quan ly chat thai ran.pdf

GREEN EYE ENVIRONMENT

COÂNG TY MOÂI TRÖÔØNG TAÀM NHÌN XANH GREE

Tel: (08)5150181 Fax: (08)4452694 www.gree-vn.com

TS: Nguyeãn Trung Vieät TS: Traàn Thò Myõ Dieäu © Copyright 2007 gree-vn.com, All rights reserved. Xin ghi rõ nguồn khi bạn phát hành lại thông tin từ trang này.

CHÖÔNG 1 TOÅNG QUAN VEÀ HEÄ THOÁNG KYÕ THUAÄT QUAÛN LYÙ CHAÁT

THAÛI RAÉN SINH HOAÏT

1.1 SÖÏ HÌNH THAØNH CHAÁT THAÛI RAÉN SINH HOAÏT

Chaát thaûi

Thaûi boû

Thu hoài vaø taùi cheá

Nguyeân vaät lieäu

Cheá bieán

Tieâu thuï

Cheá bieán laàn 2

Chaát thaûi Hình 1.1 Söï hình thaønh chaát thaûi raén Ghi chuù: Nguyeân vaät lieäu, saûn phaåm, vaø caùc thaønh phaàn thu hoài vaø taùi söû duïng

Chaát thaûi Chaát thaûi raén sinh hoaït sinh ra töø hoaït ñoäng haøng ngaøy cuûa con ngöôøi. Raùc sinh hoaït thaûi ra ôû moïi nôi moïi luùc trong phaïm vi thaønh phoá hoaëc khu daân cö, töø caùc hoä gia ñình, khu thöông maïi, chôï vaø caùc tuï ñieåm buoân baùn, nhaø haøng, khaùch saïn, coâng vieân, khu vui chôi giaûi trí, caùc vieän nghieân cöùu, tröôøng hoïc, caùc cô quan nhaø nöôùc… Cuoäc caùch maïng veà coâng nghieäp ñaõ mang laïi nhieàu lôïi ích cho con ngöôøi nhö naâng cao möùc soáng, coâng taùc phuïc vuï ngaøy caøng toát hôn, nhöng ñoàng thôøi cuõng sinh ra moät löôïng chaát thaûi raén khaù lôùn. Nhöõng naêm ñaàu cuûa thaäp kyû 80, chaát thaûi raén coâng nghieäp ñaëc bieät laø chaát thaûi ñoäc haïi ñaõ trôû thaønh vaán ñeà moâi tröôøng ñang ñöôïc quan taâm haøng ñaàu. Cho ñeán nhöõng naêm 1990, khi caùc thoâng tin khoa hoïc ñang trình baøy caùc vaán ñeà coù theå xaûy ra thì chaát thaûi raén ñaõ

1-1





lieân tuïc gaây aûnh höôûng lôùn ñeán moâi tröôøng vaø nhieàu nöôùc ñaõ phaûi ñaàu tö khoâng nhoû ñeå giaûi quyeát vaán ñeà naøy baèng caùc chöông trình moâi tröôøng ñaëc bieät. 1.2 HEÄ THOÁNG QUAÛN LYÙ CHAÁT THAÛI RAÉN SINH HOAÏT 1.2.1 Cô caáu vaø sô ñoà toå chöùc quaûn lyù chaát thaûi raén ñoâ thò Quaûn lyù chaát thaûi raén laø vaán ñeà then choát cuûa vieäc ñaûm baûo moâi tröôøng soáng cuûa con ngöôøi maø caùc ñoâ thò phaûi coù keá hoaïch toång theå quaûn lyù chaát thaûi raén thích hôïp môùi coù theå xöû lyù kòp thôøi vaø coù hieäu quaû. Moät caùch toång quaùt, caùc hôïp phaàn chöùc naêng cuûa moät heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén sinh hoaït ñöôïc minh hoaï ôû hình 1.2 Sô ñoà toång theå cuûa heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén ôû moat soá ñoâ thò lôùn ôû Vieät Nam ñöôïc trình baøy ôû hình1.3

1-2

Gom nhaët, taùch vaø löu tröõ taïi nguoàn

Thu gom

Trung chuyeån vaø vaän chuyeån

Taùch, xöû lyù vaø taùi cheá

Tieâu huyû

Nguoàn phaùt sinh chaât thaûi

Hình1.2 Nhöõng hôïp phaàn chöùc naêng cuûa moät heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén.





1.2.2 Nhieäm vuï cuûa caùc cô quan chöùc naêng trong heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén ôû moat soá ñoâ thò lôùn ôû Vieät Nam. Boä Khoa Hoïc Coâng Ngheä Vaø Moâi Tröôøng chòu traùch nhieäm vaïch chieán löôïc caûi thieän moâi tröôøng chung cho caû nöôùc, tö vaán cho Nhaø nöôùc trong vieäc ñeà xuaát luaät leä chính saùch quaûn lyù moâi tröôøng quoác gia. Boä xaây döïng höôùng daãn chieán löôïc quaûn lyù vaø xaây döïng ñoâ thò, quaûn lyù chaát thaûi. Uyû ban nhaân daân thaønh phoá chæ ñaïo Uyû ban nhaân daân caùc quaän, huyeän, sôû Khoa Hoïc Coâng Ngheä Vaø Moâi Tröôøng vaø sôû Giao Thoâng Coâng Chính thöïc hieän nhieäm vuï baûo veä moâi tröôøng ñoâ thò, chaáp haønh nghieâm chænh chieán löôïc chung vaø luaät phaùp chung veà baûo veä moâi tröôøng cuûa Nhaø nöôùc thoâng qua vieäc xaây döïng caùc quy taéc, quy cheá cuï theå trong vieäc baûo veä moâi tröôøng cuûa thaønh phoá. Coâng ty moâi tröôøng vaø ñoâ thò laø cô quan tröïc tieáp ñaûm nhaän nhieäm vuï xöû lyù chaát thaûi raén, baûo veä veä sinh moâi tröôøng theo nhieäm vuï cuûa sôû Giao Thoâng Coâng Chính giao.

1-3

Cö daân vaø khaùch vaõn lai(nguoàn

taïo ra chaát thaûi raén)

Boä khoa hoïc coâng ngheä vaø moâi tröôøng

Boä xaây döïng

Thu gom, vaän chuyeån Xöû lyù, tieâu huyû

Coâng ty moâi tröôøng ñoâ thò

Chaát thaûi raén

UBND caáp döôùi

Quy taéc, quy cheá loaïi boû chaát thaûi

Sôû khoa hoïc coâng ngheä vaø moâi tröôøng

Sôû GTCC

UBND thaønh phoá

Chieán löôïc, ñeà xuaát luaät phaùp loaïi boû chaát thaûi

Hình 1.3: Sô ñoà heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi ôû moät soá ñoâ thò lôùn ôû Vieät Nam.





CHÖÔNG 2 NGUOÀN PHAÙT SINH, THAØNH PHAÀN,TÍNH CHAÁT CUÛA CHAÁT

THAÛI RAÉN SINH HOAÏT 2.1 NGUOÀN PHAÙT SINH CTRSH

Caùc nguoàn chuû yeáu phaùt sinh chaát thaûi raén sinh hoaït bao goàm: + Töø caùc khu daân cö; + Töø caùc trung taâm thöông maïi; + Töø caùc vieän nghieân cöùu, cô quan, tröôøng hoïc, caùc coâng trình coâng coäng; + Töø caùc dòch vuï ñoâ thò, saân bayï; + Töø caùc traïm xöû lyù nöôùc thaûi vaø töø caùc oáng thoaùt nöôùc cuûa thaønh phoá; + Töø caùc khu coâng nghieäp;

2-1

Hoaït ñoäng soáng vaø taùi saûn sinh con ngöôøi

Caùc quaù trình phi saûn xuaát

CHAÁT THAÛI SINH HOAÏT

Caùc hoaït ñoäng kinh teá xaõ hoäi cuûa con ngöôøi

Caùc hoaït ñoäng quaûn lyù

Caùc hoaït ñoäng giao tieáp vaø ñoái ngoaïi

Hình 2.1: Caùc nguoàn phaùt sinh chaát thaûi sinh hoaït.





2-2

2.2 THAØNH PHAÀN CTRSH Thaønh phaàn lyù, hoaù hoïc cuûa chaát thaûi raén ñoâ thò raát khaùc nhau tuyø thuoäc vaøo töøng ñòa phöông, vaøo caùc muøa khí haäu, vaøo ñieàu kieän kinh teá vaø nhieàu yeáu toá khaùc. Baûng 2.1 : Ñònh nghóa thaønh phaàn cuûa CTRSH

Thaønh phaàn Ñònh nghóa Ví duï 1. caùc chaát chaùy ñöôïc a. Giaáy Caùc vaät lieäu laøm töø giaáy boät

vaø giaáy. Caùc tuùi giaáy, maûnh bìa, giaáy veä sinh…

b. Haøng deät Coù nguoàn goác töø caùc sôïi. Vaûi, len, nilon… c. Thöïc phaåm Caùc chaát thaûi töø ñoà aên thöïc

phaåm. Coïng rau, voû quaû, thaân caây, loãi ngoâ…

d. Coû, goã cuûi, rôm raï Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø goã, tre, rôm…

Ñoà duøng baèng goã nhö baøn, gheá, ñoà chôi, voû döøa…

e. Chaát deûo Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø chaát deûo.

Phim cuoän, tuùi chaát deûo, chai, loï. Chaát deûo, caùc ñaàu voøi, daây ñieän…

f. Da vaø cao su Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø da vaø cao su.

Boùng, giaøy, ví, baêng cao su…

2. Caùc chaát khoâng chaùy a. Caùc kim loaïi saét Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm

ñöôïc cheá taïo töø saét maø deã bò nam chaâm huùt.

Voû hoäp, daây ñieän, haøng raøo, dao, naép loï…

b. Caùc kim loaïi phi saét Caùc vaät lieäu khoâng bò nam chaâm huùt.

Voû nhoâm, giaáy bao goùi, ñoà ñöïng…

c. Thuyû tinh Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø thuyû tinh.

Chai loï, ñoà ñöïng baèng thuyû tinh, boùng ñeøn…

d. Ñaù vaø saønh söù Baát kyø caùc loaïi vaät lieäu khoâng chaùy khaùc ngoaøi kim loaïi vaø thuyû tinh.

Voû chai, oác, xöông, gaïch, ñaù, goám…

3. Caùc chaát hoãn hôïp Taát caû caùc vaät lieäu khaùc khoâng phaân loaïi trong baûng naøy. Loaïi naøy coù theå chia thaønh hai phaàn: kích thöôùc lôùn hôn 5mm vaø loaïi nhoû hôn 5 mm.

Ñaù cuoäi, caùt, ñaát, toùc…





2-3

Baûng 2.2 Caùc loaïi chaát thaûi ñaëc tröng töø nguoàn thaûi sinh hoaït.

Nguoàn thaûi Thaønh phaàn chaát thaûi

Khu daân cö vaø thöông maïi Chaát thaûi thöïc phaåm Giaáy Carton Nhöïa Vaûi Cao su Raùc vöôøn Goã Caùc loaïi khaùc: Taõ loùt, khaên veä sinh,… Nhoâm Kim loaïi chöùa saét

Chaát thaûi ñaëc bieät Chaát thaûi theå tích lôùn Ñoà ñieän gia duïng Haøng hoaù (white goods) Raùc vöôøn thu gom rieâng Pin Daàu Loáp xe Chaát thaûi nguy haïi

Chaát thaûi töø vieän nghieân cöùu, coâng sôû

Gioáng nhö trình baøy trong muïc chaát thaûi khu daân cö vaø khu thöông maïi.

Chaát thaûi töø dòch vuï Röûa ñöôøng vaø heûm phoá: Buïi, raùc, xaùc ñoäng vaät, xe maùy hoûng. Coû, maãu caây thöøa, goác gaây, caùc oáng kim loaïi vaø nhöïa cuõ. Chaát thaûi thöïc phaåm, giaáy baùo, carton, giaáy loaïi hoãn hôïp, chai nöôùc giaûi khaùt, can söõa vaø nöôùc uoáng, nhöïa hoãn hôïp, vaûi, gieû raùch,…

2.3 TÍNH CHAÁT CUÛA CTRSH 2.3.1 TÍNH CHAÁT LYÙ HOÏC CUÛA CTRSH Nhöõng tính chaát lyù hoïc quan troïng cuûa chaát thaûi raén sinh hoaït bao goàm khoái löôïng rieâng, ñoä aåm, kích thöôùc haït vaø söï phaân boá kích thöôùc, khaû naêng giöõ nöôùc vaø ñoä xoáp (ñoä roãng) cuûa raùc ñaõ neùn.





2-4

2.3.1.1 Khoái löôïng rieâng Khoái löôïng rieâng ñöôïc ñònh nghóa laø khoái löôïng vaät chaát treân moät ñôn vò theå tích, tính baèng lb/ft3, lb/yd3, hoaëc kg/m3. Ñieàu quan troïng caàn ghi nhôù raèng, khoái löôïng rieâng cuûa chaát thaûi raén sinh hoaït seõ raát khaùc nhau tuyø töøng tröôøng hôïp: raùc ñeå töï nhieân khoâng chöùa trong thuøng, raùc chöùa trong thuøng vaø khoâng neùn, raùc chöùa trong thuøng vaø neùn. Do ñoù, soá lieäu khoái löôïng rieâng cuûa chaát thaûi raén sinh hoaït chæ coù yù nghóa khi ñöôïc ghi chuù keøm theo phöông phaùp xaùc ñònh khoái löôïng rieâng. Khoái löôïng rieâng cuûa moät soá thaønh phaàn chaát thaûi coù trong raùc sinh hoaït chöùa trong thuøng, coù neùn, hoaëc khoâng neùn ñöôïc trình baøy trong Baûng 2.1. Khoái löôïng rieâng cuûa raùc seõ raát khaùc nhau tuyø theo vò trí ñòa lyù, muøa trong naêm, thôøi gian löu tröõ,… Do ñoù, khi choïn giaù trò khoái löôïng rieâng caàn phaûi xem xeùt caû nhöõng yeáu toá naøy ñeå giaûm bôùt sai soá keùo theo cho caùc pheùp tính toaùn. Khoái löôïng rieâng cuûa raùc sinh hoaït ôû caùc khu ñoâ thò laáy töø caùc xe eùp raùc thöôøng dao ñoäng trong khoaûng töø 300 ñeán 700 lb/yd3 (töø 178 kg/m3 ñeán 415 kg/m3), vaø giaù trò ñaëc tröng thöôøng vaøo khoaûng 500 lb/yd3 (297 kg/m3). 2.3.1.2 Ñoä aåm Ñoä aåm cuûa chaát thaûi raén thöôøng ñöôïc bieåu dieãn theo moät trong hai caùch: tính theo thaønh phaàn phaàn traêm khoái löôïng öôùt vaø thaønh phaàn phaàn traêm khoái löôïng khoâ. Trong lónh vöïc quaûn lyù chaát thaûi raén, phöông phaùp khoái löôïng öôùt thoâng duïng hôn. Baûng 2.3 Khoái löôïng rieâng vaø haøm löôïng aåm cuûa caùc chaát thaûi coù trong raùc sinh hoaït.

Khoái löôïng rieâng (lb/yd3) Ñoä aåm (% khoái löôïng) Loaïi chaát thaûi Khoaûng dao

ñoäng Ñaëc tröng Khoaûng dao

ñoäng Ñaëc tröng

Raùc khu daân cö (Khoâng neùn)

Thöïc phaåm 220-810 490 50-80 70 Giaáy 70-220 150 4-10 6 Carton 70-135 85 4-8 5 Nhöïa 70-220 110 1-4 2 Vaûi 70-170 110 6-15 10 Cao su 170-340 220 1-4 2 Da 170-440 270 8-12 10 Raùc vöôøn 100-380 170 30-80 60 Goã 220-540 400 15-40 20 Thuyû tinh 270-810 330 1-4 2 Lon thieác 85-270 150 2-4 3 Nhoâm 110-405 270 2-4 2 Caùc kim loaïi khaùc 220-1940 540 2-4 3





2-5

Buïi, tro, 540-1685 810 6-12 8 Tro 1095-1400 1255 6-12 6 Raùc röôûi 150-305 220 5-20 15 Raùc vöôøn Laù (xoáp vaø khoâ) 50-250 100 20-40 30 Coû töôi (xoáp vaø öôùt) 350-500 400 40-80 60 Coû töôi (öôùt vaø neùn) 1000-1400 1000 50-90 80 Raùc vöôøn (vuïn) 450-600 500 20-70 50 Raùc vöôøn (composted) 450-650 550 40-60 50 Raùc khu ñoâ thò Xe eùp raùc 300-760 500 15-40 20 Taïi baõi raùc - Neùn bình thöôøng 610-840 760 15-40 25 - Neùn toát 995-1250 1010 15-40 25 Raùc khu thöông maïi Raùc thöïc phaåm (öôùt) 800-1600 910 50-80 70 Thieát bò gia duïng 250-340 305 0-2 1 Raùc khu thöông maïi (tt) Thuøng goã 185-270 185 10-30 20 Phaàn reûo caây 170-305 250 20-80 5 Raùc chaùy ñöôïc 85-305 200 10-30 15 Raùc khoâng chaùy 305-610 505 5-15 10 Raùc hoãn hôïp 235-305 270 10-25 15 Raùc xaây döïng vaø phaù dôõ Raùc khu phaù dôõ (khoâng chaùy)

1685-2695 2395 2-10 4

Raùc khu phaù dôõ (chaùy ñöôïc) 505-675 605 4-15 8 Raùc xaây döïng (chaùy ñöôïc) 305-605 440 4-15 8 Betoâng vôõ 2020-3035 2595 0-5 - Raùc coâng nghieäp Buøn hoaù chaát (öôùt) 1350-1855 1685 75-99 80 Tro 1180-1515 1350 2-10 4 Vuïn da 170-420 270 6-15 10 Vuïn kim loaïi naëng 2530-3370 3000 0-5 - Traùi caây thaûi boû (hoãn hôïp) 420-1265 605 60-90 75 Phaân boùn (öôùt) 1515-1770 1685 75-96 94 Rau coû thaûi boû (hoãn hôïp) 340-1180 605 60-90 75 Vuïn kim loaïi nheï 840-1515 1245 0-5 - Vuïn kim loaïi (hoãn hôïp) 1180-2530 1515 0-5 - Daàu, haéc ín, nhöïa ñöôøng 1350-1685 1600 0-5 2 Maït cöa 170-590 490 10-40 20





Vaûi thaûi 170-370 305 6-15 10 Goã thaûi (hoãn hôïp) 675-1140 840 30-60 25 Raùc noâng nghieäp Raùc noâng nghieäp (hoãn hôïp) 675-1265 945 40-80 50 Xaùc suùc vaät 340-840 605 - -

Lb/yd3 x 0.5933 = kg/m3

2.3.1.3 Kích thöôùc vaø söï phaân boá kích thöôùc Kích thöôùc vaø söï phaân boá kích thöôùc cuûa caùc thaønh phaàn coù trong chaát thaûi raén ñoùng vai troø quan troïng ñoái vôùi quaù trình thu hoài vaät lieäu, nhaát laø khi söû duïng phöông phaùp cô hoïc nhö saøng quay vaø caùc thieát bò taùch loaïi töø tính. 2.3.1.4 Khaû naêng tích aåm (Field Capacity) Khaû naêng tích aåm cuûa chaát thaûi raén laø toång löôïng aåm maø chaát thaûi coù theå tích tröõ ñöôïc. Ñaây laø thoâng soá coù yù nghóa quan troïng trong vieäc xaùc ñònh löôïng nöôùc roø ræ sinh ra töø baõi choân laáp. Phaàn nöôùc dö vöôït quaù khaû naêng tích tröõ cuûa chaát thaûi raén seõ thoaùt ra ngoaøi thaønh nöôùc roø ræ. Khaû naêng tích aåm seõ thay ñoåi tuyø theo ñieàu kieän neùn eùp raùc vaø traïng thaùi phaân huyû cuûa chaát thaûi. Khaû naêng tích aåm cuûa chaát thaûi raén sinh hoaït cuûa khu daân cö vaø khu thöông maïi trong tröôøng hôïp khoâng neùn coù theå dao ñoäng trong khoaûng 50-60%.

Hình 2.1 Kích thöôùc ñaëc tröng cuûa caùc thaønh phaàn coù trong hoãn hôïp raùc khu daân cö vaø khu thöông maïi.

2-6





2-7

2.3.1.5 Ñoä thaåm thaáu cuûa raùc neùn (Hydraulic conductivity) Tính daãn nöôùc cuûa chaát thaûi ñaõ neùn laø thoâng soá vaät lyù quan troïng khoáng cheá söï vaän chuyeån cuûa chaát loûng vaø khí trong baõi choân laáp. Ñoä thaåm thaáu thöïc, chæ phuï thuoäc vaøo tính chaát cuûa chaát thaûi raén, keå caû söï phaân boá kích thöôùc loã roãng, beà maët, vaø ñoä xoáp. Giaù trò ñoä thaåm thaáu ñaëc tröng ñoái vôùi chaát thaûi raén ñaõ neùn trong moät baõi choân laáp thöôøng dao ñoäng trong khoaûng 10-11 ñeán 10-12 m2 theo phöông thaúng ñöùng vaø khoaûng 10-10 m2 theo phöông ngang. 2.3.2 TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC CUÛA CHAÁT THAÛI RAÉN SINH HOAÏT Tính chaát hoaù hoïc cuûa chaát thaûi raén ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc löïa choïn phöông aùn xöû lyù vaø thu hoài nguyeân lieäu. Ví duï, khaû naêng chaùy phuï thuoäc vaøo tính chaát hoaù hoïc cuûa chaát thaûi raén, ñaëc bieät trong tröôøng hôïp chaát thaûi laø hoãn hôïp cuûa nhöõng thaønh phaàn chaùy ñöôïc vaø khoâng chaùy ñöôïc. Neáu muoán söû duïng chaát thaûi raén laøm nhieân lieäu, caàn phaûi xaùc ñònh 4 ñaëc tính quan troïng sau: 1. Nhöõng tính chaát cô baûn 2. Ñieåm noùng chaûy 3. Thaønh phaàn caùc nguyeân toá 4. Naêng löôïng chöùa trong raùc Ñoái vôùi phaàn raùc höõu cô duøng laøm phaân compost hoaëc thöùc aên gia suùc, ngoaøi thaønh phaàn nhöõng nguyeân toá chính, caàn phaûi xaùc ñònh thaønh phaàn caùc nguyeân toá vi löôïng. 2.3.2.1 Nhöõng tính chaát cô baûn Nhöõng tính chaát cô baûn caàn phaûi xaùc ñònh ñoái vôùi caùc thaønh phaàn chaùy ñöôïc trong chaát thaûi raén bao goàm: 1. Ñoä aåm (phaàn aåm maát ñi khi saáy ôû 1050C trong thôøi gian 1 giôø) 2. Thaønh phaàn caùc chaát chaùy bay hôi (phaàn khoái löôïng maát ñi khi nung ôû 9500C trong tuû nung

kín) 3. Thaønh phaàn carbon coá ñònh (thaønh phaàn coù theå chaùy ñöôïc coøn laïi sau khi thaûi caùc chaát coù

theå bay hôi) 4. Tro (phaàn khoái löôïng coøn laïi sau khi ñoát trong loø hôû). Tính chaát cô baûn cuûa caùc thaønh phaàn chaùy ñöôïc coù trong chaát thaûi raén sinh hoaït. 2.3.2.2 Ñieåm noùng chaûy cuûa tro





2-8

Ñieåm noùng chaûy cuûa tro laø nhieät ñoä maø taïi ñoù tro taïo thaønh töø quaù trình ñoát chaùy chaát thaûi bò noùng chaûy vaø keát dính taïo thaønh daïng raén (xæ). Nhieät ñoä noùng chaûy ñaëc tröng ñoái vôùi xæ töø quaù trình ñoát raùc sinh hoaït thöôøng dao ñoäng trong khoaûng töø 2,000 ñeán 22000F (11000C ñeán 12000C). 2.3.2.3 Caùc nguyeân toá cô baûn trong chaát thaûi raén sinh hoaït Caùc nguyeân toá cô baûn trong chaát thaûi raén sinh hoaït caàn phaân tích bao goàm C (carbon), H (Hydro), O (Oxy), N (Nitô), S (Löu huyønh), vaø tro. Thoâng thöôøng, caùc nguyeân toá thuoäc nhoùm halogen cuõng thöôøng ñöôïc xaùc ñònh do caùc daãn xuaát cuûa clo thöôøng toàn taïi trong thaønh phaàn khí thaûi khi ñoát raùc. Keát quaû xaùc ñònh caùc nguyeân toá cô baûn naøy ñöôïc söû duïng ñeå xaùc ñònh coâng thöùc hoaù hoïc cuûa thaønh phaàn chaát höõu cô coù trong chaát thaûi raén sinh hoaït cuõng nhö xaùc ñònh tyû leä C/N thích hôïp cho quaù trình laøm phaân compost. Baûng 2.4 Tính chaát cô baûn vaø naêng löôïng cuûa caùc thaønh phaàn coù trong chaát thaûi raén khu daân cö, khu thöông maïi vaø chaát thaûi raén coâng nghieäp

Tính chaát cô baûn Naêng löôïng (Btu/lb)

Loaïi chaát thaûi Ñoä aåm Chaát bay hôi

Carbon coá ñònh

Khoâng chaùy

Raùc thu gom

Raùc Khoâ

Raùc khoââ khoâng

tro Thöïc phaåm Môõ 2,0 95,3 2,5 0,2 16.135 16.466 16.836Chaát thaûi thöïc phaåm 70,0 21,4 3,6 5,0 1.797 5.983 7.180Traùi caây thaûi boû 78,7 16,6 4,0 0,7 1.707 8.013 8.285Thòt thaûi boû 38,8 56,4 1,8 3,1 7.623 12.455 13.120Giaáy Carton 5,2 77,5 12,3 5,0 7.042 7.428 7.842Taïp chí 4,1 66,4 7,0 22,5 5.254 5.478 7.157Giaáy in baùo 6,0 81,1 11,5 1,4 7.975 8.484 8.612Giaáy (hoãn hôïp) 10,2 75,9 8,4 5,4 6.799 7.571 8.056Giaáy neán 3,4 90,9 4,5 1,2 11.326 11.724 11.872Nhöïa Nhöïa (hoãn hôïp) 0,2 95,8 2,0 2,0 14.101 14.390 16.024Polyethylene 0,2 98,5 < 0,1 1,2 18.687 18.724 18.952Polystyrene 0,2 98,7 0,7 0,5 16.419 16.451 16.430Polyurethane 0,2 87,1 8,3 4,4 11.204 11.226 11.744Polyvinyl chloride 0,2 86,9 10,8 2,1 9.755 9.774 9.985Vaûi, Cao su, Da Vaûi 10,0 66,0 17,5 6,5 7.960 8.844 9.827Cao su 1,2 83,9 4,9 9,9 10.890 11.022 12.250





2-9

Da 10,0 68,5 12,5 9,0 7.500 8.040 8.982Goã, caây,… Raùc vöôøn 60,0 30,0 9,5 0,5 2.601 6.503 6.585Goã (goã töôi) 50,0 42,3 7,3 0,4 2.100 4.200 4.234Goã cöùng 12,0 75,1 12,4 0,5 7.352 8.354 8.402Goã (hoãn hôïp) 20,0 68,1 11,3 0,6 6.640 8.316 8.383Thuyû tinh, kim loaïi, … Thuyû tinh vaø khoaùng saûn 2,0 - - 96-99+ 84* 86 60Kim loaïi, lon thieác 5,0 - - 94-99+ 301* 319 317Kim loaïi chöùa saét 2,0 - - 96-99+ - - -Kim loaïi maøu 2,0 - - 94-99+ - - -Caùc thaønh phaàn khaùc Raùc vaên phoøng 3,2 20,5 6,3 70,0 3.669 3.791 13.692Raùc khu daân cö 21,0

(15-40)52,0

(40-60)7,0

(2-45)20,0

(10-30) 5.000 6.250 8.333

Raùc khu thöông maïi 15,0(10-30)

- - - 5.500 6.470 -

Raùc sinh hoaït noùi chung 20,0(10-30)

- - - 4.600 5.750 -

* Naêng löôïng coù töø lôùp phuû, nhaõn hieäu vaø nhöõng vaät lieäu ñính keøm Btu x 1,0551 = kJ Baûng 2.5 Thaønh phaàn caùc nguyeân toá cuûa caùc chaát chaùy ñöôïc coù trong chaát thaûi raén khu daân cö, khu thöông maïi vaø chaát thaûi raén coâng nghieäp

Phaàn traêm khoái löôïng khoâ (%) Loaïi chaát thaûi

Carbon Hydro Oxy Nitô Löu huyønh TroThöïc phaåm Môõ 73,0 11,5 14,8 0,4 0,1 0,2Chaát thaûi thöïc phaåm 48,0 6,4 37,6 2,6 0,4 5,0Traùi caây thaûi boû 48,5 6,2 39,5 1,4 0,2 4,2Thòt thaûi boû 59,6 9,4 24,7 1,2 0,2 4,9Giaáy Carton 43,0 5,9 44,8 0,3 0,2 5,0Taïp chí 32,9 5,0 38,6 0,1 0,1 23,3Giaáy in baùo 49,1 6,1 43,0 < 0,1 0,2 1,5Giaáy (hoãn hôïp) 43,4 5,8 44,3 0,3 0,2 6,0Giaáy neán 59,2 9,3 30,1 0,1 0,1 1,2Nhöïa Nhöïa (hoãn hôïp) 60,0 7,2 22,8 - - 10,0Polyethylene 85,2 14,2 - < 0,1 < 0,1 0,4





2-10

Polystyrene 87,1 8,4 4,0 0,2 - 0,3Polyurethane(1) 63,3 6,3 17,6 6,0 < 0,1 4,3Polyvinyl chloride(1) 45,2 5,6 1,6 0,1 0,1 2,0Vaûi, Cao su, Da Vaûi 48,0 6,4 40,0 2,2 0,2 3,2Cao su 69,7 8,7 - - 1,6 20,0Da 60,0 8,0 11,6 10,0 0,4 10,0Goã, caây,… Raùc vöôøn 46,0 6,0 38,0 3,4 0,3 6,3Goã (goã töôi) 50,1 6,4 42,3 0,1 0,1 1,0Goã cöùng 49,6 6,1 43,2 0,1 < 0,1 0,9Goã (hoãn hôïp) 49,5 6,0 42,7 0,2 < 0,1 1,5Goã vuïn 48,1 5,8 45,5 0,1 < 0,1 0,4Thuyû tinh, kim loaïi, … Thuyû tinh vaø khoaùng saûn(2) 0,5 0,1 0,4 < 0,1 - 98,9Kim loaïi (hoãn hôïp)(2) 4,5 0,6 4,3 < 0,1 - 90,5Caùc thaønh phaàn khaùc Raùc vaên phoøng 24,3 3,0 4,0 0,5 0,2 68,0Daàu, sôn 66,9 9,6 5,2 2,0 - 16,3RDF (Refuse-derived fuel) 44,7 6,2 38,4 0,7 < 0,1 9,9

(1) Phaàn coøn laïi laø Clo (2) Naêng löôïng coù töø lôùp phuû, nhaõn hieäu vaø nhöõng vaät lieäu ñính keøm Baûng 2.6 Thaønh phaàn caùc nguyeân toá cuûa caùc chaát chaùy ñöôïc coù trong chaát thaûi raén khu daân cö

Phaàn traêm khoái löôïng khoâ (%) Thaønh phaàn

Carbon Hydro Oxy Nitô Löu huyønh TroChaát höõu cô Chaát thaûi thöïc phaåm 48,0 6,4 37,6 2,6 0,4 5,0Giaáy 43,5 6,0 44,0 0,3 0,2 6,0Carton 44,0 5,9 44,6 0,3 0,2 5,0Nhöïa 60,0 7,2 22,8 - - 10,0Vaûi 55,0 6,6 31,2 4,6 0,15 2,5Cao su 78,0 10,0 - 2,0 - 10,0Da 60,0 8,0 11,6 10,0 0,4 10,0Raùc vöôøn 47,8 6,0 38,0 3,4 0,3 4,5Goã 49,5 6,0 42,7 0,2 0,1 1,5Chaát voâ cô Thuyû tinh(1) 0,5 0,1 0,4 < 0,1 - 98,9Kim loaïi(1) 4,5 0,6 4,3 < 0,1 - 90,5Buïi, tro,… 26,3 3,0 2,0 0,5 0,2 68,0





2-11

(1) Naêng löôïng coù töø lôùp phuû, nhaõn hieäu vaø nhöõng vaät lieäu ñính keøm 2.3.2.4 Naêng löôïng chöùa trong caùc thaønh phaàn cuûa chaát thaûi raén Naêng löôïng chöùa trong thaønh phaàn chaát höõu cô coù trong raùc sinh hoaït coù theå xaùc ñònh ñöôïc baèng caùch: (1) söû duïng loø hôi nhö moät thieát bò ño nhieät löôïng, (2) thieát bò ño nhieät löôïng trong phoøng thí nghieäm vaø (3) tính toaùn neáu bieát thaønh phaàn caùc nguyeân toá. Tuy nhieân, phöông aùn söû duïng loø hôi khoù thöïc hieän neân haàu heát soá lieäu veà naêng löôïng cuûa caùc thaønh phaàn chöùa trong raùc ñeàu ñöôïc xaùc ñònh baèng maùy ño nhieät löôïng trong phoøng thí nghieäm. Baûng 2.7 Naêng löôïng vaø phaàn chaát trô coù trong raùc sinh hoaït töø khu daân cö

Phaàn chaát trô(1) (%) Naêng löôïng(2) (Btu/lb) Thaønh phaàn

Khoaûng dao ñoäng Ñaëc tröng Khoaûng dao ñoäng Ñaëc tröngChaát höõu cô Chaát thaûi thöïc phaåm 2-8 5,0 1.500-3.000 2.000Giaáy 4-8 6,0 5.000-8.000 7.200Carton 3-6 5,0 6.000-7.500 7.000Nhöïa 6-20 10,0 12.000-16.000 14.000Vaûi 2-4 2,5 6.500-8.000 7.500Cao su 8-20 10,0 9.000-12.000 10.000Da 8-20 10,0 6.500-8.500 7.500Raùc vöôøn 2-6 4,5 1.000-8.000 2.800Goã 0,6-2 1,5 7.500-8.500 8.000Chaát höõu cô khaùc - - - -Chaát voâ cô

Thuyû tinh 96-99+ 98,0 50-100(3) 60Lon thieác 96-99+ 98,0 100-500(3) 300Nhoâm 90-99+ 96,0 - -Kim loaïi khaùc 94-99+ 98,0 100-500(3) 300Buïi, tro,… 60-80 70,0 1.000-5.000 3.000Chaát thaûi raén sinh hoaït 4.000-6.000 5.000(4)

(1) Sau khi chaùy hoaøn toaøn (2) Theo thaønh phaàn thu gom ñöôïc (3) Naêng löôïng coù töø lôùp phuû, nhaõn hieäu vaø nhöõng vaät lieäu ñính keøm (4) Giaù trò naêng löôïng trong baûng naøy lôùn hôn caùc giaù trò töông öùng, chuû yeáu do (1) löôïng chaát thaûi

thöïc phaåm bò giaûm vaø (2) thaønh phaàn phaàn traêm nhöïa gia taêng (7% thay vì 4%) ñoái vôùi chaát thaûi raén sinh hoaït laáy töø khu daân cö. Btu/lb x 2,326 = kJ/kg.





2-12

2.3.2.5 Chaát dinh döôõng vaø nhöõng nguyeân toá caàn thieát khaùc Neáu thaønh phaàn chaát höõu cô coù trong chaát thaûi raén sinh hoaït ñöôïc söû duïng laøm nguyeân lieäu saûn xuaát caùc saûn phaåm thoâng qua quaù trình chuyeån hoaù sinh hoïc (phaân compost, methane, vaø ethanol,…). Soá lieäu veà chaát dinh döôõng vaø nhöõng nguyeân toá caàn thieát khaùc trong chaát thaûi ñoùng vai troø quan troïng nhaèm baûo ñaûm dinh döôõng cho vi sinh vaät cuõng nhö yeâu caàu cuûa saûn phaåm sau quaù trình chuyeån hoùa sinh hoïc. Chaát dinh döôõng vaø nhöõng nguyeân toá caàn thieát coù trong thaønh phaàn chaát höõu cô cuûa chaát thaûi raén sinh hoaït ñöôïc trình baøy trong Baûng 2.6.

Baûng 2.8 Caùc nguyeân toá coù trong caùc chaát höõu cô caàn thieát cho quaù trình chuyeån hoaù sinh hoïc

Nguyeân lieäu cung caáp (tính theo khoái löôïng khoâ) Thaønh phaàn Ñôn vò

Giaáy in baùo Giaáy coâng sôû Raùc vöôøn Raùc thöïc phaåmNH4-N ppm 4 61 149 205 NO3-N ppm 4 218 490 4278 P ppm 44 295 3500 4900 PO4-P ppm 20 164 2210 3200 K % 0,35 0,29 2,27 4,18 SO4-P ppm 159 324 882 855 Ca % 0,01 0,10 0,42 0,43 Mg % 0,02 0,04 0,21 0,16 Na % 0,74 1,05 0,06 0,15 B ppm 14 28 88 17 Se ppm -22 - < 1 < 1 Zn ppm 49 177 20 21 Mn ppm 57 15 56 20 Fe ppm 12 396 451 48 Cu ppm - 14 7,7 6,9 Co ppm - - 5,0 3,0 Mo ppm - - 1,0 < 1 Ni ppm - - 9,0 4,5 W ppm - - 4,0 3,3 2.3.3 TÍNH CHAÁT SINH HOÏC CUÛA CHAÁT THAÛI RAÉN SINH HOAÏT Ngoaïi tröø nhöïa, cao su, vaø da, phaàn chaát höõu cô cuûa haàu heát chaát thaûi raén sinh hoaït coù theå ñöôïc phaân loaïi nhö sau: 1. Nhöõng chaát tan ñöôïc trong nöôùc nhö ñöôøng, tinh boät, amino acids, vaø caùc acid höõu cô

khaùc. 2. Hemicellulose laø saûn phaåm ngöng tuï cuûa ñöôøng 5 carbon vaø ñöôøng 6 carbon. 3. Cellulose laø saûn phaåm ngöng tuï cuûa glucose, ñöôøng 6-carbon.





