ppfrSefaom zuf'&,f'Drkdua&pDjynfaxmifpkESifhqkdifaomjynfol Yb@maiG

jrefrmjynf vlxktokH;p&dwfESifh tcGefpnf;Muyfjcif;udpö&yfrsm;qkdif&m rdwfquf

pwDzef aumfvpfEGef

ppfrSefaom zuf'&,f'Drkdua&pDjynfaxmifpkESifhqkdifaom

jynfolYb@maiG

jrefrmjynf vlxktokH;p&dwfESifh tcGefpnf;Muyfjcif;udpö&yfrsm;qkdif&m rdwfquf

pwDzef aumfvpfEGef

စတဖင ေကာလငႏြနသည ပဆာၿမ႕ရ Sant’Anna School of Advanced Studies တြင ႏငငေရးေဘာဂေဗဒ ပါေမာကၡတစဥးအျဖစ ၂၀၀၇ ခႏစ ေအာကတဘာလမ စတငတာ၀နထမးေဆာငခသည။ ေရာမၿမ႕ရ Centro Europa Ricerche (CER) တြင ႏငငတကာ ေဘာဂေဗဒပညာရငခပအျဖစ ၂၀၀၇ ခႏစ ဇလငတြင စတငေဆာငရြကခသည။ Sant’Anna School of Advanced Studies ရ Euro Asia Forum က တညေထာငသတစဥးျဖစသည။ ၂၀၀၁ ခႏစ ဇနန၀ါရမ ၂၀၀၅ ခႏစအထ London School of Economics and Political Science (LSE) တြင စနတနနရယ ပါေမာကၡအျဖစ တာ၀နယခသည။ ၂၀၀၅ ခႏစမ ၂၀၀၇ ခႏစအတြငး ဟားဗတတကသလရ ၀ဇၨာ၊ သပၸမဟာဌာန၊ အစးရဌာနတ႔တြင ဧညပါေမာကၡအျဖစ ထမးေဆာငခသည။ ဟားဗတရ Minda de Gunzburg Centre for European Studies တြင အဖြ႕၀င တစဥးျဖစသည။

2018 © Copyright by Konrad-Adenauer Stiftung Ltd., Myanmar and London School of Economics and Political Science, London, United Kingdom

ISBN 978-99971-0-4779

ထတေ၀သKonrad-Adenauer Stiftung Ltd.Myanmar Representative Offi ceYangon, Myanmarinfo.myanmar@kas.dewww.kas.de/myanmar/en/

ဤစာအပတြငေဖာျပထားသညမားမ တစစတတစပငးကေသာလညးေကာငး၊ အားလးကေသာလညးေကာငး၊ တက႐ကျဖစေစ၊ သြယ၀က၍ျဖစေစ မညသညနညးႏငမ တစဆငျပနလည ကးယေဖာျပျခငးက ခြငမျပ၊ မပငခြငရထားသ သ႔မဟတ ထတေ၀သထမ ခြငျပခကရမသာ တစဆငေဖာျပရန အသေပးအပသည။ ဤစာအပတြင ေဖာျပထားသည အခကအလကမားႏင သေဘာထားအျမငမားသည စာေရးသ၏ သေဘာထားအျမငမားသာျဖစၿပး ခြနရာ(ဒ) အာဒငနာ၀ါ ရတစ(ဖ) တြနလမတက ျမနမာ၏ သေဘာထားအျမငမားက ကယစားျပထားျခငးမရပါ။

မာတကာနဒါနး ၅

၁။ အေထြေထြမဝါဒမား ၇ ပဂၢလကႏင ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမား ၁၀ ျပငပအကးသကေရာကမႈမား ၁၁ ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညႏင စပလဥးသည ျပနာမား ၁၂ ျပညသ႔ဘ႑ာေရးရာ လပငနးေဆာငတာမား ၁၅ လပငနးခြေဝသတမတျခငး ၁၆ လပငနးျဖန႔ေဝေဆာငရြကျခငး ၁၈ လပငနးတညၿငမခငမာေစရန ေဆာငရြကျခငး ၂၁ လေငြမား၊ျပညသ႔ေၾကြးၿမ၊ ေငြေၾကးေစးကြကမားႏင စးပြားေရးတညၿငမမႈ ၂၅ ယယြငးေနေသာ ဘဏလပငနးစနစ ၂၇ ဒမကေရစႏင ျပညသ႔လလားခက ၂၉ အခြနဘ႑ာေရးမ၀ါဒဆငရာ ေလာကနသငျမတမႈ ၃၀ ဖကဒရယစနစ ၃၂ ဖကဒရယစနစ၏ ပစမား ၃၄ ဗဟခပကငမႈေလာချခငးႏင တငးေဒသႀကး / ျပညနယမား ၄၁ ဖယဒရယစနစႏငအည လကနာေဆာငရြကေသာ အခြနဘ႑ာေရးစနစ ၄၃ ဗဟအစးရ၏ေထာကပေၾကးႏင လႊေျပာငးေဆာငရြကမႈမား ၄၅ လႊေျပာငးေဆာငရြကသည အဖြ႕အစညးမား ၅၀

၂။ ျပညသ႔ဘ႑ာအရငးအျမစမား (အေကာကခြနႏင အျခားဘ႑ာေငြမား) ၅၅ ႐ပ၀တပစၥညးအားျဖငပပးျခငး၊ လမႈ၀နထမးလပအားေပးျခငးႏင အထက-ေအာက ဆကဆေရး ၅၅ ျမနမာစးပြားေရးနယပယရ အမားျပညသဆငရာက႑မားတြင ေငြေၾကးေထာကပကညျခငး ၅၈ အသးစရတမား ၆၇ ဘ႑ာေငြႏင အခြနမား ၆၈ အခြနမားႏင အခြနနႈနးထားမား ၇၃ ႏငငပငစးပြားေရးလပငနးမား ၇၆

၃။ ဗဟခပကငမႈေလာချခငးအတြက ဘ႑ာေငြေထာကပမႈ ၇၇ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးအသးစရတမား ၇၇ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား၏ အခြနဘ႑ာေငြမား ၈၀ ဗဟခပကငမႈေလာချခငးႏင တညၿငမမႈလပငနးေဆာငရြကခကမား ၈၂

၄။ စစဖကစးပြားေရးစနစမ စစမနေသာ ေစးကြကစးပြားေရးစနစသ႔ ကးေျပာငးျခငး ၈၄ စစမနေသာ ဖယဒရယဒမကေရစျပညေထာငစႏငစပလဥးသည သးသပယဆခကမား ၈၇

ေနာကဆကတြ(၁)၊ ရသးမနးေခေငြစာရငးကကညမႈရမရခန႔မနးတြကခကမႈ (စာရငးကငနညးလမးႏငလကေတြ႕တြကခကသည နညးလမးမား) ၈၉

ေနာကဆကတြ ၂။ ဖြ႕စညးပ ဇယားမား ၁၊ ၂၊ ၃၊ ၄ ၉၁

ရညညႊနးကးကားခက ၁၀၀

5

နဒါနးနဒါနး

၂၀၁၆ ခႏစ၊ မတလ၌ ျမနမာႏငငကႏငငေတာ၏အတငပငခပဂၢလေဒၚေအာငဆနးစၾကညႏင ႏငငေတာ သမၼတ ဥးထငေကာတ႔၏လမးညႊနမႈျဖင အမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပ (NLD) ဥးေဆာငေသာ အစးရသစတစရပက စတင အပခပခပါသည။ ၁၉၆၂ ခႏစမစ၍ ျမနမာႏငင၌ ပထမဥးဆး ဒမကေရစနညးအရ ေရြးေကာကတငေျမာကခေသာ အရပသားဥးေဆာငသည အစးရ၏အထကလႊတေတာႏင ေအာကလႊတေတာႏစရပလးရ ကယစားလယေနရာအမားစက NLD ပါတက ရရထားသည။၂၀၁၅ ခႏစ ေရြးေကာကပြေၾကညာစာတမးတြင ႏငငေတာ၏ ဥးတညခကအသစက ျပ႒ာနး ခမတထားၿပး အဆပါေၾကညာစာတမး၌ NLD သည “လြတလပျခငး၊ တနးတအခြငအေရးရျခငး၊ ကယၾကမၼာ ကယ ဖနတးႏငျခငးတညးဟေသာ မမားကအေျခခလက စစမနသည ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစတစရပ ထြကေပၚ လာရန ႀကးပမးတညေဆာကသြားမည”ဟ ေဖာျပပါရသည။1

ေရြးေကာကပြေၾကညာစာတမးတြင အစးရကအေကာငအထညေဖာလေသာ ရညမနးခကမားက ေဖာညႊနးထားသည တင ထရညမနးခကမား ေအာငျမငေအာငေဆာငရြကရမည နညးလမးမားမာ ခကခၿပး ႐ႈပေထြးလသည။ အထးသျဖင ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရ ေရြးေကာကခမဟတေသာ တပမေတာသားကယစားလယမားအား ဗတအာဏာအပႏငး ထားသည အေျခအေနမးတြင ေအာငျမငေအာငလပေဆာငရနမာ ပ၍ပငခကခသည။ ျပညသလထအေနျဖင အမနတကယ တးတကေျပာငးလမႈက မေတြ႕ရပါက အလြယတက စတပကအားေလာ႔ဖြယရာရသည။ သ႔ရာတြင စနေခၚခကကား စစအာဏာရငစနစမ စစမနေသာ ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစစနစသ႔ ကးေျပာငး႐သာမဟတ၊ စစဘကစးပြားေရးစနစမ စစမနေသာေစးကြကစးပြားေရးစနစထတင ကးေျပာငးေရးျဖစသည။ ထကးေျပာငးမႈႏစရပ အၾကား၌ ဆကႏႊယမႈရေနၿပး ျမနမာႏငငသည ေခတမ ဒမကေရစႏငငေတာတစရပ ျဖစလာရနမာ စးပြားေရးဖြ႕ၿဖး တးတကမႈက အခရာျဖစသည။

NLD ေၾကညာစာတမးတြင “လြတလပ၊ လၿခစြာဖြ႕ၿဖးတးတကေရး” ဆသညအခကက အထးဥးစားေပးေၾကာငး

ရငးလငးစြာေဖာျပထားၿပး ယငးက NLD ၏ ပထမဥးစားေပးစးပြားေရးမအျဖစ ေအာကပါအခကက ေၾကညာထားပါသည-

“၁။ ျပညသ႔ဘ႑ာေရးစနစက ထေရာကစြာကငသးႏငေရးႏင ဘ႑ာေငြမားစနစတက အျပညအ၀ရရေရး အေမာအျမငရရသးစြေရးတ႔တြင ဘ႑ာေရးကငစဥမားႏငအည ပြငလငးျမငသာေသာ ျပညသ႔ဘ႑ာေရး စမခန႔ခြမႈစနစ ေပၚေပါကလာေစရန ေဆာငရြကမည။

က။ အခြနေကာကခေရးႏငစပလဥး၍ ျပညသမားကလလားစြာ ထမးေဆာငလစတရေစသည အခြနစနစ (အခြနအေျခခခ႕ထြငႏငရန အခြနႏႈနးထားမားကေလာခေပးမည) ေပၚေပါကရန တြနးအားေပးမည။ မေရႊ႕ ေျပာငးႏငေသာပစၥညးမားအပါအ၀င အျခားပစၥညးမား လႊေျပာငးေရာငး၀ယမႈမ ရရသညအကးအျမတမားက စနစတက ဥပေဒႏငအည ေကာကခသြားမည။ ေကာကခရရသည အခြနေငြမားသးစြပက အမားျပညသသရ

1 NLD ၂၀၁၅ ခႏစ

6

ေစရန ထတျပနမည။ခ။ ဘ႑ာေရးဆငရာ ဗဟခပကငမႈက ေျဖေလာေစေရးအတြက ဘ႑ာေရးဆငရာလပပင ခြငႏငတာ၀န မားက ျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အစးရမားအၾကား အသငေလာဆး ခြေ၀သးစြႏငရန ေဆာငရြကမည။ တစခနတညးမာပင တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယမားအၾကား ဘ႑ာေငြခြေ၀သးစြေရးႏင ပတသက၍ မမတမႈမားမျဖစေပၚေစရန ညႇႏႈငးႀကးပမး ေဆာငရြကသြားမည။” ဟ၍ ျဖစပါသည။

သ႔ျဖစရာ ျပညသ႔ဘ႑ာေရးစနစ ျပျပငေျပာငးလေရးသည အစးရ၏ ထပတနးဥးစားေပးတစရပ ျဖစသည။ ယငးသည တငးျပညက အခနၾကာျမငစြာ ထခကနစနာေစခသည ျပညတြငးလကနကကင ပဋပကၡမား၏ အရငးအျမစက ကငတြယ ေျဖရငးေရးတညးဟေသာ ပငလစတဓာတက အရငးခသည ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြ၌ မပါမျဖစေသာ အျခငးအရာတစရပ ျဖစသည။ ေရြးေကာကပြေၾကညာစာတမးတြင အစးရသည -

ျပညေထာငစ၀င ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးအားလး ဟနခကညညဖြ႕ၿဖးတးတကေစရန ပြငလငးျမငသာ ေသာ စမခကမား ခမတေဆာငရြကမည။

သဘာ၀အရငးအျမစမား ထတယရာမ ရရလာသည အကးအျမတမားက ဖကဒရယျပညေထာငစမႏင အည ခြေ၀ခစားခြငရေစရမညဟ ေဖာျပထားပါသည။

ေဖာျပပါကစၥရပမားမာ ရညရြယခကႀကးမားသညအေလာက နညးပညာဗဟသတႏင ကၽြမးကငမႈပငး၌ ျမငမားရနလညး လအပသည။ ဤစာအပငယ၏ရညရြယခကမာ သကဆငရာ ျပညသ႔ဘ႑ာေရးျပနာမားက ျပနလညသးသပျခငးျဖင နယပယအသးသးမ မ၀ါဒခမတသမားအေနႏင အေျခအေနအရပရပက ေကာငးစြာနားလည သေဘာေပါကလက ေခတမျမနမာႏငငေတာ တညေဆာကေရးရညမနးခက အေကာငအထညေဖာရာ၌ မနကနထေရာကေသာဆးျဖတခကမားခမတႏငရန ရညရြယပါသည။ ဤအေျခအေနမးတြင အျခားႏငငမားမ အေတြ႕အႀကမားကလညး ရဖနရခါ

ကးကားႏငပါသည။

7

၁။ အေထြေထြမဝါဒမား၁။ အေထြေထြမဝါဒမား

စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈက ေစးကြကမားက ေမာငးႏငေနျခငးျဖစသည။ ေစးကြကအတြငး ဖလယမႈျပေလရသည ပဂၢလကပစၥညးမားႏင စေပါငးပပး၊ သးစြၾကသည ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညဟ၍ ခြျခားသျမင နားလညထားၾကပါသည။ လမးမား၊ လပစစမးႏင စာသငေကာငးမား အစရသည ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသး ကနစညမားသည ေစးကြကမား ထေရာကစြာလညပတႏငေရးအတြက လအပလ၏။ ယငးတ႔မာ ျမနမာႏငငအတြငး မတငးေနထငၾကသည ျပညသလထ၏ စးပြားေရးစြမးေဆာငရညႏင အမားေကာငးကးအတြက ျဖညစြမးေပးေသာ အရာမားလညးျဖစသည။ ပဂၢလကပစၥညးမားပ၍ တးတကေကာငးမြနေအာင ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသး

ကနစညမားက ျဖညဆညးပပးေပးလကရသည။ ၎တ႔မပါဘ စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကရနမာ မျဖစႏငေခ။

ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမားက ႏငငသားမားအား ျဖညဆညးပပးေပးျခငးသည အစးရ၏ ရညမနးခက တာ၀နတစရပလညးျဖစသည။ ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစည၏ သေဘာသဘာ၀အရ အစးရမ ဖြ႕စညးပအဆငဆငျဖင - ဗဟ၊ ျပညနယ သ႔မဟတ တငးေဒသႀကးအစးရ သ႔မဟတ ေဒသႏ ရ အစးရအဖြ႕မား အျဖစ လပငနးေဆာငတာမားက ေဆာငရြကႏငသည။ သ႔ရာတြင အခ႕ေသာ ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသး ကနစညမားက ပပးေပးေနေသာအဖြ႕မားမာ ဘာသာေရးအသငးအဖြ႕မား (ဘနးႀကးေကာငး၊ ဘရားရခးေကာငး၊ ဗလမား)၊ အစးရမဟတေသာ အဖြ႕အစညး (NGO) မား သ႔မဟတ ႏငငသားမား (ကလပမား၊ အသငးအဖြ႕မား)တ႔ ျဖစၾကသည။ တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႕အစညးမား (EAOs) ကလညး ၎တ႔ ထနးခပနယေျမမားအတြငး ကနးမာေရး၊ ပညာေရးကသ႔ေသာ ၀နေဆာငမႈမားက ကယကယျပန႔ျပန႔ ေပးၾကပါသည။ ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးေရးအစအစဥ (UNDP) က NGO ဆသညက ေဒသႏ ရအဆင၊ ႏငငေတာအဆင၊ အျပညျပညဆငရာအဆငအလက ဖြ႕စညးထားသည “ အကးအျမတမယ၊ ပရဟတစတေစတနာျဖင လပေဆာငေနၾကေသာ မညသည ႏငငသားအဖြ႕အစညးမားကမဆ ဆလသညဟ အဓပၸာယဖြငဆထားသည။ လပငနးတာ၀နက ဥးထပထားတတသည အကးတလပဂၢလမားႏင ပါဝငဥးစးလပဆာငေနၾကေသာ NGOမားသည ၀နေဆာငမႈအမးမး၊ လသားခငးစာနာသည လပငနးအမးမးတ႔က ေဆာငရြကျခငး၊ ႏငငသားမား၏ အခကအချပနာမားက အစးရထတငျပေပးျခငး၊ မ၀ါဒမားက ေစာငၾကညအကခတ သးသပျခငးႏင လထမ ႏငငေရးတြင ပးေပါငးပါဝငလာမႈအေပၚ အားေပးပပးျခငးမား စသညတ႔က လပေဆာငပါသည။2 ဤသ႔ျဖင အစးရမဟတေသာ အဖြ႕အစညးမားသည ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမားအား အေရးႀကး သညက႑မ ပပးေပးႏငပါသည။ သ႔ေသာ အစးရ၏အခနးက႑က အဆးအျဖတေပးေနဆ ျဖစသည။ ထ႔အျပင ျမနမာႏငငတြင တပမေတာသည တပမေတာသားမားႏင ယငးအဖြ႕၀ငမားအတြက ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ

အမားသးကနစညမား ေပးလကရသည ႏငငအတြငးမ ႏငငတစခ ျဖစပါသည။

ပဂၢလကက႑က အျပနအလနအကးအျမတရေရး မကလးမားေပးရန ေစးကြကယႏ ရားက အားကးအားထားျပေနစဥ တြင NGO မားက အမားအကးအတြက ပရဟတလပငနးမားက အားထားလပကငၾကသကသ႔ အစးရက ၎တ႔၏ ရညမနးခကမားေအာငျမငေရးအတြက လပပငခြငႏင အငအားက မၾကာခဏ အားကးတတသည။ ဤအေၾကာငးေၾကာင အစးရဆသညမာ ႏငငသားတ႔က ဒမကေရစနညးလမးအရ တရားဝငေရြးခယတငေျမႇာကထားေသာ အစးရသာ

2 UNDP လသားဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအစရငခစာ၊ ၂၀၀၃-(တဒါး႐း၊ မကကယလ ပႏင စတဖန စ စမစ ၂၀၁၅၊ စာ-၅၆၉) မ ကးကားသည။

8

ျဖစရမည။ ဒမကေရစအစးရတစရပက ၎၏ဆႏၵက ႏငငသားမားအား အေကာငအထညေဖာေစသည ျပငပၾသဇာ တစရပမျဖစသငဘ ျပညသတ႔၏ေရြးခယမႈမားက အမနတကယအေကာငအထညေပၚလာေစရန ေဆာငရြကေပးသည ျပညသ႔ကယစားလယသာျဖစသငသည။ အဓကကသညေမးခြနးတစခမာ အစးရသည အရငးအျမစမားအားမညကသ႔ စစညးကာ ျပညသအမားလလားသည ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမားအတြက မညကသ႔ေပးေခမည နညးဆသညအခကျဖစသည။ ျပညသ႔ဘ႑ာေရး သအရအရ အေျဖတစခ႕ရရပါသည။ အစးရမားက ပဂၢလကႏင ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသး ကနစညမားေပးမႈအေပၚ ဩဇာသကေရာကႏငသည စညးမဥးစညးကမး၊ ဥပေဒမားကလညး ထတျပနသည။ သ႔ေသာ အရငးအျမစ ေထြေထြထးထးလအပလသညေတာ မဟတပါ။ ဤစာအပ ငယတြင ျပညသ႔အကးျပပစၥညးမားႏင ၀နေဆာငမႈမား မညသ႔ စစညးျခငးႏင ခြေ၀ေပးျခငး ကစၥရပမားအား အဓကထား

