research and development institute of ...rdi/files/brochure/bcj4-1.pdf · Ý úÿ øÿë ï îü Ý...
TRANSCRIPT
ʶҺѹÇÔ¨ÑÂáÅоѲ¹ÒÍÒ¤ÒÃÈÃÕ¾ÔºÙÅ ÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂÃÒªÀѯ¾ÔºÙÅʧ¤ÃÒÁ (ʋǹ·ÐàÅá¡ŒÇ)
ÁËÒÇÔ·ÒÅÑÂÃÒªÀѯ¾ÔºÙÅʧ¤ÃÒÁ
â·ÃÈѾ·�/â·ÃÊÒà 055-267038
http//research.psru.ac.th/~rdi/ , E-mail : [email protected]
ʶҺѹÇÔ¨ÑÂáÅоѲ¹ÒÍÒ¤ÒÃÈÃÕ¾ÔºÙÅ ÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂÃÒªÀѯ¾ÔºÙÅʧ¤ÃÒÁ (ʋǹ·ÐàÅá¡ŒÇ)
ÁËÒÇÔ·ÒÅÑÂÃÒªÀѯ¾ÔºÙÅʧ¤ÃÒÁ
â·ÃÈѾ·�/â·ÃÊÒà 055-267038
http//research.psru.ac.th/~rdi/ , E-mail : [email protected]
ʶҺѹÇÔ¨ÑÂáÅоѲ¹Ò ʶҺѹÇÔ¨ÑÂáÅоѲ¹Ò Research and Development Institute of PibulsongkramRajabhat University
»‚·Õè 4 ©ºÑº·Õè 1 Á¡ÃÒ¤Á-àÁÉÒ¹ 2557
ʶҺѹÇÔ¨ÑÂáÅоѲ¹Ò ÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂÃÒªÀѯ¾ÔºÙÅʧ¤ÃÒÁÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂÃÒªÀѯ¾ÔºÙÅʧ¤ÃÒÁ
¨ØÅÊÒÃ
จาก....ทองถน
“ผลตภณฑนำตาลสดพรอมดม”
สงเคราะหความรจากผลงานวจย
การผลตไอศกรมโยเกรตจากกะทการประเมนผลกระทบของโครงการ
บรการวชาการสสงคม
มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม
ปงบประมาณ 2555 – 2556
...งานวจยสชมชน
โครงการบรการวชาการ : การจดการขยะชมชน
บรเวณลำนำเขก................................................
...ขาวสารความเคลอนไหวเกรดความร
โครงการอบรมหลกสตร
“แนวคด รปธรรม
และเครองมอการทำงานวจยเชงปฏบตการท
เนนการมสวนรวมของชมชน”
successsuccess
RESEARCHRESEARCHบอกกลาวเลาเรอง...ความสำเรจการ
เขารวมจดงานมหกรรมวจยสภมภาค ครงท
2 (Regional Research Expo 2014)
สวนภมภาคมหาวทยาลยเชยงใหม
2 จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557
ฉบบนขอเรมตนดวย คอลมนบอกกลาวเลาเรอง“ความส�าเรจการเขารวมจดงานมหกรรมวจยสภมภาค
ครงท 2 (Regional Research Expo 2014) สวนภมภาคมหาวทยาลยเชยงใหม” ภมปญญาทองถน
“ผลตภณฑน�าตาลสดพรอมดม” องคความรจาก “การผลตไอศกรมโยเกรตจากกะทและบทสงเคราะหเพอ
การเรยนร จากการประเมนผลกระทบของโครงการบรการวชาการสสงคม มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม
ปงบประมาณ 2555 – 2556” งานวจยสชมชน “โครงการบรการวชาการ : การจดการขยะชมชนบรเวณ
ล�าน�าเขก” เกรดความร “โครงการอบรมหลกสตร “แนวคด รปธรรม และเครองมอการท�างานวจยเชง
ปฏบตการทเนนการมสวนรวมของชมชน”และตามดวยขาวสารความเคลอนไหว
ทปรกษา
ผชวยศาสตราจารยดร.คงศกดศรแกว
บรรณาธการ
อาจารยดร.ชนกานตคมนก
กองบรรณาธการ
วาทเรออากาศตรดร.บญชาส�ารวยรน
อาจารยดร.อนเจรญวงษระยบ
อาจารยดร.มลนภาศลาอาสน
นางสาวปยวดนอยน�าใส
คณะผจดท�า
นาวสาวปยวดนอยน�าใส
จดพมพและเผยแพรโดย
สถาบนวจยและพฒนา
มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม
โทรศพท 055-267038
โทรสาร 055-267038
E-mail :[email protected]
Website :http://research.psru.ac.th/~rdi/
บทบรรณาธการ
3จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557
วตถประสงค จลสารสถาบนวจยและพฒนา
เปนจลสารราย4เดอนตอฉบบจดท�าขน
โดยมวตถประสงคเพอเผยแพรขาวสาร
กจกรรมตางๆของสถาบนวจยและพฒนา
ตลอดจนความรจากผลงานวจยและงาน
วชาการสชมชนของบคลากรมหาวทยาลย
ราชภฏพบลสงคราม สถาบนวจยและ
พฒนายนดเปนสอกลางในการเผยแพร
ผลงานวจย ผลงานวชาการและเกรด
ความรตางๆของชาวพบลสงครามทกทาน
สารบญ
บอกกลาวเลาเรอง หนา
ความส�าเรจการเขารวมจดงานมหกรรมวจยสภมภาค
ครงท2(RegionalResearchExpo2014)
สวนภมภาคมหาวทยาลยเชยงใหม........................... 4
จากทองถน
ผลตภณฑน�าตาลสดพรอมดม...................... 5
สงเคราะหความรจากผลงานวจย
การผลตไอศกรมโยเกรตจากกะท................ 8
จากการประเมนผลกระทบของโครงการบรการ
วชาการสสงคมมหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม
ปงบประมาณ2555-2556............................ 9
งานวจยสชมชน
โครงการบรการวชาการ:การจดการขยะชมชน
บรเวณล�าน�าเขก............................................. 10
เกลดความร
โครงการอบรมหลกสตร“แนวคดรปธรรม
และเครองมอการท�างานวจยเชงปฏบตการ
ทเนนการมสวนรวมของชมชน”และตามดวย
ขาวสารความเคลอนไหว................................ 12
ขาวสารความเคลอนไหว 27
4 จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557
บอกกลาวเลาเรอง
ความส�าเรจการเขารวมจดงานมหกรรมวจยสภมภาค ครงท 2 (Regional Research Expo 2014) สวนภมภาคมหาวทยาลยเชยงใหม
ดวยส�านกคณะกรรมการวจยแหงชาต ไดเตรยมการจด
งานการน�าเสนอผลงานวจยระดบชาต (Thailand Research
Expo) ขนเปนประจ�าในทกๆป เพอใหเกดความพรอมและสราง
รวมมอของเครอขายระบบวจยในภาคเหนอสการใชประโยชนใน
เวทระดบภมภาค ส�านกคณะกรรมการวจยแหงชาตจงจดงาน
“มหกรรมวจยสภมภาค ครงท 2” (Regional Research Expo
2014) ประจ�าป 2557 ณ หอประชมมหาวทยาลยเชยงใหม
จงหวดเชยงใหม ระหวางวนท 12-14 มนาคม 2557 โดยม
วตถประสงคเพอเปนเวทแสดงผลงานวจยและกจกรรมทมคณภาพ
ในเวทระดบชาตของเครอขายระบบวจยภาคเหนอ ซงประกอบ
ดวยหนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน องคกรอสระ รวมถงหนวย
งานสนบสนนทวจย ตลอดจนการแสดงผลงานตามภารกจของ
ส�านกคณะกรรมการวจยแหงชาต ซงผลงานวจยและกจกรรม
การวจยตางๆ ไดเผยแพรสผใชประโยชนจากงานวจยและผ
เกยวของ รวมทงเปนการกระตนใหนกวจยในเครอขายระบบ
วจยในภาคเหนอ และหนวยงาน/องคกรทเกยวของ ไดน�าผล
งานวจยทมคณภาพไปสการใชประโยชนไดหลากหลายมากยง
ขน มหาวทยาลยราชภฏพบลสงครามซงเปนหนงในสถาบน
อดมศกษาในเขตภาคเหนอตอนลางทมความโดดเดนในงานสง
เสรมและสบสานงานตามแนวพระราชด�าร จงไดรบมอบหมาย
จากทประชมคณะกรรมการอ�านวยการการเตรยมจดงานมหกรรม
วจยสภมภาค ประจ�าป 2557 ใหจดนทรรศการผลงานวจยและ
การบรรยายพเศษในหวขอเรอง “การประยกตใชเศรษฐกจพอ
เพยง” ไดรบเกยรตจากทานผทรงคณวฒ ดร.สเมธ ตนตเวชกล
เปนวทยากรบรรยายพเศษ ในสวนการเสวนาวชาการไดรบ
เกยรตจาก ศ.ดร.อานนท บณยะรตเวช, ดร.พศษฐ วรอไร,
ดร.ววฒน ศลยก�าธร, และดร.สาคร สรอยสงวาลย ผด�าเนน
รายการ โดยม ดร.บญชา ส�ารวยรน เปนผด�าเนนรายการ
แสดงผลงานวจยในรปแบบการจดนทรรศการแบบโปสเตอร
มผลงานวจยทเขารวมในการจดนทรรศการ 7 ผลงาน
1. โครงการเผยแพรสบสานงานโครงการตามแนว
พระราชด�ารมหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม โดย สถาบนวจย
และพฒนา
2. การศกษาเนอดนปนบานแสงดาวและเคลอบเพอ
ผลตเครองปนดนเผาวดตาปะขาวหาย โดย ผศ.สนท ปนสกล
3. การประเมนผลกระทบของโครงการตามแนวพระราชด�าร
มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม โดย ดร.นคม นาคอาย
4. การคดแยกจ�าแนกและการผลตหวเชอจลนทรยเพอ
ใชในการยอมสคราม โดย ดร.สราวฒ สทธกล
5. เกษตรทฤษฎใหมสวถชวตทพอเพยง โดย
ผศ.อรพณ เสละคร
6. การบรหารจดการการขบเคลอนปรชญาเศรษฐกจพอ
เพยงในชดโครงการวจยชมชนตามแนวพระราชด�ารเศรษฐกจพอ
เพยงและโครงการวจยอนของมหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม
โดยดร.ถาวร พงษพานช
7. The Development of Young Local Tour
Guides on Tai Phuan’s Culture and Tourist
Attractions in SisatchanalaiDistrict, Sukhothai
Province โดย ผศ.ดร.สกล เกดผล งานมหกรรมวจยส
ภมภาค ครงท 2 (Regional Research Expo 2014)
สวนภมภาคมหาวทยาลยเชยงใหม มคณาจารยและเจาหนาท
เขารวมกจกรรมทงหมด 8 ทาน (1. ดร.สาคร สรอยสงวาลย
(2. ดร.ชนกานต คมนก (3. ดร.มลนภา ศลาอาสน (4. ผศ.อรพน เสละคร
(5. ผศ.ดร.นคม นาคอาย (6. ผศ.ดร.สกล เกดผล (7. นางสาวจราพร ตงใจ
(8. นางสาวปยวด นอยน�าใส
5จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557
จาก…ทองถน
ผลตภณฑน�ำตำลสดพรอมดมผานไปอ�าเภอวดโบสถ จงหวดพษณโลก พบตนตาลอยเปนจ�านวนมากซงตนตาลนเปนตนไมประเภทหนงทชาวอ�าเภอ
วดโบสถนยมเพาะปลกกนมากมาตงแตเดม โดยปลกตนตาลไวในพนทบรเวณหวไรปลายนา เพออาศยรมเงาและบรโภค อกทง
ใชเปนจดแสดงอาณาเขตทดน พนททมการปลกตนตาลกนมากจะอยทต�าบลทอแท วดโบสถ และทางาม รวมแลวมตนตาลโดย
ประมาณ 12,000 ตน ซงสวนใหญตนตาลจะมอายประมาณ 40 – 70 ป ส�าหรบพนทปลกใหมเพมเตมมบางเพยงเลกนอย