2-13

4. Môõ, daàu vaø saùp laø nhöõng ester cuûa röôïu vaø acid beùo maïch daøi. 5. Lignin laø hôïp chaát cao phaân töû chöùa caùc voøng thôm vaø caùc nhoùm methoxyl (-OCH3). 6. Lignocellulose 7. Proteins laø chuoãi caùc amino acid. Ñaëc tính sinh hoïc quan troïng nhaát cuûa thaønh phaàn chaát höõu cô coù trong chaát thaûi raén sinh hoaït laø haàu heát caùc thaønh phaàn naøy ñeàu coù khaû naêng chuyeån hoaù sinh hoïc taïo caùc thaønh khí, chaát raén höõu cô trô, vaø caùc chaát voâ cô. Muøi vaø ruoài nhaëng sinh ra trong quaù trình chaát höõu cô bò thoái röõa (raùc thöïc phaåm) coù trong chaát thaûi raén sinh hoaït. 2.3.3.1 Khaû naêng phaân huyû sinh hoïc cuûa caùc thaønh phaàn chaát höõu cô Haøm löôïng chaát raén bay hôi (VS), xaùc ñònh baèng caùch nung ôû nhieät ñoä 5500C, thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå ñaùnh giaù khaû naêng phaân huyû sinh hoïc cuûa chaát höõu cô trong chaát thaûi raén sinh hoaït. Tuy nhieân, vieäc söû duïng chæ tieâu VS ñeå bieåu dieãn khaû naêng phaân huyû sinh hoïc cuûa phaàn chaát höõu cô coù trong chaát thaûi raén sinh hoaït laø khoâng chính xaùc vì moät soá thaønh phaàn chaát höõu cô raát deã bay hôi nhöng raát khoù bò phaân huyû sinh hoïc. (ví duï giaáy in baùo, vaø nhieàu loaïi caây kieång). Baûng 2.10 Thaønh phaàn coù khaû naêng phaân huyû sinh hoïc cuûa moät soá chaát thaûi höõu cô tính theo haøm löôïng lignin Thaønh phaàn VS (% cuûa chaát

raén toång coäng TS) Haøm löôïng lignin

(LC), (% VS) Phaàn coù khaû naêng phaân

huyû sinh hoïc (BF)*

Raùc thöïc phaåm 7-15 0,4 0,82 Giaáy Giaáy in baùo Giaáy coâng sôû Carton

94,0 96,4 94,0

21,9

0,4 12,9

0,22 0,82 0,47

Raùc vöôøn 50-90 4,1 0,72 * Tính theo phöông trình (2-11) 2.3.3.2 Söï hình thaønh muøi Muøi sinh ra khi toàn tröõ chaát thaûi raén trong thôøi gian daøi giöõa caùc khaâu thu gom, trung chuyeån vaø thaûi ra baõi raùc nhaát laø ôû nhöõng vuøng khí haäu noùng do quaù trình phaân huyû kî khí caùc chaát höõu cô deã bò phaân huyû coù trong chaát thaûi raén sinh hoaït. Ví duï, trong ñieàu kieän kî khí , sulfate coù the bò khöû thaønh sulfide (S2-), sau ñoù sulfide keát hôïp vôùi hydro taïo thaønh H2S. Quaù trình naøy coù theå bieåu dieãn theo caùc phöông trình sau:





2 CH3CHOHCOOH + SO42- → 2 CH3COOH + S2- + H2O + CO2

(2-12) Lactate Sulfate Acetate Sulfide 4H2 + SO4

2- → S2- + 4H2O (2-13) S2- + 2H+ → H2S (2-14) Ion Sulfide coù theå keát hôïp vôùi muoái kim loaïi saün coù, ví duï muoái saét, taïo thaønh sulfide kim loaïi: S2- + Fe2+ → FeS (2-15) Maøu ñen cuûa chaát thaûi raén ñaõ phaân huyû kî khí ôû baõi choân laáp chuû yeáu laø do söï hình thaønh caùc muoái sulfide kim loaïi. Neáu khoâng taïo thaønh caùc muoái naøy, vaán ñeà muøi cuûa baõi choân laáp seõ trôû neân nghieâm troïng hôn. Caùc hôïp chaát höõu cô chöùa löu huyønh khi bò khöû seõ taïo thaønh nhöõng hôïp chaát coù muøi hoâi nhö methyl mercaptan vaø aminobutyric acid. CH3SCH2CH2CH(NH2)COOH CH3SH + CH3CH2CH2(NH2)COOH (2-16)

+2H

Methionine Methyl mercaptan Aminobutyric acid Methylmercaptan coù theå bò thuyû phaân taïo thaønh methyl alcohol vaø hydrogen sulfide: CH3SH + H2O → CH4OH + H2S (2-17) 2.3.3.3 Söï sinh saûn ruoài nhaëng Vaøo muøa heø cuõng nhö taát caû caùc muøa cuûa nhöõng vuøng coù khí haäu aám aùp, söï sinh saûn ruoài ôû khu vöïc chöùa raùc laø vaán ñeà ñaùng quan taâm. Quaù trình phaùt trieån töø tröùng thaønh ruoài thöôøng ít hôn 2 tuaàn keå töø ngaøy ñeû tröùng. Thoâng thöôøng chu kyø phaùt trieån cuûa ruoài ôû khu daân cö töø tröùng thaønh ruoài coù theå bieåu dieãn nhö sau: Tröùng phaùt trieån : 8-12 giôø Giai ñoaïn ñaàu cuûa aáu truøng : 20 giôø Giai ñoaïn thöù hai cuûa aáu truøng : 24 giôø Giai ñoaïn thöù ba cuûa aáu truøng : 3 ngaøy Giai ñoaïn nhoäng : 4-5 ngaøyToång coäng : 9-11 ngaøy

2-14





2-15

2.3.4 CHUYEÅN HOAÙ LYÙ HOÏC, HOAÙ HOÏC, SINH HOÏC CUÛA CHAÁT THAÛI RAÉN 2.3.4.1 Chuyeån hoaù lyù hoïc Nhöõng bieán ñoåi lyù hoïc cô baûn coù theå xaûy ra trong quaù trình vaän haønh heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén bao goàm (1) phaân loaïi, (2) giaûm theå tích cô hoïc, (3) giaûm kích thöôùc cô hoïc . Nhöõng bieán ñoåi lyù hoïc khoâng laøm chuyeån pha (ví duï töø pha raén sang pha khí) nhö caùc quaù trình bieán ñoåi hoaù hoïc vaø sinh hoïc. Baûng 2.11 Caùc quaù trình chuyeån hoaù söû duïng trong quaûn lyù chaát thaûi raén

Quaù trình Phöông phaùp thöïc hieän Söï chuyeån hoaù hoaëc caùc saûn phaåm chuyeån hoaù cô baûn

Lyù hoïc Phaân loaïi Phaân loaïi thuû coâng hoaëc

cô khí Caùc thaønh phaàn rieâng reõ coù trong chaát thaûi raén sinh hoaït

Giaûm theå tích Neùn, EÙp Giaûm theå tích chaát thaûi Giaûm kích thöôùc Caét, xay, nghieàn Giaûm kích thöôùc chaát thaûi Hoaù hoïc Ñoát Oxy hoaù CO2, SO2,, caùc saûn phaåm khaùc, tro Nhieät phaân Chöng caát phaân huyû Doøng khí chöùa nhieàu chaát khí khaùc

nhau, haéc ín, hoaëc daàu, vaø than. Khí hoaù Ñoát thieáu khí Khí naêng löôïng thaáp, than chöùa

carbon vaø chaát trô coù saün trong nhieân lieäu, vaø daàu pyrolic.

Sinh hoïc Laøm phaân compost hieáu khí Bieán ñoåi sinh hoïc hieáu khí Phaân compost Phaân huyû kî khí Bieán ñoåi sinh hoïc kî khí CH4, CO2, buøn Laøm phaân compost kî khí Bieán ñoåi sinh hoïc kî khí CH4, CO2, chaát thaûi ñaõ phaân huyû Phaân loaïi chaát thaûi. Phaân loaïi chaát thaûi laø quaù trình taùch rieâng caùc thaønh phaàn coù trong chaát thaûi raén sinh hoaït, nhaèm chuyeån chaát thaûi töø daïng hoãn taïp sang daïng töông ñoái ñoàng nhaát. Quaù trình naøy caàn thieát ñeå thu hoài nhöõng thaønh phaàn coù theå taùi sinh taùi söû duïng ñöôïc coù trong chaát thaûi raén sinh hoaït, taùch rieâng nhöõng thaønh phaàn mang tính nguy haïi vaø nhöõng thaønh phaàn coù khaû naêng thu hoài naêng löôïng.





2-16

Giaûm theå tích cô hoïc Phöông phaùp neùn, eùp thöôøng ñöôïc aùp duïng ñeå giaûm theå tích chaát thaûi. ÔÛ haàu heát caùc thaønh phoá, xe thu gom thöôøng ñöôïc laép ñaët boä phaän eùp raùc nhaèm taêng khoái löôïng raùc coù theå thu gom trong moät chuyeán. Giaáy, carton, nhöïa vaø lon nhoâm, lon thieác thu gom töø chaát thaûi raén sinh hoaït ñöôïc ñoùng kieän ñeå giaûm theå tích chöùa, chi phí xöû lyù vaø chi phí vaän chuyeån ñeán trung taâm xöû lyù Hieän nay, moät soá heä thoáng neùn aùp suaát cao ñöôïc duøng ñeå saûn xuaát nhöõng vaät lieäu thích hôïp cho nhieàu muïc ñích söû duïng khaùc nhau nhö cheá taïo thanh ñoát loø söôûi töø giaáy vaø carton. Thoâng thöôøng, caùc traïm trung chuyeån ñeàu ñöôïc laép ñaët heä thoáng eùp raùc ñeå giaûm chi phí vaän chuyeån raùc thaûi ñeán baõi choân laáp. Töông töï nhö vaäy, ñeå taêng thôøi gian söû duïng baõi choân laáp, raùc thöôøng ñöôïc neùn tröôùc khi phuû ñaát. Giaûm kích thöôùc cô hoïc Giaûm kích thöôùc chaát thaûi nhaèm thu ñöôïc chaát thaûi coù kích thöôùc ñoàng nhaát vaø nhoû hôn so vôùi kích thöôùc ban ñaàu cuûa chuùng (Hình 2.8). Caàn löu yù raèng giaûm kích thöôùc chaát thaûi khoâng coù nghóa laø theå tích chaát thaûi cuõng phaûi giaûm. Trong moät soá tröôøng hôïp, theå tích cuûa chaát thaûi sau khi giaûm kích thöôùc seõ lôùn hôn theå tích ban ñaàu cuûa chuùng. 2.3.4.2 Chuyeån hoaù hoaù hoïc Bieán ñoåi hoaù hoïc chaát thaûi raén bao haøm caû quaù trình chuyeån pha (töø pha raén sang pha loûng, töø pha raén sang pha khí, …). Ñeå giaûm theå tích vaø thu hoài caùc saûn phaåm, nhöõng quaù trình chuyeån hoaù hoaù hoïc chuû yeáu söû duïng trong xöû lyù chaát thaûi raén sinh hoaït bao goàm (1) ñoát (quaù trình oxy hoaù hoaù hoïc), (2) nhieät phaân, vaø (3) khí hoaù. Ñoát (Oxy hoaù hoaù hoïc) Ñoát laø phaûn öùng hoaù hoïc giöõa oxy vaø chaát höõu cô coù trong raùc taïo thaønh caùc hôïp chaát bò oxy hoaù cuøng vôùi söï phaùt saùng vaø toaû nhieät. Neáu khoâng khí ñöôïc cung caáp vôùi löôïng thöøa vaø döôùi ñieàu kieän phaûn öùng lyù töôûng, quaù trình ñoát thaønh phaàn chaát höõu cô coù trong chaát thaûi raén sinh hoaït coù theå bieåu dieãn theo phöông trình phaûn öùng sau: Chaát höõu cô + Khoâng khí (dö) → N2 + CO2 + H2O + O2 + Tro + Nhieät (2-18) Löôïng khoâng khí ñöôïc caáp dö nhaèm ñaûm baûo quaù trình chaùy xaûy ra hoaøn toaøn. Saûn phaåm cuoái cuûa quaù trình ñoát chaùy chaát thaûi raén sinh hoaït bao goàm khí noùng chöùa N2, CO2, H2O, vaø O2, vaø phaàn khoâng chaùy coøn laïi. Trong thöïc teá, ngoaøi nhöõng thaønh phaàn naøy coøn coù moät löôïng nhoû caùc khí NH3, SO2, NOx, vaø caùc khí vi löôïng khaùc tuyø theo baûn chaát cuûa chaát thaûi.





2-17

Nhieät phaân Vì haàu heát caùc chaát höõu cô ñeàu khoâng beàn nhieät, chuùng coù theå bò caét maïch qua caùc phaûn öùng cracking nhieät vaø ngöng tuï trong ñieàu kieän khoâng coù oxy, taïo thaønh nhöõng phaàn khí, loûng vaø raén. Traùi vôùi quaù trình ñoát laø quaù trình toaû nhieät, quaù trình nhieät phaân laø quaù trình thu nhieät. Ñaëc tính cuûa 3 phaàn chính taïo thaønh töø quaù trình nhieät phaân chaát thaûi raén sinh hoaït nhö sau: (1) doøng khí sinh ra chöùa H2, CH4, CO, CO2 vaø nhieàu khí khaùc tuyø thuoäc vaøo baûn chaát cuûa chaát thaûi ñem nhieät phaân, (2) haéc ín vaø/hoaëc daàu daïng loûng ôû ñieàu kieän nhieät ñoä phoøng vaø chöùa caùc hoaù chaát nhö acetic acid, acetone vaø methanol, vaø than bao goàm carbon nguyeân chaát cuøng vôùi nhöõng chaát trô khaùc. Quaù trình nhieät phaân cellulose coù theå bieåu dieãn baèng phöông trình phaûn öùng sau: 3(C6H10O5) → 8H2O + C6H8O + 2CO + 2CO2 + CH4 + H2 + 7C (2-19) Trong Phöông trình 2.19, thaønh phaàn haéc ín vaø/hoaëc daàu thu ñöôïc chính laø C6H8O. Khí hoaù Quaù trình khí hoaù bao goàm quaù trình ñoát chaùy moät phaàn nhieân lieäu carbon ñeå taïo thaønh khí nhieân lieäu chaùy ñöôïc giaøu CO, H2 vaø moät soá hydrocarbon no, chuû yeáu laø CH4. Khí nhieân lieäu chaùy ñöôïc sau ñoù ñöôïc ñoát chaùy trong ñoäng cô ñoát trong hoaëc noài hôi. Neáu thieát bò khí hoaù ñöôïc vaän haønh ôû dieàu kieän aùp suaát khí quyeån söû duïng khoâng khí laøm taùc nhaân oxy hoaù, saûn phaåm cuoái cuûa quaù trình khí hoaù seõ laø (1) khí naêng löôïng thaáp chöùa CO2, CO, H2, CH4, vaø N2, (2) haéc ín chöùa C vaø caùc chaát trô saün coù trong nhieân lieäu, vaø (3) chaát loûng ngöng tuï ñöôïc gioáng nhö daàu pyrolic. 2.3.4.3 Chuyeån hoaù sinh hoïc Caùc quaù trình chuyeån hoaù sinh hoïc phaàn chaát höõu cô coù trong chaát thaûi raén sinh hoaït coù theå aùp duïng ñeå giaûm theå tích vaø khoái löôïng chaát thaûi, saûn xuaát phaân compost duøng boå sung chaát dinh döôõng cho ñaát, vaø saûn xuaát khí methane. Nhöõng vi sinh vaät chuû yeáu tham gia quaù trình chuyeån hoaù sinh hoïc caùc chaát thaûi höõu cô bao goàm vi khuaån, naám, men, vaø antinomycetes. Caùc quaù trình naøy coù theå ñöôïc thöïc hieän trong ñieàu kieän hieáu khí hoaëc kî khí, tuyø theo löôïng oxy saün coù. Nhöõng ñieåm khaùc bieät cô baûn giöõa caùc phaûn öùng chuyeån hoaù hieáu khí vaø kî khí laø baûn chaát cuûa caùc saûn phaåm cuoái cuûa quaù trình vaø löôïng oxy thöïc söï caàn phaûi cung caáp ñeå thöïc hieän quaù trình chuyeån hoaù hieáu khí. Nhöõng quaù trình sinh hoïc öùng duïng ñeå chuyeån hoaù chaát höõu cô coù trong chaát thaûi sinh hoaït bao goàm quaù trình laøm phaân compost hieáu khí, quaù trình phaân huyû kî khí vaø quaù trình phaân huyû kî khí vôùi ôû noàng ñoä chaát raén cao.





2-18

Quaù trình laøm phaân compost hieáu khí. Phaàn chaát höõu cô chöùa trong chaát thaûi sinh hoaït seõ ñöôïc phaân huyû sinh hoïc. Möùc ñoä vaø thôøi gian caàn thieát cho quaù trình phaân huyû xaûy ra phuï thuoäc vaøo baûn chaát cuûa chaát thaûi, ñoä aåm, dinh döôõng saün coù, vaø caùc yeáu toá moâi tröôøng khaùc. Döôùi ñieàu kieän moâi tröôøng ñöôïc khoáng cheá thích hôïp, raùc vöôøn vaø phaàn chaát höõu cô coù trong chaát thaûi raén sinh hoaït ñöôïc chuyeån hoaù thaønh phaân compost trong moät khoaûng thôøi gian töông ñoái ngaén (töø 4 ñeán 6 tuaàn). Quaù trình composting xaûy ra trong ñieàu kieän hieáu khí coù theå bieåu dieãn theo phöông trình sau: Chaát Höõu Cô + O2 + Dinh Döôõng → Teá Baøo Môùi + Phaàn Chaát Höõu Cô + CO2

Khoâng Phaân Huyû + H2O + NH3 + SO4

2- + Nhieät (2-20)

Trong phöông trình (2-20), caùc saûn phaåm cuoái chuû yeáu laø teá baøo môùi, phaàn chaát höõu cô khoâng phaân huyû, CO2, H2O, NH3, vaø SO4

2-. Compost laø phaàn chaát höõu cô beàn khoâng bò phaân huyû coøn laïi, thöôøng chöùa nhieàu lignin laø thaønh phaàn khoù bò phaân huyû sinh hoïc trong moät khoaûng thôøi gian ngaén. Lignin coù nhieàu trong giaáy in baùo, laø moät hôïp chaát höõu cô cao phaân töû coù trong sôïi celluclose cuûa caùc loaïi caây laáy goã vaø caùc loaïi thöïc vaät khaùc. Quaù trình phaân huyû kî khí. Phaàn chaát höõu cô chöùa trong chaát thaûi raén sinh hoaït coù theå phaân huyû sinh hoïc trong ñieàu kieän kî khí, taïo thaønh khí chöùa CO2 vaø CH4. Quaù trình chuyeån hoaù naøy coù theå bieåu dieãn baèng phöông trình sau: Chaát Höõu Cô + H2O + Dinh Döôõng → Teá Baøo Môùi + Phaàn Chaát Höõu Cô + CO2

Khoâng Phaân Huyû + CH4 + NH3 + H2S + Nhieät

(2-21) Nhö vaäy, caùc saûn phaåm cuoái chuû yeáu laø CO2, CH4, NH3, H2S, vaø phaàn chaát höõu cô khoâng phaân huyû. Trong haàu heát caùc quaù trình chuyeån hoaù kî khí, CO2 vaø CH4 chieám hôn 99% toång löôïng khí sinh ra. Phaàn chaát höõu cô beàn coøn laïi (buøn) phaûi ñöôïc taùch nöôùc tröôùc khi ñoå ra baõi choân laáp. Buøn ñaõ taùch nöôùc thöôøng ñöôïc uû phaân compost hieáu khí tröôùc khi boùn cho ñaát hoaëc ñoå ra baõi choân. 2.3.4.4 Vai troø cuûa caùc quaù trình chuyeån hoaù chaát thaûi trong quaûn lyù chaát thaûi raén Caùc quaù trình chuyeån hoaù lyù hoïc, hoaù hoïc, vaø sinh hoïc ñöôïc aùp duïng ñeå (1) gia taêng hieäu quaû vaän haønh heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén, (2) thu hoài caùc thaønh phaàn coù khaû naêng taùi sinh vaø taùi söû duïng, (3) thu hoài caùc saûn phaåm chuyeån hoaù vaø naêng löôïng. Moái quan heä maät thieát giöõa quaù trình chuyeån hoaù chaát thaûi trong vieäc thieát keá heä thoáng hôïp nhaát quaûn lyù chaát thaûi raén coù theå





2-19

chöùng minh nhö sau: Neáu quaù trình laøm phaân compost laø moät khaâu trong chöông trình quaûn lyù chaát thaûi raén, phaàn chaát höõu cô coù trong chaát thaûi raén sinh hoaït phaûi ñöôïc taùch rieâng. Muoán vaäy vieäc phaân loaïi chaát thaûi phaûi ñöôïc thöïc hieän taïi nguoàn phaùt hay taïi nhaø maùy thu hoài chaát thaûi. Neáu phaân loaïi taïi nguoàn, nhöõng thaønh phaàn naøo caàn ñöôïc taùch rieâng ñeå quaù trình laøm phaân compost ñaït toái öu. Taêng hieäu quaû vaän haønh heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi. Ñeå taêng hieäu quaû vaän haønh heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén vaø giaûm nhu caàu veà theå tích toàn tröõ chaát thaûi ôû nhöõng khu nhaø cao taàng, chaát thaûi thöôøng ñöôïc ñoùng thaønh kieän. Ví duï, giaáy loaïi thu hoài taùi sinh ñöôïc ñoùng thaønh kieän ñeå giaûm theå tích chöùa vaø chi phí vaän chuyeån. Trong nhieàu tröôøng hôïp, chaát thaûi ñöôïc ñoùng thaønh kieän ñeå giaûm chi phí vaän chuyeån ñeán baõi choân laáp. Taïi caùc baõi choân laáp, chaát thaûi ñöôïc neùn eùp ñeå coù theå söû duïng moät caùch hieäu quaû söùc chöùa cuûa baõi choân. Neáu chaát thaûi ñöôïc vaän chuyeån baèng phöông phaùp thuyû löïc hoaëc khí neùn, moät soá thaønh phaàn caàn ñöôïc caét nhoû ñeå giaûm kích thöôùc. Giaûm kích thöôùc cô hoïc cuõng ñöôïc aùp duïng ñeå taêng hieäu quaû söû duïng baõi choân. Phaân loaïi chaát thaûi taïi nguoàn phaùt sinh hieän nay ñöôïc xem laø phöông phaùp hieäu quaû ñeå taùch moät löôïng nhoû chaát thaûi nguy haïi coù trong chaát thaûi raén sinh hoaït, nhôø ñoù baõi choân laáp ñöôïc vaän haønh an toaøn hôn. Caùc quaù trình hoùa hoïc vaø sinh hoïc coù theå aùp duïng ñeå giaûm theå tích vaø khoái löôïng chaát thaûi caàn phaûi choân laáp vaø taïo ra nhöõng saûn phaåm höõu duïng. Thu hoài nguuyeân lieäu ñeå taùi sinh vaø taùi söû duïng. Nhöõng thaønh phaàn coù theå thu hoài ñöôïc laø nhöõng thaønh phaàn coù thò tröôøng tieâu thuï vaø toàn taïi trong raùc thaûi vôùi löôïng ñuû lôùn. Ñoái vôùi chaát thaûi raén sinh hoaït, nhöõng thaønh phaàn coù theå thu hoài ñöôïc bao goàm giaáy, carton, nhöïa, raùc vöôøn, thuûy tinh, kim loaïi chöùa saét, nhoâm, vaø nhöõng kim loaïi maøu khaùc. Thu hoài nhöõng saûn phaåm chuyeån hoùa vaø naêng löôïng. Phaàn chaát höõu cô coù trong chaát thaûi raén sinh hoaït coù theå chuyeån hoùa thaønh nhöõng saûn phaåm höõu duïng vaø cuoái cuøng thaønh naêng löôïng theo nhieàu caùch khaùc nhau, bao goàm (1) ñoát chaùy taïo thaønh hôi vaø ñieän, (2) nhieät phaân taïo ra khí toång hôïp, nhieân lieäu loûng hoaëc nhieän lieäu khí, vaø chaát raén; (3) khí hoùa ñeå taïo nhieân lieäu toång hôïp; (4) bieán ñoåi sinh hoïc saûn xuaát phaân compost; vaø phaân huûy sinh hoïc ñeå taïo khí methane vaø muøn.





3-1

CHÖÔNG 3 TOÁC ÑOÄ PHAÙT SINH VAØ THU GOM CTRSH

3.1 VAI TROØ QUAN TROÏNG CUÛA KHOÁI LÖÔÏNG CTRSH Khoái löôïng chaát thaûi raén sinh ra vaø thu gom ñöôïc coù yù nghóa ñaëc bieät quan troïng trong vieäc löïa choïn thieát bò, vaïch tuyeán thu gom chaát thaûi, thieát keá thieát bò thu hoài vaät lieäu vaø phöông tieän thaûi boû chaát thaûi. Khi vieäc taùi sinh caùc vaät lieäu coù trong chaát thaûi gia taêng, löôïng chaát thaûi phaùt sinh, phaân loaïi ñeå taùi sinh vaø caàn thieát thaûi boû trong baõi choân laáp trôû thaønh nhöõng yeáu toá quyeát ñònh trong vieäc quy hoaïch vaø thieát keá caùc thieát bò/phöông tieän quaûn lyù chaát thaûi raén. Ví duï khi thieát keá moät loaïi xe ñaëc bieät ñeå thu gom keát hôïp eùp caùc loaïi chaát thaûi ñaõ phaân loaïi taïi nguoàn seõ phuï thuoäc vaøo khoái löôïng cuûa caùc thaønh phaàn chaát thaûi rieâng leû thu gom ñöôïc. Kích thöôùc thieát bò thu hoài chaát thaûi phuï thuoäc vaøo löôïng chaát thaûi thu gom ñöôïc cuõng nhö söï thay ñoåi khoái löôïng chaát thaûi haøng giôø, haøng ngaøy, haøng tuaàn vaø haøng thaùng. Cuõng töông töï nhö vaäy, kích thöôùc baõi choân laáp seõ phuï thuoäc vaøo löôïng chaát thaûi coøn laïi phaûi thaûi boû sau khi ñaõ taùch rieâng nhöõng thaønh phaàn chaát thaûi coù khaû naêng taùi sinh, taùi söû duïng. 3.2 PHÖÔNG PHAÙP XAÙC ÑÒNH VAØ ÑAÙNH GIAÙ KHOÁI LÖÔÏNG CTRSH 3.2.1 Caùc phöông phaùp ño löôøng ñöôïc duøng ñeå xaùc ñònh khoái löôïng chaát thaûi raén Vieäc xaùc ñònh khoái chaát thaûi raén sinh ra, phaân loaïi 0ñeå taùi söû duïng vaø thu gom ñeå tieáp tuïc xöû lyù hoaëc thaûi boû ôû baõi choân laáp nhaèm cung caáp nhöõng soá lieäu caàn thieát cho coâng taùc xaây döïng vaø thöïc hieän nhöõng chöông trình quaûn lyù chaát thaûi raén moät caùch hieäu quaû. Do ñoù, trong baát cöù nghieân cöùu quaûn lyù chaát thaûi raén naøo cuõng phaûi ñaëc bieät chuù troïng khi löïa choïn thoâng tin caàn thu thaäp sao cho coù theå phaân boá kinh phí moät caùch hôïp lyù. Caùc phöông phaùp ño löôïng söû duïng ñeå xaùc ñònh khoái löôïng chaát thaûi raén bao goàm: 3.2.1.1 Phöông phaùp ño theå tích vaø khoái löôïng. Caû thoâng soá theå tích vaø khoái löôïng ñeàu ñöôïc duøng ñeå ño ñaïc löôïng chaát thaûi raén. Tuy nhieân, vieäc söû duïng thoâng soá theå tích ñeå xaùc ñònh löôïng chaát thaûi raén coù theå gaây nhaàm laãn. Ví duï, 1 yd3 chaát thaûi raén chöa neùn seõ coù khoái löôïng khaùc vôùi 1 yd3 chaát thaûi raén ñaõ ñöôïc neùn trong xe thu gom, vaø caû hai loaïi naøy seõ khaùc vôùi khoái löôïng cuûa 1 yd3 chaát thaûi raén tieáp tuïc ñöôïc eùp ôû baõi choân laáp. Do ñoù, neáu söû duïng phöông phaùp theå tích, caùc giaù trò theå tích xaùc ñònh ñöôïc phaûi töông öùng vôùi möùc ñoä neùn eùp hoaëc khoái löôïng rieâng cuûa chaát thaûi trong ñieàu kieän toàn tröõ. Ñeå traùnh nhaàm laãn, löôïng chaát thaûi raén phaûi ñöôïc bieåu dieãn döôùi daïng khoái löôïng. Khoái löôïng laø caùch bieåu dieãn chính xaùc nhaát vì coù theå caân tröïc tieáp khoâng keå ñeán möùc ñoä neùn eùp. Bieåu





3-2

dieãn baèng khoái löôïng cuõng caàn thieát trong quaù trình vaän chuyeån chaát thaûi raén vì löôïng chaát thaûi ñöôïc pheùp chuyeân chôû thöôøng ñöôïc quy ñònh bôûi giôùi haïn khoái löôïng treân ñöôøng cao toác hôn laø bôûi theå tích. Tuy nhieân, khoái löôïng vaø theå tích coù yù nghóa quan troïng nhö nhau khi bieåu dieãn söùc chöùa cuûa baõi choân laáp. 3.2.1.2 Phöông phaùp bieåu dieãn toác ñoä phaùt sinh chaát thaûi. Cuøng vôùi nhöõng thoâng tin veà nguoàn vaø thaønh phaàn chaát thaûi raén caàn quaûn lyù, phöông phaùp bieåu dieãn löôïng chaát thaûi sinh ra cuõng khoâng keùm phaàn quan troïng. Caùc ñôn vò söû duïng ñeå bieåu dieãn caùc nguoàn phaùt sinh chaát thaûi khaùc nhau ñöôïc ñeà xuaát trong Baûng 3.1. Tuy nhieân, caàn löu yù, ñôn vò phaùt sinh chaát thaûi ñoái vôùi caùc hoaït ñoäng thöông maïi vaø coâng nghieäp coù haïn cheá. Do ñoù, trong nhieàu tröôøng hôïp söû duïng ñôn vò bieåu dieãn ñoái vôùi chaát thaûi raén sinh hoaït töø khu daân cö ñeå bieåu dieãn chaát thaûi töø caùc hoaït ñoäng naøy. Baûng 3.1 Ñôn vò bieåu dieãn löôïng chaát thaûi raén

Loaïi chaát thaûi Ñôn vò söû duïng Töø khu daân cö Do tính töông ñoái oån ñònh cuûa chaát thaûi töø khu daân cö ôû moät khu vöïc cho

tröôùc, ñôn vò chung thöôøng duøng ñeå bieåu dieãn toác ñoä phaùt sinh chaát thaûi raén laø lb/ng.ngñ (kg/ng.ngñ). Tuy nhieân, thaønh phaàn chaát thaûi dao ñoäng raát nhieàu so vôùi chaát thaûi raén ñoâ thò ñaëc tröng (Baûng 3.4), neân khi söû duïng ñôn vò lb/ng.ngñ coù theå daãn ñeán sai soá raát nhieàu.

Töø khu thöông maïi Tröôùc ñaây, toác ñoä phaùt sinh chaát thaûi raén thöông maïi cuõng ñöôïc bieåu dieãn baèng ñôn vò lb/ng.ngñ (kg/ng.ngñ). Maëc duø trong thöïc teá, ñôn vò naøy vaãn ñöôïc söû duïng, nhöng thoâng tin veà baûn chaát cuûa chaát thaûi sinh ra töø hoaït ñoäng thöông maïi thu ñöôïc töø caùch bieåu dieãn naøy khoâng nhieàu. Caùch bieåu dieãn coù yù nghóa hôn phaûi theå hieän ñöôïc moái lieân quan ñeán soá löôïng khaùch haøng, trò giaù baùn ñöôïc hoaëc moät soá ñôn vò töông töï. Vôùi caùch naøy cho pheùp so saùnh ñöôïc soá lieäu cuûa moïi nôi trong caû nöôùc.

Töø coâng nghieäp Moät caùch lyù töôûng, chaát thaûi sinh ra töø hoaït ñoäng saûn xuaát phaûi ñöôïc bieåu dieãn treân ñôn vò saûn phaåm coù theå ño ñöôïc, chaúng haïn nhö lb/xe (kg/xe) ñoái vôùi cô sôû laép raùp xe hoaëc lb/ca (kg/ca) ñoái vôùi cô sôû ñoùng goùi. Soá lieäu naøy cho pheùp so saùnh giöõa cô sôû coù hoaït ñoäng saûn xuaát töông töï trong caû nöôùc.

Töø noâng nghieäp Haàu heát soá lieäu veà chaát thaûi raén sinh ra töø hoaït ñoäng noâng nghieäp ñöôïc bieåu dieãn döïa treân ñôn vò saûn phaåm coù theå ño ñöôïc, chaúng haïn nhö kg phaân/1400 kg boø vaø kg chaát thaûi/taán saûn phaåm. Hieän naøy, soá lieäu saün coù veà löôïng chaát thaûi sinh ra töø nhieàu hoaït ñoäng noâng nghieäp lieân quan ñeán troàng luùa vaø caùc loaïi caây troàng khaùc.

Nguoàn: Tchobanoglous et al., 1993.





3.2.2 Caùc phöông phaùp öôùc tính khoái löôïng chaát thaûi Khoái löôïng chaát thaûi thöôøng ñöôïc xaùc ñònh treân cô sôû soá lieäu toång hôïp töø nhöõng nghieân cöùu veà tính chaát chaát thaûi, soá lieäu thoáng keâ löôïng chaát thaûi phaùt sinh tröôùc ñaây, hoaëc keát hôïp caû hai caùch naøy. Caùc phöông phaùp chung duøng ñeå ñaùnh giaù löôïng chaát thaûi raén sinh ra laø (1) phaân tích toång löôïng raùc treân xe vaän chuyeån, (2) phaân tích khoái löôïng – theå tích vaø (3) phaân tích caân baèng vaät chaát. Tuy nhieân, caàn löu yù raèng, haàu heát caùc phöông phaùp xaùc ñònh khoái löôïng chaát thaûi ñeàu theå hieän khoâng chính xaùc nhöõng soá lieäu baùo caùo, ví duï, khi döï ñoaùn toác ñoä phaùt sinh chaát thaûi raén sinh hoaït töø khu daân cö, keát quaû ño ñaïc thöôøng khoâng phaûn aùnh toác ñoä phaùt sinh thöïc söï vì coù nhieàu bieán aån (confounding factors). Haàu heát caùc giaù trò toác ñoä phaùt sinh chaát thaûi raén ghi laïi trong caùc baùo caùo tröôùc naêm 1900 ñeàu döïa treân soá lieäu veà löôïng raùc thu gom ñöôïc chöù khoâng phaûi löôïng raùc thaät söï sinh ra. 3.2.2.1 Phöông phaùp phaân tích toång löôïng raùc treân xe. Theo phöông phaùp naøy, soá löôïng xe vaän chuyeån vaø tính chaát chaát thaûi töông öùng (loaïi chaát thaûi, theå tích öôùc tính) ñöôïc ghi laïi trong moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh, cuõng coù theå caân vaø ghi laïi soá lieäu. Toác ñoä phaùt sinh chaát thaûi ñöôïc xaùc ñònh döïa treân soá lieäu thöïc teá vaø neáu caàn thieát coù theå söû duïng soá lieäu ñaõ coâng boá.

Hình 3.1: Xe thu gom ñoå boû chaát thaûi raén taïi baõi choân laáp.

3-3





3.2.2.2 Phöông phaùp phaân tích khoái löôïng – theå tích. Maëc duø vieäc söû duïng soá lieäu khoái löôïng – theå tích cuï theå baèng caùch caân vaø ño theå tích cuûa moãi xe vaän chuyeån seõ cung caáp nhöõng thoâng in chính xaùc hôn veà khoái löôïng rieâng cuûa nhöõng loaïi chaát thaûi raén cuûa ñòa phöông khaûo saùt, nhöng vaán ñeà laø thaät söï nhöõng thoâng gì caàn thieát cho muïc ñích nghieân cöùu? 3.2.2.3 Phöông phaùp phaân tích caân baèng vaät chaát. Caùch duy nhaát ñeå thu ñöôïc soá lieäu ñaùng tin caäy veà toác ñoä phaùt sinh vaø möùc dao ñoäng cuûa chaát thaûi raén laø phaân tích caân baèng vaät chaát moät caùch chi tieát ñoái vôùi töøng nguoàn phaùt sinh chaát thaûi nhö töøng hoä gia ñình, töøng hoaït ñoäng thöông maïi hoaëc coâng nghieäp. Trong moät soá tröôøng hôïp, phöông phaùp caân baèng vaät chaát caàn thieát ñeå chöùng minh söï phuø hôïp cuûa caùc chöông trình taùi sinh chaát thaûi.

Vaät lieäu löu tröõ (nguyeân lieäu, saûn phaåm, chaát thaûi raén)

Doøng ra (khí ñoát vaø tro)

Doøng ra (Chaát thaûi raén, chaát thaûi raén trong nöôùc thaûi )

Doøng ra (vaät lieäu)

Doøng ra (saûn phaåm) Doøng vaøo (vaät lieäu)

Phaïm vi heä thoáng Hình 3.2 Sô ñoà ñònh nghóa phaân tích caân baèng vaät chaát ñeå xaùc ñònh toác ñoä phaùt sinh CTR. ÖÙng duïng caân baèng khoái löôïng vaät chaát. Ñieàu khoù khaên nhaát trong thöïc teá aùp duïng phöông phaùp phaân tích caân baèng khoái löôïng ñeå xaùc ñònh khoái löôïng chaát thaûi laø vieäc xaùc ñònh ñuùng taát caû caùc yeáu toá ñaàu vaøo vaø ñaàu ra qua phaïm vi heä thoáng. 3.2.3 Phaân tích thoáng keâ khoái löôïng chaát thaûi Ñeå xaây döïng heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén thöôøng caàn phaûi xaùc ñònh ñaëc tính heä thoáng cuûa toác ñoä phaùt sinh chaát thaûi raén. Ví duï ñoái vôùi nhieàu hoaït ñoäng coâng nghieäp lôùn, vieäc cung caáp dung tích thuøng chöùa ñeå tröõ löôïng chaát thaûi raén lôùn nhaát öôùc tính ñöôïc cuûa moät ngaøy nhaát ñònh laø khoâng thöïc teá. Dung tích thuøng chöùa söû duïng phaûi döïa treân cô sôû phaân tích thoáng keâ toác ñoä phaùt sinh chaát thaûi vaø ñaëc ñieåm cuûa heä thoáng thu gom.

3-4





3-5

3.3 TOÁC ÑOÄ PHAÙT SINH VAØ TOÁC ÑOÄ THU GOM CHAÁT THAÛI RAÉN 3.3.1 Toác ñoä phaùt sinh chaát thaûi raén Döï ñoaùn löôïng chaát thaûi raén seõ sinh ra theo töøng loaïi chaát thaûi cuûa khu daân cö laø raát caàn thieát. Phöông phaùp öôùc tính löôïng chaát thaûi raén sinh hoaït thöôøng döïa treân cô sôû löôïng chaát thaûi sinh ra tính treân ñaàu ngöôøi trong moät ngaøy ñeâm. 3.3.1.1 Chaát thaûi raén sinh hoaït. Söï phaân boá caùc chaát thaûi taïo thaønh chaát thaûi raén sinh hoaït cuûa moät khu daân cö ñöôïc trình baøy trong Baûng 3.2. Trong tröôøng hôïp khoâng coù saün caùc soá lieäu thöïc teá, coù theå söû duïng caùc giaù trò toác ñoä phaùt sinh chaát thaûi raén sinh hoaït trong Baûng 3.2 ñeå öôùc tính. 3.3.1.2 Chaát thaûi raén töø khu daân cö vaø khu thöông maïi. Nhö trình baøy ôû Baûng 3.2, chaát thaûi töø khu daân cö vaø khu thöông maïi, khoâng keå caùc loaïi chaát thaûi ñaëc bieät vaø chaát thaûi nguy haïi, chieám khoaûng 50-75% toång khoái löôïng chaát thaûi sinh hoaït cuûa khu daân cö. Soá lieäu veà söï phaùt sinh chaát thaûi raén sinh hoaït töø khu daân cö vaø khu thöông maïi trình baøy trong Baûng 3.2 phaûi ñöôïc hieäu chænh cho phuø hôïp vôùi ñieàu kieän ñòa phöông. Ví duï, neáu söû duïng maùy nghieàn chaát thaûi thöïc phaåm moät caùch roäng raõi thì toång khoái löôïng CTR sinh hoaït seõ giaûm ñi moät löôïng töông öùng. Döõ lieäu vaø thoâng tin söû duïng ñeå döï ñoaùn thaønh phaàn caùc chaát thaûi ñaëc bieät ñöôïc trình baøy trong Baûng 3.3. Baûng 3.2 Khoái löôïng öôùc tính caùc thaønh phaàn chaát thaûi taïo thaønh chaát thaûi raén sinh hoaït sinh ra tính treân ñaàu ngöôøi trong moät ngaøy ñeâm ôû Myõ vaøo naêm 1990

Toác ñoä phaùt sinh chaát thaûi Thaønh phaàn

% khoái löôïng CTR Lb/ng.naêm Lb/ng.ngaøy Loaïi chaát thaûi Khoaûng Ñaëc

tröng Khoaûng Ñaëc tröng Khoaûng Ñaëc tröng

Chaát thaûi khu daân cö vaø khu thöôngmaïi, khoâng keå caùc loaïi chaát thaûinguy haïi vaø chaát thaûi ñaëc bieät.

50-75 62,0 1125-1700

1395,0 3,1-4,7 3,82

Chaát thaûi ñaëc bieät (löôïng lôùn, thieát bòñieän töû daân duïng, raùc vöôøn ñöôïc thugom rieâng, pin, daàu vaø voû xe)

3-12 5,0 65-180 112,5 0,2-0,5 0,31





3-6

Chaát thaûi nguy haïi

0,01-1,0 0,1 0,15-30 2,3 0,0004-0,082

0,0063

Chaát thaûi coâng sôû 3-5 3,4 65-110 76,5 0,2-0,3 0,21

Chaát thaûi töø khu xaây döïng vaø phaù dôõ 8-20 14,0 180-450 315,0 0,5-1,2 0,86

Chaát thaûi töø dòch vuï

• Töø röûa ñöôøng 2-6 3,8 45-135 85,5 0,1-0,4 0,23

• Töø troàng caày, xaây döïng coâng vieân 2-5 3,0 45-110 67,5 0,1-0,3 0,19

• Töø khu vui chôi giaû trí 1,5-3,0 2,0 30-65 45,0 0,08-0,2 0,12

• Baõi bieån, vuõng, vònh 0,5-1,2 0,7 10-30 15,7 0,03-0,08 0,04

• Buøn töø traïm xöû lyù 3-8 6,0 68-180 135,0 0,2-0,5 0,37

Toång coäng 100,0 2250,0 6,16

• lb/ng.naêm x 0,4536 = kg/ng.naêm Baûng 3.3 Döõ lieäu vaø thoâng tin caàn thieát söû duïng ñeå öôùc tính löôïng chaát thaûi ñaëc bieät cuûa khu daân cö vaø khu thöông maïi

Chaát thaûi ñaëc bieät Thoâng tin ñeå öôùc tính khoái löôïng chaát thaûi Chaát thaûi coàng keành, ñoà ñieän, white goods

Caùch toát nhaát laø xaùc ñònh soá gia ñình, öôùc tính soá löôïng caùc loaïi vaät duïng trong moät gia ñình, duøng soá lieäu thôøi gian söû duïng trung bình cuûa moãi loaïi. Caùc loaïi vaät duïng coù theå söû duïng laïi ôû caùc hoäi töø thieän cuõng phaûi ñöôïc keå ñeán.