တငျပထားပါသည။

ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစည အားလးသည ျပညသ႔က႑တြငပါ၀ငၿပး ပဂၢလကပစၥညးမားက ပဂၢလက က႑အတြက ရညညႊနးပါသည။ ျပညသ႔အကးျပပစၥညးမားအား စမခန႔ခြရနခမတထားသည လပထးလပနညး ဥပေဒသမား အစအေဝးက ႏငငေတာဟေခၚစမတျပၾကသည။ အစးရသည ဥပေဒမား၊ စညးမဥးစညးကမးမားႏင အည လပငနးဥပေဒသမားကခမတကာ ၎တမပပးေပးေသာ အရငးအျမစမားအား အဖြ႕အစညး၊ အသငးအဖြ႕ အသးသးမားမတစဆင ခြေဝပငးျခားေဆာငရြကျခငး ျပၾကပါသည။ ျမနမာႏငငတြင ႏငငေတာသည ဗဟအစးရႏင ယငး၏၀နႀကးဌာနမား၊ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရမား၊ ျပညေထာငစနယေျမမား၊ ခ႐ငမား၊ ၿမ႕နယမား၊ ေကးရြာမားႏင ႏငငပင စးပြားေရးလပငနးမား ပါ၀ငသည။ သ႔ရာတြင ယငး၌လႊတေတာမား၊ တရား႐းမား၊ ရတပဖြ႕ႏင တပမေတာတ႔လညး ပါ၀ငပါသည။ ထ႔အျပင ဗဟဘဏ၊ ေရ၊ လပစစေပးေ၀ျခငးႏင အမႈကသမး လပငနးမားေဆာငရြက ေပးသည စညပငသာယာေရးအဖြ႕၊ ေဆး႐မား၊ စာသငေကာငးမားႏင တကသလမားကသ႔ အထး၀နေဆာငမႈေပးေသာ လကေအာကခအဖြ႕အစညးမားလညး ရပါသည။ ထအဖြ႕အစညးအားလးသည လပငနးမားေဆာငရြကရန ႐ပ၀တ အရငးအျမစမား၊ ေငြေၾကးမားလအပသညျဖစရာ ျပညသ႔ဘ႑ာမ ၎တ႔အား မညသ႔ထေရာကစြာ ေငြေၾကးေထာကပ ရမညက ရငးလငးေဖာျပထားသည။ ဖြ႕ၿဖးၿပးႏငငမားျဖစသည စးပြားေရးပးေပါငးေဆာငရြကမႈႏင ဖြ႕ၿဖးမႈအဖြ႕ (OECD) ဝငႏငငမားတြင လမႈဖလေရးလႊေျပာငးေပးေငြမားသည ျပညသ႔က႑အတြက ထငရားသညအပငးျဖစသည။ သ႔ရာတြင ၎တ႔သည ဗဟႏင ေဒသႏ ရအစးရဘတဂကေငြမားႏင သးျခားစျဖစသည။3 ျမနမာႏငငတြင လမႈဖလေရးအသးစရတ သည မျဖစစေလာကသာရသည။ ျပညေထာငစအစးရက လကေအာကချပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရအမားစက ထနးခပထားသည။ သ႔ရာတြင ဤသ႔အာဏာကဗဟမ ထနးခပထားျခငးျဖင ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသး ကနစညမားႏင ၀နေဆာငမႈလပငနးမားက ထေရာကစြာခြေ၀ေဆာငရြကနငမညဟ ကေသကမ ဆ၍ကားမရပါ။ ထ႔ေၾကာင စစမနေသာဖကဒရယျပညေထာငစေပၚေပါကလာေရး ကစၥရပသည ျပညသ႔က႑ ျပျပငေျပာငးလေရး အတြက အပတျပငးေဆာငရြကရမည ဥးစားေပးကစၥတစရပ အျဖစ ရေနဆ ျဖစ၏။

3 ေအာကေဖာျပပါ ပ-၈ စာမကႏာ ၃၅ တြငၾကညပါ။

9

ေခတသစစးပြားေရးအေဆာကအအမားသည ကနစညမားႏင၀နေဆာငမႈမားက ေစးကြကမားတြင ေငြေၾကးႏင ေရာငး၀ယမႈျပၾကေသာ ေငြေၾကးအေျခခစးပြားေရးစနစျဖစသည။ စားသးသမားႏင ထတလပသမားအတြကကမ လြတလပခြငေပးထားေသာလညး ေစးကြကမားသည မလလားအပေသာ အကးဆကမားက ကန႔သတတားဆးထား သည ခငမာေသာစညးစနစမေဘာငမား လအပသည။4

မ႐းဖလာ စးပြားေရးအေဆာကအအမားသည ႐ပ၀တကနပစၥညးမား ဖလယမႈႏင အရငးအျမစမားအား စေပါငး ထည၀ငၿပး ခြေ၀သးစြမႈအေပၚတြင အေျခခသည။ ျမနမာႏငငသည ကလနစနစမ ေငြေၾကးအေျခခ စးပြားေရးစနစက အေမြရရခၿပး ဗလခပႀကးေန၀ငး၏ ျမနမာဆရယလစလမးစဥ စနစတြင ေငြေၾကးမားဖကသမးျခငး၊ ေစးကြကမားအား ဖႏပျခငး၊ ဖကသမးျခငး ပဂၢလကပငကမၸဏမားအား ျပညသပငသမးျခငးမားက တးျမႇငေဆာငရြကခသည။ ဤသ႔ စမကနးမားခမတကာ အစးရမ တက႐ကခပကငသည စးပြားေရးစနစေၾကာင ယခငက အေရ႕ေတာငအာရ၏ “စပါးက ဟ တငစားေခၚခရသညဘ၀မ ကမာၻ႔အဆငးရဆးႏငငတစခအျဖစသ႔ ကဆငးခရသည။ ယငးသည ကနပစၥညးခငး ဖလယေသာ စးပြားေရးစနစသ႔ မၾကာခဏ ေခတေနာကျပနေရာကသြားသည။5 စားသးသႏင ထတလပသမားအေပၚ အမေထာငစအရြယအစားႏင အမေထာငစ၀ငမား၏အသကအရြယႏင ကား၊ မအလက စညးကမးတငးကပသည ကတာစနစက ခမတကငသးသည။ ဗဟဘဏသည ဘ႑ာေရး၀နႀကးဌာန လကေအာကတြငရၿပး ဘဏလပငနးမားက တငးၾကပစြာ ထနးခပကန႔သတ ေဘာငခတထားသည။6

၁၉၈၈ ခႏစေနာကပငး တပမေတာအစးရသည စးပြားေရးအစတအပငးအခ႕က ပဂၢလကက႑သ႔ ျပနလညလပပငခြင ေပးခရာ ၎တ႔က ေထာကခသမားအတြက အထးခြငအေရးေပး လကေလာမႈမား ျပခသည။

သ႔ရာတြင၂၀၁၂ခႏစမသာ ႏငငျခားေငြလလယျခငးဆငရာ စမခန႔ခြမႈမားအား ေပါငးစညးျခငးကသ႔ေသာ စးပြားေရး ျပျပငေျပာငးလမႈမားက ေဆာငရြကျခငးျဖင ေငြေၾကးအေျခခစးပြားေရးစနစက ျပနလညေဖာထတခသည။ သ႔ေသာလညး အတတ၀နထပ၀နပးမာကား ေလးလလြနးလ၏။ ျမနမာႏငငကသ႔ေသာ ဗဟဥးစး စးပြားေရးစနစမ ေစးကြကစးပြားေရး စနစသ႔ ကးေျပာငးေနေသာ အသြငကးေျပာငးေရးကာလမး၌ ျပညသ႔လထ၏ အခနးက႑မာ ထေရာကမႈ အလြနနမပါး ေနဆျဖစသည။ လပစစမးမမန၊ လမး၊ ကားႏင ရထားမားတ႔၏ အေျခအေနမေကာငး၊ ပညာေရးစနစမာ ႏငငတကာ အဆငအတနးမရန အလမးကြာလြနးေနဆျဖစသည။ ေကးလကေဒသမားတြင လေလာကေသာ ကနးမာေရး ေစာငေရာက၀နေဆာငမႈမရ။ ႀကးနစနစက တစသးပဂၢလႏင စြန႔ဥးတထြငလပငနးရငမား၏ စြမးေဆာငမႈက ဟန႔တား ဖႏပထားသည။ တရား၀ငမတတမးမတရာမားအရ ျပညသ႔က႑သည ႏစစဥျပညတြငးထတကနႏင ဝနေဆာငမႈ စစေပါငးတနဖး၏ ၂၀ ရာခငႏႈနးနးပါးက ထငဟပေဖာျပထားေသာလညး နယျခားေစာငတပမား၊ တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႕အစညးမား သ႔မဟတ ျပညတြငး၊ ျပညပအစးရမဟတေသာ အဖြ႕အစညး (NGO) မား၏ လပငနး မားအတြက အသးစရတက ထညတြကမထားသျဖင အမနတကယပမာဏမာ ထထကပင ပမမားျပားေနပါသည။

4 ယငးသည ဒတယကမာၻစစအၿပး ဂာမနစးပြားေရးက အဖြယတးတကလာေစရန အေျခခတညေဆာကေပးသည- ေစးကြကမား၏ လြတလပမႈက ထနးသမးေရးရန အငအားေတာငတငးသည အစးရအား လြတလပေသာေစးကြကႏင ေပါငးစပျခငးျဖစသည “ေအာဒ လစဘရယစနစ” အယအဆ၏ ေနာကကြယမ အေတြးအေခၚတစရပျဖစသည။ (နစကးလစ ၁၉၉၄ တြငၾကညပါ)။

5 ျမနမာစျပညေထာငစမားႏင ယငး၏ စးပြားေရးဂယကမားအေၾကာငး ေဆြးေႏြးတငျပခကမားက (ေတလာ ၁၉၈၇) တြငၾကညပါ။

6 ႏငငတကာေငြေၾကးရနပေငြအဖြ႕၏ ျမနမာႏငငဆငရာအစရငခစာ ၁၇/၃၁။ ေကာကႏႈတခက အေၾကာငးအရာမား (ဘ႑ာေငြက႑ ျပျပငေျပာငးလမႈ)။ ၂၀၁၇ ခႏစ ေဖေဖာ၀ါရလ၊ စာ-၄။

10

ယငးတ႔အနက အခ႕ေသာအဖြ႕အစညးမားသည ျပညသသးကနစညမား ပပးေပးသည အသး၀ငအေရးႀကးေသာ လပငနးမား ျဖစေျမာကေအာငျမငေအာင ေဆာငရြကရာ၌ ကညျဖညဆးေပးႏငေသာလညး ၎တ႔က ေစးကြကမား သ႔မဟတ ဒမကေရစ အစးရမားေနရာတြငအစားထးမသညအခါ ထခကမႈအႏ ရာယမားကလညး ျဖစေပၚလာေစနငသည။

ထေရာကေသာ ေစးကြကယႏရားမား ခမတထေထာငျခငးသည ဥစၥာဓနဖနတးမႈႏင စးပြားေရး ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈတ႔ အတြက ႀကတငရေနရမည လအပခကတစရပျဖစသည။ ဤအသြငကးေျပာငးမႈတြင ႏငငေတာ၏ ျပျပငေျပာငးလမႈ မားႏင ျပညသ႔က႑ အသြငေျပာငးလမႈမားက အေကာငအထညေဖာရာ၌ ျပညသတ႔၏လလားခကမားက ဒမကေရစ နညးလမးတက ပြငလငးစြာထတေဖာေျပာဆႏငသည စညးစနစမားဖနတးျခငးျဖင ျမနမာႏငင၏ ဖြ႕စညးပအေျခခ ဥပေဒတြင ဖကဒရယစနစမား ထညသြငးေရးက ခငမာေစျခငး စသညတ႔လအပသည။ ထအဖြ႕အစညးဆငရာ အေျပာငး အလမားသည ျပညသ႔ဘ႑ာေငြ၏ လပငနးတာ၀နမားႏင ကကညရပါမည။ လလားသညအေျဖရရရနမာ လပေဆာင ခက မနကနရမညျဖစပါသည။ ဗဟခပကငမႈေလာခသည ဘ႑ာေရးစနစတစရပသ႔ ကးေျပာငးရနမာ အစးရအရာရ မားႏင စးပြားေရးလပကငေနသမားအေနႏင ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမား၏ လပငနးတာ၀နမားႏင ယငးတ႔က အေကာငးဆးျဖစေအာင မညသ႔ရနပေငြေထာကပဖနတးရမညတ႔က သနားလညရနလအပပါသည။ သ႔မသာ

ျပညသ႔အရငးအျမစမား အသးျပေရးတ႔က အခကအလကျပညစစြာ ေဆြးေႏြးႏငမညျဖစသည။7

ပဂၢလကႏင ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမားပဂၢလကႏင ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမား

ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမား ေထာကပဖနတးေရးအတြက ရနပေငြက အခြနဘ႑ာျဖင ျဖညတငး ေပးျခငးျဖစရာ ျပညသ႔ဘ႑ာေရးက႑အေၾကာငး အနးကပမေလလာမ ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသး ကနစညမားအေၾကာငး သေဘာတရားက ရငးလငးတငျပပါက အသး၀ငပါမည။ ပဂၢလကပငႏင ျပညသ႔ကနစညမား အၾကား ကြာျခားခကသည ဤအေျခအေနတြင လြနစြာအေရးႀကးပါသည။ ပဂၢလကပငပစၥညးမားက ထတလပ၊ ျဖန႔ျဖးေရးအတြက ေစးကြကေနရာသည ထေရာကမႈအရဆး နညးလမးျဖစသညဟေသာ စပြားေရးသအရထြကေပၚလာခသညမာ ၾကာခၿပျဖစပါသည။ ေစးကြကယႏ ရားသည တနဖးတစရပတြင စားသးသက မမအႀကကဆးအရာက ေရြးခယ၀ယယမညျဖစၿပး ေရာငးခသမားက ေပါကေစးအတငးေပးသမားကသာ ကနပစၥညးႏင ၀နေဆာငမႈမား ေပးေစမည ျဖစပါသည။ ယငးက စားသးသမားအား ၎တ႔၀ယယလေသာပစၥညးက စတႀကကေရြးခယ၀ယယခြင ရရေစမညျဖစၿပး စားသးသ၏ အၿမ၀ယယအားေပးမႈေၾကာင ထတလပသမားအၾကား ယဥၿပငမႈကလညး ျဖစေစနငပါသည။ ထ႔ေၾကာင ေစးကြကစးပြားေရးသည ဆနးသစတထြငမႈ၊ ကနထတစြမးပကား ပမျမငမားလာျခငးႏင အေထြေထြေကာငးကး ခမးသာမားက တးပြားလာေစပါသည။ ၎သည ေခတသစလြတလပမႈဆငရာယဥေကးမႈက အျမစတြယေစပါသည။

ေစးကြကယႏ ရား၏ထေရာကမႈသည စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈအတြက တြနးအားတစခ ျဖစပါသည။ သ႔ရာတြင ေစးကြကအားနညးခက ျပနာသည လသမားေသာ ျပနာတစရပျဖစပါသည။ ေစးကြကတစခတညးအားျဖင ထေရာကစြာေရာငးခနငျခငး၊ ေထာကပေပးႏငျခငးမရသည ျပညသ႔အကးျပကနစညမားႏင ၀နေဆာငမႈမား အမားအျပားရေနပါသည။ ထႏစရပအၾကား မနကနေသာဟနခကက ရာေဖြေတြ႕ရရန အေရးႀကးပါသည။ ဤကစၥႏင

စပလဥး၍ ျပငပအကးသကေရာကမႈ အယအဆသည အေထာကအကျဖစပါသည။

7 (ဒစဆငဂးစ၊ ဂးလစ- အကစ ဒ ကာေနး- အနဒရယာ ဆမရာ ၂၀၁၅ ခႏစ၊ စကတငဘာလ၊ ပ အတစ။)

11

ျပငပအကးသကေရာကမႈမားျပငပအကးသကေရာကမႈမား

“ျပငပသကေရာကမႈမား” က ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမားအားလး၏ သြငျပငလကၡဏာက ေဖာျပပါသည။ ထကသ႔ေသာ ျပငပအကးသကေရာကမႈမားက ေစးကြကအားနညးခကက ျဖစေပၚေစသည။ ကနပစၥညး တစခ သ႔မဟတ ၀နေဆာငမႈတစခက ထတလပသႏငသးစြသကသာမက အျခားသမားအေပၚသ႔ပါ သကေရာက႐ကခတမႈ ရျခငးသည ျပငပအကးသကေရာကမႈက ျဖစေပၚေစပါသည။8 ျပငပအကးသကေရာကမႈမားမာ လပဂၢလတစဥး၊ ကမၸဏတစခ သ႔မဟတ အစးရ၏ ေဆာငရြကမႈတစစတစရာေၾကာင ျဖစေပၚလာသည “အပ” ကနကစရတမားႏင အကးအျမတမား ျဖစသည။ သ႔ရာတြင ထကနကစရတ (အပကသေဘာေဆာငသည ျပငပဆးကးသကေရာကမႈ) အားလးအတြကကခရမည မဟတသကသ႔ အပအကးအျမတ (အျပသေဘာေဆာငသည ျပငပေကာငးကးသကေရာကမႈ) မား အားလးကလညး ခစားရမညမဟတပါ။ ထကသ႔ ေဆာငရြကခကတစရပသည ေပါကေစး သ႔မဟတ ထတလပစရတ အေပၚ ထငဟပမႈမရဘ အျခားသမားအေပၚ၌ အကးသကေရာကေနသည။ ထကနကစရတမားက မရငးကခရန တာဝနရသအား (ျပငပဆးကးျဖစေပၚေစမႈႏင သကဆငပတသကေသာသတ႔အား တာဝနခေစျခငးဟလညး ေခၚပါသည) ျပနလညတာ၀နယေစသညနညးစနစမရပါက ေပါကေစးသည ကနကစရတအားလးက မနကနစြာ ထငဟပေစမည မဟတေခ။ အျပသေဘာေဆာငေသာ ျပငပအကးသကေရာကမႈမားသညလညး ထသေဘာအတငးျဖစသည။ ေကာငးေသာ အကးေကးဇးခစားရသမားသည အခမအကး ခစားခြငရၾကသျဖင အရငးအျမစမားက အလြနအကၽြ သးစြမျခငးမား ျဖစေပၚလာေစသည။

ျပငပအကးသကေရာကမႈမားသည အျပသေဘာေဆာငသညအခါ ယငးတ႔က ျပညသ႔အကးျပ ကနစညဟေခၚပါသည။ ဥပမာ - ကေလးမားေကာငးမြနေသာ ပညာေရးပမရရေလေလ၊ ၎ကေလးမား ႀကးျပငး၍ လပငနးခြငထသ႔ေရာကရလာသညအခါ ၎တ႔၏ ကနထတစြမးအားပမျမငမားလာၿပး လ႔ေဘာငဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအတြက စြမးေဆာငရညမား ပမတးတကျမငမားလာေလေလျဖစသည။ သန႔ရငးေသာျမစမား၊ သန႔စငေသာေလ၊ ေကာငးမြနေသာ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ၊ ပညာတတ လပသားအငအားစ၊ ေကာငးစြာျပျပငထနးသမးထားေသာလမးမား၊ လပစစဓာတအားေပး လပငနးစသညတ႔အားလးသည ျပညသ႔အကးျပကနစညမား ျဖစၾကပါသည။ ၎တ႔သည အားလးအတြက ေကာငးမြန ပါသည။ ပတဝနးကငညစညမးမႈကသ႔ေသာ ျပငပအကးသကေရာကမႈအခ႕သည ထခကနစနာမႈကျဖစေစကာ ယငးတ႔က တစခါတစရ “ျပညသအတြကဆးကးမား”ဟ ေခၚၾကသည။ ကမၸဏတစခက ေရဆးမားက အနးရျမစအတြငး သ႔ စြန႔ထတပစျခငးမာ ကနကစရတအနညးဆး နညးလမးတစခအျဖစ ထငျမငစရာရေသာလညး ယငးသည ျမစေၾကာငး တစေလာကတြင ေနထငၾကေသာသမားအဖ႔ ထခကနစနာမႈမားႀကေတြ႕လာေစႏငသည ျပငပဆးကးသကေရာကမႈ မားက ျဖစေပၚလာေစမညျဖစသည။ ထျပငပဆးကးသကေရာကမႈမားသည ကမၸဏအတြက ကနကစရတေလာနညး ေစမညျဖစေသာလညး အျခားသမားအတြကမ ဆးကးသကေရာကမႈမားႏင ကနကစရတမား ျဖစေပၚေစမညျဖစပါသည။ ဥပမာ- ပတဝနးကငညစညမးျခငးကသ႔ေသာ ျပငပဆးကးသကေရာကမႈမားက စက႐တြငး ျပနလညသန႔စငသည စနစတစရပ တငးၾကပစြာ ခမတေဆာငရြကေစျခငးျဖင ျပနလညကစားႏငမညျဖစေသာလညး ယငးသည ထတကန ပစၥညး၏ ကနကစရတႏငတနဖးမား ပမျမငမားလာေစႏငပါသည။ ျပညသ႔အတြကဆးကးမားက ေရာငရားျခငးသည ျပညသ႔အကးျပ ကနစညတစချဖစပါသည။

8 (မႏလကတ ၂၀၁၆၊ စာ-၁၄)

12

ပဂၢလကႏင ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမားအၾကား ျခားနားမႈသည စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကေရး အတြက အေရးႀကးပါသည။ ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမားဟသည ပဂၢလကသးကနစညထတလပမႈ အတြက လအပေသာ အေျခခအေဆာကအဦ မားပါ၀ငပါသည။ သ႔ရာတြင ယငးက ျပညသ႔ခပကငမႈလြနကပါက ေစးကြကမားတြင ပဂၢလကဥးစးဥးေဆာငျပမႈက ၾကပတညးေစသျဖင ေရရညတြင စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကရန အဟန႔ အတား ျဖစေစပါသည။

ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညႏင စပလဥးသည ျပနာမားျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညႏင စပလဥးသည ျပနာမား