ประชาชนในพนทไดน�าเอาสวนตาง ๆ ของตนตาลมาใชประโยชนกนมาก
ดวยเหตทต�าบลทอแทมการปลกตนตาลมากนเอง เกษตรกรในหมท 3 หมบานเหลาขวญ จ�านวน ประมาณ 60
ครอบครว จงไดท�าการผลตน�าตาลสดเปนอาชพเสรมเพมรายไดของครอบครวรองจากอาชพหลก การท�านา โดยน�าตาลสดท
ผลตไดมพอคา แมคามารบซอถงบาน น�าไปบรรจขวดจ�าหนายบรเวณขางทาง ถนนสายพษณโลก-เดนชย ซงเปนปญหาทเกด
ขนตามมา ไดแก ปญหาดานคณภาพของน�าตาลสดไมสะอาด ปญหาเกยวกบสงเจอปนและปญหาอายการเกบรกษาไวไดไมนาน
จากปญหาการผลตน�าตาลสดดงกลาวขางตน ส�านกงานเกษตรอ�าเภอวดโบสถจงไดน�ามาพจารณาแกไขโดยการสงเสรม
ใหด�าเนนการจดตงกลมแมบานเกษตรกรขวญใจพฒนาขน มสมาชกเรมจดตง 23 คน เพอใหสมาชกกลมไดรบความรดานการ
แปรรปถนอมอาหารในรปแบบตางๆ จากตาล โดยขนแรกไดน�าน�าตาลสดมากรองและตม บรรจขวดแมโขงโดยตองมการลวก
ขวดในน�าเดอด คว�าใหแหงบรรจน�าตาลสด น�าไปตมอกครงประมาณ 30 นาท ยกลงปดดวยฝาพลาสตกสขาว ทงไวใหเยน
ปดฉลากจ�าหนายในราคาขวดละ 10 บาท เกบไดประมาณ 1 อาทตย ทงนเนองจากการทดลองท�ากรรมวธการน เพราะยง
ขาดวสดอปกรณการผลตทไดมาตรฐาน ไมสะดวกในการพกพา และใชเปนของฝากจงไมเปนทนยมของผบรโภค ตลาดยงไม
ยอมรบการขนสงกล�าบากแตกงาย
ดงนน เพอพฒนาผลตภณฑและบรรจภณฑสนคาแปรรปจากน�าตาลของกลมแมบานเกษตรกรขวญใจพฒนา
ทางส�านกงานเกษตรจงหวดพษณโลกจงไดเสนอขอโครงการพฒนาจงหวด งบประมาณสนบสนนสวนภมภาคและทองถน จดซอ
วสดอปกรณการผลต เปนเตาแกสพรอมถงแกส ถงนงฆาเชอโรค เครองอดฝาจบมลคา 76,800 บาท มอบใหกลมแมบานน�ามา
ใชแปรรปน�าตาลสด ส�านกงานเกษตรอ�าเภอวดโบสถ ไดฝกอบรมใหความรโดยการน�าขวดโซดาวนเวยทใชแลวน�ามาลางและฆา
เชอโรค บรรจน�าตาลสด ปดผนกดวยฝาจบ ผานกระบวนการระบบพลาสเจอรไรส เกบไวไดนานประมาณ 1 ป มการบรรจ
กลองกระดาษชนดหหวเปนของฝาก และไดพฒนาสงเสรมรปแบบสนคาทแปรรปจากตาลชนดอนๆ เชน น�าตาลโตนด น�าตาล
กะท ฯลฯ ใหมการบรรจหบหอทด หลากหลายรปแบบมากยงขน จากการพฒนาดงกลาว ท�าใหไดผลตภณฑ สนคาของกลม
แมบาน เปนทตองการของตลาดมากยงขน ทงนการด�าเนนกจกรรมไดรบการสนบสนนอยางตอเนองจากหนวยงานตางๆ ดงน
ในป พ.ศ. 2539 กรมสงเสรมการเกษตร อนมตโครงการแปรรปผลผลตเกษตรเชงธรกจ จดซอวสดอปกรณมลคา
120,000 บาท และเงนทนหมนเวยน จ�านวน 130,000 บาท (เปนเงนยมปลอดดอกเบย ระยะการยม 4 ป เรมสงเงนคน
ป 2540 – 2543 ปจจบนกลมแมบานไดคนเงนทงหมดใหแกกรมสงเสรมการเกษตรเรยบรอยแลว)
ในป พ.ศ. 2540 ไดรบงบประมาณโครงการพฒนาจงหวดจากสมาชกสภาผแทนราษฎรเขต 2 ท�าการจดสรางโรงเรอน
และเครองนงแสนตนเลส มลคา 373,000 บาท
ในป พ.ศ. 2541 ไดรบงบประมาณจากสขาภบาลวดโบสถ (เทศบาลต�าบลวดโบสถในปจจบน) สรางถงเกบน�าฝนแบบ
ฝ.33 มลคา 65,000 บาท
6 จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557
ในป พ.ศ. 2542 ไดรบงบประมาณสนบสนนตามแผนยทธศาสตรรวมเศรษฐกจชมชนพงตนเองระดบจงหวด จากโครงการ
ภายใตมาตรการเพมการใชจายภาครฐเพอกระตนเศรษฐกจ จ�านวน 2,007,600 บาท คอ
1. กอสรางถนนทางเขา ยาว 300 เมตร จ�านวน 1 แหง
2. ตอเตมปรบปรงอาคารโรงงานผลตน�าตาลสด ขนาดกวาง 3X10 เมตร
3. กอสรางสขาหองน�า จ�านวน 1 หลง
4. กอสรางอาคารตมน�าตาลสด กวาง 6X15 เมตร จ�านวน 2 หลง
ในป พ.ศ. 2543 ส�านกงานสาธารณสขจงหวดพษณโลก ไดตรวจโรงงานผลตทไดมาตรฐานและกลมแมบานฯ ไดสงตว
อยางผลตภณฑน�าตาลสดบรรจขวดพรอมดมและน�ามะขามพรอมดม ท�าการตรวจวเคราะหทศนยวทยาศาสตรการแพทย เขต 9
ผลปรากฎวา ไดผานเกณฑมาตรฐานการรบรอง ไมพบเชอโรคและสงปนเปอน ซงกลมแมบานไดผลตน�าตาลสดพรอมดม
ดวยกรรมวธทไดมาตรฐานในระบบการฆาเชอโรคเสตอรรไรส จงไดรบอนญาตใหใชฉลากอาหารจากส�านกงานคณะกรรมการ
อาหารและยาตามประกาศกระทรวงสาธารณสข (อย.) เรองเครองดมในภาชนะบรรจทปดสนท ทง 2 ผลตภณฑ เมอวนท
22 มถนายน 2543 ท�าใหยอดการจ�าหนายเพมมากขนกวาทกป
ปจจบนผลตภณฑของกลมแมบานเกษตรกรขวญใจพฒนาทมการผลตขนและจ�าหนายในทองตลาด ไดแก
1. น�าตาลสดพรอมดม
2. น�าผลไมในน�าตาลสดพรอมดม เชน น�ากระเจยบ น�ามะขาม น�ามะยม น�าตะไคร น�าเกกฮวยน�าใบเตย
ลกตาลลอยแกวในน�าตาลสด (ตามฤดกาล)
3. น�าตาลโตนด
4. น�าตาลกะท
5. น�าตาลชงกาแฟ
7จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557
ผลตภณฑน�าตาลสดพรอมดมไดรบการวเคราะหองคประกอบของธาตอาหารโดยคณะอสาหกรรมเกษตร มหาวทยาลยนเรศวร
ดงรายงานผลดงน
ความชน AOAC 80.65%
โปรตน 2.39%
ไขมน 0.08%
เถา 0.17%
เยอไม 0.17%
คารโบไฮเดรต DifferenceMetthod 10.54%
ส�าหรบราคาจ�าหนาย ขายสง และขายปลก ณ โรงงานผลตน�าตาลสดของกลมแมบานเกษตรกรขวญใจพฒนามดงน
1. น�าตาลสดพรอมดมและน�าผลไมราคาขวดละ 12 บาท ขายปลกขวดละ 20 บาท บรรจกลอง 6 ขวด
ราคากลองละ 85 บาท
2. น�าตาลโตนด ราคาแพคละ 30 บาท
นางประโลม ทองดอนค�า ประธานกลมกลาวถงผลตอบแทนทไดรบจากการด�าเนนงานของกลมคอเพมรายไดใหสมาชก
จากอาชพหลกคอการท�านา โดยไมตองออกไปรบจางแรงงานนอกสถานท แตมรายไดตอเนองสม�าเสมอ เพราะมงานท�าเกอบ
ตลอดทงปนอกจากนนสมาชกยงไดรบเงนปนผลก�าไรสทธประจ�าปทกปและมผลกระทบในเชงสรางสรรคคอสรางความรกความ
สามคคใหเกดขนในหมคณะ กอใหเกดความรวมมอชวยเหลอเกอกล อกทงยงท�าใหอ�าเภอวดโบสถมชอเสยงเปนทรจกวาเปน
แหลงทมตนตาลมากทสดในภาคเหนอและมผลตภณฑน�าตาลสดทมคณภาพ กลนหอมรสหวานทสด หากสนใจเทคโนโลยการผลต
น�าตาลสดหรอสงซอผลตภณฑน�าตาลสดสามารถตดตอไดทท�าการกลมเลขท 124 หม 3 ต.ทอแท อ.วดโบสถ จ.พษณโลก
หรอโทร. 087-2115404 ไดทกวน
8 จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557
โดย เวปไซตภมปญญาทองถน จ.พษณโลกhttps://sites.google.com/site/wisdom1305/phlitphanth-natal-sd-phrxm-dum
การผลตไอศกรมโยเกรตจากกะท
ผชวยศาสตราจารย ดร.ปยวรรณ ศภวทตพฒนา
คณะเทคโนโลยการเกษตรและอาหาร มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม
การพฒนาการผลตไอศกรมโยเกรตจากกะท มแนวคดมาจากการทกะทเปนวตถดบทอยคกบประเทศไทยมาเปนเวลานาน
ปจจบนมผประกอบการผลตไอศกรมจากกะทจ�าหนายเปนการคา และมนกวจยบางทานศกษาการผลตโยเกรตจากกะท แต
งานวจยทางดานไอศกรมโยเกรตจากกะทยงไมปรากฏ ผลตภณฑไอศกรมโยเกรตจากกะทนบไดวาเปนผลตภณฑทมประโยชน
ตอสขภาพมาก เนองจากกะทซงเปนวตถดบหลกมกรดลอรกเปนองคประกอบในไขมน รางกายสามารถเปลยนกรดลอรกเปน
พลงงานไดอยางรวดเรวจงไมเกดการสะสมไขมนในรางกายและหลอดเลอด ไอศกรมโยเกรตจากกะทมคอเลสเตอรอลต�ากวา
ไอศกรมจากน�านมสด นอกจากนไอศกรมโยเกรตจากกะท ยงมจลนทรยโยเกรตซงชวยท�าลายจลนทรยกอโรคในรางกาย ชวย
ยอยสารอาหารท�าใหรางกายสามารถน�าไปใชไดอยางรวดเรวและยอยน�าตาลแลกโตสในนมใหกลายเปนกรดและเกดรสเปรยวใน
โยเกรต จงเปนผลตภณฑทเหมาะส�าหรบผทแพน�าตาลแลกโตส
การผลตไอศกรมโยเกรตจากกะทผลตโดยการน�ากะทผสมน�าในอตราสวนกะทตอน�า 1:3 เตมนมผงขาดมนเนย โซเดยม
เคซเนต เนย น�าตาลและแคปปา-คารราจแนนรอยละ 14 1 2.5 10 และ 0.15 ตามล�าดบ ใชจลนทรยโยเกรตรอยละ 4
ในการผลตโยเกรตจากกะท จากนนน�าโยเกรตจากกะทมาปนดวยเครองปนไอศกรมไดเปนไอศกรมโยเกรตจากกะททมจลนทรย
โยเกรตมากกวา 107 CFU/g ตลอดระยะเวลาการเกบรกษานาน 6 เดอน ทอณหภม -18 องศาเซลเซยส
จากผลงานวจยดงกลาวไดรบความสนใจจากบคคลหลายกลมกอใหเกดการน�าผลงานวจยไปใชประโยชนหลากหลายรปแบบ
ไดแก การตพมพผลงานวจยในวารสารนานาชาต คอ International Food Research Journal การบรการวชาการ เรอง
การผลตไอศกรมโยเกรตจากกะท นสตจฬาลงกรณมหาวทยาลย หลกสตรบรหารธรกจมหาบณฑต น�าขอมลงานวจยไปท�า
แผนธรกจ ผประกอบการม ความประสงคขอรบการถายทอดเทคโนโลยเพอน�าไปตอยอดในเชงธรกจ นกวจยจาก
ส�านกงานกองทน สนบสนนการวจยน�าผลงานวจยไปตอยอดท�าโครงการวจยศกษาความเปน
ไปไดในการ ลงทนไอศกรมโยเกรตกะท
สงเคราะหความรจากผลงานวจย
9จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557
การประเมนผลกระทบของโครงการบรการวชาการสสงคม
มหาวทยาลยราชภฏพบลสงครามปงบประมาณ2555–2556
ผชวยศาสตราจารย ดร.นคม นาคอาย
คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม
จากการทบทวนวรรณกรรมเกยวกบการประเมนผลกระทบ ตวบงชผลกระทบ และตวบงชการประกนคณภาพทเกยวของ
กบผลกระทบเมอน�ามาเชอมโยงกบ ผลการวเคราะหสารสนเทศจากการบรการวชาการสสงคมในสวนทเกยวของกบผลกระทบทคาด