Pin gia duïng 2,5 tyû pin gia duïng ñöôïc thaûi boû haøng naêm ôû Myõ, coù theå söû duïng giaù trò 10 pin/ng.naêm ñeå öôùc tính löôïng chaát thaûi.

AÉc quy xe oâ toâ (acid-chì) 70-80 trieäu aéc quy xe hôi ñöôïc tieâu thuï vaø thay theá haøng naêm ôû Myõ. Giaù trò söû duïng ñeå öôùc tính laø 0,4 aéc quy/ng.naêm.

Daàu nhôùt thaûi 200 trieäu gallon daàu nhôùt thaûi haøng naêm. Giaù trò öôùc tính laø 0,8 gallon/ng.naêm.

Voû xe hôi (xe khaùch vaø xe taûi nheï)

190 trieäu voû xe ñöôïc thaûi boû haøng naêm. Giaù trò öôùc tính laø 0,8 caùi/ng.naêm. Moät caùch khaùc coù theå söû duïng ñeå tính löôïng voû xe thaûi boû laø öôùc tính soá löôïng xe oâ toâ, ñoaïn ñöôøng xe ñi ñöôïc trong moät naêm vaø thôøi gian söû duïng trung bình cho moät voû xe (ví duï 35.000 daëm/voû).





3-7

3.3.1.3 Chaát thaûi raén coâng sôû. Nguoàn chaát thaûi raén coâng sôû bao goàm tröôøng hoïc, nhaø tuø vaø vaên phoøng cuûa beänh vieän. Ngoaïi tröø caùc chaát thaûi phaùt sinh töø nhaø tuø vaø chaát thaûi raén beänh vieän, söï phaân boá thaønh phaàn chaát thaûi cuûa CTR töø caùc nguoàn naøy khaù gioáng nhau neân coù theå troän laãn vôùi CTR töø khu daân cö vaø khu thöông maïi. 3.3.2 Toác Ñoä Thu Gom Chaát Thaûi Raén Chaát thaûi thu gom ñöôïc laø chaát thaûi hoãn hôïp (ôû nhöõng khu daân cö khoâng coù chöông trình taùi sinh chaát thaûi raén) vaø chaát thaûi ñaõ phaân loaïi taïi nguoàn (ôû nhöõng khu daân cö coù chöông trình taùi sinh chaát thaûi). Möùc cheânh leäch giöõa khoái löôïng chaát thaûi sinh ra töø khu daân cö vaø khu thöông maïi so vôùi khoái löôïng chaát thaûi thu gom ñeå xöû lyù vaø thaûi boû vaøo khoaûng töø 4-15%. Khoái löôïng cheânh leänh chính laø khoái löôïng chaát thaûi (1) laøm phaân compost, (2) ñoát loø söôûi, (3) thaûi ra coáng raõnh, (4) chuyeån cho caùc toå chöùc nhaân ñaïo, (5) baùn taïi caùc gara, (6) chuyeån ñeán trung taâm phaân loaïi vaø taùi sinh, (7) taùi sinh tröïc tieáp. Moät caùch toång quaùt, phaàn traêm cheânh leäch giöõa löôïng chaát thaûi sinh ra vaø löôïng chaát thaûi thu gom ñöôïc ôû caùc caên hoä (4 – 6%) seõ nhoû hôn so vôùi caùc hoä gia ñình coù dieän tích thích hôïp ñeå laøm phaân compost (8 - 15%). 3.3.3 Söï Bieán Thieân Toác Ñoä Phaùt Sinh Vaø Toác Ñoä Thu Gom Löôïng chaát thaûi raén sinh ra thay ñoåi haøng ngaøy, haøng tuaàn, haøng thaùng vaø thay ñoåi theo muøa. Döõ lieäu veà toác ñoä phaùt sinh chaát thaûi raén lôùn nhaát, nhoû nhaát töø caùc hoä gia ñình, khu thöông maïi nhoû, caùc khu daân cö nhoû vaø lôùn ñöôïc trình baøy trong Baûng 3.6. Caùc döõ lieäu naøy coù theå ñöôïc söû duïng ñeå löïa choïn thieát bò vaø kích thöôùc cuûa caùc ñôn vò quaûn lyù chaát thaûi raén. Nhö trình baøy ôû Baûng 3.6, söï bieán thieân toác ñoä phaùt sinh chaát thaûi raén lôùn nhaát xaûy ra ôû caùc hoä gia ñình vaø khu thöông maïi nhoû. Toác ñoä phaùt sinh chaát thaûi töø caùc khu daân cö thöôøng lôùn nhaát vaøo muøa giaùng sinh vaø vaøo nhöõng ngaøy veä sinh nhaø cöûa vaøo muøa xuaân. Noùi chung khi kích thöôùc cuûa nguoàn phaùt sinh chaát thaûi taêng (ví duï töø hoä gia ñình ñeán khu daân cö) thì möùc ñoä bieán thieân vaøo caùc ngaøy, tuaàn, vaø thaùng cao ñieåm seõ giaûm. Soá lieäu veà khoái löôïng ñaëc tröng haøng thaùng töø moät traïm trung chuyeån ñöôïc trình baøy trong Hình 3.4. Do ñaëc tính bieán thieán khoâng theo quy luaät cuûa toác ñoä phaùt sinh chaát thaûi nhö theå hieän ôû Hình 3.4, vieäc öôùc tính toång khoái löôïng chaát thaûi thu gom ñöôïc theo soá lieäu cuûa moät thaùng cho tröôùc seõ gaëp phaûi sai soá raát lôùn. Ví duï, neáu söû duïng khoái löôïng chaát thaûi sinh ra töø thaùng 2 ñeå öôùc tính toång khoái löôïng chaát thaûi, khoái löôïng trung bình thöïc söï seõ bò sai leänh khoaûng 40%.





3-8

Baûng 3.4 Heä soá phaùt sinh chaát thaûi lôùn nhaát vaø nhoû nhaát ñoái vôùi chaát thaûi raén töø caùc hoä gia ñình, khu thöông maïi nhoû vaø caùc khu daân cö nhoû vaø lôùn

Hoä gia ñình Khu thöông maïi nhoû Khu daân cö nhoû Khu daân cö lôùn Heä soá*

Khoaûng Ñaëc tröng Khoaûng Ñaëc tröng Khoaûng Ñaëc tröng Khoaûng Ñaëc tröng Heä soá toác ñoä phaùt sinh chaát thaûi lôùn nhaát

Ngaøy lôùn nhaát 2.0-4.0 3.00 1.75-3.5 2.50 1.5-2.5 2.00 1.5-2.25 1.90 Tuaàn lôùn nhaát 1.5-3.5 2.50 1.5-2.5 2.25 1.25-2.0 1.75 1.25-2.0 1.50 Thaùng lôùn nhaát 1.25-2.5 2.00 1.25-2.0 1.75 1.27-1.75 1.50 1.15-1.75 1.25

Heä soá toác ñoä phaùt sinh chaát thaûi nhoû nhaát Ngaøy nhoû nhaát 0.15-0.5 0.20 0.25-0.5 0.40 0.35-0.6 0.5 0.5-0.7 0.6 Tuaàn nhoû nhaát 0.25-0.6 0.50 0.4-0.6 0.50 0.5-0.7 0.6 0.6-0.8 0.7 Thaùng nhoû nhaát 0.5-0.7 0.60 0.5-0.7 0.65 0.6-0.8 0.7 0.7-0.9 0.8

* Tyû soá giöõa giaù trò lôùn nhaát hoaëc giaù trò nhoû nhaát so vôùi giaù trò trung bình. 3.4 CAÙC YEÁU TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN TOÁC ÑOÄ PHAÙT SINH CHAÁT THAÛI 3.4.1 AÛnh höôûng cuûa hoaït ñoäng giaûm thieåu vaø taùi sinh chaát thaûi taïi nguoàn 3.4.1.1 Giaûm chaát thaûi taïi nguoàn. Vieäc giaûm chaát thaûi taïi nguoàn phaùt sinh coù theå thöïc hieän ñöôïc qua caùc böôùc thieát keá, saûn xuaát vaø ñoùng goùi saûn phaåm vôùi haøm löôïng chaát ñoäc haïi nhoû nhaát, theå tích vaät lieäu söû duïng ít nhaát vaø thôøi gian höõu duïng cuûa saûn phaåm daøi nhaát. Vieäc giaûm chaát thaûi cuõng coù theå xaûy ra ôû caùc hoä gia ñình, khu thöông maïi hoaëc coâng nghieäp thoâng qua khuynh höôùng mua moät caùch choïn loïc vaø taùi söû duïng saûn phaåm vaø vaät lieäu. Bôûi vì vieäc giaûm chaát thaûi taïi nguoàn khoâng phaûi laø yeáu toá chính trong chöông trình giaûm chaát thaûi hieän nay neân khoù coù theå öôùc tính ñöôïc aûnh höôûng thöïc söï cuûa chöông trình giaûm chaát thaûi taïi nguoàn ñeán toång löôïng chaát thaûi sinh ra. Tuy nhieân, giaûm chaát thaûi taïi nguoàn seõ trôû thaønh yeáu toá quan troïng cuûa vieäc giaûm khoái löôïng chaát thaûi trong töông lai. Ví duï, neáu böu phí cuûa thö côõ lôùn taêng, löôïng thö naøy seõ giaûm ñaùng keå. Moät soá caùc khaùc coù theå giaûm ñöôïc chaát thaûi taïi nguoàn nhö: - Giaûm ñoùng goùi khoâng caàn thieát hoaëc ñoùng goùi quaù thöøa; - Phaùt trieån vaø söû duïng caùc saûn phaåm coù tính beàn vaø khaû naêng phuïc hoài cao hôn ; - Thay theá caùc loaïi saûn phaåm chæ söû duïng ñöôïc moät laàn baèng caùc saûn phaåm coù khaû naêng taùi

söû duïng ñöôïc (ví duï duøng ñóa vaø dao keùo, thuøng ñöïng thöùc uoáng, vaûi quaàn aùo vaø khaên taám loaïi coù theå taùi söû duïng ñöôïc);

- Söû duïng ít taøi nguyeân hôn (ví duï photo hai maët); - Taêng löôïng vaät lieäu coù theå taùi sinh ñöôïc trong saûn phaåm; - Phaùt trieån caùc chöông trình khuyeán khích nhaø saûn xuaát taïo ra ít chaát thaûi.





3.4.1.2 Möùc ñoä taùi sinh. Chöông trình taùi sinh chaát thaûi cuûa khu daân cö hoaït ñoäng seõ aûnh höôûng ñeán löôïng chaát thaûi thu gom ñeå tieáp tuïc xöû lyù hoaëc thaûi boû.

Hình 3.3: Ngöôøi daân phaân loaïi chaát thaûi taïi nguoàn ñeå taùi sinh

3.4.2 Aûnh höôûng cuûa quan ñieåm cuûa quaàn chuùng vaø luaät phaùp ñeán söï phaùt sinh chaát thaûi Cuøng vôùi chöông trình giaûm vaø taùi sinh chaát thaûi taïi nguoàn, quan ñieåm cuûa quaàn chuùng vaø luaät phaùp cuõng aûnh höôûng ñaùng keå ñeán löôïng chaát thaûi sinh ra. 3.4.2.1 Quan ñieåm cuûa quaàn chuùng. Khoái löôïng chaát thaûi sinh ra seõ giaûm ñaùng keå neáu ngöôøi daân saün loøng thay ñoåi yù muoán cuûa hoï – thay ñoåi thoùi quen vaø caùch soáng ñeå baûo veä nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân vaø giaûm gaùnh naëng kinh teá lieân quan ñeán quaûn lyù chaát thaûi raén. Ñeå coù theå thay ñoåi ñöôïc quan ñieåm cuûa quaàn chuùng caàn thöïc hieän chöông trình giaùo duïc coäng ñoäng. 3.4.2.2 Nhöõng tieåu bang cuûa Myõ coù Luaät veà thaûi boû vôû chöùa thöùc uoáng. Nhieàu tieåu ban ñaõ coù luaät veà thaûi boû voû chöùa thöùc uoáng. Luaät ñöôïc ban haønh ñaàu tieân ôû Oregan vaøo naêm 1972. ÔÛ nhöõng tieåu bang aùp duïng luaät naøy, löôïng chai vaø lon traû laïi nôi baùn dao ñoäng trong khoaûng 93-96% vaø 90-96%. 3.4.2.3 Luaät phaùp. Coù leõ yeáu toá quan troïng nhaát aûnh höôûng ñeán söï phaùt sinh cuûa moät soá loaïi chaát thaûi laø nhôø vaøo caùc quy ñònh cuûa ñòa phöông, cuûa tieåu bang vaø lieân bang veà vieäc söû duïng caùc loaïi vaät lieäu ñaëc

3-9





3-10

bieät. Ví duï luaät veà vaät lieäu ñoùng goùi vaø chöùa thöùc uoáng. Cuõng coù theå aùp duïng phöông phaùp khaùc nhö khuyeán khích mua vaø söû duïng vaät lieäu taùi sinh ñöôïc baèng caùch giaûm giaù baùn töø 5 – 10%. 3.4.3 AÛnh höôûng cuûa caùc yeáu toá ñòa lyù töï nhieân ñeán söï phaùt sinh chaát thaûi Caùc yeáu toá ñòa lyù töï nhieân coù theå aûnh höôûng ñeán löôïng chaát thaûi sinh ra vaø löôïng chaát thaûi thu gom bao goàm vò trí, muøa trong naêm, söû duïng maùy nghieàn raùc thöïc phaåm töø nhaø beáp, chu kyø thu gom, vaø ñaëc ñieåm cuûa khu vöïc. 3.4.3.1 Vò trí ñòa lyù. Vò trí ñòa lyù, khí haäu coù theå aûnh höôûng ñeán khoái löôïng caû thôøi gian phaùt sinh cuûa moät soá loaïi chaát thaûi. Ví duï, söï bieán thieân khoái löôïng raùc vöôøn sinh ra töø nhöõng nôi khaùc nhau phuï thuoäc vaøo khí haäu. ÔÛ nhöõng vuøng aám aùp, muøa troàng troït seõ daøi hôn nhöõng nôi khaùc, do ñoù, raùc vöôøn thu gom ñöôïc khoâng nhöõng coù khoái löôïng lôùn hôn ñaùng keå maø thôøi gian phaùt sinh cuõng laâu hôn. Do tính bieán thieân khoái löôïng cuûa moät soá thaønh phaàn cuûa chaát thaûi raén theo khí haäu, neân caàn phaûi thöïc hieän nghieân cöùu trong töøng tröôøng hôïp cuï theå neáu nhö caùc giaù trò naøy aûnh höôûng ñaùng keå ñeán heä thoáng thieát keá. 3.4.3.2 Muøa trong naêm. Khoái löôïng cuûa moät soá thaønh phaàn chaát thaûi raén cuõng bò aûnh höôûng cuûa muøa trong naêm. Ví duï, khoái löôïng raùc thöïc phaåm lieân quan ñeán muøa troàng rau vaø traùi caây. 3.4.3.3 Söû duïng maùy nghieàn chaát thaûi thöïc phaåm töø nhaø beáp. Maëc duø vieäc söû duïng maùy nghieàn raùc thöïc phaåm töø nhaø beáp laøm giaûm ñaùng keå löôïng chaát thaûi thu gom töø nhaø beáp, nhöng khoâng theå hieän roõ aûnh höôûng ñeán söï phaùt sinh chaát thaûi. Do vieäc söû duïng maùy nghieàn raùc thöïc phaåm ôû caùc hoä gia ñình raát khaùc nhau ôû nhöõng nôi khaùc nhau, neân caàn phaûi tieán haønh nghieân cöùu aûnh höôûng cuûa chuùng trong töøng tröôøng hôïp cuï theå. Soá lieäu töø xöû lyù nöôùc thaûi cho pheùp öôùc tính löôïng chaát thaûi raén theâm vaøo töø caùc maùy nghieàn raùc thöïc phaåm gia ñình dao ñoäng trong khoaûng 0,03 - 0,08 lb/ng.ngñ (0,014 – 0,036 kg/ng.ngñ). Tuy nhieân, caùc soá lieäu töø xöû lyù nöôùc thaûi chæ theå hieän möùc gia taêng löôïng chaát raén taïi traïm xöû lyù vaø khoâng phaûn aùnh ñöôïc phaàn vaät lieäu ñaõ bò hoaø tan trong quaù trình vaän chuyeån cuûa chuùng. Trò soá thöïc teá hôn ñeå öôùc tính aûnh höôûng cuûa maùy nghieàn raùc thöïc phaåm laø 0,08 - 0,12 lb/ng.ngñ (0,036 – 0,054 kg/ngngñ). Ñoái vôùi caùc hoä gia ñình coù maùy nghieàn raùc coù theå giaû söû raèng 25 - 33% toång löôïng chaát thaûi thöïc phaåm sinh ra ñöôïc nghieàn. 3.4.3.4 Taàn xuaát thu gom.





Nhìn chung, neáu dòch vuï thu gom khoâng bò haïn cheá, chaát thaûi seõ ñöôïc thu gom nhieàu hôn. Tuy nhieân, keát luaän naøy khoâng ñöôïc pheùp aùp duïng ñeå suy luaän raèng löôïng chaát thaûi sinh ra seõ nhieàu hôn. Ví duï, neáu hoä gia ñình chæ coù moät hoaëc hai thuøng chöùa raùc trong moät tuaàn, do giôùi haïn söùc chöùa cuûa thuøng, hoï seõ caát rieâng baùo vaø nhöõng vaät lieäu khaùc; trong khi ñoù, neáu dòch vuï thu gom khoâng haïn cheá, chuû hoä coù khuynh höôùng thaûi boû luoân caû nhöõng thaønh phaàn naøy. Trong tröôøng naøy, löôïng chaát thaûi sinh ra coù theå gioáng nhau, nhöng löôïng chaát thaûi thu gom ñöôïc seõ raát khaùc nhau. Nhö vaäy, vaán ñeà cô baûn laø aûnh höôûng cuûa taàn xuaát thu gom ñeán söï phaùt sinh chaát thaûi vaãn chöa ñöôïc giaûi ñaùp.

Hình 3.4: Caùc thuøng chöùa raùc ñöôïc ñaët trong khu daân cö ñeå thu gom ñònh kì.

3-11





CHÖÔNG 4 PHAÂN LOAÏI, LÖU TRÖÕ VAØ XÖÛ LYÙ SÔ BOÄ

CTRSH TAÏI NGUOÀN Phaân loaïi, löu tröõ vaø xöû lyù chaát thaûi raén taïi nguoàn tröôùc khi thu gom laø khaâu thöù hai trong saùu khaâu cuûa heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén. Vì khaâu naøy aûnh höôûng ñaùng keå ñeán ñaëc tính cuûa chaát thaûi, ñeán hoaït ñoäng cuûa caùc khaâu tieáp theo, ñeán söùc khoeû coäng ñoàng vaø quan ñieåm cuûa quaàn chuùng veà vieäc vaän haønh heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén, neân vieäc hieåu roõ caùc yeáu toá lieân quan ñeán khaâu naøy coù yù nghóa quan troïng. 4.1 THU GOM VAØ PHAÂN LOAÏI CHAÁT THAÛI RAÉN 4.1.1 Thu gom vaø phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn Phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn tröôùc khi thu gom laø böôùc quan troïng trong quaûn lyù chaát thaûi raén sinh hoaït cuûa khu daân cö. 4.1.2 Thu gom vaø phaân loaïi chaát thaûi raén ñeå taùi sinh Phaân loaïi caùc thaønh phaàn chaát thaûi raén bao goàm giaáy loaïi, carton, lon nhoâm, thuøng nhöïa taïi nguoàn phaùt sinh laø moät trong nhöõng phöông thöùc hieäu quaû nhaát ñeå thu hoài vaø taùi söû duïng vaät lieäu. Khi caùc thaønh phaàn chaát thaûi ñaõ ñöôïc taùch rieâng, vaán ñeà ñaët ra laø chuû hoä seõ giaûi quyeát caùc thaønh phaàn naøy nhö theá naøo cho ñeán khi chuùng ñöôïc thu gom? Moät soá chuû hoä löu tröõ nhöõng thaønh phaàn ñaõ phaân loaïi ôû nhaø hoï vaø chuyeån ñònh kyø ñeán caùc thuøng chöùa chaát thaûi ñaõ phaân loaïi. Moät soá chuû hoä khaùc mang chaát thaûi ñaõ phaân loaïi vaø thaûi boû ngay vaøo caùc thuøng chöùa theo quy ñònh.

4-1

Hình 4.1: vieäc phaân loaïi raùc thaûi ñöôïc thöïc hieän taïi caùc baõi raùc





4-2

4.1.3 Thu gom vaø phaân loaïi chaát thaûi raén sinh hoaït taïi caùc hoä gia ñình Coù nhieàu caùch phaân loaïi nhaø ôû khu daân cö, tuy nhieân, phaân loaïi theo soá taàng laø caùch phuø hôïp nhaát ñoái vôùi muïc ñích quaûn lyù vaø phaân loaïi chaát thaûi raén ôû caùc hoä gia ñình. Theo caùch phaân loaïi naøy, nhaø thaáp hôn 4 taàng ñöôïc goïi laø nhaø thaáp taàng, nhaø töø 4 ñeán 7 taàng ñöôïc goïi laø trung bình, vaø nhaø cao hôn 7 taàng ñöôïc goïi laø nhaø cao taàng. Caùc nhaø thaáp taàng coøn coù theå phaân thaønh caên hoä rieâng reõ, daõy caùc caên hoä rieâng reõ, vaø caên hoä nhieàu gia ñình. 4.1.3.1 Nhaø thaáp taàng loaïi caên hoä rieâng Daân cö ôû caùc caên hoä rieâng thaáp taàng coù traùch nhieäm mang chaát thaûi raén vaø vaät lieäu taùi sinh ñeán caùc thuøng chöùa ñaët trong hoaëc gaàn nhaø (Baûng 4.1). Loaïi thuøng chöùa söû duïng tuyø thuoäc vaøo quy ñònh veà phaân loaïi chaát thaûi, coù nôi quy ñònh phaân loaïi theo yeâu caàu cuûa nhaø maùy thu hoài vaät lieäu, coù nôi yeâu caàu phaân loaïi theo muïc ñích xöû lyù,… Ñoái vôùi moät soá heä thoáng thu gom, chaát thaûi hoãn hôïp ñöôïc chöùa trong caùc thuøng chöùa tuyø yù, khoâng theo moät tieâu chuaån cuï theå naøo. ÔÛ nhöõng heä thoáng khaùc, chaát thaûi hoãn hôïp ñöôïc chöùa trong caùc thuøng 90 gallon (340 L) coù baùnh xe (Hình 4.2). Trong caû hai heä thoáng naøy, cö daân coù traùch nhieäm mang thuøng chöùa raùc ñeán leà ñöôøng nôi thu gom. Baûng 4.1 Nhöõng ngöôøi coù traùch nhieäm vaø caùc duïng cuï phuï trôï caàn thieát ñeå quaûn lyù vaø phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn Nguoàn Ngöôøi chòu traùch nhieäm

Duïng cuï vaø thieát bò phuï trôï

Khu daân cö - Nhaø thaáp taàng Cö daân Maùy eùp hoä gia ñình, thuøng chöùa lôùn coù

baùnh xe, xe ñaåy tay nhoû coù baùnh xe.

- Nhaø trung bình Cö daân, nhoùm baûo trì chung cö, dòch vuï troâng nom nhaø cöûa, nhaân vieân quaûn lyù.

Maùng ñoå raùc, maùy naâng, xe thu gom, baêng chuyeàn baèng khí neùn.

- Nhaø cao taàng Cö daân, nhoùm baûo trì chung cö, dòch vuï troâng nom nhaø cöûa.

Maùng ñoå raùc, maùy naâng, xe thu gom, baêng chuyeàn baèng khí neùn.

Khu thöông maïi Nhaân vieân, dòch vuï troâng nom nhaø cöûa.

Xe thu gom coù baùnh xe, daõy thuøng chöùa, tuùi chöùa, maùy naâng, baêng taûi, baêng chuyeàn baèng khí neùn.

Töø saûn xuaát coâng nghieäp

Nhaân vieân, dòch vuï troâng nom nhaø cöûa.

Xe thu gom coù baùnh xe, daõy thuøng chöùa, maùy naâng, baêng taûi.

Vuøng ñaát troáng Chuû sôû höõu, caùc boä coâng vieân, nhaân vieân ñoâ thò.

Thuøng chöùa coù naép.





4-3

Traïm xöû lyù Coâng nhaân vaän haønh Caùc loaïi baêng chuyeàn khaùc nhau vaø caùc duïng cuï, thieát bò vaän haønh thuû coâng khaùc.

Töø noâng nghieäp Chuû noâng traïi, noâng daân Thay ñoåi tuyø töøng nôi. Ñoái vôùi nhöõng heä thoáng coù phaân loaïi chaát thaûi, phaàn chaát thaûi raén coøn laïi sau khi ñaõ taùch rieâng nhöõng thaønh phaàn coù khaû naêng taùi sinh taùi söû duïng, ñöôïc chöùa trong nhöõng thuøng chöùa lôùn hôn. Thaønh phaàn ñaõ taùch rieâng ñöôïc chöùa trong nhöõng thuøng chöùa ñaëc bieät hoaëc caùc tuùi. ÔÛ moät soá khu daân cö, maùy eùp ñöôïc duøng ñeå laøm giaûm theå tích chaát thaûi thu gom. Chaát thaûi sau khi eùp ñöôïc chöùa trong caùc thuøng hoaëc tuùi nhöïa haøn kín. Cö daân coù traùch nhieäm mang thuøng chöùa raùc vaø thuøng chöùa chaát thaûi ñaõ taùch rieâng ñeå taùi sinh taùi söû duïng ñeán leà ñöôøng nôi thu gom chaát thaûi. Nhieàu heä thoáng thu gom khaùc nhau, coù vaø khoâng coù taùi sinh chaát thaûi ñöôïc trình baøy toùm taét trong Baûng 4.2. 4.1.3.2 Nhaø thaáp taàng vaø trung bình Phöông phaùp xöû lyù vaø phaân loaïi chaát thaûi raén taïi caùc khu nhaø thaáp taàng vaø trung bình cuõng töông töï nhö caùc phöông phaùp aùp duïng cho nhöõng caên hoä thaáp taàng rieâng leû, tuy nhieân, nhöõng phöông phaùp naøy coù theå thay ñoåi ñoâi chuùt tuyø thuoäc vaøo vò trí löu tröõ chaát thaûi vaø phöông phaùp thu gom. Caùc vò trí löu tröõ chaát thaûi coù theå laø taàng haàm, ngoaøi trôøi vaø ñaëc bieät laø coù maùy eùp raùc. Caùc heä thoáng xöû lyù vaø phaân loaïi chaát thaûi taùi sinh vaø khoâng taùi sinh ôû nhöõng khu nhaø thaáp taàng vaø trung bình ñöôïc trình baøy trong Baûng 4.3. Chöùa ôû taàng haàm/thu gom beân leà ñöôøng. Thu gom chaát thaûi cuûa caùc nhaø thaáp taàng vaø trung bình ôû leà ñöôøng laø phöông aùn thoâng duïng. Vôùi heä thoáng naøy, chuû toaø nhaø phaûi daønh moät phoøng ôû taàng haàm hoaëc moät khu vöïc ñeå chöùa chaát thaûi. Thuøng chöùa chaát thaûi ñeå taùi sinh thöôøng ñaët trong hoaëc gaàn khu vöïc chöùa chaát thaûi raén. Ngöôøi daân seõ mang chaát thaûi ñeán ñoå ôû nhöõng thuøng chöùa thích hôïp. Nhaân vieân baûo trì coù traùch nhieäm chuyeån caùc thuøng chöùa ñeán leà ñöôøng nôi thu gom chaát thaûi. ÔÛ moät soá nôi, nhaân vieân baûo trì coù traùch nhieäm thu gom chaát thaûi vaø vaät lieäu taùi sinh ñaët beân ngoaøi cöûa caùc caên hoä hoaëc phoøng chung cuûa moãi taàng.

Baûng 4.2 Caùc phöông aùn thu gom chaát thaûi raén sinh hoaït khu daân cö töø caùc caên hoä rieâng leû trong tröôøng hôïp khoâng coù vaø coù phaân loaïi chaát thaûi taïi nguoàn

STT Phöông aùn thu gom Ghi chuù 01 Khoâng phaân loaïi chaát thaûi taïi nguoàn

a Thuøng chöùa 60-90 gallon, thu gom ôû leà ñöôøng; thu gom rieâng raùc vöôøn.

Phaân loaïi chaát thaûi ñöôïc thöïc hieän ôû nhaø maùy thu hoài vaät lieäu.

b Taát caû caùc loaïi thuøng chöùa, dòch vuï thu gom ôû leà ñöôøng; thu gom rieâng raùc vöôøn.

Phaân loaïi chaát thaûi ñöôïc thöïc hieän ôû nhaø maùy thu hoài vaät lieäu.

02 Phaân loaïi chaát thaûi taïi nguoàn





a Dòch vuï thu gom ôû leà ñöôøng, giaáy baùo ñöôïc boù thaønh boù; thu gom rieâng raùc vöôøn.

Xe thu gom theo quy ñònh vôùi thuøng chöùa giaáy baùo rieâng; giaáy baùo ñöôïc boû rieâng taïi nhaø maùy thu hoài vaät lieäu hoaëc nhaø maùy thu hoài giaáy.

b Dòch vuï thu gom ôû leà ñöôøng, caùc thaønh phaàn chaát thaûi phaân loaïi ñöôïc chöùa trong ba thuøng nhöïa thieát keá ñaëc bieät; thu gom rieâng raùc vöôøn.

Moät thuøng duøng chöùa giaáy baùo, moät thuøng chöùa thuyû tinh vaø nhöïa, vaø moät thuøng duøng chöùa lon nhoâm vaø lon thieác; thuyû tinh, nhöïa, nhoâm, vaø lon thieác ñöôïc phaân loaïi ôû nhaø maùy thu hoài vaät lieäu.

c Thu gom ôû leà ñöôøng vôùi 4 thuøng chöùa rieâng caùc thaønh phaàn chaát thaûi ñaõ taùch loaïi.

Moät thuøng duøng chöùa giaáy vaø carton khoâng bò nhieãm baån, moät thuøng chöùa vaät lieäu taùi sinh bao goàm caùc thuøng nhöïa, thuyû tinh, lon nhoâm vaø thieác; moät thuøng chöùa raùc vöôøn; vaø moät thuøng duøng chöùa caùc thaønh phaàn coøn laïi; caùc thaønh phaàn rieâng bieät seõ ñöôïc phaân loaïi taïi nhaø maùy thu hoài vaät lieäu.

d Thu gom ôû leà ñöôøng vôùi moät thuøng 90 gallon vaø hai tuùi nhöïa; thu gom rieâng raùc vöôøn. Caùc tuùi nhöïa ñöôïc ñaët trong thuøng chöùa 90 gallon

Moät tuùi nhöïa, maøu hoaëc trong suoát, ñeå chöùa taát caû giaáy carton, taïp chí, thö töø, vaø taát caû nhöõng loaïi giaáy khaùc khoâng bò nhieãm baån; tuùi nhöïa trong suoát khaùc duøng chöùa caùc vaät lieäu taùi sinh kaùc bao goàm chai nhöïa, thuøng nhöïa, chai loï thuyû tinh, lon nhoâm vaø lon thieác; nhöõng vaät lieäu khaùc ñöôïc chöùa trong thuøng 90 gallon; caùc thaønh phaàn chaát thaûi ñöôïc taùch rieâng taïi nhaø maùy thu hoài chaát thaûi.

e Thu gom ôû leà ñöôøng vôùi 3 tuùi nhöïa trong suoát hoaëc kín vaø moät thuøng chöùa; thu gom rieâng raùc vöôøn. Bao nhöïa vaø caùc vaät lieäu khaùc ñöôïc thu gom cuøng xe thu gom; raùc vöôøn ñöôïc thu gom baèng xe rieâng.

Moät bao nhöïa chöùa taát caû caùc loaïi giaáy vaø carton khoâng bò nhieãm baån, moät bao chöùa caùc vaät lieäu taùi sinh ñöôïc bao goàm thuøng nhöïa, thuyû tinh, lon nhoâm vaø lon thieác; moät bao chöùa raùc vöôøn; caùc chaát thaûi coøn laïi ñöôïc chöùa trong thuøng; caùc thaønh phaàn chaát thaûi seõ ñöôïc phaân loaïi ôû nhaø maùy thu hoài vaät lieäu.

f Caùc phöông aùn töø 2a ñeán 2e nhöng raùc vöôøn ñöôïc chöùa trong bao nhöïa vaø thu gom cuøng xe thu gom caùc chaát thaûi khaùc.

Raùc vöôøn chöùa trong tuùi ñöôïc ñaët ôû moät phía cuûa xe thu gom vaø sau ñoù ñöôïc thaùo dôõ thuû coâng taïi ñieåm ñoå.

Hình 4.2: phaân loaïi chaát thaûi raén taïi caùc hoä gia ñình

4-4





4-5

Löu tröõ ngoaøi trôøi/thu gom baèng thieát bò cô khí. ÔÛ nhieàu caên hoä thaáp taàng vaø trung bình, caùc thuøng chöùa lôùn ñöôïc ñaët beân ngoaøi ôû khu vöïc coù raøo chaén ñaëc bieät (Hình 4.3). Caùc thuøng chöùa lôùn naøy ñöôïc ñoå vaøo caùc xe thu gom coù trang bò thieát bò cô khí. Nhöõng thuøng chöùa chaát thaûi taùi sinh thöôøng ñaët ôû gaàn hoaëc trong khu vöïc chöùa raùc. Cö daân mang chaát thaûi vaø nhöõng vaät lieäu taùi sinh ñeán khu vöïc chöùa raùc vaø ñoå vaøo caùc thuøng töông öùng theo quy ñònh. Trong tröôøng hôïp caàn thieát, nhaân vieân baûo trì coù traùch nhieäm mang caùc thuøng chöùa ñeán nôi thu gom. Cuõng töông töï nhö treân, nhaân vieân baûo trì coù nhieäm vuï thu gom chaát thaûi vaø vaät lieäu taùi sinh ôû beân ngoaøi cöûa, loái ñi cuûa caùc caên hoä hoaëc phoøng chung cuûa moãi taàng. Baûng 4.3 Caùc phöông aùn ñaëc tröng thu gom chaát thaûi raén sinh hoaït khu daân cö ôû caùc caên hoä thaáp taàng, trung bình vaø cao taàng trong tröôøng hôïp coù vaø khoâng phaân loaïi chaát thaûi taïi nguoàn STT Phöông aùn Ghi chuù

1 Khoâng phaân loaïi chaát thaûi taïi nguoàn

a Thuøng chöùa kích thöôùc chuaån (dung tích 20-30 gallon) chöùa trong khu vöïc phuïc vuï hoaëc beân ngoaøi trôøi trong khu vöïc coù raøo chaén rieâng bieät

Chuû hoä, cö daân, nhaân vieân baûo trì coù traùch nhieäm mang chaát thaûi ñeán leà ñöôøng nôi thu gom; vieäc phaân loaïi chaát thaûi seõ ñöôïc thöïc hieän taïi nhaø maùy thu hoài vaät lieäu.

b Thuøng chöùa lôùn (dung tích 300 gallon), ñoå baèng thieát bò cô khí, ñaët ôû taàng haàm hoaëc ngoaøi trôøi trong khu vöïc coù raøo chaén rieâng bieät.

Neáu caàn thieát, nhaân vieân baûo trì phaûi ñoå thuøng chöùa raùc, vieäc phaân loaïi chaát thaûi seõ ñöôïc thöïc hieän taïi nhaø maùy thu hoài vaät lieäu.

c Chaát thaûi ñöôïc ñaët beân ngoaøi moãi caên hoä hoaëc trong khu vöïc quy ñònh cuûa moãi taàng; ôû nhöõng caên hoä cao taàng môùi coù trang bò maùng thu chaát thaûi; caùc thuøng chöùa lôùn vaø thieát bò xöû lyù (thieát bò ñoùng kieän,…) ñöôïc ñaët ôû khu vöïc naøy cho ñeán khi thu gom, thöôøng laø ôû taàng haàm cuûa caùc nhaø cao taàng.

Neáu caàn thieát, nhaân vieân baûo trì phaûi ñoå thuøng chöùa raùc, vieäc phaân loaïi chaát thaûi seõ ñöôïc thöïc hieän taïi nhaø maùy thu hoài vaät lieäu.

2 Phaân loaïi chaát thaûi taïi nguoàn

a Phöông aùn 1a vaø 1 c nhö treân, caùc thaønh phaàn ñaõ phaân loaïi chöùa trong caùc thuøng chöùa coå ñieån hoaëc thieát keá ñaëc bieät ñöôïc ñaët ôû taàng haàm hoaëc ngoaøi trôøi trong khu vöïc coù raøo chaén rieâng bieät.

Cö daân hoaëc nhaân vieân baûo trì mang thuøng chöùa ñeán nôi ñoå boû quy ñònh, caùc thaønh phaàn chaát thaûi seõ ñöôïc phaân loaïi taïi nhaø maùy thu hoài vaät lieäu.

b Phöông aùn 1b nhö treân, caùc chaát thaûi ñaõ phaân loaïi ñaët beân ngoaøi moãi caên hoä ñeå thu gom, ñöôïc mang ñeán khu vöïc quy ñònh cuûa moãi taàng, ñaët trong caùc maùng thu raùc rieâng bieät, hoaëc mang ñeán khu vöïc quy ñònh boû vaøo caùc thuøng chöùa rieâng bieät.

Caùc maùng ñoå raùc rieâng thöôøng ñöôïc laép ñaët ôû nhöõng khu xaây döïng môùi, caùc chaát thaûi ñaõ phaân loaïi seõ ñöôïc nhaân vieân cuûa toaø nhaø thu gom vaø löu tröõ ôû nôi quy ñònh. Caùc thaønh phaàn chaát thaûi seõ ñöôïc phaân loaïi taïi nhaø maùy thu hoài vaät lieäu.