ဘ၀တြင အျခားေသာကစၥရပမားကသ႔ပင ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမား ပပးမႈသည ကနကစရတ မားျပားသည။ စးပြားေရးပညာရငမားဆသကသ႔ မညသညအရာမ အလကားမရ။ ျပညသအကးျပကနစညမား ထတလပရန အခနယရသည။ အရငးအျမစမား၀ယယရသည။ ကၽြမးကငမႈမားလအပသည။ ကအေၾကာငးမလစြာပင ေစးကြကမားတြင ျပညသအကးျပကနစညမားက ထထေရာကေရာက ထတလပႏငစြမးကားမရ။ အေၾကာငးမာ ပဂၢလကပစၥညးမားသည ေစးကြကတြငယဥၿပငရေသာ “ယဥၿပငကနစည” မားျဖစၾကၿပး ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတအမားသးကနစညမားသည ထကသ႔မဟတ။ ကနပစၥညးမားသည ယဥၿပငကနစညမားျဖစၾကသညအခါ အသးျပသက ေပါကေစး အတငးမေပးလင၊ ထတလပသက ေပါကေစးအတငးမရရလင တစစတစဥးသည ပစၥညးတစမးအား အသးမျပဘ၊ ထတလပမႈမျပဘ ထားႏငပါသည။ ဥပမာ - ပနးသးတစလးသည သငေရာ ကၽြႏပပါ စားသးႏငသျဖင ယဥၿပငကနစညျဖစပါသည။ ကၽြႏပတ႔သည အၿပငစားသးသမားျဖစၾကသည။ ပနးသးကသငအလရပါက သငသည ကၽြႏပ၏အသးျပခြင စြန႔လႊတရမႈအတြက ေပးေခရပါမည။ သ႔ရာတြင ယငးအေျခအေနသည ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမားအတြက ျပငပအကးသကေရာကမႈမား ရေနသျဖင မျဖစႏငပါ။

ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမားမ အကးခစားခြငရသမားက မသးစြႏငရန ဖကခနထား မရႏငပါ။ ယငးတ႔က ပပးရသည ကနကစရတကာမေစမည ေစးကြကမရပါ။ ထကနပစၥညးမားသည ေစးကြကတြင ယဥၿပငရေသာ ကနစညမားမဟတပါ။ ယငးတ႔က ထတလပရသည ကနကစရတအတြက ကသငေသာ ေပါကေစးအတငး ေတာငးခရန မျဖစႏငပါ။ ထ႔ေၾကာင ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစည သးစြသအခ႕တ႔သည အျခားသမား၏ ထညဝင ကခထားျခငးအေပၚ အခမအကးခစားခြင ရရၾကသည။ လမးမးသည ညဘကမးလာခနတြင သငေရာ၊ ကၽြႏပပါ အသးျပႏငၿပး အခြနမေဆာငသအား ခနထားရနမျဖစႏငသျဖင ယဥၿပငကနစညမဟတပါ။ ထ႔ေၾကာင မညသက ပနးသးဘယႏလးစားရမညက ေပါကေစးအားျဖင သတမတလမမညျဖစေသာလညး လမးမးတငမား ျပျပငထနးသမးရန ေငြေၾကးမထည၀ငထားသအား မးထြနးထားသညလမးေပၚတြက မေလာကေအာင တားျမစ၍မရပါ။ သ႔ရာတြင အခြန ေကာကခရရေငြသည ထတလပစရတမေလာကသညအခါ ျပညသပငပစၥညးက ပမာဏလေလာကစြာ ေထာကပ ဖနတးေပးႏငမညမဟတပါ။

ထအၾကာငးေၾကာင ေစးကြကတြင ျပညသကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနက သငတငေလာကပတေသာ ပမာဏ အတငးအတာအထ ပပးေပးရနမျဖစႏငသျဖင အနညးဆး အစးရက စညးမဥးစညးကမးအခ႕ သတမတေပးရန လအပပါသည။ အခ႕ေသာကစၥရပမားတြင အစးရကယတငက ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမား

13

ပပးေပးႏငေရးက ေသခာစြာေဆာငရြကရန လအပသည။9 ျပညသမားလလားသည အကးျပကနစညမားက ေထာကပ ဖနတးႏငရန လေလာကေသာေငြပမာဏ စေဆာငးႏငေရးအတြက အစးရက အခြနမားစညးၾကပရမညျဖစသည။ တစနညးဆရေသာ အခြနေကာကချခငးမရပါက ျပညသအကးျပကနစညမားမရရႏငပါ။ ယငးတ႔မရရပါက ဖြ႕ၿဖးေအာင မေဆာငရြကႏငပါ။

ျပညသအကးျပကနစညစစစစမားသည ေရာငးလအားႏင ၀ယလအားမားအတြက ယဥၿပငရေသာ ကနစညမား

မဟတပါ။ သ႔ရာတြင ခၽြငးခကအခ႕ရသည ျပညသအကးျပကနစညစစစစ မဟတသညမားလညး ရပါသည။

(Club Goods) သည ၎ပစၥညးျဖညဆညးေပးရန လအပသညေငြက ေပးခငစတရၿပး အမနတကယ ေပးႏငသမားအတြကသာ အသးျပခြငေပးရန ကန႔သတထားသည။ ကလပအဖြ႕၀ငမားသည ယငးေနာက အကးေကးဇးမားက ပးတြေ၀မသးစြကာ အခေၾကးေငြမား ေပးေဆာငၾကရသည။ သ႔ျဖစရာ အခြနေကာကခ သည အေ၀းေျပးလမးမား သ႔မဟတ တတားမားပင (Club Goods) မား ျဖစၾကသည။ ဤတြင လတငး အေပၚ အခြနေကာကချခငးအစား ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစည ၀နေဆာငမႈရယ သးစြသအေပၚသာ အခြနေကာကခသငပါသလားဟသည ေမးခြနးေပၚလာပါသည။

အမားပငစြမးအားစကနစညဆသညမာ ေရာငးလအားအကန႔အသတရသည အရငးအျမစ စြမးအားစမား ရရရန ကန႔သတမႈမျပႏငေသာလညး အကးေကးဇးရရရနအတြက ၿပငဆငမႈရသည ယဥၿပငကနစည မားကေခၚသည။ ေရလပငနးလပကြကမား သ႔မဟတ ေရန၊ ဓာတေငြ႕ သ႔မဟတ အဖးတနဓာတသတ မားကသ႔ေသာ သဘာ၀အရငးအျမစမားသည အမားပငစြမးအားစက ပငဆငမႈမားျဖစပါသည။ အဘယ ေၾကာငဆေသာ ယငးတ႔ကရရေရးသည ေယဘယအားျဖင အခမျဖစေသာလညး ေရာငးလအားက အကန႔အသတရေသာေၾကာင ျဖစပါသည။ သ႔ရာတြင ထအရငးအျမစမားက ထတယသးစြသည “သးစြသ” တငးသည အကးအျမတမားရႏငသမ အမားဆးရရေအာင ရာေဖြၾကလမမညျဖစရာ လတငးအတြက ဆးကးသကေရာကမႈမားထြက ေပၚလာသညတင ထအမားပငစြမးအားစကနပစၥညးမားက အလြနအကၽြ ထတယသးစြမညအႏရာယ ရေနပါသည။10 ယငးကား ေရလပငနးလပကြကမား၊ သစေတာမားႏင အဖးတနဓာတသတမားစေသာ သဘာ၀အရငးအျမစမားအတြက အထးျပနာတစရပျဖစေနသည။ ထကသ႔ေသာ အပကသေဘာေဆာငသည ျပငပဆးကးသကေရာကမႈမားက ကာကြယရနအတြက အစးရက ရငးလငးျပတသားေသာ၊ ညညြတမတေသာ ပစၥညးပငဆငမႈ အခြငအေရးမားခမတၿပး ထအခြငအေရးမားက ထေရာကစြာစစညးထားသည ေစးကြကမားတြငေရာငး၀ယလပကငႏငပါသည။

9 ေရာနယက႔စ (၁၉၆၀) သည လမႈေရးကနကစရတမားသည ျပငပအကးသကေရာကမႈမားက ျဖစေပၚေစသႏင ခစားရသတ႔အၾကား ညႇႏႈငးႏငေသာ ေလာေၾကးျဖစသညဟေသာ ေဆြးေႏြးခကေၾကာင စးပြားေရးဆငရာ ႏဘယဆရငတစဥးျဖစပါသည။ သ႔ေသာ ယငးအယအဆ သည လတစစအတြကသာ မနကနေသာလညး ျပငပအကးသကေရာကမႈဒဏကခရသည ျပညသဥးေရ လြနစြာမားျပားသည အေျခအေနမးတြင ျဖစႏငေခမရပါ။ (ေကာလစႏြန ၂၀၀၃၊ ေနာကဆကတြ) တြင ၾကညပါ။ ထ႔ေၾကာင စေကာတလနလမး အေတြးအေခၚပညာရင ေဒးဗစ ဟးမက လြနခေသာႏစေပါငး ၃၀၀ ခန႔က ျပညသလထသည ျပညသပငပစၥညးမားျဖညဆညးေပးရနအတြက အစးရကဖနတးခသညဟ ေထာကျပထားသည။ (ဟးမ ၁၉၇၈[၁၇၃၉]၊ စာ-၅၃၄-၅၃၉) တြင ၾကညပါ။

10 ယငးက (ဟာဒင ၁၉၆၉) ၏ တထြငဆနးသစမႈရသညစာတမးတြင ပထမအႀကမ ရငးလငးေဖာျပထားပါသည။

14

ပဂၢလကကနပစၥညးမားႏင ၀နေဆာငမႈမားသည ေစးကြကစးပြားေရးက လႊမးမးလကရပါသည။ ပဂၢလကကနပစၥညးမား ေရာငး၀ယမႈတြင ယငးတ႔ကအသးျပသမားႏင ယငးအတြက ေငြေပးသမားက ထပတကေလရသည။ အကယ၍ ကၽြႏပသည ေစးတြင လခညတစကြငး၀ယယပါက ကၽြႏပႏစသကသညအေရာငက ေရြးခယကာ ေပါကေစးေပးၿပး ၀ယယမညျဖစပါသည။ ယငးက ကယတင၀တဆငမညျဖစၿပး အျခားမညသတစဥးတစေယာကကမ ၀တဆငမည မဟတပါ။ ထ႔ေၾကာင ပဂၢလကကနပစၥညးမားက ေစးကြကတြင အေရာငးအ၀ယလပရာ၌ တစဥးခငးစသည ေငြမညမ သးမည ၎တ႔၏ဓနအငအားက မညသ႔ခြေ၀မညက လြတလပစြာေရြးခယႏငမည ျဖစပါသည။ ျပညသအကးျပကနစည တြင ထကသ႔မဟတပါ။ အဘယေၾကာငဆေသာ ျပညသအကးျပကနစညမားထတလပ၊ ခြေ၀ရာတြင လတငးပါ၀င ဆးျဖတရေသာေၾကာငျဖစပါသည။

ထ႔ေၾကာင ပဂၢလကႏင ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညတ႔က ခြျခားသတမတရာတြင မအားျဖင ရငးလငးပါသည။ သ႔ရာတြင ထအယအဆႏစရပအတြငး အျပနအလနတညမႈမားရေနရာ လကေတြ႕ အေကာငအထည ေဖာေရးတြင ႐ႈပေထြးမႈမား ျဖစေပၚေစပါသည။ ဥပမာ - ႏငငေတာအစးရသည လတငးအတြက အေထြေထြ၀နေဆာငမႈ ရရေစရန ေဆး႐မား၊ စာသငေကာငးမား ဖြငလစထားႏငကာ ပဂၢလကအဖြ႕အစညးမားက ေငြေၾကးတတႏငသမား အတြက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈႏင ပညာေရးတ႔က ၀နေဆာငမႈေပးႏငပါသည။ ထ႔ေၾကာင ႏငငေတာအစးရသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညစစစစအျဖစ ၀နေဆာငမႈေပးကာ ယငးအတြကစရတက ျပညသမားက အခြနေငြအားျဖငေပးပါသည။ သ႔မဟတ ႏငငေတာအစးရသည ယငးက (Club Goods) အျဖစ ေျပာငးလၿပး ပဂၢလကဆရာ၀နမားအား ကနကစရတ ေကာကယခြငျပပါသည။ သ႔ျဖစရာ ပဂၢလက အဖြ႕အစညးမားသည ၀နေဆာငမႈအရညအေသြးက ျမငတငႏငသည။ သ႔ရာတြင ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသး ကနစညမား လြတလပစြာသးစြခြငက အကန႔အသတအတားအဆး ျဖစေနျခငးက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ မလေလာက သည ျပငပအကးဆတယတမႈျဖစေပၚေစကာ စးပြားေရးစြမးေဆာငရညက အဟန႔အတား ျဖစေပၚေစပါသည။

ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမား ထေရာကစြာေထာကပဖနတးေပးေရးအတြက အဓကေသာခကမာ ျပညသလထအား ၎တ႔၏အခြနမားေပးေဆာငေစျခငး ျဖစပါသည။ သ႔ရာတြင အခြနေဆာငျခငးသည အစးရက ဥပေဒ ျပ႒ာနးေပးႏငသည ျပညသ႔တာ၀နျဖစသညတငေအာင အခြနေရာငျခငးသည ျဖစေလျဖစထအရဆးေသာ ကစၥရပ ျဖစပါသည။ အဆးစြနအေနႏင အခြနထမးျပညသမား၏ကယကငသကၡာသည အခြနက လလားစြာထမးေဆာငလ စတအေပၚမတညၿပး ျပညသတ႔လလားသည ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစည အသးသးက တ႔ျပန ျဖညဆးေပးႏငမည အစးရ၏ တရား၀ငရပတညနငမႈ အတငးအတာေပၚတြငလညး မားစြာမတညသည။ ယငးသည လထက ၎တ႔ႏစသကခစားနငမည ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမားအတြကသာ အခြနဘ႑ာ ေပးေဆာငသငၿပး ၎တ႔လကလမးမမသည အရာမားအတြက ေပးေဆာငရနမသငဟေသာ သေဘာသကေရာကသည။ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစဆသညမာ ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမားက ေရေျမအေနအထားႏင ယဥေကးမႈေနာကခမတညေသာ ေဒသမားမျပညသမား၏ဆႏၵ လလားခကမားႏငအည မညသ႔ကကညလကဖက ေအာင လပေဆာငရမည လမးညႊနခကမားက ေဖာျပထားသည အညႊနးသအရတစချဖစပါသည။

အသးျပရန ရညမနးထားခကႏင ျပညသကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစည ရရႏငေသာအရငးအျမစတ႔ ကကည ေစေရးအတြက ထကနစညမား၏ အမးအစားမားႏင ရရႏငမႈတ႔က သးစြသညျပညသမားက သတမတရမညျဖစပါသည။ ထ႔ေၾကာင ကၽြႏပတ႔တြင ေဒသႏရ၊ ေဒသတြငး၊ တငးျပညႏင ကမာၻလးဆငရာ ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသး ကနစညမားဟ၍ ခြျခားႏငပါသည။ ဥပမာ- ႏငငေျမာကပငးႏင ေတာငပငးတ႔က ဆကသြယထားသည အေ၀းေျပး

15

လမးမတစခသည ႏငငအတြငး စစညးမႈေပးႏငသညအတြက ႏငငအဆင ျပညသအကးျပကနစညမား ျဖစပါသည။ သ႔ရာတြင ရြာတစရြာႏင ထလမးမႀကးက ဆကသြယထားသညလမးသည အဓကအားျဖင သကဆငရာ ရြာသားမား ကသာ အသးျပၾကသျဖင ယငးသည ေဒသႏရအဆင ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစည ျဖစပါသည။ သ႔ရာတြင ေဒသႏရလမးျဖင ေဒသခေတာငသလယသမားမား၏ ကနပစၥညးမားက အနးရ ၿမ႕ႀကးမားသ႔ တငပ႔ ေရာငးခႏငသျဖင လတငးအတြက ဓနဥစၥာႏင၀ငေငြက ဖနတးေပးႏငရာ ေဒသႏရ ျပညသအကးျပကနစညမား သညလညး ႏငငအတြက ျပငပအကးသကေရာကမႈ ရေစႏငပါသည။ ေနာကဆးတြင ကမာၻ႕အဆင ညႇႏႈငးေဆာငရြကမႈ လအပသည ရာသဥတေျပာငးလမႈဒဏ ႀကတငကာကြယေရး ေဆာငရြကခကကသ႔ေသာ ကမာၻ႕အဆင ျပညသ႔ ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမားလညး ရပါသည။

ျပညသကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမား၏ ျပနာတစရပမာ ထပစၥညးမားက သးစြသမားအပစႏင ထပစၥညး မားအတြက ကနကစရတက ေပးေဆာငရသမားအပစတ႔က ကကညေအာင ေဆာငရြကရျခငးပငျဖစသည။ ယငးကား ႏငငေတာအစးရ၏ တာ၀နမား၊ ေဆာငရြကခကမားႏင ဥးတညခကမားႏငပတသကၿပး ျပညသ႔အသးစရတမား ခြေဝသတမတျခငး၊ ရညမနးခကေအာငျမငရနလအပသည အရငးအျမစမားစစညးျခငး စေသာကစၥရပမားအား သြယဝကရညညြနး ေဖာျပေနျခငးျဖစသည။ ယငးသည ထငထားသညထက ပမခကခသည ျပနာတစရပျဖစပါ

သည။ အဆးစြနအားျဖင ယငးသည ဒမကေရစ၊ ဖကဒရယစနစတ႔ႏင ဆကစပေနပါသည။

ျပညသ႔ဘ႑ာေရးရာ လပငနးေဆာငတာမားျပညသ႔ဘ႑ာေရးရာ လပငနးေဆာငတာမား

ျပညသ႔ဘ႑ာေရးဆသညမာ ျပညသပငပစၥညးမား ေထာကပျဖညဆညးေပးရနအတြက အရငးအျမစမားစစညးျခငး၊ စးပြားေရးေကာငးကးမားႏင ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ အကးဆကတ႔ႏငသကဆငေသာ စးပြားေရး အေဆာကအဦ ခြတစရပ ျဖစပါသည။ ယငးက ႏငငေတာအစးရသည ျပညသ႔အသးစရတအတြက ဥးစားေပးအရာမားကသတမတျခငး၊ ယငး တ႔အတြက ကနကေငြက မညသ႔ေပးေခမညက ဆးျဖတျခငး၊ ယငးေၾကာင ပဂၢလကက႑ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈအတြက မညသ႔အကးသကေရာကမႈရသညက ဆးျဖတျခငးတ႔ ျပလပရမညဟ အဓပၸာယသကေရာကပါသည။ သ႔ရာတြင ယငးတ႔က ႏငငေတာအစးရ အဖြ႕အစညးအဆငဆငက ေဆာငရြကရမညျဖစပါသည။ ထအဖြ႕အစညးမား၏ ရညရြယခကကေဖာေဆာငရန ပဂၢလကက႑ ျပျပငေျပာငးလမႈကလညး လပေဆာငကာ လပငနးတာ၀နမားက ျဖညဆညးေဆာငရြကေစ၍ ထရညရြယခကမားအတြက သငေလာေသာအရငးအျမစပမာဏက ခြေ၀ေပးကာ အခြန ထမးမားအေနႏင အခြနမားစြာမေပးေဆာငရဘ ျပညသအကးျပကနစညမားက လေလာကစြာ ေထာကပျဖညဆညး ေပးႏငမညျဖစပါသည။ ထ႔ေၾကာင ထေရာကေသာ ျပညသ႔ဘ႑ာေငြစနစတစရပ ထေထာငျခငးသည ေလလြငမႈႏင အဂတလကစားမႈက ေရာငရားႏငမည ျဖစပါသည။ စးပြားေရးသအရတြင ျပညသ႔ဘ႑ာေငြ ျဖညဆညးေရးႏငစပလဥး၍ သးျခားလပေဆာငခကသးရပ ပါရပါသည။ ယငးတ႔မာ လပငနးခြေဝသတမတျခငး၊ လပငနးျဖန႔ေဝ ေဆာငရြကျခငးႏင လပငနးတညၿငမခငမာရန ေဆာငရြကခကမားျဖစသည။ ျပညသ႔ေၾကြးၿမႏင စပလဥးေသာ ကစၥရပမားတြငလညး ထလပေဆာငခကအားလး ပါ၀ငပါသည။

16

လပငနးခြေဝသတမတျခငးလပငနးခြေဝသတမတျခငး

ႏငငေတာအစးရ၏ ရသးခန႔မနးေျခေငြစာရငးအရ တးတကေကာငးမြနေသာ စြမးအငႏင လပစစဓာတအားေပးလပငနး မား၊ ပညာေရး၊ ကနးမာေရး၊ သယယပ႔ေဆာငေရး၊ စကပးေရးႏင သစေတာထနးသမးေရး၊ ႏငငေတာကာကြယေရး သ႔မဟတ စကမႈလပငနးမားႏင ေဆာကလပေရးလပငနးမားအစရသည သးသန႔သတမတထားေသာ လပငနးမားအတြက ျပညသ႔ဘ႑ာေငြက ခြေ၀သတမတသးစြသည။ ကမာၻ႔ဘဏ၏ စာရငးဇယားမားအရ လြနခေသာဆယႏစအတြငး ကမာၻတစ၀မးရ ျပညသ႔အသးစရတေဝပကမာ GDP ၏ ၂၅ ႏင ၃၀ ရာခငႏႈနးအတြငး အေျပာငးအလမား ျဖစေနေသာလညး ျမနမာႏငငတြင ၂၂ ရာခငႏႈနး ေအာကသာရေၾကာငး ေဖာျပထားသည။ ထေ၀စမားသည စာရငး၌ေဖာျပထားသာ အစးရမား၏ ႏငငေရးႏင လမႈေရးဥးစားေပးအေျခအေနက ထငဟပေနသည။ ျမနမာႏငငတြင ဘတဂကဥးစားေပးမႈသည ယခငတပမေတာအစးရမ ဒမကေရစအစးရသ႔ ေျပာငးလသြားသည။

