ÖĞrenme ÜrÜnlerİ ve ÖĞretİmİmateryaltasarimi.weebly.com/uploads/4/8/5/0/... · öğrenme...
TRANSCRIPT
Öğretimi ele alınan öğrenme
ürünleri; kavram, İlke, genelleme, kural, problem çözme, psikomotor beceri ve öğrenme stratejileri’dir.
Kavramlar, bireyin düşünmesini sağlayan zihinsel araçlardır. Kavramlar fiziksel ve sosyal dünyayı anlamamızı ve anlamlı iletişim kurmanızı sağlar.
Öğrenme Ürünleri Ve Öğretimi
Gagne kavramları, somut
kavramlar ve tanımlanmış
kavramlar olarak ikiye
ayırmıştır.
Somut kavramlar yaşamın
ilk aylarından itibaren
informal yollarla öğrenilir.
Kavram Türleri Somut Ve Soyut Kavramlar
Tanımlanmış ya da soyut kavramları öğrenmek için genellikle
öğretim gerekmektedir.
Örneğin; Adalet, Vatan, Ulus kavramı vb. kavramları öğretmek
için formel eğitim gereklidir.
Ancak çocuk; temiz, yaramaz, komik gibi bazı zor ve soyut
kavramlarda gözlem yoluyla kolay öğrenme gerçekleştirebilir.
Kavram Türleri Somut Ve Soyut Kavramlar
Kavramlar sözcüklerle ifade edilirler, toplumsal olarak kabul
edilmiş sözcüklerin anlamıdır.
Kavramlar, sözcükler ve birleşik sözcüklerde adlandırılırlar:
Kavramları adlandrılan sözcükler cümlede kullanıldıkları yere
göre gruplanabilirler. Bu grupların bazıları; isimler, sıfatlar,
şiirler, zarflar, bağlaçlar vb. dir.
Kavramların Özellikleri
Tüm kavramlar öğrenilebilirlik, kullanılabilirlik, açıklık, genellik
ve güçlülük özellikleri taşır.
Öğrenilebilirlik: Tüm kavramlar sonradan öğrenilir, ancak bazı
kavramlar daha kolay öğrenilirken bazıları daha zor öğrenilir.
Örneğin gözlenebilen köpek, ağaç gibi kavramlar daha kolay
öğrenilir iken güdülenme, biliş, adalet gibi tanımlanmış soyut
kavramlar daha zor öğrenilmektedir.
Kavramların Özellikleri
Kullanılabilirlik: Bir alandaki
bazı kavramlar daha sık
kullanılırken, bazıları daha
seyrek kullanılırlar.
Örneğin; ilköğretim düzeyinde
Matematikte "sayılar" ve "dört
işlem" kavramları daha sık
kullanılırken "oran", "kesir" vb.
kavramlar daha az
kullanılabilmektedir.
Kavramların Özellikleri
Açıklık: Kavram açık, anlaşılır olmalı, konu alanı ile ilgili
Uzmanlar arasında kavramın anlamına ilişkin görüş birliği
bulunmalıdır. Örneğin; eğitimle ilgili temel kavramlardan
"eğitim", "öğrenme", "öğretme", "öğretim" gibi kavramların
anlamları bu konu alanındaki Uzmanlar tarafından aynı şekilde
anlaşılmalıdır.
Kavramların Özellikleri
Genellik: Birçok kavram hiyerarşik olarak organize edilmiştir.
Hiyerarşik yapının en üstünde yer alan kavram en genel
olanıdır. Genel kavramların alt gruplarına inildikçe, kavramların
genellik özellikleri azalarak daha özel kavramlar haline gelirler.
Örneğin; Canlılar en genel kavram olarak alınabilir, "canlılar",
"İnsanlar", "hayvanlar", "bitkiler" olarak sınıflara ayrılabilir.
