Vel. Bil. Derg. (2001), 17, J: 87·92

RATLARDA ARTERIA FEMORALlS'iN DALLARI OZERiNE MAKROANATOMiK

ARA$TIRMALAR

Bumin Emre Teke'

The Macroanatomic Investigations on the Branches of the Femoral Artery in the Rats

Ozel: Bu ~ah~mada, a. femoralis'in dallan incelendi. Bu ama~la, be~ adet arkek ve be~ adette di~i ergin rat kullanddl . Aortae abdominalis'e renklendirilmi~ latex enjekte edildi. A. femorafis'in, spalium femorale'den regio poplilea'ya kadar a. iliaca extema'nm distal devaml oldugu ve bu seyri esnaslnda; a. profunda femoris, a. epigastrica superficialis ve a. genus descendens'j verdigi gOrOldO. Aynca, regio poplilea'da, a, femoralis'den a. popillea ile a, saphena'nln ~Iktlgl gOzlendi. A. tibialis caudalis'in, ratlarda bulunmadlgl ve ramus caudalis'in, phalanx proximaJis'ler seviyesinde arcus plantaris'j ~ekiUendirdigi tespit edildi. A. poplitea'dan, a. genus distalis lateralis, a. genus proximalis lateralis, a. genus proximalls medialis, a. tibialis craniaJis ve a, genus distalis medialis'in ~Ikhgl belirlendi.

Anahtar Kellmeler: Rat, anatomi, arteria femoralis, arteria poplltaa, arteria saphena

Summary: In this study, the branches of the femoral artery were investigated. For this purpose, five male and five fe· male adult rats were used, Coloured latex was injected to the abdominal aortae. It was seen that, the femoral artery which distal continued of the external Iliac artery to the popliteal region from the femoral spatium, branched to the pro­fund femoral artery, superiicial epigastric artery and descending artery between the femoral spatium and popliteal reo glon, Furthennore. it was observed that the popliteal artery and saphenous artery arised from the femoral artery at the popliteal region. It was established that. not to be found the caudal tibial artery in the rals and the caudal branch lor· med plantar arch at the level proximal phalanxs. II was determined that. the lateral distal genicular artery, laleral pro· ximal genicular artery, medial proximal genicular artery, cranial tibial artery and medial distal genicular artery arised from the popli teal artery.

Key Words: Rat, anatomy, femoral artery. popliteal artery, saphenous artery

Giri~

Rat, medikal egitim veren tiP, veteriner ve di~ hekimligi ile biyoloji bilim alanlarlnda deney ve ara~· tlrma amaclyla kullanllan, kemirgen bir hayvan olup, faregiller ailesindendir. Bu vah~mada, ralta a. fe· moralis'inin dallan incelenerek, literatOrlerde rat ivin bildirilen veriler ile kar~lla~tlnlmasl ve di~er evcil memeli hayvanlarla olan benzerliklerin ve/veya lark­hhklann ortaya konmasl amavlanml~IIr,

Aorta abdominalis, be~inci bel omuru dO­zeyinde a. iriaca externa dexter ve a. iliaca externa sinisteri, klsa bir mesafe soma da a. iliaca interna dexter ite a, iliaca interna sinister'i verir (oursun, 1995). Ratlarda, aorta abdominalis a, iliaca externa ile a. iliaca interna'ya aynlabildi~1 gibi, bazen ay· nlmadan da bilateral olarak a. iliaca communis'i verir (Chiasson, 1983). A. femoralis, spatium fe­morale'den planum poplileum'a kadar a. iliaca ex­lerna'nm distal devamldlr ve planum popliteum'da a. poplitea adml allr (Dursun, 1981; oursun, 1995).

Ratlarda, a, femoralis 'den; a. profunda femoris, a. eplgaslrica superficialis ve a. genus descendens vlkar (Hebel ve Stromberg, 1986), A. poplitea, m. popliteus ve m. gastrocnemius Ivin a. genus ca­udalis ve r. muscularis'j verdikten soma. a, tibialis cranialis ile a. tibialis caudalis adll son iki dallna ay­nllr (Simon ve ark. 1979; Nickel ve ark. 1981), A. saphena, farkll hayvan tOrlerinde a. femoralis 'ten vlkar (Greene, 1963; Craigie, 1969; Ghoshal, 1975; Mc Laughlin ve Chiasson, 1979; Simon ve ark. 1979; Nickel ve ark, 1981 ; Chiasson, 1983; oursun, 1981; Hebel ve Stromberg. 1986; oursun, 1995. Nur ve ark. 1995) ve ramus cranialis ile ramus cra­njalis'e g6re daha kalm olan ramus caudalis'i verir (oursun, 1981 ; oursun. 1995).