หวงและเปนประโยชนจากการบรการวชาการสสงคม ซงไดรบงบประมาณสนบสนนผานสถาบนวจยและพฒนา ชวงปงบประมาณ
2555 – 2556 จะสามารถก�าหนดมตของผลกระทบได 5 มต 11 ตวบงชส�าคญ (key performance Indicators) ดงน
มตผลกระทบทางสงคม ม 6 ตวบงช ประกอบดวย 1) ความสามารถในการประยกตใชความรของผรบบรการใน
การพฒนา 2) เครอขายความรวมมอ / เครอขายขยายผล 3) แหลงเรยนร / ฐานขอมลความรทเปนประโยชน 4) ประโยชน
และคณคาตอคนในสถาบน หรอตอผใหบรการวชาการ 5) การน�าผลการบรการวชาการมาปรบปรงกระบวนการบรการวชาการ
6) การไดรบรางวล / ไดรบการยกยองของผใหบรการวชาการ
มตผลกระทบทางเศรษฐกจ ม 2 ตวบงช ประกอบดวย 1) คณภาพของผลตภณฑ หรอผลงานของผรบบรการวชาการ
2) มลคาทางเศรษฐกจทเกดกบบคคล กลมคน และชมชน
มตผลกระทบทางวฒนธรรม ม 1 ตวบงช คอ
การพฒนาบนพนฐานอตลกษณของกลมผรบบรการ
มตผลกระทบทางสงแวดลอม ม 1 ตวบงช คอ สภาพ
แวดลอมทดของชมชน / หนวยงาน / พนททไดรบการบรการวชาการ
มตผลกระทบทางสขภาพ ม 1 ตวบงช คอ สขภาพ
ของผรบบรการ
นอกจากนน ผวจยไดคนพบธรรมชาตของผลกระทบบาง
ประการทนาสนใจ 3 ประเดน ประกอบดวย
1. ความชดเจนของผลการด�าเนนงานตามโครงการทสามารถเชอมโยงกบการวเคราะหผลกระทบ เกดขนในโครงการ
บรการวชาการทมความตอเนอง มากกวาโครงการบรการวชาการทด�าเนนการในระยะสน
2. กลมโครงการตามแนวพระราชด�าร สามารถน�าผลการด�าเนนโครงการมาวเคราะหเชอมโยงไดครอบคลมมตของ
ผลกระทบ ตวบงชผลกระทบ และตวบงชการประกนคณภาพ มากกวา กลมโครงการบรการวชาการสสงคม และกลมโครงการ
พฒนาครและบคลากรทางการศกษา
3. มตผลกระทบทางสงคม มจ�านวนตวบงชมากทสด เมอเทยบกบมตอนๆ
ผลการศกษาขางตน น�ามาสการสรางเครองมอวดผลกระทบ เพอประเมนผลกระทบทเกดขนจากการบรการวชาการส
สงคมกบขอมลเชงประจกษ ทงผลกระทบทคาดหวง เปนประโยชน และไมเปนประโยชน ในพนทจรงตอไป
10 จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557
โครงการบรการวชาการ “การจดการขยะชมชนบรเวณล�าน�าเขก”ดร.สขสมาน สงโยคะ และคณะ
คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม
งานวจยสชมชน
ปจจบนปญหาจากการเพมขนของปรมาณขยะหลาย
แหงของประเทศไทยก�าลงเขาขนวกฤต ซงหนงในนนคอบรเวณ
แหลงทองเทยวส�าคญ เสนทางหลวงสายเอเซยหมายเลข 12
เปนเสนทางคมนาคมส�าคญทเชอมระหวางภาคเหนอและภาค
ตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทยซงรฐบาลวางแผนใหเปน
หนงในเสนทางยทธศาสตรสายเศรษฐกจตะวนออก-ตะวนตก
(East-West Economic Corridor) ทเชอมระหวางเมอง
เมาะล�าเลง ประเทศพมา และเมองดานง ประเทศเวยดนาม
เสนทางหลวงแผนดนนตงแตเขตอ�าเภอวงทอง จงหวดพษณโลก
จนถงรอยตอระหวางอ�าเภอหลมสก จงหวดเพชรบรณ จดวา
เปนเสนทางสเขยวของพนทจงหวดพษณโลก เนองจากถนน
จะวงขนานไปกบล�าน�าเขก ตลอดสองขางทางจงอดมไปดวย
ปาไม พชพรรณนานาชนด สงผลใหนกทองเทยวทนยมการ
ทองเทยวเชงนเวศนสนใจแวะเวยนมาทองเทยวและพกผอน
ตามสถานทพกตาง ๆ เปนจ�านวนมาก ผลพวงการบรโภคของ
ประชาชนในพนทและนกทองเทยวท�าใหแนวโนมปรมาณขยะใน
พนทล�าน�าเขกเพมมากขนและเกนขดความสามารถขององคกร
ปกครองสวนทองถนทจะก�าจดใหหมดไปไดหากไมมการจดการ
ทด การแกปญหาสามารถท�าไดหลากหลายวธการหนงในวธการ
นนคอการลดปรมาณขยะดวยการใหผทงขยะคดแยกขยะกอน
ทง ขยะสวนหนงทคดแยกจะเปนขยะมมลคาสามารถน�าไป
reuse หรอ recycle ได ขยะสวนหนงอาจน�าไปท�าเปนปย
หมกเพอใชในการเกษตรกรรมซงเปนอาชพหลกของประชาชน
ในพนทน จงคงเหลอสวนทจะทงนอยลงการคดแยกขยะจ�าเปน
ตองใหประชาชนผทงขยะยอมรบวธการคดแยกและยอมปฏบต
ตาม นนคอการสงเสรมใหประชาชนมสวนรวมในการคดแยก
ขยะกอนทง ซงเปนแนวทางการด�าเนนการบรการวชาการท
มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม โดยสาขาวชาวทยาศาสตร
สงแวดลอม คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย ไดเขาไปมสวน
รวมกบชมรมรกษน�าเขกโดยใชกลไกทางการศกษาบรณาการกบ
การจดการเรยนการสอนของสาขาวชาฯ ในรายวชาการควบคม
มลพษสงแวดลอม และรายวชาการจดการทรพยากรธรรมชาต
และสงแวดลอม ผลกดนใหนกเรยนและครในโรงเรยนบรเวณล�า
น�าเขกเปนผมสวนรวมในการคดแยกขยะภายใตโครงการธนาคาร
ขยะในโรงเรยน ดวยการใหนกเรยนคดแยกขยะจากบานและ
น�าเอาขยะมมลคา เชน กระดาษ ขวดแกว ขวดพลาสตกมา
ฝากทธนาคารขยะของโรงเรยนเพอรวบรวมขายขยะมมลคาบาง
ประเภทครกจะสอนใหน�ามาแปลงใชใหมโดยใชวธการงาย ๆ
โดยมงหวงใหเกดการขยายผลการคดแยกขยะไปสชมชนตอไป
ซงตลอด 3 ป ของการด�าเนนการโดยใชงบประมาณสนบสนน
จากภาครฐและเอกชนหลายหนวยงาน อาท ส�านกงานกองทน
สนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) โครงการปนโอกาสวาด
อนาคต โดยมลนธเอสซจ กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม
และงบประมาณสนบสนนจากมหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม
ผานทางสถาบนวจยและพฒนา กอใหเกดธนาคารขยะในพนท
ล�าน�าเขกกวา 10 แหง โดยองคความรทน�าไปถายทอดและ
บรการวชาการสวนหนงไดมากจากการบรณาการจากงานวจย
เรอง แผนการบรหารจดการขยะทเหมาะสมของชมชนกรณ
ศกษา : เทศบาลต�าบลในเมอง อ�าเภอพชย จงหวดอตรดตถ
และการน�ารองการจดการขยะชมชนกรณศกษา : เทศบาล
ต�าบลในเมอง อ�าเภอพชย จงหวดอตรดตถ (ปท 2) ซงเปน
งานวจยทอาจารยในสาขาวชาวทยาศาสตรสงแวดลอม ไดรบ
การสนบสนนจากส�านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาตประจ�า
ป 2553-2555
11จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557
บทเรยนทไดจากการเรยนรในการบรการวชาการการจดการขยะชมชนบรเวณล�าน�าเขก
ภายหลงการใหบรการวชาการฯ โดยบรณาการกบการ
เรยนการสอนในรายวชาการควบคมมลพษสงแวดลอม และ
รายวชาการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สง
ผลใหนกศกษาสาขาวชาวทยาศาสตรสงแวดลอมทลงทะเบยน
เรยนในวชาดงกลาวรอยละ 100 มความรความเขาใจดานการ
จดการขยะในครวเรอนเพมขน นอกจากนการน�านกศกษาเขา
มาเปนกลไกขบเคลอนการท�างานยงสงผลใหนกศกษาทเรยนฝก
กระบวนการคด วางแผนท�างานรวมกนเปนทม ลงมอปฏบต
และแกไขปญหาดวยตนเอง อกทงยงสรางจตสาธารณะใหกบ
นกศกษากลมดงกลาว
ในดานของการจดการขยะในพนท โครงการบรการ
วชาการดงกลาวสามารถสงเสรมใหเกดธนาคารขยะในพนทล�า
น�าเขกกวา 10 แหงการด�าเนนโครงการธนาคารขยะของบาง
โรงเรยนสามารถประสบความส�าเรจไดด ในขณะทหลายแหง
ไมประสบความส�าเรจ ซงความส�าเรจของธนาคารในโรงเรยน
สวนใหญทเกดขนเกดจากความใสใจของผบรหารหรอคณครท
ปรกษาในแตละโรงเรยนเปนหลก รวมถงความเขมแขงและรบ
ผดชอบของคณะกรรมการด�าเนนโครงการธนาคารขยะซงเปนทม
นกเรยนทคดเลอกตวแทนมาด�าเนนในแตละโรงเรยน อยางไร
กตามเสยงสะทอนจากหนวยงานในพนท ทงภาคประชาชน
และเอกชน อาท ชมรมรกษล�าน�าเขกซงเปนภาครวมในการ
ท�างาน ไดสะทอนภาพรวมของการด�าเนนโครงการวาชวยลด
ระดบความรนแรงของปญหาเกยวกบจดการขยะในพนทล�าน�า
เขกไดในระดบหนง โดยพบวามปรมาณขยะในล�าน�าเขกลดลง
และประชาชนในพนทเรมตระหนกถงความส�าคญของการจดการ
ล�าน�าและของเสยทเกดขนในพนท
-----------------------------------------
12 จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557
โครงการอบรมหลกสตร
“แนวคด รปธรรม และเครองมอการท�างานวจยเชงปฏบตการทเนนการมสวนรวมของชมชน”
เกรดความร
มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม โดยหนาทในการเรยนรและเสรมสรางความเขมแขงของผน�าชมชน ผน�าศาสนาและ
นกการเมองทองถนใหมจตส�านกประชาธปไตย คณธรรม จรยธรรม และความสามารถในการบรหารงานพฒนาชมชนและ
ทองถนเพอประโยชนของสวนรวม เสรมสรางความเขมแขงของวชาชพคร ผลตและพฒนาครและบคลากรทางการศกษาใหม
คณภาพและมาตรฐานทเหมาะสมกบการเปนวชาชพชนสง ศกษาและแสวงหาแนวทางพฒนาเทคโนโลยพนบานและเทคโนโลย
สมยใหมใหเหมาะสมกบการด�ารงชวตและการประกอบอาชพของคนในทองถน รวมถงการแสวงหาแนวทาง เพอสงเสรมใหเกด
การจดการ การบ�ารงรกษา และการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางสมดลและยงยน ศกษา วจย สง
เสรมและสบสานโครงการอนเนองมาจากแนวพรราชด�ารในการปฏบตภารกจของมหาวทยาลยเพอการพฒนาทองถน
งานวจยของมหาวทยาลยราชภฏพบลสงครามสวนใหญมกเปนงานวจยเชงเดยว ซงเปนงานวจยพนฐานและมงานวจย
