Mosoq sumaq Noqanchis waynasipaskunata reqsiy!

Kuska rayminchiskunapi qochurikusunchis!

Nivardo Carrilloq rimasqanta awincharqusunchis

lliwpaq revistanchis

QOLQEMANTA ACHALAKUNAMosqhoyninchis sutiman tukuchiq Katherine Rondn Torrespa 999 QOLQEMANTA RUWASQA ACHALAKUNA E-mailnin: joyas_avril@hotmail.com Waqyakunapaq: 991752020 telfono yupaypi

AVRIL

HIS A QCN NOQelQa tupachiQ Jorge AleJAndro VArgAs PrAdo llankaQkuna HildA CAAri loAizA JuAn gAliAno romn luis nieto degregori niCo mArreros AnA QuisPe QuisPe CsAr Alberto Venero torres Willakuykuna maskaQ, tapukuQ mArCo AnAtoni VegA CubA QelQaQkuna mArCo AnAtoni VegA CubA AnA QuisPe QuisPe chuyanchaQkuna HildA CAAri loAizA JuAn gAliAno romn ginA mAldonAdo gmez seQekuna, QelQakuna tupachiQ niCo mArreros FotograFa mashkaQkuna, horQoQkuna mArCo AnAtoni VegA CubA PerCy HurtAdo sAntilln CsAr Alberto Venero torres revistaQ haWan Foto horQoQ einAr Jimnez tronCoso kanchaypi, Fotokuna horQoypi yanapakuQ dArwin mArQuinA tuPAyACHi tukuy imaymana allichay QhaWariQ HAnnA orellAnA grAJedA QelQa horQoQ serViCios grfiCos Jmd KAy PubliCACiontA HAywArimuwAsHAnCHis Centro guAmAn PomA de AyAlA Jirn retiro 346 / bArrio tAwAntinsuyo APArtAdo PostAl 346 / CusCo telefonoKunA / 235931 - 232602 Per suyu biblioteCA nACionAlPi 2011- 07312 yuPAyniyuQwAn dePsito legAl CHurAsQA. CusCo, Per mAyo, 2011

Ruwaqkuna:

Noqanchis anchatapuni takiyta, tusuyta, qochurikuyta munanchis, sonqonchismi, kawsayninchismi sumaq serpentinawan maytuykusqa kashan, misturaschataqmi niraq-niraq colorchantin lloqsiykamushan, pukllay munaq hinaraq. Kay iskay kaq yupaywan tupusqa revista Noqanchismi kay kusikuywan kuska puririyta yapamanta munashan, Noqanchispaqpas, mosoq raymichakuymi. Junio killapin qati-qatilla ashkha raymikuna chayamuwarqanchis. Qoyllur Riti taytachanchisman puririyninchis, chiriuchu mikhukunanchis, Corpus Christipi mamachanchiskunawan, taytachanchiskunawan kuska purirqanchis, tusuyukurqanchis, ukyayukurqanchis Qosqo llaqtanchispa wata huntakusqanta yuyarispa, sonqonchistaqmi llanllarirqan Inti raymita qhawarispa. Julio killapipas Qosqonchisqa kachalasqallataqmi kasharqan. Qosqontinpi niraq-niraq raymikuna, takiy, tusuy karqan, Machupikchuq pachak wata huntakusqantan yuyarispanchis, pachak wata qhepaan tukuy teqsimuyu mana imata rimariyta atispa qhepakurqan Machupikchuta qhawaykuspa. Julio killa tukuytataq tukuy sonqonchiswan yuyarirqanchis hatun Per llaqtanchista, tukuymi kosta llaqtakunapi, yunka llaqtakunapi, puna llaqtakunapipas takiykurqanchis punchaymanta-punchayman aswan kuskalla, aswan kallpachasqa kananchispaq. Agostopitaqmi Pachamamanchisman haywariykurqanchis, sirviykukurqanchis munakuyninchista, reqsikuyninchista. Pachamamanchismi qoillata, qhalillata, tikata hinalla uywakuwanchis, sichus noqanchis paywan munakuq kanchis chayqa, payllapunin pantaypi, qonqaypi puriqtinchispas yuyariykachiwanchis, allin kawsayman haykunanchispaq. Chhaynaqa amapuni haykaqpas takiy, tusuy, raymichakuy chin nichunchu, sonqonchistaq teqsimuyuta kancharichichun kusikuyninwan.