Kavramların Özellikleri
Güçlülük: Kavramın gücü büyük ölçüde diğer kavramların, ilkelerin anlaşılmasına yardım etme, problem çözmeyi sağlama gibi konularda faydalı olmasına, destekçi olmasına işaret etmektedir. Örneğin; sayı kavramı tüm matematiksel işlemlerin anlaşılmasına yardım ettiği için, çok güçlü bir kavramdır.
Kavramların Özellikleri
Çocuğun bağımsızlığını kazanması
için bedensel ve devimsel gelişimi
gereklidir. Bedensel ve devimsel
gelişim ve çocuğun bağımsızlığını
kazanabilmesi çocuğun bilişsel
gelişimini besler. Bedensel gelişim,
büyük ölçüde olgunlaşma ürünü
olmakla birlikte, bilişsel gelişimde
öğrenme büyük rol oynar.
Kavram Öğrenme
Bilişsel gelişimin temelinde ise kavram öğrenme vardır. Kavram
öğrenmede aşamalı 4 düzey bulunmaktadır. Bu aşamalar, en alt
düzeyden en yüksek düzeye doğru şöyledir: somut düzey,
tanıma düzeyi, sınıflama düzeyi, soyut düzey.
Kavram Öğrenme
Somut düzeyde kavram öğrenmek
için şu zihinsel işlemler
yapılmaktadır:
Objenin algılanabilen çevresinde
dikkat etme
Objeyi diğer objelerden ayırt etme
Ayırt edilen objeyi aynı kapsam ve
durumda bir başka zamanda da
gördüğünde hatırlama.
Kavram Öğrenme
Tanıma düzeyinde çocuk farklı bir yer ve durumda gördüğünde
de tanıyabilir. Tanıma düzeyinde kavram öğrenmenin zihinsel
işlemleri şunlardır:
Objeyi farklı ortam ve durumda gördüğünde de aynı obje
olduğuna ilişkin genelleme yapma
Genelleme yapılan objeyi hatırlama
Kavram Öğrenme
Somut düzeyde çocuk sadece objeyi görerek kavramı
öğrenirken, tanıma düzeyinde görerek, işiterek, dokunarak,
koklayarak öğrenebilir ve kavramı birden fazla algısal
temelde depolayabilir. Ayrıca, bu düzeyde kavramın adını da
öğrenebilir ve kavramı adıyla kodlayıp saklayabilir.
Gagne, somut ve tanıma düzeylerinde öğrenilen kavramları
"ayırt edici bilgi" olarak adlandırmıştır.
Kavram Öğrenme
Sınıflama düzeyinde kavramı ilk kez öğrenmek için kavramın en
az iki örneğinin tanıma düzeyinde öğrenilmesi gerekir. Sınıflama düzeyinde kavram öğrenmenin içerdiği zihinsel işlemler şunlardır:
Objenin bir sınıfına ilişkin en az iki örneğin çok belirgin olmayan özelliklerine dikkat etme
Her bir örneği örnek olmayandan ayırt etme
Ayırt edilen örnekleri hatırlama
Kavram Öğrenme
Farklı bir kapsam ve durumda karşılaşılan her bir örneğin aynı
örnek olduğu genellemesine varma
Aynı sınıfa ait olan en az iki örneğin eş değer olduğu
genellemesini yapma
Genellemeyi hatırlama
Kavram Öğrenme
Birey şu davranışları gösterdiği takdirde soyut düzeyde kavram
öğrenmiş demektir:
o Kavram örneklerini doğru olarak tanıma, kavramın adını
verme, kavramın tanınan özelliklerini ayırt etme, kavramın
toplumca kabul edilmiş tanımını verme, kavram örneklerini
aynı düzlemdeki benzer kavram örneklerinden nasıl
farklılaştığını açıklamadır.