4-6

4.1.3.3 Nhaø cao taàng ÔÛ nhöõng toaø nhaø cao taàng, caùc phöông phaùp chung nhaát duøng ñeå quaûn lyù chaát thaûi raén bao goàm moät hoaëc nhieàu phöông phaùp sau: (1) nhaân vieân baûo trì hoaëc baûo veä coù traùch nhieäm mang chaát thaûi töø caùc taàng veà taäp trung taïi taàng haàm hoaëc khu vöïc quy ñònh, (2) cö daân coù traùch nhieäm mang chaát thaûi veà taäp trung taïi taàng haàm hoaëc khu vöïc quy ñònh, (3) cö daân coù traùch nhieäm mang chaát thaûi ñeán boû vaøo caùc maùng ñoå raùc theo quy ñònh ñaët ôû khu vöïc troáng cuûa moãi taàng (Hình 4.4). Chaát thaûi töø caùc maùng ñoå raùc ñöôïc thu gom vaøo caùc thuøng chöùa lôùn hôn, eùp vaøo caùc thuøng chöùa hoaëc ñoùng kieän tröïc tieáp. Cö daân mang caùc thaønh phaàn coù theå taùi sinh ñeán khu vöïc quy ñònh cuûa moãi taàng hoaëc ñaët treân ñöôøng thu gom. Loái vaøo caùc maùng ñoå raùc thöôøng ñaët ôû khu vöïc taäp trung raùc quy ñònh. Caùc chaát thaûi coù kích thöôùc lôùn, coàng keành thöôøng ñöôïc cö daân hoaëc nhaân vieân baûo trì mang thaúng ñeán nôi taäp trung raùc theo quy ñònh. Nhaân vieân baûo trì coøn coù traùch nhieäm quaûn lyù hoaëc xöû lyù chaát thaûi tích luyõ ôû khu vöïc taäp trung chaát thaûi. ÔÛ nhieàu toaø nhaø cao taàng, maùng ñoå raùc thöôøng noái vôùi caùc maùy eùp raùc lôùn. Nhaân vieân baûo trì coù traùch nhieäm quaûn lyù chaát thaûi ñaõ eùp vaø nhöõng chaát thaûi khaùc hoaëc vaät lieäu taùi sinh maø cö daân mang ñeán. Maùng ñoå raùc duøng ôû caùc toaø nhaø thöôøng coù ñöôøng kính dao ñoäng trong khoaûng 12 ñeán 36 in (30 – 91 cm). Taát caû caùc maùng ñoå raùc saün coù ñeàu coù theå trang bò cho caùc taàng laáy raùc thích hôïp, hoaëc beân hoâng hoaëc ñaùy coù baûn leà ñeå laép ñaët cho moãi taàng khaùc nhau (Hình 4.4). Vaùch ngaên ôû nôi naïp raùc, khoaù, voøi phun nöôùc, heä thoáng khöû truøng, boä phaän giaûm aâm vaø caùc loã thoâng hôi laø nhöõng thieát bò phuï trôï khaùc. Vieäc söû duïng heä thoáng khöû truøng vaø laøm veä sinh raát caàn thieát ñeå ñaûm baûo giaûm muøi vaø veä sinh khu vöïc maùng ñoå raùc. Khi thieát keá maùng ñoå raùc caàn chuù yù möùc dao ñoäng cuûa löôïng raùc thaûi. Söï bieán thieân löôïng raùc thaûi ôû caùc toaø nhaø coù maùng ñoå raùc ñöôïc trình baøy trong Hình 4.5. Khi tính toaùn kích thöôùc maùng ñoå raùc thöôøng giaû söû raèng (1) khoái löôïng rieâng cuûa chaát thaûi raén laø 175 lb/yd3 (104 kg/m3), (2) taát caû chaát thaûi raén sinh ra haøng ngaøy seõ ñöôïc thaûi theo chu kyø 4 giôø vaø (3) löôïng chaát thaûi sinh ra töø moãi cö daân laø 1-2 lb/ngöôøi/ngaøy. 4.1.4 Thu gom vaø phaân loaïi chaát thaûi taïi caùc khu thöông maïi vaø caùc cô sôû saûn xuaát coâng nghieäp 4.1.4.1 Khu thöông maïi ÔÛ haàu heát caùc cô quan vaø caùc khu thöông maïi, chaát thaûi raén tích luyõ ôû moãi cô quan hoaëc nôi laøm vieäc ñöôïc thu gom vaøo caùc thuøng chöùa khaù lôùn ñaët treân nhöõng xe laên. Khi ñaày, caùc thuøng naøy ñöôïc mang baèng maùy naâng ñeán ñoå vaøo: (1) caùc thuøng chöùa lôùn hôn, (2) maùy eùp keát hôïp vôùi thuøng chöùa, (3) maùy eùp coá ñònh, eùp chaát thaûi thaønh baùnh hoaëc eùp chaát thaûi trong caùc thuøng chöùa thieát keá ñaëc bieät, (4) caùc thieát bò xöû lyù khaùc. Vì nhieàu coâng sôû vaø khu thöông maïi lôùn xöa cuõ ñaõ ñöôïc thieát keá khoâng coù nôi löu tröõ chaát thaûi vaø vaät lieäu taùi sinh hôïp lyù, neân caùc thieát bò





4-7

löu tröõ vaø xöû lyù söû duïng hieän taïi thöôøng khoâng phuø hôïp vì khoâng ñuû dieän tích vaø thöôøng gaây khoù khaên cho coâng taùc quaûn lyù. ÔÛ nhieàu coâng sôû vaø khu thöông maïi, taát caû giaáy coâng sôû hieän nay ñöôïc thu gom ñeå taùi sinh. Thieát bò söû duïng ñeå thu gom vaät lieäu taùi sinh cuõng gioáng nhö nhöõng thieát bò söû duïng thu gom caùc vaät lieäu taùi sinh khaùc nhö ñaõ trình baøy ôû treân. Caùc chaát thaûi taùi sinh ñöôïc löu tröõ trong caùc thuøng chöùa rieâng. ÔÛ nhöõng khu thöông maïi lôùn, giaáy thöôøng ñöôïc ñoùng kieän vaø lon nhoâm ñöôïc nghieàn ñeå giaûm theå tích. 4.1.4.2 Caùc cô sôû saûn xuaát coâng nghieäp Coâng taùc quaûn lyù vaø phaân loaïi chaát thaûi raén khoâng phaùt sinh töø saûn xuaát coâng nghieäp hoaøn toaøn töông töï nhö ñoái vôùi caùc khu thöông maïi. 4.2 LÖU TRÖÕ CHAÁT THAÛI RAÉN TAÏI NGUOÀN Caùc yeáu toá quan troïng caàn phaûi xem xeùt ñoái vôùi vieäc löu tröõ chaát thaûi raén taïi nguoàn bao goàm (1) aûnh höôûng cuûa vieäc löu tröõ ñeán caùc thaønh phaàn chaát thaûi, (2) loaïi thuøng chöùa söû duïng, (3) vò trí ñaët thuøng chöùa vaø (4) söùc khoeû coäng ñoàng vaø myõ quan khu vöïc. 4.2.1 AÛnh höôûng cuûa vieäc löu tröõ ñeán caùc thaønh phaàn chaát thaûi Nhöõng yeáu toá quan troïng caàn xem xeùt khi löu tröõ chaát thaûi raén taïi nguoàn laø nhöõng aûnh höôûng cuûa chính vieäc löu tröõ chaát thaûi ñeán tính chaát cuûa chaát thaûi, bao goàm (1) quaù trình phaân huûy cuûasinh hoïc, (2) söï haáp thuï chaát loûng vaø (3) söï nhieãm baån cuûa caùc thaønh phaàn chaát thaûi. 4.2.1.1 Quaù trình phaân huyû sinh hoïc. Chaát thaûi thöïc phaåm vaø nhöõng chaát thaûi khaùc trong caùc thuøng chöùa taïi nguoàn haàu nhö ñeàu bò phaân huyû sinh hoïc ngay laäp töùc (thöôøng goïi laø söï thoái röûa) do söï phaùt trieån cuûa vi sinh vaät vaø naám. Neáu chaát thaûi ñöôïc löu tröõ trong thuøng chöùa trong moät khoaûng thôøi gian daøi, ruoài seõ sinh soâi naûy nôû cuõng nhö hình thaønh caùc hôïp chaát gaây muøi hoâi. 4.2.1.2 Haáp thu chaát loûng. Do caùc thaønh phaàn cuûa chaát thaûi raén sinh hoaït coù ñoä aåm ban ñaàu khaùc nhau, quaù trình thieát laäp laïi caân baèng ñoä aåm seõ xaûy ra khi caùc chaát thaûi naøy ñöôïc chöùa chung trong caùc thuøng chöùa taïi nguoàn. Khi chöùa caùc chaát thaûi khaùc nhau trong cuøng thuøng chöùa, giaáy seõ haáp thu nöôùc töø chaát thaûi thöïc phaåm vaø raùc vöôøn aåm öôùt. Möùc ñoä haáp thu tuyø thuoäc vaøo thôøi gian löu tröõ cho ñeán khi chaát thaûi ñöôïc thu gom. Neáu caùc chaát thaûi ñöôïc löu tröõ taïi nguoàn hôn 1 tuaàn trong thuøng chöùa kín, ñoä aåm seõ phaân boá ñeàu cho taát caû caùc thaønh phaàn coù trong thuøng chöùa. Neáu khoâng duøng thuøng chöùa kín, chaát thaûi cuõng coø theå haáp thu nöôùc möa rôi vaøo thuøng.





4-8

4.2.1.3 Söï nhieãm baån cuûa caùc thaønh phaàn chaát thaûi. Yeáu toá ñaëc bieät quan troïng ñoái vôùi vieäc löu tröõ chaát thaûi taïi nguoàn laø söï nhieãm baån chaát thaûi. Nhöõng thaønh phaàn chaát thaûi chính coù theå bò nhieãm baån bôûi moät löôïng nhoû caùc chaát thaûi nhö daàu xe, chaát taåy röûa nhaø cöûa vaø sôn, vaø laøm giaûm khaû naêng taùi sinh vaät lieäu. Trong khi söï nhieãm baån taïi nguoàn naøy laøm giaûm giaù trò cuûa töøng thaønh phaàn chaát thaûi, nhieàu tranh luaän cho raèng ñieàu naøy cuõng mang laïi lôïi ích khi ñoå boû caùc chaát thaûi naøy ra baõi choân laáp bôûi vì noàng ñoä cuûa caùc chaát oâ nhieãm giaûm ñaùng keå khi caùc thaønh phaàn chaát thaûi ñöôïc phaân taùn vaø eùp trong quaù trình choân laáp. 4.2.2 Loaïi thuøng chöùa Loaïi vaø dung tích thuøng chöùa söû duïng phuï thuoäc vaøo ñaëc tính vaø loaïi chaát thaûi thu gom, loaïi heä thoáng thu gom, chu kyø thu gom vaø dieän tích saün coù ñeå ñaët thuøng chöùa. Loaïi vaø dung tích thuøng chöùa thöôøng duøng ñeå chöùa chaát thaûi raén sinh hoaït vaø caùc vaät lieäu ñaõ phaân loaïi taïi nguoàn ñöôïc toùm taét trong Baûng 4.4. ÖÙng duïng cuûa caùc thuøng chöùa naøy vaø caùc haïn cheá cuûa chuùng ñöôïc trình baøy trong Baûng 4.5. Moät soá loaïi thuøng chöùa thoâng duïng ñöôïc trình baøy trong Hình 4.1 vaø Hình 4.2. Baûng 4.1 Loaïi vaø kích thöôùc thuøng chöùa duøng ñeå löu tröõ chaát thaûi raén taïi nguoàn

Dung tích Kích thöôùc

Loaïi Ñôn vò Khoaûng Ñaëc tröng Ñôn vò Ñaëc tröng

Nhoû - Thuøng nhöïa hoaëc kim loaïi maï keõm gal 20-40 30 in 20D x 26H (30 gal) - Thuøng troøn baèng nhöïa, nhoâm gal 20-65 30 In 20D x 26H (30 gal) - Tuùi giaáy thaûi boû cuøng vôùi chaát thaûi + Tieâu chuaån gal 20-55 30 in 15W x 12d x 43 H (30 gal) + Khoâng roø ræ gal 20-55 30 in 15W x 12d x 43 H (30 gal) + Choáng roø ræ gal 20-55 30 in 15W x 12d x 43 H (30 gal) - Tuùi nhöïa thaûi boû cuøng vôùi chaát thaûi in 18W x 15d x 40H (30 gal) 30W x 40H (30 gal) Trung bình - Thuøng chöùa yd3 1-10 4 in 72W x 42d x 65H (4 yd3) Lôùn - Thuøng chöùa + Môû naép, laên ñöôïc yd3 12-50 -b ft 8W x 6H x 20L (35 yd3) + Söû duïng keát hôïp vôùi maùy eùp coá ñònh yd3 20-40 -b ft 8W x 6H x 18L (30 yd3) + Keát hôïp vôùi cô caáu töï eùp yd3 20-40 -b ft 8W x 6H x 22L (30 yd3) - Thuøng chöùa, ñaët treân xe mooùc + Môû naép yd3 20-50 -b ft 8W x 12H x 20L (35 yd3) + Kín, keát hôïp vôùi cô caáu töï eùp yd3 20-40 -b ft 8W x 12H x 24L (35 yd3)





4-9

a D = ñöôøng kính, H = chieàu cao, L = chieàu daøi, W = chieàu roäng, d = ñoä saâu. -b: Kích thöôùc thay ñoåi tuyø theo tính chaát chaát thaûi vaø ñieàu kieän ñòa phöông. Ghi chuù: - gal x 0,003785 = m3

- in x 2,54 = cm - yd3 x 0,7646 = m3

- ft x 0,3048 = m 4.2.2.1 Dòch vuï thu gom chaát thaûi thuû coâng, ôû leà ñöôøng, ñoái vôùi caùc caên hoä thaáp taàng. Do chaát thaûi raén ñöôïc thu gom thuû coâng ôû caùc leà ñöôøng ñoái vôùi haàu heát caùc caên hoä thaáp taàng rieâng leû, caùc thuøng chöùa phaûi ñuû nheï ñeå moät coâng nhaân thu gom coù theå xöû lyù moät caùch deã daøng khi thuøng chöùa ñaày raùc. Thoâng thöôøng, khoái löôïng lôùn nhaát giôùi haïn trong khoaûng 40-65 lb (18-29 kg). Thuøng chöùa kim loaïi maï keõm hoaëc thuøng nhöïa 30 gallon (114 L) laø loaïi thuøng chöùa reû tieàn phuø hôïp ñeå löu tröõ chaát thaûi taïi caùc caên hoä thaáp taàng rieâng leû. Vieäc löïa choïn thuøng chöùa tuyø thuoäc vaøo yù thích cuûa töøng hoä. Thuøng chöùa baèng kim loaïi maï keõm gaây oàn khi ñoå vaø cuõng deã bò hoûng. Maëc duø thuøng chöùa baèng nhöïa ít gaây oàn hôn nhöng moät soá thuøng deã bò nöùt döôùi taùc duïng cuûa tia töû ngoaïi cuûa aùnh saùng maët trôøi vaø ôû nhieät ñoä laïnh, tuy nhieân nhöõng thuøng chöùa baèng nhöïa ñaét tieàn hôn seõ khoâng bò tình traïng naøy. Caùc thuøng chöùa vaø thaûi boû chaát thaûi taïm thôøi nhö bao giaáy, hoäp carton, thuøng vaø tuùi nhöïa, thuøng goã thöôøng ñöôïc duøng laøm thuøng chöùa taïm thôøi chaát thaûi (Hình 4.7). Thoâng thöôøng caùc thuøng chöùa taïm naøy ñöôïc ñoå boû chung vôùi chaát thaûi. Vaán ñeà chính khi söû duïng thuøng chöùa taïm thôøi laø khoù khaên khi ñoå boû. Caùc thuøng giaáy vaø carton deã daøng bò raùch do ngaám nöôùc. Caùc tuùi nhöïa chöùa caønh caây deã bò raùch khi ñoå boû vaø coù theå gaây thöông tích cho coâng nhaân thu gom vì trong raùc thöôøng coù thuyû tinh vôõ vaø nhöõng chaát thaûi nguy haïi khaùc.

Baûng 4.5 Phaïm vi öùng duïng vaø haïn cheá cuûa caùc loaïi thuøng chöùa chaát thaûi taïi nguoàn

Loaïi thuøng chöùa

Phaïm vi öùng duïng

Haïn cheá

Nhoû Thuøng nhöïa hoaëc kim loaïi maï keõm

Caùc nguoàn chaát thaûi coù theå tích raát nhoû nhö chaát thaûi cuûa caùc hoä gia ñình rieâng leû, chaát thaûi ôû coâng vieân, caùc khu thöông maïi nhoû ñoäc laäp, caùc khu daân cö nhaø thaáp taàng.

Thuøng chöùa bò hoûng theo thôøi gian vaø giaûm dung tích chöùa; caùc thuøng chöùa quaù taûi phaûi ñöôïc naâng leân khi thu gom; caùc thuøng chöùa khoâng ñuû dung tích ñeå chöùa chaát thaûi coàng keành.

Tuùi giaáy coù theå thaûi boû cuøng vôùi chaát thaûi

Söû duïng cho caùc hoä gia ñình rieâng leû, coù theå chæ duøng thuøng chöùa hoaëc keát hôïp vôùi lôùp loùt thuøng; duøng ôû khu daân cö nhaø thaáp taàng hoaëc trung bình.

Chi phí cao hôn; neáu thuøng chöùa ñaët ôû leà ñöôøng, choù hoaëc caùc ñoäng vaät khaùc coù theå xeù raùch tuùi vaø laøm rôi vaõi raùc thaûi; baûn thaân tuùi giaáy cuõng laø chaát thaûi neân laøm taêng taûi löôïng thaûi.





4-10

Tuùi nhöïa coù theå thaûi boû cuøng vôùi chaát thaûi

Söû duïng cho caùc hoä gia ñình rieâng leû, coù theå chæ duøng thuøng chöùa hoaëc keát hôïp vôùi lôùp loùt thuøng; coù hieäu quaû khi chöùa chaát thaûi thöïc phaåm öôùt ôû caùc hoä gia ñình vaø khu thöông maïi nhoû; duøng cho khu daân cö nhaø thaáp taàng, trung bình vaø cao taàng; duøng cho khu thöông maïi vaø coâng nghieäp.

Chi phí cao, deã raùch, khoâng ñeïp maét; tuùi bò gioøn khi thôøi tieát laïnh vaø deã bò raùch; caùc tuùi nhöïa nheï vaø beàn gaây khoù khaên cho vaán ñeå thaûi boû sau naøy. Tuùi bò co giaõn vaø nöùt khi khí haäu aám aùp.

Trung bình

Thuøng chöùa Caùc nguoàn chaát thaûi coù theå tích trung bình, cuõng coù theå coù chaát thaûi coàng keành, ñaët ôû vò trí maø xe taûi coù theå thu gom tröïc tieáp; duøng cho khu daân cö ñoâng ñuùc, khu thöông maïi vaø khu coâng nghieäp.

Tuyeát trong thuøng chöùa taïo thaønh ñaù vaø laøm giaûm dung tích chöùa cuûa thuøng ñoàng thôøi laøm taêng khoái löôïng, khoù di chuyeån ñöôïc thuøng chöùa khi ñaõ chöùa tuyeát (hieän töôïng naøy khoâng coù ôû nöôùc ta).

Lôùn

Thuøng chöùa, môû naép

Duøng ôû caùc khu thöông maïi, chöùa chaát thaûi coù theå tích lôùn; chaát thaûi coàng keành ôû khu daân cö; khu daân cö ôû vuøng noâng thoân maät ñoä thaáp; ñaët ôû khu vöïc coù che phuû vaø ôû nôi maø xe taûi coù theå thu gom chaát thaûi tröïc tieáp.

Chi phí ban ñaàu cao, tuyeát rôi vaøo thuøng chöùa laøm giaûm dung tích chöùa(hieän töôïng naøy khoâng coù ôû nöôùc ta).

Thuøng chöùa keát hôïp vôùi maùy eùp coá ñònh

Duøng ôû caùc khu thöông maïi, chöùa chaát thaûi coù theå tích raát lôùn; ñaët ôû beân ngoaøi caùc toaø nhaø nôi maø xe taûi coù theå thu gom chaát thaûi tröïc tieáp.

Chi phí ban ñaàu cao, neáu eùp quaù nhieàu seõ gaây khoù khaên cho vieäc ñoå chaát thaûi ôû baõi choân laáp.

Coù theå söû duïng caùc loaïi vaät lieäu giaáy hoaëc nhöïa laøm lôùp loùt thuøng chöùa. Ñieåm baát tieän khi söû duïng lôùp loùt thuøng chöùa laø neáu caàn phaûi phaân loaïi rieâng caùc thaønh phaàn chaát thaûi hoaëc neáu chaát thaûi ñöôïc ñem ñoát thì caàn phaûi xeù tuùi duøng loùt thuøng chöùa trong coâng ñoaïn xöû lyù sô boä. Nhö vaäy, maëc duø söû duïng lôùp loùt thuøng chöùa raát tieän lôïi ñoái vôùi caùc hoä gia ñình nhöng laïi khoâng thích hôïp khi caàn thu hoài vaø taùi sinh vaät lieäu.




Hình 4.2 Caùc loaïi thuøng chöùa taïm thôøi duøng ñeå löu tröõ vaø thu gom chaát thaûi ôû leà ñöôøng. 4.2.2.2 Dòch vuï thu gom chaát thaûi ôû leà ñöôøng, baèng thieát bò cô khí, ñoái vôùi caùc caên hoä thaáp taàng. Hôn 10 naêm qua, vieäc söû duïng heä thoáng thu gom cô khí phuïc vuï khu daân cö gia taêng ñaùng keå vaø seõ coøn tieáp tuïc taêng khi chi phí lao ñoäng vaø phí baûo hieåm gia taêng. ÔÛ nhöõng nôi söû duïng heä thoáng thu gom cô khí, thuøng chöùa chaát thaûi taïi nguoàn laø moät boä phaän khoâng theå taùch rôøi cuûa heä thoáng thu gom. Caùc thuøng chöùa ñöôïc thieát keá ñaëc bieät phuø hôïp vôùi hoaït ñoäng cuûa cô caáu ñoå chaát thaûi töø thuøng chöùa vaøo xe thu gom. Moät soá loaïi thuøng chöùa ñieån hình ñöôïc trình baøy trong Hình 4.8. Thuøng chöùa duøng cho khu daân cö ñoái vôùi haàu heát caùc heä thoáng thu gom cô khí coù kích thöôùc dao ñoäng töø 75-120 gal (284 – 454 L), thoâng duïng nhaát laø thuøng 90 gal (340 L). 4.2.2.3 Caùc caên hoä thaáp taàng vaø trung bình. ÔÛ caùc caên hoä thaáp taàng, nhieàu loaïi thuøng chöùa khaùc nhau ñöôïc söï duïng, trong ñoù, hai loaïi thoâng duïng nhaát laø (1) caùc thuøng nhöïa hoaëc kim loaïi maï keõm vaø (2) caùc thuøng chöùa lôùn di ñoäng ñöôïc hoaëc coá ñònh. ÔÛ nhöõng nôi maø caùc caên hoä naèm gaàn nhau, thuøng chöùa cuûa töøng caên hoä thöôøng ñöôïc ñaët ôû khu vöïc quy ñònh chung. Maëc duø caùc daïng thuøng chöùa rieâng leû ñöôïc duøng cho moät soá caên hoä thaáp taàng, nhöng thöïc teá thöôøng duøng moät hoaëc nhieàu thuøng lôùn cho moät nhoùm nhieàu caên hoä. Caùc thuøng naøy ñöôïc ñaët ôû khu vöïc rieâng bieät ôû gaàn ñöôøng (Hình 4.9). Thoâng thöôøng caùc thuøng chöùa naøy ñeàu coù naép ñaäy vaø baùnh xe laên ñeå deã daøng di chuyeån khi

4-11






4-12

thu gom. Caùc thuøng chöùa vaät lieäu coù khaû naêng taùi sinh tuyø thuoäc vaøo loaïi chaát thaûi ñaõ phaân loaïi vaø hình thöùc thu gom. 4.2.2.4 Caùc caên hoä cao taàng. ÔÛ nhöõng nôi coù saün maùng ñoå chaát thaûi thì thuøng chöùa chaát thaûi rieâng bieät khoâng ñöôïc söû duïng. ÔÛ moät soá caên hoä trung bình vaø cao taàng cuõ khoâng coù maùng ñoå raùc, chaát thaûi ñöôïc löu tröõ trong caùc thuøng chöùa ñaët ôû nôi quy ñònh thu gom. Caùc phöông tieän thoâng duïng ñeå löu tröõ chaát thaûi töø caùc caên hoä rieâng leû bao goàm (1) caùc thuøng chöùa ñaäy kín hoaëc caùc tuùi chöùa coù theå thaûi boû theo chaát thaûi ñöôïc söû duïng keát hôïp vôùi thieát bò eùp raùc, (2) caùc thuøng chöùa lôùn, môû naép duøng ñeå chöùa chaát thaûi khoâng eùp, coàng keành, (3) caùc thuøng chöùa lôùn, môû naép duøng chöùa vaät lieäu coù khaû naêng taùi sinh. 4.2.2.5 Khu thöông maïi. Caùc loaïi thuøng chöùa duøng ôû khu thöông maïi phuï thuoäc vaøo quy moâ khu vöïc phuï vuï vaø caùc phöông phaùp duøng ñeå thu gom chaát thaûi sinh ra töø nhöõng nguoàn thaûi khaùc nhau vaø vaøo khoâng gian saün coù (Hình 4.10). Caùc thuøng chöùa lôùn khoâng coù naép thöôøng duøng ñeå chöùa chaát thaûi khoâng phaân loaïi. Vieäc söï duïng thuøng chöùa keát hôïp vôùi thieát bò eùp raùc ngaøy caøng taêng (Hình 4.11). ÔÛ nhöõng nôi löôïng chaát thaûi coù khaû naêng taùi sinh lôùn, caùc thieát bò xöû lyù taïi nguoàn cuõng thöôøng ñöôïc söû duïng. 4.2.3 Vò trí ñaët thuøng chöùa Vò trí ñaët thuøng chöùa phuï thuoäc vaøo loaïi nhaø ôû hoaëc khu thöông maïi, khoâng gian saün coù vaø loái vaøo vò trí thu gom. 4.2.3.1 Nhaø ôû khu daân cö. Giöõa caùc laàn thu gom, thuøng chöùa duøng cho khu daân cö nhaø thaáp taàng thöôøng ñaët ôû (1) beân hoâng hoaëc gaàn nhaø (Hình 4.12), (2) ôû heûm, (3) beân trong hoaëc gaàn nhaø ñeå xe, hoaëc ôû nhöõng nôi coù ñuû dieän tích vaø ñöôïc thieát keá ñeå ñaët thuøng chöùa. Khi hai hoaëc nhieàu caên hoä naèm gaàn nhau, coù theå xaây moät hoá beâtoâng ôû vò trí thích hôïp giöõa caùc caên hoä. Hoá coù theå ñeå môû hoaëc che kín baèng goã. Tuy nhieân, chæ khi hoá ñöôïc che kín môùi baûo ñaûm veä sinh. Nhöõng vò trí ñaëc tröng ñeå ñaët thuøng chöùa ñoái vôùi caùc toaø nhaø trung bình hoaëc cao taàng thöôøng laø taàng haàm hoaëc beân ngoaøi cöûa. ÔÛ nhöõng toaø nhaø cao taàng thuøng chöùa chaát thaûi vaø caùc thieát bò xöû lyù thöôøng ñöôïc ñaët ôû taàng haàm.





4-13

4.2.3.2 Khu thöông maïi vaø coâng nghieäp. Vò trí ñaët thuøng chöùa chaát thaûi ôû caùc khu thöông maïi vaø coâng nghieäp phuï thuoäc vaøo caû khoâng gian saün coù vaø nhöõng ñieàu kieän cuûa loái vaøo (Hình 4.11). Thoâng thöôøng, vò trí vaø loaïi thuøng chöùa duøng chöùa chaát thaûi taïi nguoàn ôû caùc khu thöông maïi vaø coâng nghieäp phaûi ñöôïc löïa choïn treân cô sôû phuø hôïp vôùi yeâu caàu söû duïng cuûa nôi phaùt sinh chaát thaûi vaø thuaän tieän cho coâng taùc thu gom. 4.2.4 Söùc khoeû coäng ñoàng vaø myõ quan Maëc duø chaát thaûi raén sinh hoaït chieám moät phaàn khaù nhoû trong toång soá löôïng raùc sinh ra ôû Myõ (10 – 15%) nhöng coù leõ ñaây laø nguoàn chaát thaûi quan troïng nhaát vì chuùng ñöôïc sinh ra töø nhöõng khu vöïc coù khoâng gian bò giôùi haïn. Do ñoù, chuùng coù theå gaây aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán söùc khoeû coäng ñoàng vaø myõ quan khu vöïc. Yeáu toá lieân quan ñeán söùc khoeû coäng ñoàng ñaàu tieân laø söï sinh soâi naûy nôû caùc loaïi coân truøng, saâu haïi mang maàm beänh trong khu vöïc chöùa chaát thaûi. Bieän phaùp toát nhaát ñeå haïn cheá chuoät boï vaø ruoài laø giöõ veä sinh khu vöïc moät caùch hôïp lyù baèng caùch duøng thuøng chöùa coù naép ñaäy kín, röûa thuøng chöùa cuõng nhö laøm veä sinh khu vöïc chöùa chaát thaûi theo ñònh kyø vaø chuyeån caùc chaát thaûi coù khaûn naêng phaân huyû sinh hoïc ñeán nôi thaûi boû (thöôøng trong voøng ít hôn 8 ngaøy) nhaát laø ôû nhöõng nôi coù khí haäu aám aùp. Vaán ñeà myõ quan khu vöïc thöôøng lieân quan ñeán söï hình thaønh muøi vaø caûnh quan khoâng ñeïp maét do khoâng duy trì ñieàu kieän veä sinh phuø hôïp. Muøi coù theå ñöôïc khoáng cheá baèng caùch duøng thuøng chöùa kín vaø duy trì chu kyø thu gom hôïp lyù. Neáu vaãn phaùt sinh muøi, coù theå söû duïng chaát khöû muøi nhö moät giaûi phaùp taïm thôøi. Ñeå duy trì myõ quan khu vöïc, caùc thuøng chöùa phaûi ñöôïc lau chuøi vaø suùc röûa ñònh kyø. 4.3 XÖÛ LYÙ SÔ BOÄ CTRSH TAÏI NGUOÀN 4.3.1 Xöû lyù chaát thaûi taïi caùc hoä gia ñình Quaù trình xöû lyù chaát thaûi ñöôïc aùp duïng ñeå (1) giaûm theå tích, (2) thu hoài vaät lieäu coù theå taùi söû duïng ñöôïc, hoaëc (3) thay ñoåi hình daïng vaät lyù cuûa chaát thaûi. Caùc hình thöùc xöû lyù chaát thaûi taïi nguoàn thöôøng ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi caùc caên hoä thaáp taàng rieâng leû cuûa khu daân cö nhö nghieàn chaát thaûi thöïc phaåm, phaân loaïi chaát thaûi, eùp, ñoát (trong loø söôûi) vaø laøm phaân compost. Tuy nhieân, hieän nay, phöông phaùp töï ñoát chaát thaûi trong saân nhaø ñeå giaûm theå tích khoâng ñöôïc pheùp söû duïng ôû caùc vuøng ñoâ thò. Caùc quaù trình xöû lyù duøng ôû caùc khu daân cö nhaø thaáp taàng, trung bình vaø cao taàng bao goàm phöông phaùp nghieàn chaát thaûi thöïc phaåm, phaân loaïi vaø eùp cuõng nhö caùc phöông tieän caàn thieát ñöôïc trình baøy trong Baûng 4.6.





4-14

Baûng 4.6 Caùc hoaït ñoäng vaø thieát bò xöû lyù chaát thaûi raén taïi nguoàn

Nguoàn Ngöôøi chòu traùch nhieäm Hoaït ñoäng vaø thieát bò Khu daân cö - Caên hoä thaáp taàng rieâng leû Cö daân Nghieàn, phaân loaïi, eùp, laøm phaân

compost.

- Caên hoä thaáp taàng vaø trung bình Cö daân Nghieàn, phaân loaïi, eùp, ñoát (loø söôûi).

Nhoùm baûo trì chung cö, dòch vuï EÙp, phaân loaïi, laøm phaân compost. - Caên hoä cao taàng Cö daân Nghieàn, phaân loaïi, eùp, ñoát (loø

söôûi).

Nhoùm baûo trì chung cö, dòch vuï EÙp, phaân loaïi, ñoát, nghieàn, nghieàn nhaõo.

Thöông maïi Dòch vuï troâng nom nhaø cöûa. Phaân loaïi, eùp, nghieàn, ñoát, nghieàn nhaõo.

Coâng nghieäp Dòch vuï troâng nom nhaø cöûa. Phaân loaïi, eùp, nghieàn, ñoát, nghieàn nhaõo.

Traïm xöû lyù nöôùc thaûi Nhaân vieân vaän haønh Thieát bò khöû nöôùc.

Noâng nghieäp Chuû noâng traïi, noâng daân Thay ñoåi tuyø töøng loaïi.

4.3.1.1 Nghieàn chaát thaûi thöïc phaåm Maùy nghieàn chaát thaûi thöïc phaåm ñaõ ñöôïc söû duïng roäng raõi trong 20 naêm qua, chuû yeáu ñeå nghieàn chaát thaûi töø quaù trình chuaån bò, naáu nöôùng vaø caùc dòch vuï veà thöïc phaåm. Haàu heát maùy nghieàn ôû caùc hoä gia ñình khoâng theå nghieàn xöông lôùn vaø caùc chaát thaûi coàng keành khaùc. Veà nguyeân taéc, maùy nghieàn nghieàn caùc vaät lieäu ñi qua noù ñeán kích thöôùc thích hôïp ñeå coù theå vaän chuyeån trong heä thoáng thoaùt nöôùc. Vì thaønh phaàn chaát höõu cô ñöôïc nghieàn ñöa vaøo nöôùc thaûi gaây quaù taûi cho nhieàu coâng trình xöû lyù nöôùc thaûi neân nhieàu nôi caám khoâng ñöôïc laép ñaët caùc maùy nghieàn chaát thaûi thöïc phaåm tröø khi traïm xöû lyù coù ñuû coâng suaát hoaït ñoäng. Khi söû duïng maùy nghieàn chaát thaûi thöïc phaåm, khoái löôïng chaát thaûi raén thu gom tính treân ñaàu ngöôøi seõ giaûm. Tuy nhieân, ñoái vôùi hoaït ñoäng thu gom, vieäc söû duïng maùy nghieàn ôû caùc hoä gia ñình khoâng aûnh höôûng ñaùng keå ñeán theå tích chaát thaûi raén thu gom. Ngay caû söï cheânh leäch veà khoái löôïng cuõng khoâng ñaùng keå. Trong moät soá tröôøng hôïp, vieäc söû duïng maùy nghieàn chaát thaûi thöïc phaåm giuùp laøm taêng khoaûng thôøi gian giöõa caùc laàn thu gom vì caùc chaát thaûi deã phaân huyû ñaõ ñöôïc thaûi theo nöôùc thaûi.





4-15

4.3.1.2 EÙp Coù hai loaïi maùy eùp ñöôïc duøng ñeå xöû lyù chaát thaûi raén ôû caùc khu daân cö: (1) maùy eùp nhoû duøng cho caùc hoä gia ñình rieâng leû vaø (2) maùy eùp lôùn duøng ñeå eùp chaát thaûi töø nhieàu hoä gia ñình. Maùy eùp nhoû duøng cho caùc hoä gia ñình rieâng leû. Vaøi naêm tröôùc ñaây, nhieàu maùy eùp nhoû duøng cho caùc hoä gia ñình rieâng leû ñaõ xuaát hieän treân thò tröôøng. Theo caùc nhaø saûn xuaát, tyû soá eùp cuûa caùc maùy naøy döïa treân cô sôû eùp giaáy xoáp vaø giaáy loùt laøn soùng (ñeå baûo quaûn thuyû tinh). Maëc duø caùc maùy eùp naøy coù theå giaûm theå tích ban ñaàu cuûa chaát thaûi ñeán 70% nhöng chuùng ñöôïc söû duïng chæ cho moät phaàn nhoû chaát thaûi raén sinh ra. Vieäc söû duïng maùy eùp ôû caùc hoä gia ñình cuõng coù theå gaây phaûn taùc duïng ñoái vôùi caùc hoaït ñoäng xöû lyù chaát thaûi tieáp sau ñoù. Ví duï, neáu chaát thaûi seõ ñöôïc phaân loaïi baèng caùc phöông tieän cô khí taïi nhaø maùy thu hoài vaät lieäu, chaát thaûi ñaõ eùp phaûi ñöôïc thaùo bung ra trôû laïi tröôùc khi phaân loaïi. Theâm vaøo ñoù, do eùp, chaát thaûi coù theå bò baõo hoaø bôûi chaát loûng chöùa trong chaát thaûi thöïc phaåm laøm cho khaû naêng thu hoài giaáy hoaëc caùc vaät lieäu khaùc coù theå khoâng khaû thi vì khoâng ñaït tieâu chuaån taùi söû duïng. Maùy eùp duøng cho caùc chung cö. Ñeå giaûm theå tích chaát thaûi raén caàn quaûn lyù, caùc maùy eùp thöôøng ñöôïc laép ñaët taïi caùc chung cö, ôû ñaùy cuûa caùc maùng ñoå raùc (Hình 4.3). Chaát thaûi rôi qua maùng ñoå raùc taùc ñoäng leân maùy eùp thoâng qua teá baøo quang ñieän hoaëc coâng taéc. Khi coâng taéc bò taùc ñoäng, chaát thaûi ñöôïc eùp. Tuyø theo thieát keá cuûa töøng loaïi maùy eùp, chaát thaûi ñaõ eùp coù theå ñöôïc ñoùng thaønh töøng kieän hoaëc ñöôïc ñaåy töï ñoäng vaøo caùc thuøng chöùa kim loaïi hoaëc tuùi giaáy. Khi ñaõ taïo thaønh kieän chaát thaûi hoaëc khi caùc thuøng vaø tuùi giaáy ñaõ chöùa ñaày chaát thaûi, maùy eùp ngöng hoaït ñoäng töï ñoäng vaø ñeøn hieäu baät saùng. Khi ñoù, coâng nhaân vaän haønh phaûi buoäc daây vaø thaùo kieän chaát thaûi hoaëc laáy thuøng chöùa vaø tuùi raùc ñaày ra khoûi maùy eùp vaø thay thuøng hoaëc tuùi khaùc vaøo. ÔÛ moät soá nôi caùc coâng ñoaïn naøy hoaøn toaøn töï ñoäng. Kích thöôùc cuûa maùy eùp söû duïng keát hôïp vôùi caùc maùng ñoå raùc ñöôïc thieát keá treân cô sôû caùc thoâng soá lieân quan ñeán maùng ñoå raùc. Vieäc söû duïng maùy eùp chaát thaûi coù theå giaûm theå tích ban ñaàu cuûa chaát thaûi töø 20-60% nhöng khoái löôïng chaát thaûi hoaøn toaøn khoâng thay ñoåi. Vieäc thu hoài chaát thaûi seõ khoâng theå thöïc hieän ñöôïc tröø khi chaát thaûi ñaõ ñoùng kieän ñöôïc thaùo bung ra trôû laïi. Neáu böôùc xöû lyù tieáp theo laø ñoát, chaát thaûi ñaõ eùp cuõng phaûi ñöôïc laøm vuïn ra ñeå traùnh laøm chaäm quaù trình ñoát vaø traùnh laøm taêng phaàn vaät lieäu khoâng bò ñoát chaùy hoaøn toaøn. Taát caû nhöõng yeáu toá naøy phaûi ñöôïc xem xeùt caån thaän khi quyeát ñònh söû duïng maùy eùp chaát thaûi taïi nguoàn phaùt sinh. 4.3.1.3 Composting Vaøo nhöõng naêm 1970, laøm phaân compost taïi caùc hoä gia ñình laø phöông phaùp taùi sinh chaát thaûi höõu cô ñöôïc öùng duïng roäng raõi. Ñaây laø phöông phaùp giaûm theå tích vaø bieán ñoåi thaønh phaàn vaät lyù cuûa chaát thaûi moät caùch hieäu quaû ñoàng thôøi taïo ra saûn phaåm phuï höõu duïng. Nhieàu phöông phaùp laøm phaân compost khaùc nhau ñöôïc öùng duïng tuyø thuoäc vaøo khoâng gian saün coù vaø chaát thaûi duøng laøm phaân compost.