KAY REVISTA RUWAQKUNAQ QELQAN

212

Ins Quispe Pumawan rimaspa

Kay ukhupi tarinki:

Nivardo Carrillowan rimaspa nm 15 Revistanchiswachisi Kuska takisun

8

Tukuy sonqonchiswan takispa tususpa qochurikusunchis

4asipaskuna Noqanchis wayn

16

tanchis lliwpaq revis

paypas rumasimita rimanmi

Fotografa horqoq: Cesar Alberto Venero Torres

Ins Quispe PumawanRuwaqkuna: Marco A. Vega Cuba / Guadalupe Cuba Huaman

rimaspa

I

Llaqtapanpamantan (Acomayopi) reqsinanchispaq hamun Ines Quispe Puma, paymi Facultad de Educacin nisqapi yachamushan hamawta kananpaq, iskay chunka hukniyoq watayoqa kakun, NOQANCHISWAN riman: Mamaymi willawan: qanqa uachaykimanta pukllayoqmi karqanki teqe muecakunawan, qelqakunata ruwaspa; chaymanta kay Educacin nisqata estudiashani. Huchuychan llaqtaymanta hamurqani kay Qosqoman, hinaspataq hamawtakuna yanapawarqanku escuelapi runasimipi rimaqtiy, mana castellanosimita yacharqanichu, chayraykun noqa yanapayta munani erqechakunata runasimita castellanutawan yachanankupaq, nispa niwanchis. man qanpaq runasiminchis? Noqapaq iskay chunka hukniyoq wataypiqa, runasimiqa ancha sumaq, imanaqtin noqa huchuychaymanta runasimillata rimaq kani, hinaspa runakuna niwaqku miskita rimanki nispa. Chaywan noqa imaymana punkukunata kicharikuni, imarayku huk runakuna, compaeruykuna escuelapi mana yachankuchu runasimita, noqa yachachiq kani, harawikunata paykunapaq ruwapuq kani, willakuykunata, imasmarikunata willaq kani. Castellano simipiqa manan runasimipi hinachu, miskichan, ancha miskitapunin rimarukunchis. Sipas hina, imatan niwaq runamasinchiskunaman runasiminchis mana chinkananpaq? Anchata waqyarikuni llapan runakunata, ama penqarikuychischu aswanpas rimarikuychis, takitaa yachanki chaypas takiy, tusuytaa yachanki chaypas tusuy, ha-

2 / NOQANCHIS

rawikunata yachanki chaypas harawiy, ama penqarikuspa, maypi kaspapas qanqa niypuni noqaqa runasimita rimani, ama niyllachu kachun; rimay runamasinchiskunan. Qan riparankichu discriminacin kasqanta runasimi rimasqanchismanta Qosqo llaqtapi? Wakin runakuna ninku manaan kanchu chayqa nispa; noqaqa nini kanraqmi kay discriminacin nisqaqa, runasimi rimaq runa masinchiskunata huq hinata qhawanku, mana runata hinachu chaskinku. Runasimi rimaqpa llaqtanta rinchis chayqa, payku-

teatral yanapan rendimiento acadmico nisqata erqechakunapi, chayqa takispa, tususpa allintan yachachisaq. reas curriculares nisqapi, matemtica, comunicacin, personal social, ciencia y ambiente allintan yachachisaq, tususpa, takispa, chayqa noqa aknata yachachisaq. Waqyarikuy rikcharichinaykipaq runa masinchiskunata runasimita rimanankupaq... Runamasiykuna: ama qonqaychischu runasiminchisqa, ancha miski rimaymi, ancha kusisqapuni noqanchis rimananchis, ama

