19 sa u ku nis 20­ ia ni wle bi dan iw ye ba, ru se Tis mi er sa qar Tve los ek le si is av to ke fa li is ga uq me bis Sem deg. ro de­sac mcxe Ta Si sam Tav ros sa e pis ko po so da mas Tan ar se bu li mo nas te ri mo Sa les, mloc vel Ta gan dac lil “may vlo van Si” mo Sur ne de deb ma da i va nes

sru­li­ad­sa­qar­Tve­los­ka­To­li­kos-pat­ri­ar­qi,­mcxe­Ta-Tbili­sis­

mTa­va­re­pis­ko­po­si­ilia­II­­da­sam­Tav­ros­wmida­ni­nos­de­da­Ta

mo­nas­te­ri

da, ra me Tu aR mas ru le be li am saR mrTo gan ge bu­le bi sa iyo sru li ad sa qar Tve los ka To li kos­pat ri ar qi, mcxe Ta_Tbi li sis mTa va re pis ko po si ilia II, rom lis Rvaw lic uSu a lod aris da kav­Si re bu li wmi da ni nos sam Tav ros mo nas ter Tan: “ Ce mi su li e ri cxov re ba, su li e ri moR va we o ba da su li e ri zrda am mo nas ter Si da iw yo... me aqa ur­ma de deb ma gam zar des, am ad gil ma ga maZ li e ra”. _ brZa nebs mi si uw mi de so ba (“sa pat ri ar qos uw ye­ba ni” 1999 #31).

sam Tav ros wmida ni nos mo nas tris iRu me nia zo i lem sa mi dRis yrma mi ir qva da ar qi man drit ma ta ra sim (Sem dgom wil kne li epis ko po si) qris­te So bis dRe sas wa ul ze wmi da ni nos ta Zar Si mo naT la mo ma va li pat ri ar qi. naT luls mo na­zon ma zo i lem irak li uwo da, sax se ne be lad me fe irak li sa.

mSob lebs xSi rad mih yav daT mo nas ter Si yrma irak li naT li as Tan, iRu me nia zo i les Tan, rom lis xel mZRva ne lo bi Ta da mo nas tris sxva de da Ta gan ga nis wav le bo da da ga nim sWva le bo da sa mo nas tro cxov re bis su lis kve Te biT. sa qar Tve los mo ma val­ma ma ma mTa var ma sam Tav ros mo nas ter Si sa mi wlis asak Si mi i Ro im dros moR va we ka To li kos­pat­ri arq ka lis tra tes loc va­kur Txe va. su li e ri cxov re bis pir vel siy va ru lis sa mu da mo kva liT aRi beW da uw mi de si sa da une ta re sis, ilia II­is xsov na Si sam Tav ros de da Ta mo nas te ri. qal ba ton ne li Si o laS vi lis (uw mide sis bi ZaS vi li) TqmiT, man “jer ki dev 11 wlis asak Si ga daw yvi ta, uf lis gzas Sed go mo da ...” da sa mo nas tro cxov re ba kvla vac aa Ror Zi nes. maT

mi er dan Te bu li loc vis lam pa ri aRa ra so des Cam qra la da uka nas kne li ori sa u ku nis man Zil ze wmi da ni nos de da Ta mo na­ste ri sa qar Tve los sa mo­nas tro cxov re ba Si did Rvawls aRas ru leb da; XX sa u ku nis bo los sa mo nas­tro cxov re bis aR dge na am mo nas tri dan da iw yo da ami to mac ewo da mas “ de da mo nas te ri”.

sa qar Tve los sa mo ci­qu lo mar Tlma di de be li ek le sia TiT qmis ori sa u ku ne ib rZo da RmrTiv­mi ni We bu li ad gi lob ri vi sa mo ci qu lo ek le si is uf le ba­mo va le o bis aR­sad ge nad da mra val Ta da mra va li Rvaw lis Sem dgom sa qar Tve los av to ke fa li is sa bo lo od aR dge nac, sam Tav­ros fe ris cva le bis ta Zars da “may vlo vans” da u kav Sir­

uwmidesi da unetaresi ilia II mSoblebTan: mama _ giorgi, deda _ natalia

mxatvari d. morgoSia

pirvel rigSi: uwmidesi da unetaresi ilia II, arqimandriti gabrieli, uwmidesis naTlia, iRumenia zoile, monazoni efemia.

meore rigSi: SemdgomSi iRumenia ana (aWaiZe), SemdgomSi sqemmonazoni susana da sxv.

23

ru se Tis sa su li e ro se mi na ri i sa da aka de mi­is brwyin va led gas ru le bis Sem deg, mo ma va li pat ri ar qis su li e ri aR mas vla be rad aR kve ciT aRi beW da.

ro gorc uw mi de si mog viT xrobs: “sa su li e ro aka de mi is das ru le bis Sem deg TiT qmis oT xi Tvis gan mav lo ba Si vim yo fe bo di sam­Tav ro Si. swo red aq Sed ga Ce mi su li e ri mza de ba mo ma va li moR va we o bi saT vis”.

im xa nad mRvdel mo nazo ni ilia TiT qmis yo vel kvi ras ata r eb da sam Tav ros mo nas­ter Si wir va­loc vas da igi aq saR mrTo ga moc xa de bis sa i dum los ezi a ra, ro me lic mis ma uw mi de so bam mo nas ter Si qa da ge bis dros ga an do de debs:

“ pat ri arq ef re mis dros... iyo ase­Ti Sem Txve va: me mqon da fiq ri, ro go ria siax lo ve ufal Tan, ada mi an saK Hda RmerTs So ris? me ma Sin es ar vi co di (arc Tqven iciT, ra Tqma un da). da ai, er Txel da iw yo wir va... sa di ak vne Si de da efe mia (xi za niS­vi li) Se mo di o da, imas moh qon da mdu Ra re­ba (loc va­kur Txe va hqon da ami sa); sa xa re ba wa vi kiT xe... da kiT xvis dros Cem uRirs Tav ze mad li gad mo vi da. wir vas vas ru leb di; wir va ar Sem Slia, yve la fers ise vkiT xu lob di, ro­gorc we ria, mag ram uk ve ve ra fers vxe dav di, mar to ufa li iyo Cems win... ara fe ri ar uT qvams Cem­Tvis, mag ram mi si yof na Za li an sa si xa ru lo iyo. aRu we re li si xa ru li da me uf la da siy va ru li uf li sa. verc de debs vxe dav di, ve ra vis _ ufa li iyo da me vi ya vi...

da ro ca de da efe mi am mdu Ra re ba Se mo i ta na, “ma mao Cve nos” Sem deg, im wuTs vig rZe ni, rom ta­Zar Si var, mo nas ter Si da ma Sin am si ax lo vem... ise Tia es sxe u li, ver itans ufal Tan si ax lo ves, ar Se meZ lo arc Wa ma, arc da le va da vi we qi da mTe li dRe vi we qi. es iyo ase Ti da loc va mo ma va­li cxov re bi sa da moR va we o bi sa. di de ba ufals! ai, ase da iw yo Ce mi cod vi li Ta vis moR va we o ba...

Rmer Tma Za la mog ceT da mad li... es iyo ise Ti mad li, ro me lic me ar gan mic dia mas Sem deg arc erT dRes. min da vTqva, rom ufal Tan si ax lo ve

mZi mea, rad gan Cven ma inc mi wi e r ni da xor ci el ni varT. ami to mac iyo, rom wir vis Sem deg mar tod dar Ce ni li ne ta re ba Si vi ya vi, mag ram fi zi ku rad da uZ lu re bu li da arc Wa ma ar Se meZ lo. mad li ra Tqma un da yo vel wir va ze da loc va ze gad mo­dis, mag ram es iyo gan sa kuT re bu li da vmad lob ufals, rom es aq mox da. es ma ga li Ti imis Tvis mo viy va ne, rom ufal ma aq mom ca is pir ve li mad li, ro me lic Sem dgom Si Ce mi Ta nam gzav ri un da gam­xda ri yo. es iyo 1960 wels, anu 44 wlis win. “

sam Tav ros de da Ta mo nas ter Tan uw mi de si sa da une ta re sis uxi lav su li er kav Sirs gva uw yebs ki dev er Ti faq ti:

ma Sin mi si uw mi de so ba cxum­af xa ze Tis mit ro­po li ti iyo da mcxe Tis sa su li e ro se mi na ri is pir ve li req to ri. mo nas tris mci re se nak Si yof­ni sas man vax tang gor gas lis wi nas war met yve lu­ri Cve ne ba ixi la: me fem jer ki dev mit ro po lit ili as Tay va ni sca da xel ze eam bo ra;.. da Tu sa qar Tve los is to ri i dan ga vix se nebT, rom swo­red wmi da me fe vax tang gor ga sa li aris sa qar­Tve lo Si pir ve li ka To li ko sis ga mom Txov ne li da Ca mom yva ne be li da sa qar Tve los ek le si is

av to ke fa li is mom pov ne li (agreTve, uwmides ilia II­is winapris Siolas naTlia), ma Sin me tad ni­San dob li vi xde ba “bo lo Ja mis” pat ri ar qo ba ze Tqmu lic...

sam Tav ros fe ris cva le bis taZ ri dan mo ci qul­Tas wor Ta wmi da ni nos, wmi da me fe mi ri a ni sa da wmi da na na de dof lis mi e r loc ve biT gaZ li e re­bu li mRvdel mo na zo ni ilia Ksru li ad sa qar Tve­los ka To li kos­pat ri ar qis jvars it vir Tavs Hda sa qar Tve los xe la xa li fe ris cva le bis Rvawls Se ud ge ba...mis ma uw mi de so bam ka ta kom bur pi ro beb­Si myo fi dev ni li da xma mi Re bu li sa qar Tve los ek le sia it vir Ta.

uw mi des ilia II­is uSu a lo wi nam ZRo lo biT iw ye ba sam Tav ros mo nas tris aR dge na. Zve li Ta o bis bo lo iRu me ni as, de da anas (aWa i Ze) gar­dac va le bis Sem deg Hmis ma uw mi de so bam 1988 wels iRu me ni ad akur Txa da mo nas tris wi nam ZRvrad ga mo ar CiaK de da qe Te va ni (ko pa li a ni), ro me lic

uwmidesi da unetaresi ilia II, iRumenia qeTevani, arqimandriti lazare,

uwmidesi da unetaresi efrem II (sidamoniZe),uwmidesi da unetaresi ilia II samTavros

feriscvalebis monastris dedebTan

24

pat ri ar qis uSu a lo mor Ci le biT ga nis wav le bo­da; xo lo sa mo nas tro cxov re bis wes­gan ge bis Se sas wav lad uw mi des ma igi pi ux ti cis de da Ta mo nas ter Si ga ag zav na. uw mi des ma da une ta res ma ilia II­m mo nas ter Si cxov re ba­moR va we o bis kur­Txe va mis ca mRvdel­mo na zon gab ri els (Se mdeg Si ar qi man dri ti), Zve li sa ber mo naz vne sko lis mem­kvid res, ro me lic di dad Se e we o da sam Tav ro Si moR va we de debs. iRum enia qe Te va ni ma ma gab ri e lis gan sa kuT re bul su li er Se wev na ze mra vals mog­viT xrobs da ix se nebs, Tu ra di di siy va ru li Ta da pa ti viT xvde bod nen er Tma neTs ka To li kos­pat ri ar qi ilia II da locviT da maS vra li ber­mo na zo ni ma ma gab ri e li.

iRu me nia Qqe Te vans wi lad xvda mo nas ter Si ax lad Sed go mil Ta war mar Tva­gan mtki ce bis mZi me Rvaw li. mi si gad mo ce miT, uw mi de si da une ta re si ara mar to swav li da da xel mZRva ne lob da mas, ara med igi, ro gorc mzrun ve li ma ma, yo vel gvar gan sac del Si gver diT ed ga, xi lu lad Tu uxi la­vad da da ad gi neb da, am xel da da ga naZ li e reb da wi nam ZRvris ur Tu les mo va le o ba Si, ro me lic de­da qe Te va ni saT vis gan sa kuT re biT mZi me iyo mi si wi nam ZRvro bis pir vel wleb Si, ro ca mo nas te ri ax lad ya lib de bo da. sa qar Tve os ka To li kos­pat­ri ar qma je ri sa mebr pa tiv hyo iRu me nia qe Te va nis Tav da de bu li Rvaw li da er Tgzis gam Sve ne bu li jva ri da pa ra ma ni ubo Za, xo lo 2006 wlis 24 ap rils igi gam Sve ne bu li oq ros jva riT da a­jil do va da aR niS na, “min da giT xraT, rom es mo­nas te ri aris de da mo nas te ri, imi tom rom aqe dan ga i Sa la sa qar Tve lo Si axa li mo nas tru li cxov­re ba. da Tqven xarT mi sa ba Zi ma ga li Ti maT Tvis. me ga viT va lis wi ne am mo nas tris dam sa xu re ba da niS nad mad li e re bi sa, de da Ta mo nas tris iRu me nia qe Te va ni min da da va jil do vo sam Tav ros mo nas­tris gan sa kuT re bu li pa ti vis niS niT _ me o re jvaris ta re bis uf le biT da ga da e ca mas gam­Sve ne bu li jva ri”.

iRu me nia qe Te va ni ima sac aR niS navs, rom mi­si uw mi de so ba kvla vac Se ax se nebs mas sa ber mo­naz vno da zo gad qris ti a nul saz ru nav ze, su lis uk vda ve bi saT vis zrun va ze, sa mu da mo sam yo fel ze: sul ax la xans, sam Tav ros je ri sa mebr mo xil va­mo loc vis Sem deg, mis ma uw mi de so bam hkiT xa de da iRu me ni as:

_ ici Se ni ad gi li, sa dac un da da i mar xo?mci re di du mi lis Sem deg sam Tav ros mo nas tris

wi nam ZRvar ma mi u go:_ sa dac ma kur TxebT, Tqve no uw mi de so bav.uw mi de si fe ris cva le bis taZ ris mar jve na ke­

del Tan, Zve li mo naz vne bis saf la veb Tan Sed ga da mi u Ti Ta:

_ ai, aq! _ Sem deg ki sik vdi li saT vis ber­mo­naz vnis mza o bis niS nad, uw mi des ma ilia me o rem sa xed an der Zi sa aR moT qva: _ ici, me sad un da dav saf lav de? _ si on Si, bolo Si, iq, sa dac am Ja mad mac xov ris gar da mox snaa dab rZa ne bu li.

uw mi de sis loc va­kur Txe viT sam Tav ros mo nas­ters da ub run da kuT vni li is to ri u li na ge bo­ba­te ri to ri e bi, sa dac mo na zon Ta sac xov re be li

se na ke bi gan Tav sda; mniS vne lo v nad ga nax lda da res tav ra cia Ca u tar da fe risc va le bis ta Zar sa da wmi da ni nos sam loc ve los; gam Sven da da ge­mov ne biT mo ew yo wmida me fe mi ri a ni sa da na na de dof lis gan sas ve ne be li. mo nas ter Si ma Ral­pro fe si u li mga lo bel Ta gun di Ca mo ya lib da; ke Til mo ew yo mo nas tris te ri to ria, mo nazon Ta sac xov re be li ga re mo; aRor Zin da sa san Tle, sam­xat vro, sam ker va lo da sxva sa xis sa xe los no e bi . . mo nas te ri mu Sa obs cal ke ul ga moc emeb ze da dRe i saT vis mom za de bu li aqvs po lig ra fi u lad ma Ral do ne ze Ses ru le bu li, aka de mi u ri ga mo­ce ma “ sam Tav ro”, ag reT ve mo go ne ba Ta wig ni ber gab ri el ze _“ be ris di a de ma”; mzad de ba mo nas­tris in ter net veb gver di. mo nas ter Si yo vel gvar mniS vne lo van sa re mon to­sam Se neb lo Tu sxva sa xis saq me ebs iRu me nia uw mi des ilia II­sTan aTan xmebs.

gan sa kuT re bu li sif xiz liT war mar Tavs sa­qar Tve los ka To li kos­pat ri ar qi mo nas tris de da Ta su lier cxov re bas da ma Ti cxov re bis wes­gan ge bis ti pi kons gan kar gavs. igi mo nas tris su li e ri wi nam ZRva ric aris.

mo na zon Ta kur Txe va uw mi de sis loc va­kur­Txe viT aRes ru le ba. mo nas tris iRu me nia wa rud­gens sa Ta na do kan di da tebs. uw mi de si ga mo i kiT­xavs mo nas ter Si ma Ti yof nis xan grZli vo bas, su li e re bas da das Zens xol me: “mor Ci le bi sa da sim dab lis ga re Se, mxo lod ka bis kur Txe viT, ve ra vin cxov nde bao”; xo lo erT­er Ti sa mo naz­vni saT vis Se ux se ne bia: “ ici ra aris mor Ci le ba? ro ca ge ub ne bi an ke re _ un da ke ro, ge ub ne bi an rec xe _ un da rec xo. es aris mor Ci le ba. iRu­me nia qe Te va ni dam wye bi mo naz vne bi saT vis erT me tad sa in te re so rCe vas ix se nebs, ro me lic mas uw mi des ma mo nas ter Si was vlis win mis ca: ”mo nas­ter Si rom mix val, nu ra vis Se xe dav, ga mos wo re ba Se ni Ta vi dan da iw yeo”. uw mi de si da pi ris pi re bul mxa re ebs yo vel Tvis mSvi do bi sa ken mo u wo debs, sxva Ta gan kiT xva sac ar is mens, ara med sa ku Tar cod veb Si CaR rma ve bas mo u wo debs da su li er Svi­lebs Se a go nebs: “ moy va sis cod va da ma leT da Rmer Ti Tqvens cod vebs da fa rav so”.

uw mi de si ilia II, sa ber mo naz vno we si sa mebr, xSi rad sa ku Ta ri ma ga li Ti Tac swav lis su li er Svi lebs. iRu me nia qe Te va ni ix se nebs, Tu ro gor Se iy va na mo nas tris de de bi mci re se nak Si da uT­xra: “_ ai, xom xe davT, ra pa ta ra se na kia, Tqvens se na keb ze pa ta ra se na ki maq vso.”

uw mi de sis swav le ba sam Tav ros mo nas tris de­de bis Zvel sa mo nas tro wes­gan ge bas efuZ ne ba da ax lad Se mo naz vne bu leb Si Zve li de de bis cxov re­bis tra di ci e bi sad mi mo Sur ne o bis aR dge nas es­wraf vis, rom elTa um Tav re si Rvaw lic “aTo nu ri” ti pi ko niT loc vis aR sru le ba iyo. dRe van de li de de bic ag rZle ben am tra di ci as, rom lis Tvi sac uw mide si da une ta re si ilia II de debs Se ax se nebs: “isi ni aTo nu ri ti pi ko niT cxovrob dnen, ad re dge bod nen, xan grZli vad lo cu lob dnen da bevrs Sro mob dnen... sam Tav ros de debs ase Ti tra di cia hqon daT, ro de sac ro me li me da mo nas tris ga la­

25

vans ga reT ga di o da, yve las da u Co qeb da da Sen­do bas sTxov da, rad gan ar ico da, ukan coc xa li dab run de bo da Tu ara...”