Materyal ve Metot

C;all~mada, be~ adet erkek ve be~ adel di~i ergin rat kullanlldl. Eter ite genel anesteziye alman hayvanlann kann bo~lugu avlldl ve aorta abo dominalis'leri ensize edilerek, kanm bo~almasl sa~-

Geli~ Tarihi: 20.04.2001 @ : I . Erdyes Oni\'ersilesi Veleriner FakUhesi, Analomi Anabil im Dall . KA YSERI

TEKE

land!. Aorta abdominalis'e bir kanOI yerle~tirilerek,

ilk once % 9.9'luk serum fizyoJojik ile y.kand. ve ar· dmdan k.rm.z. rotring mOrekkebi ile renklendirilmi~

latex verildi. Su i~lemleri takiben, materyaller %10'luk lormaldehit solOsyonunda diseksiyon an lOa kadar tespit edildi. Diseksiyonda; pens, bistOri, makas, koslatom gibi araclardan yararlamld!. Fo· logral cekimlerinde Canon AE·I 1010gral makinesi kullan.ld •. Ara~t.rmada, termirlOloji bak.mmdan No­mina Anatomiea Veterinaria (1992) esas ahnd •.

Bulgular

A. Waea externa'mn, spalium lemorale'de a. Ie· moralis (l;)ekil: l /1) adml aldlgl belirlendL

A. lemoralis: Spatium femorale'den ilibaren, femur'un medial yOzOnde, m. gracilis'in cranial ke· nan boyunca distal Vande ilerledigr ve regia pap. lilea'ya ula~tlgl taspit edildi. Burada, a. popJilea (l;)ekil: 1,212) ile a. saphena'ya (l;)ekil:l,213) aynldlgl goruJdi.i. Su seyri esnasmda da; a. profunda femoris ($ekil:1I4), a. epigastriea superlieialis ($ekil:1 /5) ve a. genus deseendens'j ($ekil:1 /6) verdigi belirlendi.

A. profunda femoris: A. lemoralis'in, ba~· langlcmdan 13-15 mm sonra, lateral kenanndan Clk­tlgl sapland!. Damarln, orijinini lakiben proximal ($ekil:1n) ve distal ($ekil:1I8) iki dala aynldlgl, pro­ximal dahn; m. semimembranosus, m. se­mitendinosus, m. gracilis ve m. biceps femoris'e, distal daJm ise m. adductor brevis ve m. adductor magnus'a daglldlg. tespit edildi.

A. epjgaslrica superlicialis: Femur'un ortasl dO· zeyinde, a. femoraliS'in caudal kenanndan Clktlgl gozlendi. Orjjin ald.gl damarln mediaJ yOzu Ozerinde bi r k,vnm yaparak, cranial'e yoneldigi, m. vaslus medialis ile m. reclus femoris uzerinde ilerleyerek, kavram hizas.na kadar geldigi ve m. obliquus abo dominus externus ile bOlge derisine dag.ldlgl be· hrlendi. Su arada, orijini ba~langlcmda m. gracilis'e oldukca kahn bir dal ($ekil: 1/9) verdigi lespil edildi.

A. genus descendens: A. poplilea'dan hemen once, a. lemoralis'in cranial kenanndan Clktlgl ve bacagm medial yOzu Ozerinde distal'e dogru iter­leyerek, art. genu ile bOlge kaslanna daglldlgl sap· land •.

A. paplilea: A. femoralis'in regia poplitea'daki devam. oldugu, m. adductor brevis jle m. ca· udofemoralis arasmda k.sa bir mesafe distal yenda Ilened/klen sonra, fossa poplitea'ya ula~!lgl ve bu bOlgeye daglldlgl gOrOldO. A. poplitea'nm, bu seyri slrasmda; r. muscularis ($ekil:l /10), a. genus dis· talis Jaleralis (l;)ekil: l ,2111), a. genus proximalis la· !eralis ($ekil: l,2112), a. genus proximalis medialis

88

(l;)ekH:1,2113), a. tibialis cranialis ($ekil: 1/14) ve a. genus distalis medialis'i (l;)ekil :1/15) verdigi g6z· lendi.