Kavram Öğrenme
Soyut düzeyde kavram öğrenme de yapılması gerekli zihinsel
işlemler iki ana grupta toplanmaktadır. Bunlar; tümevarım
işlemleri ve alma işlemleridir. Tümevarım işlemleri şunlardır:
Tanımlanan özellikleri yada özelliklerle ilgili kuralları
denenceleştirme
Denenceleri hatırlama
Örnekleri ve örnek olmayanları kullanarak denenceleri
değerlendirme
Kavram Öğrenme
Kavram henüz sınıflama düzeyinde öğrenilmişse kavramın
tanımını yapma
Eğer sınıflama düzeyinde öğrenilmişse kavramı anlama
Kavrama ait örnekleri ve örnek olmayanları, kavramının
belirlenmiş özelliklerinin varlığıyla yokluğu bakımından analiz
etme
Kavram Öğrenme
Belirli kavramlar çocuklara ne zaman hangi düzeyde
öğretilmelidir?
Yaşamın başlangıç yıllarında çocukların kavramları
öğrenebilmeleri özellikle sinir sisteminin olgunlaşmasına
bağlıdır. Ancak sinir sisteminin olgunlaşması kadar öğrenme yaşantıları da gereklidir. İkinci olarak aynı düzeyde, farklı
kavramları öğrenme, farklı zamanlarda gerçekleşebilir. Üçüncü
olarak da birey, kavramı alt düzeyde öğrenmeye başladıktan
sonra üst düzeye doğru ilerlemeye devam eder.
Kavram Öğretimi
Çocuklar somut ve tanıma düzeyindeki birçok kavramı informal
öğrenme yaşantıları yoluyla okula başlamadan önce öğrenirler.
Bununla birlikte, bazı kavramların somut ve tanıma düzeyinde
öğrenilmesi ilköğretim ve ortaöğretim yıllarında da sürer. Örneğin
ikinci dil öğrenirken yeni sözcükler ve birleşik sözcükleri tanıma
bu yıllarda gerçekleşir.
Somut Düzey Ve Tanıma Düzeyinde
Kavram Öğretimi
Herhangi bir yaştaki öğrencinin kavramı somut ve tanıma
düzeyinde öğrenmesine yardım eden öğretim ilkeleri aşağıda
verilmiştir.
Kavramın gerçek maddesi ya da resmi ya da diğer temsilcileri
sınıfa getirmelidir
Öğrencilere maddenin adı verilmeli, madde ile adı arasında
ilişki kurmaları sağlanmalıdır
Somut Düzey Ve Tanıma Düzeyinde Kavram Öğretimi
Öğrencinin maddeyi tanıyıp
tanımadığını belirlemek üzere
madde daha sonra tekrar
gösterilmelidir
Maddenin doğru
tanınmasından ve
adlandırılmasından hemen
sonra bilgilendirici dönüt
verilmelidir
Somut Düzey Ve Tanıma Düzeyinde Kavram Öğretimi
İlkokula gelmeden önce çocuklar çevrelerinde somut örneği
olan birçok kavramı sınıflama düzeyini öğrenmiştir.
Sınıflamanın başlangıç düzeyinde kavram öğretmede kullanılan
ilkeler 6 aşamada açıklanmıştır.
Sınıflamanın Başlangıç Düzeyinde
Kavram Öğretimi
1. Öğrencilere kavramın en az iki farklı örneği ile örnek olmayan
kesin bir ya da iki nesne verilir
2. Öğrencilerin örneklerle kavramın adını ilişkilendirmelerine
yardım edilir
3. Öğrencilerin kavramın özelliklerini, özellikle de aynı düzlemde
bulunan kavramlar varsa kavramı diğerlerinden ayıran bir ya da
iki kritik özelliği ifadelendirmelerine yardım edilir
Sınıflamanın Başlangıç Düzeyinde Kavram Öğretimi
4. Öğrencilere kavramı tanımalarına yardım edilir
5. Öğrencilere kavramın yeni örneklerini ve örnek olmayanları
verilerek onları, kavramı farklı durumlarda tanımaya ve
sınıflamaya yönlendirilir
6. Öğrencilere bilgilendirici dönüt verilmelidir
Sınıflamanın Başlangıç Düzeyinde Kavram Öğretimi
Çok dikkatli düzenlenmiş bazı
deneysel araştırmalarda çocukların 10-12 yaşlarda (dört ve beşinci sınıflarda) soyut düzeyde kavram öğrenebildikleri gözlenmiştir.