sam Tav ros mo nas tris de debs qa da ge ba Si xSi­rad Se ax se nebs xol me sa qar Tve los ka To li kos­pat ri ar qi ma Ti moR va we o bis ad gi lis, “may vlo va­nis” mad lmo si le ba sa da maT ma Ral mo va le o ba ze: “nu ggo ni aT, rom wmi da ni nom IV sa u ku ne Si da­am Tav ra Ta vi si moR va we o ba. igi dRe sac ag rZe­lebs sa qar Tve los moq ce vas!...” uw mi de si kvlav da kvlav mi ap yrobs maT yu rad Re bas mo nas tris tra di ci eb ze, Zvel moR va we de da Ta mo Sur ne o ba ze: “Tqven kar gad iciT, ro go ri wmi daa is ad gi li, ro­mel Sic Tqven moR va we obT. aq moR va we ob da wmi da ni no. mra va­li Rir si de­da da ma ma...”, “min da ga vix­se no Cve ni wi­nap re bi, rom­le bic moR­va we ob dnen aq, am wmi da mo nas ter Si. u p ir v e les yov li sa es iyo iRu me nia ni no (ami lax­va ri) . cno­bi lia mi si di di si ke Te da su li e re­ba. ase ve un da ga vix se noT ise Ti di di iRu me nia, ro go ric iyo de da ni no ( ba ra TaS vi li). man yve la fe ri ga a ke Ta imi saT vis, rom su li e re bas Tan er Tad gar kve u li saq mec Se mo e ta na mo nas ter Si da am miz niT sa fe iq ro daz ge bi dad ga da de de bi da a saq ma... “ uw mi de si mo nas tris awin del de debs wi na par mo na zon Ta saT no e bebs, ma Ti cxov re bis wess ac nobs da mo naz vno bis ma Ra li wo de bis wi na Se pa su xis mgeb lo biT swav lis: “ar Se miZ lia ar ga vix se no ise Ti di di mo na zo ni, ro go ric iyo de da pa ras ke va (ug re xe li Ze). is 70 wels iyo mi­ta ne bu li da eSi no da mo naz vnad aR kve ci sa. ase am bob da: `me ra Rir si var mo naz vno bi sao~. mTe­li cxov re ba aq ga a ta ra da bo los uw mi des ma da une ta res ma ef rem II­m ub rZa na, aRik ve ceo da ase gax da mo na zo ni, de da sal ome uwo des. igi mow ya­le biT ga mo ir Ce o da...

me max sen de ba ma Ti ma Ra li su li e re ba, ma Ti Rvaw li; max sen de ba Ce mi naT lia, de da zo i le. er Txel mas ia ta kis Se Reb va Sev Ta va ze, mi pa su xa: ras am bob, rom Sev Re bo, ra Ra mo nas te ri iq ne bao. me aq fu fu ne bis Tvis ar mov sul va ro _ ai, ase Ti ub ra lo e ba da upo va re bis siy va ru li hqon daT maT; max sen de ba de da si do nia, mar xva Si xis kun Zi edo Tav qveS da ima ze eZi na. de da zo i le, vxe dav di,

na Su a Ra mevs mux leb ze id ga da lo cu lob da... ai, ase Te bi iy vnen da Tqven ma Ti tra di ci e bis gam­grZe leb le bi xarT...”

uw mi de si di di siy va ru liT igo nebs de da anas (aWa i Ze) : “de da anam ti pi ko ni ze pi rad ico da, ga­lob da, bevrs Sro mob da, sab nebs ke rav da, Zro xebs uv li da”. mo nas tris awin de li iRu me nia qe Te va ni ix se nebs, rom er Txel sne u li iRu me nia anas sa­na xa vad mi sul pat ri arqs da u Co qia da uT xo via: “_ de da ana ma kur Txe, jva ri ga dam sa xeo.” “_ me ro gor ga dag sa xo jva ri, pat ri ar qi brZan de bi­To!”_ mo ri de biT, Ta va u Reb lad mi u gia iRu me nia anas, mag ram pat ri ar qis da Ji ne bul Txov na ze, iRu­ma ni as aT rTo le bu li xe liT sam gzis ga da u sa xavs

uw mide si saT­vis pir jva­ri, loc viT: “sa xe li Ta ma mi sa Ta da Zi sa Ta da su li sa wmi­di sa Ta”. ma­Sin ie ru sa­li mu ri di di skvni li uCu­qe bia mis Tvis u w m i d e s s ; xo lo de da anas Tav dax­riT uT qvams: “ me ara fe ri ga mi ke Te bia, mag ram xom veg de mo nas­ter Si, iq neb

amiT Se miw ya los Rmer Tma.” da mar­Tlac, mic va le bu­

li de da ana saT vis uw mi des sa da une ta res ilia II­s da u xe dia da uT qvams: “de da ana cxon da”.

da sas rul un da aRi niS nos is um Tav re si swav­le ba mar TlaR sa re bi sa, rom li Tac sru li ad sa­qar Tve los ka To li kos­pat ri ar qi ilia II ara oden ber­mo naz vnebs, ara med sru li ad mar Tlma­di de bel sa qar Tvelos mo u wo debs: “ qar Tvel ma er ma ar uRa la ta WeS ma rit mar Tlma di de bel sar wmu no e bas. Tqven iciT, im dros, ro ca mwva leb­lo bam mTe li msof lio mo ic va, Cve ni wi nap re bi mar Tlma di de bel sar wmu no e bas mtki ced icav­dnen. is to ri i dan cno bi lia isic, rom swo red aq iyo moy va ni li da xel das xmu li io a ne gu Te li epis ko po sad imi tom, rom mar Tlma di de be li sar­wmu no e ba Se ur yvne lad mxo lod aq iyo dar Ce ni­li... qar Tvel ada mi ans ar epa ti e ba ur wmu no e ba, mwva leb lo ba, seq tan to ba. es udi de si cod vaa. esaa Ra la ti sju li sa, WeS ma ri ti sar wmu no e bi sa ... Tqven iciT, ro go ri rwme na hqon daT Cvens wi­nap rebs, ram de ni ewa ma qris tes Tvis, ram den ma sik­vdi li ar Cia si coc xles, oRon dac rwme nis Tvis ar eRa la ta”.

kaTolikos­patriarqi ilia II da samTavros dedaTa monastris winamZRvari, iRumenia qeTevani

26

sam Tav ros wmi da ni nos de da Ta mo­nas te ri mde­ba re obs sa­qar Tve los uZ ve les de­da qa laq Si ­ mcxe Ta Si. am wmi da ad gi­li dan uqa da­ga qar Tvel ers qris tes sju li mo­ci qul Tas ­wor ma, ka pa­d o k i e l m a ne tar ma qal­wul ma ni nom, sam Tav ro Si­ve aid ga fe­xi qar Tul ma qris ti a nul­ma mrwam sma

da TviT Seg ne bam, aqe dan mo e fi na na Te li sru li ad sa qar Tve los.

sam Tav ros de da Ta mo nas tris da ar se bis Ta­ri Rad 1820 we li un da mi viC ni oT. am mo saz re bis sa bu Tad ga mog vad ge ba ram de ni me cno ba. erT­erT maT gan Si naT qva mia, rom 1802 wels Ta va dis qa li ni no ami lax va ri da ram de ni me gan de gi­li de da mi su lan, au gi aT se na ke bi da eg zar qos Te o fi laq tes ne bar­TviT da sax le bu lan sam Tav ro Si. mo naz vnebs mxo lod Se mo wi ru lo biT uc xov ri aT, amas Tan Tur me bav Svebs we ra­kiT xvas as wav lid nen da mci re ga sam rje lo sac iReb dnen. Ta vi dan mxo lod oT xni yo fi lan, Sem deg ki sxva de de bic Se ma te bi an.

ar qi man drit sa bas wvri lad ga­mo u kiT xavs mo naz vne bi, ro mel Tac Ta vi anT wi nam ZRvrad ni no ami lax­va ri da u sa xe le bi aT. im dro i saT vis (1830 w. ) sam Tav ro Si sul aTi de da moR va we ob da. ese nia: ni no qris te fo­res asu li ami lax va ri, da ba de bu li 1784 wels; Tek la gi or gis asu li bi Zi naS vi li, da ba de bu li 1770 wels; dom na Ta ma zis asu li gog ni aS vi li, da ba de bu li 1780 wels; ma ri am za zas asu li ega Ze, da ba de bu li 1796 wels; Tek le (Te o na) gi or gis asu li be ri Ze, da ba de bu li 1772 wels; Ta Ti a na ev sta tes asu li bi Wi kaS vi li, da ba de bu li 1769 wels; qris ti ne be sis asu li oq ro pi ri Ze, da ba de bu li 1799 wels; ma ri am gi or­

sam­Tav­ros­wmi­da­ni­nos­de­da­Ta

mo­nas­tris­is­to­ria­

gis asu li gu da be ri Ze, da ba de bu li 1777 wels; me la nia la za res asu li mWed liS vi li, da ba de bu­li 1804 wels; da re jan gi or gis asu li ko ba xi Ze, da ba de bu li 1805 wels.

de debs ni no ami lax vris wi nam ZRvro biT da­uw yi aT moR va we o ba da sa fuZ ve li Ca uy ri aT wmi da ni nos de da Ta mo nas tris Tvis. 1827 wels mo naz vnebs aRud ge ni aT wmi da ni nos mci re ek le­sia da 1828 wels mis sa xel ze ve ukur Txe bi aT. vi na i dan sam Tav ro Si Rvaw lmo si li de de bis ne biT aR mdga ra sa mo nas tro cxov re ba, ami tom sa ek le­sio mmar Tve lo bas 1830­ian wleb Si de da Ta mo­nas tris ofi ci a lu rad dam tki ce ba ga nuz ra xavs. sam wu xa rod, im dros mo nas tris dam tki ce ba ver mo xer xda. mo nas tris da ma ar se be li ni no ami lax­va ri gar da ic va la 1839 wels. igi dak rZa lu lia ”may vlo van Si”, wmi da ni nos ek le si as Tan. qva ze amok ve Ti lia war we ra: ”lo di ese hfa ravs sa va ne sa Ta va dis qa i xos ro ami lax vris asu lis mo no zo­ni sa ni na sa sa, ro mel mac da a ar sa mo nas te ri ese 1820 wels da gar da ic va la 1839 wels Te ber val­sa 11­s”. mo nazon ni nos da u Ra lav ma Rvaw lma da mon do me bam saek le sio mmar Tve lo bis yu rad Re ba mi ip yro. ni no ami lax vris saq me ga ag rZe les mis ma aR zrdi leb ma da 1857 wlis 18 iv niss sam Tav ros de da Ta mo nas te ri ofi ci a lu rad ga for mda da dam tkic da.

eg zar qos ma isi do re ni kol skim (1844­1868 ww.) 1846 wlis 19 no em bers mo nas tris wi nam ZRvrad

samTavros monastris winamZRvari, iRumenia nino (umcrosi) monastris qalTa saswavleblis moswavleebTan

27

da niS na sa meg re los Ta va dis, xi tu fa Ra vas asu­li, da ria fa Ra va. wi nam ZRva ri da ria fa Ra va da mcxe Tis ”so bo ris” de ka no zi io seb ba ri so vi Se­ud gnen mo nas tris aR dge nis saq mes. am pe ri o dis sam Se neb lo saq mi a no ba de ta lu rad gan xi lu lia ram de ni me sqel ta ni an saq me Si. wi nam ZRva ri da ria fa Ra va gar da ic va la 1853 wlis da saw yis Si. Tum ca am mok le dro Sic SeZ lo bev­ri sa si ke To saq mis ga ke Te ba sam Tav ro saT vis da rac um Tav­re sia, mi si Za lis xme viT mox da sam Tav ros de da Ta mo nas tris dam tki ce ba ofi ci a lur mo nas­trad. de da da ria ata reb da sam Tav ros pir ve li iRu me ni as wo de bas. da ria fa Ra vas gar­dac va le bis Sem deg mis mo va­le o bas as ru leb da mo nazo ni qris ti ne oq ro pi ri Ze; Sem deg ki ­ mi na do ra av Tan di lis asu li fur ce la Ze, ro mel mac mi si moR va we o bis mci re dro­Sic mra va li sa si ke To saq me ga a ke Ta.

1863 wlis 15 seq tem bes. gar­dac vli li iRu me nia mi na do ras nac vlad ama ve wlis 8 oq tom bers mo nas tris gam geb lad da u niS navT ni no (ana ami lax va ri), xo lo 1865 wlis 8 oq tom bers mo nazo ni ni no ami­lax va ri (um cro si) eg zar qos ev se vis iRu me ni is xa ris xSi auy va nia. ni no ami lax va ri mo nas ters 40 wlis gan mav lo ba Si wi nam ZRvrob da. igi iyo mo nas tris pir ve li wi nam ZRvre bis ­ uf ro si ni no ami lax vris, da ria fa Ra va sa da mi na do ra furce­la Zis wmin da saq mis Rir se u li gam grZe le be li.

mi si Za lis xme viT Se keT da sam Tav ros ta Za ri, ai go axa li sa mo nas tro Se no be bi, da ar sda obol go­go na Ta sas wav le be li, aSen da axa li, gum ba Ti a ni ek le sia. ni no ami lax vris da uS re tel ma ener gi­am da mud miv ma Rvaw lma sam Tav ro sa qar Tve los upir ve les de da Ta sa va ned aq cia.

sam Tav ro me o ce sa u ku ne Si 1904 wlis 29 de kem bers gar da ic va la wi nam­

ZRva ri ni no ami lax va ri. igi dak rZa les mi si ve Ta os no biT age bul wmi da ni nos axal, gum ba Ti an ek le si a Si, rom lis mSe neb lo ba das rul da 1904 wel sve. dRes am ek le si is sa Zir kvlis naS Te bia Se mor Ce ni li.

1905 wlis 10 Te ber vals mo nas tris gam geb lad eg zar qos aleq si I da u niS navs Ta vad ci ciS vi lis qa liS vi li ele ne ci ciS vi li­ba ra TaS vi li sa, ro­me lic sa qar Tve los eg zar qos ma ino ken tim (be li­a e vi) 1910 wlis 16 ma iss iRu me ni is xa ris xSi aiy va­na. ma nam de ki wi nam ZRvris mo va le o bas as ru leb da mo nas tris xa zi na da ri, ni si me ci ciS vi li.

1910 wels mo nas tris xa zi na da rad da um tki ce bi aT anu sia koW la ma zaS vi li, ro mel mac mra va li we li iR va wa mo­nas tris sa ke Til dRe od da mo nas tris ga uq me bis Sem de gac Sem wed da mcve lad ed ga am wmi da sa va nes. 50­ian wleb Si mas iRu me ni a dac ki mo ix se ni e ben. I msof lio omis dros mo nas ters eko no mi u rad uki­du re sad ga u Wir da , mag ram man ga uZ lo yo vel gvar gan sac dels. Ppo li ti kur da mo u ki deb lo ba ze ad re, 1917 wlis 12 marts mcxe Tis sve tic xov lis ta Zar Si sa ze i mod ga moc xad da qar Tu li ek le si­is av to ke fa lia da 106 wlis Sem deg ek­le sia­mo nas treb Si aR dga wir va­loc va qar Tul ena ze.

1921 wels sa qar Tve los faq tob ri vi aneq sia mox da sab Wo Ta ru se Tis mi er. aTe is ti ko mu nis te bi, ra Tqma un da, ara­

fer sa si ke Tos ar mo u tan dnen mo nas ters, Tum ca Tav da pir ve lad re li gi is aS ka ra dev na ar da uw yi aT. sam Tav ros mo nas ters uWir da, mag ram jer je ro biT ma inc ar se bob da.

1922 wels sa qar Tve lo sab Wo Ta kav Si ris Se­mad gen lo ba Si Se vi da. ko mu nis teb ma iw yes re­li gi i sa da RvTis msa xur Ta sas ti ki dev na. ko mu­nis tur ma mmar Tve lo bam ver ai ta na sa qar Tve los ka To li kos­pat ri ar qis am bro sis mi er ge nu is 1922

iRumenia nino ciciSvili _ samTavros dedebTan

samTavros monastris qalTa saswavlebeli. 1880­iani wlebi.

28

wlis ap ri lis sa er Ta So ri so kon fe ren ci i sad mi mi we ri li mi mar Tva, sa dac igi am xel da ru se Tis mi er sa qar Tve los aneq si is faqts. sa qar Tve lo Si kvlav mZvin va reb da po li ti ku ri re aq cia. xe li­suf le bam da a pa tim ra pat ri ar qi da sa ka Ta li ko so sab Wos wev re bi. da xu res ek le si e bi, mo nas tre bi da maT So ris, sam Tav ros de da Ta mo nas te ric. mo­nas ter Si upat ro no bav SvTa Tav Se sa fa ri mo ew yo. mo naz vne bi mo nas tri dan gan dev nes, Sem deg maT mxo lod er Ti oTa xi da uT mes. 1924 wels Ca mo u­ya li be bi aT mcxe Tis sa me ur neo ar te li ”qal Ta Sro ma”, ro mel Sic mo naz vne bi ga er Ti a ne bu lan. mo naz vnebs kar ga xans sa ar Cev no xmis uf le bac Ca mor Tme u li hqo ni aT. es uf le ba maT 1931 wels aRud gi nes. 1933 wlis sa bu Ti ki war mo ad gens I sa fe iq ros mu Se bis si as, ro mel Sic wi nam ZRva ri ni no ci ciS vi li am sa war mos ri gi Ti wev ria, Tav­mjdo ma red ki anu sia koW la ma ziS vi li aur Ce vi aT. aq, ra Tqma un da, gar kve u li ro li un da eTa ma Sa ni no ci ciS vi lis Ta va dur war mo So bas, rac im dro i saT vis ara sa sur ve lad iT vle bo da.

1930­ian wleb Si sam Tav ro kul tu ris Zeg lad ga moc xad da. 1938 wels anu sia koW la ma ziS vi li Zeg lis mcve lad aris mox se ni e bu li.

xe li suf le bis da Ji ne bu li mcde lo bis mi u xe­da vad, sam Tav ro Si am sas tik wleb Sic (sa qar Tve­los ga sab Wo e bis Sem deg), ar dam cxra la su li e ri cxov re ba. mo nas te ri ofi ci a lu rad ga uq me bu li iyo, Tum ca de de bi ma inc axer xeb dnen fa ru lad sa mo nas tro we siT cxov re bas. es kar gad Cans am pe ri o dis mo nas tris de de bi sa da RvTis msa xur­Ta pi rad mi mo we ra Si. sa qar Tve los sxva das xva kuT xe Si moR va we de de bi da ma Ti su li e ri de bi da Zme bi er Tma neTs am xne veb dnen am wer le biT. we ri le bi dan isic Cans, rom qar Tve li sam Rvde­lo e ba sam Tav ros mo nas ters moq med mo nas trad mi iC nev da.