ႏငငေတာအစးရအေနႏင သးျခားသတမတထားေသာ လပငနးတာ၀နမားအတြက ရနပေငြခြေ၀ခထားေရး ယႏရားမာ အစးရ ရသးမနးေျခေငြစာရငးျဖစသည။ ယငးသည ဘ႑ာေရးႏစ တစႏစအတြက ႏငငေတာအစးရ၏ အခြန၀ငေငြႏင အသးစရတမနးေျခက ႀကတငအဆျပတငျပသည ႏစစဥဘ႑ာေရးရငးတမး ျဖစပါသည။ ဘ႑ာေရး၀နႀကးက ရသး မနးေျခေငြစာရငးက လႊတေတာတြငတငျပၿပး လႊတေတာက ဥပေဒတစရပအေနႏင ထတျပနကာ ႏငငေတာသမၼတက အတညျပသည။ ျမနမာႏငငအစးရ၏ ရသးမနးေျခေငြစာရငးတငျပပမာ အျပညျပညဆငရာေငြေၾကးရပေငြအဖြ႕ (IMF)၏

အစးရဘ႑ာေရး စာရငးအငးမေဘာငကသ႔ေသာ ႏငငတကာအဆငႏင အျပညအ၀ အဝငခြငကျဖစမႈ မရေသးပါ။11

သ႔ေသာ ယခကနးဂဏနးအခကအလကတခ႕ ေဖာျပထားပါသည။ လြနခေသာ ၁၀ ႏစအတြငး ကနးမာေရး၀နႀကးဌာန၏ အသးစရတတးျမႇငမႈသည အျမငမားဆးျဖစၿပး ယငးေနာကတြင ပညာေရး၀နႀကးဌာနႏင စကပးေရး၀နႀကးဌာနတ႔ ရၾကပါသည။ ၂၀၀၉-၂၀၁၀ ခႏစႏင ၂၀၁၆-၂၀၁၇ ခႏစအတြငး အတညျပခေသာ ရသးမနးေျခေငြစာရငးတြင ထ၀နႀကးဌာနမားအတြက အသးစရတမားသည ကန၀နႀကးဌာနမားအားလး၏ အသးစရတႏငယဥလင တးျမႇငမႈႏႈနး ပမျမနဆနသည။ ထ႔ေၾကာင ထ၀နႀကးဌာနမား၏ ေ၀စ စစေပါငးသည တးျမႇငလာသည။ ပ-၁ တြငၾကညပါ။

11 ဥပမာ အစးရ၏လႈပရားမႈမား၊ ဘ႑ာေရးဆငရာ ေရရညတညတမႈႏင ေငြေပၚလြယမႈတ႔က ေလလာသးသပရနအလ႔ငာ ဘတဂကတြင “စေတာ” ႏင အစးရ၏ စးပြားေရးအရငးအျမစမားႏင ပါ၀ငသမား၏ လႈပရားမႈမားႏင အမးအစားတ႔ “စးဆငးမႈတ႔” ႏစမးလးအား တကစြာေဖာျပသငသည။ (ဒကကငဆန-ဂးစ၊ ဂးလစ- အကစ ဒ ကနေနး- အနဒရယာ ဆမရာ စကတငဘာ၊၂၀၁၅၊ စာ-၁၇-၁၈) တ႔တြင ၾကညပါ။ ေနာကဆကတြ-၁ တြင (ကမာၻ႔ဘဏအပစ ၂၀၁၇) ၏ ရငးလငးေဖာျပခကမားက ျပနလညေဖာျပထားပါသည။

17

ပ - ၁။ပ - ၁။

အသးစရတတးျမငမႈႏႈနး(အညႊနး၊၂၀၀၉/၁၀=၁၀၀)အသးစရတတးျမငမႈႏႈနး(အညႊနး၊၂၀၀၉/၁၀=၁၀၀)

မယငး - (ကမာၻ ႔ဘဏအပစ ၂၀၁၇)မယငး - (ကမာၻ ႔ဘဏအပစ ၂၀၁၇)

အသးစရတပမာဏ(၀နႀကးဌာနအားလး၏%)အသးစရတပမာဏ(၀နႀကးဌာနအားလး၏%)

ကာကြယေရးကာကြယေရး ကာကြယေရးကာကြယေရးစကပးေရးစကပးေရး စကပးေရးစကပးေရးစြမးအငစြမးအင စြမးအငစြမးအငပညာေရးပညာေရး ပညာေရးပညာေရးကနးမာေရးကနးမာေရး ကနးမာေရးကနးမာေရးစစေပါငးစစေပါငး စစေပါငးစစေပါငး

၀ငေငြတႏငငမားႏငယဥလင ျမနမာႏငင၏ ႏငငေတာကာကြယေရးအတြက သးစြေသာ အသးစရတသည GDP ေဝစ ပမာဏမာမားၿပး ကနးမာေရး၊ လမႈကာကြယေစာငေရာကေရးႏင စးပြားေရး၀နေဆာငမႈမားအတြက သးစြမႈပမာဏက ပမနညးပါးသည။ ျမနမာႏငငအစးရသည အျခားအစးရမားႏင ႏႈငးယဥပါက ေယဘယအားျဖင အရြယအစားေသးငယ ျခငးႏင ျပညေထာငစရသးမနးေျခေငြစာရငး မလေလာကျခငးေၾကာင အစးရက အတးႏငေခးယသးစြရသျဖင ႏငငေတာ ကာကြယေရးမဟတသည အျခားက႑မားတြင အသးစရတေလာခရျခငးတ႔အေၾကာငး ေပါငးဆကာ ထကသ႔ ျဖစရျခငး ျဖစပါသည။ ျမနမာႏငငသည ႏငငေတာကာကြယေရးမဟတေသာ ဥးစားေပးက႑မားတြင တေျဖးေျဖးညမစြာ ျပနလည ထနးညႇသးစြလာျခငးျဖင ႏငငအတြက အကးရမညျဖစေၾကာငး၊ စးပြားေရး သ႔မဟတ လမႈေရးလပငနးမားတြင ေငြတစကပပမသးစြျခငးက နဂကပမမားျပားေနၿပးျဖစေသာ ကာကြယေရး အသးစရတတြင ေငြတစကပပထညေပါငး

ျခငးထက ႏငငသားမားေကာငးကးက ပမတးျမႇငေဆာငရြကႏငမညျဖစေၾကာငး ကမာၻ႕ဘဏက ရညညႊနးေျပာဆသည။12 ယငးအႀကျပခကက ၂၀၁၆ ခႏစက စတငအပခပသည အမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပ ဥးေဆာငေသာအစးရက ယငး၏ ရသးမနးေျခေငြစာရငး၏ ဥးစားေပးအစအစဥတြင လကနာေဆာငရြကထားသည။

ခြေ၀မႈႏငစပလဥးသညအခကမာ အသးစရတမား အဆကမျပတရရသးစြႏငေရးအတြက ျပညသပငအရငးအျမစမားက မညမသးစြမည၊ ျပညသ႔ရငးႏးျမႇပႏမႈ မညမျပလပမညဆျခငးသညလညး ခြေ၀မႈႏငစပလဥးသည အခကျဖစပါသည။ အမားအားျဖင လပခမား၊ လစာမားႏင ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမား သးစြျခငးတ႔အတြက အဆကမျပတကနကသည အသးစရတမားက အမားဆးပမာဏက ကယစားျပေနသည။ ပဂၢလကႏင ျပညသ႔က႑မား ထေရာကစြာလညပတႏငေရးအတြက လအပသည အေဆာကအအမား ေဆာကလပေရးအတြက အစးရရငးႏးျမႇပႏမႈ လအပသည။ ျမနမာႏငငတြင ယငးက အမားအားျဖင ေဆာကလပေရး၀နႀကးဌာနႏင ျပညသ႔ေဆာကလပေရးလပငနး တ႔မ ေဆာငရြကၾကသည။ ျပညသ႔ရငးႏးျမႇပႏမႈ သသသာသာ လအပေနသညတင ျမနမာႏငငတြင ရငးႏးျမႇပႏမႈ

12 (ကမ ၻာ႔ဘဏအပစ ၂၀၁၇၊ စာ- ၃၄)

18

အတြက အသးစရတသည နညးပါးကာ ကဆငးလကရပါသည။ ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈေလာခရန ရညရြယလက မၾကာမက ျပလပခသည ဘ႑ာေရးညႇႏႈငးမႈအရ ျပညသ႔ရငးႏးျမႇပႏမႈသည ၂၀၁၃-၁၄ တြင GDP ၏ ၇.၆% မ လကရ ၂၀၁၇-၁၈ တြင ၄.၇ % သ႔ေလာခရန စစဥထားပါသည။ ထေရာကမႈ၊ ဆလသညမာ ျမနမာႏငငတြင ျပညသ႔အေျခခ အေဆာက အအသည လကရအတငး အဆငအတနးနမပါက ရငးႏးျမႇပႏမႈ အသးစရတ၏ အစြနးထြကထတကနသည ျမငမားမည ျဖစပါသည။13

ဆရယလစႏင တပမေတာအစးရတ႔၏ အေမြအျဖစ ႏငငပငစးပြားေရးလပငနးမား (SEEs) သည ျမနမာႏငင၏ ပဂၢလက က႑တြင ခြေ၀မႈလပေဆာငခက၏ အေရးပါေသာအစတအပငးက အေကာငအထညေဖာလက ရပါသည။ စစေပါငး ျပညသ႔က႑သည ၂၀၁၄-၁၅ ဘ႑ာေရးႏစတြင ၂၀.၂% ရရာ SEE မားသည ၎တ႔၏ေ၀စသည နညးပါးေပာကကြယ လာလကရေသာလညး ယငး၏ ထက၀ကကအသးျပခၿပး ယခအခါ သးပတစပ အသးျပလကရပါသည။ ယငးေျပာငးလမႈ သည ရငးႏးျမႇပႏမႈအတြက အသးစရတအေပၚ အႏႈတသေဘာေဆာငသည ဆးကးျဖစေပၚခရာ ျမနမာႏငင၏ ေရရည ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈစြမးအားက နမကေစပါသည။ ျပညေထာငစအစးရ၏ ပမႀကးမားေသာ ရငးႏးျမႇပႏမႈသည ဤျဖစစဥက ကစားႏငခေသာလညး ယငးသည အခြန၀ငေငြတးတကရရရနႏင ဘ႑ာေရးစမခန႔ခြမႈတ႔ လအပပါသည။ ကၽြႏပတ႔အားလးေတြ႕ျမငၾကရသညအတငး ဘ႑ာေရးကြာျခားခကကဥးေျမာငးျခငးသည ဆလသညမာ အစးရ၏ ျပညသ႔ ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမား ခြေ၀မႈစြမးရညအကန႔အသတရျခငးသည စးပြားေရးတစရပလး တညၿငမမႈ ရရန၊ ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈေလာခရန လအပခကမား၏ အကးဆကေၾကာင ျဖစေပၚလာရျခငးျဖစသည။ သ႔ရာတြင အခြနစနစ ျပျပငေျပာငးလျခငးသည ထျပနာမားထမ အခ႕ကေအာငျမငေစေရးအတြက အကအည ျဖစႏငပါလမ မည။

လပငနးျဖန႔ေဝေဆာငရြကျခငးလပငနးျဖန႔ေဝေဆာငရြကျခငး

ျပညသ႔ဘ႑ာေငြျဖညဆညးရာတြင ျပညသ႔က႑သည ပဂၢလက စးပြားေရးအေဆာကအအႏငႏႈငးယဥ လငမညမ ႀကးမားသငသညဆသညအေပၚ မတည၍လညးေကာငး “မညသက မညသညအတြက ေငြေပးေခရမည” ဆသည အေပၚမတည၍လညးေကာငး တာ၀နမားက ခြေ၀ယရမည ျဖစပါသည။ ေစးကြကစးပြားေရးတစရပတြင ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမားေ၀ျခမးရာတြင သယဇာတအရငးအျမစမားက ထေရာကစြာအသးျပႏငေစၿပး စားသးသမားက ၎တ႔၏ ၀ငေငြအကန႔အသတေပၚမတည၍ ၎တ႔၏ လလားခကမားက ျဖညဆညးေပးႏငေသာ ေစးႏႈနးႏင ကနကစရတႏႈနး မကလးမားကလက၍ ျပလပပါသည။

သ႔ရာတြင ကၽြႏပတ႔ျမငေတြ႕ရသညအတငး ေစးကြကယႏရားသည အေကာငးဆးလညပတႏငဥးမည မဟတပါ။ တစဖကတြင ျပငပအကးသကေရာကမႈမားရေနျခငးက ေစးကြကမေအာငျမငမႈက ျဖစေစႏငပါသည။ အျခားတစဖက တြငလညး မတညၾကေသာ ေဒသမား၊ စးပြားေရးက႑မားအၾကား ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈစြမးအားအမးမးႏင အရငးအျမစမား၊ ေငြေၾကးမား၊ ၀ငေငြမားႏင ဓနအငအားမားပငဆငမႈက ခြေ၀ေပးမႈရလဒသည လမႈေရးတရားမတမႈအေျခခအယအဆ မားက ခးေဖာကသညအခါ လကခႏငဖြယမရႏငပါ။ ယငးသည တပအငအားႏင ထနးသမး၍မရႏငေသာ လမႈေရး မတညၿငမမႈမားျဖစေပၚေစႏငကာ စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈက ထခကေစႏငပါသည။ ဤအေၾကာငးေၾကာင ႏငငေတာ

13 (ကမာၻ႔ဘဏအပစ ၂၀၁၇၊ စာ- ၄၃)

19

အစးရသည ဆငးရသမားအားပပးကာ စးပြားေရးအေဆာကအအတြင ညမေသာလမႈအေျခအေနက ဖနတးေပးရန အတြက အရငးအျမစမားက ျပနလညခြေ၀သငပါသည။ ယငးသည လမႈေစးကြကစးပြားေရး၏ ရညရြယခက ျဖစပါသည။ျပနလညခြေ၀သးစြေရးအတြက ႐းရငးေကာငးမြနေသာ နညးလမးကား ႏႈနးတးခြနေကာကချခငးမားႏင ေဒသဆငရာ လႊေျပာငးေပးေငြမားပင ျဖစၾကပါသည။ ႏႈနးတးခြနေကာကချခငးႏင လမႈဖလေရး အာမခေငြမားသညတစဥးခငးစ၏ ၀ငေငြျပနလညခြေ၀ေပးျခငး၊ စြန႔စားရမႈေ၀မရငဆငျခငး ယႏရားတ႔ျဖစၿပး ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစအားျဖင အဆတင သြငးခသည အစးရ ရသးမနးေျခေငြစာရငးမ ခေပးေသာေဒသဆငရာ လႊေျပာငးေပးေငြမားမာ တငးေဒသႀကးမားႏင လထအပစအဖြ႕မားအၾကား စေပါငးျပနလညခြေ၀သးစြမႈျပသည ယႏရားမားျဖစၾကပါသည။ ထအေၾကာငးအရာမားက ေအာကတြင ေဆြးေႏြးသြားမညျဖစပါသည။ သ႔ေသာ အႏစခပအားျဖင ပမခမးသာၾကြယ၀သည ေဒသမားႏင ျပညနယ မားက ပမဆငးရႏြမးပါးေသာေဒသမားက ပမလငျမနစြာ ဖြ႕ၿဖးတးတကလာေရးအတြက ကညေပးမႈက ေပၚလြငထငဟပ ေစပါသည။

ႏႈနးတးခြနေကာကချခငးဆသညမာ ဆငးရေသာသမားထက ၀ငေငြပမျမငမားေသာ အပစမားသည ၎တ႔၏ အခြနႏႈနးက ပမေပးေဆာငရမညဟ ဆလျခငးျဖစပါသည။ ၀ငေငြ ၁၀၀၀ ကပ ပမရရျခငးသည ၀ငေငြတစကေဋ (၁၀ သနးကပ) ရရသထက ဝငေငြတစသနး (၁၀၀,၀၀၀ ကပ) သာ ရရသအတြက ယငး ၁၀၀၀ ကပ၏ အသး၀ငမႈက ပမႏငေၾကာငး ရညညႊနးေျပာဆျခငး ျဖစပါသည။

၂၀၁၇ ခႏစ ျပညေထာငစအခြနဥပေဒတြင တစဥးခငးတစႏစ၀ငေငြ သညႏင ၂ သနးကပ (ကနေဒၚလာ ၁၆၆၆) ရရသမားအတြက အနမဆး ၀% ႏင ကပသနး ၃၀ (ကနေဒၚလာ ၂၅,၀၀၀) ႏငအထက ရရသမားအား အျမငဆး ၂၅% ႏႈနးေကာကခရန အတညျပျပ|ာနးထားသည။ ထပမာဏျဖင ျမနမာႏငင သည ကမာၻေပၚတြင အခြနႏႈနး အလယအလတထကနမသညအဆငတြင ရပတညေနသည။

လမႈေရးမညမမႈကေလာခမည အျခားနညးလမးမားမာ လမႈဖလေရးေၾကးထည၀ငျခငးႏင ျပညသ႔ ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမားက လထအတြငးမ သတမတအပစမားအတြက ခြေ၀ေပးျခငး၊ ဥပမာ- ၀ငေငြနညးအပစမားအတြကသာျဖစသည ျပညသ႔အမရာမား ေဆာကလပေပးျခငးျဖစပါသည။ အလပရငႏင အလပသမားမားက လစဥထည၀ငေငြႏႈနးထားမာ အလပရငက ေထာကပေၾကးအပါအ၀င အလပသမား၏ လစာစစေပါငး(အျမငဆးလစာ ၃၀၀,၀၀၀ ကပအတြက ကန႔သတထားသည) ၏ ၃% ႏင အလပသမားက ၂% အသးသး ျဖစၾကပါသည။ စကမႈႏငငအမားအျပားတ႔တြင ၀ငေငြျပနလညခြေ၀ ျခငးက အမားေကာငးကးရေသာအဆင၏ စေပါငးအာမခစနစျဖင ေဆာငရြကၾကပါသည။ သ႔ရာတြင ဖြ႕ၿဖးဆႏငငမားတြင အရငးအျမစမားရားပါးမႈေၾကာင အစးရမားသည ၀ငေငြနညးအပစမား၏ စြမးရညႏင လပရညကငရည ပမတးတကလာေစရန ဆငးရမႈပေပာကေရးအစအစဥမားက မၾကာခဏဆသလ

အဓကထားေဆာငရြကေလရပါသည။

ျပညသ႔ဘ႑ာေငြ ျဖညဆညးေပးေရး၏ အေရးပါေသာ အခကတစခကမာ ျပညသလထက ေပးႏငစြမးအားျဖစပါသည။ အမေထာငစ၀ငေငြမာ ဖလမႈအဆငေလာကသာရသညအခါ လထအေပၚ အခြနေကာကရနမာ ျပညသလထ၏ေပးႏင စြမးအားက အကန႔အသတျဖစေနသည။ စးပြာေရးျဖစထြနးေအာငျမငလာကာ လလတတနးစားမားလညး ေခာငလညၿပး ခမးသာၾကြယ၀ေသာ စပြားေရးလပငနးရငႀကးမား ေပၚထြကလာသညအခါ အစးရ၏ ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမားအတြက ရနပေငြရာေဖြႏငစြမး ျမငမားလာပါသည။ ျမနမာႏငငတြင အထးသျဖင ရနကန၊ မႏေလး ကသ႔ေသာ ၿမ႕ျပေဒသမားတြင ပမၾကြယ၀ခမးသာၾကၿပး ၿမ႕ေနလထ၏ ၁၅% ကသာ ဆငးရသညဟ သတမတပါသည။ လဥးေရ၏ ၇၀% ေသာျပညသမားေနထငၾကသည ေကးလကေဒသမားတြင ဆငးရႏြမးပါးမႈက ေကးလကလဥးေရ၏

20

၂၉.၂% သည ဆငးရသမားျဖစၾကသည။ ဆလသညမာ ျမနမာႏငငလဥးေရ၏ ေလးပတစပသည ၀ငေငြခြနေပးေဆာငရ ေလာကေသာ ၀ငေငြမရရသညအတြက ဆငးရလြနးၾကပါသည။14 သ႔ရာတြင အခ႕ေသာ ျပညနယမားႏင တငး ေဒသႀကးမားတြင ဆငးရႏြမးပါးမႈအဆငသည လြနစြာျမငမားသည။ ပ - ၂ တြင ၾကညပါ။ ႏငင၏ထအစတအပငးမားတြင ေဒသဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအတြကထတယရမည အခြနအေျခခသည လြနစြာနညးပါးရာ ဗဟအစးရက အရငးအျမစမားက ျပညသ႕ကနစညသ႔မဟတအမားသးကနစညမား ဖနတးျဖညဆညးေပးရနအတြက လႊေျပာငးေပးေနရသည။ ထ႔ေၾကာင ရပေငြလႊေျပာငးေပးျခငးမားသည ရသးမနးေျခေငြစာရငးမ ေဒသမားအတြငး ဘ႑ာေငြျပနလညခြေ၀သးစြျခငးနညး

လမးတစရပ ျဖစပါသည။

ပ - ၂။ပ - ၂။

ခငးခငး

ဆငးရသားဥးေရ ရာခငႏႈနး ၂၀၁၀ဆငးရသားဥးေရ ရာခငႏႈနး ၂၀၁၀

ရမးအေရ႕ရမးအေရ႕ရခငရခငရမးေျမာကရမးေျမာကရမးရမးတနသၤာရတနသၤာရဧရာ၀တဧရာ၀တေကးလကေကးလကကခငကခငမေကြးမေကြးမႏေလးမႏေလးျပညေထာငစျပညေထာငစရမးေတာငရမးေတာငပခးအေရ႕ပခးအေရ႕ပခးပခးကရငကရငမြနမြနရနကနရနကနပခးအေနာကပခးအေနာကၿမ႕ျပၿမ႕ျပစကငးစကငးကယားကယား

14 ဤတြင ကးကားထားေသာ ေဒတာမားသည (ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးေရးအစအစဥ၊ ဇြနလ၊ ၂၀၁၁) က အေျခခထားပါသည။ ယငးတ႔သည ၂၀၁၅ ခႏစက လဥးေရ၏ ၆.၅ % သညသာ ဆငးရ (မြေတ) ၾကသညဟ ေၾကညာထားသည ကမာၻ႔ဘဏ၏ ဆငးရသားဥးေရအခး တစေန႔လင ၁.၉၀ ေဒၚလာ (၂၀၁၁ ပပပ) ထက ပမကယျပန႔ေသာ ဆငးရႏြမးပါးမႈ သတမတခကမားက ေလလာသးသပထားပါသည။