A. muscularis: Regio poplilea'nln ba~·

lang.clnda, a. paplitea'nm caudal kenanndan ((Ikllgl ve m. gracilis, m. semimembranosus ile m. se­mitendinosus'a dagllarak sonlandlgl saplandl.

A. genus distalis lateralis: Fossa poplilea'da, a. poplitea'mn k.sa bir k6k verdigi ve bu k6kten ilk ola­rak, a. genus dislalis lateralis'in ((Iktlgl belirlendi. Da· mann, orijinini lakiben m. popliteus, m. biceps fe­moris ite m. gaSlrocnemius'un lateral k.smma daglldlgl tespi! edildi.

A. genus proximalis lateralis: A. papJitea'nm verdigi kOkten ikinci Sirada ((Iktlgl ve ardl slra; m. ad· duclor brevis, m. biceps femoris, m. vastus lateralis ile m. vaslus intermedius'a daglld.gl gazlendi.

A. genus proximaHs medialis: A. genus pro­ximalis lateratis'in 3-4 mm distal 'rnde, a. pop· lilea'dan orijin aldlQI ve m. semimembranosus, m. semitendinosus ile m. vastus medialis'e ince daUar verdigi taspit edildi.

A. tibialis cranialis: A. poplitea'nm distal devaml oldugu ve bacagm caudolateral yOzu Ozerinde lIer­leyerek, metatarsus'lara ula~tlgl g6ruldu. Metatarsus IV-V araslnda seyrine devam eUigi, dOrdOncO ve be· ~inci parmaga ait phalanx proximalis'lerin ortasmda da a. digitalis dorsalis V ($ekil:3116) adlOl alarak sonlandlgl g6zlendi. Su seyri Slfasmda da; m. pop· liteus, m. flexor digitorum longus, m. flexor hallicus longus ve m. tibialis POSlicus'a ince dallar verdiQi be· lirlendi . Aynca, a. tibialis cran ialis'in orijini ba~· langlclOda oldukya kaJIO bir dal ($ekil:1/17) verdigi ve bu dalm m. semimembranosus He m. se· mitendinosus'un caudal'inde a. obturaloria ile anas· lomozla~tlgl, daha sonra adl ge((en bu iki kasa da· glldlgl saplanch.

Ratlarda, a. tibialis caudalis'in olmadlgl, ancak; a. obturaloria'nlO ($ekil: l ,2I18) foramen ob­turatorium'dan ge((erek, m. semimembranosus ile m. semitendinosus uzerinden dislal'e dOQru iler­lediQi, ossa cruris'in distal 1/3'unde biri ince ($ekil:2,4/19) digeri kahn ($ekil:2,3,4120) iki dala ay­nldlgl g6rOldO. Ince olan dallO, a. libialis cranialis ile birlikte seyrederek, metatarsus'lar da sonlandlgl, kahn dalm ise bacaglO laleral yOzO Ozerinde ossa larsi'lerin distal'ine kadar geldigi, ardl sl ra a. tibialis cranialls ile birlikte metatarsus'Jann distal'ine kadar ula~llgl ve bu noktada aa. digitalas dorsales III·IV'O ($ekil:3I21) verdigi lespi! edildi.

R:ularda arluia rfmonllis ...

~ektl 1. A. lemoraJis ve dallartnln medial yOzden 96-rOnumu

1·A. femoralis 2·A. popltlea 3·A. saphena 4·A. profunda femoris 5·A. epigastrlca superficialis 6·A. genus descendens 7·R. proxlmalts a·A. dlslaJis 9-A. epigaslrica superliciaJis'jn r. musculans'j IO-A. muscularis II·A. genus distalis laleralis 12·A. genus proximalis lateralis 13·A. genus proximaJis medialis 14·A. tibialis craniaJis IS·A. genus distalis medialis 17·A. tibialis cranlalis'in verdiQi dal 18·A. obturatoria 22·R. cranlalis 23·R caudalis 25-R caudabs'in cranial dati 26-R caudalis 'ln caudal dah 27· R caudahS'ln If1termedial dah