Noqa huchuychaymanta runasimillata rimaq kani, hinaspa runakuna niwaqku miskita rimanki nispa. Chaywan noqa imaymana punkukunata kicharikuni.naqa sumaqtan chaskiwanchis, runasimi rimasqankurayku huqman churanwanchis, tanqapakuwanchis. Willawayku, imaynatan ruwaranki Esperanza qhawakuykunata? Nirqani: ruwasaqmi, imarayku kawsayniyman hina karqan, Esperanza sipas runasimi rimaq llaqtanmanta hamurqan, llankapakuspa payqa awpaqman lloqsiyta munaran Qosqo llaqtanchispi, noqapas hinallatataq mamaywan taytaywan Qosqoman hamurqayku, amaa sarunchasqa paykuna hina kanaypaq, discriminacin nisqata ruwawanankupaq, Esperanzapas madrinanpa wasinman hamun llankapakuq, estudiananpaq, profesional kanapaq noqapas chaytan munani. Qan imaynan kashanki ruwasqaykiwan? Noqa ancha kusisqa kani ruwasqaywan, runakunapas warmimasiykunapas yachanku imaynatas sipaskuna sarunchasqa kanku, atikunmi lloqsiyta, profesional kayta, kay ciudad nisqanchispi. Ichaqa ama penqariskuspa ruwasqaykimanta rimankia runasimita chaypas qanqa allinta llankaspa, allinta ruwaspa lloqsillanki profesional kayta, warmi derechuykikunata, sipas derechuykikunata, estudiante derechuykikunata respetachispa. Allintan takisqanki, imapitaq llankanki hatun hamawta kaspayki? Hatun hamawta kaspayqa noqaqa kasaq erqechakunaq hamawtan chayqa yachachisaq teatro nisqawan, kunanmi ruwashani investigacin nisqata, chaypin churashani kay actuacin nisqata, imaynatas guin penqarikuspa. Rimaytaa yachanki chayqa rimakuy, yachachiy runa masinchiskunaman, paykunaqa yachayta munashan, suyakushanku, noqanchis ama penqarikuspa rimananchista.

Fotografa horqoq: Cesar Alberto Venero Torres

NOQANCHIS / 3

noqanchis waynasipaskuna

Noqaykuqa runasimipin mosqhokuykuMunay waynasipas Anas Becerrawan Juan Huaranccawan kawsayninkumanta, imakuna munasqankunamanta, mosqhoyninkunamanta ima willakunku.4 / NOQANCHIS

Fotografa horqoq: Einar Jimnez Troncoso Kanchaypi fotokuna horqoypi yanapakuq: Darwin Marquina Tupayachi Tukuy imaymana allichay qhawariq: Hanna Orellana Grajeda Akllaqkuna: Jorge Alejandro Vargas Prado, Csar Alberto Venero Torres, Ana Quispe Quispe Munaychaq: Fabiola Ladrn de Guevara Pachakuna: Chhachu, Renzo Costa Achhalakuna: Avril, Laikana Maypi fotokurqan: Chicha sutiyuq, Gastn Acurioq mikhuna wasinpi