1941 wels gar da ic va la mo nas tris iRu me nia ni no ci ciS vi li. 1944 wels ki anu sia koW la ma ziS­vi li mox se ni e bu lia sam Tav ros is tri u li Zeg lis dam la geb lad (uxel fa sod). ka To li kos­pat ri ar­qis, ilia II gad mo ce miT, II msof lio omis Sem deg sam Tav ros mo nas tris iRu me ni ad ukur Txe bi aT anu sia koW la ma ziS vi li.

1950­ia ni wle bis bo los sab Wo Ta kav Sir Si ni­ki ta xruS Co vis mi er daw ye bul ma e.w. ”daT bo bis po li ti kam” sa qar Tve lom dec Ca mo aR wia. meb rZol ”uR mer To Ta” aTe is tur ga re mo Si jer ki dev sas­wa u leb riv Se mor Ce nil mrevls sa Su a le ba mi e ca mor wmu ne Ta e.w. ”oce u le bi” Ca mo e ya li be bi na, rac sa Ta na do kre biT un da dam tki ce bu li yo. am gva ri kre ba mcxe Ta Si ga i mar Ta 1961 wlis 28 iv niss. am ”oce u lis” wev re bi Zi ri Ta dad sam Tav ros mo­nas tris de de bi iy vnen, ro mel Tac oT xi aTe u li wlis man Zil ze ga uZ les uki du res ga Wir ve ba sa da dam ci re bas da mim qra li su li xe lax la STa­be res sam Tav ros.

ka To li kos­pat ri ar qi ilia II igo nebs, rom ama ve pe ri od Si mas mos ko vis sa su li e ro aka de­mia axa li dam Tav re bu li hqon da (1960 we li) da wir va­loc vas sam Tav ro Si ata reb da. 1960 wli dan igi ax lad gax sni li sam Tav ros sa su li e ro se mi­na ri is pir ve li req to ri gax da.

sam Tav ros mo nas tris aRor Zi ne ba Si di di wvli li Se u ta nia zo i le dva liS vils, ro me lic wi nam ZRvrob da mo nas ters 1960­70­ia ni wleb Si. ka To li kos­pat ri ar qi ilia II de da zo i le dva­liS vi lis naT lu lia da mi si uw mi de so bas bav­Svo bis sa u ke Te so dRe e bi sam Tav ro Si ga u ta re bia. wi nam ZRva ri zo i le dva liS vi li gar da ic va la 1973 wels. sa mo nas tro ti pi ko ni, sru lad, sam Tav ro Si mxo lod 1980­ian wleb Si aR dga. am dros mo nas­tris iRu me nia iyo ana aWa i Ze, igi gar da ic va la 1986 wels da ise ve ro gorc sxva iRu me ni e bi, dak­rZa lu lia taZ ris ezo Si.

1991 wli dan sam Tav ros wmi da ni nos de da Ta mo­nas tris wi nam ZRva ria iRu me nia qe Te va ni (ko pa li­a ni), ro me lic ga nux re lad ag rZe lebs sam Tav ros Rvaw lmo si li wi nam ZRvre bis tra di ci as.

sam Tav ros de da Ta mo nas triswi nam ZRvre bi, iRu me ni e bi:

ni no qa i xos ros asu li ami lax va ri (1784­1839) ­ mo nas tris pir ve li wi nam ZRva ri (sam Tav ro­Si mo vi da 1820 wlis 10 oq tom bers, sa mo naz vned Se i mo sa 1810 wels. mo naz vnad aRik ve ca 1812 wels), ro mel mac ram de ni me das Tan er Tad ga na ax la sa mo nas tro cxov re ba sam Tav ro Si. am dro i dan sam Tav ro de da Ta mo nas te ria. mo nas tris da ma ar­se be li dak rZa lu lia sam Tav ros may vlo van Si, wmi­da ni nos ek le si is sam xreT fa sad Tan. saf la vis qva ze amok ve Ti lia war we ra: ”lo di ese hfa ravs sa va ne sa Ta va dis qa i xos ro ami lax vris asu lis mo na zo nis ni nos sa, ro mel mac da a ar sa mo nas te ri ese 1820 w. da gar da ic va la 1839 w. Te ber val sa”. mo nas ters xel mZRva ne lob da 1830­1839 wleb Si.

da ria xi tus asu li fa Ra va (1805­1853). sam­Tav ro Si mo vi da 1831 wels, sa mo naz vned Se i mo sa 1832wels, mo naz vnad aRik ve ca 1846 wels. iRu me nia da ria mo nas ters wi nam ZRvrob da 1846­1853 wleb­Si.

mo nas tris pir vel iRu me ni ad ix se ni e ba da ria fa Ra va, odi Sis Ta va dis asu li, ro mel sac mcxe­Ti dan sa meg re lo Si Ca sul vaW ri sa gan sme nia sa­qar Tve los sa pat ri ar qo sa da mas Tan qar Tlis sa e pis ko po sos ga uq me ba; epis ko po si sa gan sam Tav­ros da te ve ba da iq moR va we be re bis ltol va, mo nas tri sa da taZ ris upar tro nod dar Ce na. ma Sin Ta va dis er Ta derT asuls, RvTis gan ge biT, uyoy­ma nod da u to ve bia mSob le bi, Svi di Zma, mSob li u­ri ke ra da ma ma ka cis Se sa mos liT ga mow yo bi li, ro gorc mo ja ma gi re, mal viT ga mo yo lia va Wars mcxe Ta Si. am ze pi ri gad mo ce mis Zi ri Ta di az ri amok ve Ti lia da ria fa Ra vas saf la vis qva ze mTa­va ri taZ ris sa kur Txev lis win, Crdi lo na wil Si. de da da ri am eq vsi we li wa di uwi nam ZRvra sam Tav­ros de da Ta sa va nes.

mi na do ra av Tan di lis asu li fur ce la­Ze ­(1902/4 ­ 1863 ww.) sam Tav ro Si mo vi da 1832 w. mo naz vnad aRik ve ca 1844 w. wi nam ZRva ri, iRu me­nia ­ 1858­1863 ww.

mo nazo ni mi na do ra mo nas tris gam geb lad eg­zar qos isi do res 1857 wels da ud ge nia, xo lo

29

iRu me ni is xa ris xSi auy va nia mas ve 1858 wlis 6 marts. mi na do ra fur ce la Ze 1804 w. da ba de bu la (sa e ro sa xe li mar Ta). 1844 w. mi na do ras sa xe liT mo naz vnad aRuk ve cia ber mo nazon ta ra sis. iRu me­nia mi na do ra dak rZa lu lia sam Tav ros taZ ris sam xreT ka rib Wis ek vder Si. saf la vis qva ga nax­le bu lia Zve li war we riT (iRu me ni as um cro si da mit ra do ra dak rZa lu lia mo nas tris ezo Si wmi da ni nos ek le si is sam xre TiT xis Zi ras).

ni no/ana ami lax va ri (1815­1904). mo naz vnad aRik ve ca 1855 w. wi nam ZRva ri, iRu me nia ­ 1865­1904 ww.

ana ami lax va ri, Sem dgom Si sam Tav ros mo nas­tris Rvaw lmo si li wi nam ZRva ri, iRu me nia ni no, mo nas tris da ma ar seb li sa da pir ve li wi nam ZRvris,

ni no qris te fo res asul ami lax vris Zmis wu li yo fi­la. 1863 wlis 15 seq tem bers gar dac vli li (iRu me nia mi­na do ras nac vlad) mo nas­tris gam geb lad da u niS navT. ana ami lax va ri da ba de bu la 1815 wlis 26 ian vars. so fel sa a mi lax vro Wa la Si. mo naz­vnad aR kve ca ar qi man drit ma ta ra sim 1855 wlis 19 iv niss, xo lo 1865 wlis 8 oq tom bers

mo nazo ni ni no ami lax va ri (um cro si) eg zar xos ev se vis iRu me ni is xa ris xSi auy va nia.

ni si me io se bis asu li ci ciS vi li (1814­1906). sam Tav ro Si mo vi da 1834 w. wi nam ZRvris mo­va le o bis aR msru le be li ­ 1904­1906 ww.

1905 w. mo nas tris gam geb lad eg zar qos aleq­si I­s da u niS navs Ta vad ci ciS vi lis qa liS vi li ele ne ci ciS vi li­ba ra TaS vi li sa (mo naz vnad aRik­ve ca ni nos sa xe liT 1909 wels). 1910 wels ni no ci ciS vi li iRu me ni as xa ris xSi aiy va nes.

ni no/elene ci ciS vi­li (1862/72 ­ 1941). mo naz vnad aRik ve ca 1904 w. wi nam ZRva ri, iRu me nia ­ 1909­1922 ww.

ni no ci ciS vi li iyo uka­nas kne li iRu me nia sa qar Tve­los ga sab Wo e bam de moq me di mo nas tris iRu me ni a Ta So ris da Rir se u li gam grZe le be­li wi na mor bed wi nam ZRvar Ta Rvaw li sa.

anu sia/nino no da ris asu li koW la ma zaS vi li (1878 ­ ?) sam Tav ro Si mo vi da 1898 w. sa mo naz vned Se i mo sa 1907 w. mo naz vnad aRik ve ca ­ 1913 w. wi nam ZRva ri, iRu me nia ­ 1950­ia ni wle bi.

1950­ia ni wle bi dan iRu me­ni ad ix se ni e ba anu sia koW­la ma ziS vili. II msof lio omis Sem deg igi sam Tav ros

mo nas tris iRu me ni ad ukur Txe bi aT.qe Te va ni/aTanase da vi Tis asu li gon­

gla Ze (1876 ­ 1968 ww.) sam Tav ro Si mo vi da 1908 w. wi nam ZRva ri, iRu me nia 1960­ia ni wle bi.

zo i le/ekaterine spi­ri do nis asu li dva­liS vi li (1892 ­ 1973 ww.) sam Tav ro Si mo vi da 1934 w. wi nam ZRva ri, iRu me nia 1960­70­ia ni wle bis da saw yi si.

60­ia ni wle bis da saw­yi si dan mo nas ters wi nam­ZRvrob da iRu me nia zo i­le dva liS vi li (ka To li­kos­ pat ri ar qis ilia II­is naT lia, ro me lic be di is

mo nas tris uka nas kne li wi nam ZRva ri yo fi la. be­di is mo nas tris da xur vis Sem deg, ka To li kos ­ pat ri arq ka lis tra tes kur Txe viT, de da zo i le vla di kav ka zis qar Tul ek le si a Si ga da uy va ni aT me da viT ned. sam Tav ro Si de da zo i le 1930­ia ni wle bis Su a xa neb Si mo vi da. 60­ian wleb Si ka To­li kos­ pat ri ar qma ef rem II­m sam Tav ros mo nas­tris Tvis ga we u li Rvaw li saT vis, iRu me nia zo i le dva liS vi li oq ros jvriT da a jil do va. iRu me nia zo i le gar da ic va la 1973 w.

ana/daria mi xe i lis asu li aWa i Ze (1893 ­ 1986 ww.) wi nam ZRva ri, iRu me nia 1971­1986 ww. monasterSi movida 1924 wlis 21 ianvars.

80­ian wleb Si sam Tav ros de da Ta mo nas tris wi nam ZRva­ria iRu me nia ana. igi gar da­ic va la 1991 w.

qe Te va n/izolda er mi les asu li ko­pa li a ni. da i ba da 1948 w. sam Tav ro Si mo vi da 1984 w. sa mo naz vned Se i mo sa 1986 w. mo naz vnad aRik ve ca 1991 w. wi nam ZRva ri, iRu me nia _ 1991 wli dan. 1991 wli dan dRemde sam Tav ros de da Ta mo nas tris wi nam ZRva ria.

momzadda albomis `samTavro~. 2008 w. mixedviT.redaqcia.

30

mogonebebi arqimandrit gabrielze(1929-1995)

31

„qris ti a nu li ek le sia em sgav se ba xo malds, rom lis me sa We TviT qris tea, xo lo an Za ­ mi si mxsne li jva ri. vin moT vlis ere ti kos Ta cru moZ Rvre bis tal Reb ma ram den jer Se mo u ti es am su li er xo malds! bev rjer iyo ise Ti dro, ro ca mar Tlma di de bel ek le si as am mZvin va re tal Reb­Si TiT qos da elo da da Rup va da ma inc uv ne be li rCe bo da Ta vi si ze ci u ri me sa Wis _ qris tes wi­namZ Ro lo biT. ne ta ria, vinc ar mi a to vebs RvTis am xo malds. igi mas ze ueW ve lad mi aR wevs ze­ci u ri sa su fev lis mSvid nav sa yu dels“ (wmi da ma me bi).

RvTis xo mal dis erT­er Ti uZ li e re si mgzav­ri, ro mel mac Rrma rwme niT SeZ lo uxi la vi sam­ya ros aR qma, gax ldaT brZe ni ma ma da moZ Rva ri, ar qi man dri ti gab ri e li.

al baT, bevrs emax sov re ba Tbi li sis qu Ceb Si be ris kun kul­bar tyul Si, zog jer fex SiS ve lic, oq ros feri rva lis di a de miT, Zve li, ga xu ne bu li sa mo siT mo si a ru le be ri sa lo si.

ma ma gab ri e li pir ve lad oci o de wlis win rus Ta ve lis gam zir ze vi xi le; xe lap yro bi li mo u wo deb da xalxs: „qar Tve le bo! ga mof xiz­ldiT, gons mo diT, sa qar Tve lo ra dRe Sia, wmi da Su Sa ni kis saf la vi ra dRe Sia, me te xis ta Zar Si Te atrs ra un da?!“

be ri sa lo si ek le si i sa da eris sat ki vars xma maR la go deb da da Ci o da. xal xi Ta nag rZno­biT Cer de bo da da is men da, zog sac eRi me bo da. am am bis Sem deg mo vi xi le me te xis ta Za ri da wmi da Su Sa ni kis saZ va le. mar Tlac, saf lav ze upa ti od eya ra Te at ris ga mo u ye ne be li niv Te bi.

ga vi da xa ni, RvTis mad li Ta da wya lo biT, sru li ad sa qar Tve los ka To li kos­pat ri ar qis, uw mi de si sa da une ta re sis i l i a II loc va­kur Txe viT mra val ek le si a Si aR dga msa xu re ba. wmi da Ta saf la ve bic di de bu lad im ko bi an.

me o red am sa o car bers si o nis ta Zar Si Sev­xvdi. wir va axa li dam Tav re bu li iyo, mrev li ma ma gab ri e li sa gan loc va­kur Txe vas iReb da. igi zogs _ Rmer Tis, zogs _ RvTis mSob lis, zog sac _ wmi da ni nos sa xe liT lo cav da. mec mi vu ax lov di da mok rZa le biT vem Txvie.

„ Rmer Tma dag lo cos, Svi lo. ico de, Sen sa­qar Tve los de da iq ne bi...“ sa oc rad ga mik vir da da Sem rcxva. Zal ze ga da War be bu lad, TiT qmis ara se ri o zu lad mi viC nie, ra me Tu qar Tlis de dad miC ne u lia wmi da ni no, ase ve qar Tlis de da, ro mel­sac yo vel Tvis sa tev riT xel Si war mo vid gen di, ro gorc na ri ya la ze mi na xavs.

mar Tlac, ga mox da xa ni da RvTis ne biT mis­ma uw mi de so bam mo naz vnad ma kur Txa. ram de ni me wlis Sem deg sam Tav ros wmi da ni nos de da Ta mo nas ter Si iRu me nia un da da ed gi na sa qar Tve­los pat ri arqs. vSi Sob di, Cem Tvis ar da e doT

iRu me nia qe Te va ni (ko pa li a ni)

es mZi me jva ri. Ce mi Si Si ma ma gab ri els ga van de, ber ma ma nu ge Sa: „nu ge Si nia, dao, mad li gi ax lov­de ba, xels nu hkrav, Tu pat ri ar qi ga kur Txebs, RvTis ne ba iq ne ba. iRu me ni o ba mar to xa ris xi ki ar aris, da sam dab le be li caa, zogs sac xo neb lad mi e ce ma, zog sac _ war saw yme de lad“.

pat ri ar qi im dros xSi rad stum rob da sam Tav­ros. erT­er Ti stum ro bi sas im oTax Si Se vik ri­beT, sa dac ad re uw mi des sa da mis naT li as­ de da zo i les (dva liS vi li) uc xov ri aT. mo u lod ne lad se nak Si be ri gab ri e li Se mo iW ra da mi u xe da vad si viw ro vi sa, uw mi de sis fe xeb Tan da em xo, Ta vi ia tak ze hqon da da de bu li. aseT mdgo ma re o ba Si myof ma mar cxe na xe li Cem ken ga mo iw vdi na da pat­ri arqs sTxo va: „uw mi de so, es akur Txe iRu me ni ad, Rir sia“. pat ri ar qma yve las Tva li mog vav lo da ga nac xa da: „me aq sa i Ru me ni od ve ra vis vxe dav“. ma ma gab ri el ma, ise rom Ta vi ze viT ar au we via, Txov na ga u me o ra: „uw mi de so, nu da ag deb Cems sit yvas, es akur Txe, Rir sia“. me re sas wra fod wa mod ga da ux ma u rod ga vi da se na ki dan. Se min dos mis ma na Tel ma sul ma, Za li an gav braz di mas ze. Sev Sin di, mis uw mi de so bas Cem gan wa mo su li ar hgo ne bo da es Txov na. uw mi des ma da une ta res ma i l i a II­m 1991 wlis 13 iv liss, sve tic xo vel­Si, Tor me ti mo ci qu lis xse ne bis dRes, mo nas­tris wi nam ZRvrad da mad gi na iRu me ni is xa ris xiT. jil dod kver Txi da gam Sve ni e re bu li jva ri gad mom ca. (ac xad da be ris wi nas war met yve le ba; sam Tav ros wmi da ni nos de da Ta mo nas te ri sa qar­Tve los de da mo nast rad iT vle ba. mi si iRu me nia ki sa qar Tve los de daa. _ d. m.).

ma ma gab ri e li Sem wyna reb lo bis gan sa kuT re bu­li mad liT ga mo ir Ce o da. yo vel ada mi an Si RvTis xa te bas xe dav da, ara vis ga nas xva veb da. yo vel­Tvis Ta na ug rZnob da uZ lu rebs. igi usaz Rvrod Tav mda ba li iyo. Tavs uka nas knel cod vi lad mi iC nev da, Cvens sim dab li sa ken mog vi wo deb da. xSi­rad gvmoZ Rvrav da: „ Rmer Tis wi na Se yo vel gva ri cod va zRvis ken We bi vi Taa, ar ar se bobs cod va si na nuls rom aRe ma te bo des“. moy va sis gan kiT­xvas sas ti kad gvik rZa lav da: „da Ra ca Tu ixi lo ka cis mkvle li, gi na me Za vi, gi na lo Ti mi wa ze eg dos, nu ra vis ga ni kiT xav da ba de bul sa RmrTi­sa sa. ra me Tu ma Ti sa da ve e bi ufals miS ve bu li aqvs. Se ni sa da ve e bi xel Si uWi ravs, rom mi giS vas, ua res dRe Si Ca var de bi da da i Ru pe bi. ufal ma me­Za vi Se iw ya la, ava za ki ac xov na. ma ri am meg vip te li me Za vi iyo, ra vu yoT me re, RvTis mad liT, udab­no Si moR va we o biT, mar xvi Ta da loc viT sZlia vne bebs, ga niw mi da da sa su fev lis Rir si Se iq mna. ufa li da am dab lebs da ufa li aRa maR lebs. ro ca Ta vi vin me ze kar gi mgo nia, Tav ze rki nis rgols vi ke Teb, fex SiS ve la ga mov di var. xal xi rom mi­yu rebs da ici nis, ma Sin vmdab lde bi, vxe dav Cems