89

~ekil 2. A. femoralis ve dallartntn lateral yOzden 96-riinumO 2·A. poplitea 3·A, saphena 11·A, genus distalis lateralis 12-A. genus proximalis lateralis 13·A. genus proximalis medialis 17·A. tibialis cranialis'in verdiQi 001 IS-A. obturatoria 19·A, obturaloria'ntn inca dati 2O-A. obluraloria'ntn kahn dah

TEKE

A. genus distalis medialis: Fossa poplitea'nm derinliginde, a. poplitea'dan ~Iktlgl gOrOldO. M. pop­liteus'un proximal kenan boyunca distal'e dogru ilerledigi, yukanda ad. gecen kas ile m. gast­rocnemius'un medial k.smma, tibia'mn epicondylus medialis'ine, m. adductor magnus'a ve m. adductor brevis 'e ince dallar verdigi saptandl.

A. saphena: Regio poplitea'dan ilibaren, ba-

90

$ekil 3. Ayai;im dorsal yu· zCmde yer alan damallarm go­runumu

16-A. digitalis dorsalis V 20·A. obturatoria'nln kalin dah 21·Aa. digitales dorsales III-IV 22·R. cranialis 23·A. caudalis 24-A. digitales dorsales I-II

$ekil 4. Ayai;iln plantar yUzunde yer alan damatlann gorunOmG

14-A. tibialis cranial is 19·A. ob.uratoria'nln ince dah 20-A. obturaloria'nln kalln dah 26·R. caudalis'in caudal dall 27-R. caudaJis'in intermediaJ dall 28-Arcus plantaris 29-Aa. digitales plantares I·V

cagm medial yOzunde, a. femoralis 'in distal devam. oldugu belirlendi. Damann, ossa cruris'in ortasl dO­zeyinde ramus craniaJis (~ekjl:1 ,3/22) ve ramus ca­udalis'e ($ekiJ:1,3I23) aynldlQI tespil edildi.

A. cranialis: Ramus caudaJis'den daha ince 01· dUQu va bacaQln medial yOzOnde, ramus caudalis ile birlikte ossa tarsi'lere kadar seyrettigi g~zlendi.

Daha sonra, ayaQm dorsal yOzOne d6nerek. me-

KatJarda arleria femoralis ...

tatarsus 1-11 arasmda ilerlemeye devam eUigi ve bu metatarsus'tann ortasl duzeyinde de aa. digitales dorsales Hl'yi (~eki l:3/24) verdigi saplandl.

A. caudalis: A. saphena'nln distal y6nde de· vaml oldugu ve orijinini takiben, cranial (~ekil:ll

25), caudal (~ekil : l,4126) ve intermedial (~ekil:l,41 27) olmak uzere uy dala aynldlgl belirlendi. Bu dal· lann, bacagrn medial yuzOnde, ramus cranialis'e paralet, tendo communis'a kadar geldigi ve bu nok­tada caudal'e donerek, ayagrn planlar yuzOne uta~· Ilgr saplandt. Oaha soma, cranial dalto birinci ve ikinci metatarsus'lann Masr dOzeyinde sonlandlgl, caudal ve Intermedial dallann Ise phalanx pro· ximalis'ler sevlyesinde arcus plantarls'i (~ekil:4128) olu~lurdugu ve bu arcus'dan da aa. digilales plan· tares I·V'in (~ekir:4129) ylkllgr gorOldO.

Tartr~ma ve Sonuy

A. femoralis'ten, Greene (1963) ralta a. cir­cumflexa ilium superficialis, a. profunda femoris, r. muscularis, a. epigaslrica superflclalis, a. genus descendens ve a. saphena magna'nm, Nur ve ark. (1995) tav~anda, yukartdaki damarlara ilavelen a. circum/lexa femoris lateralis'in ylkUgml rapor et· mi~lerdir. Bu ara~tlrmada, a. femoralis'ten Ii· teratOrlerde (Greene, 1963; Nur ve ark. 1995) bil· dirilen damarlardan a. profunda femoris , a. epigastrlca superficlalis ve a. genus descendens'ln ((Ikligi ve elde edilen bu bulgunun, Hebel ve Strom­berg (1986)'in rat bildirimleriyle uyum iyinde oldugu gorDlmu:?tOr. OolaYlslyla, Simoens ve ark. (1979),OIn memelilerde a. lemoris cranialis'in a. fe­moralis'den, Craigie (1969)'nin tav~anda, Crouch (1969)'un kedide a. profunda femoris'in a. iliaea exlerna'dan ylkllQI bildirimleri elde edilen bulgulan desteklememekledir.