21

ပ - ၃က တြင ေဖာျပထားသညအတငးပင ႏငငမားသည ပမၾကြယ၀ခမးသာလာသညအခါ ၀ငေငြမမတမႈက ေလာခရန ေယဘယအားျဖင အလားအလာရပါသည။15 ႏငင၏အေတြ႕အႀကက အမးမးရရာ ယငးသည အားနညးသည အလားအလာျဖစၿပး အရငးအျမစမားႏင ကၽြမးကငမႈမား၊ ၀ငေငြႏငဓနအငအားက ျပနလညခနညႇလေသာ ႏငငေရးဆႏၵ ရမႈအေနအထားက ထငဟပျပသလကရပါသည။ ျမနမာႏငငသည အေရ႕ေတာငအာရတြင ဆငးရမႈအတငးအတာ အျမငမားဆးျဖစေသာလညး ၀ငေငြမမတမႈသည နညးပါးပါသည (ပ - ၃(ခ) တြငၾကညပါ)။ ဤအခကသည ဆငးရမႈ ျပနာက အလငအျမနေျဖရငးရန လအပယမမက ဆငးရသားမားအတြက ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသး ကနစညမား ဖနတးျဖညဆညးေပးရန အခြနထမးႏငမည ၾကြယ၀ခမးသာသ အေရအတြကနညးပါးေၾကာငးကလညး ျပသေနပါသည။ ဤအခကသည ျပညသ႔ဘ႑ာေရးျပျပင ေျပာငးလမႈမား ေဆာငရြကရန အဓကအဆးအတားတစခ ျဖစေနပါသည။

ပ - ၃ (က)ပ - ၃ (က)

မယငး - ကမာၻ ႔ဘဏအခကအလကမားႏင ကယပငတငျပျခငးမယငး - ကမာၻ ႔ဘဏအခကအလကမားႏင ကယပငတငျပျခငး

ပ - ၃ (ခ)ပ - ၃ (ခ)

မယငး - အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမယငး - အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ

ကမ ၻာ႔တစဥးခငး၀ငေငြႏင မညမမႈကမ ၻာ႔တစဥးခငး၀ငေငြႏင မညမမႈ ႏငငအလက ဆငးရႏြမးပါးမႈမဥးေအာက ေရာကေနသည ႏငငအလက ဆငးရႏြမးပါးမႈမဥးေအာက ေရာကေနသည လဥးေရ (%)လဥးေရ (%)

ဂနေျမႇာကေဖာက

နးဂနေျမႇာကေဖာက

နး

ျမနမာျမနမာ

ျမနမာျမနမာ

လာအလာအ

ဖလစပငဖလစပင

အငဒနးရားအငဒနးရား

ဗယကနမဗယကနမ

ထငးထငး

မေလးရားမေလးရား

ကေမ ၻာဒးယားကေမ ၻာဒးယား

လပငနးတညၿငမခငမာေစရန ေဆာငရြကျခငးလပငနးတညၿငမခငမာေစရန ေဆာငရြကျခငး

အစးရမား၏ အသးစရတသည စးပြားေရးေဆာငရြကရာ၌ သသာထငရားသည အစတအပငးတစချဖစရာ ဘ႑ာေရး မ၀ါဒသည စးပြားေရးအေဆာကအအတစခ တညၿငမေရးအတြက သကေရာကမႈအေတာကယျပန႔ေလ၏။ ဘ႑ာေရးက႑ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအတြက လအပသညမေဘာင ခမတေပးရနမာ စးပြားေရးတညၿငမမႈသညအေရးပါသည။ သ႔ရာတြင စးပြားေရးအေဆာကအဦ “စစစစ” တြငလညး အလပအကငခန႔ထားေရး၊ ၀ငေငြ၊ ကနသြယမႈႏင ဖြ႕ၿဖး တးတကေရးတ႔တြင အလားတအေရးပါသည။ ေငြေၾကးတနဖးတညၿငမမႈမရဘႏင စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကေအာင မလပေဆာငႏငပါ။ လြနခေသာ ရာစႏစ၌ဥေရာပတြင ေငြေၾကးတနဖးမတညၿငမမႈကပင ဖကဆစစနစေပၚေပါကလာရန

15 ၀ငေငြမညမမႈက အသးအမားဆးေသာအတငးအတာျဖစသည ဂနေျမႇာကေဖာကနးႏင တငးတာႏငပါသည။ တနဖးအားလးတညသညအခနတြင (ဥပမာ- လတငးသည ၀ငေငြပမာဏ တညၾကသညအခါ) ဂနေျမႇာကေဖာကနး သညသည ၿပးျပညစသည ညမမႈကေဖာျပသည။ ဂနေျမႇာကေဖာကနး ၁၀၀% သည တနဖးမားအၾကား အျမငမားဆးမညမမႈမား (ဥပမာ- လမားစြာတ႔ အနက တစဥးတညးကသာ ၀ငေငြ သ႔မဟတ စားသးမႈအားလးရရၿပး ကနသအားလးတ႔သည လး၀မရရသညအခါ ဂနေျမႇာကေဖာကနးသည တစခတညးသာ ျဖစပါလမမည။) က ေဖာျပပါသည။

22

အတျမစခေပးချခငးျဖစသည။ သ႔ေသာ လကတငအေမရကတြငလညး အလားတသငခနးစာမး ၁၉၇၀ ခႏစမားတြင ရရခသည။ ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈသည ေငြေၾကးတနဖးမတညၿငမမႈ၏ အထငရားဆးလကၡဏာ တစရပ ျဖစပါသည။

ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈႏႈနး ျမငမားျခငးသည ေငြေၾကးတနဖးက ကဆငးေစၿပး ရငးႏးျမႇပႏမႈအတြက အတားအဆးျဖစေစ သည။ ယငးသည ယဥၿပငႏငစြမးကလညး ဆး႐ႈးေစၿပး အလြနတနဖးဆြျမႇငထားသညေငြေၾကးသည ပမနေငြေၾကး လလယမႈႏႈနးသ႔ ျပနလညေရာကရရန တနဖးေလာခသညအခါ အတကအက ၾကမးေစသည။ ဤအခကသည ျပညတြငး၊ ျပညပ ရငးႏးျမႇပႏမႈကလညး ပကျပားေစသည။ ျပညသ႔အတြကလေငြမားက ျဖညဆညးရနျပငပမ ေခးယပါက ႏငငျခားေၾကြးၿမဝနထပဝနပးမားက ေရရညေတာငမခႏငေတာသညအဆး၌ ေၾကြးၿမျပနာသည ႏငင၏ ႀကးစြာေသာ ဓနအငအားအစတအပငးက ဖကဆးပစေပလမမည။ အလပလကမႏႈနး ျမငမားျခငးသည လသားစြမးရည ေလလြငမႈျဖစေစၿပး ႏငင၏ႀကးပြားတးတကႏငစြမးက ေလာနညးေစပါသည။

ေငြေၾကးအလြနအမငးထတလပျခငးသည ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈကျဖစေပၚေစကာ အစးရေၾကြးၿမမားျပားလြနးျခငးသည ေငြေၾကးေစးကြကမားဖြ႕ၿဖးေရးက အားနညးေစသည။ ထ႔ေၾကာင ခငမာကစလစေသာ ျပညသ႔ဘ႑ာေရးစနစမရပါက အစးရသည ႏငငသားမား၏လအပခကမားက ျဖညဆညးေပးႏငမည မဟတပါ။ သ႔ေသာ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒႏင အပခပေသာတညၿငမသည ႏငငမဟတပါက ျပညသ႔ ဘ႑ာေငြေၾကးစနစသညလညး ခငမာေတာငလမမညမဟတေခ။ ထ႔ေၾကာင စးပြားေရးႏင ႏငငေရး တညၿငမမႈတ႔သည အျပနအလနအားျဖညေထာကပေပးေနသညအတြက ေရရည ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈႏင ဒမကေရစစနစ တညတခငၿမေရးက ျဖစထြနးေစပါသည။ ျပညသ႔ဘ႑ာေငြက စမခန႔ခြတတ ျခငးသည ဒမကေရစႏငငေတာအတြက မရမျဖစလအပေသာ အေျခအေနတစရပ ျဖစပါသည။

ျမနမာႏငငတြင ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈႏႈနးက ျမငမားလကရၿပး ျပညသ႔ဘ႑ာေငြ လအပခကမားသည ေငြေၾကး ေဖာငးပြမႈႏႈနး ခငမာတညတေနရျခငး၏ အဓကအေၾကာငးရငးျဖစသည။ ၂၀၁၆ ခႏစအစတြင ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈသည ၁၆% ရၿပး ႏငငေတာအစးရသည ထပမာဏမ ၂၀၁၇ ခႏစကနပငးတြင ၇.၈% သ႔ ေလာခရန ရညရြယခသည။16

ႏငင၏ ဘ႑ာေရးလေငြျပမႈသည ၂၀၁၇ ခႏစအကနတြင GDP ၏ ၄.၈% ရမညဟ ခန႔မနးခၿပး အျပညျပညဆငရာ ေငြေၾကးရပေငြအဖြ႕(IMF)က ခမတထားေသာ စႏႈနးအတငး ထဘ႑ာေငြလအပခကမာ ၅% ထကမပရန အစးရမ ေသခာေသာနညးလမးမား ရာေဖြေဆာငရြကခသည။ ထသ႔ေဆာငရြကမႈမားအားျဖင အစးရအဖြ႕မားသည ၎တ႔၏ အမးသားရသးမနးေျခေငြစာရငးအတြငး ဘ႑ာေရး ေရရညတညတခငၿမေရးက အာမခခကေပးႏငေသာ အေနအထား ေကာငးသ႔ ေရာကရလာနငမညျဖစသည။17 ျမနမာႏငင၏စးပြားေရးသည အပတျပငးအေျခသ႔ ေရာကရေနပေပါက ေနၿပး ႏငငေတာအစးရမ အေသးစားစးပြားေရး၏ ဟနခကမညေသာျပနာမားက ေျဖရငးရာတြင ဘ႑ာေရးမ၀ါဒက အသးျပသည။ ထဟနခကမညမႈမားသည စးပြားေရးဖြ႔ၿဖးတးတကမႈက ထခကပကစးေစသည။ ထ႔ေၾကာင ေငြေၾကး ဆငရာမ၀ါဒႏငတကြ ဘ႑ာေရးဆငရာမ၀ါဒသည ကနေစးႏႈနးတညၿငမေရး၊ အလပအကငရာေဖြေပးမႈႏႈနး ျမငမားေရး၊ ျပညပေငြစာရငးမား ဟနခကညေရးႏင ေရရညတညတေသာ စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈတ႔က ရညမနးခမတထားရမည။ ပ-၄ တြင ျမနမာႏငငတြင ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈ၏ ေျပာငးျပနေျပာငးလျခငးႏင အမနတကယ စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ

အေျခအေနမားက ျပသသည။

16 ပ-၄ တြငေဖာျပထားသည ဂရပသည ႏစစဥပမးမကနးမားက ေဖာျပထားၿပး အခ႕ေသာကနးမားက ၀ကထားသည။

17 တာနယ ၂၀၁၇

23

ပ - ၄။ပ - ၄။

စးပြားေရးတးတကမႈႏင ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈစးပြားေရးတးတကမႈႏင ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈ

ႀကတငခန႔မနးခကႀကတငခန႔မနးခက

အခကအလက - IMFအခကအလက - IMF

အမနအမန

စးပြားေရးတညၿငမမႈသည စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈအတြက လအပေသာအေျခအေနတစရပျဖစပါသည။ သ႔ရာတြင ယငးသည လေလာကမႈမရပါ။ ပဂၢလကရငးႏးျမႇပႏမႈသည ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈအတြက ေမာငးႏငအား ျဖစပါသည။ ျပညသ လထက ၎တ႔၏ေငြေၾကးမားက ကမၸဏေထာငျခငး၊ အလပအကငႏင ဆနးသစတထြငမႈမား ဖနတးျခငးႏင ဓနဥစၥာ ဖနတးျခငးကစၥမားတြင အသးမျပဘ ေငြသားလက၀ယထားရျခငး သ႔မဟတ ႏငငျခားဘဏမားတြင အပႏထားတတၾကသညအေၾကာငးတရားမာ ႏငင၏စးပြားေရးမတညၿငမမႈႏင မေရရာမႈမားေၾကာငသာ ျဖစသည။ သ႔ရာတြင အစးရ ရငးႏးျမႇပႏမႈသည ပဂၢလကရငးႏးျမႇပႏမႈအတြက အေျခခအေဆာကအအက ေထာကပဖနတးေပးသည။ စးပြားေရး ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ အရနအဟနတးျမႇငရာ၌ ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမား ခြေ၀သတမတေပးမႈအေပၚ အစးရ ရသးမနးေျခေငြစာရငးအား ဥးစားေဆာငရြကျခငးသည လြနစြာအေရးႀကး၏။ သ႔ေသာလညး ဤအသးစရတ အတြက ဘ႑ာေငြျဖညဆညးေပးသည နညးလမးသညလညး အေရးႀကးသည အခနးက႑တြင ပါ၀ငပါသည။ အသ ယးပးယားႏငငသည အာဖရကတကတြင ဖြ႕ၿဖးမႈႏႈနးအျမငမားဆး ႏငငထက တစခအပါအဝငျဖစၿပး ျမနမာႏငငႏင အလားတ ကနဥးအေျခအေနမားႏင ရငဆငေတြ႕ႀကခ႔ရေသာလညး ေအာငျမငမႈသာဓကတစခအျဖစ ျပနငသည နငင တစႏငငျဖစသည။ အသယးပးယားသည အစးရအသးစရတကေလာခ ၿပး ဘ႑ာေငြက အေျခခအေဆာကအဦ မားတြင ရငးႏးျမႇပႏမႈ ျဖညဆညးေပးျခငးျဖင ဆငးရမႈကေလာခခသည။18 ထ႔ေၾကာင ျပညသ႔အသးစရတဥးစားေပး မနကန ျခငးသည စးပြားေရးတးတကမႈအတြက ေသာခကျဖစပါသည။

ေရရညတြင ျပညသ႔ရငးႏးျမႇပႏမႈက အခြနမားျဖင ဘ႑ာေငြျဖညဆညးေပးရမည ျဖစပါသည။ သ႔ေသာ အခြနေကာကချခငး သည ရငးႏးျမႇပႏသမား၊ စားသးသမားႏင အမေထာငစမားအတြက ၀နထပ၀နပး ျဖစေနပါသည။ ထ႔ေၾကာင ရငးႏး ျမႇပႏသမား၏ မတညရငးႏးမႈ အကးအျမတအခးအစားက ထခကေစၿပး ၀ယႏငစြမးအားႏင ဓနအငအားမားခြေ၀မႈတြင

18 (ကမာၻ႔ဘဏ၊ ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ႏ၀ငဘာလ၊ ၂၄ ရက)

24

အေျပာငးအလျဖစေစပါသည။ အကးသကေရာကမႈမားေၾကာင စးပြားေရးကယစားလယမားသည စားသးကနႏင ၀နေဆာငမႈမားထတလပျခငး၊ စားသးျခငးမားက ေရာငရားလာၾကရာ အကးဆကအေနျဖင စးပြားေရးရာႀကးထြားမႈႏင ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈအေပၚ ႐ကခတသကေရာကလာဖြယရာရသည။ ႏငငတကာ အလရငအဖြ႕အစညးႀကးမားအားလးက စးပြားေရးျပျပငေျပာငးလမႈမားသည ႏငငေတာ၏ ျပညသ႔အပခပေရးက႑၌ ထေရာကမႈႏင တရား၀ငျဖစမႈအပငး တ႔က ပမတးတကေကာငးမြနေအာင ေဆာငရြကႏငရမည၊ ႏငငသားမားလအပသည ၀နေဆာငမႈမားေပးရနအတြက ႏငငေတာအစးရတြင လအပေသာအရငးအျမစမားရရမညဟ တစစကမတမတ ေျပာဆေနခၾကသည။

ထ႔အျပင စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈအတြက ေရရညအကးသကေရာကေစရနမာ ဘ႑ာေရးမ၀ါဒသညလညး ႐တတရက စးပြားေရးကေမာကကမျဖစပြားမႈအၿပး တညၿငမမႈျပနလညရရႏငေရးအတြက အေရးပါသည ကရယာတနဆာပလာ တစခ ျဖစပါသည။ ျမနမာႏငငသည ေျမငလငႏင ရာသဥတေျပာငးလမႈဆငရာ သဘာ၀ေဘးအႏရာယမား အမားဆး ႀကေတြ႕ရသည ကမာၻ႔ႏငငမားအနက တစခအပါအ၀ငျဖစသျဖင ယငးသည အထးသျဖငအေရးႀကးပါသည။19 အသက၊ အးအမ၊ စညးစမဆးရႈးျခငးသည ကနထတလပမႈစြမးအားကဆတယတေစၿပး ေဘးဒဏခစားရၿပးေနာက လတတေလာ အပတျပငး ေငြလအပမႈေၾကာင ျပညသ႔ဘ႑ာေငြမားႏငစပလဥး၍ ဘ႑ာေငြျဖညဆညးေရးႏင ဘ႑ာေရးဆငရာ ျပငပသကေရာကမႈအေနအထားက စးရမစရာအေျခအေနျဖစေပၚေစသျဖင ရာသဥတႏငဆကစပသည သဘာဝေဘး အႏရာယ၊ အဖကအဆးႀကးမားသည ႀကးမားေသာ မဟာစးပြားေရးစနေခၚမႈမား ျဖစေပၚေစႏငေၾကာငး IMF က ယဆ ပါသည။ ျပနလညတညေဆာကေရးအတြက ျပညသ႔ရနပေငြက ေဘးဒဏခစားရၿပး ဒတယႏစေရာကမသာ ရရႏငသညက မားသည။ ကလသမဂၢႏင IMF ခန႔မနးခကမားအရ ထကသ႔ေသာ အေရးေပၚအေျခအေနမားေၾကာင အးအမ၊ စညးစမ ပကစးမႈသည ပမးမအားျဖင GDP ၏ ၁ မ ၂.၅ ရာခငႏႈနးအတြငးရၿပး ျမနမာႏငငတြင ၁၉၉၁ ခႏစကစ၍ သဘာ၀ေဘးဒဏ ေလးႀကမ ႀကေတြ႕ခရၿပး ပကစးဆးရႈးမႈမားက ႀကးမားလသည။ နာဂစမနတငးသည အဆး၀ါးဆး အေတြ႕အႀက ျဖစခၿပး ၂၀၁၅ ခႏစက တကခတခသည ဆငကလး (ကမန) မနတငးႏင ၂၀၁၆ ခႏစက ျဖစပြားခသည ေရေဘးသငမႈ သည စးပြားေရးတးတကမႈက ေနးေကြးေစခသည။ ထ႔အျပင ကလသမဂၢေလလာခကမားအရ20 ျမနမာႏငင၌ ျပညသမား ယာယ ဆငးရႏြမးပါးမႈတြငးထ သကဆငးရျခငး၏ အဓကအေၾကာငးရငးတစရပမာ သဘာ၀ေဘးဒဏေၾကာင ျဖစပြားသည ပကစးဆးရႈးမႈမားျဖစသညဟ ေဖာျပထားပါသည။ ထ႔ေၾကာင ႏငငေတာအစးရသည ဘ႑ာေရးစြန႔စားမႈဆငရာ စမခန႔ခြမႈက ပမတးတကေအာငေဆာငရြကရမညျဖစၿပး ျပညသ႔ ဘ႑ာေငြအကအညေထာကပမႈမား ျပလပရမည ျဖစပါသည။ ႀကတငခန႔မနးထားေသာ တစနညးဆရေသာ ျပငဆငထားေသာ ရသးမနးေခဘတဂကလပငနးစဥမားအား အလကသငလပေဆာငႏငစြမးရမႈႏင အစးရ၏ အေရးေပၚအကအည၊ ပဂၢလကက႑ (အထးသျဖင NGO) အေထာကအပျဖင ျပညပအကအညတ႔ေပါငးစပလက အရငးအျမစမားအား ပမေကာငးမြနထေရာကစြာ စစညးျခငးျဖင

19 ျမနမာႏငငသည သဘာ၀ေဘးဒဏမားစြာခစားခရၿပး မေ၀းေသးသညအတတကာလက ျဖစပြားသည အခ႕ေဘးဒဏမားသည အသက၊ အးအမ၊ စညးစမပကစးဆး႐ႈးမႈ မားျပားခသည။ ကလသမဂၢ၏ ေဘးအႏရာယကေရာကႏငေျခဇယားတြင ျမနမာႏငငသည သဘာ၀ေဘးဒဏ ႀကေတြ႕ႏငေျခ "အႏရာယအမားဆး" အဆငတြင ရေနသည။ ကမး႐းတနးေဒသမား၊ အထးသျဖင ရခငျပညနယႏင ဧရာ၀တျမစ၀ကၽြနးေပၚ ေဒသတ႔တြင ဆငကလနးမနတငး၊ မနတငးဒေရႏင ဆနာမ ျဖစႏငေျခ ျမငမားသည။ ႏငင၏အစတအပငးအမားစတြငလညး မးရာသတြင ေရႀကးေရလမႈ၊ ေျမၿပမႈမားႏင ေႏြရာသတြင မးေခါငေရရားမႈႏင မးေဘးအႏရာယတ႔က ခစားရေလရသည။ ျမနမာႏငငသည ကမာၻ႔ငလငေၾကာႀကး ႏစခအေပၚတြင ကေရာကလကရရာ ႏငငဧရယာ အေတာမားမားသည ငလငဒဏ ခရေလရသည။” (http://www.give2asia.org/disaster-preparedness-and-resilience-myanmar-1/). ပမအေသးစတသရလပါက ႏငငတကာေငြေၾကး ရနပေငြအဖြ႕၏ ျမနမာႏငငဆငရာအစရငခစာ ၁၇/၃၁။ ေကာကႏႈတခက အေၾကာငးအရာမား (ဘ႑ာေငြက႑ ျပျပငေျပာငးလမႈ)။ ၂၀၁၇ ခႏစ ေဖေဖာ၀ါရလ၊ စာ-၂၈-၄၃ တြင ၾကညပါ။