32

Tavs, ra na ga vi ca var“.be ri sim dab liT ga mos cdi da ada mi a nebs, zogs

da a Co qeb da, zogs ga nu ris xde bo da, zogs am xel da, zog sac RvTi u ri sib rZniT da moZ Rvrav da.

er Txel, mo nas ter Si, tra pe zis Sem deg, ma ma gab ri el ma ka re bi Ca ke ta da de de bi ga reT ar ga uS va. ma Sin sa mo naz vne vi ya vi. Wur We li mo ma­ta ni na da yve las xe le bi da a ba ni neo, miT xra. me Ta vi da vuq nie, be ris kur Txe va umal ve aR vas ru le. xe le bis na ba ni wyliT sav se Ta si ukan mi vu ta ne. ber ma ga mom cde lad Se mom xe da da Tqva: „es Ta si bo lom de da ca le“! „sul?“­ ga vik vir ve. „do dna“­ iyo pa su xi. da fiq re bis dro aRar mqon da. ma ma gab ri e lis sit yva Se u va li meC ve na. umal ve Sev svi. gul Si Ca mik ra da siy va ru liT dam lo ca.

max sovs aRel ve bul ma Sev Civ le: ma ma gab ri­el, aRar Se miZ lia, jva ri un da mo vix sna­meT qi. be ri Se yov nda, Cve u le bi sa mebr xa te bi sa ken mib­run da, xe lap yro bil ma ilo ca da Sem deg das Zi­na: „ moT mi ne ba iqo nie, dao da de dao, Se niT nu mo ix sni jvars, vinc mog xsnis, pa suxs igi agebs. ga na pat ri arqs ar uWirs? Sen ar ici, „ka Ta li­ko sis“ jva ri ra mZi mea, igi xom or jvars ata­rebs ­ eri sas da ek le si i sas, iman ra Ra hqnas? bev ri gan sac de li ge lo de ba, Rmer Ti ga xu re bul Ru mel Si Se gag debs, rom ga mog ca dos da gag wmi­dos“... be ris rCe vam ar da mak ma yo fi la, Sen do ba vTxo ve da mis uw mi de so bas Tan, Cems pir vel su­li er moZ Rvar Tan wa ve di. xSi rad pat ri ar qi sa da ma ma gab ri e lis az re bi er Tma neTs em Txve o da. am je ra dac ase mox da. uw mi des ma siy va ru liT mi­mi Ro da dam lo ca, me yved re biT miv mar Te: Tqve no uw mi de so bav, ra tom da ma deT ase Ti mZi me jva ri­meT qi? uw mi des ma mwyra lad Se mom xe da da mkva xed miT xra: „es jva ri me ki ara, Rmer Tma da ga do, rac uf ro ga eq ce vi, miT uf ro da gam Zi mebs; qe di mo­id ri ke, xalxs siy va ru li aC ve ne; Sen ba la xi viT un da iyo ­ ro gorc ba laxs Te la ven, ise un da gag Te lon. uZ lur Ta Sem we Rmer Tia, wmi da ni no Se gaZ le bi nebs“,­ miT xra, jva ri ga dam sa xa, dam lo­ca da ukan ga mo mis tum ra.

mo nas tru li cxov re bis sir Tu le e bis da saZ le­vad, rCe vi saT vis ma ma gab ri els miv mar Te: ra vqna, ro gor mo viq ce? zogs Se niS vnas rom vaZ lev, ar Re bu lobs, iq neb sjobs ara fe ri ar vuT xra? ar mi vaq cio yu rad Re ba, rac un da is ake Ton. Rmer Ti xom yve la fers xe davs. be ri er Txans da fiq rda, me re mkac rad miT xra: „ me re, Sen xom iRu me nia xar! ma pa tie dao da de dao, ar qi man dri tis jva ri gki dia da Rmer Ti imi saT vis dag sjis , Se niS vnas rom ar mis cem. mxi le ba au ci le be lia, gan kiT xva sxva ram aris. ro gor Se iZ le ba cud saq ci el­ze Tva li da xu Wo, Sen un da mi u Ti To, maT un da Se as ru lon! Tu ar Se as ru le ben, ufa li Tvi Ton mo kiT xavT.

ma ma gab ri e li siw mi de e bis di di pa ti vis mce me­li iyo. yve la fers eZi eb da da po u lob da ki de­vac. mi si say va re li saq me iyo xa te bis gaw men da,

Car Co eb Si Cas ma, San dle bis gap ri a le ba. xSi rad ala geb da sa kur Txe vels. me fe mi ri a ni sa da de­do fal na nas sve tis niS Si, ad re, Ze lic xov lis na wi li hqon da mo Zi e bu li. ro ca pir ve lad Se­ve xe, ra Rac Za lam ukan gad mo mag doo,­ yve bo da be ri. mar Tlac, iq di di siw mi de aR moC nda. me u fe da ni el ma da ber ma gab ri el ma es siw mi de sa­kur Txe vel Si frTxi lad gad mo ab rZa nes, sa dac dRem de as ve nia.

sam Tav ros ta Zar Si kan ke lis xa te bis xat we ru­li ni mu Se biT Sec vla ga daw yda. ma ma gab ri e li ma Ti Sec vlis sas ti ki wi na aR mde gi iyo. RvTiv­gan brZno bi li be ri wi nas war Wvret da xa te bis RvTa eb riv Zal mo si le bas. mar Tlac, mok le xan Si xa te bi mi ro niT da ic va ra. es sas wa u li ma ma gab­ri el ma mo nas tris de debs axa ra. mi ro nis de na er Ti Tvis man Zil ze ar Sew yve ti la.

mit ro po li ti da ni e li mo nas tris kre bul Tan sa mo nas tro cxov re bis sa kiT xebs ga ni xi lav da. erT­er Ti mo nazo ni say ve durs ga moT qvam da iRu­me ni is mi marT. be ri ki be ze amo di o da, yu ri moh kra Tu ara, ma Sin ve mi u ax lov da da da e muq ra: „rao, iRu me nia Se ni sa tar ta roa? rom tar ta reb, ras tar ta reb? xma gak min de!“ me re swra fad mi iW ra me u fe da ni el Tan da xma maR la uT xra: „ amas ga uf rTxil di, es Se ib ra le“. yve la ni xmagak men­di li vus men diT, Sem deg uec rad mot ri al da da ki be eb ze da eS va.

ga o ce bul ma me u fem mog vi a ne biT aR niS na: „ ra sa in te re soa, sul sxva ra Rac un da meT qva, sxva ra Rac mqon da ga daw yve ti li, ma ma gab ri el ma ki sul Se mac vle vi na saT qme li, TiT qos Rmer Tma mib rZa na mi si pi riT... mar Tlac ra uc na u ria?!“

er Txel sam Tav ros mo nas ter Si stum rad mo vi­da sa qar Tve los mTav ro bis yo fi li me Ta u ri, jum­ber pa ti aS vi li, me uR les Tan er Tad uzar ma za ri Ta i gu li Ta da di di Se mo wi ru lo biT. pat ri ar qis re zi den ci a Si Se ve diT da iq vsa ub rob diT. ba­to ni jum be ri mRvdlis STa mo ma va lia da cxov­re bis qris ti a nu li we si da am Ja min del mkacr an ti re li gi ur pi ro beb Si ek le si i saT vis ke Ti li saq me e bis ke Te ba aras dros iyo mis Tvis uc xo. sa­u ba ri su li er sa kiT xebs exe bo da. sxva Ta So ris, ba ton ma jum ber ma bav Svu ri gul wrfe lo biT aRi­a ra, rom er Txel mar xva So ko la diT da ar Rvia. am sa u bar Si vi ya viT, rom uec rad ma ma gab ri el ma, ro me lic Ta vi si koS kis win ij da, ise Ti yvi ri li da ayal ma ya li ate xa (de da pa ras ke vas eC xu be­bo da), rom stu ma ri wa mod ga, fan ja ras Tan mi vi da, ga da i xe da da gak vir ve bul ma ikiT xa: es ka ci vin aris, am kacs aq ra un da?! mis Tvis war mo ud ge ne­li iyo vin mes, miT ume tes ma ma kacs, mo nas tris, am myud ro sa va nis, ezo Si ase mou ri deb lad ey vi ra. me avux se ni, rom es Cve ni ma ma gab ri e li iyo, Tum­ca am orom tri a lis ga mo Cve ni sa u ba ri did xans aRar gag rZe le bu la. mec uxer xu lad vgrZnob di Tavs da stum re bic ma le wa vid nen. ma Ti was vlis Sem deg mi ve di da vkiT xe: „ ma ma gab ri el, ico di

33

vin iyo Cem Tan, ra Ra ma in cda ma inc ma Sin ay vir­di?“ ma ma gab ri el ma usit yvod Ta vi ga aq nia da ara fe ri uT qvams. miv xvdi, rom naw ye ni dam rCa. mec aRar ga mig rZe le bia sa u ba ri.

ma Sin me ver ga vu ge bers, gav braz di ki dec mas­ze. mag ram gan vlo xan ma da miv xvdi, rom Zvir fa si stum re bi Cem Tan ki ara, ma ma gab ri el Tan un da mi mey va na. loc va­kur Txe va mis gan un da mi e RoT. vin icis, ram den si xa ruls mo ak ldnen, ram den tki vils Se um su bu qeb da maT Ta vi si mad li a ni loc viT. am ay vi re biT ma ma gab ri el ma Ce mi am­par tav ne ba am xi la.

am co ta xnis win ba to ni jum be ri me uR les­Tan er Tad kvlav es tum ra sam Tav ros. ro gorc ga ir kva, mi si oja xis wev re bi xSi rad mo di an sa­lo ca vad Cvens mo nas ter Si da be ri gab ri e lis saf lav sac did pa tivs mi a ge ben. maT bev ri sme­ni aT ma ma gab ri e lis mi er si coc xle Si da gar­dac va le bis Sem deg aR sru le bul sas wa u leb ze. wig ni „be ris di a de ma“ ba ton ma jum ber ma ax la xan wa i kiT xa da ra o den di di iyo mi si ga o ce ba, ro­ca ga i go, rom es wmi da be ri swo red is mris xa ne, da beb kil tan sac mel Si ga mow yo bi li ma ma gab ri­e li iyo, ro me lic koS kis gver diT, pa ta ra baR Si mi was amu Sa veb da da ve raf riT ifiq reb diT, rom RvTis msa xu ri Se iZ le ba yo fi li yo.

xSi rad gav mxdar var ma ma gab ri e lis RvTiv­bo Ze bu li, udi de si Za liT aR sru le bu li sas wa­u lis mom swre da TviT mxil ve li. mi na xavs, ro­gor ga vi do da xol me gzat ke cil ze, Sua gza ze ga Cer de bo da da xe lap yro bi li di di sis wra fiT mo ma val man qa nebs win ga da ud ge bo da. man qa nac zus tad mis win Cer de bo da. mZRo li man qa ni dan gad mo di o da da ma ma gab ri e lis da rad isic di di siy va ru li Ta da si xa ru liT ga da ex ve o da xol me uc nob bers. ma ma gab ri e li ki Cve u li ar tis tu lo biT war mos Tqvam da sit yvebs: „ ro go re bi varT?!“

er Txel, sve tic xo vel Si so li du rad Cac mu li uc­xo e le bi Se su lan. ma ma gab­ri e li svet Tan ­ uf lis kvar TTan mdga ra. er Txans uyu re bia, me re ki yvi ri li au te xia: „ ar ges miT, sad dga xarT? ma Ral RmerTs di de ba SeS ve nis, Tqven ki xe le bi ukan da giw yvi aT!“ Tum ca gi di ar ux sni da , mag ram isi ni qvec no bi e­rad xvde bod nen, ra sac be ri am bob da. jo xi Ta da mu qa riT ki na Ram ga reT ga mo u dev nia..

bers mas Tan mim svlel TaT vis ukiT xavs: ris­Tvis mo di xarT Cem Ta no. maT upa su xi aT: gve nat­re biT ma ma gab ri el da imi tom. da uy vi ria maT­Tvis: ras hqvia ge nat re biT, ro me li na ta vaC na Ze me var. Cem Tan mxo lod su li e ri Se Wir ve bis dros un da mox vi de To.

Zma Ta mkvle li omis dros sam Tav ro Si Se i a­ra Re bu li jgu fi Se mo vi da. or mo cam de iq ne bod­nen. ma ma gab ri el ma isi ni siy va ru liT da lo ca, ia ra Ri aay re vi na, ta Zar Si Seiy va na, mux lmod re­kiT „ma mao Cve no“ aT qme vi na, jvre bi aCu qa da am­bi o ni dan eri sa da RvTis siy va rul ze uqa da ga. Sem deg Se e kiT xa: „sa iT ga gi we vi aT? ra saq me ze mi di xarT?“... maT oma xi a nad upa su xes: zug did Si miv di varT sa om ra do. „ me re vis un da eb rZo loT, iq xom qar Tve le bi ari an?“ ber ma xe le bi as wia da da iy vi ra: „ mes ro leT, me var sa qar Tve lo!“ Sem deg ai Ro kver Txi da Se u Za xa: „amiT da gim­tvrevT Ta vebs, Tqven qu de bi ki ara, le Ca qe bi un­da ge xu roT!“ „ra in de bi“ ise gac viv dnen, ki na Ram ia ra Ris wa Re ba da a viw ydaT.

ma ma gab ri els ga mor Ce u lad uy var da sam Tav­ros ive ri is yov lad wmi da RvTis mSob lis sas wa­ul Tmoq me di xa ti, „ci sa da qvey nis de do fals“ uwo deb da wmi da ma ri ams da qe biT ga na di deb da. xa tis win xe lebs aRap yrob da da Ta vi si brwyin­va le xmiT „Rirs ars“...uga lob da.

aw gan sve ne bul ma mcxe Tel ma qal ba ton ma so­fio xam xa Zem, ro me lic mo nas tris Tvis ac xob da se fis kve rebs, sa in te re so ram gvi am bo:

1921 wels sa qar Tve los dro e bi Ti mTav ro bis wev re bi noe Jor da ni as xel mZRva ne lo biT mo sa­lo cad sam Tav ros de da Ta mo nas ter Si mo vid nen. am dros RvTis mSob lis sas wa ul Tmoq me di xa ti atir da. isi ni gak vir ve biT uyu reb dnen, ver ga e­goT , ra xde bo da.

RvTis mSo bel ma, al baT, wi nas war ig rZno qar­Tve li eris gan sac de li da mar Tlac, ma le mox da ru se Tis im pe ri i sa gan sa qar Tve los aneq sia.

yov lad wmi da RvTis mSob lis sas wa ul Tmoq me di xa tis sam Tav ros mo nas ter Si mob rZa ne ba da kav­

Si re bu lia pav le ja fa­ri Zes Tan, ro mel sac ase afa seb da sa qar Tve los ka To li kos­pat ri ar qi uw mi de si da une ta re si ka lis tra te (cin ca Ze): „epis ko pos pav les Se­eZ lo qa da ge biT mo eq­cia xal xi ek le si is ken, ga nus xva veb lad wlo­va ne bi sa, sqe si sa da ga­nus xva veb lad rju lis mim dev ro bi sa. sul Si Cam wvdo mi mqa da ge be li,

Se ub Ra la vi, suf Ta cxov re bis ada mi a ni iyo“.sam Tav ros wmi da ni nos de da Ta mo nas te ris

uxu ce si mo nazo ni efe mia (xi za niS vi li) wer da: „ epis ko po si pav le iyo di dad gan swav lu li ka ci, Se sa xe da vad sa si a mov no, xor ci el mSve ni e re ba Si Caq so vi li su li e ri si la ma ziT, Tav mda ba li, da­u za re lad moR va we, di dad mloc ve li da mqa da­ge be li, moy va ru li sam Sob lo sa qar Tve lo si“.

es di de bu li RvTis msa xu ri, wil kne li epis­

34

ko po si pav le ja fa ri Ze, gar da ic va la 1929 wlis 3 no em bers, dak rZa lu lia sve tic xov lis taZ ris Se sas vlel Tan, mar jve na mxa res.

ma ma gab ri els yo vel Tvis, dRe da Ram gul ze eki da di di jva ri da xuT na wi li a ni wmi da sa­na wi le. ro de sac uj vrod da mi na xav da, it yo da: „ma pa tie, dao da de dao, ax la Sen iRu me nia ki ara, li to ni mo nazo ni xar. jvar Sia mTe li Za la, ro gor Se iZ le ba iRu me nia uj vrod ga lav nis ga­reT ga da vi des“.

ma ma gab ri e li ga nuw yvet liv zru nav da de­da Ta su li e ri gan wme di sa da srul yo fi saT vis. man mo nas ters mo no zon Ta sa xel mZRva ne lod

ri, di di ime di iyo Cven Tvis. mas RvTi sa gan ara mxo lod su li e ri, ara med xor ci e li kur ne bis mad lic hqon da bo Ze bu li.

er Txel mo nas tris erT­erT mo no zons, de da ni nos, sa Ra mo Jams, ezo Si qve war ma val ma uk bi na fex ze da ori Rrma kva li da am Cnia. SeS fo Te bu­li de de bi ma ma gab ri el Tan Sec viv dnen. ber ma ze Tis cxe bi Ta da ai az mis sxu re biT, RvTis Se wev­niT im wam sve gan kur na igi. mag ram me re, sim dab lis ga mo, Ta vi si Za la rom da e fa ra, mo u lod ne lad Se u va li to niT war moT qva: „aba, Cqa ra eqim Tan wa diT“.

es iyo Ja mi Znel be do bi sa, ro ca sa qar Tve los Za li an uWir da. kli ni ka Si de da ni nos pir ve la di sa me di ci no dax ma re ba ver aR mo u Ci nes. eqi me bi mo­sa lod ne l ube du re bas um we od Ses cqe rod nen. de­da ni no uv neb lad ga dar Ca, xo lo ma ma gab ri e li Ta vis se nak Si wya lo bi saT vis crem le biT gul­mxur va le sa mad lo bels aRuv len da ufals.

bers ar uy var da kac Ta gan qe ba. aseT Sem Txve­va Si Ta vi si sa lo su ri qme de biT yve la fers ga na­qar veb da. xo lo Tu vin me sim dab liT rCe vi saT vis Se vi do da mas Tan, sa xa re bi se u lad esa ub re bo da.

max sovs, ma ma gab ri e li ga da War be bu li pa ti vis­ce miT mo vi kiT xe; ber ma ga mom cde lad Se mom xe da da miT xra: „ aba, ro gor viq ne bi, dao da de dao; vWam da vsom, vsom da vWam, amo to la sas mel­saW me­li fa ra o neb sac ar hqo ni aT. ar vi ci, sad wa vi Ro, gex ve we bi ra i me Se Wa me“.

suf ra yo vel Tvis gaS li li hqon da, mag ram ara so des mi na xavs, ro dis Wam da. be ris sa i dum lo mxo lod ufal ma uw yis.