Bu ((all~mada, a. Iliaca extema'nrn spatium fe· morale'de a. lemoralis adrnl aldlgr VB regio pop· lilea'ya ula~arak, a. poplitea ile a. saphena'ya ay­nldlgl tespit edildi. Elde edilen bu bulgunun, IlieratOr (Greene, 1963; Craigie, 1969; Crouch, 1969: Ghoshal ve Gelly, 1970; Ghoshal, 1975; Oursun. 1981; Nickel ve ark. 198 1; Chiasson, 1983; Oursun, 1995; Nur ve ark.. 1995) bildirimleri ile benzer oldugu gozlenmi:?tir.

A.poplitea'dan, r. muscularis, a. genus distalis lateralis, a. genus proximalis !ateralis, a. genus proximalis medialis, a. tibialis cranialis ve a. genus distalis medialis'in ylktlgl belirlenmi~tir. Elde edilen bu bulgu, Greene (1963)'nin rat, Oursun (1995)'un evcil memeli hayvanlar verileriyle benzerlik gos­termektedir. Ancak, Greene (1963) yukandaki da· marlara ilavelen a. paplilea'dan a. surae extema et

91

intema ile a. genus media'nln da ylktlgrnl rapor et· mj~tir. Benzer bildirimler, Oursun (1995)'nun evcil memeli hayvanlar. Nur ve ark. (1995) 'OIn tav~an ya­lI~malannda da mevcut olmaslna ragmen ara~­Ilrmada bu damarlara rastlamlmaml~tlr.

A. tibialis cranialis ile a. tibialis caudatis'in, Ghoshal va Getty (1970) , Simon ve ark. (1979), Nic­kel ve ark. (1981), Oursun ( 1981, 1995) me­melilerde, Greene (1963), Chiasson 1983), Hebel ve Stromberg (1986) ratta, Ghoshal (1975) etyillerde, Nur ve ark. (1995) tav~anda, Crouch (1969) kedide a. paplitea'dan ylkllQIOI rapor elml~lerdir. Wilkens ve Munster (1976) ise memeliJerde a. tibialis caudalis'in tartf~mah oldugunu, yani bulunabildigi gibi bu­lunamayacaglm da blldirmi~lerdlr. Bu ara~tlTmada,

a. tibialis cranialis'ln yukandaki lileralOrlerde bil­dirildigi gibi a. paplitea'dan ylkl lgl, a. tibialis ca· udalis'in ise Wilkens ve MOnster (1976)'in evcil me· meHierde ifade ettikleri glbi ralla bulunmadlgl belirlenmi~tir . Bunun yanlnda, sun ulan bu yall~mada a. obturatoria'nm lor. obturatorium'dan ge((erek, m. semimembranosus Ue m. semitendinosus Ozerinden distal'e dogru ilerledigi, ossa cruris'in distal 113'Onde biri ince, digeri kahn iki dala aynldlgl g6ruldu. Ince alan dalln, a. libialis cranialis ile birlikle seyrederek, metatarsus'lar da sonlandlgl, kalm dahn ise baeagln lateral yOzO Ozerinde ossa tarsl'lerin distal'ine kadar geldigi, ardl slTa a. tibialis cranialis'le birtlkte me­tatarsus'lann dislal'ine kadar ula~tlgl ve bu noklada aa. digilales dorsales III-1V'O verdigi tespil edildi.

Sunulan bu yah~mada, a. saphena'nrn ossa cruris'in ortasl duzeyinde ramus cranialis ile ramus eaudalis'e aYflldlQI ve ramus cranialis'ln ramus ca­udalis'den daha ince olduQu gorOldu. A. saphena'nm ramus cranialis ve ramus caudatis'e ayrtld lgt bul­gusu bazl ara~lrrmacllan n (Ghoshal ve Getty, 1970; Ghoshal, 1975; Simon ve ark. 1979; Oursun, 1981: Nickel ve ark. 1981; Oursun, 1995) ve ramus cra­nlalis'in ramus caudalis'e g6re daha ince oldugunun tespiti literatur (Oursun, 1983; Oursun, 1995) bil­di rimreriyle uyu~maktad l r.