ประยกตในศาสตรสาขาของตนเอง ยงไมมงานวจยในลกษณะของการมสวนรวมของชมชนทองถนหรอผประกอบการ หรอผ
ใชประโยชนรวมเปนภาคเครอขายในการท�าวจยมากนก ในการท�างานระหวางมหาวทยาลย นกวจย และชมชนทองถนใหม
ประสทธภาพนนจ�าเปนตองอาศยทกษะในการท�างานรวมกน โดยเฉพาะหนวยงานบรหารจดการงานวจยตองเปนแกนกลางหลก
ในการผลกดนความรวมมอระหวางนกวจยและชมชนดงกลาว และทกษะการท�างานในชมชนทองถนจงเปนทกษะส�าคญทบคลากร
นกวจยของมหาวทยาลยตองไดรบการพฒนาอยางเรงดวน ดงนน สถาบนวจยและพฒนา โดยความรวมมอกบมลนธเพอทองถน
ซงมประสบการณในการจดอบรมหลกสตรดงกลาวมาเปนระยะเวลานาน จงรวมมอกนจดท�าโครงการอบรมหลกสตร “แนวคด
รปธรรม และเครองมอการท�างานวจยเชงปฏบตการทเนนการมสวนรวมของชมชน” ระยะเวลาการอบรม 3 วน ตงแตวนท
4 - 6 มนาคม 2557 ณ ชมชนบานรองกลา อ.นครไทย จ.พษณโลก และ อบต.บานยาง อ.วดโบสถ จ.พษณโลก ขนโดยม
วตถประสงค เพอใหผเขารวมกจกรรม นกวจย และคณาจารยไดเรยนรแนวคดและรปธรรมของการท�างานวจยเชงปฏบตการท
เนนการมสวนรวมของชมชน และไดมทกษะ และเครองมอในการศกษาชมชนอยางมสวนรวม สามารถตงค�าถาม การออกแบบ
กระบวนการ และการใชเครองมอสรางการมสวนรวม การจดกระบวนการเรยนรรวมกบชมชน ทสอดคลองกบกลยทธของ
มหาวทยาลยและตอบสนองตอความตองการของพนท และสอดคลองกบสถานการณภายนอกทเปลยนแปลงไป
ผลจากการด�าเนนโครงการอบรมหลกสตร “แนวคด รปธรรม และเครองมอการท�างานวจยเชงปฏบตการทเนนการม
สวนรวมของชมชน” ในครงน จะท�าใหคณาจารยทเขารวมการอบรมมความรความเขาใจ และทกษะในการท�างานวจยเชงปฏบต
อยางมสวนรวมกบชมชนเพมขน มหาวทยาลยมความเขมแขงทางวชาการ มกระบวนการในการพฒนาบคลากรและนกศกษารวม
ทงชมชนทองถนใหมการพฒนาอยางยงยนตามหลกปรชญาของมหาวทยาลย อนจะเปนพลงขบเคลอนและยกระดบการวจยของ
มหาวทยาลย เพอประโยชนตอชมชนทองถน สงคมและประเทศชาตตอไป
การอบรมเชงปฏบตการในครงน ไดรบความอนเคราะหจากทาน ศ.ดร.ปยะวต บญหลง ผทรงคณวฒและทมวทยากร
จากมลนธสถาบนวจยและพฒนาเพอทองถน ทมความรความเชยวชาญและประสบการณในการท�างานวจยเชงปฏบตการทเนน
การมสวนรวมของชมชนใหเกยรตมาเปนวทยากร ใหความรและเสรมทกษะใหแกผเขารบการอบรม ซงเปนนกวจย บคลากร
ของมหาวทยาลยราชภฏพบลสงครามรวมถงคณาจารยทสนใจ รวมจ�านวนทงสนกวา 50 คน
จากการเขารวมกจกรรมในครงน สามารถเกดการเรยนรและทกษะในการศกษาชมชนอยางมสวนรวมและน�ามาใชในการ
วจยเชงพนทและทองถน ไดอยางเปนรปธรรมมากยงขน และผเขารวมอบรมเกดองคความรจากการอบรมหลกสตรฯ ดงน
13จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557
การศกษาชมชนอยางมสวนรวม
หมายถง ชองทางและวธการทจะชวยใหชมชนสามารถเหนคณคาของการแลกเปลยนความคดประสบการณ การวเคราะห
ภาวะชวตของชมชน การวางแผน และด�าเนนการโดยชมชนเองใน
กระบวนการศกษาชมชนอยางมสวนรวม คนนอก นกวจย นกพฒนา หรอนกวชาการจะมบทบาทชวย
แนะวธเทคนคตาง ๆ เพอใหการวเคราะหชมชนเปนไปอยางรวดเรว ไมเครยดและมสวนรวม
หลกการศกษาชมชนอยางมสวนรวม
1. การเรยนรจากชาวบาน เรายดหลกการเรยนรจากชาวบานโดยตรง ถอวาชาวบานเปนคร โดย เรยนรเกยวกบสภาพ
ทางกายภาพ ชวภาพ เศรษฐกจและลงคม
2. การเรยนรอยางรวดเรวและกาวหนา คนหาความจรงอยางจรงจง โดยค�านงถงความยดหยนของ วธการ การใช
โอกาสใหเปนประโยชน การท�าตวอยาง เพอใหเกดการเรยนร การถามซา การ ตรวจสอบ ความถกตอง ทงนไมยดรปแบบ
และวธการทตายตว แตปรบตวใหเขากบ กระบวนการเรยนรทก�าลงด�าเนนอย
3. การลดความผดพลาดทอาจเกดจากการเรยนร ทยดสมมตฐานของตวเองเปนเกณฑ
4. เรามกจะมสมมตฐานของเราตอการเรยนรหนง ๆ ในหมบาน ซงเปนตนเหตใหเกดการเรยนรท ผดพลาดไตตงนน
เราจงควรยดหลกการฟงใหมาก พดแตนอย ไม,รบรอนแตเรยนรอยางชดเจน และตามสบาย ไม,ยดเอาตวเองเปนส�าคญและ
การสงการประการส�าคญคอหาโอกาสพดคยกบ คนยากจนและสตรเพอเรยนรปญหาและความจ�าเปนเรงดวนของเขา
5. การจดความสมดล เราควรจดความสมดลระหวางค�าใชจายกบประโยชนทไตรบจากการเรยนร ขอมลทเปนจรง กลาว
คอควรรวาเรองใดไมคมค�าตอการเรยนร เรองใดไมตองการความแมนย�า มากหรออกนยหนงเราไมท�าอะไรเกนความจ�าเปน หรอ
ประมาณการอยางถกตองดกวาท�าอยาง แมนย�าแตผด
6. การตรวจสอบความถกตอง ตรวจสอบความถกตองโดยใชสงตาง ๆ ประกอบกนเชน วธการหาขอมล ประเภทของ
ขอมล ผวจย สาขาวชา เปนตน ซงอาจใชถง 3 อยาง เพอตรวจสอบความ ถกตอง
7. ความหลากหลาย เรายดหลกการแสวงหาความแตกตางมากกวาการใชค�าเฉลย โดยเจาะจงหา ตวอยางทมความ
หลากหลายแทนการสมตวอยาง
8. จดหาสงอ�านวยความสะดวก และกระตนใหชาวบานท�าการศกษาคนควาเอง วเคราะหเอง และ เสนอผลการศกษา
เอง การกระท�าตงกลาวเปนกระบวนการทชาวบานไตเรยนรเรองราวท
ท�าการศกษาและมความรสกเปนเจาของสงทเขาคนพบ เราอาจจะมความจ�าเปนในระยะ เรมแรกของกระบวนการเรยนร
หลงจากนนเราจะถอยไปอยขางหลงหรอเลยงไปทอน โดยไมม การสมภาษณหรอขดจงหวะในขณะทชาวบานก�าลงด�าเนนการ
ศกษา โดยสรป อาจกลาวไตวา เราจะเปลยนบทบาทจากผวจยหรอผคนหาขอเทจจรงเปนผอ�านวยความสะดวก
9. ความตนตวและความรบผดชอบตอการตรวจสอบขอบกพรอง เราเปนผอ�านวยความสะดวกจะ ตรวจสอบพฤตกรรม
ของตวเองตลอดเวลาและมความพยายามทจะท�าใหดขน โดยกระกอบดวย 2 สวน คอ ประการแรก นอมรบวจารณญาณท
ดทสดของตนเองหรอผรวมงาน มากกวา กฎเกณฑตายตวในคมอ
10. การเรยนรจากกนและกน มการแลกเปลยนขอมลและแนวคดระหวางชาวบานดวยกนเอง ระหวางชาวบานและ
บคคลภายนอก นอกจากนควรมการแลกเปลยนระหวางหนวยงานในเรอง การอบรม พนทสนามและประสบการณ
14 จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557
ในการศกษาชมชนอยางมสวนรวม ผศกษาสามารถและเกบรวบรวมขอมลตามความตองการไดหลายประเดน การเกบ
ขอมล บางครงกขนอยกบตวผศกษาเองวาตองการศกษาขอมลดานไหนเพอ จดประสงคของกจกรรมใด ในทนจะขอแจกแจง
ประเดนการศกษาขอมลดานตาง ๆ ทสามารถหาไดจากวธการนแตพอสงเขป ดงน
ประเดนหลก ประเดนรอง
- ทตง อาณาเขตทส�าคญในชมชน
ลกษณะทางกายภาพ - สภาพการตงบานเรอน บรเวณไรนา นา สวน บอนา
-ทรพยากรธรรมชาตและระบบนเวศ เชนแหลงนา ตนไม ฯลฯ
- โครงสรางอายประชากร
- ผม/ไมมสญชาตไทย
- จ�านวนครวเรอน
ประชากร - อตราการเกด การตาย ในรอบปทผานมา
- ประชากรวยแรงงาน วยทารก วยเรยน
- การยายถน
- สตรวยเจรญพนธ ฯลฯ
- การใชประโยชนทดน
- การจดการลมน�า ปาไม
- อาชพ
- การถอครองพนทการเกษตร
เศรษฐกจ - ฤดการผลต, ปฏทนการเกษตร
- ชนดของพชทปลกในแตละพนท
- ผลผลต รายได
- หนสน
- ชนดและจานวนของสตวเลยง
ฯลฯ
- ทรพยากรทางการศกษาทมในชมชน
- ความรพนฐานของประชากร
- ความตองการทางการศกษา
การศกษา จ�านวนผร/ไมรหนงสอ
- จ�านวนนกเรยนทส�าเรจการศกษาระดบตาง ๆ
- จ�านวนผเขารวมกจกรรมการศกษานอกโรงเรยนประเภทตาง ๆ
- ผน�าและบทบาทของผน�า
- การรวมกลม การแบงกลม
ระบบเครอญาต
- ความเชอ ศาสนา
- ภมปญญาของชาวบานหรอบคคลทมบทบาทพเศษ เชน หมอผ คนทรง
ชางฝมอ ผร ผอาวโสในชมชน ฯลฯ
- จ�านวนผตดยาเสพตดชนดตาง ๆ
- การใหภมคมกนโรค
- การคมก�าเนด
คณภาพชวต - แหลงน�าเพอการอปโภคบรโภค
- ครวเรอนทมสวมถกสขลกษณะใช
- ผเสยงตอการตดเชอเอดส, ผตดเชอเอดส ผปวยเอดส
- ความเจบปวยตาง ๆ และบคลากรทางการรกษาพยาบาล
15จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557
ขนตอน/วธการ
วธการนสามารถใชอปกรณหลาย ๆ อยางในการด�าเนนการศกษาขนอยกบสถานทและกลมเปาหมายทตองการศกษาเกบ
ขอมล ถาสถานทอยหางไกลการคมนาคมมาก ๆ หรอการคมนาคมไมสะดวก การน�าเอาอปกรณเขาไปจดกจกรรมคงเปนเรอง
ยงยากพอสมควร เปนกลมทมปญหาเรองการสอสารทางภาษา อาจเปนชนกลมนอยทใชภาษาคนละภาษากบผเกบขอมล หรอ
ชาวบานทขาดทกษะในการเขยน เปนตน ดงนนการใชอปกรณจงจ�าเปนตองเลอกใชใหเหมาะสมกบขอมลทตองการ สถานท และ
กลมเปาหมายทเราตองการศกษาเกบขอมลนน ๆ ดวย อยางไรกตามใครขอเสนอแนะวสดทจ�าเปนตองใชในกจกรรมดงตอไปน
1) วสดในการเขยน เชน กระดาษโปสเตอรหรอกระดาษอนทใชแทนกนได สเคม ปากกา ดนสอ
2) วสดจากธรรมชาต เชนกงไม ใบไมกอนดนกอนหนขนาดตาง ๆ เมลดพชชนดตาง ๆทม อยในทองถน เชน
เมลดขาวโพด เมลดถว ฯลฯ
3) ในกรณทไมสามารถจะหาวสดในขอ 1 อาจจะใชลานดนหรอลานซเมนตแทนและใชไมขดไฟหรอถานเขยนแทน
กได
ขนตอนทวไปในการศกษาชมชนอยางมสวนรวม
การท�ากจกรรมประกอบดวยขนตอนดงตอไปน
1) การก�าหนดประเดนทตองการจะศกษา ผท�าการศกษาจะตองก�าหนดประเดนปญหาท ตองการจะศกษาไวกอน