Tu ada mi ans rwme na Si gan mtki ce ba sWir de bo da, ma Sin ma ma gab ri e li ar eri de bo da mis mi er aR­sru le bu li sas wa u le bis gac xa de ba sac ki.

er Txel, bers sax lSi, mis mi er aSe ne bul sam­loc ve lo Si ves tum reT, man iq mom xda ri sas wa u­lis Se sa xeb gvi am bo: „ wvi ma Ca mo di o da, vfiq rob­di, amo to la xa tebs ra eS ve le baT. mWir de bo da ram de ni me kub met ri ma sa la, ara na i ri sax sa ri ar ga maC nda. Za li an da Ro ne bu li vi ya vi. bo los RmerTs Sev Txo ve Sem we o ba. am dros uc no bi eris ka ci mew via. me o re oTax Si ga ve diT da sa­u ba ri da viw yeT. pro fe si iT in Ji ne ri aR moC nda. igi xa tebs uc qer da da me re ga o ce bul ma miT­xra: sa o ca ria, Za li an meC qa re bo da, mag ram ra­Ra ca Za lam aq mo miy va na. iciT, ax la es xa ti ras STa ma go nebs? ram de ni me kub met ri ma sa la Se mo wi re ber so. mac xov ris did xat ze mi mi Ti Ta, ro mel sac Sem we o ba vTxo ve. am sas wa u liT ga og­ne bu li eris ka ci si xa ru liT dam pir da ma sa lis Se mo wir vas da aas ru la ki dec“.

ie Ro ve leb sa da sxva ere sis mim dev reb ze ma ma gab ri e li am bob da: isi ni xi lu li eS ma ke bi, sa ta­nis mim dev re bi ari an. ma gaT Tan ka ma Ti ro gor Se iZ le ba; ro gorc sa xa re ba Si we ria: „ nu mis­cemT siw mi de sa ZaR lTa, nu ca da u fenT mar ga rit­sa Tqu en sa wi na Se Ror Ta, nu u kue dah sTrgu non

Se mos wi ra Car Co Si Cas mu li wes de ba:ar iyo wu Ti, ro ca ma ma gab ri e li Rmer Tze ar

fiq rob da, igi yo vel Tvis cdi lob da Cvenc ga mo­vef xiz le bi neT. ro ca vin me loc vas Cqa ra kiT xu­lob da, ar mos won da, Se a Ce reb da da et yo da:

„ra ta ta ta, ra ta ta ta... lo cu lob Tu Cxu bob, ra Ca pa e vis „ pu li mi o ti viT“ mi a ya re, ga zeTs xom ar kiT xu lob? Si Si Ta da mo wi we biT, auC qa reb­lad un da ilo co. ro ca lo cu lob, ga i az re, vis win dga xar, vis esa ub re bi, qris te uxi la vad ars Cven Tan, sul ars Rmer Ti...“

sam Tav ros wmi da ni nos de da Ta mo nas ter Si stum rad im yo fe bo da ie ru sa li mis io a ne naT­lis mcem lis mo nas tris iRu me nia ge or gia. me mas pi ux ti cis mo nas tri dan vic nob di. de da ge or gi am mo i sur va ber gab ri el Tan Sex ved ra. mis se nak Si sak ma od di di xa ni dah yo. si xa ru li sa gan ti ro­da da ga mos vli sas miT xra „ Tqven WeS ma ri ti „ sta re ci“ gyavT, sa moT xe Si xarT“.

mar Tlac, WeS ma ri ti qris ti a ni, brZe ni moZ Rva­

ese ars iw ro gza mo no zo ne bi sa

1. moy mo ba muc li sa;

2. zed go ma Ra me yo vel ga lo bi Ta;

3. sma wyli Ta sas wo ri Ta;

4. nak lu le va ne ba pu ri sa;

5. daT me na kde mi sa da yved re bi sa;

6. Sew yna re ba bas ro bi sa da kic xe vi­

sa;

7. mow yve da ne ba Ta Tvis Ta;

8. Se u rac xe ba sa ze da ud rtvin ve lo­

ba;

9. Wir Ta moT mi ne ba;

10. gi ne ba Ta Tav sde ba;

11. Zvi ris xil va Ta tvir Tva;

12. Se u rac xe ba sa ze da ara gan ris xe ba

da Tu mig vix veW des, mi u te oT usit yve lad

da uke Tu vin me gviz rax vi des, ara Sev swux­

deT, moT mi ne biT mo viT men deT;

13. mi vu te oT da nac val sa nu ve Zi­

ebT;

14. gi na Tu vin me gan gvi kiT xvid nen, wi­

na Se maT sa dav mdab ldeT usit yve lad.

35

igi fer xi Ta ma Ti Ta“ (ma Te,7,6) da Tan das Zen da: „ Rmer Ti aer Tebs, eS ma ki ga nab nevs“.

ma ma gab ri els avad myo fo bis dros mom vle lad mo nazo ni pa ras ke va mi vu Ci neT. bers sim dab lis ga mo ua ri ar uT qvams. im dRi dan de da pa ras­ke va ar mo So re bia, aR sas ru lam de gul wrfe lad uer Tgu la.

er Txel, pro fe so ri go gi bo Wo riS vi li oja­xiT ew via mo nas ters. koS kis gver diT skam lo gin­ze iw va be ri. stum reb ma Ta nag rZno biT mo i kiT xes. me re ra Ra ca mkur na lo ba Ses Ta va zes, ra ze dac ma ma gab ri el ma mwyra lad upa su xa: „ ar ga vi ke Teb, ma pa tie, me be ri var, ara maqvs uf le ba, ro gorc min da ise mo veq ce Cems Tavs, jer Rmer Tia mkur­na li, me re eqi mi“. la pa ra ki ka maT Si ga da i zar da. me mis Svils (ma sac go gi hqvia) bo di Si mo vu xa­de, co ta uc na u ri be ria­meT qi. go gim ga i ci na da miT xra: da va ca doT, ika ma Ton, ma ma Ce mic uc na u ria da er Tma neTs kar gad ga u ge be no.

mad li e re bis niS nad ma ma gab ri el ma Ta vis mkur nal eqims ­ zu rab va ra zaS vils mo nas tri­sad mi Se mo wi ru li cxva ri aCu qa, ra me Tu: „ mu Sa­ki Rir sia sas yid li sa.ro me li ara hmad lo ben eqim sa, ara hmad lo ben ufal sa“. uan ga ro eqim ma „uver cxlo“ mkur nal Ta msgav sad, mo ri de bu li ua ri ga nuc xa da. cxva ri im dRes ve mok vda. Sem­deg Sex ved ri sas ber ma mkur nals usay ve du ra: „moy va so, ra tom ga mo i Ci ne ur Co ba? mo nas ters ar ax sovs Se mo wi ru li cxva ri rom mom kvda ri yo“,

sa nac vlod sxva cxva ri ma inc ga a ta na.2000 wlis 22 ma iss, Sio mRvi me lis xse ne bis

dRes, sam Tav ros mo nas tris de deb ma mo vi lo ceT Si om Rvi mis mo nas te ri. wir va aRav li na mit ro­po lit ma da ni el ma. sa Ra mos mob rZan da sru li ad sa qar Tve los ka To li kos­pat ri ar qi, uw mi de si da une ta re si i l i a II, ro mel mac wmi da Si os saZ va le Si sam Rvde lo e bas Tan er Tad pa rak li si ga da i xa da. vid re suf ra ga iS le bo da, sat ra pe zo­Si ave di, rom lis aiv ni da nac kar gad Cans ek le­si is kan ke li da fres ke bi. Cu mad vlo cu lob di skvnil ze, me re ma ma gab ri el ze da viw ye fiq ri. mo u lod ne lad gver dze ga vi xe de da Tva lebs ar da vu je re, sa oc re ba vi xi le. maR la fres ka ana Teb da. Tva lis mom Wre lad iyo gab rwyi ne bu li. gvir gvin Si xu cu ri war we ra amo vi kiT xe: Rir si gab ri el qar Tve li; xelT RvTis mSob lis xa ti ep yra. mis gver diT did mo wa me Ta ­ Su Sa ni ki sa da qe Te va nis xa te bi mo vi xi le. „ ma ma gab ri e lis say va re li xa te bi“­ ga vi fiq re une bu rad. sa o­ca ri grZno ba da me uf la. ram den jer vyo fil var Si om Rvi me Si da ara so des Se mi niS navs es xa te bi. si xa ruls ver vma lav di. Si om Rvi mis mo nas tris wi nam ZRvars ar qi man drit mi qa els ga van de: ber­ma sas wa u li miC ve na­meT qi. ma ma gab ri el ma, Rir­si gab ri el qar Tve lis sa xiT mi si mfar ve lo ba mag rZno bi na. am mov le nam su le bis uk vda ve ba Si ki dev uf ro gan mam tki ca, di di nu ge Si da me o xi ma pov ni na sa lo si be ris sa xiT.

ar qi man dri ti la za re (gag ni Ze)ma ma gab ri e li... ar qi man dri ti gab ri e li...Sua sa u ku ne e bis ay va ve bu li da me o ce sa u ku­

nis dev ni li ber mo naz vno bis iS vi a Ti sin Te zi, ma ma Ta cxov re bis wig nis fur cle bi dan, uZ ve les sa is to rio fo li an te bi dan nac no bi, sa oc rad mim zid ve li sa xe mo sag re cxov re biT, di di su­li e re biT ga mor Ce u li ma mi sa, gas xi vos ne bu li, naT lis mfrqve ve li sa xiT, dax ve wi li, met yve li Jes ti ku la ci iT, tkbil mo u ba ri, rwme na Si ga mo uc­del Ta da mak va li a ne be li, rwme na Si ga moc dil Ta Ca mo mak ris ta le be li, mkac ri da amav dro u lad bav Svi viT Cvi li...

1992 wlis mar ti, did mar xvis da saw yi si... ufal­ma ise ine ba, rom ma ma gab ri els Se max ved ra Ce mi cxov re bis or moc da meT xuT me te wels, ro gorc Sem dgom er Tma neTs Cve u li iu mo ri Ta da Ri­mi liT ve ub ne bo diT xol me „me Ter Tme te Jams“, Cve ni cxov re bis da sa vals. me _ sa e ro cxov re­ba Si cod ni Ta da ga moc di le biT dat vir Tu li, su li er cxov re ba Si axal fe xad gmu li, bun do va ni war mod ge niT sa ek le sio da sa mo naz vno cxov re­bis cal ke ul ni u an seb ze, da Tqven war mo id gi neT, ele men ta rul qce vis we seb zec ki (rom lis dac­

vac sa Wi ro iyo ek le si is msa xur Ta ga re moc va Si mox ved ri sas), ma ma gab ri e li ki _ swo ru po va ri moZ Rva ri, taZ ris ken mi ma val gza ze gam yva ni da dam kva li a ne be li, na ca di mwvrTne li maT Tvis, vinc ga mo xa ta Ta vi su fa li ne ba ­ ic xov ros mar Tlma­di de be li qris ti a nis cxov re bis we siT.

ger ma ni is, av stri i sa da un gre Tis di de bu li taZ re bis Tav bru dam xve vi pom pe zu ro biT STa go­ne bu li, be ne diq ti anel Ta mo nas tre bi sa da mi si be re bis dax ve wi li msa xu re biT mo xib lu li, gri­go ri a nu li sa ga lob le bis da ba xis sa or Ra no mu si kis wa ruS le li STa beW di le be biT dat vir­Tu li, sru li ad mo um za de be li aR mov Cndi ma ma gab ri e lis na Tel mxil ve lu ri in tu i ci is tyve o­ba Si. ma ma gab ri el ze fiq reb Si Ca Zi ruls ma gon­de ba Ce mi pir ve li aR sa re ba da wmi da zi a re ba mcxe Tis sam Tav ros de da Ta mo nas ter Si... pir ve li mux ldre ka da mar Tlma di deb lu ri we siT kur­Txe vis ga moT xo va mwux ris loc va ze, se na ki dan ta Zar Si sa lo ca vad Ca mo su li ma ma gab ri e li sa gan, rom lis di di su li e re ba kar gad iyo cno bi li qar Tvel mor wmu ne sa zo ga do e ba Si.

me Sem Txve viT ar vav leb pa ra lels be ne diq­tia nel be reb sa da aR mo sav lur ber mo naz vno bas

36

So ris, swo red am uka nas kne lis sa uc xoo war mo­mad ge ne li iyo ma ma gab ri e li. mkveTr sxva o bas am or qris ti an ber mo naz vno bas So ris re a lu­rad Se ve ja xe ma ma gab ri el Tan. aR niS nu li sxva­o ba Se iZ le ba Se va da roT im sxva o bas, sim Re ris dax ve wi li Sem fa se be li rom Se ic nobs sa ga lo­bel Ta or Ra nos Tan xle biT Ses ru le ba sa da sa ga lo bel Ta po li fo ni ur Ses ru le bas So ris, an am uka nas knel sa da mag ni to Ca na wers So ris, ta Zar Si mer xze Ca mom jdar mloc ve leb sa da Tav mod re kiT mdgom mloc ve lebs So ris, am gva ri loc viT ada mi a ne bi Sin mad liT dat vir Tu le bi mi di an, ise ve, ro gorc ma ma gab ri el Tan sa ub ri sas xde bo da xol me.

ma ma gab ri e li Ta vi si dax ve wi li, kar gad Se­sis xlxor ce bu li mTaw mi de le bis sa xa re bi se u li na ti fi qar Tu li eniT, tkbil mo ub ro biT, mas Tan sa ub ris daw ye bis Ta na ve Ta vis sa sar geb lod ga­naw yob da mis gver diT neb siT Tu uneb li ed aR­mo Ce nil yo vel ada mi ans; mas uyuradRebod ver Ca uv li di, igi ta Zar Si mi sul mar Tlma di deb lo­ba Si sru li ad ga uc no bi e re bel ada mi a neb sac ki an da ma ti viT izi dav da, kur Txe vis mi sa Re bad da am gva rad, de da Ta mo nas ter Si mi sul mra val ada­mi an Si, did sa Tu pa ta ra Si, iTe se bo da sa mo mav lo Tes li ke Til mor wmu ne o bi sa. aRa ras vit yvi ima­ze, rom mas Tan xSi rad Sex vde bo diT stum rebs de da qa la qi dan da sa qar Tve los sxva das xva kuT xe e bi dan, rom le bic cdi lob dnen ma ma gab ri e­li sa gan pa su xi mi e RoT maT Tvis pa sux ga u ce mel kiT xveb ze.

drom Ta vi si msax vra li xe li da ria Cvens ber mo naz vnur cxov re bas. isi ni ga da aC via ra ci­o na lur Sro ma­gar jas, ma ma gab ri e li mo nas tris ti pi ko nis Se sat yvi sad mRvi Za reb da da loc vi sa­gan Ta vi su fal dros Sro ma Si ata reb da, ma Si nac ki, ro ca se nak Si an mis ga reT stum rebs Re bu­lob da da esa ub re bo da, igi yo vel Tvis ra Ra cas saq mi a nob da; aRad gen da an am za deb da xa te bi saT­vis Car Co ebs, asuf Ta veb da sa ek le sio in ven tars, mis Tvis ar ar se bob da um niS vne lo da pa ta ra saq me, yve la saq me di di iyo, da yve la fers RvTis sa di deb lad aRas ru leb da.

sa gu lis xmoa, rom ma ma gab ri els bev ri ic­nob da uaR re sad mkacr da mom Txovn pi rov ne bad. pi rov ne bad, ro me lic sa Wi ro e bis Sem Txve va Si ar mo e ri de bo da da ne bis mi er ada mi ans, ise rom ar da a yov neb da saT qmels, mkac ri to niT, ma Ra li da ka te go ri u li xmiT et yo da, Tan da Co qe ba sac mos­Txov da. ise mox da, rom brwyin va le Svi de u lis ga suls moZ Rvar ma Ce mi ek le si u ri cxov re bis daw ye bi dan sul ra Rac ram de ni me kvi ris Sem deg, sa kur Txe vel Si Se miy va na da sti qa ri Ca mac va. es Cem Tvis RvTiv na bo Ze bi, im de nad di di jil do iyo, rom mad lo ba imiT ga mov xa te, ima ve dRes wir vis

dam Tav re bis Sem deg sam Tav ros taZ ris sa kur­Txe ve li, sam kveT lo da am bi o ni sap ni a ni wyliT mov xe xe da sa gan ge bod ga va suf Ta ve. dRis gan­mav lo ba Si ma ma gab ri e li ram den jer me Se mo vi da sa kur Txe vel Si xe leb da kar wa xe bu li, Sro ma Si gar Tu li, yu rad Re biT Se maT va li e ra, mag ram Cem­da ga sak vi rad mis sa xe ze ve ra fe ri amo vi kiT xe. aseT faqts igi xe li dan ar ga uS veb da da iseT ra mes get yo da, saq mec mo i geb da da Tav sac au­cileb lad da ga max sov reb da. ga vi da ram de ni me Tve... fe ris cva le bam de ram de ni me dRiT ad re ma ma gab ri el ma mix mo da Tbi lad miT xra: „Sen rom kur Txe vis ga re Se „ge ne ra lu ri ubor ka“ aR dgo mis kvi ra Si mo aw yve, eg re ar aris, Cven „ubor kas“ fe ris cva le bis win va ke TebT, zed me ti ara vin gvin da, me da Sen ve yo fiT saq mes“. ori Tu sa mi dRe Ta va u Reb lad vak ri a leb diT ta Zar­Si yve la fers, taZ ris ezo­ka riT da ked le biT daw ye bu li, in ven ta riT dam Tav re bu li. sa o ca ri sa na xa vi iyo ma Sin ma ma gab ri e li, xe leb da kar wa­xe bu li sa gul da gu lod rom ap ri a leb da kbi lis fxvni lis, nav Ti sa da mwva ne io dis na er TiT spi­len Zi sa da TiT be ris San dlebs, kan de lebs da sxva sa ek le sio nivTebs.

ada mi a neb Tan ur Ti er To ba Si xSi rad gul­fic xi, ga sa o ca ri Tav da We ri lo biT da sul grZe­lo biT eki de bo da Ce mi uRir so biT ek le si u ri cxov re bi sa ken nag vi a nev Se mob ru ne bas. „ sa i dan ase Ti Tav mdab lo ba, moy va so?“ ­ ar tis tu li Jes­ti ku la ci iT , ri to ri ku lad mom mar Tav da xol me da qvec no bi e rad gul Tam xil ve li, idu ma lad Ta vad ve scem da pa suxs Ta vis sa ve das mul kiT­xvas. is da jil do e bu li iyo uf li sa gan sa o ca ri una riT: wa e kiT xa mo sa ub ris az re bi, ga neW vri ta mi si su li e ri mdgo ma re o ba, ewi nas war met yve la mo ma va li.