4-16

Laøm phaân compost ôû saân nhaø. Ñeå laøm phaân composting ôû saân nhaø cö daân caàn naém ñöôïc moät soá phöông phaùp laøm phaân ñoái vôùi laù caây, coû vaø caùc maåu vuïn caây coái bò caét xeùn. Buïi caây, goác caây vaø goã cuõng coù theå laøm phaân compost ñöôïc. Phöông phaùp ñôn giaûn nhaát laø ñoå vaät lieäu laøm phaân compost thaønh ñoáng, töôùi nöôùc vaø ñaûo troän theo chu kyø ñeå cung caáp ñoä aåm vaø oxy caàn thieát cho vi sinh vaät soáng vaø phaùt trieån. Trong quaù trình laøm phaân compost, coù theå keùo daøi ñeán 1 naêm, caùc vaät lieäu seõ bò phaân huyû döôùi taùc duïng cuûa vi sinh vaät vaø naám cho ñeán khi chæ coøn laïi muøn (humus). Vaät lieäu phaân compost sau khi ñaõ oån ñònh sinh hoïc coù theå duøng laøm chaát boå sung dinh döôõng cho ñaát hoaëc laøm vaät lieäu che phuû. Lôùp phuû baõi coû. Nhöõng daïng laøm phaân compost khaùc nhö thaûi coû treân caùc baõi coû môùi xeùn. Neáu caùc maåu coû ñaõ xeùn naøy ñuû nhoû, chuùng coù theå phuû thaønh moät lôùp treân maët ñaát. Theo thôøi gian, lôùp coû naøy seõ ñöôïc chuyeån thaønh phaân compost. Hình thöùc naøy khoâng nhöõng giuùp laøm giaûm löôïng chaát thaûi sinh ra taïi nguoàn maø coøn cho pheùp taùi sinh dinh döôõng. 4.3.1.4 Ñoát Tröôùc ñaây, vieäc ñoát chaát thaûi ôû loø söôûi vaø ôû saân nhaø raát phoå bieán, nhöng hieän nay vieäc ñoát chaát thaûi ôû saân nhaø ñaõ bò caám. AÛnh höôûng cuûa vieäc ñoát chaát thaûi ôû loø söôûi ñeán löôïng chaát thaûi thu gom phuï thuoäc vaøo vò trí vaø khoaûng thôøi gian cuûa muøa ñoát loø söôûi. Vieäc caám ñoå chaát thaûi ôû saân nhaø ñaõ laøm taêng ñaùng keå löôïng giaáy, carton vaø raùc vöôøn trong thaønh phaàn chaát thaûi raén thu gom ñöôïc. 4.3.2 Xöû lyù chaát thaûi taïi caùc khu thöông maïi vaø cô sôû coâng nghieäp Xöû lyù chaát thaûi taïi caùc khu thöông maïi vaø cô sôû coâng nghieäp veà cô baûn cuõng töông töï nhö ñoái vôùi chaát thaûi cuûa khu daân cö. Tuy nhieân, phöông phaùp eùp ñoùng vai troø quan troïng trong xöû lyù chaát thaûi taïi caùc khu thöông maïi. Ñoái vôùi nguoàn thaûi coâng nghieäp, tuyø theo töøng loaïi chaát thaûi maø löïa choïn phöông phaùp xöû lyù taïi nguoàn phuø hôïp. 4.3.2.1 EÙp Ñoùng kieän carton thaûi boû ôû caùc chôï vaø caùc khu thöông maïi laø hình thöùc khaù thoâng duïng. Caùc kieän naøy coù kích thöôùc ñaëc tröng laø 36 in x 48 in x 60 in ( 91 cm x 122 cm x 152 cm). Carton ñoùng kieän ñöôïc cheá bieán thaønh vaät lieäu ñoùng goùi hoaëc xuaát khaåu ñeå saûn xuaát thaønh caùc saûn phaåm khaùc. 4.3.2.2 Nghieàn vaø nghieàn nhaõo Nghieàn chaát thaûi laø phöông phaùp ñöôïc söû duïng ñoäc laäp hoaëc keát hôïp vôùi nhöõng phöông phaùp xöû lyù tröôùc ñoù ñeå giaûm theå tích chaát thaûi. Phöông phaùp nghieàn ñöôïc söû duïng ôû caùc khu thöông





4-17

maïi vaø caùc cô quan nhaø nöôùc ñeå huyû caùc taøi lieäu khoâng coøn giaù trò. Trong moät soá tröôøng hôïp, theå tích chaát thaûi taêng leân sau khi nghieàn. Maëc duø heä thoáng nghieàn nhaõo hoaït ñoäng toát, nhöng raát ñaét tieàn vaø chaát thaûi sau khi nghieàn ñöôïc ñoå vaøo heä thoáng thoaùt nöôùc cuûa ñòa phöông laøm taêng taûi löôïng höõu cô cuûa heä thoáng xöû lyù. Do ñoù, heä thoáng nghieàn nhaõo seõ khoâng ñöôïc pheùp söû duïng neáu heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi khoâng ñuû coâng suaát hoaït ñoäng.





CHÖÔNG 5 THU GOM CHAÁT THAÛI RAÉN

5.1 THU GOM CHAÁT THAÛI RAÉN Thu gom chaát thaûi raén bao goàm vieäc gom nhaët caùc chaát thaûi raén töø nguoàn goác khaùc nhau vaø vieäc chuyeân chôû caùc chaát thaûi ñoù tôùi ñieåm tieâu huyû. Vieäc ñoåõ boû caùc xe raùc cuõng ñöôïc coi laø moät phaàn cuûa hoaït ñoäng thu gom. Caùc phöông thöùc thu gom: Thu gom theo khoái: trong heä thoáng naøy, caùc xe thu gom chaïy theo moät quy trình ñeàu ñaën theo taàn suaát ñaõ ñöôïc thoaû thuaän tröôùc, ngöôøi daân seõ mang raùc ñeán ñoå vaøo xe taïi vò trí quy ñònh theo tín hieäu do xe raùc phaùt ra. Thu gom beân leà ñöôøng: heä thoáng thu gom naøy ñoøi hoûi moat dòch vuï ñeàu ñaën vaø moät loch trình töông ñoái chính xaùc. Raùc thaûi ñöôïc ñeå trong soït raùc ñaët beân leà ñöôøng. Xe raùc seõ tôùi thu gom taïi choã.

Hình 5.1: Xe thu gom raùc thaûi ñang thu gom chaát thaûi raén sinh hoaït töø

caùc xe thu gom côõõ nhoû 5.2 HEÄ THOÁNG THU GOM VAØ VAÄN CHUYEÅN CHAÁT THAÛI RAÉN 5.2.1 Caùc loaïi thieát bò taäp trung vaän chuyeån chaát thaûi raén Coù nhieàu caùch phaân loaïi nhö sau: Theo kieåu vaän haønh hoaït ñoäng: bao goàm

5-1





5-2

5.2.1.1 Heä thoáng xe thuøng di ñoäng Ñaây laø heä thoáng thu gom, trong ñoù caùc thuøng chöùa nay raùc ñöôïc chuyeân chôû ñeán baõi choân thaûi roài ñöa thuøng khoâng veà vò trí taäp keát ban ñaàu. Öu ñieåm: ña daïng veà hình daïng vaø kích thöôùc neân raát cô ñoäng, coù theå thu gom nhieàu loaïi chaát thaûi raén. Nhöôïc ñieåm: thuøng lôùn, thöôøng phaûi thöïc hieän thuû coâng neân khoâng chaát nay. Do ñoù, hieäu quaû söû duïng dung tích keùm. 5.2.1.2 Heä thoáng xe thuøng coá ñònh: Ñaây laø heä thoáng thu gom trong ñoù xe chöùa nay raùc vaãn coá ñònh ñaët taïi nôi taäp keát raùc, tröø moät khoaûng thôøi gian raát ngaén nhaác leân ñoå raùc vaøo xe thu gom. Theo thieát bò, duïng cuï söû duïng nhö caùc xe côõ lôùn, côõ nhoû… Theo loaïi chaát thaûi caàn thu gom. 5.2.1.3 Xe naâng Noù coù theå töï naâng vaø thu gom. Haïn cheá: chæ söû duïng ñeå: Thu gom chaát thaûi raén töø caùc ñieåm raûi raùc veà moät nôi vaø löôïng chaát thaûi raén laø ñaùng keå. Thu gom caùc ñoáng chaát thaûi raén hoaëc chaát thaûi raén coâng nghieäp maø khoâng duøng caùc xe coù boä neùn ñöôïc. 5.2.1.4 Xe thuøng coù tôø keùo Gioáng loaïi xe thuøng saøn ñôõ nghieâng, duøng roäng raõi ñeå thu gom, chuyeân chôû chaát thaûi raén nhö caùt, goã xeû nhaø cöûa, maûnh vuïn kim loaïi… 5.2.1.5 Heä thoáng xe thuøng coá ñònh vaø trang bò Heä thoáng naøy duøng ñeå thu gom taát caû caùc loaïi chaát thaûi raén. Nhöõng heä thoáng naøy ñöôïc söû duïng tuyø thuoäc vaøo soá löôïng chaát thaûi raén thu doïn vaø soá ñieåm nguoàn taïo chaát thaûi raén.





5-3

Heä thoáng naøy goàm 2 loaïi chính: - Heä thoáng vôùi boä neùn vaø töï boác dôõ: thöôøng söû duïng ñeå vaän chuyeån chaát thaûi raén ñeán khu traïi, baõi thaûi veä sinh, traïm trung chuyeån hoaëc traïm xöû lyù chaát thaûi raén. Heä thoáng naøy khoâng thu gom ñöôïc chaát thaûi naëng, coàng keành. - Heä thoáng xe boác dôõ thuû coâng: duøng ñeå chuyeân chôû chaát thaûi raén ôû khu nhaø ôû. Loaïi boác dôõ thuû coâng hieâu quaû hôn ôû nhöõng nôi coù soá löôïng ít, thôøi gian tieáp xuùc, boác xeáp ngaén. 5.3 PHAÂN TÍCH HEÄ THOÁNG THU GOM Ñeå xeùt nhu caàu veà duïng cuï, phöông tieän, nhaân coâng ñoái vôùi caùc heä thoáng thu gom ngöôøi ta phaûi xaùc ñònh thôøi gian, ñôn vò, ñònh möùc, thôøi gian hoaøn thaønh töøng nhieäm vuï coâng ñoaïn. Baèng caùch phaân chia caùc hoaït ñoäng ngöôøi ta coù theå:

- Xaùc ñònh caùc soá lieäu thieát keá, toå chöùc vaø xaùc laäp caùc moái quan heä trong heä thoáng.

- Ñaùnh giaù caùc phöông aùn trong hoaït ñoäng thu gom chaát thaûi raén vaø kieåm soaùt caùc vò trí ñaëc bieät.

5.3.1 Sô ñoà hoaù heä thoáng thu gom Ñeå moâ hình hoaù heä thoáng thu gom chaát thaûi raén ngöôøi ta phaûi phaân bieät töøng nhieäm vuï töøng coâng ñoaïn. 5.3.2 Sô ñoà trình töï vaän haønh vôùi heä thoáng xe thuøng di ñoäng





Kieåu thoâng thöôøng

1 2 3

4

Töø cô quan baét ñaàu haønh trình laøm vieäc

Veà cô quan keát thuùc ca laøm vieäc

1 2 3 … Caùc vò trí ñaët thuøng

… Caùc vò trí ñaët thuøng

Chôû thuøng ñaày Chôû thuøng khoâng Ñieåm taäp trung

( baõi choân laáp, traïm trung chuyeån hoaëc xöû lyù)

Kieåu thay thuøng ( thay ñoåi vò trí thuøng )

1 2 3

4

Töø cô quan ñeán vôùi thuøng khoâng baét ñaàu haønh trình laøm vieäc

Xe vôùi thuøng khoâng veà cô quan keát thuùc ca laøm vieäc

Ñieåm taäp trung ( baõi choân laáp, traïm trung chuyeån hoaëc xöû lyù)

Hình 5.1 Sô ñoà trình töï vaän haønh – hoaït ñoäng cuûa loaïi xe thuøng di ñoäng

5-4





5.3.3 Trình töï vaän haønh vôùi heä thoáng xe thuøng coá ñònh

1 2 3 4

Xe ñaõ ñaày thuøng chaát thaûi raén

Xe khoâng töø cô quan ñeán

Ñieåm taäp trung

Hình 5.2 Sô ñoà trình töï vaän haønh – hoaït ñoäng cuûa xe thuøng coá ñònh

Xe chôû khoâng taûi ñeán haønh trình tieáp theo hoaëc veà cô quan keát thuùc ca laøm vieäc

5.4 CHOÏN TUYEÁN ÑÖÔØNG THU GOM VAÄN CHUYEÅN Sau khi xaùc ñònh ñöôïc thoâng soá tính toaùn vôùi nhu caàu vaän chuyeån chung nhö maùy moùc, thieát bò, nhaân coâng, thì phaûi vaïch tuyeán thu gom sao cho hôïp lyù. 5.4.1 Caùc yeáu toá caàn xeùt ñeán khi choïn tuyeán ñöôøng vaän chuyeån - Xeùt ñeán chính saùch vaø quy taéc hieän haønh coù lieân quan ñeán vieäc taäp trung chaát thaûi raén, soá laàn thu gom 1 tuaàn; - Ñieàu kieän laøm vieäc cuûa heä thoáng vaän chuyeån, caùc loaïi xe maùy vaän chuyeån; - Tuyeán ñöôøng can phaûi choïn cho luùc baét ñaàu haønh trình vaø keát thuùc haønh trình phaûi ôû ñöôøng phoá chính; - ÔÛ vuøng ñòa hình doác thì haønh trình neân xuaát phaùt töø choã cao xuoáng thaáp; - Chaát thaûi phaùt sinh töø caùc nuùt giao thoâng, khu phoá ñoâng ñuùc thì phaûi ñöôïc thu gom vaøo luùc coù maät ñoä giao thoâng thaáp;

5-5





5-6

- Nguyeân nhaân nguoàn taïo thaønh chaát thaûi raén vôùi khoái löôïng lôùn caàn phaûi toå chöùc vaän chuyeån vaøo luùc ít gaây aùch taéc, aûnh höôûng cho moâi tröôøng; - Nhöõng vò trí coù chaát thaûi raén ít vaø phaân taùn thì vieäc vaän chuyeån phaûi toå chöùc thu gom cho phuø hôïp. 5.4.2 Taïo laäp tuyeán ñöôøng vaän chuyeån - Chuaån bò baûn ñoà vò trí caùc ñieåm taäp trung chaát thaûi raén treân ñoù chæ roõ soá löôïng, thoâng tin nguoàn chaát thaûi raén; - Phaûi phaân tích thoâng tin vaø soá lieäu, caàn thieát phaûi laäp baûng toång hôïp thoâng tin; - Phaûi sô boä choïn tuyeán ñöôøng theo 2 hay 3 phöông aùn; - So saùnh caùc tuyeán ñöôøng can nhaéc baèng caùch thöû daàn ñeå choïn tuyeán ñöôøng hôïp lyù.





6-1

CHÖÔNG 6 TRUNG CHUYEÅN VAØ VAÄN CHUYEÅN

6.1 SÖÏ CAÀN THIEÁT CUÛA QUAÙ TRÌNH TRUNG CHUYEÅN Hoaït ñoäng trung chuyeån vaø vaän chuyeån trôû neân caàn thieát khi ñoaïn ñöôøng vaän chuyeån ñeán trung taâm xöû lyù hoaëc baõi choân laáp gia taêng laøm cho vieäc vaän chuyeån tröïc tieáp khoâng kinh teá, cuõng nhö khi trung taâm xöû lyù hoaëc baõi choân laáp naèm ôû vò trí raát xa vaø khoâng theå vaän chuyeån tröïc tieáp chaát thaûi raén ñeán ñoù baèng ñöôøng quoác loä. Traïm trung chuyeån ñöôïc söû duïng khi: (1) Xaûy ra hieän töôïng ñoå chaát thaûi raén khoâng ñuùng nôi quy ñònh do khoaûng caùch vaän chuyeån quaù xa. (2) Vò trí thaûi boû quaù xa tuyeán ñöôøng thu gom( thöôøng lôùn hôn 10mi (16,09m). (3) Söû duïng xe thu gom coù dung tích nhoû( thöôøng nhoû hôn 20yd3 (15m3), (4) khu vöïc phuïc vuï laø khu daân cö thöa thôùt, (5) Söû duïng heä thoáng Container di ñoäng vôùi thuøng chöùa töông ñoái nhoû ñeå thu gom chaát thaûi töø khu thöông maïi. (6) Söû duïng heä thoáng thu gom thuyû löïc hoaëc khí neùn. 6.1.1 Ñoaïn ñöôøng vaän chuyeån lôùn. Tröôùc ñaây, khi loaïi xe ngöïa thoà ñöôïc söû duïng ñeå thu gom chaát thaûi raén sinh hoaït, thoâng thöôøng chaát thaûi thu gom ñöôïc chuyeån sang moät soá xe khaùc ñeå vaän chuyeån ñeán nôi xöû lyù hoaëc choân laáp. Tuy nhieân, khi xe taûi hieän ñaïi ra ñôøi vaø saün coù nhieân lieäu reû tieàn, hoaït ñoäng trung chuyeån haàu nhö khoâng toàn taïi nöõa, chaát thaûi raén sau khi thu gom ñöôïc vaän chuyeån tröïc tieáp ñeán nôi thaûi boû. Ngaøy nay, khi chi phí nhaân coâng, vaän haønh, nhieân lieäu gia taêng vaø khoâng coøn baõi choân laáp gaàn nôi thu gom, hoaït ñoäng trung chuyeån laïi trôû neân thoâng duïng. 6.1.2 Vò trí traïm xöû lyù hoaëc baõi choân laáp ôû xa. Khi vò trí traïm xöû lyù hoaëc baõi choân laáp ôû nhöõng vò trí khoâng theå vaän chuyeån chæ theo ñöôøng quoác loä thì caàn xaây döïng traïm trung chuyeån. Neáu chaát thaûi ñöôïc xaây döïng baèng ñöôøng oáng thì neân xaây döïng keát hôïp traïm trung chuyeån vaø traïm xöû lyù chaát thaûi. 6.1.3 Nhaø maùy taùi sinh vaät lieäu hoaëc traïm trung chuyeån. Khuynh höôùng quaûn lyù chaát thaûi raén hieän nay laø phaùt trieån keát hôïp giöõa nhaø maùy thu hoài vaät lieäu vaø traïm trung chuyeån laø cô sôû coù nhieàu chöùc naêng bao goàm caùc hoaït ñoäng cuûa nôi thaûi boû, phaân loaïi, laøm phaân compost, caùc quaù trình chuyeån hoaù sinh hoïc, saûn xuaát nhieân lieäu töø chaát thaûi vaø vaän chuyeån. Vieäc söû duïng moät nhaø maùy thu hoài vaät lieäu





keát hôïp vôùi traïm trung chuyeån lôùn seõ tieát kieäm ñöôïc chi phí vaø coù theå keát hôïp nhieàu hoaït ñoäng quaûn lyù chaát thaûi raén trong moät cô sôû ñôn giaûn. 6.1.4 Traïm trung chuyeån ôû baõi choân laáp. Ñeå ñaûm baûo an toaøn, nhieàu nhaø maùy vaän haønh baõi choân laáp ñaõ xaây döïng caùc khu chöùa taïm (goïi laø traïm trung chuyeån ôû baõi choân laáp) ñeå chöùa caùc chaát thaûi töø caùc xe vaän chuyeån nhoû vaø rieâng leû, nhôø ñoù nguy cô xaûy ra tai naïn ôû khu vöïc hoaït ñoäng cuûa baõi choân laáp giaûm ñi ñaùng keå. 6.2 CAÙC DAÏNG TRAÏM TRUNG CHUYEÅN Traïm trung chuyeån ñöôïc söû duïng ñeå trung chuyeån chaát thaûi raén töø xe thu gom vaø nhöõng xe vaän chuyeån nhoû sang caùc xe vaän chuyeån lôùn hôn. Tuyø theo phöông phaùp söû duïng ñeå chaát chaát thaûi raén leân xe vaän chuyeån, coù theå phaân loaïi traïm trung chuyeån thaønh 3 loaïi nhö sau: (1) chaát taûi tröïc tieáp, (2) chaát taûi löu tröõ vaø (3) keát hôïp chaát taûi tröïc tieáp vaø chaát taûi thaûi boû. Traïm trung chuyeån coù theå ñöôïc phaân loaïi theo muïc ñích phuïc vuï: (1) Loaïi phuïc vuï cho nhöõng xe thu gom ban ñaàu nhö nhöõng xe thuû coâng, nhöõng xe coù ñoäng cô nhoû. (2) Loaïi phuïc vuï cho nhöõng xe lôùn hôn, thöôøng laø nhöõng xe cô giôùi .

Hình 6.1: Caáu taïo beân trong traïm trung chuyeån. 6.3 PHÖÔNG TIEÄN VAØ PHÖÔNG PHAÙP VAÄN CHUYEÅN Xe vaän chuyeån ñöôøng boä, xe löûa vaø taøu thuyû laø nhöõng phöông tieän chuû yeáu söû duïng ñeå vaän chuyeån chaát thaûi raén. Heä thoáng khí neùn vaø heä thoáng thuyû löïc cuõng ñöôïc duøng.

6-2

http://images.google.com.vn/imgres?imgurl=http://www2.btcctb.org/thlg/images/Project%2520060310%252012-%2520Solid%2520waste.jpg&imgrefurl=http://www2.btcctb.org/thlg/vn/sts.htm&h=173&w=250&sz=63&hl=vi&start=6&tbnid=UUFTldwzCFLXtM:&tbnh=77&tbnw=111&prev=





6-3

ÔÛ nhöõng nôi coù theå vaän chuyeån chaát thaûi töø traïm trung chuyeån ñeán baõi choân laáp cuoái cuøng baèng xe vaän taûi thì caùc xe toa mooùc, xe coù toa keùo moät caàu vaø xe eùp ñöôïc duøng ñeå vaän chuyeån. Taát caû caùc loaïi xe naøy coù theå söû duïng ôû baát kì traïm trung chuyeån naøo. Moät caùch toång quaùt, caùc xe vaän chuyeån söû duïng phaûi thoaû maõn nhöõng yeâu caàu sau: (1) chi phí vaän chuyeån thaáp nhaát, (2) chaát thaûi phaûi ñöôïc phuû kín trong suoát thôøi gian vaän chuyeån, (3) xe phaûi ñöôïc thieát keá ñeå vaän chuyeån treân ñöôøng cao toác, (4) khoâng vöôït quaù giôùi haïn khoái löôïng cho pheùp, (5) phöông phaùp thaùo dôõ chaát thaûi phaûi ñôn giaûn vaø coù khaû naêng thöïc hieän ñoäc laäp. 6.4 YEÂU CAÀU CAÀN THIEÁT KHI THIEÁT KEÁ TRAÏM TRUNG CHUYEÅN Nhöõng yeâu caàu caàn phải xem xeùt thieát khi thieát kế traïm trung chuyeån: - Loaïi traïm trung chuyeån; - Coâng suaát traïm trung chuyeån; - Thieát bò, duïng cuï phuï trôï; - Yeâu caàu veä sinh moâi tröôøng. 6.4.1 Loaïi traïm trung chuyeån Khi thieát keá traïm trung chuyeån caàn xaùc ñònh roõ hoaït ñoäng taïi traïm trung chuyeån coù. Goàm caû coâng taùc thu hoài vaät lieäu taùi sinh hay khoâng. Neáu coù, dieän tích traïm trung chuyeån phaûi ñuû lôùn ñeå thu gom thaûi boû chaát thaûi. 6.4.2 Coâng suaát traïm trung chuyeån Caû löôïng chaát thaûi raén ñöa veà traïm trung chuyeån vaø söùc chöùa cuûa traïm trung chuyeån phaûi ñöôïc ñaùnh giaù moät caùch caån thaän trong quaù trình quy hoaïch vaø thieát keá traïm trung chuyeån. Löôïng chaát thaûi ñöa veà traïm trung chuyeån phaûi ñöôïc tính toaùn sao cho caùc xe thu gom khoâng phaûi chôø ñôïi quaù laâu ñeå ñoå chaát thaûi. Do kinh phí ñaàu tö thieát bò vaän chuyeån gia taêng neân caàn phaân tích caân baèng giöõa chi phí traïm trung chuyeån vôùi chi phí hoaït ñoäng vaän chuyeån bao goàm caû thieát bò vaø nhaân coâng. Ví duï coù theå ñaït hieäu quaû hôn khi taêng söùc chöùa cuûa traïm trung chuyeån vaø hoaït ñoäng vôùi ít xe vaän chuyeån baèng caùch taêng thôøi gian laøm vieäc hôn laø söû duïng traïm trung chuyeån nhoû hôn vaø mua nhieàu xe vaän chuyeån hôn. Coâng suaát traïm trung chuyeån cuõng coù theå thay ñoåi theo loaïi phöông tieän söû duïng ñeå chaát taûi leân xe vaän chuyeån. Tuy vaäy, thoâng thöôøng söùc chöùa cuûa traïm trung chuyeån khoâng vöôït quaù theå tích chaát thaûi raén sinh ra trong 3 ngaøy.





6.4.3 Yeâu caàu veà thieát bò vaø caùc duïng cuï phuï trôï Thieát bò vaø caùc duïng cuï phuï trôï söû duïng ôû traïm trung chuyeån phuï thuoäc vaøo chöùc naêng cuûa traïm trung chuyeån trong heä thoáng quaûn lyù chaát thaûi raén. Moät soá thieát bò caàn söû duïng ñeå ñaåy chaát thaûi vaøo xe vaän chuyeån hoaëc ñeå phaân boá ñeàu chaát thaûi treân caùc xe vaän chuyeån, thieát bò ñeå ñaäp vuïn vaø ñaåy chaát thaûi vaøo pheãu naïp lieäu. Moät soá thieát bò khaùc caàn duøng ñeå phaân boá chaát thaûi vaø laøm ñoàng ñeàu taûi löôïng treân xe vaän chuyeån. Chuûng loaïi vaø soá löôïng thieát bò, duïng cuï yeâu caàu thay ñoåi theo coâng suaát cuûa traïm.

Hình 6.2: Caàn caåu chaát thaûi raén trong traïm trung chuyeån

Caân laø duïng cuï khoâng theå thieáu ñöôïc ôû taát caû caùc traïm trung chuyeån vöøa vaø lôùn ñeå coù theå giaùm saùt hoaït ñoäng cuûa traïm vaø ñeå xaây döïng heä thoáng döõ lieäu coâng ngheä vaø quaûn lyù coù yù nghóa. Caân cuõng caàn thieát khi traïm trung chuyeån tính leä phí döïa treân khoái löôïng chaát thaûi. Traïm caân cuõng phaûi ñöôïc trang bò ñieän thoaïi vaø heä thoáng lieân laïc hai chieàu ñeå nhaân vieân ñieàu haønh traïm caân coù theå lieân laïc vôùi laùi xe. 6.4.4 Yeâu caàu veà moâi tröôøng Taïi caùc traïm trung chuyeån caàn laép ñaët heä thoáng xöû lyù khí thaûi. Caàn xaây döïng maùi che, söû duïng löôùi chaén ñeå haïn cheá hieän töôïng bay caùc thaønh phaàn thaûi nheï theo gioù. Hoaït ñoäng cuûa traïm trung chuyeån caàn phaûi ñöôïc giaùm saùt chaët cheõ, caùc chaát thaûi rôi vaõi caàn ñöôïc veä sinh ngay khoâng ñöôïc ñeå tích luyõ laâu hôn 2 giôø. Ôû nhöõng traïm trung chuyeån lôùn caàn xaây döïng heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi sô boä tröôùc khi thaûi boû vaøo heä thoáng thoaùt nöôùc cuûa khu vöïc. ÔÛ nhöõng vuøng xa, caàn xaây döïng traïm xöû lyù nöôùc thaûi hoaøn chænh ñeå xöû lyù nöôùc roø ræ sinh ra taïi caùc traïm trung chuyeån.

6-4





6-5

6.4.5 Vaán ñeà söùc khoeû vaø an toaøn Vaán ñeà söùc khoeû taïi caùc traïm trung chuyeån lieân quan ñeán söï hít phaûi buïi. Ñeå giaûm noàng ñoä buïi trong khu vöïc chöùa chaát thaûi raén ôû traïm trung chuyeån, ngöôøi ta söû duïng bieän phaùp phun nöôùc trong khoâng gian phía treân hoá chöùa. Caùc coâng nhaân ôû ñaây phaûi ñöôïc trang bò maët naï choáng buïi, caùc maùy uûi laøm vieäc trong hoá chöùa phaûi coù cabin kín, ñöôïc trang bò ñieàu hoaø khoâng khí vaø caùc thieát bò loïc buïi. Vì lyù do an toaøn, ngöôøi daân khoâng ñöôïc ñoå tröïc tieáp chaát thaûi vaøo hoá chöùa ôû caùc traïm trung chuyeån lôùn. 6.5 XAÙC ÑÒNH VÒ TRÍ TRAÏM TRUNG CHUYEÅN Neáu coù theå, traïm trung chuyeån caàn ñöôïc boá trí (1) gaàn khu vöïc daân, (2) deã daøng tieáp caän vôùi tuyeán ñöôøng giao thoâng chính vaø caùc traïm ñieàu phoái xe. (3) ôû nhöõng nôi coù theå haïn cheá möùc thaáp nhaát nhöõng aûnh höôûng ñeán coäng ñoàng daân cö vaø moâi tröôøng do hoaït ñoäng cuûa traïm trung chuyeån., (4) ôû nhöõng nôi maø vieäc xaây döïng vaø vaän haønh traïm trung chuyeån seõ coù hieäu quaû nhaát. Theâm vaøo ñoù, neáu vò trí traïm trung chuyeån ñöôïc söû duïng ñeå xöû lyù chaát thaûi raén nhö thu hoài vaät lieäu vaø saûn xuaát naêng löôïng thì nhöõng hoaït ñoäng naøy phaûi ñöôïc ñaùnh giaù, kieåm soaùt. Vì taát caû nhöõng yeáu toá ñaõ xem xeùt ôû treân hieám khi coù theå thoaû maõn ñöôïc ñoàng thôøi neân thöôøng caàn phaûi thöïc hieän phaân tích caân baèng giöõa caùc yeáu toá naøy. Vieäc phaân tích ñoái vôùi nhöõng vò trí khaùc nhau döïa treân chi phí vaän chuyeån seõ ñöôïc moâ taû döôùi ñaây. Phöông phaùp naøy coù theå aùp duïng trong nhöõng tröôøng hôïp caàn phaûi löïa choïn giöõa moät soá vò trí khaû thi ñeå xaây döïng traïm trung chuyeån. 6.5.1 Löïa choïn vò trí döïa treân chi phí vaän chuyeån Vôùi nhöõng ñieàu kieän lyù töôûng, traïm trung chuyeån caàn ñaët taïi nhöõng nôi coù chi phí vaän chuyeån thaáp nhaát. Tuy nhieân, vaán ñeà khoù khaên cho caùc cô quan quaûn lyù chaát thaûi raén laø chi phí vaän chuyeån ngaøy caøng trôû neân ít quan troïng ñoái vôùi vieäc löïa choïn vò trí thích hôïp ñeå xaây döïng traïm trung chuyeån. 6.5.2 Löïa choïn vò trí traïm trung chuyeån döïa treân caùc cô sôû ñieàu kieän giôùi haïn Trong caùc tröôøng hôïp khi hai hoaëc nhieàu TTC vaø BCL ñöôïc söû duïng thì vaán ñeà ñöôïc ñaët ra laø vò trí naøo seõ laø toái öu töø moãi TTC ñeán moãi BCL. Giaû söû phaûi xaùc ñònh chi phí thaáp nhaát ñeå vaän chuyeån moät löôïng CTR töø moät trong ba TTC ñeán moät trong ba BCL. Sô ñoà ñònh nghóa trong tröôøng hôïp naøy ñöôïc trình baøy trong hình 6.17 . Cuõng giaû thieát raèng (1) toång löôïng chaát thaûi vaän chuyeån ñeán BCL





baèng toång löôïng chaát thaûi ñaõ chuyeån ñeán TTC ( ñieáu kieän caân baèng vaät chaát ), (2) moãi BCL chæ tieáp nhaän moät löôïng chaát thaûi xaùc ñònh ( coù theå do ñöôøng vaän chuyeån ñeán moät BCL cho tröôùc bò haïn cheá ) vaø (3) löôïng chaát thaûi vaän chuyeån töø moãi TTC lôùn hôn hoaëc baèng 0. Caùc vaán ñeà naøy ñöôïc theå hieän döôùi daïng coâng thöùc toaùn hoïc nhö sau:

1. Goïi vò trí TTC laø I; 2. Goïi vò trí BCL laø j; 3. Khi ñoù, Xij laø löôïng chaát thaûi vaän chuyeån töø TTC I ñeán BCL j; 4. Cij laø chi phí vaän chuyeån chaát thaûi töø TTC I ñeán BCL j; 5. Ri laø toång löôïng chaát thaûi ñöa ñeán TTC I; 6. Dj laø toång löôïng chaát thaûi coù theå chöùa ôû BCL; 7. Neáu goïi F laø haøm muïc ñích theå hieän toång chi phí vaän chuyeån laø nhoû nhaát, thì

haøm soá F ñöôïc xaùc ñònh (F) bôûi toång caùc giaù trò nhö trình baøy döôùi nay phaûi laø nhoû nhaát ñoái vôùi nhöõng ñieàu kieän giôùi haïn:

X11C11 + X12C12 + + X21C21 + X22C22 + X23C23+ X31C31 + X32C32 + X33C33 = F Ñieàu kieän giôùi haïn 1 laø löôïng chaát thaûi vaän chuyeån ñeán BCL phaûi baèng löôïng chaát thaûi chuyeån ñeán TTC. Ñieàu kieän giôùi haïn 2 laø toång löôïng chaát thaûi vaän chuyeån töø TTC ñeán BCL nhoû hôn hoaëc baèng söùc chöùa cuûa BCL. Ñieàu kieän giôùi haïn 3 laø khoái löôïng chaát thaûi vaän chuyeån töø TTC phaûi lôùn hôn hoaëc baèng 0. X11 D1

T1

6-6

X21

T2 X31 X12

X22

X13 X32

X23 X33

T = Traïm trung chuyeån D = Baõi choân laáp

Hình 6.17 Sô ñoà xaùc ñònh vò trí TTC vaø BCL theo caùc ñieàu kieän giôùi haïn





CHÖÔNG 7 KYÕ THUAÄT XÖÛ LYÙ CHAÁT THAÛI RAÉN SINH HOAÏT

7.1 PHÖÔNG PHAÙP CÔ HOÏC - Taùch kim loaïi, thuyû tinh, giaáy, chaát deûo ra khoûi chaát thaûi; - Laøm khoâ buøn beå phoát (sô cheá); - Ñoát chaát thaûi; - Loïc, taïo raén ñoái vôùi caùc chaát thaûi baùn loûng; 7.1.1 Xöû lyù raùc baèng phöông phaùp ñoát Xöû lyù raùc baèng phöông phaùp ñoát coù yù nghóa quan troïng laø giaûm tôùi möùc thaáp nhaát chaát thaûi cho khaâu xöû lyù cuoái cuøng, neáu söû duïng phöông phaùp tieân tieán coøn coù yù nghóa cao trong baûo veä moâi tröôøng. Öu ñieåm cuûa coâng ngheä ñoát: Xöû lyù trieät ñeå caùc chæ tieâu chaát thaûi oâ nhieãm coù trong raùc thaûi sinh hoaït. Xöû lyù ñöôïc toaøn boä chaát thaûi sinh hoaït maø khoâng caàn toán nhieàu dieän tích cho vieäc xaây döïng baõi choân laáp. Nhöôïc ñieåm cuûa coâng ngheä ñoát: Vaän haønh daây chuyeàn phöùc taïp, ñoøi hoûi naêng löïc tay ngheà cao. Giaù thaønh ñaàu tö lôùn, chi phí tieâu hao naêng löôïng vaø chi phí xöû lyù cao.

Hình7.3 Loø ñoát taïi beänh vieän ña khoa Hoaø Bình

7-1





7-2

Coâng ngheä ñoát caû ñoáng: Raùc thaûi ñöôïc ñöa vaøo loø ñoát chuyeån ñoäng vôùi toác ñoä chaäm beân trong khoang ñoát, vôùi vieäc thaûi khí qua oáng daãn chaïy qua tuoácbin ñeå saûn xuaát ñieän, roài qua caùc boä phaän giaûm bôùt oâ nhieãm khoâng khí ñeå huyû buïi vaø chaát gaây oâ nhieãm, cuoái cuøng qua oáng khoùi vaø vaøo khí quyeån. Ñoát taàng loûng: bao goàm vieäc chaát thaûi ñoâ thò tröôùc khi xöû lyù ñöôïc ñöa vaøo moät thuøng saét chòu nhieät hình truï, trong ñoù ñoå nay moät lôùp chaát ñaõ ñöôïc loûng hoaù nhôø khí neùn ôû möùc cao goàm caùc chaát trô nhö caùt silic, ñaù voâi, alumin vaø caùc vaät lieäu goám. Khaùc vôùi coâng ngheä ñoát caû ñoáng, chaát thaûi raén sinh hoaït caàn phaûi qua xöû lyù sô boä tröôùc ñoù ñeå phaân thaønh töøng loâ coù cuøng kích côõ roài môùi chuyeån vaøo trong loø ñoát. 7.2 PHÖÔNG PHAÙP CÔ LYÙ - Phaân loaïi vaät lieäu trong chaát thaûi; - Thuyû phaân; - Söû duïng chaát thaûi nhö nhieân lieäu; - Ñuùc, eùp caùc chaát thaûi; 7.2.1 Xöû lyù chaát thaûi raén baèng coâng ngheä eùp kieän Phöông phaùp eùp kieän ñöôïc thöïc hieän döïa treân cô sôû toaøn boä chaát thaûi taäp trung thu gom vaøo nhaø maùy seõ ñöôïc phaân loaïi baèng phöông phaùp thuû coâng treân baêng taûi. Caùc chaát trô vaø caùc chaát coù theå taän duïng ñöôïc nhö:kim loaïi, nilon, giaáy, thuyû tinh, plastic…ñöôïc thu hoài ñeå taùi cheá. Nhöõng chaát coøn laïi ñöôïc baêng taûi chuyeàn qua heä thoáng neùn eùp raùc baèng thuyû löïc vôùi muïc ñích laøm giaûm toái ña theå tích khoái raùc vaø taïo thaønh caùc kieän vôùi tæ soá neùn raát cao.





Kim loaïi

Thuûy tinh

Giaáy

Nhöïa

Phaân loaïi

Baêng taûi raùc

Pheãu naïp raùc

Raùc thaûi

Maùy eùp raùc

Baêng taûi thaûi vaät lieäu

Caùc khoái kieän sau khi eùp

Hình 7.2 Coâng ngheä xöû lyù raùc baèng phöông phaùp eùp kieän 7.3 PHÖÔNG PHAÙP SINH HOÏC Cheá bieán phaân uû sinh hoïc; Methen hoaù trong caùc beå thu hoài khí sinh hoïc; Do chaát thaûi raén sinh hoaït coù chöùa caùc thaønh phaàn höõu cô chieám tæ troïng lôùn (töø 44-50%troïng löôïng) neân coù theå taän duïng ñeå saûn xuaát phaân höõu cô, cung caáp cho khu vöïc ngoaïi thaønh ñeå caûi taïo ñaát noâng nghieäp, vaø nhö vaäy vieäc aùp duïng phöông phaùp uû sinh hoïc ñoái vôùi thaønh phaàn höõu cô seõ phuø hôïp. 7.3.1 Phöông phaùp uû sinh hoïc Xöû lyù chaát thaûi raùn sinh hoaït baèng phöông phaùp uû sinh hoïc: uû sinh hoïc coù theå coi nhö moät quaù trình oån ñònh sinh hoaù caùc chaát höõu cô ñeå taïo thaønh caùc chaát muøn, vôùi thao taùc saûn xuaát vaø kieåm soaùt moät caùch khoa hoïc, taïo moâi tröôøng toái öu ñoái vôùi quaù trình. Quaù trình uû ñöôïc coi nhö moät quaù trình xöû lyù. Saûn phaåm cuoái cuøng khoâng coù muøi, vi sinh vaät gaây beänh. Ñeå ñaït möùc ñoä oån ñònh nhö leân men, vieäc uû ñoøi hoûi moät phaàn naêng

7-3





löôïng nhoû ñeå taêng cao doøng khoâng khí qua caùc loã xoáp. Trong quaù trình uû, oxy seõ ñöôïc haáp thuï gaáp haøng traêm laàn so vôùi beå aerotank. Quaù trình uû ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi chaát höõu cô khoâng ñoäc haïi. Ñaàu tieân laø khöû nöôùc, sau ñoù laø xöû lyù cho noù tôùi khi noù thaønh xoáp vaø aåm. Ñoä aåm vaø nhieät ñoä luoân ñöôïc kieåm tra ñeå giöõ cho vaät lieâu luoân ôû traïng thaùi hieáu khí trong suoát thôøi gian uû. Quaù trình töï taïo ra nhieät rieâng nhôø quaù trình oxi hoaù sinh hoaù caùc chaát thoái röõa. Saûn phaåm cuoái cuøng cuûa quaù trình phaân huyû laø CO2, nöôùc, caùc hôïp chaát höõu cô beàn vöõng nhö ligin, xenlulo, sôïi…

Hình 7.2 Nhaø maùy saûn xuaát phaân compost töø raùc.

Lôïi ích cuûa quaù trình uû - OÅn ñònh chaát thaûi. Caùc phaûn öùng xaûy ra trong quaù trình uû seõ chuyeån hoaù caùc chaát höõu cô deã thoái röûa sang daïng oån ñònh. - Laøm maát hoaït tính cuûa vi sinh vaät gaây beänh. Nhieät ñoä trong quaù trình uû leân ñeán 600, ñuû ñeå laøm maát hoaït tính cuû vi sinh vaät gaây beänh, virus vaø tröùng giun saùn neáu nhö nhieät ñoä naøy duy trì trong 1 ngaøy. - Thu hoài chaát dinh döôõng vaø caûi taïo ñaát. Chaát höõu cô coù trong chaát thaûi raén sinh hoaït thöôøng ôû daïng phöùc taïp, caây troàng khoù haáp thuï. Sau quaù trình uû, chaát naøy chuyeån thaønh caùc chaát voâ cô nhö NO-

3, PO43-, thích hôïp cho caây troàng.