NOQANCHIS / 5

6 / NOQANCHIS

S

S

utiymi Anais Becerra, iskay chunka watayoqmi kani. Mamaypa chawchunkunaqa Pillpintopin, Paruropin kashanku. Ichaqa, awichay, machulachaypas waynasipasllaraq kashaspas Maranuraman tiyaq ripusqaku. Taytaypa partinmantaqa aylluykuna Qosqomantan kanku, chaymantapas huk awichaymi cacique Huillca Zuritemanta kasqa karan. Kunanmi Ingeniera Industrialta yachashani, hamuq watatan tukurusaq. Erqe kasqaymantapachan llapa takiyninchiskunawan, tusuyninchiskunawan, llapa costumbrenchiswan kuskallapuni kasharqani, llapa aylluypas manapunin ni haykaqpas saqerparirankuchu kay sumaq awpa costumbrenchiskunata, aswantaqa runasiminchista. Machulay, tiyuykuna, mamaypas, hacendadoq chaki makinpi tiyarqanku, paykunan saruchasqataq, pampachasqataq karqanku, chay tukuywanpas tukuy imaymana hatun yuyayusqankutaqa manapunin qolluchirqankuchu. Noqaqa runasimitan yacharqani wasiypi, chaymantataq Pukllasunchis yachaywasiypi, ichaqa, manapuniraqmi chuyatachu rimashani, chayraykun awichaywan rimaytapuni munashani, payta uyariytapunin munashani. Sesin profesional fotografiamanta ruwayqa ancha sasan kasqa. Qaqachallan sayanayki unay ratucha, fotokunaq munaycha lloqsinanpaq! Tukuy imaymanan kay kawsaypi kan: hatun oportunidadkuna, khumpakuna, sonqo-nanaykuna, kusikuy, llakikuypas. Chayraykuy Dios taytanchista, Pachamamanchista, aay ninanchis paykunan tukuy imaymanata qowanchis. Kunanqa imatapas ruwasaqmi culturanchista tikarichinapaq, reqsichinapaq.

utiymi Juan Ederlin Huarancca Ancho, iskay chunka huk watayoqmi kani. Restauracin y Conservacin de Obras de Arte nisqatan yachashani Escuela Superior de Bellas Artes Diego Quispe Titopi. Manan kay Qosqopichu paqarirqani ichaqa Qosqoq wawan hinan kashani. Qosqon Peru suyupipas aswan reqsisqa munasqa awpa inca kawsayninkunarayku. Incakunan ancha yuyayniyoq, atiyniyoq karqanku, paykunan chaninta reqsirqanku chakra llankaymanta, yarqhakuna, mayukuna kamachiymanta, llapa chaskakunamantapas reqsirqankutaqmi. Hinamantaq paykuna kawsayta mashkarqanku munanakuypi, yanapanakuypi, chuya kawsaypi. Tukuy imaymanatan kay kawsay pacha mastarimuwanchis, mayninpin runakunata reqsinchis, kay runamasinchis manaa Estadopaq sirvin chaypas noqanchispaqqa valorniyoqy, kunanmi rimarimuyta munashani: Awichaykunamanta, machulaykunamanta, paykunan saqewarqanku allin chanin kawsaykunata, munanakuyta, kay saqewasqankun kunanqa simpa hinaraq huunayukushan culturanchiswan. Aswantaqa runasiminchiswan, kay simin ancha miski, munakuyniyoq, reqsikuyniyoq, imaynan waynuchata takiriqtinchis sonqonchis phoq, phoqnirin, hinallataqmi runasimipi rimakuqtinchispas. Noqanchis revistan taqwiriytan, reqsichiytan munashan miski runasiminchista. Yanapasunchisy ruwayninchiswan, yuyayninchiswan. Amapuni chinkarachisunchischu!. Chhaynaqa wayqepanaykuna, amapuni qonqasunchischu hatun runasiminchista, ama penqakuspa, ama manchakuspa rimananchis tikarinanpaq. Hatun Tawantinsuyoq rimaynintaqa manan chinkachisunmanchu. Huk umalla, huk sonqolla, huk yuyaylla llankasunchis llaqtanchis, runasiminchis awpaqman puririnanpaq.