การท�ากจกรรม เพอเปนแนวทางในการตงค�าถามขณะท�ากจกรรมกบกลมเปาหมาย
2) ขนลงมอปฏบตกจกรรม ในขนตอนนตองมการสรางความคนเคยกบกลมเปาหมายกอน โดยวธการแนะน�าตว
หรอวธการอน ๆ ตามความเหมาะสม แลวจงเชญชวนใหเขารวมกจกรรม
3) เรมสนทนาถงลกษณะการตงบานเรอน ชกชวนใหท�าแผนทหมบานอยางงาย ๆ ลงในกระดาษทเตรยมไว
ตอจากนนผเกบขอมลจะปอนค�าถามตามทก�าหนดไวใหกลมเปาหมาย ใชแผนทและอปกรณทเตรยมไวเปนสอใน
การใหขอมล เชน ถาตองการทราบจ�านวนของผยายถนของแตละครอบครวกก�าหนดใหผรวมกจกรรมน�ากอนหน 1
กอนแทนคน 1 คนไป วางไวทแผนทบานทมผยายถน กจะไดขอมลของผยายถนตามทตองการ หรอถาตองการ
ทราบจ�านวนผทอานออกเขยนไดกขอใหชาวบานเอาเมลดพช 1 เมลด หรอใบไม 1 ใบ ใสไวแทน เปนตน
4) การจดบนทกขอมล ขอมลทไดจากการท�ากจกรรมควรไดรบการจดบนทกไวทนท มฉะนน จะเกดสญหาย
เพราะในกระบวนการท�ากจกรรมจะมการเคลอนไหวของขอมลอยตลอดเวลา
5) การตรวจสอบขอมล การตรวจสอบขอมลสามารถท�าไดทนทในขณะทท�ากจกรรมด�าเนนอย เพราะในกระบวนการ
ของวธการน ผใหขอมลจะแสดงความคดเหนตอขอมลทเพอนในกลมใหอยตลอดเวลา ในกรณทความคดเหนตอ
ขอมลของผใหไมตรงกน จงถอวาการตรวจสอบ ขอมลเปนการตรวจสอบโดยกลมผใหขอมลเอง
6) ประเดนทจะศกษาจะเรมจากประเดนทเปนรปธรรม เชน แผนททตงของแตละครวเรอน จ�านวนสมาชก ฯลฯ
แลวคอย ๆ เปลยนเปนประเดนทเปนนามธรรมขนเรอย ๆ เชน ระบบ เครอญาตความสมพนธในชมชน เปนตน
7) พยายามสงเสรมใหชาวบานทมารวมกจกรรมไดอภปราย ถกเถยง หรอปรบปรงขอมลอยเรอย ๆ เพอเปนการ
ตรวจสอบขอมลวธหนงไปดวย
8) วธการนจะไดผลดยงขน ถากจกรรมดงกลาวสามารถน�าไปสการอภปราย เพอหาแนวทาง แกปญหา และลงมอ
ท�าจรง ๆ เพอแกปญหาของชมชน
9) พยายามหลกเลยงการใชตวหนงสอหรอตวเลขตลอดเวลาทใชเทคนคน และถาเปนไปได ควรพยายามหลกเลยง
การใชปากกาหรอสเมจกเพอเขยน แตพยายามใชวสดทหาไดใน ทองถน เชน กอนหน กอนกรวด เมลดพช
เปนดน
16 จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557
วธการ/เครองมอตางๆของการศกษาชมชนอยางมสวนรวม
1. เครองมอ/ วธการทวไป
1.1 ศกษาขอมลทตยภม
1.2 การสงเกตโดยตรง / มสวนรวม (ขณะศกษา, รวมกจกรรม)
1.3 การสมภาษณกงโครงสราง เชน การสนทนากลม สมภาษณกลม สมภาษณผใหขอมลส�าคญ รายบคคล
2. เครองมอ/ วธการศกษาชมชนอยางมสวนรวมเฉพาะ
2.1การท�าแผนทแบบตางๆ
2.1.1ภาพตดขวาง
ภาพตดขวางเปนเครองมอทใชในการแลกเปลยนพดคยเกยวกบการใชประโยชนทดน โดยเฉพาะรปแบบการใชทดนใน
แตละระดบความสงของพนท ซงสามารถท�าขอมลยอนหลงดวยภาพตดขวางหลายอนเปรยบเทยบกน ใหเหนถงความเปลยนแปลง
ของรปแบบการใชทดน และการใชประโยชน จากปาของชมชน
วธการในการท�าภาพตดขวาง
1) ทมงานควรมความรเบองดนเกยวกบขอบเขตพนทของชมชน และชมชนใกลเคยง โดย การหาขอมลทตยภม
ทตงของชมชนมาเปนขอมลพนฐาน รวมกบการสอบถามพดคย
2) การเลอกจดตดขวาง พจารณาจากรปแบบของลมน�า จากยอดเขาสล�าหวย ควรเลอก บรเวณหรอจดท
ผานชมชน ทมความกวางมากทสด เพอจะไดจดท�าขอมลการใชทดน ใหครบถวนมากทสด
3) เรมท�าภาพตดขวางจากจดทต�าทสดคอล�าหวย ตอดวยทราบรมล�าหวย ทดอน ทราบ เชงเขา ไหลเขา และ
สนเขา
4) ลงขอมลการใชทดนเปนรปภาพ เชน ทนา ชมชน ไรขาว ไรงา ไรขาวโพด สวนมะมวง พนทปา
5) แลกเปลยนพดคยท�าขอมล ทไดจากภาพตดขวาง ปรบภาพจากขอมลทไดใหสมบรณ ขน
2.1.2แผนทรอบในและรอบนอก
แผนทรอบใน และแผนทรอบนอก เปนแผนทพนฐาน ทงายแกการจดท�ารวมกบชมชน เปนเครองมอทส�าคญในการสราง
ความคยเคยกบคนในชมชน เพราะในกระบวนการจดท�านน จะตองพดคยสอสารกบคนในชมชนเปนหลก ผานการเดนดสถาน
ทตาง ๆ รวมกน จงสามารถเขาถงบานทเราสนใจไต นอกจากนยงสามารถสรางความมนใจใหกบชมชน เพราะจะเปนผลงมอ
ท�าแผนทดวยตนเอง โดยม "เรา" เปนกองเชยร คอยตงค�าถาม คอยแนะน�าการท�าแผนท และทส�าคญคอขอมลตาง ๆ ทจะ
น�ามาท�าแผนทนน ชมชนจะรมากกวาเรา (หรอชมชนเทานนทรเราไมรเลย) ชมชนจะรสกวาเขากมความรเหมอนกน คนนอก
อยางเราชางไมรอะไรเลย ท�าใหเกดความมนใจในการน�าเสนอเรองราวอน ๆ ของตน
ประเดนขอมลทจะน�ามาลงในแผนท จะเปนเรองอะไรบาง กแลวแตเราจะก�าหนด ในแผนทรอบในสวนใหญจะเปน ท
ตงบานเรอน วด โบสถ โรงเรยน สถานอนามย ประปาของหมบาน สสาน สถานทประกอบพธกรรม เปนตน แผนทรอบ
นอก จะเปน แมน�า ล�าธาร ปาไมการปลกพช พนทเลยงสตวเขตอนรกษพนธปลา ปาสมนไพร เปนตน
วตถประสงค
1) เพอเปนเครองมอในการสรางความสมพนธความคนเคย และความมนใจกบคนในชมชน
2) เพอสรางการมสวนรวมของคนหลากหลายกลมในชมชน ทกฐานะ อาชพ เพศ วย เนองจากตองน�าเสนอขอมล
ทหลากหลาย และลงมอท�าแผนทดวยตนเอง
3) เพอใหมขอมลทเปนรปธรรมทงภายในชมชน บรเวณรอบนอกชมชน เปนฐานในการพดคยหาขอมลในเชงลกตอไป
4) เพอใชเปนสอในการศกษาเผยแพรอยางกระชบและครอบคลม จนเหนภาพรวมของ ชมชนได
17จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557
ประเดนขอมลทใชประกอบในการท�าแผนทรอบใน
1) ทตงของครวเรอน (ทกครวเรอนในชมชน)
2) บานของบคคลส�าคญในหมบาน (บานผน�า ผรดานตางๆ หวหนากลม ฯลฯ)
3) ทตงโครงสรางพนฐานของชมชน เชน ถนน ประปาหมบาน สะพาน ฯลฯ
4) พนททางสงคม เชน ลานวฒนธรรม ปาชา ททาพธกรรมตางๆ เปนดน
ประเดนขอมลทใชประกอบในการท�าแผนทรอบนอก
1) ขอบเขตของหมบาน
2) ขอบเขตทรพยากร ดน นา ปา สตวปา สมนไพร
3) ขอบเขตการจดการทรพยากรของชมชน (การใชทดนปลกพช เลยวสตวฯลฯ)
4) ทตงโครงสรางพนฐานของชมชน
5) ทอยอาศยของชมชนโดยรวมของชมชน
วธการในการท�าแผนทรอบใน
1) ทมงานควรมความรเบองตนเกยวกบขอบเขตพนทของชมชน และรปรางของทตงหมบาน
โดยการหาขอมลทตยภมทตงของชมชนมาเปนขอมลพนฐาน รวมกบการสอบถามพดคย
2) ออกแบบขอบเขตของแผนทรอบใน ใหมขนาดพอเหมาะกบกระดาษทใชท�าแผนท
3) สอบถามถงขอมลจดส�าคญของพนท โดยเฉพาะจดทเปนกงกลางบานเพอเรมท�าแผนทจากจดนโดยการชกชวน
ใหชาวบานเรมลงรายละเอยดจากจดส�าคญของชมชน เชน ถนน ล�าเหมอง วด โรงเรยน บานผ!หญ บาน
ผน�าธรรมชาต บานผร แลวจงเพมเตมรายละเอยดเกยวกบความสมพนธตานตางๆ ตามตองการ เชน
สมาชกกลมออมทรพย กลมผใชน�า ฯลฯ
4) แลกเปลยนพดคยจากการท�าขอมลแผนทรอบใน เพมเตมรายละเอยดจากขอมลทไตให สมบรณขน
วธการในการท�าแผนทรอบนอก
1) ทมงานควรมความรเบองตนเกยวกบขอบเขตพนทของชมชน และชมชนใกลเคยง โดยการหาขอมลทตยภม
ทตงของชมชนมาเปนขอมลพนฐาน รวมกบการสอบถามพดคย
2) ออกแบบขอบเขตของแผนทรอบนอก ใหมขนาดพอเหมาะกบกระดาษทใชท�าแผนท
3) สอบถามถงขอมลจดส�าคญของพนท เพอชกชวนใหชาวบานเรมลงรายละเอยดจาก จดส�าคญของพนทชมชนกอน
เชน ล�าหวย ถนน พนทปา ทตงชมชน แลวจงไปลง รายละเอยดเกยวกบการใชทดน เชน แปลงนา ไร
งา สวนผก ฯลฯ
4) ลงขอมลการใชทดนเปนรปภาพ เชน ทนา ชมชน ไรขาว ไรงา ไรขาวโพด สวนมะมวง พนทปา ใน
รายละเอยด
5) แลกเปลยนพดคยจากการท�าขอมลแผนทรอบนอก เพมเตมรายละเอยดจากขอมลทไตให สมบรณขน
2.2การสรางแผนภมความสมพนธ
2.2.1 วเคราะหผเกยวของ (Stake Holder Analysis)เปนเครองมอทท�าใหทราบถง ผเกยวของกบงานนมขอบเขต
และสมพนธกบใครบาง เกดความชดเจนเกยวกบกลมเปาหมายหลก- รอง และกลมพนธมตรทตองประสานงาน ทรพยากร
บคคลทจะมาสนบสนนโครงการ เชน มใคร เกยวของกบโครงการบาง มบทบาทตอโครงการอยางไร มใครสนบสนนบาง เพอ
มาชวยกนคด และ ชวยกนท�างาน อกทงยงท�าใหทราบวาท�างานกบใคร (กลมเปาหมายคอใคร) ใครเปนคนด�าเนน โครงการ
ตอ (ทราบความยงยน/ตอเนองของโครงการ)
18 จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557
วธการด�าเนนการ
1) แบงผเขารวมเปนกลมยอย ใหแตละกลมวเคราะหจากโครงการของตนเองวามใครบางจะ
เปนผทเขามาเกยวของกบโครงการนนๆ โดยการใชสญลกษณสแทนกลมตางๆ ดงน
2) การวเคราะหกลมผเกยวของ ก�าหนดสญลกษณส แทนกลมผเกยวของ เชน
สแดง หมายถง ผทเขามารวม / ใครทเราเนน (กลมเปาหมายหลก, เปาหมายรอง) สด�า หมายถง ผทรวมสนบสนน
กจกรรม / งานโครงการ / พนธมตร / แนวรวม สเขยว หมายถง ผทจะชวยด�าเนนงานตอไปในกรณทโครงการ
สนสดในแตละกลมหลงทง 3 กลม มกลมยอยๆ อะไรบาง หรอสามารถทจะระบเปนตวบคคลใหชดเจนไปเลย
กไดในบางกรณทบคคลนนมผลส�าคญตอการด�าเนนงานมาก
การวเคราะหความส�าคญ ใชขนาดของวงกลม ก�าหนด วงกลมขนาดใหญแทน ความส�าคญมาก วงกลมท
เลกลงแทนความส�าคญทกดลงมาตามล�าตบ
การวเคราะหความสมพนธ ใช ระยะหาง แทนความใกลชดโครงการ แสดง ความสมพนธทใกลชดมาก
หรอหางออกไป ระตบของการเขามามสวนรวม