- Laøm khoâ buøn, phaân ngöôøi, phaân ñoäng vaät (chöùa khoaûng 80% nöôùc), do ñoù chi phí thu gom, vaän chuyeån vaø thaûi boû giaûm ñi ñaùng keå. Nhieät sinh ra trong quaù trình uû laøm bay hôi löôïng hôi nöôùc naøy.

7-4





Haïn cheá cuûa quaù trình uû - Haøm löôïng chaát dinh döôõng trong phaân uû khoâng ñaït yeâu caàu. - Saûn phaåm cuûa quaù trình uû phuï thuoäc vaøo yeáu toá khí haäu, thôøi tieát. Do ñoù, tính chaát cuûa saûn phaåm khoâng oån ñònh. Khaû naêng laøm maát hoaït tính cuûa vi sinh vaät gaây beänh khoâng hoaøn toaøn. - Quaù trình uû taïo muøi hoâi, maát myõ quan… - Phaân uû khoâng ñöôïc söû duïng roäng raõi trong noâng nghieäp do hieäu quaû taêng naêng suaát chaäm. Caùc phaûn öùng hoaù sinh: Quaù trình phaân huyû chaát thaûi xaûy ra raát phöùc taïp, nhieàu giai ñoaïn vaø saûn phaåm trung gian. Caùc giai ñoaïn coù theå ñöôïc phaân bieät theo bieán thieân nhieât ñoä: 1. Pha thích nghi: laø giai ñoaïn caàn thieát ñeå vi sinh vaät thích nghi vôùi moâi tröôøng môùi. 2. Pha taêng tröôûng: ñaëc tröng bôûi söï gia taêng nhieät ñoä do quaù trình phaân huyû sinh hoïc ñeán ngöôõng nhieät ñoä metrophilic. 3. Pha öa nhieät: laø giai ñoaïn nhieät ñoä taêng cao nhaát. Ñaây laø giai ñoaïn oån ñònh chaát thaûi vaø tieâu dieät vi sinh vaät gaây beänh hieäu quaû nhaát. Phaûn öùng hoaù sinh trong tröôøng hôïp hieáu khí vaø kò khí dieãn nhö sau: CHONS + O2+ VSV hieáu khí CO2 + NH3 + caùc saûn phaåm khaùc+ naêng löôïng CHONS + O2+ VSV Kò khí CO2 + NH3 + CH4+H2S+ caùc saûn phaåm khaùc+ naêng löôïng. 4. Pha tröôûng thaønh. Laø giai ñoaïn nhieät ñoä giaûm ñeán möùc meotrophilic vaø cuoái cuøng baèng nhieät moâi tröôøng. Quaù trình leân men thöù 2 chaäïm thích hôïp vôùi quaù trình hình thaønh chaát keo muøn vaø cuoái cuøng taïo thaønh muøn. Caùc phaûn öùng xaûy ra nhö sau: NH4

+ + 3/2 O2 NO2- + 2H+ + H2O

Nitrosomonas bacteria

7-5

NO2

- +1/2 O2 NO3-

Nitrobactor bacteria

NH4

++ 3/2 O2 NO3- + 2H+ + H2O

Vì NH4

+ cuõng ñöôïc trong moâ teá baøo, phaûn öùng ñaëc tröng cho quaù trình toång hôïp moâ teá baøo nhö sau:





NH4

+ + 4 CO2 + H CO3-+ H2O C5H7O2N + 5O2

Phöông trình phaûn öùng nitrate hoaù toång coäng xaûy ra nhö sau: 22NH4

++ 37 O2 + 4 CO2+ H CO3-+ H2O 21NO3

- + C5H7O2N + H2O+ 42H+

7-6





8-1

CHÖÔNG 8 TAÙI SINH VAØ TAÙI SÖÛ DUÏNG CHAÁT THAÛI RAÉN

Hoaït ñoäng taùi cheá chaát thaûi raén ñöôïc thöïc hieän thoâng qua heä thoáng thu gom chaát thaûi raén theo maïng löôùi 3 caáp goàm: ngöôøi thu gom, ñoàng naùt vaø buoân baùn pheá lieäu. Taùi cheá vaät lieäu: bao goàm caùc hoaït ñoäng thu gom vaät lieäu coù theå taùi cheá töø raùc, xöû lyù trung gian vaø söû duïng vaät lieâu naøy ñeå taùi saûn xuaát caùc saûn phaåm môùi hoaëc caùc saûn phaåm khaùc. Taùi cheá nhieät: bao goàm caùc hoaït ñoäng naëng löôïng töø raùc thaûi. Cuõng coù theå coi hoaït ñoäng taùi cheá nhö hoaït ñoäng taùi sinh laïi chaát thaûi thoâng qua: Taùi sinh saûn phaåm chuyeån hoaù sinh hoïc: thoâng qua quaù trình leân men, phaân huyû chuyeån hoaù sinh hoïc thu hoài caùc saûn phaåm nhö phaân boùn, khí meâtan, protein, caùc loaïi coàn vaø nhieàu hôïp chaát höõu cô khaùc. Taùi sinh naêng löôïng töø caùc saûn phaåm chuyeån hoaù: töø caùc saûn phaåm chuyeån hoaù baèng quaù trình sinh hoïc, sinh hoïc coù theå taùi sinh naêng löôïng baèng quaù trình ñoát taïo thaønh hôi nöôùc vaø phaùt ñieän. Lôïi ích cuûa vieäc taùi cheá: - Tieát kieäm taøi nguyeân thieân nhieân. - Giaûm löôïng raùc thaûi thoâng qua vieäc giaûm chi phí ñoå boû, giaûm taùc ñoäng moâi tröôøng do vieäc ñoå boû taïo ra, tieát kieäm dieän tích choân laáp. - Coù theå thu lôïi nhuaän töø hoaït ñoäng taùi cheá, hoaït ñoäng taùi cheá luùc naøy seõ mang tính kinh doanh vaø vì theá coù theå giaûi thích taïi sao caùc vaät lieäu coù theå taùi cheá hieän ñöôïc thu gom ngay taïi nguoàn phaùt sinh cho tôùi khaâu xöû lyù vaø tieâu huyû cuoái cuøng. 8.1 TAÙI SINH VAØ TAÙI SÖÛ DUÏNG NHOÂM - Nhoâm ñoà hoäp. - Nhoâm ñònh hình: Khung cöûa soå, cöûa ñi, thanh tröôït,… Chaát löôïng nhoâm khaùc nhau, neân giaù trò söû duïng khaùc nhau.





8.2 TAÙI SINH VAØ TAÙI SÖÛ DUÏNG GIAÁY VAØ CARTON - Giaáy thaûi coù khaû naêng taùi sinh: Giaáy baùo cuõ, carton, giaáy chaát löôïng cao, giaáy hoãn hôïp. - Chaát löôïng giaáy tuyøï thuoäc: Loaïi sôïi, nguoàn, ñoä ñoàng nhaát, khaû naêng in, tính chaát cô hoïc vaø hoaù hoïc. 8.3 TAÙI SINH VAØ TAÙI SÖÛ DUÏNG NHÖÏA - Plastic coù theå ñöôïc chia thaønh hai loaïi: bao bì saïch vaø bao bì tieâu thuï - Bao bì tieâu thuï coù hai loaïi: loaïi coù theå tuaàn hoaøn(polyethylene terephthalate PETE) ñöôïc söû duïng trong caùc hoäp nöôùc ngoït vaø polyethylene maät ñoä cao (high density polyethylene) ñöôïc söû duïng ñeå ñöïng söõa, thuøng chöùa nöôùc vaø chai ñöïng taåy röûa. 8.4 TAÙI SINH VAØ TAÙI SÖÛ DUÏNG THUYÛ TINH - Thuyû tinh ñöôïc phaân loaïi thaønh: trong, xanh vaø hoå phaùch.

Hình 8.1: Caùc loaïi chaát thaûi raén coù rheå taùi sinh vaø taùi söû duïng

8.5 TAÙI SINH VAØ TAÙI SÖÛ DUÏNG KIM LOAÏI - Kim loaïi ñen (saét vaø theùp). - Kim loaïi maøu.

8-2




TS: Nguyeãn Trung Vieät TS: Traàn Thò Myõ Dieäu

CHÖÔNG 9 BAÕI CHOÂN LAÁP

9.1 PHAÂN LOAÏI BAÕI CHOÂN LAÁP

Hình 9.1 Baõi choân laáp tieâu bieåu Anchorage Regional Landfill.

Maëc duø nhieàu heä thoáng phaân loaïi baõi choân laáp ñaõ ñöôïc ñöa ra nhöõng naêm qua, nhöng heä thoáng phaân loaïi do bang California ñöa ra naêm 1984 coù leõ laø heä thoáng phaân loaïi thích hôïp nhaát. Theo heä thoáng naøy, coù 3 loaïi baõi choân laáp sau ñöôïc söû duïng:

Loaïi Loaïi chaát thaûi

I Chaát thaûi nguy haïi

II Chaát thaûi theo quy ñònh

III Chaát thaûi raén sinh hoaït (MSW)

9-1

© Copyright 2007 gree-vn.com, All rights reserved. Xin ghi rõ nguồn khi bạn phát hành lại thông tin từ trang này.





Chaát thaûi theo quy ñònh (designated wastes) laø caùc chaát thaûi khoâng nguy haïi coù theå giaûi phoùng nhöõng thaønh phaàn coù noàng ñoä vöôït quaù tieâu chuaån chaát löôïng nöôùc hoaëc laø nhöõng chaát thaûi ñaõ ñöôïc DOHS (State Department of Health Service) cho pheùp. Löu yù raèng heä thoáng phaân loaïi naøy chuù troïng ñeán baûo veä nguoàn nöôùc maët vaø nöôùc ngaàm hôn laø vaán ñeà phaùt taùn khí baõi raùc vaø chaát löôïng moâi tröôøng khoâng khí. 9.1.1 Caùc loaïi baõi choân laáp Caùc loaïi baõi choân laáp chính coù theå phaân loaïi nhö sau: (1) baõi choân laáp chaát thaûi raén sinh hoaït hoãn hôïp, (2) baõi choân laáp chaát thaûi raén ñaõ nghieàn vaø (3) baõi choân laáp rieâng bieät giaønh cho caùc chaát thaûi ñaëc bieät hoaëc chaát thaûi theo quy ñònh.

Hình 9.2: Moâ hình baõi choân laáp chaát thaûi raén tieâu bieåu 9.1.1.1 Baõi choân laáp chaát thaûi raén sinh hoaït hoãn hôïp Haàu heát caùc baõi choân laáp ôû Myõ ñöôïc thieát keá ñeå choân laáp chaát thaûi raén sinh hoaït. Moät löôïng nhaát ñònh caùc chaát thaûi raén coâng nghieäp khoâng nguy haïi vaø buøn töø traïm xöû lyù nöôùc thaûi ñöôïc pheùp ñoå ôû nhieàu baõi choân laáp thuoäc nhoùm III. ÔÛ nhieàu bang khaùc, buøn

9-2






9-3

töø traïm xöû lyù nöôùc thaûi chæ ñöôïc pheùp ñoå ra baõi choân laáp neáu ñaõ taùch nöôùc ñeå ñaït noàng ñoä chaát raén töø 51% trôû leân. Ví duï ôû California, buøn ñoå ôû baõi choân laáp chaát thaûi raén sinh hoaït phaûi ñaït tyû leä khoái löôïng chaát thaûi raén : buøn laø 5 : 1. Trong haàu heát caùc tröôøng hôïp, ñaát ñöôïc duøng laøm vaät lieäu che phuû trung gian vaø phe phuû cuoái cuøng. Tuy nhieân, coù nhöõng nôi nhö Florida vaø New Jersey, ñaát duøng laøm vaät lieäu che phuû haøng ngaøy vaø che phuû cuoái cuøng raát haïn cheá, nhöõng loaïi vaät lieäu khaùc nhö phaân compost töø raùc vöôøn vaø raùc sinh hoaït, thaûm cuõ, buøn coáng raõnh vaø xaø baàn,.. ñöôïc duøng thay theá. Ñeå taêng theâm söùc chöùa cuûa baõi choân laáp, nhöõng baõi choân laáp ñaõ ñoùng cöûa ôû moät soá nôi ñang ñöôïc taùi söû duïng baèng caùch ñaøo phaàn chaát thaûi ñaõ phaân huyû ñeå thu hoài kim loaïi vaø söû duïng phaàn coøn laïi laøm vaät lieäu che phuû haøng ngaøy cho chaát thaûi môùi. Trong moät soá tröôøng hôïp, chaát thaûi ñaõ phaân huyû ñöôïc ñaøo leân, döï tröõ vaø laép ñaët lôùp loùt ñaùy tröôùc khi söû duïng laïi baõi choân laáp. 9.1.1.2 Baõi choân laáp chaát thaûi ñaõ nghieàn Moät phöông phaùp khaùc ñang ñöôïc thöû nghieäm ôû nhieàu tieåu bang cuûa Myõ laø nghieàn nhoû raùc tröôùc khi ñoå ra baõi choân laáp. Chaát thaûi ñaõ nghieàn coù theå taêng khoái löôïng rieâng leân 35% so vôùi chaát thaûi chöa nghieàn vaø khoâng caàn che phuû haøng ngaøy. Caùc vaán ñeà veà muøi, ruoài nhaëng, chuoät boï vaø gioù thoåi bay raùc khoâng coøn quan troïng nöõa vì raùc ñaõ nghieàn coù theå neùn chaët hôn vaø coù beà maët ñoàng nhaát hôn, löôïng ñaát che phuû giaûm vaø moät soá loaïi vaät lieäu che phuû khaùc coù theå khoáng cheá ñöôïc nöôùc ngaám vaøo baõi choân laáp trong quaù trình vaän haønh. Nhöõng ñieåm baát lôïi chính cuûa phöông phaùp naøy laø caàn coù thieát bò neùn raùc vaø cuõng caàn phaàn baõi choân thoâng thöôøng ñeå choân laáp chaát thaûi khoâng neùn ñöôïc. Phöông phaùp naøy coù theå aùp duïng ñöôïc ôû nhöõng nôi coù chi phí choân laáp cao, vaät lieäu che phuû khoâng saün coù vaø löôïng möa thaáp hoaëc taäp trung theo muøa. Raùc ñaõ nghieàn cuõng coù theå saûn xuaát phaân compost duøng laøm lôùp che phuû trung gian. 9.1.1.3 Baõi choân nhöõng thaønh phaàn chaát thaûi rieâng bieät Baõi choân laáp nhöõng thaønh phaàn chaát thaûi rieâng bieät goïi laø monofill (baõi choân laáp ñôn). Tro, amiaêng vaø nhöõng chaát thaûi töông töï, thöôøng ñònh nghóa laø chaát thaûi theo quy ñònh (designated wastes), ñöôïc choân ôû nhöõng baõi choân laáp rieâng ñeå taùch bieät chuùng vôùi caùc thaønh phaàn khaùc cuûa chaát thaûi raén sinh hoaït. Vì tro coù chöùa moät phaàn nhoû chaát höõu cô khoâng chaùy, neân muøi sinh ra do quaù trình khöû sulfate (Phöông trình 4.12) trôû thaønh vaán





ñeà caàn quan taâm ñoái vôùi caùc baõi choân tro. Ñeå khaéc phuïc muøi töø caùc baõi choân tro naøy caàn laép ñaët heä thoáng thu hoài khí.

Hình 9.3: San laáp raùc thaûi taïi baõi choân laáp 9.1.1.4 Caùc loaïi baõi choân laáp khaùc Beân caïnh nhöõng baõi choân laáp coå ñieån ñaõ moâ taû, moät soá phöông phaùp choân laáp ñaëc bieät ñaõ ñöôïc thieát keá tuyø theo muïc ñích quaûn lyù baõi choân laáp nhö (1) baõi choân laáp ñöôïc thieát keá nhaèm taêng toác ñoä sinh khí, (2) baõi choân laáp vaän haønh nhö nhöõng ñôn vò xöû lyù chaát thaûi raén hôïp nhaát. Baõi choân laáp ñöôïc thieát keá ñeå taêng toác ñoä sinh khí. Neáu löôïng khí baõi raùc sinh ra vaø thu hoài töø quaù trình phaân huyû kî khí chaát thaûi raén ñöôïc khoáng cheá ñaït cöïc ñaïi, khi ñoù caàn thieát keá baõi choân laáp ñaëc bieät. Chaúng haïn, taän duïng ñoä saâu, chaát thaûi raén ñoå ôû töøng ñôn nguyeân rieâng bieät khoâng caàn lôùp che phuû trung gian vaø nöôùc roø ræ ñöôïc tuaàn hoaøn trôû laïi ñeå taêng hieäu quaû quaù trình phaân huyû sinh hoïc. Ñieåm baát lôïi cuûa loaïi baõi choân laáp naøy laø löôïng nöôùc roø ræ dö phaûi ñöôïc xöû lyù. Baõi choân laáp ñoùng vai troø nhö nhöõng ñôn vò xöû lyù chaát thaûi raén hôïp nhaát. Theo phöông phaùp naøy, caùc thaønh phaàn höõu cô ñöôïc taùch rieâng vaø ñoå vaøo baõi choân laáp rieâng ñeå coù theå taêng toác ñoä phaân huyû sinh hoïc baèng caùch taêng ñoä aåm cuûa raùc söû duïng nöôùc roø ræ

9-4






9-5

tuaàn hoaøn, boå sung buøn töø traïm xöû lyù nöôùc thaûi hoaëc phaân ñoäng vaät. Raùc ñaõ bò phaân huyû duøng laøm vaät lieäu che phuû cho nhöõng khu vöïc choân laáp môùi vaø ñôn nguyeân naøy laïi ñöôïc duøng cho loaït raùc môùi. 9.2 LÖÏA CHOÏN VÒ TRÍ BAÕI CHOÂN LAÁP Vò trí baõi choân laáp phaûi gaàn nôi saûn sinh chaát thaûi, nhöng phaûi coù khoaûng caùch thích hôïp vôùi nhöõng vuøng daân cö gaàn nhaát. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán vuøng daân cö naøy laø loaïi chaát thaûi (möùc ñoä ñoäc haïi), ñieàu kieän höôùng gioù, nguy cô gaây luït loäi…Caàn löu yù theâm laø baõi choân laáp raát haáp daãn chim muoân, moat nguy cô tieàm taøng ñoái vôùi maùy bay thaáp. Vì vaäy, ñòa ñieåm caùc baõi choân laáp can phaûi xa caùc saân bay, laø caùc nôi coù caùc khu vöïc ñaát troáng vaéng, tính kinh teá khoâng cao. Vò trí baõi choân laáp phaûi naèm trong taàm khoaûng caùch hôïp lyù, nguoàn phaùt sinh raùc thaûi. Ñieàu naøy tuyø thuoäc vaøo baõi ñaát, ñieàu kieän kinh teá, ñòa hình, xe coä thu gom raùc thaûi. Ñöôøng xaù ñi ñeán nôi thu gom raùc thaûi phaûi ñuû toát vaø ñuû chòu taûi cho nhieàu xe taûi haïng naëng ñi laïi trong caû naêm. Taùc ñoäng cuûa vieäc môû roäng giao thoâng cuõng caàn ñöôïc xem xeùt. Taát caû vò trí ñaët baõi choân laáp phaûi ñöôïc quy hoaïch caùc nguoàn caáp nöôùc sinh hoaït vaø nguoàn nöôùc söû duïng cho coâng nghieäp cheá bieán thöïc phaåm ít nhaát laø 1000 m. Ngoaøi ra chuù yù caùc khoaûng caùch khaùc ñeå ñaûm baûo an toaøn cho khu vöïc xung quanh. Caùc quy ñònh veà khoaûng caùch toái thieåu töø baõi choân laáp tôùi caùc coâng trình yõôûôùyøc ghi roõ ôû baûng 9.1. Baûng 9.1: Quy ñònh veà khoaûng caùch toái thieåu töø haøng raøo baõi choân laáp tôùi caùc coâng trình. Coâng trình Khoaûng caùch toái thieåu(m) Khu trung taâm ñoâ thò Saân bay, haûi caûng Khu coâng nghieäp Ñöôøng giao thoâng quoác loä Caùc coâng trình khai thaùc nöôùc ngaàm Coâng suaát lôùn hôn 10.000 m3/ngñ Coâng suaát nhoû hôn 10.000 m3/ngñ Coâng suaát nhoû hôn 100 m3/ ngñ Caùc cuïm daân cö mieàn nuùi

3.000 3.000 3.000 500

≥500 ≥100 ≥50

5.000





9-6

Caàn ñaëc bieät löu yù caùc vaán ñeà sau: - Baõi choân laáp chaát thaûi hôïp veä sinh khoâng ñöôïc ñaët taïi caùc khu vöïc ngaäp luït. - Khoâng ñöôïc ñaët vò trí baõi choân laáp chaát thaûi hôïp veä sinh ôû nhöõng nôi coù tieàm naêng nöôùc ngaàm lôùn. - Baõi choân laáp chaát thaûi hôïp veä sinh phaûi coù moät vuøng ñeäm roäng ít nhaát 50m caùch bieät beân ngoaøi. Bao boïc beân ngoaøi vuøng ñeäm laø haøng raøo baõi. - Baõi choân laáp chaát thaûi hôïp veä sinh phaûi hoaø nhaäp vôùi caûnh quan moâi tröôøng toång theå trong voøng baùn kính 1.000m. Ñeå ñaït muïc ñích naøy coù theå söû duïng caùc bieän phaùp nhö taïo vaønh ñai caây xanh, caùc moâ ñaát hoaëc caùc hình thöùc khaùc ñeå beân ngoaøi baõi khoâng nhìn thaáy ñöôïc. 9.3 KHÍ BAÕI CHOÂN LAÁP 9.3.1 Thaønh phaàn vaø tính chaát khí sinh ra töø baõi choân laáp Khí BCL bao goàm nhieàu khí toàn taïi vôùi löôïng lôùn (caùc khí chính/chuû yeáu) vaø nhieàu khí toàn taïi vôùi löôïng raát nhoû (goïi laø khí vi löôïng). Caùc khí chính sinh ra töø quaù trình phaân huyû caùc chaát höõu cô coù trong CTRSH. Moät soá khí vi löôïng, maëc duø toàn taïi vôùi löôïng nhoû coù theå mang tính ñoäc haïi vaø nguy hieåm ñoái vôùi söùc khoeû coäng ñoàng.

9.3.1.1 Thaønh phaàn caùc khí chuû yeáu Thaønh phaàn caùc khí chuû yeáu sinh ra töø baõi choân laáp bao goàm NH3, CO2, CO, H2, H2S, CH4, N2 vaø O2. Tyû leä thaønh phaàn caùc khí naøy ñöôïc trình baøy trong Baûng 9.1. Phaân töû löôïng vaø khoái löôïng rieâng cuûa caùc khí naøy ñöôïc trình baøy trong Baûng 9.2. Khí methane vaø khí CO2 laø caùc khí chính sinh ra töø quaù trình phaân huyû kî khí caùc chaát höõu cô coù khaû naêng phaân huyû sinh hoïc trong CTRSH. Neáu khí methane toàn taïi trong khoâng khí ôû noàng ñoä töø 5-15% seõ phaùt noå. Do haøm löôïng oxy toàn taïi beân trong baõi raùc ít neân khi noàng ñoä khí methane ñaït ñeán ngöôõng tôùi haïn vaãn coù ít khaû naêng gaây noå baõi choân laáp. Tuy nhieân, neáu caùc khí trong baõi choân laáp thoaùt ra beân ngoaøi vaø tieáp xuùc vôùi khoâng khí, coù khaû naêng hình thaønh hoãn hôïp khí methane ôû giôùi haïn gaây noå. Caùc khí naøy cuõng toàn taïi trong nöôùc roø ræ vôùi noàng ñoä tuyø thuoäc vaøo noàng ñoä cuûa chuùng trong pha khí khi tieáp xuùc vôùi nöôùc roø ræ.





Baûng 9.1 Tyû leä thaønh phaàn caùc khí chuû yeáu sinh ra töø baõi choân laáp Thaønh phaàn % (theå tích khoâ) CH4

CO2

N2

O2

Mercaptans, hôïp chaát chöùa löu huyønh,… NH3

H2

CO Caùc khí khaùc

45 - 60 40 - 60 2 – 5

0,1 – 1,0 0 – 1,0

0,1 – 1,0 0 – 0,2 0 – 0,2

0,01 – 0,6 Tính chaát Giaù trò Nhieät ñoä (0F) Tyû troïng

100 - 120 1,02 – 1,06

Nguoàn: Tchobanoglous, et. al., 1993. Baûng 9.2 Phaân töû löôïng vaø khoái löôïng rieâng cuûa caùc khí sinh ra töø BCL hôïp veä sinh ôû ñieàu kieän chuaån (00C, 1 atm)

Khoái löôïng rieâng Khí Coâng thöùc Phaân töû löôïng

g/l lb/ft3

Khoâng khí 28,97 1,2928 0,0808 Ammonia NH3 17,03 0,7708 0,0482 Catbon dioxide CO2 44,00 1,9768 0,1235 Carbon monoxide CO 28,00 1,2501 0,0781 Hydrogen H2 2,016 0,0898 0,0056 Hydrogen sulfide H2S 34,08 1,5392 0,0961 Methane CH4 16,03 0,7167 0,0448 Nitrogen N2 28,02 1,2507 0,0782 Oxygen O2 32,00 1,4289 0,0892

9.3.1.2 Thaønh phaàn khí vi löôïng Moät soá chaát khí vi löôïng, maëc duø toàn taïi vôùi khoái löôïng nhoû nhöng coù tính ñoäc vaø nguy cô gaây haïi ñeán söùc khoeû cuûa coäng ñoàng daân cö raát cao. Soá lieäu thoáng keâ noàng ñoä chaát khí vi löôïng coù trong caùc maãu khí laáy töø 66 baõi choân laáp ôû California ñöôïc trình baøy trong Baûng 8.4. Moät nghieân cöùu khaùc ñöôïc thöïc hieän ôû Anh, caùc maãu khí thu töø 3 BCL khaùc nhau vaø phaân tích 154 hôïp chaát. Toång coäng coù 116 hôïp chaát höõu cô ñöôïc tìm thaáy

9-7






9-8

töø khí BCL trong ñoù coù nhieàu thaønh phaàn chaát höõu cô bay hôi (VOCs). Soá lieäu trình baøy trong Baûng 8.4 ñaëc tröng cho caùc hôïp chaát vi löôïng tìm thaáy ôû haàu heát caùc BCL CTRSH. Söï hieän dieän cuûa caùc khí naøy trong nöôùc roø ræ thoaùt khoûi BCL tuyø thuoäc vaøo noàng ñoä cuûa chuùng trong khí BCL tieáp xuùc vôùi nöôùc roø ræ vaø coù theå öôùc tính theo ñònh luaät Henry. Caàn löu yù laø söï xuaát hieän noàng ñoä ñaùng keå cuûa caùc chaát höõu cô bay hôi trong khí BCL thöôøng ñi cuøng vôùi caùc BCL cuõ ñaõ tieáp nhaän caùc loaïi chaát thaûi coâng nghieäp vaø thöông maïi coù chöùa caùc chaát höõu cô bay hôi. Trong caùc BCL môùi hôn, trong ñoù caùc chaát thaûi nguy haïi bò caám ñoå, noàng ñoä caùc chaát höõu cô bay hôi trong khí BCL cöïc kyø thaáp. Baûng 9.3 Noàng ñoä cuûa caùc chaát khí vi löôïng trong caùc maãu khí laáy töø 66 baõi choân laáp ôû California

Noàng ñoä (ppbV*) STT Chaát khí vi löôïng

Trung Bình Cöïc ñaïi 01 Acetone 6.838 240.000 02 Benzene 2.057 39.000 03 Chlorobenzene 82 1.640 04 Chloroform 245 12.000 05 1,1-Dichloromethane 2.801 36.000 06 Dichloromethane 25.694 620.000 07 1,1-Dichloroethene 130 4.000 08 Diethylene Chloride 2.835 20.000 09 Trans 1, 2- Dichloroethane 36 850 10 2, 3-Dichloropropane 0 0 11 1,2-Dichloropropane 0 0 12 Ethylene bromide 0 0 13 Ethylene dichloride 59 2.100 14 Ethylene oxide 0 0 15 Ethylene benzene 7.334 87.500 16 Methyl ethyl ketone 3.092 130.000 17 1,1,2-Trichloroethane 0 0 18 1,1,1-Trchloroethane 615 14.500 19 Trichloroethylene 2.079 32.000 20 Toluene 34.907 280.000 21 1,1,2,2-Tetrachloroethylent 246 16.000 22 Tetrachloroethane 5.244 180.000 23 Vinyl Chloride 3.508 32.000 24 Styrenes 1.517 87.000 25 Vivyl acetate 5.663 240.000





9-9

26 Xylenes 2.651 38.000 Nguoàn: Tchobanoglous, et. al., 1993. * ppbV = phaàn tyû theo theå tích 9.3.2 Quaù trình sinh khí töø baõi choân laáp 9.3.2.1 Quaù trình hình thaønh caùc khí chuû yeáu Quaù trình hình thaønh caùc khí chuû yeáu töø baõi choân laáp xaûy ra qua 5 giai ñoaïn (Hình 8.11): - Giai ñoaïn 1: Giai ñoaïn thích nghi; - Gia ñoaïn 2: Giai ñoaïn chuyeån hoaù; - Giai ñoaïn 3: Giai ñoaïn acid hoaù; - Giai ñoaïn 4: Giai ñoaïn methane hoaù; - Giai ñoaïn 5: Giai ñoaïn hoaøn taát Giai ñoaïn 1. Trong giai ñoaïn naøy, quaù trình phaân huyû sinh hoïc xaûy ra trong ñieàu kieän hieáu khí vì moät phaàn khoâng khí bò giöõ laïi trong baõi choân laáp. Nguoàn vi sinh vaät hieáu khí vaø kî khí coù töø lôùp ñaát phuû haøng ngaøy hoaëc lôùp ñaát phuû cuoái cuøng khi ñoùng cöûa baõi choân laáp. Beân caïnh ñoù, buøn töø traïm xöû lyù nöôùc thaûi ñöôïc ñoå boû taïi baõi choân laáp vaø nöôùc roø ræ tuaàn hoaøn laïi baõi choân laáp cuõng laø nhöõng nguoàn cung caáp vi sinh vaät caàn thieát ñeå phaân huyû raùc thaûi. Giai ñoaïn 2. Trong giai ñoaïn 2, haøm löôïng oxy trong baõi choân laáp giaûm daàn vaø ñieàu kieän kî khí baét ñaàu hình thaønh. Khi moâi tröôøng trong baõi choân laáp trôû neân kî khí hoaøn toaøn, nitrate vaø sulfate, caùc chaát ñoùng vai troø laø chaát nhaän ñieän töû trong caùc phaûn öùng chuyeån hoaù sinh hoïc, thöôøng bò khöû thaønh khí N2 vaø H2S theo caùc phöông trình phaûn sau ñaây: 2CH3CHOHCOOH + SO4

2- → 2CH3COOH + S2- + H2O + CO2 Lactate Sulfate Acetate Sulfide 4H2 + SO4

2- → S2- + 4H2O S2- + 2H+ → H2S Söï gia taêng möùc ñoä kî khí trong moâi tröôøng baõi choân laáp coù theå kieåm soaùt ñöôïc baèng caùch ño ñieän theá oxy hoaù khöû cuûa chaát thaûi. Quaù trình khöû nitrate vaø sulfate xaûy ra ôû





9-10

ñieän theá oxy hoaù khöû trong khaûng töø –50 ñeán –100 mV. Khí CH4 ñöôïc taïo thaønh khi ñieän theá oxy hoaù khöû dao ñoäng trong khoaûng töø –150 ñeán –300 mV. Khi ñieän theá oxy hoaù khöû tieáp tuïc giaûm, thaønh phaàn taäp hôïp vi sinh vaät chuyeån hoaù caùc chaát höõu cô coù trong raùc thaønh CH4 vaø CO2 baét ñaàu quaù trình 3 giai ñoaïn nhaèm chuyeån hoaù caùc chaát höõu cô phöùc taïp thaønh caùc acid höõu cô vaø caùc saûn phaåm trung gian khaùc nhö trình baøy trong giai ñoaïn 3. ÔÛ giai ñoaïn 2, pH cuûa nöôùc roø ræ baét ñaàu giaûm do söï coù maët cuûa caùc acid höõu cô vaø aûnh höôûng cuûa khí CO2 sinh ra trong baõi choân laáp. Giai ñoaïn 3. Trong giai ñoaïn naøy, toác ñoä taïo thaønh caùc acid höõu cô taêng nhanh. Böôùc thöù nhaát cuûa quaù trình 3 giai ñoaïn laø thuyû phaân caùc hôïp chaát cao phaân töû (nhö lipids, polysaccharides, protein, nucleic acids,…) thaønh caùc hôïp chaát thích hôïp cho vi sinh vaät. Böôùc thöù hai laø quaù trình chuyeån hoaù sinh hoïc caùc hôïp chaát sinh ra töø giai ñoaïn 1 thaønh caùc hôïp chaát trung gian coù phaân töû löôïng thaáp hôn maø ñaëc tröng laø acetic acid, moät phaàn nhoû acid fulvic vaø moät soá acid höõu cô khaùc. CO2 laø khí chuû yeáu sinh ra trong giai ñoaïn 3. Moät phaàn nhoû khí H2 cuõng ñöôïc hình thaønh trong giai ñoaïn naøy. Giai ñoaïn 4. Trong giai ñoaïn methane hoaù, nhoùm vi sinh vaät chuyeån hoaù acetic acid vaø hydro thaønh thaønh CH4 vaø CO2 chieám öu theá. Trong moät soá tröôøng hôïp, caùc nhoùm vi sinh vaät naøy seõ baét ñaàu phaùt trieån vaøo cuûa giai ñoaïn 3. Ñaây laø nhöõng vi sinh vaät kî khí baét buoäc vaø ñöôïc goïi laø methanogenic – vi sinh vaät methane hoaù. Trong giai ñoaïn 4, quaù trình hình thaønh methane vaø acid xaûy ra ñoàng thôøi nhöng toác ñoä taïo thaønh acid giaûm ñaùng keå. Vì caùc acid vaø khí hydro hình thaønh bò chuyeån hoaù thaønh CH4 vaø CO2 trong giai ñoaïn 4 neân pH trong BCl seõ taêng ñeán khoaûng giaù trò trung hoaø töø 6.8 ñeán 8.0. Giaù trò pH cuûa nöôùc roø ræ hình thaønh cuõng gia taêng vaø noàng ñoä BOD5, COD vaø ñoä daãn ñieän cuûa nöôùc roø ræ seõ giaûm. Khi pH cuûa nöôùc roø ræ caøng cao, caøng coù ít thaønh phaàn chaát voâ cô toàn taïi trong dung dòch, noàng ñoä kim loaïi naëng trong nöôùc roø ræ cuõng giaûm ñi. Giai ñoaïn 5. Giai ñoaïn naøy xaûy ra sau khi caùc chaát höõu cô coù khaû naêng phaân huyû sinh hoïc saün coù ñaõ ñöôïc chuyeån hoaù hoaøn toaøn thaønh CH4 vaø CO2 ôû giai ñoaïn 4. Khi löôïng aåm tieáp tuïc thaám vaøo phaàn chaát thaûi môùi theâm vaøo, quaù trình chuyeån hoaù laïi tieáp tuïc xaûy ra. Toác ñoä sinh khí seõ giaûm ñaùng keå ôû giai ñoaïn 5 vì haàu heát caùc chaát dinh döôõng saün coù ñaõ bò röûa troâi theo nöôùc roø ræ trong caùc giai ñoaïn tröôùc ñoù vaø caùc chaát coøn laïi haàu heát laø nhöõng chaát coù khaû naêng phaân huyû chaäm. Khí chuû yeáu sinh ra ôû giai ñoaïn 5 laø khí CH4 vaø CO2. Caùc giai ñoaïn naøy xaûy ra theo nhöõng khoaûng thôøi gian khaùc nhau tuyø thuoäc vaøo söï phaân boá thaønh phaàn chaát höõu cô trong baõi choân laáp, vaøo löôïng chaát dinh döôõng, ñoä aåm





9-11

cuûa raùc thaûi, ñoä aåm cuûa khu vöïc choân laáp vaø möùc ñoä eùp raùc. Neáu khoâng ñuû aåm, toác ñoä sinh khí baõi choân laáp seõ giaûm. Söï gia taêng maät ñoä choân laáp raùc seõ laøm giaûm khaû naêng thaám öôùt chaát thaûi trong baõi choân laáp vaø daãn ñeán giaûm toác ñoä chuyeån hoaù sinh hoïc vaø sinh khí. Tyû leä thaønh phaàn caùc khi chuû yeáu sinh ra töø baõi choân laáp môùi ñoùng cöûa theo thôøi gian ñöôïc trình baøy trong Baûng 8.5. Baûng 9.4 Tyû leä thaønh phaàn khí sinh ra töø moät ñôn nguyeân hoá choân laáp cuûa BCL ñaõ ñoùng cöûa 48 thaùng

Giaù trò phaàn traêm theå tích trung bình STT Thôøi gian (thaùng)

N2 CO2 CH4

01 0-3 5,2 88 5 02 3-6 3,8 76 21 03 6-12 0,4 65 29 04 12-18 1,1 52 40 05 18-24 0,4 53 47 06 24-30 0,2 52 48 07 30-36 1,3 46 51 08 36-42 0,9 50 47 09 42-48 0,4 51 48

Nguoàn: Tchobanoglous, et. al., 1993. Theå tích khí sinh ra Moät caùch toång quaùt, phaûn öùng phaân huyû kî khí chaát thaûi raén xaûy ra nhö sau: vi sinh vaät Chaát höõu cô + H2O -----------> Chaát höõu cô ñaõ + CH4 + CO2 + Caùc khí khaùc (Raùc) bò phaân huyû sinh hoïc Giaû söû quaù trình phaân huyû raùc xaûy ra hoaøn toaøn: (4a - b- 2c - 3d) (4a + b - 2c - 3d) (4a - b + 2c + 3d) CaHbOcNd + -------------------H2O ---> --------------------- CH4 + ---------------------- CO2 + dNH3

4 8 8





9-12

Thoâng thöôøng, chaát höõu cô coù trong raùc thaûi ñöôïc phaân laøm hai loaïi: (1) caùc chaát coù khaû naêng phaân huyû nhanh (3 thaùng ñeán 5 naêm) vaø (2) chaát höõu cô coù khaû naêng phaân huyû chaäm (≥ 50 naêm) (Xem Baûng 2.4). Tyû leä chaát höõu cô coù khaû naêng phaân huyû sinh hoïc tuyø thuoäc raát nhieàu vaøo haøm löôïng lignin cuûa chaát thaûi. Khaû naêng phaân huyû sinh hoïc cuûa caùc chaát höõu cô khaùc nhau, teân cô sôû haøm löôïng lignin, ñöôïc trình baøy trong Baûng 2.5. Döôùi nhöõng ñieàu kieän thoâng thöôøng, toác ñoä phaân huyû ñöôïc xaùc ñònh treân cô sôû toác ñoä sinh ñaït cöïc ñaïi trong voøng hai naêm ñaàu, sau ñoù giaûm daàn vaø keùo daøi trong voøng 25 naêm hoaëc hôn nöõa. • Quaù trình hình thaønh caùc chaát khí vi löôïng Caùc chaát khí vi löôïng coù trong thaønh phaàn khí baõi choân laáp ñöôïc hình thaønh töø 2 nguoàn cô baûn: (1) töø baûn thaân raùc thaûi vaø (2) töø caùc phaûn öùng sinh hoïc hoaëc caùc phaûn öùng khaùc xaûy ra trong baõi choân laáp. 9.3.3 Quaù trình thoaùt khí trong baõi choân laáp Maëc duø, haàu heát khí methane thoaùt vaøo khoâng khí, caû khí methane vaø khí CO2 ñeàu toàn taïi ôû noàng ñoä leân ñeán 40% ôû khoaûng caùch 400 ft (khoaûng 120 m) töø meùp cuûa baõi choân laáp khoâng coù lôùp loùt ñaùy. Ñoái vôùi nhöõng baõi choân laáp khoâng coù heä thoáng thu khí, khoaûng caùch naøy thay ñoåi tuyø theo ñaëc tính cuûa vaät lieäu che phuû vaø caáu truùc ñaát cuûa khu vöïc xung quanh. Neáu khoâng ñöôïc thoâng thoaùng moät caùch hôïp lyù, khí methane coù theå tích tuï beân döôùi caùc toaø nhaø hoaëc nhöõng khoaûng khoâng khaùc ôû gaàn ñoù. Traùi laïi, khí CO2 coù khoái löôïng rieâng lôùn hôn khoái löôïng rieâng cuûa khoâng khí 1,5 laàn vaø cuûa khí methane 2,8 laàn, do ñoù, khí CO2 coù khuynh höôùng chuyeån ñoäng veà phía ñaùy cuûa baõi choân laáp. Ñoù laø nguyeân nhaân khieán cho noàng ñoä khí CO2 ôû nhöõng phaàn thaáp hôn cuûa baõi choân laáp ngaøy caøng gia taêng theo thôøi gian. 9.4 NÖÔÙC ROØ RÆ BAÕI CHOÂN LAÁP 9.4.1 Thaønh phaàn, söï hình thaønh, di chuyeån vaø kieåm soaùt nöôùc roø ræ töø baõi choân laáp Nöôùc roø ræ coù theå ñöôïc ñònh nghóa laø chaát loûng thaám qua chaát thaûi raén mang theo caùc chaát hoaø tan vaø caùc chaát lô löûng. Trong haàu heát caùc BCL, nöôùc roø ræ bao goàm löôïng





9-13

chaát loûng chuyeån vaøo BCL töø caùc nguoàn beân ngoaøi nhö nöôùc beà maët, nöôùc möa, nöôùc ngaàm vaø nöôùc taïo thaønh trong quaù trình phaân huyû chaát thaûi, neáu coù. 9.4.1.1 Thaønh phaàn nöôùc roø ræ Khi nöôùc thaám qua lôùp raùc ñang bò phaân huyû, caû nhöõng vaät lieäu sinh hoïc vaø nhöõng thaønh phaàn hoaù chaát bò hoaø tan vaøo dung dòch. Soá lieäu ñaëc tröng cho tính chaát nöôùc roø ræ ñöôïc trình baøy trong Baûng 11.13 ñoái vôùi caû BCL môùi vaø cuõ. Vì khoaûng dao ñoäng cuûa caùc giaù trò noàng ñoä quan saùt ñöôïc cuûa nhöõng thaønh phaàn khaùc nhau ghi nhaän trong Baûng 11.13 laø khaù lôùn, ñaëc bieät ñoái vôùi caùc BCL môùi, neân caàn phaûi caån thaän khi söû duïng caùc giaù trò ñaëc tröng cho saün. Caùc thoâng soá giaùm saùt tieâu bieåu cho tính chaát lyù hoïc, hoaù hoïc vaø sinh hoïc ñaëc tröng cho tính chaát nöôùc roø ræ ñöôïc trình baøy trong Baûng 11.14. Baûng 9.5 Thaønh phaàn nöôùc roø ræ cuûa BCL cuõ vaø môùi

Giaù trò (mg/L)*

Baõi raùc môùi (chöa ñeán 2 naêm) Baõi raùc laâu naêm Thaønh phaàn Khoaûng dao ñoäng Giaù trò ñaëc tröng (laâu hôn 10 naêm)

BOD5

TOC (Toång carbon höõu cô) COD TSS Nitô höõu cô NH3-N NO3

-

Photpho toång coäng Ñoä kieàm pH Ñoä cöùng toång coäng Ca2+

Mg2+

K+

Na+

Cl-

SO42-

Fe toång coäng

2.000 - 30.000 1.500 - 20.000 3.000 - 60.000

200 - 2.000 10 - 800 10 - 800

5 - 40 5 - 100

1.000 - 10.000 4,5 - 7,5

300 - 10.000 200 - 3.000 50 - 1.500 200 - 1.000 200 - 2.500 200 - 3.000 50 - 1.000 50 - 1.200

10.000 6.000

18.000 500 200 200 25 30

3.000 6

3.500 1.000 250 300 500 500 300 60

100 - 200 80 - 160 100 - 500 100 - 400 80 - 120

20 - 40 5 - 10 5 - 10

200 - 10.000 6,6 - 7,5 200 - 500 100 - 400 50 - 200 50 - 400 100 - 400 100 - 400

20 - 50 20 - 200

Nguoàn: Tchobannoglous, G. vaø coäng söï, 1993.