reqsinakusun1

qochurikusunchisFotografa horqoq: Marco Anatoni Vega Cuba

Sonqonchiswan takispa, tususpa

Tukuy

K

ay kinsantin killapi sinchi takiy, tusuy, qochurikuy! Taytanchis Seor Qoyllu Ritita waturakamurqanchis. Corpus Christipi wiruta chonqayurqanchis. Qosqoq punchayninpi pacha illarimuykama tusuyurqanchis. Saqsaywamanman rirqanchis Inti Raymi qhawarikuq, hinamantaq wathiyata mikhuykurqanchis uchu kutachantinta, kesuchantinta. Hinantaq sonqonchista punkirichisparaq himno nacionalninchista takiyurqanchis Per suyunchispaq, ancha hatun sumaq kawsaytan Per llaqtanchispaq munashanchis, maskashanchis. Munayniyoq atiyniyoq Pachamamanchismanpas ofrendanchista, munakuyninchista haywariyukurqanchis, sulpay, aay ninanchispaq, paymi noqanchis wawankunata sumaq sonqonwan, makinwan uywakuwanchis. Chaymantataq pisi samarikuyta atirqanchis, wakinqa chusarqanchis, ayllunchiswan wasinchispi, llaqtanchispi kayta atirqanchis, kawsayninchismany pisi thak kayta qorqanchis.

2

1/ Sal Or Alarcnwan Mijail Or Tolentinowan pukllashanku. 2/ Hassam Huamn Delgado humpiyusparaqmi tusuyushan. 3/ Sebastan Hermoza whiphalakunata munachishan.

3

6

4

54/ Domi Bjar Quispe Patrn San Sebastinta asikuspa qepin. 5/ Jose Antonio Delgado, San Jernimopaq takita bombowan ruwan. 6/ Jairo Aragn chulluchawan llankashan. 7/ Fernando Quispe Quispe, Ayelin Quispe Marca, Jusepi Ccama Quispe ima

sumaq pacharusqa. Paykuna Santa Anamanta kanku. 8/ Cenaida Cutipa Quispe kirkinchuchanta qhawachimuwashanchis. 9/ Camila Serrano Figueroawan Benjamn Figueroa Lopezwan tusuyta munashanku.

7 8

9

1010/ Higidio Rocca qowikunata kankasharan qatunanpaq. Sapanka qowichan kinsa chunka solespaq. 11/ Camilo Lechuga Hanccowan Manuel Huamn Canalwan Antisuyumanta paykuna hamunku.

11

12

1312/ Alejandrina Quispe Muozwan churin Miguel Kqecho Quispewan arrozta runtu theqtiyoqta ruwanku Intiraymipi qhatunankupaq. 13/ Alberto Casilla Ttito, Maritza Casillawan, Jorge Ccoiccosi Janccowan, Justina Ttito Casillawan ima wathiyata mikhushanku.

1414/ Lourdes Marnwan maman Gregoria Castillowan Saqsaywaman rumi patakunapi samashanku. 15/ Roger Chauca Manccowan Juan Jos Castillo Chaniwan wathiyapaq hurnukunata ruwaspa qolqepaq munachisharanku. 16/ Roberto Orurowan Alex Ccompi Huallpapumawan Qoyata qepisharanku. 17/ Percy Huaman Percca, Santos Vargas Huanca, Abel Espirilla Ramos ima Qollasuyumanta hamushanku Inti rayminchisman.

15

16

17

paypas runasimita rimanmi

Carrillowan rimaspaRuwaqkuna: Marco A. Vega Cuba / Guadalupe Cuba HuamanFotografa horqoq: Percy Hurtado Santilln

Nivardo

W12 / NOQANCHIS

Sasawan tarinchis Nivardo Carrillota. Paymi Santo Toms, Chumbivilcas llaqtamanta, chaypin llapallan kawsaynin, ruwaynin, yuyaynin, tawa chunka watayoqan kasqa. Paywan rimaranchis Noqanchispaq...