Za li an ma le ax da ma ma gab ri e lis sit yve­bi: „Sen uf li sa gan am sof lad moZ Rvra da xar mov li ne bu li“. 1992 wlis 14 oq tom bers, sve tic­xov lo bis dRes, sa qar Tve los ka To li kos­pat­ri ar qma, uw mi des ma da une ta res ma ilia II xe li da mas xa di ak vnad, sul ma le ki mRvdlis xa ris xSi amiy va na. im xa neb Si ma ma gab ri e li fi zi ku rad uk ve Za li an da sus te bu li iyo. se na ki dan aRar ga mo di o da, di dad ga i xa ra, ro ca vuT xa ri, rom mis mi er Car Co Si Cas mu li da Sem ku li wmi da sa me bis xa ti Zeg vis wmi da sa me bis ek le si a Si da vab rZa ne.

Cems mex si e re ba Si sa mu da mod da i va na ma ma gab­ri e lis uka nas kne li dRe e bis gas xi vos ne bul ma, ne tar ma sa xem. mis na Tel ga mo xed va Si aRar ikiT­xe bo da brZo li Ta da wi na aR mde go be biT gan vli­li gzis kva li. moT mi ne biT itan da mo Za le bu li mZi me da a va de be bi sa gan ga mow ve ul tki vi lebs mSvi di, ufals bo lom de min do bi li...

37

pir ve lad ma ma gab ri e li sam Tav ros mo nas ter­Si, 1988 wels, mZi me mar xva Si, Svid jer ze Tis cxe bis dros vna xe: Se mo vi da ta Zar Si da rig ri go biT mi di o da sxva das xva mor wmu nes Tan, Zi ri Ta dad isi ni axal gaz rde bi iy vnen, mi u ax lov de bo da maT da mWe qa red das Za xeb da: “da i Co qeT!~ mrev li, mar­Tlac, iCo qeb da mis wi na Se. Ees Cven Tvis gan sac vif re be li sa­na xa o ba iyo.

1990 wlis mZi me mar xvi sas, na Su ad Revs, ma ma gab ri e li si o nis sa pat ri ar qo ta Zar Si vna xe. Aam dros ta­Zar Si ara na i ri msa­xu re ba ar mim di na re­ob da, ma ma gab ri e li ki Se sas vle li dan, xel mar jvniv, skam ze ij da da di di xmiT gah yvi ro da: “ sis xli, sis xli, sa qar Tve lo­Si sis xli da iR vre ba, sa qar Tve lo sis xlSi cu ravs!~ _ sa o ca ri da Sem za ra vi xmiT moT qvam da da go deb­da, mis dam Svi de bas ori axal gaz rda bi­Wi cdi lob da, mag ram ma ma gab ri e li ar cxre bo da. Bbo los wa mod ga da ne li na­bi jiT ga e mar Ta am bi­o nis ken. Mmiv xvdi, rom ki dev ra Ra cis Tqma un do da, mec mi vu ax­lov di am bi ons. Aam dros ta Zar Si Za li an co ta, sul ram de ni me ka ci iyo da isi nic Ta vi an­Ti saq miT iy vnen da ka ve bu le bi. Mma ma gab ri e li mot ri al da, Tva leb Si Se mom xe da da erT­er Ti cno bi li po li ti ko sis gar dac va le ba iwi nas­war met yve la, rac Sem deg mar Tlac as rul da. Ees iyo 1990 wlis ga zaf xu li, ro de sac TiT qos ara vi Ta ri saf rTxe sa qar Tve los ar emuq re bo da, er Ti Se xed viT, qve ya na aR mav lo bis gza ze mi di o da, mag ram im mov le neb ma, rom le bic Sem deg gan vi Tar­da, ab so lu tu rad da a das tu res ma ma gab ri e lis sev di a ni wi nas war met yve le ba.

er Txel mcxe Ta Si, sam Tav ros de da Ta mo nas­ter Si, Ca ve di ma ma gab ri e lis sa na xa vad. im dros su li e rad dam Zi me bu li vi ya vi. Cve u le bi sa mebr, mas Tan ke li a Si Ses vlam de vTqvi loc va da Ses­vlis uf le ba mi vi Re. Mma ma gab ri el Tan vna xe mas­Tan mi su li er Ti mcxe Te li qal ba to ni, ro me lic

mas Ta vi si Svi lis avad myo fo bis am bavs uam bob da. Ses vlis Ta na ve sa o ca ri si na nu li da me uf la da ise Ti Seg rZne ba mqon da, TiT qos SiS ve li vi de qi. sa er Tod un da iT qvas, rom mas Tan yo ve li Sex­ved ri sas si na nu lis grZno ba euf le bo da ada mi­ans, mag ram im dRes es gan sa kuT re bu lad Zli e ri

iyo. kuT xe Si vi je qi da, mi u xe da vad imi sa, rom ma ma gab ri e li im qal ba ton Tan sa­ub rob da, sa oc rad mZi med da uxer xu­lad vig rZe ni Ta vi, sin di si mqen jni da, Za li an min do da, iqa­u ro bas gav clo di. uceb ga max sen da, rom er Txel wvril ma ni si ke Te ga va ke Te. iq mdgo mi ga mud me biT vix se neb di am mo­ments da sa qe bar sit­yvebs, rom li Tac ma­Sin mom mar Tes, ra Ta am sa qe ba ri sit yve­biT ro gor me Ca mex­So sin di sis qen jna Cem Si da ga da me fa ra si na nu lis is grZno­ba, ro mel mac ma Sin mTe li Ce mi ar se ba mo ic va da rom lis da tev nac uk ve mi Wir­da. am dros mox da sa oc re ba, ma ma gab ri­el ma, ro me lic Cem­gan gver du lad ij da, uc bad Ta vi od nav mo at ri a la Cem sken, Tva li Tval Si ga mi­

ya ra da miT xra: “aba, ro gor am bob ma gas, (Sem deg ga mi me o ra is sa qe ba ri sit yve bi, rom leb sac me vi me o reb di go ne ba Si), ro de sac yo vel dRi u rad amas da amas Ca di xa ro, ­ da is cod ve bi Ca mo miT­va la, rasac Cav di o di. Mman ga mo ic no ara mar to Ce mi wi na dRe e bis su li e ri mdgo ma re o ba, ara med is fiq ri, ro me lic ma Sin go ne ba Si mit ri a leb da. Ees ise mo xer xe bu lad Car To sa u bar Si, rom mi si mo sa ub re qal ba to ni verc mix vda, ra xde bo da da ma ma gab ri el ma kvlav ga nag rZo mas Tan sa u ba ri, ise, TiT qos ara fe ri mom xda ri yos.

Aman ise Ti STa beW di le ba mo ax di na Cem ze, rom si na nu li ga miZ li er da. co ta xan Si ma ma gab ri e­lis gan kur Txe va avi Re da wa mo ve di. wa mos vlis­Ta na ve vig rZe ni Sem su bu qe ba, im wu Ti dan ve isev Cav de qi ek le si u ri cxov re bis ka la pot Si.

er Txel ma ma gab ri el ma mo mi wo da si na nu li

mRvde li zu ra bi (cxov re ba Ze)

38

mo mex ve Wa. Gga vi da gar kve u li xa ni da mo ri gi stum ro bi sas vuT xa ri, rom ver Sev Ze li si na nu­lis mox ve Wa, ra zec man ase mi pa su xa: “ara maqvs si na nu li imi tom, rom ar min da!~ da sxva Te ma ze ga nag rZo sa u ba ri. am Sex ved ri dan sul mci re dro is Sem deg, sru li ad mo u lod ne lad, ise, rom ar miT xo via uf li saT vis si na nu li, uceb Cem Si si na nu lis grZno bam ga iR vi Za, ro me lic Tan da Ta­no biT Zli er de bo da da Ce mi su li e ri sne u le­be bis uf ro da uf ro met siR rmes exe bo da. Ees grZno ba im de nad mom Zlav rda, rom zog jer saW­mlis Wa mac ki mi Wir da. es mdgo ma re o ba Se iZ le ba mi vam sgav soT im ada mi a nis gan cdebs, ro mel mac mo u lod ne lad ax lo be li ada mi a ni da kar ga da di di ga Wir ve bis, ube du re bi sa da tki vi li sa gan saW mlis mi Re bis Ta vic ki ara aqvs... gar kve u li pe ri o dis Sem deg, ro de sac ma ma gab ri el ze ma­sa le bis Seg ro ve ba da iw yo, wa vi kiT xe erT­er Ti mor wmu nis mo go ne ba, ro mel Sic igi wer da: “ ma ma gab ri el ma er Txel ase amix sna, ra aris si na nu li, man miT xra, rom si na nu li aris ise Ti mdgo ma re­o ba, ro ca saW mlis Wa mac ki ar Se giZ lia; ai, es a ris nam dvi li si na nu li~. Amisi wa kiT xvis Sem deg miv xvdi, rom ram de ni me wlis wi naT Cems gul Si Se mo su li mo u lod ne li si na nu li, swo red, ma ma gab ri e lis loc viT iyo miR we u li.

er Txel ma ma gab ri el ma Ce mi iq yof nis dros de da pa ras ke vas da a va la ra Rac ga ze Ti mo e Zeb­na. Kkar ga xans aZeb ni na, Sem deg ki wa a kiT xa. Aam ga zeT Si gan kiT xu li iyo sa su li e ro pi ri da moy va ni li iyo ar gu men te bi, rom le bic im are u­lo bis pe ri od Si(sa mo qa la qo omi mim di na re ob da) xSi rad mom di o da xol me Tav Si.

me xa mu Sa ma ma gab ri e li sa gan ase Ti saq ci e li da vi fiq re, Tu ki me, Ce mi si sus tis ga mo, xan da xan cxel gul ze gan vi kiT xav sa su li e ro pirs, ada­mi a nebs, as seT did bers ra tom emar Te ba msgav si ram­meT qi. Mma ma gab ri e li kiT xvi sas ko men tar sac da ur Tav da sta ti as. es ko men ta re bi Za li an hgav da Cems ar gu men tebs. Sin dav brun di, gzad mi ma val ma uec rad aR mo va Ci ne, rom is yve la fe ri, ra sac ma­ma gab ri e li am bob da da ga ze Teb Si kiT xu lob da, sxva ara fe ri iyo, Tu ara Cems mi er sxva das xva dros naT qva mi da na fiq ri sit yve bi. mi si am gva ri saq ci e liT ga vac no bi e re, ra o den aras wo ri iyo Ce mi fiq re bi da gan kiT xvis sur vi li mo mex sna. sim Zi me Ca mo me ca la gu li dan, miv xvdi, rom ma ma gab ri el ma es Seg ne bu lad ga a ke Ta, es iyo Ce mi az re bi sa da fiq re bis mxi le ba da ara mar to mxi­le ba, ara med mi si gan kur ne ba. Man Ta vis loc viT es Ce mi dab rko le ba, cdo mi le ba, gan kur na.

iyo ise Ti Sem Txve ve bi, ro de sac ma ma gab ri­e li mo u lod ne lad iw yeb da cek vas, sim Re ras, TiT qos da da sa le vad mo iT xov da Rvi nos; cek vis dros uc na ur moZ ra o bebs ake Teb da, war moT qvam­da sxva das xva sit yvebs, zog jer Se iZ le ba uxam si ra mec eT qva. er Ti sit yviT, iq ce o da ise, ro gorc sa lo si. sa o ca ri iyo, rom rac ar un da uc na u ri

da TiT qos da Se u fe re be li ram ela pa ra ka, es ar ax den da cud gav le nas ada mi an ze, ar am Zi meb da mis sul sa da guls, ro gorc es Se iZ le ba mom xda ri yo, Tu ki am gvar ra mes sxva ro me li me mo i moq me deb da an it yo da. TiT qos igi ase Ti saq ci e li Tac ra­Ra cas gve ub ne bo da, gvas wav li da. sa er Tod, un da iT qvas, rom mas Tan ur Ti er To bis dros ara mar to sit yvas hqon da di di Za la da mniS vne lo ba, mis gver dSi yof ni sas ise Ti ram xde bo da ada mi a nis sul Si, rom Se de gad es ada mi a ni, mci re xniT ma inc, ic vle bo da xol me. es mar Tlac sa oc re ba iyo, ma ma gab ri els ise Ti ze moq me de ba hqon da ada mi a neb ze, rom lis Se sa xe bac pa te ri keb Si wag vi kiT xavs da ro me lic Zvel wmi da ma mebs axa si a TebT.

Mmax sovs er Txel sa ub ri sas Rvi nis smas Se e­xo... ise mox da, rom iqi dan wa mo sul ma sa mi kvi ris gan mav lo ba Si Rvi nos sa er Tod pi ri ver da va ka­re. Rvi nis da nax vac ki ar msi a mov neb da. ra Tqma un da esec mam gab ri e lis loc viT mox da.

er Txel, 90­ani wle bis da saw yis Si, ma ma gab­ri e lis ke li a Si vis xe diT. is sxva das xva sa kiT­xeb ze gve sa ub re bo da da uc bad ase Ti sit yva war moT qva: “ax la ra sac vam bob, pa su xis mge be li var RvTis wi na Se, ager, me o red mos vla kar ze aris mom dga ri!~ ro ca saT qme li Ca am Tav ra, mok­rZa le biT Se ve kiT xe: “ma ma gab ri el, xom yo fi la Sem Txve va, ro de sac wi na sa u ku ne eb Si ada mi a nebs ego naT, rom me o red mos vla ax lov de bo da, mag ram ma Ti mo lo di ni ar ga mar Tlda, iq neb ax lac ase Ti mdgo ma re o baa?~ ma ma gab ri el ma sit yva ga maw yve­ti na, Ta vi ga aq nia da miT xra: “ ara, ara, Svi lo, ax la nam dvi lad ax lo saa!~

sa o ca ri Tva le bi hqon da, gam Wo li. sak ma od Zne li iyo mas Tan yof na, Zne lad itev da ada mi a ni im yve la fers,rac mis gar Se mo xde bo da xol me. mis gan Za li an di di Za la mo di o da. vam Cnev di, rom mas Tan did xans yof na miZ nel de bo da. ma ma gab ri e li ara mar to si coc xle Si, ara med gar­dac va le bis Sem de gac ar gvto veb da, Ce mi cxov­re bis man Zil ze xSi rad mig rZvnia mi si Sem we o ba da dax ma re ba. Ees im de nad aS ka ra iyo, rom ara­na i ri sa fuZ ve li ar ar se bobs, eW vi Se vi ta noT ama Si. ro de sac mis Tvis pa naS vids ga da vax de vi­neb di xol me gan sac de lis wu Teb Si, Tu ra Rac ga daw yve ti le bis mi Re bi sas, mis gan au ci leb lad Sem we o bas vi Reb di da vi Reb dRe sac. igi nam dvi­lad Cvens gver di Taa da gvmfar ve lobs yve la ada mi ans, ro me lic Tav mdab lo biT, sa so e bi Ta da ime diT mi mar Tavs mas. Sem Txve vi Ti araa, rom sam­Tav ros de da Ta mo nas tris ezo Si ar se bu li mi si pa ta ra saf la vi mom loc ve lo bis ad gi lad iq ca, ro me lis ke nac ga nuw yvet liv mi e Su re bi an mor wmu­ne ni, ara mar to sa qar Tve los yo ve li kuT xi dan, ara med uc xo e Ti da nac da mis saf lav Tan yve la WeS ma ri tad mloc ve li da sa so e biT mi ax le bu li “xel ca ri e li~ ara so des brun de ba ukan.

Rmer Tma mo ix se nos ma ma gab ri e li­ siy va ru­lis moZ Rva ri.

39

sa xel mwi fo Si, gar da sam xed ro Za li sa, sxva, ga ci le biT aR ma te bu li _ znob ri­vi Za la ar se bobs da qvey nad ve ra fe ri Se ed re ba mis mniS vne lo bas. mdu ma re ba sa da myud ro e ba Si, sim dab li Ta da sim Svi­diT, Za lu mad da da u ca deb lad iR vwis es di de bu li gar dam qmne li Za la. da ro gorc du Ra bi qvebs, igi ise hkravs da erT mTli a no bad am tki cebs sa xel mwi­fos da quc ma ce bul wev rebs; rom le bic,

wmi­da­epis­ko­po­si­ki­ri­o­ni­(sa­Zag­liS­vi­li)

qar­Tu­li­bermo­naz­vno­bis­da­mo­nas­tre­bis­

Rvaw­li­de­da­ek­le­si­is­da­sa­zo­ga­do­e­bis­wi­na­Se

(wig ni dan: “Заслуги грузинскаго монашества и монастырей...” Тифлис.1899.)

Zi ri Ta dad, swo red mis gan iw min de bi an da sa moR va we o­dac maT gan ve wa re mar Te bi an; es aris Za la, ro me lic myar sa fuZ vels uy ris sa xel mwi­fos mo ma val Zli e re bas da mis yo vel saT no zrax vas xel Tar se bu li sa Su a le be biT Se e we va. mSvi do ba, mSvi do ba, mSvi do ba, er Taz ro ba da ur­Ti er Tndo ba, ai is, rom li Tac cal ke u li wev ris moR va we o­bas ka cob ri o bis gan vi Ta re­bis da srul yo fis sa er To saq mis sa sar geb lod ga nim­sWva lavs da amas Ta na ve igi ar ar Rvevs sa xel mwi fo mow­yo bis geg mebs da miz nebs _ ai is wmin da ka no ne bi, rom li Tac ga mud me biT xel mZRva ne lobs es udi de si zne ob ri vi Za la _ qris ti a nu li re li gia da mi si ide is erT­er Ti mTa va ri mtvir Tve li da war mmar Tve li _ mo naz vno ba.

sa bermo naz vno cxov re ba _ ro me lic qri ti a nul moZ Rvre­

bas efuZ ne ba da mi si rwme nis da siy va ru lis su lis kve Te biT aris gan msWva lu li, ro mel sac Ta vis sag nad da miz nad aR ma te­bu li qris ti a nu li srul yo fa

da RvTi sa da mi si ek le si is ga nux re li msa xu re ba da u sa xavs _ miT uf ro mniS vne­lo va nia da sa gu lis xmo, rac uf ro aR ma­te bu lia, wmi da da gan sxva ve bu lia sa e ro, sa mo qa la qo da oja xu ri cxov re bi sa gan. er Txel, sa mo naz vno cxov re bis sa e ro cxov re ba ze upi ra te so bis gad mo ce mi sas, wmi da io a ne oq ro pi ri Ses Za xebs: “da ma Ti mo ma va li _ ra sit yviT ga mo iT qmis Aan

sruliad saqarTvelos kaTolikos­patriarqebi wmida kirion II (saZagliSvili) da wmida leonide (oqropiriZe),

mitropoliti antoni (giorgaZe), arqimandriti nazari (leJava), 1917 weli.