Ancak henüz bu yaşlarda her koşulda soyut düzeyde kavram öğrenmeye hazır olmadıklarıda ortaya çıkmıştır.
Gelişmiş Sınıflama Ve Soyut Düzeyde
Kavram Öğretimi
Öğretimin etkililiği iki temel faktöre bağlıdır:
Önkoşul öğrenmeler tam olmalıdır.
Kavram öğretiminde pek çok durumda test edilmiş olan 7 temel
ilke uygulanmalıdır.
Gelişmiş Sınıflama Ve Soyut Düzeyde Kavram Öğretimi
1. Öğrencileri kavram öğrenmeye hazırlama
Öğrencileri kavram öğrenmeye hazırlamak için şu yollar kullanılabilir:
• Öğrencilere kavramı öğrenme hedefini benimsetme
• Öğrencilere öğrenecekleri kavram hiyerarşisini ve kavramlar
arasındaki ilişkileri sunma; kavram haritasını verme
Gelişmiş Sınıflama Ve Soyut Düzeyde Kavram Öğretimi
Kavram haritası bir kavramın alt kavramları ve kavramlar
arasında ki ilişkileri hiyerarşik bir şekilde görmeye yardım eden
bir şemadır.
2. Öğrencilere kavram örneklerini ve örnek olmayan nesnelerin
sunulması: Kavram hiyerarşisinde herhangi bir kavram
öğretilirken bir kavramın örneği diğer kavramlar için örnek
olmayan bir nesnedir.
Gelişmiş Sınıflama Ve Soyut Düzeyde Kavram Öğretimi
Ağaç örnekleri: Değişik boy,
biçim ve grupta gerçek ağaçlar
ya da fotoğrafları, resimleri.
Ağaca örnek olmayanlar:
Değişik boy biçim ve grupta
gerçek otlar çalılar ya da
resimleri, fotoğrafları.
Gelişmiş Sınıflama Ve Soyut Düzeyde Kavram Öğretimi
3. Öğrencilerin örnekleri ve örnek olmayanları tanımaları için
strateji geliştirmeli
Bir strateji şu olabilir:
Kavramın belirgin özellikleri öğrenciye verilir ve bu özelliklerin
örnek olan ve olmayanlar da bulunup bulunmadığını öğrenci
bakabilir
Gelişmiş Sınıflama Ve Soyut Düzeyde Kavram Öğretimi
4. Öğrencilerin kavramların adını ve özelliklerini kazanmalarını
sağlayabilmesi
Öğretmenler genellikle ünitenin başında anahtar sözcük listeleri
verirler.
Örneğin ağaç ve yargıda bulunmak kavramlarının özelliklerini
tanımlamada kullanılabilecek sözcük listesi şöyle olabilir;
Gelişmiş Sınıflama Ve Soyut Düzeyde Kavram Öğretimi
"Ağaç"la ilgili sözcükler; ağaç, yeşil bitki, gövde, odunsu gövde,
kök, tohum, yaprak, geniş yapraklar, iğne yapraklı çiçekler,
kozalaklar vb.
"Yargıda bulunma" ile ilgili sözcükler; gözlem, ilişkiyi anlama,
analiz etme, sentez yapma, değerlendirme vb.