3) ระดมความเหนจากผเขารวม วาในการท�างานเรองนนๆ มผทเกยวของในลกษณะใด (สตางๆ) มความส�าคญ
มากนอยเพยงใด (ขนาดของวงกลม) มความสมพนธใกลชดกบเรอง นนๆ อยางไร(ระยะหางใกล-ไกล)
ผเกยวของนเปนสวนส�าคญในการจดวางบทบาทของผเกยวของทชดเจนขน และเครองมอนเหมาะ ส�าหรบ
การท�างานในรปแบบของ "เครอขาย" เพราะมผเกยวของมากหลายระดบและคนมาจากหลายพนทจงตองท�าความ
ชดเจนในเรองนรวมกนกอน
2.2.2 แผนผงเครอญาต เปนอกเครองมอทชวยใหชมชนไดถายทอดขอมลความสมพนธ เพอประโยชนตอการสราง
การมสวนรวมในการปฏบตงานรวมกน
วธการในการท�าแผนผงเครอญาต
1) ทมงานควรมความรเบองดนเกยวกบประชากรในชมชนวามตระกลส�าคญกตระกล และแตละตระกล มสมาชก
ในตระกลมากนอยเพยงใด โดยหาขอมลทตยภมทตงของ ชมชนมาเปนขอมลพนฐาน รวมกบการสอบถามพดคย
2) เลอกตระกลทมสมาชกมความสมพนธเชอมโยงกบตระกลอนมาเปนจดเรมตนในการท�าขอมลผงเครอญาต
3) ใชสญลกษณแทนเพศหญง(สามเหลยม) และชาย(วงกลม) เครองหมายแทน ความสมพนธ เชน +
คอ แตงงานกน ล�าดบบน คอ พอแม ล�าดบลาง คอ ลก และ หากเสยชวตแลวใหขดเสนพาดไว
4) แลกเปลยนพดคยจากการท�าขอมลแผนผงเครอญาต เพมเตมรายละเอยดจากขอมล ทไดใหสมบรณขน
2.2.3 แผนผงองคกรชมชน เปนเครองมอทชวยในการระดมขอมลกลมองคกรตางๆ ทม
อย ในชมชน และเปนเครองมอในการวเคราะหความสมพนธของกลมตางๆ ทมกนและกน
และความสมพนธทมผลตอศกยภาพของชมชน
วธการท�าแผนผงองคกรชมชน
ทมงานควรมความรเบองตนเกยวกบกลมของชมชน วามกลมส�าคญกกลม และแตละกลม มสมาชกในกลมมาก
นอยเพยงใดโดยหาขอมลทตยภมทตงของชมชนมาเปนขอมลพนฐานรวมกบการสอบถามพดคยเลอกตวแทนกลมเปาหมายระดบ
ตวแทนกลมทมความหลากหลายมแลกเปลยนเรยนรรวมกนในการท�าขอมลผงองคกรชมชนแลกเปลยนพดคยจากการท�าขอมล
แผนผงองคกรชมชน เพมเตมรายละเอยดจากขอมลทไดใหสมบรณขน
19จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557
2.3เสนทางประวตศาสตรชมชน(TimeLine)
เปนเครองมอในการชกชวนแลกเปลยนพดคยเกยวความเปนมาของชมชน โดยยอนกลบไปใหไตมากทสดเพอส�ารวจด
เหตการณทเกดขนในชมชนในทกๆ ดาน และสามารถใหเกดการวเคราะหขอมลเพอทบทวนความเปนมาของเรองราวตางๆ ใน
ชมชน ทงดานเศรษฐกจ การเมอง สงคม สงแวดลอม วฒนธรรม และทบทวนประสบการณการ ปรบตวของชมชนแตละ
ยคสมย ซงนอกจากจะเปนการสรางสมพนธทดกบชมชนแลว ยงชวยใหสามารถ ท�าความเขาใจกบทมาทไปของปรากฏการณ
ตางๆ ทเกดขนชมชน การเขาใจมตทางประวตศาสตรจะท�า ใหทงชาวบานและผทใชเครองมอน มองเหนวา อะไรเปนสาระ
ส�าคญทควรใสใจ อะไรเปนทนของชมชน ทสามารถน�ามาใชในปจจบน อะไรเปนสงทไมอาจแกไขได
การแบงยคสมยอาจจะพจารณาจากประวตศาสตรของประเทศ หรอประวตศาสตรของชมชน หรอเรองราวทชมชนให
ความส�าคญ ซงอาจไมจ�าเปนทจะตองเปนเหตการณเดยวกนกบประวตศาสตรของชาต การทตองใชเสนทางประวตศาสตรชมชน
ในการพดคยเพราะเปนการก�ากบประเดนของการ พดคยใหอยในประเดนนน ๆ
ค�าถามส�าคญในการศกษาเสนทางประวตศาสตรของชมชน ประกอบดวย 3 สวนคอ 1) อะไรคอ เหตการณส�าคญท
เกดขน 2) เหตการณนนๆ ไดสงผลกระทบตอคนในชมชนอยางไร 3) ชมชนมการปรบตวอยางไร
วธการท�าเสนทางประวตศาสตร
1) ลากเสนสมมต กลางกระดาน หรอกระดาษ
2) สอบถามถงเหตการณส�าคญทเกดขนในชมชนในแตละชวงเวลาจากผเขารวม แลวมผ บนทกเหตการณตางๆ
ตามล�าดบเวลาบนเสนสมมต
3) สอบถามรายละเอยดตามล�าดบวา แตละเหตการณ สงผลกระทบตอแตละคนอยางไรสงผลกระทบตอชมชน
อยางไร และแตละคนมการปรบตวอยางไรในชวงเวลานนๆ หรอ ชมชนมการปรบตวอยางไรในชวงเวลานนๆ
และบนทกขอมลไวตามชวงเวลาในขอ 2)
4) สรปพฒนาการของชมชนในชวงเวลาตางๆ รวมกน ชใหเหนการเปลยนแปลง และศกยภาพในการปรบตว
ของชมชน หากมเวลาสามารถเชอมโยงขอมลทสงผลกระทบตอ กนในแตละชวงเวลา
หากเปนไปไดในการศกษาเสนทางประวตศาสตรของชมชน นอกจากการพดคยกบผเฒาผแก ในชมชนแลวอาจศกษา
ขอมลไดจากสมดบนทก หรอเอกสารอางองตางๆ ทมอยในชมชน รวมทงการสรางโอกาสใหมเดกเยาวชนไดรวมเรยนรจาก
ผเฒาผแกไปพรอมๆ กนดวย
หมายเหต : ขอควรระวง
เนนการเกบขอมลโดยการสมภาษณ โดยไมใชเครองมอเสนทางประวตศาสตรก�ากบการพดคย ท�าใหชาวบานไมเหนเรอง
ราวทตอเนอง ไมเกดการล�าดบความคด ไมเกดการทบทวนตนเอง
2.4การท�าตารางจดล�าดบ (matrix ranking) หรอใหคะแนน (scoring) เปนเครองมอท จะชวยล�าดบความส�าคญ
จากประเดนทไดจากระดมสมองและตองการหาประเดนหรอสงทกลมเปาหมาย ใหความส�าคญหรอเรงดวน เพอสะทอนความ
เหนโดยรวมของกลมเปาหมายวาใหความส�าคญกบเรอง หรอประเดนใดเปนพเศษ
วธการท�าตารางจดล�าดบหรอใหคะแนน
1) ตดสนใจเลอกวาจะจดล�าดบหรอใหคะแนนเรองอะไร เชน ตนไม ตนไมทเปนอาหาร ไมดอก ไมประดบ
ประเภทเชอเพลง ผลไม
2) คนหาผใหขอมลหลก คนเดยวหรอมากกวา ทมความรในเรองนและมความเตมใจทจะ พดคยอภปราย
3) พดคยกบผเขารวมกจกรรม และรวมกนตดสนใจวาจะจดล�าดบหรอใหคะแนนของสงใด
4) ส�าหรบแตละรายการ ถามวาของสงนนดอยางไร อะไรอก แลวมอะไรอกและของนนเลว อยางไร
อะไรอก และอะไรอก
20 จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557
5) เขยนเกณฑเหลานนใหครบถวนโดยพยายามเปลยนจากสงทเปนดานลบใหเปนดานบวก
6) ขอใหผรวมกจกรรมจดล�าดบหรอใหคะแนนแตละรายการ โดยก�าหนดให 1=ดทสด 2=ดรอง ลงไป
หรอใหคะแนนแตละรายการจากคะแนนเตม 10 หรอ 5 หรอ 3
7) ถามค�าถามอน ๆ เพมเตม เชนเกณฑขอใดส�าคญทสด
- ถาจ�าเปนตองเลอกเพยงขอเดยว คณจะเลอกขอใด
- คณมแตละรายการเปนจ�านวนเทาไร และตองการจะมเทาไร
หมายเหต : ขอควรระวง
- อยาใชเกณฑของตวคณเอง นอกจากจะแยกจากเกณฑของผรวมกจกรรมอยาง ชดเจน
- อยาบรรยายใหการอบรม แตจงฟงและเรยนร
ค�าแนะน�า
- พยายามซกถามเจาะลกถงเกณฑอน ๆ
- ตดตามเพมเตมในประเดนทสนใจ
- ลองพยายามท�ากจกรรมนกบคนกลมอน
- คดคนหาวธการใหมๆ ในการท�ากจกรรมและปลอยใหผรวมกจกรรมคดคนหาวธของพวกเขาเอง
2.5ท�าปฏทนแบบตางๆ
ปฏทนอาหารจากปา ปฏทนอาหารจากน�า ปฏทนผกพนบาน ปฏทนการเพาะปลก ปฏทนประเพณวฒนธรรม ฯลฯ
ปฏทนแบบตางๆ ใชเปนเครองมอระดมขอมลเพอวางแผนการผลตหรอวางแผนการ ทางานในชวงเวลา เชน การผลต พช
อาหารจากปา พชอาหารจากน�า ประเพณในชมชน
วธการ
1) ทมงานน�าขอมลการสอบถามพดคย จากภาพตดขวาง แผนทรอบนอก แผนทองคกร ชมชน แผนทรอบ
ใน หรอโองชวต มาออกแบบตารางปฏทนหรอวงกลมปฏทนใหม รายละเอยดในการเตมขอมล
2) เลอกตวแทนกลมเปาหมายระตบตวแทนกลม ทมความหลากหลาย มแลกเปลยน เรยนรรวมกน ใน
การท�าขอมลปฏทนแบบตาง ๆ
3) แลกเปลยนพดคยจากการท�าขอมล เพมเตมรายละเอยดจากขอมลทไดใหสมบรณขน
2.6โองชวต
โองชวตเปนเครองมอในการสรางการมสวนรวมในการท�าขอมลเกยวกบแหลงทมา ของรายได และรายจายของชมชน
วธการ
1) เลอกตวแทนกลมเปาหมายทมความหลากหลาย มแลกเปลยนเรยนรรวมกนในการท�าขอมลโองชวต โดย
• เตรยมสอ ภาพโองบนกระดาษบรฟ
• ระดมขอมลจากผเขารวม เรอง รายได-รายจาย โดยแบงเปน รายไดภาค การเกษตร และรายไดนอก
ภาคการเกษตร, รายจายนอกภาคเกษตร และ รายจายในภาคการเกษตร
• น�าขอมลทไดมาน�าเสนอในสอทเตรยมไว โดยแบงเปน 4 สวน คอ สวนบน ประกอบดวยรายไดภาค
การเกษตร และรายไดนอกภาคการเกษตรทไหลเขาปากโอง) โดยใชขนาดของเสนแทนความมาก-นอย
ของรายไดทไหลเขา สวนดานลางคอ รรวทเปนรายจายนอกภาคเกษตร และรายจายในภาคการเกษตร
โดยใหขนาดของรรวแทนความมาก-นอยของรายจายทไหลออกจากโอง
21จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557
2) แลกเปลยนพดคยจากการท�าขอมล เพมเตมรายละเอยดจากขอมลทไดใหสมบรณขน รวมกนจดล�าดบรายได-ราย
จายโดยการใหสมาชกในกลมตดสตกเกอร(ใชสตกเกอร 2 ส คนละ 2 ชน)
3) น�าขอมลทไดมาน�าเสนอในตารางโดยเรยงล�าดบจากมาก-นอย เพอเปนฐานขอมล ระดมแนวทางแกไข
หมายเหต หากเปนไปไดทมงานควรเตรยมขอมลทตยภมดานเศรษฐกจของชมชน เปนแนวค�าถามชวนคย
2.7การเดนส�ารวจ (transect walks) เปนเครองมอในการส�ารวจทรพยากรของชมชนจาก พนทจรง สามารถสราง
การมสวนรวมและถายทอดความร ภมปญญาทสงสมมาจากรนหนง สคนรนใหมไดเปนอยางด
วธการ
1) คนหาคนในทองถนทมความรความสามารถและความเตมใจทจะเดนและชวยเหลอ
2) พดคยอภปรายกบพวกเขาเกยวกบเรองตางๆ ทตองการศกษาส�ารวจ เชน ดนตนไม พชผล ฯลฯ และ
ก�าหนดเสนทางเดนอยางคราวๆ (การท�าแผนทอยางมสวน รวมสามารถชวยในเรองนได)
3) มอบหมายงานในทมงาน
4) เดนส�ารวจ โดยพยายามใหครอบคลมสภาพทแตกตางกนหลายสภาพ
5) สงเกต ซกถาม ฟง (อยาบรรยายใหการอบรม)
6) ถามถงปญหาและโอกาสตางๆ อภปราย