(ibeW de ba mci re Se mok le biT)

40

ro me li go ne ba Sew vde ba mas?. . . ma Ti xved ri an ge lo zeb ri via, eni T a u we re li ne ta re ba da ga mo uT qme li mad lia~. ma­Sa sa da me, mo naz vno ba, ro me lic am qvey­nad ze ci u ri, an ge lo zeb ri vi cxov re bis msgav se bad da da sa ba mad war mog vid ge ba, ro gorc yov li TurT srul yo fi li for­ma qris ti a nu li cxov re bi sa da ro gorc RmrTiv dad gi ne bu li kre bu li, ro mel ze­dac ux vad gar da mo din de ba da ro mel Si mkvid robs saR mrTo mad lis ZRve ni, ne ta­ri ie ro ni mes TqmiT _ es aris “si la ma ze” Ta vis Tav Si, “sur ne lo va ni yva vi li, ek le­si is ga mam Sve ne be li uZ vir fa se si qva”. xo­lo aR mo sav le Tis ek le si is di di ie rar qi, wmi da va si li di di, ro de sac mo naz vnebs mi mar Tavs, am bobs: “Tqven Si, mo naz vneb Si un da iyos da mar xu li RmrTis mo sa o bis naS Ti, ro mel sac qvey nad mo su li ufa li hpo vebs am qvey nad”. mo naz vno ba aris Ta­vi su fa li, RvTis mo sa o bis gan sa kuT re bu­li siy va ru liT amaR le bu li da sa ze i mo aR Tqmis Za liT gan mtki ce bu li Rvaw li Wvre ti sa, si na nu li sa, gan mar to e bi sa, upo­va re bi sa, qal wu le bi sa da mor Ci le bi sa. Aa mi tom mo nas ters yo vel Tvis di di mniS­vne lo ba hqon da ka To li ke da sa mo ci qu­lo ek le si is Se mad gen lo ba Si. . .

Cven gan So re ul pe ri od Si, ro de sac eg vip tis udab no eb sa da pa les ti nis qvi­an ad gi leb Si, im qvey neb Si, rom le bic yve la ze Zir Zvel da na yo fi er ni a dags war mo ad gen dnen as ke ti ku ri Wvre ti sa da cxov re bi saT vis, _ an to ni did ma (ro mel­sac Ta vi si mkac ri as ke ti ku ri Rvaw lis ga mo, mo nazon Ta pat ri ar qi uwo des), pa xo­mi did ma da wmi da ila ri on ma moR va we Ta mTe li Te mi Ca mo a ya li bes. RvTis yov­lad brZnu li gan ge bu le biT, yov lad wmi da qal wul ma ri a mis Cven da mi ga mo uT qme li mow ya le bi saT vis, ze ci u ri de dof lis qvey ni ur wil xvedr ive ri a Si axa li ie­ru sa li mi aRi mar Ta; rom lis ga reg nu li vi Ta re ba Tum ca Ra Se Wir ve bu li iyo, mag­ram swo red am mwi ro bis ga mo ki dev uf ro maR lde bo da mi si Si na ga ni mdgo ma re o ba, ra mac sa Su a le ba mis ca, rom Ta vis Si na­gan myar sa fuZ vel ze mdga ri yo, qvey ana yo vel gva ri gan sac de lis Jams, rom el sac qri sti a no bis mtre bi atex dnen.

Aar ar se bobs qris ti a nu li qve ya na, sa­dac sa mo nas tro cxov re ba ise gan viTa re­bu li yos da ise Ti di di is to ri u li ro­

li hqo no des, ro gorc mo wa meb riv sa qar­Tve lo Si. Zne lia mo i Zeb nos ka cob ri o bis is to ri a Si sxva, ro me li me po li ti ku ri Za la an saek le sio sa zo ga do e ba, ro mel­sac me ti msxver pli ga e Ros da me ti sis­xli da eR va ros mar Tlma di deb lo bis da erov nu lo bis da ca vad, vi nem es qar Tul ma sa su li e ro wo de bam da gan sa kuT re biT ki mo naz vno bam ga i Ro im ur Tu les da sa be dis we ro Jams, ro de sac mu sul ma nu ri Za la mTels ev ro pa Si, azi a sa da af ri ka Si grgvi nav da. . . da ro de sac ma Ti Si SiT qris ti a nul taZ reb Si za re bi da dum dnen, qar Tve li ber­mo naz vne bi Tav da viw ye bul brZo las ewe od nen ara mar to mu sul man Ta, ara med mo no fi zit mwva le bel Ta sac dur­Ta wi na aR mde gac. mSob li u ri ek le si is bed ze qar Tu li bermo naz vno bis udi de si gav le niT, mo naz vno bis is to ria sa qar Tve­los sa ek le sio is to ri u li cxov re bis yve la ze mTa va ri na wi li da uZ vir fa se si mSve ne ba gax da , urom li so dac Sem dgo mi sa u ku ne e bis is to ria aras ru li, ga u ge ba­ri, ufe ru li da usi coc xlo iq ne bo da.

qar Tu li bermo naz vno bis da ma ar se­be lni iy vnen ( uSu a lod sa qar Tve lo Si, rad gan wmida mTa ze jer ki dev IV sa u ku­ne Si Cnde bi an qar Tu li mo nas tre bi)*, ka­ba do ki e li wmi da ma me bi, rom le bic mSob­li ur ma ti a ne eb Si asu re le bad iwo de bi an, rom le bic, Ta nax mad we ri li sa : “ max vi­li Ta mow ydes, iq ce o des xa le ne bi Ta da Txis tya ve bi Ta, nak lu le van ni, Wir ve ul ni, Zvir xi lul ni. . . udab no Ta ze da Sec To­mil ni, mTa Ta da qu ab Ta Si na da xu rel Ta qu e ya ni sa Ta” (ebr. 11,37). ma Ti wi nam ZRva ri iyo qar Tu li mo naz vno bis di de ba, (“ma­ma Ta Tva li”) Rir si io a ne ze daz ne li, _ an ti o qi is me u dab noe, ro mel mac Ta vi si ma­Ra li as ke tu ri Rvaw liT an ti o qi is mxa re ga nam Sve na da wmi da cxov re biT aR vsi li, ze ci sa da qve ya nis de dof lis mo wo de bas da mor Ci le bu li da su li wmi diT war mar­Te bu li, Ta vis Tor met mo wa fes Tan er Tad svi mon mes ve tis loc va­kur Txe viT ive ri­a Si war mo e mar Ta mo ci qu leb ri vi QRvaw­lis aR sas ru leb lad. Aai, Rir si io a nes mo wa fe Ta da moR va we Ta sa xe le bi: “ mar­xu lo bis brwyin va le ma ga li Ti _ da viT ga re je li; mes ve te o bis ma na To be li mze _ an ton mar tyo fe li; sa nuk var qal wu le bis yva­vi­li­–­am­ba­io­seb­ala­ver­de­li;­cod­ni Ta da Za liT dag vir gvi ne bu li _ ste­

41

fa ne xir se li; tkbil mor Ci le bis bur ji _ ze non iyal To e li; wmi da mo wa meb ri vi QRvaw liT gam Sve ne bu li _ abi bos nek re­se li; qris ti a nu li go de bi sa da crem le­bis sa xe da qar Tu li sa me fos sim tki ce _ Sio mRvi me li; saR mrTo sa xe go de bi sa _ pi ros bre Te li; wmi da sar wmu no e bi sa da WeS ma ri te bis sa xe _ Ta de oz ste fan wmi de li; ve na xi saT no e ba Ta –­isi­do­re­sam­Tav­ne li; da or Ra­no yov lad wmi da siy va ru li sa da siw mi di sa _ ise wil kne li.

Ppro fe sor a. ca ga re lis az riT, wmi da ma me bi ka ba­do ki i dan sa qar­Tve lo Si or gzis Ca mo vid nen: V sa u­ku ne Si da me o red _ svi mon mes ve tis (um cro sis) dros, ro de sac sa qar­Tve lo Si fars man VI me fob da (542 _ 557). cameti ka­ba do ki e li ma ma (ive ri a Si) un da Ca mo su li yo VI sa u ku ne Si mo no­fi zi tu ri mwva­leb lo bis ga aq ti u­re bis dros . . .

. . . wmi da io a ne ze daz nel ma, ro de sac sa qar Tve los sxva das xva kuT xe Si wa rag­zav ni da Ta vis mo wa fe ebs, ase mi mar Ta: “ Tqvenc xe davT, rom es qve ya na sar wmu­no e bi saT vis axal da ner gu lia da wmi da mo ci qul Ta su lis kve Te bis moZ Rvre biT da pu re bas da rwme nis Zi ris ga po xi e re­bas sa Wi ro ebs”.

moZ Rvris sit yve bis ga nux re lad mor­Cil ma ka ba do ki el ma ma meb ma mra va li mo nas te ri da aar ses ive ri is sxva das xva kuT xe Si: mi uw vdo me li mTis mwver va leb ze, ga moq va bu leb Si, mRvi me eb sa da nap ra leb­Si da Sors ga nav rcob dnen qris ti a nu li moZ Rvre bis wynar na Tels. isi ni Ta vi anT suls coc xa li da qme di Ti rwme nis wmi­

da aliT ga niT bob dnen da ma Tiv gu lis sam sxver plo ze ak mev dnen wmi da da RvTiv­saT no sak me vels; wmi da ma me bi gan msWva­lul ni iy vnen da gan cxo ve le bul ni wmi da sar wmu no e bis da WeS ma ri ti Rvis mo sa o bis tkbi li da mac xov ne be li grZno biT. . . am wmi da moR va we eb ma, rom le bic yov lad­

wmi da de do fal ma Ta vis wil xvedr qve ya na Si war mog­zav na, ga nam tki ces da Ta vi an Ti zne­ob ri vi gav le nis Za liT far To gan­vi Ta re ba mis ces swo red im me u dab­noe cxov re bas, ro­me lic mTel Sem­dgom sa u ku ne eb Si Cve ni sam Sob lis sa ek le sio­re li­gi u ri cxov re bis sa u ke Te so na wils war mo ad gen da da ro mel mac sa qar­Tve los su li e ri cxov re ba aRa maR­la da xan grZli­vad uv ne bel yo mi si re li gi u ri siw mi de uc xo mom­xdur Ta gan. . .

II. . . var skvlav­

Ta mi ri ad Si gab­rwyi ne bu li uze na e­sis say dris msgav sad,

sa qar Tve loc gab rwyin da RvTis wmi da saT nom yo fel Ta mTe l das Ta me o xe biT. ro gorc aR mo ma va li mze uneb li ed ip­yrobs ada mi an Ta mze ras, Ta vis siT bo­Ti da si naT liT, ise mi i zi da qar Tvel moR va we Ta So ris ga mob rwyi ne bul ma qris ti a nu li saT no e be bis na Tel ma da siT bom sa qar Tve los Svi le bi mo nas tris sa va ne eb Si. mo nas tre bis ka ri Ria iyo mi u sa far Ta da mdi dar Ta, Ta vi su fal Ta da mo na Ta, swav lul Ta da us wav lel Ta, sa su li e ro da eris kac TaT vis. maT Si Tav­Se sa fars hpo veb dnen da wa ru mar Teb dnen yo vels, vinc su lis sac xov neb lad moR­va we o bas es wraf vo da; sa me fo di nas ti is wev re bi sa me fo sa sax lis zRu de ebs da

cameti asureli mama

xatmweri monazoni nana (quTaTelaZe)

42

por firs to veb dnen da Ta vad­az na u ri ca da gle xic, mu sul ma no bas Tan brZo liT da qan cu le bi, xmals kver Txze cvlid nen da Caf xuts bar tyu la ze. da qar Tve li eris xsov na Si uk vdav ma, di di Ta ma ris me xot bem _ So Ta rus Ta vel ma, qar Tu li sit yvis mZlav rma mpyro bel ma, Ta vis dar­Ce ni li dRe e bi mo naz vno bas, ie ru sa lim Si gol go Tis Zi ras crem lebs da si na nuls uZ Rvna. mo nas trebs eSu re bod nen eris sa u ke Te so su li e ri Za le bi, mi si rCe­ul ni, rom le bic Sem dgom mas wav leb le­bi xde bod nen. qar Tu li mo nas tre bi dan ise Ti pi re bi ga mo di od nen, rom leb Sic mad lis ux vi, gar da me te bu li ni We biT, RmrTis gan ge bu le bis saR mrTo Za la cxa dad ix sne bo da, sa qar Tve los ek le si­is sa di de be lad da sa si ke Tod; _ isini mu dam da sru lad Tav da de bul ni iy vnen mar Tlma di deb lo bi saT vis xan mdab lad, xa nac Za lu mi sit yviT, xan wmi dad cxov­re bis ma ga li Tis mi ce miT da xa nac da u­ca de be li Rvaw liT da swav liT icav dnen qri ti a nu li RvTis mo sa o bis da sar wmu­no e bis mac xov ne bel WeS ma ri te bas; da igi, sa ku Tar Tav Si, ro gorc wmi da Wur Wel Si da ma xu li, gad mog vces Cven mTe li sis pe­ta ki Ta da sis ru liT, sax srad cxov ne bi­sa da sa di de be lad uf li sa da su lis sau ku no cxo ne bi saT vis.

mo nas treb Si sa bermo naz vno Rvaw liT gan sa kuT re bul su li er cod nas iZen dnen, rom lis mi Re bac er Si sas wav lo pro ce­siT ar mi i Re bo da. amiT aix sne ba, Tu ra tom mi di od nen cno bi li sa e ro sas wav leb le­bis dam Tav re bis Sem dgom mo naz vno ba Si im cod nis SesaZ enad, ro me lic mxo lod sa mo nas tro cxov re biT mi i Re ba da ase iq ce od nen yve la ze gan swav lili pi re bi, iseT ni, ro go re bic iy vnen di di wmi da ma me­bi: ba si li di di, gri go li RvTis met yve li, da io a ne oq ro pi ri. sa ku Ta ri cxov re bi­dan ga mom di na re, wmi da io a ne oq ro pi ri am bob da: “wa di da is wav le be re bi sa gan. isi ni ari an mna Tob ni am qvey nad, zRu de ni, rom li Tac mo iz Ru de bi an da da i far vi an qa la qe bi . . .

. . . xSi rad mi di be reb Tan, ra Ta ma Ti loc vi Ta da moZ Rvre biT Se sis xlxor ce­bu li mwik vli sa gan ga niw mi do da ra Ta awin deli cxov re bac rac Se iZ le ba ukeT gan vlo da Rir siq mna mo ma va li ne ta re­

bi sa”, ami tom yve la cno bi li qar Tve li mwera li, sa e ro ca da sa su li e roc, swav­le bas mo nast ris ked leb Si ga nas ru leb­da da aqe dan ga nav rcob dnen isi ni mTel sa qar Tve lo Si su li er cod nas. . .

mar Tlma di de be li sa va ne e bi did da cxo vel mo na wi le obas iReb dnen, sa u ku­ne e bis man Zil ze, mah ma di a neb Tan mZvin va re brZo leb Si; isi ni dev ni li sar wmu no e bis say rden ni iy vnen da aq swav lob da qar­Tve li eri wmi da ma ma Ta Zvir fas mem kvid­re o ba ze mtki ced dgo mas. Mmo nas te ri wa­rmo ad gen da zne ob ri vi srul yo fi le bis ma ga liTs sa zo ga do e bi saT vis da ag reT ve ma ga liTs aZ lev da mas cxov re bi se u li sa kiT xe bis gaZ Ro la sa da Sro mis moy va­re o ba Si.

qris tian Ta gan Tu vis me Se eZ lo Tqma, ma Sin mo nazons gan sa kuT re biT Se eZ lo Eem xi la da ki dec war moT qvam da xol me xe li su fal Ta mi marT mxi le ba­mu qa ras, ro de sac WeS ma ri te bis gzi dan mis gan­dgo mas xe dav da. qar Tvel ma me ma ti a ne eb ma Se mog vi na xes zo gi er Ti mo Sur ne, uSi Sa ri da mxne mam xi le bel Ta sa xe le bi; ase Te bi ari an: wmi da gi or gi mTaw mi de li (“aR le sa max vi li mxi le bi sa me fe Ta mi marT”), ka­To li ko si ni ko lo zi _ qar Tvel me fe Ta da xe li su fal Ta mam xi le be li (“ mam xi­le be li me fe Ta da mTa var Ta”), gan de gi li va si li _ mam xi le be li me fe da viT na ri­ni sa da de met re Tav da de bu li sa, pi men sa lo si _ ga re je li be ri, mam xi le be li me fe de me re Tav da de bu li sa, ris Tvi sac mas sa qar Tve los is to ri is na Tani Se ar­qves; da viT ga re jis lav ris wi nam ZRva ri io a ne sa a ka Ze _ mam xi le be li ga mah ma di­a­ne­bu­li­ me­fe­ ie­se­si­ (ali­yu­li­ –xa­ni),­svi mo ni, Tbi le li epis ko po si _ ime re Tis me fe aleq san dres Zli e rad mam xi le be li; da sav leT sa qar Tve los ka Toli ko se bi, mam xi le bel ni da gam kic xvel ni vne ba Ta: ni ko lo zi, ev de mo ni da qris te fo re, ala­ver de li mTa va re pis ko po si ni ko lo zi, an ton na ox re be li da sxva ni. . .

sa qar Tve los mar Tlma di de be li ek le­si is is to ria jer ki dev ar da we ri la, mag­ram Se iZ le ba iT qvas, rom igi Cve ni qvey nis loc vi Ti Se wev na iq ne ba. ro de sac qve ya nas Tavs at yde bo da Sim Si li, Wi ri, mi wisZ vra, wyal di do ba an sa e ro sa zo ga do ram ube­du re ba, Cve ni wi nap re bi mu dam ber­mo naz­

43

vnebs mi mar Tav dnen da isi ni loc ve biT RvTis sa mar Tli an ris xvas Se a ka veb dnen da ma Ti me o xe biT mZi me gan sac del Ta gan Se iw yna reb da ufa li ers. Cve ni sam Sob­los ga sa Wi ri da moT xov ni le ba mu dam wrfel, gu li an ga mo Za xils po u lob da mo naz vno ba Si, rom le bic ze ci ur sam Sob­los mi es wra fod nen da mu dam er Tgul ni iy vnen Ta vi a ni mi wi e ri sam Sob lo si _ sa­qar Tve lo si; isi ni gul mxu rva le mloc­vel ni iy vnen qvey nis Tvis Tav da de bul me feTa da sa me fo ka ri sa. . .

qar Tve li eris da ma xa si a Te be li iyo mxur va le rwme na da RvTa eb ri o ba. sam­Sob lo sa da mar Tlma di de be li sar wmu­no e bis siy va ru li qar Tve lo bas mu dam Tav gan wir vi sa da Tav da de bi sa ken mo u­wo deb da. . .

. . . qar Tu li mo nas tre bi Ta vi se bur mi si o ne rul sad gurs war mo ad gen da _ es iyo ci xe­si mag re, ro mel Si ac uc xo aR msa reb lo bis pro pa gan di sa da an ti e­rov nu li mis wra fe be bis wi na aR mdeg meb­rZo li mTavari Za le bi iyridnen Tavs. qar Tve li be r e bi ara mar to sa qar Tve­lo Si iRv wod nen mar Tlma di deb lo bis dac vis da gav rce le bi saT vis, ara med sa­qar Tva los ga re Tac. ro de sac mar Tlma­di de bel bi zan ti as ajan ye bu li bar da skli a ro si sa gan sa SiS ro e ba da e muq ra (976w), ber Zen da qar Tvel is to ri kos Ta er Tob li vi mow mo biT, qar Tve li be ris, yo fi li mxe dar TmTav ris, Tor ni ke eris­Ta vis wi nam ZRo lo biT, mar Tlma di de be li im pe ri i dan mte ri ga a Ze ves da iq mSvi do ba damyarda.M. .