Gelişmiş Sınıflama Ve Soyut Düzeyde Kavram Öğretimi
5. Öğrencilerin kavramları tam olarak anlamalarını sağlayabilmesi
6. Öğrencilerin kavramları kullanmalarını sağlayabilmesi
Öğrencilerin hemen tüm durumlarda kavramları kullanmaları
beklenmemekle birlikte, öğrencinin, kavramı soyut düzeyde
öğrenip öğrenmediğini görmek için kavramı belirli durumlarda
kullanması gerekir.
Gelişmiş Sınıflama Ve Soyut Düzeyde Kavram Öğretimi
Aşağıda "ağaç" ve "yargıda bulunma" kavramlarının kullanımını
örneklendiren ilkeler yer almaktadır
"Ağaç" kavramının kullanımıyla ilgili örnek ilkeler:
o Ağacın büyümesi ve besin yapımı için gerekli su ve mineraller, kökleri tarafından alınır
o Su, mineral ve organik maddeler, ağacın gövdesi tarafından taşınır
Gelişmiş Sınıflama Ve Soyut Düzeyde Kavram Öğretimi
o Ağacın kullandığı besin,
genellikle yaprakları tarafından
üretilir
o Ağacın tohumları, ağacın
çiçeğindeki özel hücrelerden
oluşur
o Yeni ağaçlar, tohumlardan gelişir
o Besin üretmek ve büyümek için,
ağacın hava, su, ışık ve
minerallere ihtiyacı vardır.
Gelişmiş Sınıflama Ve Soyut Düzeyde Kavram Öğretimi
"Yargıda bulunma" kavramının kullanımı ile ilgili örnek ilkeler:
o Daha doğru ve güvenilir bilimsel gözlemler daha doğru ve
güvenilir yargıda bulunmayı sağlar
o İki ya da daha fazla bilimsel gözleme dayalı yargılar, tek
gözleme dayalı yargılardan daha güvenilirdir
Gelişmiş Sınıflama Ve Soyut Düzeyde Kavram Öğretimi
o Niceliksel gözlemler,
niteliksel gözlemlerden
daha kesin ve doğru
yargıda bulunmayı sağlar
o Bilimsel gözlemler ve
yargılar bilimsel olayların
ürünlerini tahmin etmek için
gereklidir.
Gelişmiş Sınıflama Ve Soyut Düzeyde Kavram Öğretimi
6. Öğrencilere dönüp sağlanabilmesi
Öğrenciler, kavramı sınıflama düzeyi ve soyut düzeyde tam
olarak öğrenip öğrenmediğini emin olmak ihtiyacındadır. Her ne
olursa olsun öğrenciye öğrenme sonuçları hakkında bilgi
vermek, onu belirsizlikten kurtaracak ve öğrenmeyi
sürdürmesini sağlayacaktır.
Gelişmiş Sınıflama Ve Soyut Düzeyde Kavram Öğretimi
Kavramlar, öğrencilere
öğrendiklerini basitleştiren gruplar
oluşturmada yardım etmektedir.
Kavramlar arasındaki ilişkileri
açıklama da kullanılan diğer
araçlarda, ilkeler, genellemeler ve
kurallardır.
İlkeler Genellemeler Akademik Kurallar
Ve Öğretimi
İlkeler
İlkeler her durumda geçerli olarak kabul edilen kavramlar
arasındaki ilişkilerdir. İlke ve yasa terimleri çoğunlukla birbirinin
yerine kullanılan iki sözcüktür. İlke örneği olarak şunlar verilebilir:
Mıknatısın benzer kutupları birbirini iter, zıt kutuplar birbirini çeker
Objenin gücü arttıkça hızı artar
Birey, içsel olarak dengelenme için çaba harcar.
İlkeler Genellemeler Akademik Kurallar Ve Öğretimi
Genellemeler
Genellemeler de ilkeler gibi büyük miktarlardaki bilgiyi özetler. Ancak genellemeler, ilkelere göre daha az kesinlik gösteren, olasılık taşıyan ifadelerdir.