illawayku qanmanta Nivardo, takisqaykimanta, inka kasqaykimanta... Huchuychaymanta pacha awkiykunawan, taytaywan, mamaywan ima puriyniypi takiqku, kana pinkuyllupi, noqaqa kawsarqani qhaswakunapi llapallan ayllukunapi puriyuspan, chaypin yachamurqani guitarra qhalqeyta kinray pito tukayta harawikunawan kuska, llaqtaypi noqa takipakuq kani, chaymantataq taytay apawan kay Centro de Estudios de Teatro nisqaman Lima llaqtata, chay llaqtapi noqa estudiamurqani, allinta hamawtakunata reqsimurqani: Reinaldo Arenasta chaymanta reqsirqani kunankama Sonia Oquendota,

paykunawanmi estudiarqani teatruta, chaymantataq hamuni Qosqoman, 1998 watapi inkapaq presentakurqani chaypin kashasqa alcalde umalliq Ral Salizar Saico, paymi minkarikuwan inka kanaypaq. Ichaqa huchuychaymanta pachan taytay, llapallan hamawtaykuna yachachiwarqanku imaynan awpaqkunaq kawsaynin, culturanchis, kawsayninchis karan, chayraykun paykuna yachachiwasqankuwan sapa punchaw noqa umalliyukuni llankanaypaq, kunantaq mastarimuni kay ruwayniyta llapallan llaqtapaq chaymi inka chayasqay, teqsimuyuntinpi purisqay kay artes escnicas, takiy, tusuy, teatro ruway chaykunan apawan wayqenchiskunaman teqsemuyuntinpi, sumaqta yanapanayukuspa, huunayukuspa, rimayukuspa ima, teqsimuyu qespirinanpaq. Kay andino nisqa yachaywan, allin kawsayta tarinanchispaq. Imaynan inka kay kasqa? Tawa kutitaa kunan watawan inkaman chayani. Allin honorniyuq nisqa, allin dignidad kawsayniyoq nisqa, kay inka kayqa, manan llakikuyllachu inka kanaykipaqqa, sapa punchawmi umalliyukunayki, sapa punchawmi munayninwan, yachayninwan, llankayninwan umalliyukuspa sumaqta awpaqman puririchina kay culturanchista, kay awpa kawsasqanchista, chaytan cheqerichina teqsemuyuntinman, chaymi inka kay. Imaynatan punku kicharikuran qanpaq runasimi rimasqaykiwan? Noqanchis kanchis qosqoruna, mana qosqorunallachu, kay Persuyu nisqa llaqtapin kashanchis, mana siminchista yachasun chayqa imatataq wakinkunamanri yachachiswan, mana noqanchis historianchista yachachisun chayqa imatataq yachachiswan, imatan tapunayukusway, imatan rimariswan paykunawan, mana imatapas rimaswaychu, runasiminchisqa kicharin hatun punkukunata, hamawtakunaq, qespichiq runata, llaqtakunaq umalliqninpa punkunkunata. Noqanchis historianchista,

culturanchista runasimipi rimayunanchispaq paykunawan, sapa punchaw machulanchiskuna hina asiyukuspa, sumaqta munanayukuspa, rimanayukuspa, manan huk idioma hinachu, runasimiqa miskin, runasimiqa allin kallpayoqmi, runasimiqa wiachikunmi, allinta runakuna kawsananpaq. Qan riparankichu discriminacin kasqanta runasimi rimasqanchismanta Qosqollaqtapi? Kanmi, ichaqa manan noqawanqa. Punchuytaqa pipas sarunchu, matiyta qenpirukuspan noqaqa pitapas runasimipi rimapayani, mana haykaqpas chay discriminacin noqapi karqanchu ichaqa rikunin wayqenchiskunapi, pananchiskunapi kay discriminacin kasqanta, chayqa noqanchisrayku, mana noqanchis chuyachata kawsasunchu chayqa discriminacin kanqa. Noqanchis chanin kawsaq runa kananchis, chaymanhina respetawananchispaq. Qheswa runa hina purisunchis mana runamasinchismanta mana allinkunata rimaspa, munanakuspa, chayqa chanin kawsay kanqa, chaymi wayqey niyki, runasimiqa awpaqmanmi puririnan. Kunan purishan sapallan, noqanchis wayna hina sullkanchiskunata yacharichisun chaninchaywan, yachayninwan, munayninwan kay runasiminchista. Arte nisqanchis, imatan ruwanman chanin suyu kananpaq llapanchispaq? Qhawariy, arte nisqa, harawikunata chaninta yuyaykuspa ruwananchis imaynan awpaq karqan tusuyninchis, harawinchiskuna, wankanchiskuna llamerada takinchiskuna. Sumaqta kaykunata huuyuspa