9-14

Baûng 9.6 Caùc thoâng soá ñaùnh giaù chaát löôïng nöôùc roø ræ Tính chaát lyù hoïc Thaønh phaàn höõu cô Thaønh phaàn voâ cô Tính chaát sinh hoïc Ñoä truyeàn suoát Hoaù chaát höõu cô Chaát raén lô löûng

(SS), toång chaát raén hoaø tan (TDS)

Nhu caàu oxy sinh hoaù (BOD)

pH Phenol Chaát raén lô löûng bay hôi (VSS) ñöôïc, chaát raén hoaø tan bay hôi ñöôïc (VDS)

Coliform (toång coäng, fecal coliform, fecal streptococci)

Theá oxy hoaù khöû Nhu caàu oxy hoaù hoïc (COD) Clorua Ñoä daãn ñieän Carbon höõu cô toång coäng

(TOC) Sulfat

Ñoä maøu Acid bay hôi Phosphat Ñoä ñuïc Tannin, lignin Ñoä kieàm vaø ñoä acid Nhieät ñoä N-höõu cô N-NO3

- Muøi EÂte hoaø tan N-NO2

- (Daàu vaø môõ) N-NH3 Caùc hôïp chaát hoaït tính

methylene xanh (MBAS) Na K

Nhoùm hôïp chaát höõu cô hoaït hoaù theo yeâu caàu

Ca Mg

Hydrocarbon Ñoä cöùng Kim loaïi naëng (Pb,

Cu, Ni, Cr, Zn, Cd, Fe, Mn, Hg, Ba, Ag)

As CN- F Se Nguoàn: Tchobannoglous, G. vaø coäng söï, 1993. Söï bieán ñoåi trong thaønh phaàn nöôùc roø ræ Löu yù raèng thaønh phaàn hoaù hoïc cuûa nöôùc roø ræ seõ thay ñoåi raát nhieàu tuyø theo tuoåi cuûa BCL vaø ñieàu kieän tröôùc thôøi ñieåm laáy maãu. Ví duï neáu maãu nöôùc roø ræ ñöôïc laáy trong giai ñoaïn phaân huyû leân men acid (Hình 11.11), giaù trò pH seõ thaáp vaø noàng ñoä BOD5, COD, chaát dinh döôõng vaø kim loaïi naëng seõ cao. Neáu maãu nöôùc roø ræ ñöôïc laáy trong giai





9-15

ñoaïn leân men methane (Hình 11.11), pH seõ naèm trong khoaûng 6,5-7,5 vaø noàng ñoä BOD5, COD, chaát dinh döôõng seõ thaáp moät caùch ñaùng keå. Töông töï nhö vaäy, noàng ñoä cuûa kim loaïi naëng seõ thaáp hôn vì haàu heát kim loaïi hoaø tan keùm ôû giaù trò pH trung tính. pH cuûa nöôùc roø ræ khoâng chæ phuï thuoäc vaøo noàng ñoä cuûa caùc loaïi acid coù maët trong nöôùc roø ræ maø coøn phuï thuoäc vaøo aùp suaát rieâng phaàn cuûa khí carbonic CO2 trong khí BCL khi tieáp xuùc vôùi nöôùc roø ræ. Khaû naêng phaân huyû sinh hoïc cuûa nöôùc roø ræ thay ñoåi theo thôøi gian. Söï bieán thieân khaû naêng phaân huyû sinh hoïc cuûa nöôùc roø ræ coù theå giaùm saùt baèng tyû soá giöõa BOD5/COD. Ñaàu tieân, tyû soá naøy coù theå dao ñoäng ôû möùc 0,5 hoaëc lôùn hôn. Tyû soá naøy dao ñoäng trong khoaûng 0,4 ñeán 0,6 cho bieát caùc chaát höõu cô trong nöôùc roø ræ coù khaû naêng phaân huyû sinh hoïc. Ñoái vôùi nhöõng BCL ñaõ ñoùng cöûa laâu ngaøy, tyû leä BOD5/COD thöôøng dao ñoäng trong khoaûng 0,05 ñeán 0,2. Tyû leä naøy giaûm vì nöôùc roø ræ trong caùc BCL ñaõ ñoùng cöûa laâu ngaøy chöùa chuû yeáu caùc acid humic vaø fuvic, laø nhöõng chaát khoâng coù khaû naêng phaân huyû sinh hoïc. Do tính chaát nöôùc roø ræ khoâng oån ñònh neân vieäc thieát keá heä thoáng xöû lyù nöôùc roø ræ trôû neân phöùc taïp. Ví duï, traïm xöû lyù nöôùc roø ræ ñöôïc thieát keá ñeå xöû lyù nöôùc roø ræ töø BCL môùi seõ hoaøn toaøn khaùc vôùi traïm xöû lyù ñöôïc thieát keá ñeå xöû lyù nöôùc roø ræ töø BCL laâu naêm. Vieäc dieãn giaûi keát quaû phaân tích coøn phöùc taïp hôn nöõa vì trong thöïc teá nöôùc roø ræ sinh ra ôû moät thôøi ñieåm baát kyø laø hoãn hôïp nöôùc roø ræ töø chaát thaûi raén ñöôïc choân laáp theo nhöõng thôøi ñieåm khaùc nhau. Caùc hôïp chaát vi löôïng Söï coù maët cuûa caùc hôïp chaát vi löôïng (moät vaøi trong soá nhöõng hôïp chaát naøy coù theå raát ñoäc haïi ñoái vôùi söùc khoeû con ngöôøi) trong nöôùc roø ræ tuyø thuoäc vaøo noàng ñoä cuûa caùc hôïp chaát naøy trong pha khí trong BCL. Noàng ñoä cuûa caùc khí naøy coù theå öôùc tính theo ñònh luaät Henry. Do nhieàu nôi vaø nhöõng ngöôøi vaän haønh BCL thöïc hieän chöông trình haïn cheá vieäc thaûi boû caùc chaát thaûi nguy haïi cuøng vôùi chaát thaûi raén sinh hoaït, chaát löôïng nöôùc roø ræ töø nhöõng BCL môùi ñang ñöôïc caûi tieán ñaùng keå nhaát laø veà söï hieän dieän cuûa caùc hôïp chaát vi löôïng trong nöôùc roø ræ. Caân baèng nöôùc vaø söï phaùt sinh nöôùc roø ræ trong BCL Khaû naêng taïo thaønh nöôùc roø ræ coù theå ñöôïc ñaùnh giaù baèng caùch thaønh laäp phöông trình caân baèng nöôùc trong BCL. Caân baèng nöôùc lieân quan ñeán toång löôïng nöôùc vaøo BCL tröø ñi khoái löôïng nöôùc tieâu thuï trong caùc phaûn öùng hoaù hoïc vaø khoái löôïng nöôùc maát ñi do





9-16

bay hôi. Khoái löôïng nöôùc roø ræ coù khaû naêng taïo thaønh laø khoái löôïng nöôùc dö ra ñoái vôùi “khaû naêng giöõ nöôùc” (the moisture holding capacity) cuûa chaát thaûi choân laáp. Moâ taû caùc thaønh phaàn caân baèng nöôùc cuûa moät ñôn nguyeân hoá choân laáp Caùc thaønh phaàn tham gia trong caân baèng nöôùc cuûa moät ñôn nguyeân hoá choân laáp ñöôïc moâ taû trong Hình 11.31. Caùc nguoàn chính vaøo BCL bao goàm nöôùc vaøo ñôn nguyeân hoá choân laáp töø phía treân, ñoä aåm cuûa chaát thaûi raén, ñoä aåm cuûa lôùp vaät lieäu phuû vaø ñoä aåm cuûa buøn, neáu cho pheùp ñoå buøn vaøo BCL. Nguoàn chính maát ñi laø nöôùc ra khoûi BCL nhö moät phaàn cuûa khí BCL (chaúng haïn nöôùc ñöôïc söû duïng ñeå taïo thaønh khí), nöôùc bay hôi theo khí cuûa BCL vaø nöôùc roø ræ. Moãi moät thaønh phaàn ñöôïc xem xeùt döôùi ñaây. Nöôùc vaøo BCL töø phía treân Ñoái vôùi lôùp treân cuøng cuûa BCL, nöôùc vaøo töø treân töông öùng vôùi löôïng nöôùc möa ngaám qua lôùp vaät lieäu phuû. Moät trong nhöõng vaán ñeà quan troïng khi xaùc laäp caân baèng nöôùc cho BCL laø phaûi xaùc ñònh khoái löôïng nöôùc möa thaám thöïc söï qua lôùp phuû cuûa BCL. Khi khoâng söû duïng lôùp maøng ñòa chaát, khoái löôïng nöôùc möa thaám qua lôùp phuû cuûa BCL coù theå ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch söû duïng moâ hình ñaùnh giaù thuyû löïc keát hôïp vôùi caùc soá lieäu veà möa. Nöôùc ñi vaøo chaát thaûi raén. Nöôùc ñi vaøo BCL cuøng vôùi chaát thaûi laø ñoä aåm cuûa baûn thaân chaát thaûi cuõng nhö ñoä aåm ñöôïc haáp thuï töø khoâng khí hoaëc töø nöôùc möa (ôû nhöõng nôi caùc thuøng chöùa khoâng ñöôïc ñaäy kín moät caùch hôïp lyù). Trong muøa khoâ, phuï thuoäc ñieàu kieän chöùa, ñoä aåm cuûa raùc giaûm ñi. Ñoä aåm cuûa raùc sinh hoaït ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh khoaûng 40-60% vaøo muøa khoâ vaø coù theå leân ñeán 80% vaøo muøa möa. ÔÛ nhöõng nöôùc khaùc ñoä aåm cuûa chaát thaûi raén sinh hoaït coù theå chæ khoaûng 20%. Tuy nhieân, do söï thay ñoåi ñoä aåm theo muøa (muøa möa vaø muøa khoâ) neân caàn tieán haønh thí nghieäm xaùc ñònh laïi ñoái vôùi chaát thaûi raén cuûa nhöõng ñòa phöông khaùc nhau.






9-17

Nöôùc töø vaät lieäu

Nöôùc coù trong buøn

Nöôùc thaûi phíatreân baõi raùc

Vaät lieäu phuû trung gian

Nöôùc tieâu thuï trong quaù trình

hình thaønh khí thaûi ôû baõi raùcNöôùc töø chaát

Nöôùc bay hôi

Raùc ñaõ ñöôïc neùn

Nöôùc thoaùt ra töø phía ñaùy

Hình 9.4 Sô ñoà ñònh nghóa caân baèng nöôùc duøng ñeå ñaùnh giaù söï hình thaønh nöôùc roø ræ trong BCL. Nöôùc ñi vaøo trong vaät lieäu phuû. Khoái löôïng nöôùc ñi vaøo BCL cuøng vôùi vaät lieäu phuû seõ phuï thuoäc vaøo loaïi vaø nguoàn vaät lieäu phuû vaø muøa trong naêm. Khoái löôïng lôùn nhaát cuûa ñoä aåm coù theå ñöôïc chöùa trong lôùp vaät lieäu ñöôïc ñònh nghóa baèng khaû naêng giöõ nöôùc (FC – Field Capacity) cuûa vaät lieäu, ñoù laø löôïng chaát loûng giöõ laïi trong caùc loã roãng töông öùng vôùi söùc keùo cuûa troïng löôïng. FC dao ñoäng trong khoaûng 6-12% ñoái vôùi ñaát pha caùt vaø 23-31% ñoái vôùi ñaát pha seùt. Nöôùc thoaùt ra töø beân döôùi. Nöôùc thoaùt khoûi ñaùy cuûa ñôn nguyeân ñaàu tieân cuûa BCL ñöôïc goïi laø nöôùc roø ræ. Nhö ñaõ ghi nhaän ôû phaàn ñaàu, nöôùc thoaùt khoûi ñaùy cuûa ñôn nguyeân thöù hai vaø caùc ñôn nguyeân tieáp theo töông öùng vôùi nöôùc ñi vaøo caùc ñôn nguyeân beân döôùi töø caùc ñôn nguyeân phía treân. ÔÛ nhöõng BCL söû duïng heä thoáng thu nöôùc roø ræ trung gian, nöôùc thoaùt khoûi ñaùy cuûa ñôn nguyeân naèm ngay treân heä thoáng thu nöôùc roø ræ trung gian ñöôïc cuõng goïi laø nöôùc roø ræ.





9-18

Nöôùc ñöôïc tieâu thuï trong quaù trình hình thaønh khí BCL. Nöôùc ñöôïc tieâu thuï trong quaù trình phaân huyû kî khí caùc thaønh phaàn höõu cô trong chaát thaûi raén. Khoái löôïng nöôùc tieâu thuï bôûi caùc phaûn öùng phaân huyû coù theå öôùc tính döïa treân phöông trình phaân huyû söû duïng cho caùc vaät lieäu phaân huyû nhanh.

Nhöõng phaàn nöôùc vaøo vaø ra khoûi ñôn nguyeân khaùc. Moät phaàn aåm bò boác hôi trong quaù trình choân laáp nhöng löôïng naøy nhoû vaø thöôøng ñöôïc boû qua. Phaân tích caân baèng nöôùc seõ phuï thuoäc vaøo ñieàu kieän ñòa phöông.

Khaû naêng giöõ nöôùc cuûa baõi choân laáp

Nöôùc thaám vaøo BC< khoâng bò tieâu thuï vaø khoâng thaát thoaùt döôùi daïng hôi nöôùc coù theå ñöôïc giöõ laï trong BCL hoaëc trôû thaønh nöôùc roø ræ. Caû chaát thaûi vaø vaät lieäu che phuû coù khaû naêng giöõ nöôùc döôùi taùc duïng cuûa troïng löïc. Löôïng nöôùc coù theå giöõ ñöôïc döôùi taùc duïng cuûa troïng löïc ñöôïc goïi laø khaû naêng giöõ nöôùc. Löôïng nöôùc roø ræ coù theå hình thaønh laø löôïng aåm trong BCL vöôït quaù khaû naêng giöõ nöôùc (FC) cuûa BCL. Caân baèng nöôùc cuûa BCL ñöôïc xaây döïng baèng caùch boå sung khoái löôïng nöôùc thaám vaøo moät ñôn vò dieän tích cuûa moät lôùp nhaát ñònh cuûa BCL trong moät khoaûng thôøi gian cho tröôùc vaøo löôïng aåm cuûa lôùp ñoù vaøo thôøi ñieåm cuoái cuûa moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh tröôùc ñoù vaø tröø ñi löôïng nöôùc thaát thoaùt töø lôùp naøy trong khoaûng thôøi gian hieän ñang xeùt ñeán. Keát quaû thu ñöôïc laø löôïng nöôùc hieän coù trong khoaûng thôøi gian hieän taïi ñang xeùt. Ñeå xaùc ñònh xem coù nöôùc roø ræ hình thaønh khoâng, caàn so saùnh khaû naêng giöõ nöôùc cuûa BCL vôùi löôïng nöôùc hieän coù. Neáu khaû naêng giöõ nöôùc (löôïng nöôùc coù theå giöõ ñöôïc) nhoû hôn löôïng nöôùc hieän coù, seõ coù nöôùc roø ræ taïo thaønh. Moät caùch toång quaùt, löôïng nöôùc roø ræ laø haøm soá phuï thuoäc vaøo löôïng nöôùc beân ngoaøi xaâm nhaäp vaøo BCL. Trong thöïc teá, neáu BCL ñöôïc xaây döïng hôïp lyù, khoâng coù nöôùc roø ræ sinh ra. Khi ñoå buøn töø traïm xöû lyù nöôùc thaûi vaøo chaát thaûi raén seõ laøm gia taêng löôïng khí methane taïo thaønh neân caàn cung caáp caùc thieát bò kieåm soaùt nöôùc roø ræ. Trong nhieàu tröôøng hôïp caàn cung caáp caû thieát bò xöû lyù nöôùc roø ræ. Khoáng cheá/kieåm soaùt nöôùc roø ræ töø baõi choân laáp Nöôùc roø ræ thaám qua ñòa taàng phía döôùi, nhieàu thaønh phaàn hoaù hoïc vaø sinh hoïc coù trong nöôùc roø ræ seõ ñöôïc taùch loaïi nhôø caùc quaù trình loïc vaø haáp phuï cuûa caùc vaät lieäu taïo thaønh





ñòa taàng naøy. Hieäu quaû cuûa caùc quaù trình naøy phuï thuoäc vaøo ñaëc tính cuûa ñaát, ñaëc bieät laø haøm löôïng seùt. Do coù khaû naêng thaám nöôùc roø ræ vaøo taàng nöôùc ngaàm neân trong thöïc teá, caàn phaûi loaïi loaïi tröø hoaëc ngaên chaën quaù trình naøy.

Hình 9.5 : Caáu taïo heä thoáng thu nöôùc möa vaø nöôùc ræ raùc. Caùc lôùp loùt ñaùy hieän nay thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå haïn cheá hoaëc ngaên khoâng cho nöôùc roø ræ vaø khí baõi choân laáp phaùt taùn khoûi baõi choân laáp. Vaøo naêm 1992, vieäc söû duïng ñaát seùt laøm vaät lieäu loùt ñaùy baõi choân laáp ñöôïc xem laø phöông phaùp thích hôïp nhaát ñeå haïn cheá hoaëc ngaên chaën nöôùc roø ræ thaám qua ñaùy baõi choân laáp (Baûng 11.11). Ñaát seùt thích hôïp ñeå haáp thuï vaø giöõ caùc thaønh phaàn hoaù hoïc coù trong nöôùc roø ræ vaø coù khaû naêng haïn cheá söï chuyeån ñoäng cuûa nöôùc roø ræ. Tuy nhieân, vieäc söû duïng keát hôïp lôùp maøng ñòa chaát toång hôïp vaø ñaát seùt thoâng duïng hôn, ñaëc bieät do khaû naêng ngaên caûn söï chuyeån ñoäng cuûa caû nöôùc roø ræ vaø khí baõi choân laáp cuûa maøng ñòa chaát. Ñaëc tính, öu ñieåm vaø nhöôïc ñieåm cuûa caùc lôùp loùt duøng maøng ñòa chaát (caùc loùp loùt maøng linh ñoäng, flexible membrane liners, FMLs) söû duïng trong baõi choân laáp chaát thaûi raén sinh hoaït ñöôïc trình baøy toùm taét trong Baûng 11.16. Ñaëc ñieåm cuûa lôùp loùt maøng ñòa ñöôïc trình baøy trong Baûng 11.17. Baûng 9.7 Caùc chaát söû duïng trong baõi choân laáp ñeå khoáng cheá söï chuyeån ñoäng cuûa khí vaø nöôùc roø ræ

9-19






9-20

Chaát phaân caùch

Phaân loaïi Loaïi ñaëc tröng Ghi chuù

Ñaát neùn Phaûi chöùa moät phaàn seùt hoaëc buøn mòn.

Ñaát seùt neùn Bentonite, illite, cao lanh Thöôøng söû duïng laøm lôùp phaân caùch cho baõi choân laáp, beà daøy lôùp phaân caùch söû duïng dao ñoäng töø 6 ñeán 48 in (15,24 – 123 cm), loùp naøy phaûi lieân tuïc vaø khoâng ñöôïc pheùp khoâ hoaëc nöùt neû.

Hoaù chaát voâ cô Na2CO3, Si, hoaëc pyrophosphate

Söû duïng tuyø tính chaát töøng khu vöïc.

Hoaù chaát toång hôïp Polymer, muû cao su Döïa treân thöïc nghieäm

Lôùp loùt baèng maøng toång hôïp

Polyvinyl clorua, cao su butyl, hypalon, polyethylene, lôùp loùt gia coá nylon.

Thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå khoáng cheá nöôùc roø ræ vaø khí baõi choâng laáp.

Nhöïa ñöôøng Nhöïa ñöôøng caûi tieán, cao su keát hôïp vôùi nhöïa ñöôøng, nhöïa ñöôøng coù phuû vaûi polyethylene, beâtoâng nhöïa ñöôøng

Lôùp loùt phaûi ñuû daøy ñeå coù theå duy trì tính lieân tuïc trong nhöõng ñieàu kieän suït luùn khaùc nhau.

Chaát khaùc Beâtoâng phun, ximaêng ñaát, ximaêng ñaát deûo

Ít ñöôïc duøng ñeå khoáng cheá söï chuyeån ñoäng cuûa nöôùc roø ræ vaø khí baõi choân laáp vì deã nöùt do co laïi sau khi xaây döïng

Nguoàn: Tchobanoglous et al., 1993. Baûng 9.8 Höôùng daãn caùc thieát bò/phöông tieän khoáng cheá nöôùc roø ræ

Loaïi Chuù thích Caùc lôùp loùt baèng maøng linh ñoäng (FMLs)

Caùc lôùp loùt phaûi ñöôïc thieát keá vaø xaây döïng ñeå coù theå chöùa caùc chaát loûng, bao goàm caû chaát thaûi vaø nöôùc roø ræ. Ñoái vôùi caùc khu vöïc quaûn lyù chaát thaûi raén sinh hoaït (CTRSH), khoâng nhaát thieát phaûi duøng lôùp loùt toång hôïp. Tuy nhieân, trong tröôøng hôïp phaûi söû duïng lôùp loùt toång hôïp thì lôùp naøy phaûi coù ñoä daøy toái thieåu laø 40 mils. Caùc lôùp loùt naøy phaûi che phuû toaøn boä caùc vaät lieäu ñòa chaát töï nhieân khaùc coù khaû naêng tieáp xuùc vôùi chaát thaûi hoaëc nöôùc roø ræ trong khu vöïc quaûn lyù chaát thaûi.

Phuû kín ñaùy baõi choân laáp

Hieän taïi, khoâng coù nhöõng quy ñònh cuï theå ñoái vôùi vieäc phuû kín ñaùy caùc khu vöïc quaûn lyù CTRSH. Coâng taùc thieát keá, thi coâng, vaø laép ñaët caùc lôùp loùt ñaùy seõ ñöôïc caùc cô quan coù thaåm quyeàn ôû ñòa phöông pheâ duyeät.





9-21

Caùc lôùp loùt baèng ñaát nhaân taïo

Caùc lôùp loùt baèng ñaát seùt raát thích hôïp ñoái vôùi baõi choân laáp CTRSH. Neáu ñieàu kieän thöïc teá yeâu caàu, caùc lôùp ñaát seùt söû duïng trong caùc khu vöïc quaûn lyù CTRSH phaûi coù ñoä daøy toái thieåu laø 1 ft vaø phaûi ñöôïc laép ñaët trong ñieàu kieän neùn ít nhaát laø 90%. Lôùp ñaát seùt phaûi coù ñoä thaåm thaáu cöïc ñaïi 1x10-6 cm/s. Lôùp ñaát seùt söû duïng phaûi che phuû toaøn boä caùc vaät lieäu ñòa chaát töï nhieân coù khaû naêng tieáp xuùc vôùi chaát thaûi vaø nöôùc roø ræ ôû khu vöïc quaûn lyù chaát thaûi.

Caùc lôùp ngaên caùch phía döôùi

Lôùp phaân caùc ñöôïc söû duïng cuøng vôùi caùc vaät lieäu ñòa chaát töï nhieân ñeå baûo ñaûm möùc ñoä thaåm thaáu beân phuø hôïp. Caùc lôùp phaân caùch caàn thieát ôû nhöõng khu vöïc coù khaû naêng di chuyeån chaát loûng veà moät beân, caû chaát thaûi vaø nöôùc roø ræ vaø ñoä thaåm thaáu cuûa caùc vaät lieäu ñòa chaát töï nhieân ñöôïc duøng ñeå ngaên chaát thaûi thay cho lôùp loùt. Caùc lôùp phaân caùch phaûi daøy ít nhaát 2 ft ñoái vôùi ñaát seùt hoaëc 40 mils ñoái vôùi vaät lieäu toång hôïp. Nhöõng caáu truùc naøy ñoøi hoûi toái thieåu 5 mm vaät lieäu ñòa chaát töï nhieân phaûi thoaû maõn ñoä thaåm thaáu töø 1 x 10-6 ñeán 10 x 10-7 cm/s. Neáu söû duïng vaùch ngaên, vieäc ñaøo ñaép caùc khu vöïc quaûn lyù chaát thaûi cuõng phaûi thoaû maõn ñoä thaåm thaáu cuûa caùc vaät lieäu ñòa chaát töï nhieân khoâng lôùn hôn 1 x 10-6 cm/s. Caùc lôùp phaân caùch caàn thieát ñoái vôùi heä thoáng thu gom chaát loûng. Caùc heä thoáng naøy phaûi ñöôïc thieát keá, xaây döïng, vaän haønh vaø baûo döôõng ñeå traùnh söï hình thaønh aùp löïc nöôùc beân treân. Heä thoáng thu gom phaûi ñöôïc kieåm soaùt thöôøng xuyeân vaø löôïng chaát loûng tích tuï phaûi ñöôïc xaû boû.

Nguoàn: Tchobanoglous et al., 1993. Baûng 9.9 Caùc phöông phaùp phaân tích tính chaát cuûa lôùp loùt maøng ñòa chaát toång hôïp vaø caùc giaù trò ñaëc tröng cho tính chaát cuûa chuùng

Chæ tieâu phaân tích Phöông phaùp phaân tích Gía trò tieâu bieåu Nhoùm ñaëc tröng cho cöôøng ñoä

ASTM D638, type IV; dumbbell 2 in/min

Tính caêng

- Söùc caêng khi oaèn 2400 lb/in2

- Söùc caêng phaù vôõ 4000 lb/in2

- Ñoä giaõn daøi khi oaèn 15% - Ñoä giaõn daøi phaù vôõ

700%





9-22

Ñoä beàn - Ñoä beàn caét ASTM D1004 die C 45 lb - Ñoä beàn neùn FTMS 101B, method 2031 230 lb - Tính gioøn ôû nhieät ñoä thaáp

ASTM D746, procedure B -940F

Tính beàn - Phaàn traêm boät ñen ASTM D1603 2% - Ñoä phaân taùn boät ñen ASTM D3015 A-1 - Tính beàn nhieät

ASTM D573, D1349 Ñoä beàn thay ñoåi khoâng ñaùng keå sau 1 thaùng taïi

nhieät ñoä 1100C Tính beàn hoaù hoïc - Beàn ñoái vôùi hoãn hôïp hoaù chaát thaûi boû EPA methods 9090 10% ñoä beàn bò bieán ñoåi

töø 120 ngaøy trôû leân Beàn ñoái vôùi caùc taùc nhaân hoaù tinh khieát

ASTM D543 10% ñoä beàn bò bieán ñoåi

töø 7 ngaøy trôû leân Ñoà beàn öùng suaát caét - Ñoä beàn öùng suaát caét trong moâi tröôøng ASTM D1693, condition C 1500 h

Source: Tchobanoglous et al., 1993. Heä thoáng lôùp loùt ñaùy ñoái vôùi CTRSH. Muïc ñích thieát keá lôùp loùt ñaùy baõi choân laáp laø nhaèm giaûm thieåu söï thaám nöôùc roø ræ vaøo lôùp ñaát phía döôùi baõi choân laáp vaø nhôø ñoù loaïi tröø khaû naêng nhieãm baån nöôùc ngaàm. Coù nhieàu phöông aùn thieát keát lôùp loùt ñaùy ñaõ ñöôïc ñeà xuaát nhaèm giaûm thieåu söï di chuyeån nöôùc roø ræ vaøo lôùp ñaát phía döôùi baõi choân laáp. Moät soá daïng lôùp loùt ñaùy ñöôïc trình baøy trong Hình 3.36, moãi lôùp khaùc nhau coù chöùc naêng khaùc nhau.lôùp seùt vaø lôùp maøng ñòa chaát coù taùc duïng nhö lôùp phaân caùch söï di chuyeån cuûa nöôùc roø ræ vaø khí baõi choân laáp. Lôùp caùt hoaëc soûi laø lôùp thu vaø thoaùt nöôùc roø ræ sinh ra töø baõi choân laáp. Lôùp vaûi ñòa chaát ñöôïc söû duïng ñeå giaûm thieåu söï xaùo troän giöõa lôùp ñaát vôùi lôùp caùt hoaëc soûi. Lôùp ñaát cuoái cuøng ñöôïc duøng ñeå baûo veä lôùp thoaùt nöôùc vaø lôùp phaân caùch. Phöông aùn thieát lôùp loùt ñaùy caûi tieán ñöôïc moâ taû trong Hình 11.36 cho thaáy heä thoáng oáng thu nöôùc roø ræ ñöôïc ñaët trong lôùp thu nöôùc roø ræ. Thieát keá lôùp loùt ñaùy keát hôïp söû duïng lôùp maøng ñòa chaát vaø lôùp ñaát seùt seõ baûo veä toát hôn vaø hieäu quaû hôn laø söû duïng moãi lôùp naøy rieâng reõ. Löôùi nhöïa gôïn soùng thieát keá ñaëc bieät (geonet) vaø vaûi loïc ñòa chaát ñöôïc ñaët beân treân lôùp maøng ñòa chaát, hai lôùp naøy laàn löôït naèm beân treân lôùp ñaát seùt neùn. Lôùp ñaát baûo veä naèm treân lôùp vaûi ñòa chaát. Lôùp geonet vaø vaûi ñòa chaát cuøng coù taùc duïng laø lôùp thoaùt nöôùc ñeå chuyeån nöôùc roø ræ ñeán heä thoáng thu nöôùc roø ræ. Ñoä thaåm thaáu cuûa heä thoáng lôùp loùt taïo





thaønh lôùp thoaùt nöôùc vaø lôùp loïc töông ñöông vôùi ñoä thaåm thaáu qua caùt thoâ .Do tính deã bò taéc ngheõn cuûa vaûi loïc ñòa chaát, nhieàu nhaø thieát keá thích söû duïng lôùp caùt hoaëc lôùp soûi laøm lôùp thoaùt nöôùc.

Hình 9.6: Vò trí caáu taïo caùc lôùp loùt cuûa baõi choân laáp Ñoái vôùi heä thoáng lôùp loùt, hai lôùp loùt keát hôïp, thöôøng ñöôïc xem laø lôùp loùt thöù nhaát vaø lôùp loùt thöù hai, ñöôïc söû duïng. Lôùp loùt thöù nhaát ñöôïc duøng ñeå thu gom nöôùc roø ræ, traùi laïi lôùp loùt thöù hai coù taùc duïng nhö heä thoáng phaùt hieän söï roø ræ vaø hoã trôï cho lôùp loùt thöù nhaát. Heä thoáng lôùp loùt caûi tieán thay theá lôùp caùt thoaùt nöôùc baèng heä thoáng geonet thoaùt nöôùc. Lôùp loùt keát hôïp 2 lôùp composite trình baøy trong töông töï nhö lôùp loùt chæ coù ñieàu lôùp seùt phía döôùi lôùp maøng ñòa chaát thöù nhaát ñöôïc thay theá baèng lôùp ñaát seùt ñòa chaát toång hôïp (GCL). GCL ñöôïc cheá taïo töø bentonite chaát löôïng cao (töø Wyong) vaø vaät lieäu keát dính. Seùt bentonite laø khoaùng chaát montmorillonite natri caàn thieát coù khaû naêng haáp thuï gaáp 10 khoái löôïng cuûa noù trong nöôùc. Khi haáp thuï nöôùc, ñaát seùt trôû thaønh daïng vöõa vaø ngaên caûn söï di chuyeån cuûa nöôùc vaø toác ñoä thaåm thaáu raát thaáp, khoaûng 10-10 cm/s. Caùc taám GCLs lôùn (töø 12 ñeán 14 x 100 ft) ñöôïc ñaët gheùp mí khi xaây döïng heä thoáng lôùp loùt ñaùy. Hai heä thoáng lôùp loùt ñaùy khaùc.Ñoái vôùi caùc heä thoáng loùt ñaùy keát hôïp hai lôùp, ñieän cöïc phaùt hieän roø ræ thöôøng ñöôïc ñaët giöõa hai lôùp naøy.


9-23





Heä thoáng lôùp loùt ñaùy ñoái vôùi caùc baõi choân laáp ñôn/baõi choân laáp ñaëc bieät. Heä thoáng lôùp loùt ñaùy cuûa caùc baõi choân laáp ñôn thöôøng goàm coù hai lôùp maøng ñòa chaát, moãi lôùp ñeàu coù moät lôùp thoaùt nöôùc vaø heä thoáng thu nöôùc roø ræ (Hình 1.36c vaø Hình 11.36d).Heä thoáng phaùt hieän nöôùc roø ræ ñöôïc boá trí giöõa lôùp loùt thöù nhaát vaø lôùp loùt thöù hai cuõng nhö beân döôùi lôùp loùt thaáp hôn. Trong nhieàu tröôøng hôïp, lôùp ñaát seùt daøy 3 ñeán 5 ft ñöôïc ñaët beân döôùi hai lôùp maøng ñòa chaát ñeå baûo veä theâm.

Hình 9.7: Caáu taïo caùc lôùp loùt baõi choân laáp.

Xaây döïng lôùp loùt baèng ñaát seùt. Trong taát caû caùc daïng thieát keá trình baøy trong Hình 11.36, caàn phaàn löu yù ñaëc bieät khi xaây döïng lôùp loùt baèng ñaát seùt. Vaán ñeà quan troïng nhaát khi söû duïng ñaát seùt laø khuynh höôùng hình thaønh caùc veùt nöùt khi bò khoâ. Ñaát seùt khoâng ñöôïc pheùp khi duïng. Ñeå baûo ñaûm lôùp ñaát seùt coù taùc duïng theo thieát keá, lôùp ñaát seùt phaûi coù ñoä daøy 4-6 in (10,16-15,24 cm) ñöôïc neùn thích hôïp giöõa caùc lôùp keá tieáp (Hình 11.38). Boá trí caùc lôùp ñaát seùt moûng cuõng coù khaû naêng traùnh ñöôïc nöùt do söï saép xeáp thöù töï ñaát cuïc neáu nhö chæ söû duïng moät loaïi seùt. Moät vaán ñeà khaùc caàn quan khi söû duïng nhieàu loaïi seùt khaùc nhau laø söï nöùt neû do tính tröông nôû cuûa caùc loaïi seùt khaùc nhau seõ khaùc nhau. Do ñoù, ñeå khaéc phuïc ñieàu naøy, chæ söû duïng moät loaïi seùt khi xaây döïng lôùp loùt.

9-24






9.5 HEÄ THOÁNG THU GOM VAØ XÖÛ LYÙ KHÍ BAÕI CHOÂN LAÁP 9.5.1 Phöông phaùp thu gom khí baõi choân laáp Vieäc thu gom khí sinh ra töø baõi choân laáp nhaèm laøm giaûm löôïng khí oâ nhieãm phaùt taùn vaøo moâi tröôøng khoâng khí, haïn cheá muøi hoâi, vaø thu hoài naêng löôïng töø khí methane. Heä thoáng thu gom khí coù theå phaân thaønh 2 loaïi: thuï ñoäng (passive) vaø cöôõng böùc (active). Ñoái vôùi heä thoáng thu khí thuï ñoäng, aùp suaát khí sinh ra trong baõi choân laáp chính laø ñoäng löïc cho quaù trình chuyeån ñoäng cuûa khí. Trong khi ñoù, ñoái vôùi heä thoáng thu gom cöôõng böùc, chuyeån ñoäng cuûa doøng khí bò khoáng cheá döôùi taùc duïng cuûa löïc huùt chaân khoâng.