İlkeler Genellemeler Akademik Kurallar Ve Öğretimi
Aşağıda genelleme örnekleri verilmiştir:
Halk ekonomik nedenlerle göç eder
Ekosistemin dengesi bu sistemdeki vahşi yaşamın çeşitliliği ile
ilişkilidir
İlkeler Genellemeler Akademik Kurallar Ve Öğretimi
Çok fazla doymuş yağ yemek, bireyin kolesterol seviyesini
yükseltir
• Yukarıdaki genelleme ifadeleri iki kavram arasındaki ilişkileri
göstermekle birlikte, bu ilişkiler olasılı ilişkilerdir. İlkelerde
olduğu gibi, kesin değildir.
İlkeler Genellemeler Akademik Kurallar Ve Öğretimi
Akademik kurallar
Aşağıda akademik kural örnekleri verilmiştir:
Cümlenin yüklemi öznesi ile uyumlu olmalıdır
Bir isim çoğul yapılırken sözcüğün sonuncu hecesinde bulunan
ünlü harf kalın sesli ise sözcüğü 'lar' eki, ince sesli ise 'ler' eki takılır
İlkeler ve genellemeler doğal dünyadaki gözlem sonuçlarını
betimlerken; akademik kurallar, insanlar tarafından göreceli olarak
belirlenirler.
İlkeler Genellemeler Akademik Kurallar Ve Öğretimi
Kavram öğrenme ve öğretmede görüldüğü gibi ilke, genelleme
ve akademik kuralların öğrenilmesinde de anlamlı örneklerin
kullanılması önemlidir.
Kullanılan bu örnekler yoluyla öncelikle, öğrencilerin önkoşul
kavramları hatırlamaları ya da anlamaları sağlanmaktadır.
İlke, Genelleme Ve Akademik Kural
Öğretiminde Örnekler Ve Uygulamaların Yeri
İkinci olarak da kavramlar arasındaki ilişkileri somut olarak
görmelerine rehberlik edilmektedir.
Örneğin; öğretmen öğrencilerinin mıknatısın zıt kutupların
"birbirini çektiği", benzer kutupların "birbirini ittiği" ilkesini
öğrenmelerini istiyorsa, bunu örneklendirmesi gerekir.
Ayrıca yeni bir problem durumu vererek, öğrencilerin ilkeyi bu
problem durumunda kullanmalarını sağlamalıdır.
İlke, Genelleme Ve Akademik Kural Öğretiminde Örnekler Ve Uygulamaların Yeri
Sonuç olarak:
Gerek kavram öğretme,
gerekse ilke, genelleme ve
kural öğretmede öğrencilere
anlamlı örnekler sunulmalı; bu
örneklerle kavram, ilke,
genelleme ve kurallar
somutlaştırılmalıdır
İlke, Genelleme Ve Akademik Kural Öğretiminde Örnekler Ve Uygulamaların Yeri
Öğrencilerin benzer örnekler
üstünde çalışmaları için ek
örnekler sağlanmalı,
öğrenmelerinin doğruluğu ya
da yanlışlığı hakkında
açıklayıcı dönüt verilmelidir.
İlke, Genelleme Ve Akademik Kural Öğretiminde Örnekler Ve Uygulamaların Yeri
Sonuncu ve çok önemli olarak öğrencilerin öğrendiklerini yeni
durumlarda kullanmalarına olanak verecek nitelikte problemler
sunulmalıdır.
Böylece öğrenciler ilke, genelleme ve kuralları çok değişik
durumlarda kullanabilecek hale gelebilirler ve öğrendiklerini
yaşamlarında kullanabilirler.
İlke, Genelleme Ve Akademik Kural Öğretiminde Örnekler Ve Uygulamaların Yeri
Kaynakça;
Gelişim, Öğrenim ve Öğretim – Kuramdan Uygulamaya Prof. Dr. Nuray SENEMOĞLU (Ders Kitabı)