qa msicakunata ruwayushanchis chayqa manan allinchu. Noqanchisqa kanchis historiawan, religionwan, culturawan, antropologa, arqueologa nisqawan huntasqa kawsayninchis, imatataq huqkunamanta yachapayaswan huntasqayuqtaq kashanchis chayqa, kay arte nisqata mastarina, pachanchista, takisqanchista rikurichina llapanman, chaykunan punkukunata allinta kichawasun. Inka kaqtiyki askha warmikuna munan qanwan kayta. Imaynatan chayta qhawanki, kashanchu yuyayniykipi ideal esttico nisqa? (Asikun) Mana, mana, mana.Warmiqa respetana, sapanka warmi sumaq yachayniyoq, allin kawsayniyoq, chuya yuyayniyoq, mamanchista hina pusarina sapa punchaw, paykunarayku kawsanchis; mana allin qhari kaspach paykunata sarunchakuswan, paykunaqa manan pisi kallpayuqchu, warmikunataqa noqanchisqa sumaqta qhawarinanchis kuska llankarinanchis imatapas, rimanayukuspa. Manan noqaqa warmikunataqa qhawani puunaman apanaypaqchu, warmikunataqa qhawarini inka kaspapas Nivardo Carrillo kaspapas respetuwan, valorwan, paykunarayku kawsanchis. Waqyarikuy rikcharichinaykipaq runamasinchiskunata runasimita rimanankupaq... Llapallan wayqe-panaykuna, erqemanta payakama: ama penqakusunchu runasiminchiswan, kawsayninchiswan, pachanchiswan, teqsemuyun reqsiwasun allinta, teqsemuyutan yachachisun

Manan noqaqa warmikunataqa qhawani puunaman apanaypaqchu, warmikunataqa qhawarini inka kaspapas Nivardo Carrillo kaspapas respetuwan, valorwan, paykunarayku kawsanchis.noqanchis sapa punchaw mastarinanchis. Huk pachawan churarukusun qhashwananchispaq, takinanchispaq wanka chakranchiskunapaq, uywanchiskunapaq, huk letrakunata churayusun chaykunaman chayqa, mana allinchu kanqa, qalatan chaykunata panpapusun, noqanchis chuyachata ruwana kasqallanta. Chaninta ruwana chhaynata ruwaqtinchisqa sumaqta qespirinqa kay arte nisqa, mana allintachu ruwasun chayqa bolivianokunamanta, argentinokunamanta, ecuadorkunamanta, paykunamanta ruwasun, kay fusin nisinka kananta, noqanchisqa kanchis allin aynipi kawsaq, chuya sonqoyoq, yuyayniyoq runa. Manan noqanchisqa penqakunanchischu runasiminchismanta, mikhunanchismanta, tiyasqanchismantapas, pachanchismantapas. Kunanmanta waqyarikuy kashan ama penqarikuspa Qosqo llaqtanchista awpaqman puririchisun Per suyunchista awpaqman chimparichisun, amapunitaq khuyay sonqochu kawsasun, kay llaqtata sumaqta qespirichisun.

NOQANCHIS / 13

reqsinakusun

RevistanchiswanmiFotografa horqoq: Marco Anatoni Vega Cuba

1

S

inchi kusisqan kashanchis revista Noqanchispi lloqsisqanchismanta. Ancha kusikuywanmi awinchanchis kikin noqanchispa runasiminchispi, munaykutaqmi qoishaq tantacha hinallapuni lloqsimuchun.