20 (ကမာၻ႔ဘဏ၊ ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ႏ၀ငဘာလ၊ ၂၄ ရက)

25

“အခြနဘ႑ာေရးထြကေပါက” ဖနတးသမႈျပၾကရာ၌ ေကာငးစြာခမတထားေသာ စညးမဥးစညးကမးမား လအပသည။ေနာကဆးတြင စးပြားေရးတညၿငမမႈအတြက ေနာကထပလအပေသာအခကတစခကမာ နညးစနစကေသာ ဝယလအား စမခန႔ခြမႈျဖစပါသည။ ေစးကြကစးပြားေရးစနစမားတြင ေရရညလပေဆာငႏငစြမးႏင ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈ ျမငမားေနခန၌ ပဂၢလက႑တြင တကရပရသျဖင တတနငသညထကပ၍ ရငးႏးျမႇပႏသညကာလ၊ ၀ယလအားလေလာကစြာမရသည ကာလႏင စးပြားေရးအၾကပအတညးတြငးကေရာကသည ကာလမားရၾကသညက ေကာငးစြာသရၾကၿပးျဖစပါသည။ ထအေျခအေနမးမားတြင ဘ႑ာေရးမ၀ါဒႏင ေငြေၾကးမ၀ါဒတ႔ အျပနအလနဆကစပေဆာငရြကျခငးျဖင ပဂၢလက က႑၏ ၀ယလအားကြာဟမႈက ကဥးေျမာငးေစကာ စးပြားေရးတညၿငမေအာင ေဆာငရြကႏငပါသည။ ဤကသ႔ အစးရ ၾကား၀ငေဆာငရြကမႈလအပျခငးက ႏငငအသးသးသည ဘ႑ာေရးမ၀ါဒႏင ၎တ႔အား အခကအခၾကားမအလငအျမန၊ ေအာငျမငစြာဆြထတႏငမည နညးပါးသညအတးႏႈနးတ႔က အသးျပခၾကသည ကမာၻ႔စးပြားေရး အၾကပအတညး ကာလတြင ေတြ႕ရရပါသည။

လေငြမား၊ျပညသ႔ေၾကြးၿမ၊ ေငြေၾကးေစးကြကမားႏင စးပြားေရးတညၿငမမႈလေငြမား၊ျပညသ႔ေၾကြးၿမ၊ ေငြေၾကးေစးကြကမားႏင စးပြားေရးတညၿငမမႈ

အစးရ၏ အခြနဘ႑ာသည အသးစရတအတြက မလေလာကသညအခါ ရသးမနေျခဘတဂကတြင လေငြျပသည အတြက ေၾကြးၿမမားေခးယရမညျဖစပါသည။ တေတာငးသညကာလအတြငး ျပညသပငပစၥညးမားအတြက ဘ႑ာေငြ ျဖညဆညးရန သ႔မဟတ စးပြားေရးတညၿငမေစရန ေငြေခးရျခငးသည အမားမဟတပါ။ သ႔ေသာ လေငြက စမကငတြယ ႏငသညအေျခအေနႏင ျပညသ႔ေၾကြးၿမက ေရရညထနးခပ ကငတြယႏငသည အေနအထားအၿမရေနရန အေရးႀကး ပါသည။ ဆလသညမာ တငရေနေသာ ေၾကြးၿမအဆငအတနးႏင စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးမႈတ႔ သဟဇာတ ျဖစေနရမညျဖစသည။ အဓကေသာခကမာ ထေၾကြးၿမက ကငတြယေျဖရငးႏငသည နညးလမးျဖစပါသည။ ျပညသပငက႑အတြက ေခးေငြ ရယႏငမည အရငးအျမစ ၃ ခရပါသည။ ျပညတြငးရ အမေထာငစမား၏ စေဆာငးေငြမား၊ ႏငငျခားေငြရငမား၏ စေဆာငးေငြမားႏင ဗဟဘဏတ႔ျဖစပါသည။ အစးရသည ႏငငျခားအလရငမားထမ ေထာကပေငြလညး ရရႏငပါသည။

ျမနမာႏငင၏ လ႔အခြငအေရးမတတမးမားႏင ဆကႏႊယေနသည ႏငငတကာပတဆ႔မႈမားေၾကာင ျမနမာႏငငအတြက ျပညပအကအညႏင အေထာကအပရရမႈသည သမငးေၾကာငးအရ နညးပါးပါသည။ ျမနမာႏငငသည စးပြားေရးႏင ဒမကေရစ ျပျပငေျပာငးလမႈမားစတငခသည ၂၀၁၃ ခႏစကမ ႏငငတကာ အလရငအဖြ႕အစညးမားအား ၀ငေရာက ခြငျပခသည။21 သ႔ရာတြင ပမာဏမားက နညးပါးေနဆ ျဖစပါသည။ ၂၀၀၀ ခႏစႏင ၂၀၁၂ ခႏစအတြငး ႏငငရပျခားဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအကအည၏ အခးသည အသားတငတငးျပည၀ငေငြ၏ ၁-၂ ရာခငႏႈနးအတြငး၌သာခရကာ၊ ၂၀၁၃ ခႏစတြင ၆.၇ ရာခငႏႈနးသ႔ ခနတကခေသာလညး ထအခနမစ၍ ေနာကပငးတြင ၂ ရာခငႏႈနးသ႔ ျပနလညကဆငးသြား ခသည။ ကေမ ၻာဒးယားႏငငတြင ထအခးသည ျမနမာႏငင၏ပမာဏထက ႏစဆ၊ သးဆ ရသည။ ႏငငေရးအေျခအေန တးတကကာ၊ လ႔အခြငအေရးမားအား ေလးစားလကနာၿပး ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမားသည အကးရစြာၿပးဆးသြားပါက ဤအေျခအေနက ပမတးတကေကာငးမြနေအာင ေဆာငရြကႏငမည ျဖစပါသည။

21 ကမာၻ႔ဘဏသည ျမနမာႏငငအား ပမနေငြေခးသညဆကဆေရးက ျပနလညစတငခၿပး ႏငငတကာ ေငြေၾကးေကာပေရးရငး (IFC) သညလညး ၂၀၁၃ ခႏစ၊ ဇနန၀ါရလက ႏငငတကာ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး အဖြ႕အစညး (IDA) ႏငစပလဥးသည ရငးလငးမႈမား ျပလပၿပးေနာက ယငး၏ရငးႏးျမႈပႏမႈႏင အႀကဉာဏေပးသည ေဆာငရြကခကမားက စတငခသည။

26

အစးရကေခးယျခငး၏ အဓကရညရြယခကမာ ျပညသ႔၀ငေငြႏင အသးစရတ ေခာေမြ႕မတလာေစရန ျဖစပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ အခြနေကာကခသညအခနႏင အခြနဘ႑ာမားက အသးျပရသညအခနတ႔ တကဆငမႈမရ ႏငေသာေၾကာင ျဖစပါသည။ ဥပမာ- ယခအခါ မးရထားစနစ ပမေကာငးမြနေအာငေဆာငရြကလပါက ႀကးမားသည ရငးႏးျမႇပႏမႈ ျပလပရနလအပပါသည။ သ႔ေသာ ေရရညတြင ၀ငေငြႏင အသးစရတ ဟနခကညရပါမည။ သ႔မဟတပါက ေၾကြးၿမက ေရရညမရရႏငပါ။ အစးရသည အေၾကြးဆပႏငျခငး မရေတာသညအခါႏင ေငြရငမားက အစးရအား ေငြေခး ေပးထကသညဟ အယအၾကညမရေတာသညအခါ ႏငငေတာသည ၎တငရေနေသာတာဝနဝတရားမား ပကကြကေလ ေတာသည။ ဆလသညမာ ေငြရငမားဘကမ ၎တ႔အားဂတေပးထားသညအရာမား ျပနလညမရရႏငေတာျခငးႏငအစးရက ၎၏ႏငငသားမားအား ျဖညဆညးရနရညရြယထားသည ၀နေဆာငမႈမား မေပးႏငေတာျခငးတ႔ ျဖစပါသည။

ပမနအားျဖင အစးရတစရပသည ေငြေခးယသညအခါ ၎သည ေခးေငြက အတးႏငေပါငး၍ ေနာငရလာမညအခြန ဘ႑ာမ ျပနလညေပးေခပါမညဟ ကတအျဖစ ေငြတကစာခပမားႏငဘလမားက ထတေပးရပါသည။ ထြနးသစစ သ႔မဟတ ဖြ႕ၿဖးၿပးစးပြားေရးအေဆာကအအမားတြင ထေငြတကစာခပမား (ကာလတ) ႏင အစးရစာခပမား (ကာလ ရည) က ဘ႑ာေငြေစးကြကတြင အေရာငးအ၀ယျပလပပါ သည။ ဘဏမားသည ထခ၀နခပမားက အာမခခကေပး ၿပးေနာက ယငးတ႔က ပဂၢလက သ႔မဟတ အဖြ႕အစညးဆငရာရငးႏးျမႇပႏသမား (ပငစငရနပေငြကသ႔ေသာ) တ႔ထ ေရာငးခပါသည။ သ႔ရာတြင ရငးႏးျမႇပႏသမားသည ၎တ႔အတြက မကေလာကစရာရလဒ ျပနလညရရႏငမသာ ထခ၀နခပမားက ၀ယယလမမညျဖစပါသည။ ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈႏႈနးသည အတးႏႈနးထကျမငမားပါက ယငးက လပေဆာငမညမဟတပါ။ ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈႏင အတးႏႈနးမားက အစးရက ျပနလညထနးခပေနရပါက ေကာငးမြနစြာ လညပတႏငသည ဘ႑ာေငြေစးကြကက ေဖာေဆာငရန မျဖစႏငပါ။ ကအေၾကာငးမလစြာႏင ျမနမာႏငငတြင စမကနးႏင ဘ႑ာေရး၀နႀကးဌာနသည ဘဏမားအား ပမ၀ယယေအာငဆြေဆာငႏငရန လအပသည တဘလ (T-bill) အတးႏႈနးေပးရန ၀နေလးပရသျဖင ေငြတကစာခပမားက လေလာကေသာပမာဏ ထတေပးႏငျခငးမရပါ။22 ထ႔ေၾကာင အစးရသည ျမနမာႏငငေတာဗဟဘဏမ ေငြေၾကး ျဖညဆညးမႈအေပၚ လြနစြာမခအားထားေနရပါသည။

ပဂၢလက ရငးႏးျမႇပႏသမားသည ထကသ႔ေသာ အစးရခစာခပမားက မ၀ယယလပါက ယငးတ႔က ဗဟဘဏက ၀ယယႏငၿပး အစးရအားေငြတက႐ကထတေပးပါသည။ ယငးက ဘ႑ာေရးလေငြအား ေငြေၾကးျဖငျဖညဆညးေပးျခငး ဟေခၚပါသည။ ျပညသ႔လေငြမားက ေငြေၾကးျဖငျဖညဆညးေပးျခငးသည ျမနမာႏငငတြင ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈျမငမားေစသည အဓကအေၾကာငးရငး ျဖစပါသည။ IMF ကရငးျပထားသညအတငး - “ဘ႑ာေငြလအပခကသည ဘ႑ာႏစ ၂၀၁၅/၁၆ တြင ပမကယျပန႔လာကာ GDP ၏ ၄.၁ ရာခငႏႈနးသ႔ ေရာကရသြားသည။ ထသ႔ျမငမားလာရျခငးမာ စြမးအငေစးႏႈနး ကဆငးမႈႏင မလေလာကမႈမား၊ ျပညသ႔က႑ လပအားချမငမားလာျခငးမားေၾကာင ႏငငပငစးပြားေရးလပငနးမား သတမတစႏႈနးအတငး ေဆာငရြကႏငျခငးမရသညအခါ ဘ႑ာေငြရရမႈကဆငးလာေသာေၾကာင ျဖစပါသည။ အသားတင အားျဖင လေငြတစရပလးက ျမနမာႏငငေတာဗဟဘဏ (CBM)က ေငြတကစာခပမား အလအေလာက၀ယယျခငး အားျဖင ျဖညဆညးခပါသည”23 IMF အရ ျပညသ႔ေၾကြးၿမအား ေငြေၾကးျဖငျဖညဆညးျခငးသည အစားအေသာက ေစးႏႈနးမား၊ ေငြလလယႏႈနး အေျပာငးအလႏင အတတမ အငနားရားသေဘာတ႔ေၾကာင ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈအဆးမားအားလး၏ ၂၅% က ရငးထတေပးႏငပါသည။

22 ႏငငတကာေငြေၾကးရနပေငြအဖြ႕၏ ျမနမာႏငငဆငရာ အစရငခစာ ၁၇/၃၁။ ေကာကႏႈတခက အေၾကာငးအရာမား (ဘ႑ာေငြက႑ ျပျပငေျပာငးလမႈ)။ ၂၀၁၇ ခႏစ ေဖေဖာ၀ါရလ၊ စာ-၇ တြင ၾကညပါ။

23 ႏငငတကာ ေငြေၾကးရနပေငြအဖြ႕၊ ျမနမာႏငင၊ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ စာပဒ ၄၊ ေဆြးေႏြးခက- သတငးစာရငးလငးခက-ျမနမာႏငင အမႈေဆာငဒါ႐ကတာ၏ ၀နထမးအစရငခစာႏင ေၾကညာခက ၂၀၁၇ ခႏစ ေဖေဖာ၀ါရလ၊ စာ-၅) ေအာကေဖာျပပါ ဇယား-၂ ျပနလညသးသပျခငးတြငလညး ၾကညပါ။

27

ယယြငးေနေသာ ဘဏလပငနးစနစယယြငးေနေသာ ဘဏလပငနးစနစ

ေငြေၾကးျဖငျဖညဆညးေပးသည (ျပညသ႔ေၾကြးၿမ) စနစက ေလာခရန သငေတာေသာမဟာဗဟာမာ ဘ႑ာေရး ေစးကြကထေထာငျခငးျဖစသည။ သ႔ေသာ ဘဏစနစကလညး ထပမေရြးခယႏငသည အျခားစနစတစခအျဖစ အသးျပႏငသည။ ျမနမာႏငငတြင ဘဏမားသည အစးရမားအတြက ျပညသ႔ရေငြႏင အသးစရတမားအၾကား ကြာဟမႈက ျပနလညကဥးေျမာငးသြားေစမည အဓကကေသာ နညးလမးတစသြယျဖစပါသည။ ဘ႑ာေရးေစးကြက မဖြ႕ၿဖးဘရေနသေရြ႕ ဘဏမားသည စေဆာငးေငြမားအား ရငးႏးျမႇပႏသမား သ႔မဟတ အစးရမားထသ႔ လႊေပးသည အဓကၾကားမ ေဆာငရြကေပးသမားအျဖစ ျပမၾကပါသည။ ႏငငေတာပငဘဏမားသည ႏငငပင စးပြာေရးလပငနး မားအား ေခးေငြေထာကပေပးလကရရာ ရသးမနးေျခေငြစာရငးက တက႐ကေငြေၾကးျဖညဆညးေပးလကရပါသည။ ႏငငပငဘဏႀကးေလးခသည ၎တ႔၏ေငြေခးမႈက အမားအားျဖင ျပညသပငက႑ႏင လပငနးမားအတြကဥးတည လကရကာ ဘဏလပငနးက႑ ေဆာငရြကခကမား၏ ထက၀ကနးပါးအတြက အေရးပါဆျဖစပါသည။ ထ႔ေၾကာင ၂၀၁၅/၁၆ ခႏစတြင ထဘဏႀကး ၄ ခမ အစးရအတြက ႀကးမားေသာပမာဏျဖစသည ၄၉% ေခးေပးခရာ ယငးအနက ျမနမာႏငငေတာ ဗဟဘဏမ ၈၀% ရရခၿပး ကနပမာဏမာအဓကအားျဖင ႏငငပငဘဏမားမ ျဖစၾကပါသည။ ယငးသည ၿမ႕ျပႏင ေကးလကစးပြားေရးအၾကား၊ အႀကးစားႏင အေသးစားလပငနးမားအၾကား အေရးပါသည ခ႕ယြငးမႈမား ျဖစထြနးေစပါသည။

ဘ႑ာေရးဆငရာ အဖြ႕အစညးမားသည ႏငငေတာအစးရအား ေငြမားေခးေပးလကရေသာေၾကာင ၎တ႔သည စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈအတြက အေထာကအကမျပႏငသညက ေတြ႕ရပါသည။ မၾကာမႏစမားအတြငး ဘ႑ာေရးက႑တြင လငျမနစြာခ႕ထြငမႈမားရခေသာလညး လကရစေဆာငးေငြ အခးအစားသည ျမနမာႏငငတြငနမပါးေနဆျဖစကာ ႏငငလဥးေရ၏ သးပႏစပသည ေငြစေဆာငးမႈ လး၀မရၾကပါ။24 ယငးက အထကတြငေဖာျပထားသည (ပ-၂ တြငၾကညပါ) ဆငးရႏြမးပါးမႈျမငမားျခငး အဆငမားတြင တစစတတစေဒသအားျဖင ေဖာျပထားႏငပါေသာလညး ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈ သည အၿမတေစျမငမားလကရရာ အမနအတးႏႈနးမားသည နမသညအဆငသ႔ ျပနလညကေရာကသြားသျဖင ျပညသမား၏ စေဆာငးရန မကလးသညလညး အားနညးပါသည။ တစဖန စေဆာငးမႈနညးပါးျခငးသည ေခးေငြထတ ေခးမႈက နညးေစပါသည။ ေတာငသလယသမား ၃.၅ သနးေကာသည မးေစႏင ေျမဩဇာမားအတြက လအပသည ေခးေငြမရရႏငၾကပါ။ အကးဆကအေနႏင ေကးလကေဒသေန အမေထာငစမားႏင အေသးစားႏငအလတစား လပငနးမားသည ေခးေငြအလြန နညးပါးစြာရရၿပး စးပြားေရးတးတကမႈက အတားအဆးျဖစေနပါသည။ စကပးေရး က႑သည GDP ၏ ၃၀ ရာခငႏႈနးအား ကယစားျပကာ၊ လဥးေရ၏ ၅၄ ရာခငႏႈနးကအလပအကငေပးလကရရာ မားျပားသည ေခးေငြ၏ ၂.၅ ရာခငႏႈနးခန႔ကသာ ဤက႑အတြက ေပးၾကပါသည။25 ထ႔ေၾကာင အခြနအား ထေရာက၊ မတစြာ ေကာကခသညစနစအားျဖင စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈႏင ဆငးရမႈေလာခေရးတ႔အတြက ဘ႑ာေငြ အရငးအျမစမားအား မခရျခငးမ လြတေျမာကေစႏငပါသည။ ဤအခကေၾကာငေငြေၾကးေဖာငးပြမႈက ပမဆး၀ါးလာေစ

24 (ႏငငတကာေငြေၾကးရနပေငြအဖြ႕၏ ျမနမာႏငငဆငရာအစရငခစာ ၁၇/၃၁။ ေကာကႏႈတခက အေၾကာငးအရာမား (ဘ႑ာေငြက႑ ျပျပငေျပာငးလမႈ)။ ၂၀၁၇ ခႏစ ေဖေဖာ၀ါရလ)

25 ယငးကနးဂဏနးမားသည (ႏငငတကာေငြေၾကးရနပေငြအဖြ႕၏ ျမနမာႏငငဆငရာအစရငခစာ ၁၇/၃၁။ ေကာကႏတခက အေၾကာငးအရာမား (ဘ႑ာေငြက႑ ျပျပငေျပာငးလမႈ)။ ၂၀၁၇ ခႏစ ေဖေဖာ၀ါရလ၊ စာ-၁၆) မ ျဖစပါသည။ အျခားအရငးအျမစမားက စကပးေရးသည ဂဒပ၏ ၃၈ သ႔မဟတ ၄၅ ရာခငႏႈနးအထပငကယစားျပေၾကာငးႏင လဥးေရ၏ ၆၀ သ႔မဟတ ၇၀ ရာခငႏႈနးတ႔သည စကပးေရးလပငနးမား လပကငေနၾကသည။ (ဇယာ ၂၀၁၆) ႏင http://www.oxfordbusinessgroup.com/news/agriculture-myanmar-struggles-grow-its-potential တ႔တြင ၾကညပါ။

28

ယမမက အခြနဘ႑ာေရးကြာျခားမႈ ပမႀကးထြားလာေစသည ဇာတျမစတစခ ျဖစလာေစႏငသည မားျပားလာေသာအလယအလတတနးစားမား ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးက အတားအဆး ျဖစေနသျဖင ျပနာတစရပျဖစပါသည။ ထ႔ေၾကာင ရသးမနးေျခေငြစာရငးလအပခကအေပၚ အခြနဘ႑ာေငြ ျဖညဆညးေပးသည နညးလမးသည ပဂၢလကရငးႏးျမႇပႏမႈက ေလာချခငး ျဖစပါသည။ ကစားရနနညးလမးမာ ျပညေထာငစအစးရအေနႏင ဘဏမားအေပၚအမအခေလာချခငး ျဖစပါသည။