7) สงเกตถงความแตกตาง การเปลยนแปลง บรเวณ (Zone) ตางๆ
หมายเหต : ขอควรระวง
- อยาเรงรด
- อยาบรรยายใหการอบรม
ค�าแนะน�า
- ใหความสนใจในกจกรรม
- สงสยใฝร
- คดคนหาวธใหม ๆ ในการท�ากจกรรม และปลอยใหผรวมกจกรรมคดคนหาวธของพวกเขาเอง
กระบวนการจดเวทในชมชนภายใน1วน(เชา-บาย)
1. ชแจงวตถประสงคของเวทและ แนะน�าตว
2. แบงกลมยอย เพอทบทวนสถานการณของชมชนในดานตางๆ หรอตามประเดนการท�างาน
- รจกระบบการผลตภายในชมชน เชน การเพาะปลก การเลยงสตว
- รจกระบบทรพยากรของชมชน เชน ฐานทรพยากร ดน น�า ปา
- ชมชนรจกตนเอง เชน ประวตศาสตรชมชน วฒนธรรม ภมปญญาทองถน ผน�า-กลมองคกร
ภายในชมชน การบรโภคของชมชน ความสมพนธภายในชมชน ความสมพนธกบภายนอกชมชน
3. สรปภาพรวมและเตมเตมขอมลจากกลมยอย
4. ชมชนและหนวยงานทเกยวของรวมกบสงเคราะหขอมล เพอก�าหนดเปนแผนความตองการ
22 จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557
แนวทางการวเคราะหในกลมยอย
ระบบการผลต
เพอทราบสถานการณการผลตในชมชน ซงจะน�าไปสการสนบสนนดานการผลตพชและสตวของ ชมชนไดอยางถกจด
เนอหาในการวเคราะห
• แนวคด และรปแบบในการผลต เชน เกษตรพนธะสญญา, เกษตรเพอการบรโภค, เกษตรอนทรย,
เกษตรผสมผสาน ฯลฯ
• เปาหมายในการผลต เชน เพอบรโภค เพอขาย
• ประเภท ชนด พช สตวทผลตภายในชมชน
• การใชปจจยการผลต เชน เมลดพนธ ปย ยา แหลงน�า แรงงาน
• การจดการผลผลต เชน ท�าพนธ บรโภค แบงปน ขาย
• กลมอาชพ ผรทเกยวของในการผลตพชและสตว
• การสนบสนนจากหนวยงานดานการผลตพชและสตว
• ผลกระทบทเกดขนจากการผลต
เครองมอทใช
• การศกษาเอกสารมอสองทเกยวของ เชน สถตการปลกพชและเลยงสตวของชมชน ความ เหมาะสมของ
การปลกพช เลยงสตวโดยดจากขอมลสภาพพนท สภาพดน สภาพนา, การจดการผลผลต, ปญหา-ศกยภาพ
ของชมชน
• การสงเกตการณ
• การสนทนากบกลมเปาหมาย, การสมภาษณแบบเจาะลก
• แบบสอบถาม
• การระดมความคด โดยการใชแผนทรอบใน-รอบใน การใชบตรค�า ปฏทนการผลต
ตวอยางแนวค�าถาม
• มการปลกพชอะไรบาง ระบบการปลกพชเปนอยางไร (ท�าไร ท�านา ท�าสวน ฯลฯ)
• พชแตละชนดใชพนทเทาไร ครวเรอนทปลกพชแตละ,ชนด
• ชนดของพนธพช และการจดการพนธพช
• ใชปจจยการผลตอะไรบาง ปจจยการผลตมาจากไหน
• รปแบบการจดการผลผลตเปนอยางไร เชน รายครวเรอน, รวมกลม
• ปรมาณพชทปลกเพยงพอตอการบรโภคหรอไม, รายไดจากการขายเปนอยางไร,ตนทนการผลตเปนอยางไร
• มหนวยงานเขามาสนบสนนหรอไมอยางไร
• มผร ภมปญญาในการปลกพชหรอไม อยางไร เชน ความรเรองการคดเลอกเมลดพนธ ความรเรอง
การขยายพนธการดแลรกษา ฯลฯ
• ปญหาทพบในการเพาะปลกเปนอยางไร มความพยายามแกปญหาอยางไร
ส�าหรบ การเลยงสตวกใชค�าถามในแนวเดยวกน ทงนอาจตองพจารณาถงบรบทชมชนเปนหลก เชน ชาตพนธ สภาพ
ทตงของชมชน วถชวตวฒนธรรมทเปนลกษณะเฉพาะของแตละชมชน
บทบาทของวทยากรประจ�ากลม สรปขอมลทส�าคญ ทงดานสภาพปญหา และศกยภาพของชมชนทสามารถน�ามาพฒนา
ระบบการผลต โดยควรเนนระบบการผลตทใชศกยภาพของชมชนเปนหลก
23จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557
ระบบทรพยากร
เพอทราบสถานการณดานดน น�า ปา ของชมชน ทงตานการมอย การจดการ และผลกระทบ ซง จะน�าไปสการ
จดการอยางรคณคาโดยชมชน
เนอหาในการวเคราะห
• สภาพดนและพนทท�ากนเปนอยางไร เชน ความอดมสมบรณของผนดน การจดการโดยชมชน สภาพปญหา
และการแกไขปญหาทผานมา
• สภาพน�าและการจดการเปนอยางไร เชน แหลงน�าในชมชน การใชประโยชน การดแลโดย ชมชน
สภาพปญหาและการแกไขปญหาทผานมา
• สภาพปาและการจดการเปนอยางไร เชน ประเภทของปา การใชประโยชน และการจดการโดย ชมชน
สภาพปญหาและการแกไขปญหาทผานมา
• แหลงอาหารในธรรมชาต
• ผรหรอกลมจดการ ภมปญญาในการจดการดนน�าปา
• หนวยงานทสนบสนน
• การเปลยนแปลง (เชงปรมาณ/คณคา) และผลกระทบทเกดขน
เครองมอทใช
• การศกษาเอกสารมอสองทเกยวของ เชน แผนทแสดงสภาพของพนท, ความสง-ชน, ความอดมสมบรณ
การจดการของชมชน, ปญหา-ศกยภาพของชมชน
• การสงเกตการณ, การส�ารวจ (ถามเวลา)
• การสนทนากบกลมเปาหมาย, การสมภาษณแบบเจาะลก
• การระดมความคด โดยการใชแผนทรอบนอก ปฏทนอาหารจากปา (พช สตว สมนไพร)
ตวอยางแนวค�าถาม
• สภาพดน/พนทท�ากนของชมชนมลกษณะเปนอยางไร มการใชประโยชนในแตละทอยางไร
• ระยะเวลาในการใชประโยชนจากทดน
• แหลงน�าส�าคญของชมชนมกแหง และมการใชประโยชนจากแตละทอยางไร
• วธการน�าน�าจากแหลงน�ามาใชประโยชนท�าอยางไร มการจดการรวมกนของชมชนอยางไร
• ปรมาณน�าเพยงพอตอการใชหรอไม อยางไร
• สภาพของปาของชมชนเปนอยางไร มการเปลยนแปลงอยางไรบางตงแตอดตถงปจจบน
• รปแบบการจดการปาของชมชนเปนอยางไร
• มการใชประโยชนจากปาอยางไรบาง
• ปญหาหรอผลกระทบจากการใชทดน น�าจากแหลงน�า หรอปาอยางไร และมการแกปญหา อยางไร
• ชมชนมความเชอ ภมปญญา พธกรรมทเกยวกบการใชทดน แหลงน�า ปา หรอไมอยางไร
• ในรอบปมการหาอาหาร-ยาจากธรรมชาต (พช สตวบก สตวน�า สตวปก สตวเลอยคลาน สมนไพร)
อยางไรบาง
• สถานการณของอาหารทหาไดจากธรรมชาตเปนอยางไรบาง
• ชมชนมเปาหมายและวธการในการดแลรกษาทรพยากรธรรมชาตในชนชนอยางไรบาง
หมายเหต ในการตงถามควรค�านงถงบรบทของชมชนเปนหลก วาเปนชาตพนธทตงของชมชนมปา หรอตงอยใกลเมอง
24 จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557
ชมชนรจกตนเอง
เพอทราบวถชวต ระบบเศรษฐกจของชมชน ศกยภาพ ทนเดมในการจดการชมชน และน�าไปส การรบรและเขาใจ
ผลกระทบทเกดขนกบตนเองและชมชน
เนอหาทวเคราะห
ประวตศาสตรชมชน วฒนธรรม ภมปญญาทองถน ผน�า-กลมองคกรภายในชมชน การบรโภค ของชมชน ความสมพนธ
ภายในชมชน ความสมพนธกบภายนอกชมชน สถานการณความเปลยนแปลง ทเกดขนชมชน ปญหาและการแกไขปญหา
เครองมอทใช
• การศกษาเอกสารมอสองทเกยวของเชนขอมลประชากรชาตพนธศาสนาการศกษาการปกครอง แผนชมชน
ขอมลรานคาในชมชน ขอมลรายไดรายจาย ตนทนการผลตดานตางๆ
• การสงเกตการณการส�ารวจ(ถามเวลา)
• การสนทนากบกลมเปาหมาย,การสมภาษณแบบเจาะลก
• การระดมความคดโดยการใชแผนทรอบในปฏทนประเพณวฒนธรรมผงองคกรชมชนผงเครอญาต ท�าเนยบ
ผร โองชวต
ตวอยางแนวค�าถาม
• ชมชนมประเพณวฒนธรรมภมปญญาในดานใดบางประเพณวฒนธรรมภมปญญานนๆจด เพออะไร
จดเมอใด มใครเกยวของบาง
• ประเพณ วฒนธรรมภมปญญาในเรองนนๆ มสถานภาพอยางไร (คงอย สญหาย ก�าลงรอฟน) ผรในแตละ
ดานคอใคร
• ชมชนมวธการสบทอดประเพณ วฒนธรรม ภมปญญาอยางไรบาง
• ชมชนมกลมองคกรอะไรบาง แตละกลมด�าเนนกจการดานใด มสมาชกเปนใคร มโครงสรางการท�างาน
อยางไร มการบรหารจดการอยางไร มเงนทน หรอแหลงสนบสนนจากทใดบาง
• ชมชนมระบบการบรโภคอยางไร เชน อะไรตองซอ อะไรทสามารถจดหาไดเอง
• ชมชนมรายไต รายจายในเรองใดบาง รายได รายจายในเรองใดสงสด เพราะอะไร
• ชมชนจะสามารถลดรายจาย หรอเพมรายไดในสวนใด ดวยวธการใด
• หากตองการเพมรายไดหรอลดรายจายตองการการสนบสนนอะไร อยางไร
การท�ากจกรรมในกลมยอย มความส�าคญมากเพราะจะท�าใหบคคลภายนอกเหนศกยภาพของ ชมชน ไดรวาใครรใน
เรองใด มากนอยเพยงใด เหนผทจะสานงานตอ และหากกระบวนการดกจะเปนการสรางสมพนธกบชมชนไดระดบหนง อก
ทงชมชนไดมโอกาสทบทวนขอมล ความรของชมชนรวมกน ท�าใหตระหนกถงปญหา และมองเหนศกยภาพทนเดมในเรองทได
รวมกนใหขอมล ตรวจสอบและวเคราะห ซงจะเปนฐานส�าคญทจะท�าใหเกดการก�าหนดแผนกจกรรมทสอดคลองกบสภาพปญหา
และบรบทของพนท
บทบาทของวทยากรควรเนนเรองดๆ ทมในชมชน เพอใหชมชนตระหนกถงคณคาของความร ของชมชน และความ
ส�าคญของการพงพาตนเอง การจดการชมชนบนฐานการมสวนรวมของสมาชก
เรยบเรยงโดย นางสาวปยวด นอยน�าใส
เกบตกบรรยากาศงานแผนดนสมเดจพระนเรศวรมหาราช กาชาดพษณโลก ป 2557
25จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557
โดยมลนธสถาบนวจยเพอทองถนไดสรปสงทไดเรยนรจากการอบรมการวเคราะหชมชนอยางมสวนรวม วนท 4 - 6
มนาคม 2557 ณ ชมชนบานรองกลา อ.นครไทย จ.พษณโลกและ อบต.บานยาง อ.วดโบสถ จ.พษณโลก เพอเนนแนวทาง
ในการด�าเนนงานการวจยเพอพฒนาทองถนตอไปดงน
การสงเคราะหขอมลภาพรวมสการจดท�าแผนชมชน
สงทไดเรยนรจากการอบรมฯ
1. ความเขาใจตองานวจยเพอทองถน
- ท�าใหรจกวาในมหาวทยาลยราชภฎมงานวจยลกษณะนดวย
- ไดรจกงานวจยเพอทองถน
2. เครองมอการท�างาน
- ไดเรยนรเครองมอในการท�าวจยแบบมสวนรวมซงเปนสงทไมเคยไดเรยนรมากอนในแวดวงวชาการหรอ
การปฏบตงานทผานมา
- ไดเรยนรกระบวนการท�างานกบชมชน
- ไดเรยนรการสรางความสมพนธกบชาวบาน