Oursun (1995), ked ide ramus cranialis'in aa. di­gilales dorsales communes 1I-IV'u, k6pekte ise aa. digita.les dorsales communes l· tV'O verdigini rapar etmi~lir. Bu ara~llfmada, ramus cranlalis'in birinci ve ikinci metatarsus'lann ortasl duzeyinde aa. digltales dorsales r-lI'yi verdigi, ramus caudalis'in ise orijinini lakiben cranial, caudal ve Inlermedial olmak Ozere lM; dala ayn!dlgl, cranial dalln birinci ve ikinci me­tatarsus'lann ortasl dOzeyinde sonlandlgl, caudal ve intermedia! dallann ise phalanx proximalis'ler se­viyesinde arcus plantaris'i olu~lurduQu ve bu arcus'dan da aa. digilales plantares I-V'in ylktlgl be·

TEKE

lirlendi.

Sonuy olarak, a. femoratis'in dallanmaslOm mevcut literatOr verileriyle benzer oldu~u, tar­tl$maya konu olan bulgulann isa ture has Ozellikler olabilece~i kanlsma vanlml$!lr.

Kaynaklar

Chiasson, R. B. (1983). While Rat. 4. Th Ed., W.M.C. Brown Company.

Craigie, E, H, (1969). Bensley's Pralical Anatomy of the Rabbit. Eight Edition, Toronto University of Toronto Press.

Crouch, J. E. (1969). Text Atlas of Cat Anatomy. lea Fe­biger, Philadelphia.

Dursun, N. (1981). Veteriner Komparatif Anatomi Do· la~lm Sislemi. Ankara Universitesi Veteriner FakOHesi YaYlOlan No: 377, Ankara Universitesl Baslmevi, An· kara.

Dursun, N. (1995). Veteriner Anatomi II. 2. Baskl, Me­disan Yaymevi No: 12, Ankara.

Ghoshal, N. G. (1975). Carnivore Heart and Arteries in" Sisson and Grossman's The Anatomy of the Domestic Animals" Ed. R. Getty, Volume: 2, Fifth Edition, W. B. Saunders Company. Philadelphia, london, Toronto.

Ghoshal, N. G" Getty, A. (1970). Comparative Morp­hologICal Study of Major Arterial Supply 10 Ihe limp of the Domestic Animals. Zbl. Vet. Med., A-17, 453-470.

92

Greene, E. C. (1963). Anatomy of the Rat. Hafner Pub· lishing Company, New York and London.

Hebel, R., Stromberg, M. W. (1986). Anatomy and Emb· riyology of the Laboratory Rat. Composed and Printed By: Appel·Druck Donau-Verlag GmbH Augsburger StraBe 82, 0-8870 GOnzburg, Federal Republic of Germany.

International Commitee on Veterinary Anatomical No­menculature of the World Association. (1992). Nomina Analomica Velerinaria. Belgium.

McLaughlin, C. A., Chiasson, R. B. (1979). Laboratory Anatomy of the Rabbit. Second Edition, Web. Company Publishers, Dubuque, Iowa.

Nickel, R., Schummer, A., Seilerle, E. (1981). The Ana­tomy 01 the Domestic Animals. Volume:lIl, Verlag Paul Parey, Berlin.

Nur, I. H., Karadag, H., An , H. H., OzOdogru, Z. (1995). Yeni Zenanda Tav~anlannda Arka 8acak: Arteria'ian Uze­rinde Makroanatomik ve Subgros Ara~tlrmalar. Y. Y.U. Vet. Fak. Derg., 6,1 ·2,38-45.

Simoens, P., De Wos, N. R .. lauwers, H. (1979). II· lustrated Anatomical Nomenculalure 01 the Arteries 01 the Abdomen and Pelvis and Pelvic Limb in the Domestic Ani· mals. Stale University Ghest.

Wilkens, H. , Munster, W. (1976). Arterien in "Lehrbuch der Anatomie der Haustiere" Ed. Von A. Nickel, A. Schummer, E. Selierle, Band III, Verlag, Berlin und Ham· burg.