လေငြမားက ေငြစကအသစထတေ၀ျခငးျဖင ျဖညဆညးျခငးသည ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈက ျဖစေပၚေစသညမာမနေသာ လညး အေကာငးဆးအေျခအေနေရာကေအာင အတးအေလာ၊ အေပးအယလပျခငးတ႔ေၾကာင အတးေပးရသည ျပညသ႔ေၾကြးၿမသည သသသာသာနညးၿပး ယခတင ေရရညရရႏငလကရသည။26 GDP မျပညသ႔ေၾကြးၿမအခးသည ျမနမာႏငငတြင ၂၀% နးပါးရကာ ႏႈငးယဥပါက ေတာငအာရတြင ပမးမ ၅၅%၊ ထငးႏငငတြင ၂၉.၃% ႏင ဂပနႏငငတြင ၁၈၇ % ရပါသည။ ဥေရာပေဒသတြင ဘ႑ာေရး စညးမဥးမားအရ ေၾကြးၿမ/GDP အခး ၆၀% က ျမငမားသညအတငး အတာအျဖစ သတမတထားသည။ ျမနမာႏငငတြင စးပြားေရးျပျပငေျပာငးလမႈမားက လပေဆာငလကရရာ စးပြားေရးသည တညၿငမေသာ ေငြေၾကးႏင ေကာငးမြနေသာဘ႑ာေရး မ၀ါဒရပ၀နးတစခအတြငးသ႔ ေရာကရေစကာ ျပညသ႔ေၾကြးၿမ စမခန႔ခြမႈအား ထညသြငးစဥးစားမႈမားသည ပမတတဆတလာႏငကာ ေၾကြးၿမအခးသည ျမငတကလာဖြယ ရပါသည။ ထ႔ေၾကာင ျပညသ႔ဘ႑ာေရး ျပျပငေျပာငးလမႈသည စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈႏင ေခတမစးပြားေရးအေဆာကအဦ တစခအျဖစ ျပျပငေျပာငးလေရးမဟာဗဟာတြင မရမျဖစအေရးပါသည အခကတစခကျဖစပါသည။

ျပညသ႔ေၾကြးၿမမားက ပဂၢလကရငးႏးျမႇပႏသမားအား ထတေပးျခငးႏင ယငးတ႔က ေစးကြကအတးႏႈနးျဖငေပးရန လကချခငးသည ဘ႑ာေရးမ၀ါဒအေပၚ ကေရာကႏငသည အကန႔အသတအသစမား ျဖစေပၚေစပါသည။ ထသ႔ လကချခငးေၾကာင အနာဂတတြင အတးပမႈျဖစေစႏငသညမာ ထငရားသျဖင ေၾကြးၿမ၀နေဆာငမႈက ပမျမငမားသည ရေငြမ ျဖညဆညးေပးသငပါသည။ ေၾကြးၿမႏင အတးမား ျပနလညေပးဆပရနရညရြယခကျဖင ေငြေခးယျခငးသည ေရရညတညတမႈမရသည “ၿမရငသစထမေခးေငြျဖင ၿမရငေဟာငးအားဖလယေပးသည ငါးၾကငးဆႏငငါးၾကငးေၾကာ နယာမ - ပြနဇနယာမ” ျဖစပါသည။27 ျပညသ႔ေၾကြးၿမသည အစးရ ရသးမနးေျခေငြစာရငး အသားတငမအတးေပးရန ေငြသည ေၾကြးၿမ၀နေဆာငမႈႏင စးပြားေရးလပငနးမေပၚထြကလာသည အပ၀ငေငြတးပြားရရမႈအၾကား ျခားနားခကက ကာမပါက ေရရညတညတပါသည။28 ဤအေၾကာငးေၾကာင ဘ႑ာေရးမ၀ါဒသည အေထြေထြစးပြားေရးဟနခကညမႈ အတြက ျဖညဆညးေပးႏငကာ စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈက အေထာကအကျဖစေစရန လြနစြာအေရးႀကးပါသည။

26 ႏငငတကာ ေငြေၾကးရနပေငြအဖြ႕၊ ျမနမာႏငင၊ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ စာပဒ ၄၊ ေဆြးေႏြးခက- ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလ ေၾကြးၿမေရရညတညတမႈ ေလလာဆနးစစခက) တြငၾကညပါ။

27 ပြနဇစနစသည မမနကနေသာရငးႏးျမႇပႏမႈ လပငနးစဥတစချဖစကာ တရား၀ငစးပြားေရးလပငနးမား သ႔မဟတ ဘ႑ေငြကနသြယမႈမ အျမတအစြနးျဖငေပးျခငးထက ရငးႏးျမႇပႏသအသစမား၏ အခြန၀ငေငြမ ရငးႏးျမႇပႏသ အေဟာငးမားအား ေပးျခငးျဖစသည။ ဤစနစက ၁၉၂၀ ခႏစမားက ေဘာစတြနၿမ႕တြင ယငးစနစကအသးျပမႈေၾကာင အမညဆးျဖငေကာၾကားခသ ခားလစ ပြနဇအား အစြျပ၍ ပြနဇစနစဟ ေခၚဆျခငးျဖစသည။

28 ေရရညတညတေသာေၾကြးၿမအတြက ပေသနညးတစခမာ - s>(i-g) ျဖစပါသည။ ယငးတြင s သည အသားတငအတး၏ ဘတဂက အေနအထားျဖစကာ (အေျခခပေငြ ဟလညးေခၚသည)၊ i သည အစးရေၾကြးၿမမားအတြက ထေရာကေသာ အတးႏႈနးျဖစၿပး g သည စးပြားတးတကမႈႏႈနး ျဖစပါသည။ အေသးစတသလပါက (ေကာလစႏြန၊ ဘ႑ာေငြမ၀ါဒ စညးကမးခကမားႏင ဥေရာပတြင ျပညသ႔ေၾကြးၿမမား ေရရညတညတေရး-၂၀၁၂) တြငၾကညပါ။

29

ေငြစကထတေ၀ျခငးျဖင ဘ႑ာေငြျဖညဆညးျခငးက ယခငအစးရမားက အခြနေကာကခလသညပမာဏထက ပမ အသးျပရန ဆယစႏစမားစြာ အသးျပခြငေပးခေသာ စနစေနရာတြင အစးရသစက ၎သည ေငြစကထတေ၀ျခငး အားျဖင ဘ႑ာေငြျဖညဆညးမႈက အသးမျပေတာဘ ရငးႏးျမႇပႏသမားအား ေငြတကဘလမားႏင စာခပမားအား ေရာငးခရန ဆြေဆာငႏငမည ျပညသ႔ေၾကြးၿမအား ေစးကြကအတးႏႈနးႏငေပးသညစနစျဖင ကငတြယေျဖရငးရန ရညရြယေၾကာငး ျပသခပါသည။ ဤအခကသည ပမဖြ႕ၿဖးတးတကသည အမနးခငးအာဆယႏငငမားတြင ကငသး ေနၾကသည စစမနေသာ ဘ႑ာေရးေစးကြက ျမနမာႏငငတြင ေပၚေပါကလာေရးအတြက ေရ႕တကလမးသည ေျခလမး တစရပ ျဖစပါသည။

စးပြားတးတကလာသညႏငအမ ဆငးရသဥးေရေလာနညးလာမညျဖစကာ ပမခမးသာၾကြယ၀သည အလယအလတ တနးလႊာမား ေပၚေပါကလာမည ျဖစပါသည။ ဤသညမာ အလယအလတတနးလႊာမား၏ ပမထမးေဆာငလာေသာ အခြနမားျဖင ျပညသ႕ရေငြကတးေစျခငး (မလအပဘ တးျမႇငျခငးမရေသာ)၊ ေငြစကထတေ၀ျခငးအားျဖင ဘ႑ာေငြ ျဖညဆညးေပးမႈ အေပၚအားထားေနမႈက ေလာခႏငကာ တးတကေရးအတြကအေျခအေနေကာငးမားက အားျဖည ေပးမည ေကာငးကးျပသသရာက ျဖစထြနးေစျခငးျဖစသည။ ထ႔အျပင အလယအလတတနးလႊာမား အငအား ေတာငတငးခငမာျခငးသည ေခတမဒမကေရစႏငငအတြက လမႈအကးျပေဗဒအတြက အေျခခအတျမစျဖစပါသည။

ဒမကေရစႏင ျပညသ႔လလားခကဒမကေရစႏင ျပညသ႔လလားခက

လႊတေတာသည ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမား ပပးေပးရနအတြက ျပညသ႔ဘ႑ာေငြမားအား ခြေ၀ေပးျခငးက ျပညသ႔ကနစညအမးမးအတြက ဘ႑ာေငြမညမသးစြရနႏင ယငးအတြက ဘ႑ာေငြမညသ႔ျဖညဆညး ေပးရန ဆးျဖတခကက ရသးမနးေျခေငြစာရငးဥပေဒတြင အာဏာအပႏငးပါသည။ ထ႔ေၾကာင ရသးမနးေျခေငြစာရငးတြင ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမားအား အစးရက ထတလပသငသလား၊ ပဂၢလကလပငနးမထတၿပး အစးရသ႔ ေပးသြငးသမားထမ ၀ယယသငသလား၊ သ႔မဟတ ျပညပမ၀ယရမညလားဆသညက ေရြးခယခကက သေစပါသည။ ဥပမာ- အစးရသည အမးသားကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈစနစျဖင ျပညသ႔ေဆး႐မား ထေထာငျခငး၊ သ႔မဟတ NGO မားက ဖြငလစထားသည ေဆး႐မားအတြက ေငြစကထတေပးျခငးႏင လအပသညေဆး၀ါးမား တငသြငးျခငး စသညတ႔က ေဆာငရြကႏငပါသည။ ယငးသည ျပညသ႔ရနပေငြခြေ၀ေပးေရးက ေမာငးႏငရမည အစးရ၏ ရညမနးခကမားႏင ထဥးတညခကမား ၿပးစးမႈပငျဖစပါသည။ ႏငငသားမားအားလးသည ၎တ႔တတႏငသည အတငးအတာအတြငး ဘ႑ာေငြမားက ၀ငး၀နးစေပါငးထည၀ငၾကသညဆပါစ႔။ ဥးတညခကမားသည ႏငငသားမား လအပသညအရာက ဒမကေရစနညးလမးျဖင ေရြးခယမႈမား၏ ရလဒမား ျဖစပါသည။ အေမရကနေတာလနေရးတြင ဤအယအဆက ေၾကြးေၾကာသအျဖစ - “ကယစားျပမႈမရဘ အခြနေကာကချခငးမျပရ” ဟ သတမတခပါသည။ ႏငငသားမား၏ စေပါငးေရြးခယမႈမားအတြက ဒမကေရစအေျခခမရပါက ယငးႏငငသားမားအား သေဘာတညထားျခငး မရသည အခြနက အဓမၼေပးေဆာငေစျခငးခရမည ျဖစပါသည။ ယငးသည အာဏာရငစနစ ကငသးသညႏငငျဖစသည အတြက ခြျခားဆကဆခၾကရသည လနညးစမားႏင ေလးစားျခငးမရသည ႏငငသားမား၏ စနေခၚမႈမားက ဆကတက ရငဆငႀကေတြ႕ရမညျဖစသျဖင ေရရညတညတမည မဟတပါ။

30

အာဏာရငဆနေသာအစးရသည အထကတနးလႊာလနညးစ သ႔မဟတ ႏငငေရးအာဏာဆပကငထားေသာ လတစစ အတြက ကဥးေျမာငးေသာအကးစးပြားက ေဖာေဆာငေပးသညနညးလမးျဖင ရညမနးခကမားက ခမတေဆာငရြကမည ျဖစပါသည။ ဒမကေရစဆသညမာ လထအတြက မညသည ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမား လအပသည၊ မညမလအပသညက ေဖာထတႏငမည ယႏရားျဖစပါသည။ ျမနမာႏငငတြင လကရလပေဆာငေနသည အာဏာရငစနစမ ေခတမဒမကေရစႏငငသ႔ကးေျပာငးရာတြင ျပညသ႔က႑ႏင ထေရာကေသာျပညသ႔ဘ႑ာေရး စနစမား၌ပါ ျပျပငေျပာငးလရန လအပပါသည။

ေခတမဒမကေရစႏငငမားသည အစးရကအဆျပသည ရသးမနးေျခေငြစာရငးက လႊတေတာတြင မေပးဆးျဖတသည ျပညသကကယစားျပသည ႏငငမားျဖစပါသည။ ႏငငေတာအစးရတြင ၎၏တာ၀န၀တရားမားက ေဆာငရြကရန ေငြမညမလအပသညက ဆးျဖတရန စမခန႔ခြမႈအျမငရ သည။ သ႔ရာတြင ရသးမနးေျခေငြစာရငးက ဥပေဒအျဖစမေျပာငး လမ သကဆငရာျပညသလထႏင ႏငငသားမားက ၎တ႔၏ ကယစားလယမားမတစဆင ေတာငးဆလာပါက အစးရ ၏ အဆျပခကက လႊတေတာတြငျပငဆငႏငဆျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ရသးမနးေျခေငြစာရငးက မေပးဆးျဖတျခငး သည ဒမကေရစႏငငတစခအတြက အေရးအႀကးဆး ျဖစပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ျပညသလထ အေျခအတင ေဆြးေႏြးျခငးမားမ ထြကေပၚလာသည စေပါငးလလားခကမားက ထငဟပေစေသာေၾကာင ျဖစပါသည။

အခြနဘ႑ာေရးမ၀ါဒဆငရာ ေလာကနသငျမတမႈအခြနဘ႑ာေရးမ၀ါဒဆငရာ ေလာကနသငျမတမႈ

ျပညသ႔ကနစညသ႔မဟတအမားသးကနစညမားအတြက အရငးအျမစမားခြေ၀ေပးျခငးသည ေလာကနသငျမတမႈရၿပး ထေရာကမႈရရပါမည။ ဆလသညမာ ႏငငသားအားလးက လြယကစြာနားလညႏငၿပး အနကေထြျပားျခငးမရဘ အေကာင အထညေဖာႏငသည ႐းစငးသည စညးမဥး၊ စညးကမးမားက လကနာရန ျဖစပါသည။ ျပညသတ႔၏ ေရြးခယမႈအားလး တ႔သည အစးရအဆငဆင၏ ကၽြမးကငမႈမားႏင အရငးအျမစမားသးစြျခငးက ေဘာငခတေပးသည ရငးလငးျပတသား သည စညးကမးခကမား လအပပါသည။ ယငးသည မဟာဗဟာစမကနးမား၊ ကာလတ ရသးမနးေျခေငြစာရငးမေဘာင တစရပႏင ႏစေပါငးမားစြာအတြက ရသးမနးေျခေငြစာရငးမားကသ႔ေသာ အဓကကသညလကနကမား လအပပါသည။ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရမား၌ ရသးမနးေျခေငြစာရငး ကယပငလပပငခြငရသညအတငးအတာအထ ထကရယာ မားအား အမးသား လကေအာကခအဆငတြင ရရႏငရမည ျဖစပါသည။ ျမနမာႏငငသည ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမားခြေ၀ေပးရာတြင ပမထေရာကမႈရေစမည လမးေၾကာငးေပၚသ႔ ေရာကရေနၿပ ျဖစပါသည။ သ႔ရာတြင အထးသျဖင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရအဆငမားတြင ၎တ႔အား ပမေကာငးမြနေအာင ေဆာငရြကရန လအပသည။

ကနကစရတႏင အကးအျမတမားက အကျဖတၿပး ႏငငသားမားႏင ႏငငသားအပစမား၏ လလားခကမားက ထငဟပ ေစေရးအတြက ျပညသအားချပကာ အေျခအတငေဆြးေႏြးရမည ျဖစပါသည။ ဒမကေရစ ႏငငတစႏငငတြင ဤအကျဖတ ျခငးက ႏငငသားမားအၾကား မညသည NGO မား၊ အကးေကးဇးခစားရမည အပစမားႏင ႏငငေရးပါတမားအား ပါ၀ငေစမညက လထေဆြးေႏြးညႏႈငးမႈမား လြတလပစြာေဆာငရြကျခငးျဖင ေဆာငရြကၾကပါသည။

ျပညသလထအေျခအတငေဆြးေႏြးမႈမားႏင အဆးစြန ႏငငသားအားလး၏ ကယစားျပမႈအျဖစ လႊတေတာက အစးရ၏ ဥးတညခကမားက သတမတပါမည။ သ႔ေသာ ဒမကေရစႏငငမားတြငပငလင မညသညပစၥညးမားသည စေပါငးဆႏၵျဖင

31

ေရြးခယထားျခငးျဖစသညက အၿမတမး ရငးရငးလငးလငးသရသညမဟတ။ ပဋပကၡမားက မလြမေသြရမည ျဖစပါသည။ ဥပမာ- လငယမသားစတစစသည ၎တ႔၏ သားသမးမားအတြက ပညာေရးက မမႏစသကေသာလညး အၿငမးစား ပဂၢလတစဥးအေနႏင ပမေကာငးမြနသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက လလားႏငပါသည။ ထ၀နေဆာငမႈႏစမးလး အတြက တစၿပငနကပပးမညဆလင ႏငငေတာကဘ႑ာေငြျဖညဆညးေပးႏငရနမာ လေငြရလာႏငသျဖင ႏငငသားမား အခြနပမေကာကခရမည ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ႏငငေတာအစးရအေနႏင ဥးစားေပးက႑ သတမတကာ ေရြးခယမႈမား ျပလပရမည ျဖစပါသည။ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒတြင ထညသြငးထားသည ႏငငေရးလပငနးစဥအရ အမားစေထာကခ မေပးမႈအေပၚ အစးရကမညသ႔ေဆာငရြကရမညက ဆးျဖတမညျဖစပါသည။ သ႔ရာတြင ဂၽြနစတြာတ ေမးလ (John Stuart Mill) လြနခေသာႏစေပါငး ၁၅၀ ေကာက ေထာကျပခသညမာ စစမနေသာလြတလပသည ဒမကေရစႏငငမားတြင လ႔အခြငအေရးမားသည လတစဥးခငးစအေပၚ “အမားစ၏ အာဏာရငဆနဆန” ဆကဆခရမႈမ ကာကြယေပးႏငရမည ဟ၍ျဖစပါသည။ ေစးကြကမားႏင ပဂၢလကက႑သည လတစဥးခငးစသည ၎တ႔လလားခကမားက လြတလပစြာ ေရြးခယခြငရေစသည။

အစးရ၏ ဓမၼဓဌာနကေသာေဆာငရြကခကမားသည ျပညသလထ၏ ဒမကေရစနညးက ေရြးခယမႈမားကထငဟပသည ဆပါစ႔။ မညသက ေငြမညမသးသငသနညးဆသညမာ အေျခခကသညေမးခြနးျဖစေနဆပင ျဖစပါသည။ “မညသ” ဆသညေမးခြနးသည အခြနဘ႑ာေရးဖကဒရယ ဆသညစနစ၏ အခကအျခာ ျဖစပါသည။ မညမလဆသညေမးခြနးသည ပဂၢလကႏင အမားျပညသက႑မားအၾကား ဟနခကညမႈက အဆးအျဖတေပးသည။ သ႔ရာတြင ထဟနခကညမႈသည အခနႏငအမ ေျပာငးလလကရသည။ ယငးက အၿမတမးအတြက ပေသသတမတထားျခငးမဟတ သ႔ေသာ ႏငငေရးစကားစစထးပြမားႏင လလားခကတ႔အေပၚမတညသည။ စးပြားေရးတြင လကယာတမးသည လစဘရယပါတမားသည အမားျပညသက႑အကးက အနညးငယသာေရးရႈေလရၿပး လက၀ယမး ႏငငေရးပါတမားက ျပညသပငပစၥညးမားက မၾကာခဏ ပမေတာငးဆၾကသည။ ယငးကြာဟမႈမားက ဖကဒရယစနစအေၾကာငး စကားစစထးပြတြင ေဖာျပထားပါသည။

ပဂၢလကကနစညသည ေစးကြကတြင လြတလပစြာ ေရာငး၀ယႏငသညအတြကး ေပးႏငစြမးရသကသာ ၀ယယႏငသျဖင ဆငးရသမားအတြက မေပးႏငပါက မရႏငေသာေၾကာင လမႈေရးမတမႈက မရရႏငပါ။ ထအခါ ဆငးရသမားျပားေသာ ႏငငမားအတြက ျပနာတစရပျဖစလာသည။ အထးသျဖင ဥေရာပႏငငမားကသ႔ေသာ ဖြ႕ၿဖးၿပးႏငငမားတြင လမႈေစးကြကစးပြားေရးစနစ အယအဆႏင သကသာေခာငခေသာအေျခအေန ေပၚေပါကလာျခငးသည ႀကးထြား လာသည မညမမႈမားက ျပျပငရနအေျဖျဖစသည။ သ႔ရာတြင မေမာမနးႏငသည အကးဆကအေနႏင ယငးသည ျပညသပငက႑က သသသာသာ ႀကးထြားလာေစသည။ OECD ႏငငမားတြြင ပမးမအသားတင လမႈေရးအသးစရတ စစေပါငးသည GDP ၏ ၂၁ ရာခငႏႈနးရၿပး ျမနမာႏငငတြင ၂၀၁၆ ခႏစ ရသးမနးေျခေငြစာရငးဥပေဒအရ ပငစငအပါအ၀င လမႈ၀နထမးအသးစရတသည ရသးမနးေျခ၏ ၀.၂ ရာခငႏႈနးခန႔ႏင GDP ၏ ၀.၀၄ ရာခငးႏႈနးခန႔သာ ရခသည။

ျမနမာႏငငသမငးတြင လမႈေရးညမမႈႏင သမာသမတကျခငးတ႔သည အေရးႀကးေလရသည။ တနးတညမမႈႏင တရားမတမႈတ႔သည လမႈေရးအရ ေပာရႊငျခငး၊ ၿငမးခမးျခငးႏင သကသာေခာငခမႈတ႔က ျဖစေစသည။ ယငးတ႔သည ျပညေထာငစ၏ အေျခခမား ျဖစၾကသည။ ျမနမာႏငငႏင အေရ႕ေတာငအာရေဒသတြင နယခ ႕ဆန႔ကငေရးလႈပရားမႈ အတြက ကလနေငြေၾကးဆငရာစးပြားေရး အေဆာကအအႏင အေနာကကလနစနစကဆန႔ကငမႈတ႔မ ေပၚထြကလာ သည ႀကးထြားလာေသာ မညမမႈမား၊ တရားမမတမႈမားက တြနးအားျဖစခသည။29 သ႔ရာတြင ေစးကြကစးပြားေရးစနစ၏