Hình 9.8: Heä thoáng thu gom khí ôû baõi choân laáp Vancouver 9.5.1.1 Heä thoáng thu gom khí thuï ñoäng

9-25






9-26

Heä thoáng thu gom khí thuï ñoäng bao goàm nhöõng daïng sau: - Heä thoáng thoaùt khí trong lôùp che phuû - Heä thoáng möông thu khí ñaët xung quanh baõi choân laáp Heä thoáng thoaùt khí trong lôùp che phuû Ñaây laø moät trong nhöõng heä thoáng phoå bieán nhaát döïa treân cô sôû giaûi phoùng aùp suaát khí beân trong baõi choân laáp. Caùc oáng thoaùt khí ñöôïc laép qua lôùp che phuû cuoái cuøng cuûa baõi choân laáp vaø xuoáng saâu phía lôùp raùc. Neáu noàng ñoä khí methane ñuû lôùn, caùc oáng thoaùt khí naøy ñöôïc noái vaøo beùc ñoát khí thaûi. Tuy nhieân, heä thoáng thoaùt khí thuï ñoäng khoâng xöû lyù moät caùch coù hieäu quaû caùc khí VOC vaø muøi. 9.5.1.2 Heä thoáng thu gom khí cöôõng böùc Heä thoáng thu gom khí cöôõng böùc laø heä thoáng trong ñoù söû duïng caùc maùy vaø thieát bò huùt chaân khoâng noái vôùi heä thoáng caùc gieáng thu hoaëc oáng thu khí ñöôïc laép ñaët trong khoái raùc cuûa baõi choân laáp. Tuyø thuoäc vaøo caùch boá trí caùc oáng vaø gieáng thu, heä thoáng thu gom khí cöôõng böùc bao goàm nhöõng daïng sau: - Heä thoáng thu khí vôùi heä caùc oáng thu khí naèm ngang noái vôùi caùc gieáng ñaët theo chu

vi baõi choân laáp; - Heä thoáng thu khí vôùi caùc gieáng phaân boá ñeàu treân dieän tích baõi choân vaø caùc oáng lieân

keát; - Heä thoáng caùc oáng thu khí ñaët xuyeân qua bôø bao baõi choân laáp vaøo trong lôùp raùc. Heä

thoáng naøy thöôøng chæ söû duïng cho caùc baõi choân laáp ñöôïc xaây döïng noåi treân maët ñaát. 9.5.2 Phöông phaùp xöû lyù khí Phöông phaùp thoâng thöôøng ñeå xöû lyù khí baõi choân laáp laø phaân huyû nhieät, nghóa laø methane vaø caùc khí vi löôïng khaùc (bao goàm caû caùc chaát höõu cô bay hôi VOAs) ñöôïc ñoát trong khoâng khí coù maët oxygen taïo thaønh CO2, SO2, NOx vaø caùc khí voâ cô khaùc. Caùc khí naøy khi ñöôïc thu hoài vôùi muïc ñích taùi sinh naêng löôïng seõ ñöôïc daãn ñeán caùc heä thoáng laøm saïch, taùch caùc thaønh phaàn caàn thieát vaø ñöa vaøo söû duïng nhö moät loaïi nhieân lieäu töø khí sinh hoïc. Caùc quaù trình thu hoài khí phuï thuoäc vaøo nhöõng thaønh phaàn khí trong hoãn hôïp caàn thu hoài vaø muïc ñích söû duïng ñeå aùp duïng caùc quaù trình taùch khaùc nhau. Caùc phöông phaùp thöôøng söû duïng ñeå thu hoài khí bao goàm: - Phöông phaùp haáp thu lyù hoïc; - Phöông phaùp haáp thu hoaù hoïc;





- Phöông phaùp maøng baùn thaám…

Hình 9.9 : Caáu taïo heä thoáng maùy phaùt ñieän töø raùc.

Quaù trình taùch loaïi caùc thaønh phaàn khí ñöôïc thöïc hieän treân nhöõng heä thoáng thieát bò coâng ngheä ñaëc bieät phuø hôïp vôùi muïc ñích löïa choïn saûn phaåm caàn thu hoài. 9.6 XÖÛ LYÙ NÖÔÙC BAÕI CHOÂN LAÁP 9.6.1 XÖÛ LYÙ NÖÔÙC ROØ RÆ BAÕI CHOÂN LAÁP

9-27






9-28

Ñeå löïa choïn coâng ngheä xöû lyù phuø hôïp, tröôùc heát phaûi coù ñöôïc caùc soá lieäu veà caùc thaønh phaàn vaø tính chaát cuûa nöôùc raùc. Caùc thaønh phaàn cuûa nöôùc raùc caàn phaûi ñöôïc xaùc ñònh khi thieát keá traïm xöû lyù theo baûng 9.10.

9.6.1.1 Quaù trình xöû lyù sô boä Thoâng thöôøng laø caùc song chaén raùc, hoà laéng sô boä, ôû quaù trình naøy pH cuûa nöôùc raùc thöôøng töø 6,0 -8,0, tuy nhieân giaù trò cuûa pH coù theå thay ñoåi tuyø thuoäc vaøo thaønh phaàn cuûa raùc thaûi vaø tính chaát cuûa neàn ñaát 9.6.1.2 Quaù trình xöû lyù sinh hoïc ÔÛquaù trình naøy, BOD, COD vaø caùc hôïp chaát cuûa nito seõ ñöôïc giaûm. Caùc coâng trình thöôøng söû duïng laø beå aerotank, hoà thoåi khí, ñóa loïc sinh hoïc, beå loïc sinh hoïc …Toùm taét cô cheá khöû BOD trong nöôùc raùc ñöôïc trình baøy ôû baûng 9.11 9.6.1.3 Quaù trình hoaù – lyù

Quaù trình naøy chuû yeáu khöû COD, ñoä maøu, löôïng caën lô löûng, kim loaïi naëng vaø Coliform. Caùc phöông phaùp öùng duïng bao goàm: ñoùng raén, laéng, haáp phuï cacbon hoaït tính vaø hoaù hoïc. Toùm taét cô cheá khöû COD vaø ñoä maøu trong nöôùc raùc ñöôïc trình baøy trong baûng 9.12. Toùm taét cô cheá khöû kim loaïi naëng trong nöôùc raùc ñöôïc trình baøy ôû baûng 9.13 Baûng 9.10 Caùc thaønh phaàn cuûa nöôùc raùc.

Thaønh phaàn nöôùc raùc Möùc ñoä caàn thieát BOD5, caën lô löûng (SS), COD, NH4

+, Nito toång soá.

Raát caàn khi thieát laäp caùc thoâng soá ban ñaàu ñeå thieát keá vaø choïn coâng ngheä xöû lyù.

pH, Coliform Yeâu caàu ñoái vôùi caùc coâng trình xöû lyù ñeå ñaït chaát löôïng cuûa doøng xaû theo tieâu chuaån quy ñònh.

Fe+2, Mn+2, caùc kim loaïi naëng, maøu, muøi.

Khoâng nhaát thieát phaûi xem xeùt khi thieát laäp caùc thoâng soá thieát keá vì nhöõng chaát naøy seõ ñöôïc khöû trong quaù trình xöû lyù caùc thaønh phaàn khaùc.

Baûng 9.11: Toùm taét phöông phaùp khöû BOD trong nöôùc raùc.





9-29

(1) Xöû lyù sinh hoïc (2) Haáp phuï cacbon hoaït tính

(3) Tuyeån noåi Nguyeân taéc

Phaân huyû sinh hoïc caùc chaát baån höõu cô bôûi caùc hoaït ñoäng cuûa caùc vi sinh vaät.

Haáp phuï caùc chaát höõu cô hoaø tan bôûi caùc haït cacbon hoaït tính.

Tuyeån noåi vaø taùch caùc chaát lô löûng vaø caùc chaát höõu cô hoaø tan.

ÖÙng duïng Giaûm haøm löôïng BOD trong nöôùc raùc ôû noàng ñoä cao. Hieäu suaát >90%.

Giaûm haøm löôïng BOD trong nöôùc raùc ôû noàng ñoä thaáp.

Söû duïng khi noàng ñoä SS trong nöôùc raát cao.

Baûng 9.12: Toùm taét phöông phaùp khöû COD vaø ñoä maøu trong nöôùc raùc.

(1) Xöû lyù keo tuï (2) Haáp phuï than hoaïttính

(3) Xöû lyù sinh hoïc (04) Ozon hoaù Nguyeân taéc

Keo tuï caùc chaát baån höõu cô bôûi caùc hoaù chaát keo tuï ñöôïc chaâm vaøo trong nöôùc raùc.

Haáp phuï caùc chaát höõu cô hoaø tan, ñoä maøu bôûi caùc haït than hoaït tính.

Phaân huyû sinh hoïc caùc chaát baån höõu cô bôûi caùc hoaït ñoäng cuûa caùc vi sinh vaät.

Ozon oxi hoaù caùc chaát höõu cô coù trong nöôùc thaûi.

ÖÙng duïng Giaûm haøm löôïng COD trong nöôùc raùc ôû noàng ñoä cao.

Giaûm haøm löôïng COD trong nöôùc raùc ôû noàng ñoä thaáp.

Giaûm haøm löôïng BOD trong nöôùc raùc ôû noàng ñoä cao. Hieäu suaát >90%..

Söû duïng khi noàng ñoä COD trong nöôùc quaù cao.

Baûng 9.13: Toùm taét phöông phaùp khöû kim loaïi naëng trong nöôùc raùc.

(1) Xöû lyù keo tuï (2) Haáp phuï cacbon hoaït tính

(3) keo tuï baèng hoaù chaát

Nguyeân taéc

Taïo ra daïng hydroxyt cuûa kim loaïi sau ñoù laéng (moâi tröôøng kieàm)

Haáp phuï caùc ion kim loaïi hoaø tan bôûi caùc haït cacbon hoaït tính.

Taùch ion kim loaïi khoûi nöôùc raùc sau laéng.

ÖÙng duïng Thích hôïp vôùi nöôùc raùc coù noàng ñoä ñaäm ñaëc.

Giaù thaønh xöû lyù cao, thích hôïp khöû kim loaïi trong nöôùc raùc coù noàng ñoä thaáp.

Söû duïng khi noàng ñoä ion kim loaïi trong nöôùc raát cao.

9.7 THIEÁT KEÁ BAÕI CHOÂN LAÁP 9.7.1 Trình töï thieát keá baõi choân laáp





9-30

9.7.1.1 Caùc taøi lieäu caàn thieát cho coâng vieäc thieát keá Caùc taøi lieäu ban ñaàu caàn thieát cho coâng vieäc thieát keá bao goàm:

o Caùc taøi lieäu veà quy hoaïch ñoâ thò. o Caùc taøi lieäu veà daân soá, ñieàu kieän kinh teá- xaõ hoäi, hieän traïng vaø ñònh höôùng phaùt

trieån trong töông lai. o Caùc taøi lieäu veà ñòa hình, ñòa chaát coâng trình, thuyû vaên, ñieàu kieän khí haäu khu

vöïc. o Caùc taøi lieäu khaùc coù lieân quan.

9.7.1.2 Caùc coâng trình chuû yeáu Bao goàm: -Doïn maët baèng. -Ñònh höôùng nöôùc chaûy. -Loùt ñaùy (lôùp choáng thaám). -Ñöôøng ra vaøo. -Raøo chaén, bieåu hieäu. -Hình thaønh ñeâ, keø. -Heä thoáng thu gom nöôùc raùc vaø khí ga. -Nôi veä sinh gaàm xe. -Caùc coâng trình phuïc vuï: vaên phoøng, nhaø kho, heä thoáng ñieän nöôùc, coâng trình phong --hoaû, traïm maùy phaùt, nôi baûo döôõng thieát bò, traïm caân.

Boá trí vaø chuaån bò maët baèng Khi boá trí maët baèng baõi choân laáp caàn löu yù ñeán caùc yeáu toá sau: -Ñöôøng ra vaøo baõi thaûi. -Vò trí nhaø cöûa (goàm caàu caân, laùn che thieát bò, nhaø ñieàu haønh vaø nhaø nghæ cuûa nhaân vieân). -Kho chöùa vaät lieäu phuû baõi vaø lôùp treân cuøng. -Heä thoáng thoaùt nöôùc. -Raøo chaén. -Nôi xöû lyù nöôùc raùc hoaëc traïm bôm. -Caùc gieáng khoan kieåm tra nöôùc raùc. -Caùc khu vöïc choân laáp. -Khu vöïc choân laáp raùc ñaëc bieät.





9-31

-Nôi thu hoài pheá lieäu. Heä thoáng thu gom vaø xöû lyù nöôùc raùc heä thoáng thu gom nöôùc raùc cuõng nhö heä thoáng thoaùt nöôùc nhaát thieát phaûi ñöôïc laøm trong thôøi kyø chuaån bò baõi ban ñaàu vaø phaûi ñöôïc kieåm soaùt chaët cheõ tröôùc khi ñoå raùc, bôûi vì ñaøo haøng taán raéc leân ñeå söûa chöõa laø khoâng tinh teá. Neáu caàn thu khí ga thì caùc coâng vieäc chuaån bò cuõng neân ñöôïc laøm trong thôøi kyø naøy . thu gom nöôùc raùc: ñeå traùnh söï roø ræ nöôùc raùc ra xung quanh caàn phaûi coù moät heä thoáng raõnh thoaùt. Heä thoáng naøy daãn nöôùc raùc ra khoûi baõi tôùi nôi xöû lyù. Neáu vì moät lí do ruûi ro naøo ñoù, heä thoáng thu gom nöôùc raùc khoâng thöïc hieän ñöôïc chöùc naêng cuûa noù thì seõ taïo ra söï tích tuï nöôùc raùc vôùi aùp löïc cao trong baõi, ñieàu ñoù daãn ñeán

Thu gom nöôùc raùc

heä thoáng thu gom nöôùc raùc khoâng thöïc hieän ñöôïc chöùc naêng cuûa noù thì seõ taïo ra söï tích tuï nöôùc raùc vôùi aùp löïc cao trong baõi, ñieàu ñoù daãn ñeán söï roø ræ nöôùc raùc.

Heä thoáng thoaùt nöôùc raùc taïi ñaùy baõi (heä thoáng thoaùt nöôùc ñaùy) : heä thoáng thoaùt nöôùc ñaùy naèm beân döôùi lôùp raùc vaø treân lôùp choâng thaám. Heä thoáng naøy coù chöùc naêng daãn nhanh nöôùc ñaùy coù theå ñöôïc laøm baèng soûi, vaät lieäu toång hôïp (vaûi ñòa chaát) vaø caùc ñöôøng oáng thoaùt nöôùc.

Raõnh thoaùt nöôùc : raõnh thoaùt nöôùc coù theå laø raõnh hôû hoaëc raõnh kín, ñöôïc boá trí xung quanh baõi. Muïc ñích cuûa noù laø ñeå thu gom nöôùc raùc khoâng cho chaûy vaøo nguoàn nöôùc maët hoaëc maïch nöôùc ngaàm naèm gaàn beà maët ñaát. Ngay caû nhöõng baõi ñaõ coù heä thoáng thoaùt ñaùy cuõng caàn coù heä thoáng raõnh thoaùt nöôùc xung quanh baõi.

Ñieàu kieän tieân quyeát ñeå heä thoáng raõnh thoaùt nöôùc coù theå thay theá heä thoáng thoaùt nöôùc ñaùy laø : baõi ñöôïc boá trí treân neàn ñaát chaët töï nhieân, raùc coù ñoä thaám nöôùc cao, baõi choân laáp nhoû vaø ñoä ngaám nöôùc vaøo baõi thaáp (khu vöïc coù löôïng möa nhoû vaø khaû naêng boác hôi cao).

Bôm nöôùc raùc töø gieáng leân : vieäc thu gom baèng bieän phaùp bôm töø gieáng oáng maø chuùng ñöôïc ñaët beân trong hoaëc chung quanh baõi laø phöông phaùp töông ñoái deã laøm ôû nhöõng baøi ñang toàn taïi nôi maø thieáu heä thoáng thu gom nöôùc raùc khaùc hoaëc yeâu caàu phaûi boå sung theâm. Phöông phaùp naøy nguï yù laø nöôùc ngaàm beân döôùi baõi bò giaûm chaát löôïng vaø toaøn





boä nöôùc raùc phaùt sinh bôûi söï ræ nöôùc vaøo baõi vaø thaåm thaáu vaøo maïch nöôùc ngaàm ñöôïc bôm ra khoûi gieáng. Nhöôïc ñieåm nhaát laø trong haàu heát caùc tröôøng hôïp nöôùc raùc seõ bò pha loaõng baèng nöôùc ngaàm daãn ñeán löôïng nöôùc phaûi bôm lôùn quaù möùc caàn thieát.

Thieát keá heä thoáng thoaùt nöôùc : heä thoáng thoaùt nöôùc ñaùy neân coù dieän tích tieáp xuùc vôùi raùc lôùn. Khoâng neân ñaët lôùp vaûi ñòa chaát ôû giöõa raùc vaø heä thoáng raõnh thoaùt. Heä thoáng raõnh thoaùt ñaùy neân laøm caøng thaúng caøng toát vaø ñöôïc laép khít vôùi ñöôøng oáng ngang naèm töø beân ngoaøi döôùi chaân doác cuûa baõi. Heä thoáng thoaùt ñaùy khoâng neân laøm daøi quaù 100m töø oáng ngang beân ngoaøi baõi. Raõnh hôû coù ñoä doác toái ña 1:1,5 vaø coù ñoä doác toái thieåu 1:100.

Caùc coâng trình phuï trôï

Vôùi baõi thaûi coù quy moâ lôùn vaø cöï lôùn (löôïng raùc haøng naêm treân 200.000 taán, dieän tích baõi töø 20ha trôû leân) caàn phaûi coù ñaày ñuû caùc coâng trình phuïc vuï: vaên phoøng, nhaø kho, heä thoáng ñieän nöôùc, traïm caân, nôi veä sinh gaàm xe, traïm baûo döôõng thieát bò, khu thu hoài pheá lieäu, khu phaân loaïi pheá thaûi…

Hình 9.10 : Khu phaân loaïi chaát thaûi raén.

Toaøn boä caùc coâng trình phuïc vuï cho baõi thaûi ñöôïc boá trí beân trong coång baõi. Thoâng thöôøng vaên phoøng ñieàu haønh, nhaø nghæ cho nhaân vieân vaø choã ñeå xe naèm laân caän loái vaøo coøn nhaø ñeå maùy moùc, choã röûa xe maùy, traïm baõo döôõng thieát bò boàn nöôùc … naèm ôû beân trong.

9-32






9-33

Baûng 9.14 Nhöõng yeáu toá quan troïng caàn xem xeùt khi thieát keá baõi choân laáp

Yeáu toá Ghi chuù Loái vaøo Laùt ñöôøng cho taát caû caùc loái vaøo baõi choân laáp thöôøng xuyeân, caùc ñöôøng taïm

ñeán khu vöïc ñoå raùc.

Dieän tích ñaát Dieän tích ñaát phaûi ñuû ñeå choân laáp chaát thaûi raén sinh hoaït ít nhaát laø 5 naêm, thích hôïp nhaát laø 10 ñeán 25 naêm keå caû vuøng ñeäm.

Phöông phaùp choân laáp Phöông phaùp choân laáp thay ñoåi tuyø theo ñòa hình, ñòa theá vaø vaät lieäu che phuû saün coù; thoâng duïng nhaát laø phöông phaùp ñaøo thaønh töøng hoá choân raùc, khu vöïc choân raùc, choân theo töøng baäc

Ñaëc ñieåm cuûa baõi choân laáp ñaõ ñoùng cöûa

Ñoä doác cuûa lôùp che phuû cuoái cuøng laø 3 – 6%, thieát keá nhieàu lôùp phuû

Thoaùt nöôùc beà maët Xaây döïng möông thoaùt nöôùc, duy trì ñoä doác 3-6% ñoái vôùi che phuû cuoái cuøng cuûa baõi choân laáp ñeå traùnh söï hình thaønh ao hoà treân khu vöïc baõi choân laáp. Xaây döïng phöông aùn thoaùt nöôùc möa ôû nhöõng khu vöïc chöa söû duïng cuûa baõi choân laáp.

Lôùp che phuû trung gian

Taän duïng trieät ñeå löôïng ñaát saün coù; nhöõng loaïi vaät lieäu khaùc nhö phaân compost saûn xuaát töø raùc vöôøn vaø chaát thaûi raén sinh hoaït coù theå söû duïng ñeå taêng toái ña coâng suaát cuûa baõi choân laáp; tyû leä giöõa chaát thaûi vaø vaät lieäu che phuû coù theå dao ñoäng töø 5:1 ñeán 10:1.

Nhaø caân ñöôïc ñaët ôû loái vaøo ñeå coù theå kieåm soaùt ñöôïc löôïng raùc ñöa vaøo baõi haøng ngaøy. Loaïi can noåi treân maët ñaát ñöôïc xem laø deã laøm saïch nhaát khi raùc rôi vaøo. Heä thoáng maùy tính ñöôïc söû duïng ñeå ghi laïi vaø in ra theû can caùc thoâng tin veà soá xe, ngöôøi laùi, loaïi raùc, soá caân… troïng löôïng xe khoâng taûi cuûa töøng loaïi xe caàn ñöôïc ghi laïi trong heä thoáng maùy tính.





Hình 9.11 Thi coâng xaây dựng baõi choân laáp

Baûng 9.15 Nhöõng yeáu toá quan troïng caàn xem xeùt khi thieát keá baõi choân laáp

Yeáu toá Ghi chuù Lôùp loùt ñaùy Lôùp ñaát seùt ñôn (2 – 4 ft hay 0,61 – 1,22 m) hoaëc thieát keá nhieàu lôùp coù söû

duïng maøng ñòa chaát (geomembrane). Ñoä doác ñoái vôùi heä thoáng thu nöôùc roø ræ loaïi töøng baäc dao ñoäng töø 1-5%, khoaûng caùch lôùn nhaát giöõa hai baäc laø 100 ft (30 m), ñoä doác cuûa möông thoaùt nöôùc dao ñoäng trong khoaûng 0.5 – 1.0%. Ñoä doác ñoái vôùi heä thoáng thu nöôùc roø ræ daïng oáng dao ñoäng trong khoaûng 1-2%; ñöôøng kính oáng chaâm loã laø 4 in (10,16 cm); khoaûng caùch giöõa 2 oáng laø 20 ft (6 m).

Thieát keá ñôn nguyeân Chaát thaûi raén moãi ngaøy ñoå thaønh moät ñôn nguyeân, che phuû vaøo cuoái ngaøy baèng moät lôùp ñaát hoaëc vaät lieäu thích hôïp daøy 6 in (15 cm). Chieàu roäng cuûa moät ñôn nguyeân dao ñoäng töø 10 ñeán 30 ft (3,0 – 9,0 m). Chieàu cao cuûa moät lôùp keå caû lôùp che phuû trung gian dao ñoäng trong khoaûng 10-14 ft (3,0 - 4,3 m). Ñoä doác cuûa beà maët laøm vieäc (maët beân) dao ñoäng töø 2:1 ñeán 3:1.

Baûo veä nöôùc ngaàm Laép ñaët möông thoaùt nöôùc, heä thoáng gieáng hoaëc caùc phöông tieän kieåm soaùt khaùc.

Quaûn lyù khí baõi raùc Xaây döïïng keá hoaïch quaûn lyù khí baõi raùc bao goàm caùc gieáng, heä thoáng thu khí taäp trung, thieát bò thu ngöng töï, quaït huùt chaân khoâng, vaø thieát bò ñoát khí, vaø/hoaëc thieát bò saûn xuaát naêng löôïng. Vaän haønh ôû aùp suaát chaân khoâng 10 in (3 m) nöôùc.

Thu gom nöôùc roø ræ Xaùc ñònh löu löôïng cöïc ñaïi vaø kích thöôùc oáng hoaëc möông thu nöôùc roø ræ,

9-34






9-35

kích thöôùc traïm bôm nöôùc roø ræ, löïa choïn vaät lieäu laøm oáng coù theå laøm vieäc ñöôïc vôùi aùp suaát tónh töông öùng vôùi chieàu cao cöïc ñaïi cuûa baõi choân laáp.

Xöû lyù nöôùc roø ræ Treân cô sôû löôïng nöôùc roø ræ vaø ñieàu kieän moâi tröôøng ñòa phöông, löïa choïn coâng ngheä thích hôïp ñeå xöû lyù nöôùc roø ræ.

Yeâu caàu veà maët moâi tröôøng

Laép ñaët thieát bò giaùm saùt khí vaø nöôùc trong vuøng chòu aûnh höôûng (vadose zone); laép ñaët thieát bò giaùm saùt chaát löôïng nöôùc ngaàm; ñaët traïm giaùm saùt chaát löôïng moâi tröôøng khoâng khí xung quanh.

Duïng cuï, thieát bò caàn thieát

Soá löôïng vaø loaïi duïng cuï, thieát bò thay ñoåi tuyø theo töøng loaïi vaø coâng suaát baõi choân laáp.

Choáng chaùy Nöôùc taïi khu vöïc, neáu khoâng uoáng ñöôïc phaûi ghi chuù roõ raøng. Moãi hoá choân phaûi taùch rieâng ñeå traùnh chaùy lan trong tröôøng hôïp xaûy ra hoaû hoaïn.

Khu vöïc nhaân vieân tuyø thuoäc vaøo soá löôïng nhaân vieân vaø möùc ñoä hoaït ñoäng cuûa baõi. Caàn thieát keá heä thoáng caáp nöôùc, raõnh thoaùt nöôùc vaø heä thoáng phaùt thanh , coù maùy phaùt ñieän ñiezen phoøng khi maát ñieän, traïm baõo döôõng thieát bò phuïc vuï baõi, heä thoáng phoøng hoaû hoaïn ñoàng boä vaø caùc bieän phaùp phoøng ngöøa söï coá.

Khu thu hoài pheá lieäu neân ñaët ôû choã coù theå quan saùt ñöôïc, neân rieâng reõ vôùi caùc hoaït ñoäng khaùc vaø coù loái ñi rieâng. Neân coù moät vaøi bôø doác thoai thoaûi ñeå deã daøng ñöa pheá lieäu thu hoài laïi vaøo caùc container, moãi container chöùa moät loaïi vaät phaåm thu hoài rieâng.

Khu vöïc phaân loaïi raùc coâng nghieäp vaø raùc xaây döïng ñöôïc thieát keá coù neàn cöùng (beà maët cöùng) vaø ñöôïc raøo laïi. Neân ñaët khu kho ñeå vaät phaåm thu hoài ôû nhöõng khu vöïc coù heä thoáng thoaùt nöôùc möa toát. Sô ñoà baõi choân laáp hôïp veä sinh ñöôïc trình baøy ôû hình 7.2

9.7.2 Loaïi chaát thaûi Thoâng tin veà loaïi chaát thaûi phaûi xöû lyù ñoùng vai troø quan troïng trong quaù trình thieát keá vaø boá trí maët baèng baõi choân laáp nhaát laø khi coù maët nhöõng loaïi chaát thaûi ñaëc bieät. Caùch toát nhaát laø xaây duïng nhöõng khu vöïc choân laáp rieâng bieät cho nhöõng loaïi chaát thaûi ñaëc bieät (ví duï amiaêng) vì khu vöïc naøy caàn ñöôïc xaây döïng ñaëc bieät hôn. Neáu löôïng xaø baàn ñoå ra baõi choân laáp raát lôùn thì coù theå duøng ñaép ñeâ. 9.7.3 Söï caàn thieát cuûa traïm trung chuyeån Do vaán ñeà an toaøn vaø nhieàu haïn cheá môùi khi vaän haønh baõi choân laáp, nhieàu traïm trung chuyeån ñaõ ñöôïc xaây döïng taïi khu vöïc baõi choân laáp ñeå chöùa chaát thaûi vaø chuyeån daàn ra baõi choân laáp baèng nhöõng xe taûi nhoû (Hình 10.9 vaø Hình 10.11), nhôø ñoù, giaûm ñaùng keå





9-36

nguy cô xaûy ra taïi naïn taïi baõi choân laáp. Traïm trung chuyeån cuõng ñoàng thôøi laø nôi thu hoài nhöõng vaät lieäu coù theå taùi sinh taùi söû duïng ñöôïc. Chaát thaûi ñöôïc ñoå vaøo hai xe mooùc lôùn, laàn löôït chuyeån ra baõi choân laáp, ñoå boû vaø traû veà vò trí cuõ. Söï caàn thieát cuûa traïm trung chuyeån naøy tuyø thuoäc vaøo nhöõng tính chaát vaät lyù vaø phöông phaùp vaän haønh baõi choân laáp. 9.7.5 Xaùc ñònh söùc chöùa cuûa baõi choân laáp. Söùc chöùa cuûa baõi choân laáp döï kieán coù theå ñöôïc xaùc ñònh tröôùc heát döïa treân caùch boá trí maët baèng toång theå coù tính ñeán nhöõng thoâng soá thieát keá. Böôùc keát tieáp laø xaùc ñònh dieän tích beà maët cuûa moãi lôùp. Theå tích cuûa baõi choân laáp ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch nhaân dieän tích trung bình giöõa hai lôùp keá tieáp vôùi chieàu cao cuûa lôùp ñoù vaø tính toång cuûa caùc lôùp keá tieáp nhau. Neáu vaät lieäu che phuû ñöôïc laáy taïi khu vöïc baõi choân laáp, thí theå tích tính toaùn töông öùng vôùi theå tích chaát thaûi raén ñoå ôû baõi choân laáp. Neáu phaûi chuyeån chôû vaät lieäu che phuû töø nôi khaùc, khi ñoù theå tích tính toaùn phaûi bò tröø ñi heä soá keå ñeán theå tích bò chieám choã bôûi vaät lieäu che phuû. Ví duï, neáu tyû leä giöõa lôùp che phuû vaø lôùp chaát thaûi raén laø 1:5, thì söùc chöùa tính toaùn phaûi nhaân vôùi heä soá 0.833 (5/6). 9.8 HEÄ THOÁNG GIAÙM SAÙT CHAÁT LÖÔÏNG MOÂI TRÖÔØNG BAÕI CHOÂN LAÁP 9.8.1 Giaùm saùt chaát löôïng moâi tröôøng baõi choân laáp Coâng taùc giaùm saùt chaát löôïng moâi tröôøng ôû khu vöïc baõi choân laáp hôïp veä sinh nhaèm baûo ñaûm raèng caùc chaát oâ nhieãm töø baõi choân laáp khoâng gaây aûnh höôûng ñeán söùc khoeû coäng ñoàng vaø moâi tröôøng xung quanh. Yeâu caàu giaùm saùt goàm 3 noäi dung chính: (1) giaùm saùt khí vaø nöôùc thaûi, (2) giaùm saùt nöôùc ngaàm, vaø (3) giaùm saùt chaát löôïng khoâng khí. Giaùm saùt chaát löôïng moâi tröôøng ñöôïc thöïc hieän baèng caû hai phöông phaùp: phöông phaùp laáy maãu vaø phöông phaùp khoâng laáy maãu. Caùc duïng cuï thieát bò caàn thieát ñeå giaùm saùt chaát löôïng moâi tröôøng baõi choân laáp. Phöông phaùp khoâng laáy maãu ñöôïc aùp duïng ñeå ñaùnh giaù nhöõng bieán ñoåi hoaù hoïc vaø lyù hoïc cuûa moâi tröôøng baèng caùch ño giaùn tieáp ví duï söï bieán ñoåi doøng ñieän. Caùc duïng cuï caàn thieát ñeå giaùm saùt chaát löôïng moâi tröôøng baõi choân laáp ñöôïc trình baøy trong Baûng 9.15. Baûng 9.16 Caùc thieát bò ñaëc tröng duøng ñeå giaùm saùt khí thaûi vaø nöôùc roø ræ ôû baõi choân laáp

Loaïi ÖÙng duïng/moâ taû





9-37

PHÖÔNG PHAÙP LAÁY MAÃU

Chaát löôïng khoâng khí

Thieát bò laáy maãu chuû ñoäng Laáy maãu lieân tuïc

Tuùi thu khí Laáy maãu giaùn ñoaïn

Bình chaân khoâng Laáy maãu giaùn ñoaïn

Syrine khí Laáy maãu giaùn ñoaïn

Nöôùc ngaàm

Gieáng giaùm saùt moät ñoä saâu vaø nhieàu ñoä saâu

Laáy maãu nöôùc ngaàm ôû nhieàu ñoä saâu khaùc nhau

Thieát bò ño aùp suaát (piezometer)

Laáy maãu nöôùc ngaàm

ÔÛ baõi choân laáp

Thieát bò ño aùp suaát (piezometer)

Laáy maãu nöôùc roø ræ. Caùc thieát bò naøy coù theå ñöôïc laép ñaët tröôùc khi choân laáp raùc, hoaëc sau khi baõi choân ñaõ ñöôïc laáp ñaày.

Baûng 9.17 Caùc thieát bò ñaëc tröng duøng ñeå giaùm saùt khí thaûi vaø nöôùc roø ræ ôû baõi choân laáp (tt)

Vuøng Vadose Thaåm keá Laáy maãu chaát loûng phía döôùi lôùp loùt cuûa baõi choân laáp Gieáng thaêm khí ñaát, moät ñoä saâu vaø nhieàu ñoä saâu

Giaùm saùt khí baõi raùc vaø caùc hôïp chaát höõu cô bay hôi ñöôïc (VOC) trong ñaát. Khí coù theå ñöôïc phaân tích taïi choã söû duïng maùy saéc kyù xaùch tay hoaëc phaân tích trong phoøng thí nghieäm sau khi cho haáp thuï qua than cuûi

Thaåm keá daïng cheùn huùt Thu maãu trong vuøng vadose

PHÖÔNG PHAÙP KHOÂNG LAÁY MAÃU

Nöôùc ngaàm

Teá baøo daãn ñieän Giaùm saùt bieán ñoåi ñoä daãn ñieän cuûa nöôùc ngaàm. Teá baøo daãn ñieän thöôøng ñöôïc ñaët beân trong hoaëc gaàn gieáng giaùm saùt.

ÔÛ baõi choân laáp

Thieát bò ño aùp suaát Ño ñoä saâu cuûa nöôùc roø ræ trong baõi choân laáp

Baûng nhieät ñoä Ño nhieät ñoä

Que ño nhieät ñoä Ño nhieät ñoä





9-38

Que ñieän Xaùc ñònh ñoä maën cuûa vuøng vadose. Boán qua ñöôïc laép ñaët ñeå ño ñoä daãn ñieän cuûa ñaát.

Baûn ño ñieän trôû Ño söï bieán thieân haøm löôïng nöôùc trong vuøng vadose. Baûn ñieän cöïc gaén vôùi vaät lieäu xoáp ñöôïc laép ñaët trong ñaát. Tính chaát ñieän thay ñoåi theo söï thay ñoåi haøm löôïng nöôùc trong vuøng vadose.

Maùy ño ñoä giaûm tia gama Phaùt hieän söï bieán ñoåi ñoä aåm cuûa vuøng vadose. Döïa treân cô sôû ñoä giaûm tia gama söï lan truyeàn vaø phaân taùn tia gama. Theo phöông phaùp lan truyeàn, laép ñaët 2 gieáng caùch nhau moät khoaûng xaùc ñònh. Söû duïng gieáng ñôn trong tröôøng hôïp phöông phaùp phaân taùn. Thöôøng giôùi haïn ñoä saâu vì khoù laép hai gieáng song song.

Caûm bieán nhieät Giaùm saùt haøm löôïng nöôùc cuûa vuøng vadose baèng caùch ño toác ñoä maát nhieät töø baûn ño ñeán ñaát xung quanh.

Maùy ño aåm nôtron Xaùc ñònh profile ñoä aåm cuûa ñaát phía döôùi baõi choân laáp. Maùy coù theå ñöôïc laép ñaët döôùi baõi choân laáp hoaëc di chuyeån trong loã khoang gaàn baõi choân laáp.

Caûm bieán ño ñoä maën Giaùm saùt ñoä maën cuûa ñaát. Ñieän cöïc gaén vôùi cheùn söû xoáp ñöôïc ñaët trong ñaát.

Maùy ño söùc caêng Ño ñieän theá cuûa ñaát, ño aùp suaát aâm ôû vuøng ñaát khoâng baõo hoaø

Maùy ño aåm nhieät ñieän Phaùt hieän bieán thieân ñoä aåm

9.8.2.1 Giaùm saùt chaát löôïng nöôùc. Giaùm saùt chaát löôïng nöôùc ôû vuøng vadose laø raát caàn thieát ñeå kieåm tra xem coù söï roø ræ nöôùc thaûi raùc (nöôùc roø ræ) töø ñaùy baõi choân laáp khoâng. Trong vuøng vadose, hôi aåm giöõ laïi trong caùc khe hôû cuûa caùc haït ñaát hoaëc ñaù xoáp luoân luoân ôû aùp suaát thaáp hôn aùp suaát khí quyeån. Do ñoù, ñeå taùch hôi aåm naøy caàn phaûi söû duïng aùp suaát aâm hay aùp suaát chaân khoâng ñeå taùch aåm ra khoûi caùc haït ñaát. Ñeå taùch hôi aåm khoûi ñaát trong vuøng vadose phaûi huùt, neân caùc gieáng thoâng thöôøng hoaëc nhöõng loã khoang hôû khoâng theå söû duïng ñeå laáy maãu trong vuøng naøy ñöôïc. Duïng cuï laáy maãu duøng ñeå trích maãu trong vuøng khoâng baõo hoaø ñöôïc goïi laø thaåm keá huùt. Ba loaïi thaåm keá thöôøng duøng laø (1) cheùn söù, (2) sôïi vaø (3) maøng loïc. Duïng cuï thoâng duïng nhaát ñeå laáy maãu ñoä aåm trong vuøng vadose laø thieát bò laáy maãu baèng cheùn söù), bao goàm moät cheùn xoáp hay moät voøng laøm baèng söù gaén vaøo moät phaàn cuûa oáng ñaëc (ví duï oáng PVC). Khi ñöa vaøo ñaát, do coù caùc loã roãng, cheùn söù laøm giaõn nôû caùc khoaûng troáng trong ñaát. Hôi aåm cuûa ñaát ñöôïc thu vaøo caùc thaønh phaàn söù xoáp khi





9-39

huùt chaân khoâng. Khi ñaõ thu ñuû löôïng nöôùc caàn thieát, maãu ñöôïc keùo leân maët ñaát qua moät oáng heïp döôùi taùc duïng cuûa löïc huùt chaân khoâng hoaëc aùp suaát khí. Giaùm saùt khí trong vuøng vadose. Giaùm saùt khí trong vuøng vadose caàn thieát ñeå phaùt hieän söï phaùt taùn khí thaûi töø baõi choân laáp.. Trong nhieàu heä thoáng giaùm saùt, caùc maãu khí ñöôïc laáy töø nhieàu ñoä saâu khaùc nhau trong vuøng vadose.

9.8.2.2 Giaùm saùt nöôùc ngaàm Coâng taùc giaùm saùt nöôùc ngaàm caàn thieát nhaèm phaùt hieän söï thay ñoåi chaát löôïng nöôùc coù theå do nöôùc roø ræ vaø khí baõi raùc gaây ra. 9.8.3.3 Giaùm saùt chaát löôïng khoâng khí ôû baõi choân laáp Coâng taùc giaùm saùt chaát löôïng khoâng khí ôû baõi choân laáp bao goàm (1) giaùm saùt chaát löôïng moâi tröôøng khoâng khí taïi baõi choân laáp vaø khu vöïc xung quanh baõi, (2) giaùm saùt khí töø baõi choân laáp, (3) giaùm saùt khí thaûi töø caùc thieát bò hoaëc quaù trình xöû lyù khí thaûi. 9.8.3.4 Giaùm saùt chaát löôïng moâi tröôøng khoâng khí xung quanh. Giaùm saùt chaát löôïng moâi tröôøng khoâng khí ôû baõi choân laáp nhaèm kieåm soaùt quaù trình phaùt taùn caùc khí oâ nhieãm töø baõi choân laáp ñeán khu vöïc xung quanh. Duïng cuï laáy maãu khí coù theå chia thaønh 3 loaïi: (1) thuï ñoäng, (2) giaùn ñoaïn, vaø (3) töï ñoäng. Laáy maãu thuï ñoäng nghóa laø laáy maãu khí baèng caùch cho doøng khí ñi qua thieát bò laáy maãu, trong ñoù, caùc chaát nhieãm baån chöùa trong doøng khí bò khöû ñeå phaân tích tieáp sau. Ngaøy nay, phöông phaùp laáy maãu thuï ñoäng ít ñöôïc söû duïng. Caùc maãu laáy theo phöông phaùp giaùn ñoaïn ñöôïc thu trong caùc bình chaân khoâng, syrine khí, hoaëc tuùi thu khí laøm baèng vaät lieäu toång hôïp (Hình 11.62). Thieát bò thu khí töï ñoäng coù khaû naêng laáy maãu vaø phaân tích khí töø doøng khí moät caùch lieân tuïc. 9.8.3.5 Giaùm saùt khí töø baõi choân laáp. Khí baõi choân laáp ñöôïc giaùm saùt ñeå ñaùnh giaù thaønh phaàn khí, vaø xaùc ñònh söï coù maët cuûa caùc thaønh phaàn vi löôïng coù nguy cô gaây haïi ñeán söùc khoeû coäng ñoàng vaø moâi tröôøng.





9-40

9.8.3.6 Giaùm saùt khí thaûi. Coâng taùc giaùm saùt khí thaûi töø caùc thieát bò xöû lyù vaø thu hoài naêng löôïng ñöôïc thöïc hieän nhaèm baûo ñaûm thoaû maõn quy ñònh kieåm soaùt oâ nhieãm khoâng khí cuûa ñòa phöông. Trong tröôøng hôïp naøy, caû hai phöông phaùp laáy maãu giaùn ñoaïn vaø laáy maãu lieân tuïc ñöôïc aùp duïng.

PDF Merger

Thank you for evaluating AnyBizSoft PDF Merger! To remove this page, please register your program!

Go to Purchase Now>>

Merge multiple PDF files into one

Select page range of PDF to merge

Select specific page(s) to merge

Extract page(s) from different PDF

files and merge into one

AnyBizSoft

http://www.anypdftools.com/pdf-merger.html


http://www.anypdftools.com/buy/buy-pdf-merger.html



quan ly chat thai ran.pdf

Documents