- ไดเรยนรหลกการการใชเครองมอในการพฒนา หาโจทย และการหาขอมลในการท�าวจยโดยตองค�านง
ถงบรบทของชมชนนนๆ
3. ประสบการณ
- ไดประสบการณในการท�างานกบชมชน
- ไดประสบการณท�างานกบอาจารยทานอนๆ
- ท�าใหไดไดเขาใจสภาพบรบทชมชนทแทจรง
4. การแลกเปลยน
- ไดเพอนใหม เกดสมพนธภาพทดภายในองคกร
- ไดเหนศกยภาพของผเขารวมอบรม
- ไดแลกเปลยนความรความสามารถจากการท�างานกลม
5. อนๆ
- ไดเรยนรการจดกระบวนการอบรมของทมวทยากร
- ไดเรยนรวาชมชนมศกยภาพในตนเอง คนนอกตองเปดโอกาสหรอหาชองทางการเรยนรแบบมสวนรวม
26 จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557
กบชมชนใหได
- ไดโจทยวจย/งานบรการวชาการ ในการลงพนทของมหาวทยาลย
- ไดแรงบนดาลใจในการท�างานเพอรบใชชมชน
- ไดทบทวนความรเดมของตนเอง
- ไดฝกการเปนผน�า
- บางพนทอาจยงไมมความชดเจน
ขอเสนอแนะ
1. อยากใหมการจดอบรมอยางตอเนอง
2. ควรมเอกสารประกอบการอบรม
3. ควรมการถอดบทเรยนชมชนทประสบผลส�าเรจอยางละเอยด โดยเฉพาะวธการตงแตขนตอนแรก
จนถงสดทาย และการน�าเสนอออกมาในรปแบบของงานวจย
4. ทมวทยากร
- ควรใหความชดเจนตอการใชเครองมอ หรอเพมกรณศกษาวาเครองมอแตละแบบเหมาะกบงานอะไร
- หากตองการความคดเหนสวนตวของผเขารวม วทยากรไมควรใชค�าพดชน�าหรอโนมเอยงตามวทยากร
- ควรจดกจกรรมสรางสมพนธภาพระหวางผเขารวมซงมาจากตางคณะ หรอสอดแทรกในชวงการศกษาด
งานในบรรยากาศทเปนกนเอง
- ในการแบงกลม ควรใหคละกน ไมควรใหผเขารวมทมาจากคณะเดยวกนอยดวยกน
- อยาเกรงใจทจะ Comment อยากใหวทยากร Reflect ตรงไปตรงมา
5. การบรหารจดการ
- ควรก�าหนดเงอนไขใหผเขารวมอยจนครบทกกระบวนการ
- ควรเลอกสถานทอบรม ทผเขารวมไมสามารถกลบบานได เพอใหทกคนไดอยในจนจบกระบวนการ
- การเดนทางยากล�าบาก
6. ระยะเวลา
- ในแตละกจกรรม ควรจดใหมเวลาเหมาะสมส�าหรบกระบวนการคด(บางกจกรรมนานเกนไป บางกจกรรม
มความซ�าซอน)
- ควรเลอกจดการอบรมในชวงเวลาทอาจารยสะดวก (ชวงทจดเปนชวงทมการสอบ อาจารยหลายทาน
ตองคมสอบ)
27จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557
เกบตกบรรยากาศงานแผนดนสมเดจพระนเรศวรมหาราชกาชาดพษณโลกป2557
ผานพนไปดวยดส�าหรบการจดนทรรศการในงานแผนดนสมเดจพระนเรศวรมหาราช กาชาดพษณโลก ประจ�าป 2557 โดยในปนธมของการจด
นทรรศการจะเนนในเรองของโครงการพระราชด�าร อาท นทรรศการเกษตรทฤษฎใหมขนตน, โครงการปองกนการเสอมโทรมและการพงทลายของหนาดน
โดยการปลกหญาแฝก, โครงการสายใยรกแหงครอบครว, โครงการอนรกษพนธไมหายาก, โครงการผลตแกสชวภาพภาคครวเรอน, โครงการผลตน�ามนไบโอ
ดเซล เปนตน รวมถงการสาธตกจกรรมของแตโครงการฯ เชน การสาธตการท�าถงแกสชวภาพ, การสาธตการท�าน�ามนไบโอดเซล, การสาธตการอบพนธไม
แหง, การสาธตการท�าดอกไมจากผาใยบว,การสาธตการจกสารจากผตภณฑหญาแฝก เปนตน ซงทางสถาบนวจยและพฒนาตองขอขอบคณทกๆ คณะ/หนวย
งานภายในมหาวทยาลยฯ ทไดใหความรวมมอในการจดงานในครงน
สวจ.น�าทมนกวจยเขารวมน�าเสนอผลงานวจยในการประชมใหญโครงการสงเสรมการวจยในอดมศกษา ครงท 2 (HERP Congress ll)
เมอวนท 22 – 24 มค. ทผานมา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม น�าโดย ดร.สาคร สรอยสงวาล รองอธการบดฝายบรหาร, ดร.ชนกานต คม
นก ผอ�านวยการสถาบนวจยฯ พรอมดวยนกวจยและผบรหารสถาบนวจยฯไดเขารวมน�าเสนอผลงานวจยในการประชมใหญโครงการสงเสรมการวจยในอดมศกษา
ครงท 2 (HERP Congress ll) ณ โรงแรมมราเคล แกรนด คอนเวนชน กรงเทพฯ ซงทางมหาวทยาลยฯ ไดน�าเสนอผลงานวจยของนกวจยทง 3 ทาน
ประกอบดวย ดร.พสษฐ พลประเสรฐ : เรอง การศกษาทางชวภาพและนเวศวทยาของแมลงปนใยฯ, ดร.พรดรล จลกลป : เรอง การใชประโยชนของถว
เหลองหมกจากภมปญญาทองถนฯ, ดร.ชตมา เลศลกษม : เรอง การศกษาภมปญญาทองถนในการท�าแปงแหวนาฯ ในครงนดวย
สวจ.ระดมความคดเหนจากองคกรปกครองสวนทองถนและหนวยงานภาครฐเพอส�ารวจความตองการในการก�าหนดแนวทางพฒนาและบรการ
วชาการ…..เมอวนท 11 ก.พ. 57 ทผาน ดร.ชนการต คมนก ผอ�านวยการสถาบนวจยและพฒนา ไดกลาวรายงานถงวตถประสงคของการจดโครงการสมมนาฯ
โดยงานนไดรบเกยรตจาก ดร.สาคร สรอยสงวาล รองอธการบดฝายบรหาร เปนประธาน ส�าหรบโครงการสมมนาดงกลาว ทางสถาบนวจยและพฒนา ได
ด�าเนนการประสานความรวมมอกบหนวยงานทองถน/หนวยงานภาครฐในเขตพนทพษณโลก-สโขทยและโรงเรยนต�ารวจตระเวนชายแดนเพอเขารวมแสดงความ
คดเหนสะทอนถงปญหาทแทจรงรวมทงส�ารวจความตองการของแหลงชมชนตางๆ เพอสามารถใชศกยภาพทางวชาการของมหาวทยาลยฯ แกไขปญหาไดอยาง
ตรงจดและเปนการบรณาการและใหบรการวชาการอยางครบวงจรและเกดประโยชนสงสดแกทกฝาย นอกจากนยงไดรบเกยรตจาก ผศ.สพจน พฤกษะวน
รองประธานสถาบนพฒนาสแยกอนโดจน มาเปนวทยากร บรรยายเรอง “ความตองการของผรบบรการเปนอยางไร”
สวจ.ลงพนท ร.ร.ตชด.บานลาดเรอ เพอจดกจกรรม “Science Camp” ประจ�าปการศกษา 2556....เมอวนท 22 ก.พ. 57 ทผานมา น�า
โดย ดร.อน เจรญวงศระยบ รองผอ�านวยการสถาบนวจยฯ ฝายบรการวชาการ พรอมดวย ผศ.ชญานษฐ ศศวมล, ดร.กาญจนา ธนนพคณ, คณจตรา มค�า
และนองๆ นกศกษาจาก มรพส. ไดลงพนทจดกจกรรมใหความรกบนกเรยนโรงเรยนต�ารวจตระเวนชายแดน ทง 4 โรงเรยน ประกอบดวย ร.ร.ตชด.บานลาด
เรอ,บานรกไทย,บานนชเทยนและอาทรอทศ โดยกจกรรม Science Camp มกจกรรมฐานการเรยนรทงหมด 6 ฐาน ประกอบดวย ฐานท 1 กงหนไฟฟาสถต,
ฐานท 2 รมชชพหรรษา, ฐานท 3 ขวดหรรษาเปาลกโปรง, ฐานท 4 เครองรอนมหศจรรย, ฐานท 5 หอคอยหลากส และฐานท 6 ทอรนาโดในขวด
ซงกจกรรมทง 6 ฐานนกจะมนกศกษาจากมหาวทยาลยฯ คอยใหความรกบนอง ๆ นกเรยน ตชด. ทง 4 โรงเรยนประจ�าแตละฐานการเรยนร บรรยากาศ
เปนไปอยางสนกสนาน กถอไดวาเปนการลงพนทใหบรการวชาการและยงเปนการบรณาการกบการเรยนการสอนของนกศกษาภายในมหาวทยาลยฯ อกดวย
นอกจากน ดร.อน เจรญวงศระยบ รองผอ�านวยการสถาบนวจยฯ ฝายบรการวชาการ ยงไดน�าทมคณาจารยไปศกษาดงานทสวนพฤกษศาสตร
และเยยมชมโรงเรยนต�ารวจตระเวนชายแดนในพนท อ.ชาตตระการ จ.พษณโลก
สวจ.เขารวมประชมกบ สวทช.ภาคเหนอ ท จ.เชยงใหม
เมอวนท 28 กพ. 57 ทผานมา ดร.มลนภาศลาอาสน รองผอ�านวยการสถาบนวจยฯ ไดน�านกวจยจาก มรพส. เขารวมประชม
“ชวยกนคด รวมกนท�า น�าวทยาศาสตรและเทคโนโลยสทองถน” ซงจดโดย สวทช.ภาคเหนอ ณ ศนยประชมนานาชาต โรงแรมเชยงใหมแกรนดวว
จ.เชยงใหม โดยภายในงานมการจดกจกรรมดานการมอบรางวล, กจกรรมดานการเสวนา และกจกรรมการจดแสดงนทรรศการ พรอมกบมการบรรยายพเศษ
ในหวขอ “บทบาทของ สวทช. ในการเชอมโยงกบพนธมตร น�าวทยาศาสตรและเทคโนโลยสการพฒนาและสรางสงคมวทยาศาสตรทองถน” โดย ดร.ณรงค
ศรเลศวรกล รองผอ�านวยการส�านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต
ขาวสารความเคลอนไหว
ʶҺѹÇÔ¨ÑÂáÅоѲ¹ÒÍÒ¤ÒÃÈÃÕ¾ÔºÙÅ ÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂÃÒªÀѯ¾ÔºÙÅʧ¤ÃÒÁ (ʋǹ·ÐàÅá¡ŒÇ)
ÁËÒÇÔ·ÒÅÑÂÃÒªÀѯ¾ÔºÙÅʧ¤ÃÒÁ
â·ÃÈѾ·�/â·ÃÊÒà 055-267038
http//research.psru.ac.th/~rdi/ , E-mail : [email protected]
ʶҺѹÇÔ¨ÑÂáÅоѲ¹ÒÍÒ¤ÒÃÈÃÕ¾ÔºÙÅ ÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂÃÒªÀѯ¾ÔºÙÅʧ¤ÃÒÁ (ʋǹ·ÐàÅá¡ŒÇ)
ÁËÒÇÔ·ÒÅÑÂÃÒªÀѯ¾ÔºÙÅʧ¤ÃÒÁ
â·ÃÈѾ·�/â·ÃÊÒà 055-267038
http//research.psru.ac.th/~rdi/ , E-mail : [email protected]
ʶҺѹÇÔ¨ÑÂáÅоѲ¹Ò ʶҺѹÇÔ¨ÑÂáÅоѲ¹Ò Research and Development Institute of PibulsongkramRajabhat University
»‚·Õè 4 ©ºÑº·Õè 1 Á¡ÃÒ¤Á-àÁÉÒ¹ 2557
ʶҺѹÇÔ¨ÑÂáÅоѲ¹Ò ÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂÃÒªÀѯ¾ÔºÙÅʧ¤ÃÒÁÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂÃÒªÀѯ¾ÔºÙÅʧ¤ÃÒÁ
¨ØÅÊÒÃ
จาก....ทองถน
“ผลตภณฑนำตาลสดพรอมดม”
สงเคราะหความรจากผลงานวจย
การผลตไอศกรมโยเกรตจากกะทการประเมนผลกระทบของโครงการ
บรการวชาการสสงคม
มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม
ปงบประมาณ 2555 – 2556
...งานวจยสชมชน
โครงการบรการวชาการ : การจดการขยะชมชน
บรเวณลำนำเขก................................................
...ขาวสารความเคลอนไหวเกรดความร
โครงการอบรมหลกสตร
“แนวคด รปธรรม
และเครองมอการทำงานวจยเชงปฏบตการท
เนนการมสวนรวมของชมชน”
successsuccess
RESEARCHRESEARCHบอกกลาวเลาเรอง...ความสำเรจการ
เขารวมจดงานมหกรรมวจยสภมภาค ครงท
2 (Regional Research Expo 2014)
สวนภมภาคมหาวทยาลยเชยงใหม