1/ Ruth Aristo 2/ Elmer Chuchullo 3/ Fernando Cumpa Palacios

3

2

kuska takisunTaki: Taxichalla Takiq: Rosita de Espinar Taki: Carnaval de Tambobamba Takiq: Jos Mara Arguedas

Taxichalla kawaq Imallapas kawaq awichallaywanraq, cholito Kamarachiykiman Qewe-qewerispas, cholito Manejaruykiman. Taxichalla kawaq Imallapas kawaq awichallaywanraq, cholito Kamarachiykiman Qewe-qewerispas cholito Manejaruykiman. Kapulilla kawaq chocolate kawaq malli-malliyuspas, cholito apakapuykiman apakapuspaypas, cholito wikchupuykimansi. Kapulilla kawaq chocolate kawaq malli-malliyuspas, cholito apakapuykiman apakapuspaypas, cholito wikchupuykimansi. Michichalla kawaq Fueras un gatito Muna-munayuspas, cholito Apakapuykiman apakapuspaypas, cholito wikchupuykimansi. Vamonos, vmonos Por all cholito Vmonos, vmonos Por aqu cholito Cantando, bailando

Tambobambino maqtatas Yawar unu aparqun Tambobambino maqtatas Yawar unu aparqun Tinyachallanas tuytushan Birritillanas tuytushan Chumpichallanas tuytushan Birritillanas tuytushan Wiphalitay, wiphala Wiphalalalay, wiphala Wiphalalalay, wiphala Wiphalitay, wiphala Khuyakusqan pasari Llakillaas llakishan Wayllakusqan pasari Waqayllaas waqashan Punchitullanta qhawaspa Birritillanta rikuspa Chunpichallanta rikuspa Charangollanta qhawaspa Wiphalitay, wiphala Wiphalalalay, wiphala Wiphalalalay, wiphala Wiphalitay, wiphala

Taki: Khuyasqallay paisano Takiqkuna: Naranjita de SucreKhuyasqallay paisanos Maytan qhawachkanki Wayllusqallay turiychay Maytan qhawachkanki Khuyasqayki paisanachaykin Takiykamuchkani Wayllusqayki llaqtamasiykin Takiykamuchkani Khuyasqallay paisanos Pitan qhawachkanki Wayllusqallay turiychay Maytan qhawachkanki Khuyasqayki paisanachaykin Takiykamuchkani Wayllusqayki llaqtamasiykin Takiykamuchkani Somos provincianos Estudiantes somos Somos campesinos Ganaderos somos Llapallanchik huuykanakuspa Tusurukusunchik Llapallanchik huntaykanakuspa Tusurukusunchik Tigres de la jarana Chhaynata tokaykamuy Naranjita de Sucre Khaynata takikusaq Urqupipas qasapipas Tusuykunankupaq Urqupipas qasapipas Takikunankupaq Producciones musicales Del pueblo para el pueblo Llapan llaqtapa sunquchanpi Siempre, siempre adelante Llapan llaqtapa sunquchanpi Siempre, siempre adelante Producciones musicales Del pueblo para el pueblo Siempre, siempre adelante Llapan llaqtapa sunquchanpi Siempre, siempre adelante Llapan llaqtapa sunquchanpi

16 / NOQANCHIS

Imachallatapas niwayta munankikuchu revistanchismanta?Qelqamuwayku, kaytaq rikhurinqa hamuq edicionpi. Qelqamuwasqaykikutan awinchayta munayku! Qelqamuy:guamanpomacusco@gmail.com

NOQANCHIS

sipascha, waynacha kaytan atiwaq!Sichus runasimita rimanki, chayqa fotoykita apachimuwayku:

Qanpas

NOQANCHIS

guamanpomacusco@gmail.com