. . . mra val tan ju li qar Tve li eris is to ri is fur cle bi ga da sin jeT da na xavT, rom yvel gan, sa dac ki Cven mo­

nas tre bi gvqon da, isi ni mec ni e re ba sa da ga na Tle bis ke ras war mo ad gen dnen . . . Zve li qar Tu li xel na we re bi da naS ro­me bi dRe sac ak vir ve ben mkvle va rebs Ta­vi si mra val mxri vi da en cik lo pe di u ri xa si a TiT. . .

. . . X_XI sa u ku ne e bi qa ru li mo naz­vno bis gan sa kuT re bu lad brwyin va le droa, ro mel mac qris ti a nu li sar wmu no­e bis mra va li WeS ma ri ti moR va we mog vca, rom le bic su lis go li a Te bi da ga na­le bis me ce na te bi iy vnen; TiT qmis yve la did mo nas ter Si da sam Ta va re pis ko po­so taZ reb Si sas wav lo­aR mzrde lo biTi da we se bu le ba ix sne bo da, ro mel Ta gan gan sa kuT re biT gan Tqmu li iyo aTo nis wmi da mTis ive ri is mo nas te ri, iyal To, par xa li, Sat ber di, gre mi, opi za, tbe Ti, xa xu li, ge la Ti. . .am pe ri od Si bi zan ti­a Si gan sakuT re biT ga niT qva far To saR­vTis met yve lo ga naT le biT wm. Ggi or gi mTaw mi de li(+ 1066). . .

Cven ax lac mrav lad gvyva nan be re bi, rom leb Sic Zve li qar Tu li mo naz vnu­ri su lis kve Te ba coc xlo bs, ro mel nic Zvel mo nazon Ta kvals Sed go mi an; imav wmi da cxov re biT cxov ro ben da moR va­we o ben da im Rir ssax so var dros mog­va go ne ben.

Dda sas rul, das kvnis sa xiT, un da vTq­vaT, rom mo wa me sa qar Tve los is to ri ul xved rSi mo naz vno ba mu dam mniS vne lo­van rols as ru leb da da mas mra va li na Te li is to ri u li fur ce li eZ Rvne ba; ami tom, ekle si i sa da sa zo ga do e bis wi­na Se qar Tu li mo naz vno bis Rvaw lma mas eris yu radRe bi sa da aRi a re bis uf le ba mo u po va.

Tar gmna ma riam ni a ur ma

44

im dros, ro de sac rom ufa li ie so qris te qve ya na zed hqa da geb da da moZ Rvri da xalxs, yo­vel Tvis did Za li xal xi mi vi dod a mas Tan, mi sis sit yva Ta sme ni saT vis. igi hqa da geb da, xan iga ve­biT da xan mar ti vis da ri ge biT. yo ve li mi si iga viT sit yve bi, saq me ni, moq me de ba ni da mi mos­vla ni, didmniS vne lov ni iyo; ami saT vis, ro gorc ma Sin iyo sa Wi ro ax sna, yo ve li ve mi si sit yva­moq me de bi sa, ax lac ise gvWir de ba Cven, mis mor­wmu ne ers, mi si sit yva­moq me de bis mniS vne lo bis ga ge ba; ami tom mo gax se nebT mis mra val ke Til moq me de ba Ta gan mxo lod erTs:

erT dros Cve u le bi sa mebr Sek rba ie sos­Tan didZali xal xi, di di da pa ta ra, xo lo man didxans ga nag rZo ma Ti swav la­moZ Rvre ba, da Sem dgo mad xal xis sme na Ta gan da Ral vi sa, ga­nu te va msmenelni, mo ci qu le bic win gag zav na zRvis pi rad na viT da Tvi Ton mo u ca da xal­xis sru li ad was vlas. da me re igi mTa ze aR vi­da loc vi saT vis, da ro da Ram da, mar to iyo iq, xe dav da rom mo ci qu le bi na viT did man Zil ze gan So re bul ni iy vnen qve ya na i sa gan, da did gan­

sit­yva­ke­Til­msme­nel­TaT­vis

sac del Si iy vnen; im pi rad, sa dac na vi iyo, Zli e ri qa ri scem da da itan je bo da zRvis Rel vaT gan. ufa li ie so mTa ze da ad ga Ra­mis me oT xe sa ya ra u los drom di, ro me lic aris riJ ra Jis dro, ma Sin Ca mo vi da ie so da mi a Su ra mo ci qu le bis Sve las, mi ad ga zRvas da iw yo zRvis wyal Ta ze da ferxdaferx si a ru li; xo lo mo ci qu leb ma rom da i na xes, rom ie so qris te zRva ze ise da di o da, ro­gorc xme leT ze, Zli er Sek rTnen da Se e­Sin daT da sTqves: es ra sa o ca ri ra me aris! da Si Si sa gan Ra Radhyves gan cvif re bul ma mo ci qu leb ma, xo lo ie som mswraf lad ve xma mis ca da uT xra: me var nu ge Si ni aT; ma Sin pet re mo ci qul ma mis Za xa: ufa lo, uke Tu Sen xar, mib rZa ne, rom mec Sen sa viT wyal ze vi a ro da mo vi de Sen Tan. xo lo ie som uT­xra: mo ved. ma Sin pet re dar wmun da uf lis sit yvas, gad mo vi da na vid gan da iw yo wyal­Ta ze da si a ru li da mi vi da ie sos Tan; am dros na xa pet rem, sas ti ki qa ri sa gan zRva mwa red Re lav da, Se e Si na da am Si Sis dros eW vma gan vlo mis gul Si, da swo red am eW­vis ga mo aRar Se i mag ra zRvam da Cas Zi ra da iw yo dax rCo ba; pet rem mswrafl xmahyo ie sos: ufa lo, mix sen me! ufal ma swra fad ve us mi na mas, wa av lo xe li da amo iy va na igi, kva lad wyal Ta ze da da ad gi na da uT xra: mci re mor wmu neo, rad Se or gul di? mi vid­nen er Tad na vam de da nav Si rom STas xdnen, ma Sin qa ric das cxra xo lo, ro mel nic im nav Si iy vnen, mo vid nen da Tay va ni sces mas da uT xres: WeS ma ri tad rom Ze RvTi sa xar

Sen!... ma Sin war vi den na viT da gan vi den ger ge­se vel Ta qve ya na Si:

zRva niS navs ka cis xor ci e li bu ne bis cud moT xov ni le ba Ta, ro me lic mo us ven rad iqiT da aqeT Re lavs, ek ve Te ba, eZebs cud Si gan sve ne bas da ver hpo vebs.

zRvis mRel va re ba: niS navs, ka cis ke Ti li sa da bo ro tis sur vi le bis er Tma neT Tan brZo las da Se ja xe bas.

ro go ra hgavs Rel va xor cTa, Rel va sa zRvi­sa sa?— ma ga li Tad, ro gorc zRva ga u maZ Rrad mi i Rebs yo vel Ta Se ma val Ta mdi na re Ta, da rac un da rom bev ri mdi na re Se vi des, ma inc ver iv­se ba da ver kma yo fil de ba; eg reT ve, ga u maZ Rrad mi i Rebs ka cis ga la Re bu li xor ci, yo vel gvar sof lis ge mov ne ba Ta, ro me lic ve ra so des ver kma yo fil de ba, ver ZRe ba, da ki dev mo us ven rad me ti da me ti un da!

igi ka ci uke Tu mih yva gan me o re biT igi ve cod va sa da ar mo i Sa la, gax de ba cod ve bis mo na, da myra li Wur We li mi si. igi mkvda ria su liT

wmi­da­eq­vTi­me­aR­msa­re­be­li­(kereseliZe)

45

da coc xa lia xor ciT, cod va Ta moq me de bi saT vis; mas Sem deg sin di sic ar am xels cod va TaT vis, rad gan bev rjel am xi la da ar us mi na sin diss, ax la mos wyin da sin diss ca ri e la mxe la da war vi da mis gan. ase ve war vi da da gan Sor da mis gan mi si mcve li an ge lo zic. am gva ri ada mi a­ni? ra sak vir ve lia, Ca var dni lia uR rmes zRvis cod va Ta tal Reb Si, da mis da une bu rad, mra val Ta cod va Ta sur vi le bi mo us ven rad iqe Ta da aqeT axeT qebs da mos ve ne bas ar aZ levs; es aris sa a­qao sas je li mi si da sa i qio sa u ku no jo jo xe­Ti... sit yvi sa ebr uf li sa: /sa xa re ba mark. T.9 da mux li 43/— ase Ti ve sa Si ne li mov le na aris, ara mar to xor cTa mxur va le ba sa da gar yvni lo ba Si, ara med, yo vel gvar bo rot su lis mo mak vdi ne bel cod va Ta Si na ga re va Si.

mo ci qul ni na viT zRva Si rom Se vid nen, sa Si­ne li qa riS xa li at yda. mag ram rad gan igi ni Sig nav Si lo cu lob dnen da RmerTs Sve las sTxov­dnen, ami tom Rmer Tmac uS ve la maT. Se a mag ra igi ni da mac xo va ri ga e Su ra maT saS ve lad da ix sna igi ni:— xo lo es imas niS navs, rom yo vel mor wmu ne kacs, ase ve em te re ba eS ma ki sxva das xva Ro­nis Zi e biT, bo ro te biT, mot yu e biT, sab rTxe e biT da Wi riT da gan­sac de le biT... da Tu mor wmu ne pi­ri, gul wrfe lad lo cu lobs, da RmerTs Sve las ex ve we ba, uTu od Rmer Ti ga aZ li e rebs moT mi ne ba Si, ga a mar jvebs mtreb ze da yo vel­gvar Wi ri sa da gan sac del Ta gan sak vir ve lad ix snis, vi Tar ca mac­xo var man mis ni mo ci qul ni.

ras niS nav da pet re mo ci­qu lis na vid gan gad mos vla da wyal ze si a ru li?— es imas niS nav da rom, xor ci el kac Ta bu ne ba sa ca mis ca Rmer Tma ne bar Tva, ise Se im kos yo ve li ve ke TilsaT no e be bi Ta, vi Tar ca mac xo va ri ie so qris te. da gan wme dil da sas wa ul Tmoq me di iq mnes, vi Tar ca mac xo va ri. ami saT vis sTqva ufal­man: „iy ve niT srul vi Tar ca ma ma Cve ni ze ca Ta Si na srul ars“. da sxva mux lSi brZa nebs: „da mog cem Tqven xel mwi fe ba sa daT rgun vad gvel­Ta da Rri an kal Ta“ da sxv. eseigi, yo vel ga va ri su lis war mwyme di cod va Ta vne be bi, da u mor Ci la qve Se fer xTa mis Ta. amri gad RmerTs mi e ax le ba da Se u er Tde ba, yo ve li gu liT moR va we RvTis moy va re ka ci, ro gorc pet re mo ci qu li wyal ze ma va li mac xo vars mi e ax la da mi vi da da Se u­er Tda mas.

ras niS nav da, pet re mo ci quls rom qa ri sa­gan Se e Sin da da Ca var dna wyal Si da dan Tqma iw yo?— pir ve lad niS nav da mas rom, rad gan pet re mo ci qul ma im de ni mi i Ro RvTi sa gan rom, wya li mRel va re da u mor Ci la; ese igi, cod va Ta mRel va re ba ferxT­qveS mo uq cia, das Trgu na da mas zed aa maR la, ma Sin Ta vis Tan mi u wo da da Ta vis Tan ga i to la Rmer Tma, da er Tad wyal Ta

ze da vi dod nen, da me re cu di eW vi rom ga niz ra xa, STa var da da in Tqme bo da.— es niS navs Sem degs: rac un da dids siw mi de Si da sas wa ul Tqme de­ba Si iyos ka ci, ma inc RvTis SiS sa da di de ba Si un da iyos, To rem Tu si am par tav ne da an sxva ra i me cod va Se e pa ra, igi da e ce ma. xo lo pet res Zli e ri qa ri sa gan Se Si ne bis mi ze zi is iyo, rom eS maks Se Sur da mi si siw mi de da afiq re bia mac­xo var ze: „iq neb es Rmer Ti ar ari so“, amiT sco da pet rem, rad gan eW vi Se i ta na mas zed, da im wam sve wyal mac aRar ika va, ro gorc cod vi li das Zi ra da STa var da Sig. xo lo pet re mswrafl mix vda Ta vis Sec do mas da Seh Ra Ra da: „mix sen ufa lo“. ufal mac swra fad xe li wa av lo Se na ne buls da amo iy va na, da ad gi na kva lad wyal ze da am xi­la mi si Sec To ma da uT xra: „ra sa Se or gul di mci re mor wmu neo?“ da am ri gad er Tad mi vid nen na vam dis.

— pet res Sec do ma, mi si STa var dna da me re kva lad mi si amoy va na, ki dev imas niS navs, uke Tu vin me Ses cdes da STa var des ra i me cod va Si, igi Tu ar ilo cebs, ar Se i na nebs da ar Seh Ra Ra debs RmerTs Sve las, war wymde ba da Tu Seh Ra Ra debs RmerTs Sve las da cod va Ta Sen­do bas sTxovs, Sev rdo miT, aR sa­re biT da aR TqmiT, mas Rmer Ti apa ti vebs cod vebs da pir vel sa ve Ta vis Rir se ba ze da ad gens, da ke­Ti lad ve wa re mar Te ba yo ve li ve cxov re ba mi si.

mac xov ri sa da pet res zRvid­gan nav Si Cas xdo ma da ma Sin qa­ris dac xro ma ras niS navs?

— es imas niS navs, rom uke Tu vin me RvTis Se wev niT da Ta vi si di di me ca di­ne o biT, ga a ta rebs am wu Tisof lis cxov re bas: siw mi­

diT, RvTis Si SiT, loc viT, mar xviT, mRvi Za re biT da yo ve li ve ke Ti li saq mis moq me de biT, igi gan­vals am wu Tisof lis cod va Ta mrel va re bi sa gan uv ne be lis gar dac va le biT da da em kvid re ba iq, /im navTsa yu dels, eseigi, im sa su fe vels/ sa dac ara ars Wi ri, mwu xa re ba, ar ca ur va, ar ca sul­Tqma; ara med ne ta re ba, si xa ru li da cxov re ba igi da us ru le be li.

mo ci qu le bis nav Si yof na, ro mel Tac Tay va­nis sces mac xo vars, ras niS navs?

— na vi niS navs ek le si as, sof lis cod va Ta mRel va re bi sa gan ada mi an Ta su le bis dam cvels, saR mrTo saxls: xo lo mo ci qul ni nav Si myof ni mor wmu ne ers niS navs, ro mel nic er To biT mi­valT da vet yviT mac xo vars. WeS ma ri tad, rom Ze RvTi sa xar Sen, da Seg viw ya le Cven, mac xo va ro Cve no, di de ba Sen da uku ni Ti uku ni sam de amin.

46

21 mar ti. sam Tav ros wmin da ni nos de da Ta mo nas ter Si mo naz vnad kur Txe vis we si aRas­ru la mo nas tris moZ Rvar ma ar qi man drit ma ma ma la za rem (gag ni Ze). sa mo naz vno sqe miT Se i mo sa mo nas ter Si moR va we oT xi de da, ro­mel Tac ewo daT: de da an Tu sa, de daG Te o do ra, de daA ma ri a mi, de da no na.

5 ap ri li. aR dgo mis me o re dRes, uw mi de si da une ta re si ilia me o re mcxe Tas mob rZan­da mic va le bu li mSob le bi sa da sax le ul Ta saf la veb ze da ma Ti su lis mo sax se ni e bei pa naS vi di ga da i xa da, ra sac mi si uw mi de so ba yo vel wli u rad aRas ru lebs. sa qar Tve los ka To li kos­pat ri ar qTan er Tad loc va aRav­li nes me u fe se ra fi mem da me u fe gri gol ma; loc vis sa ga lob le bi Se as ru les sam Tav ros de da Ta mo nas tris mo naz vneb ma.

Lloc vis Sem deg, sag va re u lo saf lav ze, mic­va le bul Ta su lis mosax se neb lad mis ma uw­mi de so bam ux vad gas ca sa kur Txi: sa aR dgo mo kver cxi, pas ka. . . da sa xel da xe lod gaS lil suf ra ze mi iw via yve la iq myo fi.

sag va re u lo saf la ve bis kur Txe vis Sem deg, mi si uw mi de so ba sam Tav ros de da Ta mo nas ters ew via, Tan mxleb mRvdel mTav reb Tan er Tad; mo i lo ca fe ris cva le bis ta Za ri; Dda lo ca da am bi o ni dan mi u lo ca qris tes brwyin va le dRe sas wa u li mo nas tris de debs da mrev ls da Sem dgom mo nas tris saf la ve bi akur Txa.

Mmis ma uw mi de so bam uwi na res akur Txa ma ma gab ri e lis saf la vi, sa dac igi xan grZli vad Se Cer da; Sem dgom Ta vis naT li is, iRu me nia zo i les, saf lav ze aan To ke lap ta ri . . . ; Ta­na mim dev ru lad mo i xi la saf la ve bi da mo ix se­nia mo nas ter Si gan sve ne bu li sa su li e ro Tu sa zo ga do moR va we Ta su le bi. Dda sas rul mis ma uw mi de so bam de da Ta mo nas tris da ma ar seb lis, iRu me nia ni no ami lax va ris da mi si Zmis Svi lis,

qro ni ka

12 maisi. arqimandritma lazarem samonazvno sqemis kurTxevis wesi aRasrula da monazvnad akurTxa ori morCili, monazoni daria (arCvaZe) da monazoni monika (sixaruliZe).

uwmidesi da unetaresi ilia IImSoblebis saflavTan

iRu me nia ni nos (um cro si ami lax va ris) saf la­veb Tan aRav li na loc va; sa qar Tve los ka To­li kos­pat ri ar qma iRumenia Qqe Te vans ga das ca Tavis? skvni li sa lo ca vad da “qi sa” se fis kve­ri saT vis; swored am dros misma uwmidesobam iRumenias xelze SeniSna Tavis mamis, giorgis, saflavidan aRebuli skvnili, romelsac igi

yovelwliurad tovebs saflavze da akurTxa iRumenia qeTevani, rom orive skvnilze eloca da moexseniebina misi mama. ag reT ve, mo nas tris de debs aR dgo mis brwyin va le dRe sas wa u lis mi sa lo cad ga das ca nug ba riT sav se ka la Ta.

47

26 ma i si. sam Tav ros wmin da ni nos de da Ta mo nas ter Si mow ve ul ma spe ci a lis­teb ma mo nas tris te ri to ri a ze de zin feq cia da de zin seq cia Ca a ta res. spe ci a lis­te bis mi Ti Te biT, mo nas tris de deb ma, pro fi laq ti kis miz niT, gaw min des mo nas tris da taZ ris xa te bi.