29 စေကာ (၁၉၇၆) က ၾကညပါ။

32

အျခားနညးလမးတစရပျဖစသည ျမနမာနညး၊ ျမနမာဟနႏင ေဖာေဆာငခသည ဆရယလစစစနစသည က႐ႈးခသည။ ယခအသစေပၚထြကလာသည ေငြေၾကးဆငရာစးပြားေရး ေအာငျမငေစရနႏင ေရရညတညတႏငေရးအတြက ထနးသမး ႏငရနမာ လမႈေရးမ၀ါဒမားသည ဓနက မတစြာခြေ၀ေပးႏငရမည ျဖစသည။ ထကသ႔ ျပနလညခြေ၀မႈသည ဒမကေရစ အစးရ၏ တာ၀နတစရပလညးျဖစပါသည။

ဖကဒရယစနစဖကဒရယစနစ

အကယ၍ဒမကေရစသည ျပညသလထ၏ စေပါငးလလားခကမားက ထြကေပၚလာေစႏငပါက လပငနးစဥသည အကဆတၿပး ရလဒမားသည တငးမာမႈမရဘ အၿမတေစရေနမညမဟတ။ ဖကဒရယစနစသည ဒမကေရစနငငမားအား ပမေတာငတငးခငမာေစသည ယႏရားျဖစသည။ ယငးသည ကြျပားျခားနားမႈမားမ စညးလးမႈက ထနးသမးထားသည။ ႏငငေရးဖကဒရယစနစတြင ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမားသည အနညးငယသာေျပာငးလ တးတကမႈရကာ အျခားအပစမား၏ ယၾကညခကမား၊ ဥးစားေပးအစမားႏင ပဋပကၡသာျဖစသည ယဥေကးမႈႏင ဘမအခကအလကမားက အမသဟျပေနေၾကာငး အသအမတျပသည။ ထအေၾကာငးေၾကာင ဖကဒရယစနစက “အလြနအငအားႀကးၿပး ဗဟဌာနက ထနးခပမညက ေၾကာကရြသည အသးသးေသာ ႏငငမား၊ တငးရငးသားအပစမား၊ ၿပငဘကပါတမားအားစစညးရန အေကာငးဆးစနစ” ဟ ေခၚဆၾကသည။30

ဖကဒရယစနစသည အစးရ၏ ေပါငးစညးနညးလမးတစရပျဖစၿပး ဗဟအစးရအား ေဒသႏရအစးရမား (ျပညနယ (provincial)၊ ျပညနယ (state)၊ ေဒသစတနယေျမ သ႔မဟတ အျခားေသာ ေအာကေျခအဆငအစးရမား) ႏငေပါငးစပ ထားေသာ တစခတညးေသာ ႏငငေရးစနစတစချဖစသည။ ယငးသည အစးရအဆင သ႔မဟတ အစးရအဖြ႕အသးသး အတြငး တာ၀န၀တရားမား ခြေ၀ေပးအပရန စညးမဥးအျဖစသတမတထားေသာ သအရတစရပျဖစသည။ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒသည လပပငခြငအာဏာမားႏင ႏငငေရးအာဏာ ယႏရားမားက ဗဟအဆင၊ တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယ အဆငဟ၍ ခြေ၀ေပးထားသည။ ဘ႑ာေငြ ဖကဒရယစနစသည ႏငငေရးဖကဒရယစနစ၏ စးပြားေရးေဖာေဆာငမႈ တစရပျဖစပါသည။

ဖကဒရယစနစသည ဗဟအပခပမႈေျဖေလာသညစနစႏင ဆကႏႊယမႈရသည။ ေအာကပါအသးအႏႈနးမားသည အစးရအဆငအသးသးအတြငး တာ၀န၀တရားမားလႊေျပာငးေပးသည ပစအမးမးက ခြျခားေဖာျပထားပါသည။31

ဗဟအပခပမႈေျဖေလာျခငး ဆသညမာ ဗဟအစးရသည အာဏာႏင လပပငခြငတ႔က ေဒသအပခပေရးမး မားထ ေပးအပလကရသညလပထးလပနညးျဖစၿပး၊ ယငးသည ဗဟအဆငမ လပပငခြငအာဏာရရပါက ဗဟဥးစးစနစျဖစသည။

(တာ၀န၊ အာဏာ) လႊအပျခငးဆသညမာ တာ၀နမားက ဗဟအစးရအဖြ႕၏ ျပငပတြငရသည တစ၀က သ႔မဟတ လးလးလြတလပသည အဖြ႕အစညးမားလႊေျပာငးေပးျခငး (ဥပမာ- ဗဟဘဏကသ႔ေသာ လြတလပေသာ အာဏာပငမားအားေပးျခငး သ႔မဟတ ပဂၢလကလကသ႔လႊေျပာငးေပးျခငး) ျဖစပါသည။

30 (မယာ-ရဆနဒ ၂၀၁၇)

31 (ဒစကနစင-ဂးစ၊ ဂငးလ၊ အကစ ဒကာေနး၊ အနဒရယာစမရာ စကတငဘာ ၂၀၁၅) တြငၾကညပါ။

33

ဥေရာပသမဂၢ သ႔မဟတ အာဆယကသ႔ေသာႏငငမားတြင ႏငငျဖတေကာပးေပါငးေဆာငရြကမႈျပလပရာတြင သးသန႔တာ၀နမား က အေကာငအထညေဖာမည ႏငငျဖတေကာအဖြ႕အစညးမားအား (တာ၀န၊ အာဏာ) လႊအပေလရသည။

ဗဟမအာဏာက လကေအာကအဖြ႕အစညးမားသ႔ ခြေ၀ေပးျခငးဆသညမာ ဗဟအစးရသည တရား၀င တာ၀နချဖစကာ ေဒသအစးရမားထမ အာဏာမားက အေ၀းမ အခနမေရြးသမးယႏငေသာလညး ေဒသ အစးရတြင ဆးျဖတခကချခငးႏင တာ၀နမားအတြက ကယပငဆးျဖတခြငရသည အေျခအေနျဖစၿပး ထဆးျဖတခကမားအတြက ျပညသလထက ေရြးေကာကပြမား ကငးပျခငးအားျဖင တာ၀နခပါသည။

တက႐ကအာဏာခြေ၀ေပးျခငး သ႔မဟတ ေဒါငလကဗဟအစးရ၏လပပငခြငအာဏာက ေဒသအစးရသ႔ လႊေျပာငးေပးျခငးဆသညမာ တာ၀နမားႏငအရငးအျမစမားက ဗဟအဖြ႕အစညး တစခ(စအားျဖင ၀နႀကးဌာနတစခ)၏ လကေအာကခ အပခပေရးအဆငမားသ႔ ေပးအပျခငးျဖစၿပး ထတာ၀နမားအတြက ဗဟအာဏာပငမားက တာ၀နခရျခငးျဖစသည။ ျပညေထာငစ အစးရ၀နႀကးဌာနမားႏင တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယအစးရ ၀နႀကးဌာနမားအၾကား ဆကသြယေရးသည တက႐ကအာဏာခြေ၀ေပးျခငး ျဖစသည။ အခ႕ေလလာခကမားတြင ၂၀၀၈ ခနစ ျမနမာႏငငဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒတြင ဗဟအစးရ၏ လပပငခြင၊ အာဏာမားက ေဒသအစးရသ႔ လႊေျပာငးေပးသညဆျခငးသည တက႐ကအာဏာခြေ၀ေပးျခငး၏ ထေရာကမႈရေသာ ပစတစရပျဖစသညဟ သေဘာေပါကနားလညေအာင ရညညႊနးေျပာဆၾကသည။32

စာျဖငေရးသားထားေသာ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒမရေသာ ယခငက တစစတစစညးတညးရေသာ ႏငငျဖစခသည ၿဗတနႏငငတြင ေျမာကအငယာလနအတြက ဟမး႐လႏင စေကာႏင ၀လရ ပါလမနမား ဖနးတးေပးျခငးသည ဗဟ အပခပမႈေျဖေလာသညလပရပမားျဖစၿပး ယငးတ႔သည ဖကဒရယစနစအား ေဖာေဆာငေနျခငးမဟတပါ။ ယငးသည အဂၤလန၊ ေျမာကအငယာလန၊ စေကာတလနႏင ေ၀လျပညနယမားမ ကယစားလယမားပါ၀ငၿပး အမးသား ျပညသ႔ ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမားႏင ေဒသတြငး အဂၤလပကနစညသန႔သန႔တ႔အတြက စဥဆကမျပတ ဥပေဒမားေရးဆြေပးေနရသည ၀ကစမငစတာ ပါလမနတစခတညးကသာ ကယစားျပသည အဂၤလနႏငငအတြက စနစတကမရေသာ စနစတစခက ဖနတးေပးခသည။

ကေၾကာငးမလသညမာ အဂၤလနအား ဗဟတြင အထးအဆငအတနးတစရပအျဖစထားသည ၿဗတသစနစက ၁၉၄၇ ခႏစတြင ျမနမာႏငငအတြက ပထမဥးဆး ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအျဖစ ျပနလညေရးသားချခငးျဖစသည။ ထကစၥႏင ပတသက၍ ဗလခပေအာငဆနးက “ကၽြနေတာတ႔ ျမနမာႏငငသစက တညေထာငတအခါ ျပညေထာငစတစခအေနန႔ တညေထာငမလား၊ တစျပညေထာငစနစ ကငသးတႏငငအျဖစ ထညေထာငမလား” ဟ ေမးခြနးထတခသည။ လကေတြ႕တြင တစျပညေထာငစနစကငသးသညႏငငအျဖစ ထေထာငရနမာ မျဖစႏငပါ။ လနညးစ တငးရငးသားမား အခြငအေရးက ကာကြယေပးႏငရနေသျခာစြာေရးဆြထားသည ျပ႒ာနးခကမားႏင ျပညေထာငစတစခက တညေထာင သငသည။ ေဒါကတာေမာငေမာငက ၎၏ဂႏ၀ငလကရာျဖစသည ဗမာဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒတြင ဗလခပေအာငဆနးႏင ျပညေထာငစကတညေထာငခသည ဘးေဘးမား၏ ပငလရညရြယခကမာ- ျပညေထာငစျပညနယမား ျဖစၾကသည ကခင၊ ခငး၊ ကရင၊ ကရငန၊ မြန၊ ရခင၊ ရမးျပညနယမားတြင ၎တ႔၏ကယပင ဖြ႕စညးပမား၊ ၎တ႔၏ကယပင

32 (ဒစကနစင-ဂးစ၊ ဂငးလ၊ အကစ ဒကာေနး၊ အနဒရယာစမရာ စကတငဘာ ၂၀၁၅ စာမကႏား ၄၆-၄၇) တြငၾကညပါ။

34

ျပညနယအစတအပငးမား၊ ဆလသညမာ ပါလမန၊ အစးရႏင တရားစရငေရးတ႔ ရသငသညဟ၍ ေဖာျပထားပါသည။33 “ျမနမာျပညမ” သည ဖကဒရယအစးရလကေအာကမ ျပညနယတစခမဟတပါ။ ထ႔ေၾကာင အဂၤလနႏငငမာကသ႔ပင ဗဟအစးရသည ေတာကေလာက ဗမာလမးမားႏငႏငငအတြကျဖစခသည။ ထ႐ႈပေထြးမႈေၾကာင ျမနမာႏငင လြတလပေရးရရၿပးသညေနာက ႏငငေတာအေပၚ သစၥာေစာငသမႈ ေလာနညးလာၿပး ျပညေထာငစၿပကြရနအေၾကာငး ဖနလာခသည။ ဤျဖစစဥက တ႔ျပနသညအေနႏင ၁၉၇၄ ခႏစဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရ တစျပညေထာငစနစ ကငသးသညႏငငက တညေထာငခရာ တငးရငးသားအပစမားအတြက ေနရာမေပးသညအတြက ျပညတြငးစစက ျဖစပြားေစသည။

၂၀၀၈ ခႏစဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအရ တငးရငးသားနယေျမမားအတြက ျပညနယ ၇ ခႏင ျမနမာျပညမအတြက တငးေဒသႀကး ၇ ခ ထေထာငခသည။ ယငးသည ဥးတညခကမနကနသည ေျခလမးတစလမး ျဖစသည။ သ႔ရာတြင တကယတနးတြင ထျပညနယအစးရမားသည ကယပငအပခပခြင အတငးအတာ အလြနနညးပါးၿပး ယငးက တက႐ကအာဏာခြေ၀ေပးျခငးဟ ေဖာျပရန အေကာငးဆးျဖစသည။ တကရကအာဏာခြေ၀ေပးျခငးသည ဗဟ အပခပမႈေျဖေလာသညစနစ၏ အားနညးခကအရဆးပစ ျဖစသည။ ဤစနစက မညသညနညးျဖင စစမနေသာ ဖကဒရယ ဖြ႕စညးပအျဖစေပၚေပါကလာႏငမညက ျမငေတြ႕ရနမာ ဖကဒရယစနစအတြက အေမရကနႏင ဂာမနတ႔၏ စပစမားက ေလလာရမည ျဖစသည။ အေမရကနႏငင၏ ေဒါငလကဖကဒရယစနစသည ကမာၻေပၚတြင ေရးအကဆးႏင အကး၀ငဆျဖစသည စာျဖငေရးသားထားေသာ ဖြ႕စညးပက အေျခခကာ ဂာမနစနစသည ယခင ၁၆ ရာစႏစ ဗဟ အပခပမႈေျဖေလာသညစနစက အေျခခသည။ ယငးက ထဖကဒရယဖြ႕စညးပမား၏ ခငမာမႈက ေဖာျပလကရသည။

ဖကဒရယစနစ၏ ပစမားဖကဒရယစနစ၏ ပစမား

ဖကဒရယစနစတြင ၀ါစဥက ရငးလငးစြာေဖာျပထားသည။ ျပညေထာငစ သ႔မဟတ ဗဟအစးရသည တစႏငငလး အတြက တာ၀နရသည။ အမးသားအဆင၏ လကေအာကခအဖြ႕အစညးမားသည ပထ၀နယေျမႏင သကဆငသည သးသန႔တာ၀နမားက စမခန႔ခြရသည။ ဥပေဒျပေရးသည အပခပေရးႏင အမးသားအဆငႏင ေဒသအဆငအမား ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမား ခထားေပးေရးအတြက ဥေပေဒမားျပ႒ာနးသည။ ထတာ၀န၀တရား မားက ခြေ၀ေပးရန ျဖစႏငသညအေျခအေနမားတြင အဆငတစဆငတြငရသညအစးရက ကယပငဆးျဖတခကျဖင ေဆာငရြကႏငသည။ ဖကဒရယႏငင တစခတြင အမးသားအဆင၏လကေအာကခအစးရမားသည အမးသားအဆင

33 (ေ၀လ၊ ေဒးဗစ စႏင စခ၊ လယ အပခ ၂၀၀၅၊ စာ ၄၀) က ကးကားသည။

35

ဥပေဒမားႏင ဖလာဆန႔ကငမႈမရသေရြ႕ ၎တ႔၏ဥပေဒမား ျပ႒ာနးခြငရေနသည။34 သ႔ရာတြငလကေတြ႕တြင ျပညသ႔ ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညအမးမးတ႔မ အကးသကေရာကမႈ အမးမးတ႔ေၾကာင ထပေနသညက မားေနသျဖင အစးရအဆငအသးသးအတြငး ပးေပါငးေဆာငရြကသည အဖြ႕အစညးပစ လအပသည။

အေမရကနျပညေထာငစႏင ဂာမဏဖကဒရယ သမၼတႏငငတ႔သည ဖကဒရယစနစ၏ ဆန႔ကငဘကပစ ၂ မးက ကယစားျပၾကသည။ အေမရကနျပညေထာငစတြင ဖကဒရယႏင လပပငခြငတ႔သည ရငးလငးထငရားသည။ ဥပမာ- ျပညနယရသည သတမတျပညနယအတြငးတြငသာ တာ၀နထမးေဆာငရကာ FBI သည အေမရကနျပညေထာငစ နယပယအားလးတြင ဖကဒရယဥပေဒမားက အာဏာသက၀ငေစသည ရတပဖြ႕ျဖစသည။ ႏငငသားမားသည သးျခား တာ၀န၀တရားအသးသး ရငးလငးစြာရၾကသည ဖကဒရယ၊ ျပညနယႏင စညပငသာယာ နယနမတအစးရမား၏ ကယစားလယမားက သးျခားစေရြးေကာကတငေျမႇာကၾကသည။ သ႔ျဖစရာ ျပညသပငပစၥညးမား၏ ပငရငျဖစသည ႏငငသားမားသည ထျပညသပငပစၥညးမား ခြေ၀ေရးအတြက ၎တ႔၏ကယစားလယမားမတစဆင ၎တ႔၏ဩဇာ အာဏာက အသးျပၾကသည။

အေမရကနႏငင၏ပစမာ လပပငခြငမားက ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမား ေရာကရမႈအေပၚမတည၍ ၀ါစဥအလကစဥထားသျဖင ေဒါငလကဖကဒရယစနစ ျဖစသည။ ယငးသည ေအာကတြငေဆြးေႏြးမညအတငး ျပညသ႔ ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမားအတြက ေငြေၾကးေထာကပမႈႏငစပလဥး၍ ေဒါငလက အခြနဘ႑ာေခါကခး ညမႈႏင ကကညသည။ ထပပငးတြင ေဖာျပထားသညမာ ကာကြယေရး၊ ႏငငျခားေရးမ၀ါဒ၊ ျပညနယခငးဆက အေ၀းေျပးလမးမား၊ ကနသြယေရးစသည အေမရကနႏငငသား အားလးထေရာကရသည အမးသားအဆင ျပညသ႔ ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမားျဖစၾကၿပး ေအာကဖကတြငေဖာျပထားသညမားမာ အခ႕ေသာ သးျခား နယေျမေဒသအတြက သတမတထားသည ေကာငး၊ ေဆး႐၊ တတား စသညတ႔ျဖစသည။ ဖကဒရယအစးရသည အမးသားအဆင ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမားက စခခန႔ခြၿပး ျပညနယႏင စညပငသာယာ နယနမတအဆင အစးရမားသည ေဒသရ ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမားက တာ၀နယသည။ ဖကဒရယဥပေဒသည ျပညနယဥပေဒက အားေပာေစသည။ ပ-၅ တြငၾကညပါ။

34 ဥပမာ- ဂာမနဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၇၀ [ဖကဒေရးရငးႏင လနဒါ(ျပညနယမား) အၾကား အာဏာခြေ၀ေပးျခငး] တြင “(၁) လနဒါတြင အေျခခဥပေဒေရးဆြခြငရသညဆရာ၌ ဖကဒရယစနစ၏ ဥပေဒျပေရးအာဏာက ခြေ၀ေပးျခငးမဟတပါ။ (၂) ဖကဒေရးရငးႏင လနဒါတ႔အၾကား လပပငခြငခြေ၀ေပးျခငးက သးျခားႏငတစၿပငတညးျဖစေသာ ဥပေဒျပေရးအာဏာမားႏင စပလဥး၍ အေျခခဥပေဒပါ ျပ႒ာနးခကမားႏငအည ေဆာငရြကရမညဟ ေဖာျပထားပါသည။ ပဒမ ၇၂ တြငလညး [တစၿပငတညးျဖစေသာ ဥပေဒျပေရးအားဏာ]တြင (၁) တစၿပငနကျဖစေသာ ဥပေဒျပေရးအာဏာတြငးကစၥရပမားႏင စပလဥး၍ ဖကဒေရးရငးက ဥပေဒတစရပေရးဆြျပ႒ာနးကာ ယငး၏ဥပေဒျပေရးအာဏာက မကငသးမခငး၊ ကငသးသညအတငးအတာအထ လနဒါတြင ဥပေဒျပေရးအာဏာရရမည။ (၂) ဖကဒရယနယနမတတစခလးတြင ညမေသာ လေနမႈဘ၀ အေျခအေန ထေထာငႏငပါက၊ ထေထာငႏငသညအတငးအတာအလက သ႔မဟတ ဥပေဒသ႔မဟတ စးပြားေရးညညြတမႈက ထနးထားႏငမႈသည အမးသားအကးစးပြားအတြက လအပသည ဖကဒရယစညးကမးခကမား ထြကေပၚလာေစပါက ဖကဒေရးရငးသည ပဒမ ၇၄၊ အပဒ (၁) ရ ပဒမခြ ၄၊ ၇၊ ၁၁၊ ၁၃၊ ၁၅၊ ၁၉ က၊ ၂၀၊ ၂၂၊ ၂၅ ႏင ၂၆ တ႔တြင ကေရာကသည ကစၥရပမားအတြက ဥပေဒျပခြငရရမည။ https://www.gesetze-im-internet.de/englisch_gg/englisch_gg.html#p0367 တြင ၾကညပါ။

36

ပ - ၅။ပ - ၅။

ျပညနယမားျပညနယမား

အေမရကနႏငင၏ ေဒါကလက ဖကဒရယစနစပစအေမရကနႏငင၏ ေဒါကလက ဖကဒရယစနစပစ

ဖကဒရယအစးရဖကဒရယအစးရ

ျပညသလထ / ႏငငသားမားျပညသလထ / ႏငငသားမား

ျပညနယမားျပညနယမား ျပညနယမားျပညနယမား

ဂာမဏႏငငတြင ဤပစႏငမတ။ ဖကဒရယစနစသည ေပါငးစပဖြ႕စညးမႈပမသည။ ဂာမဏတစႏငငလး (Geasamtstaat) သည တငးျပညကကယစားျပၿပး ဖကဒရယအစးရႏင ေဒသျပညနယမား (lander) တ႔ ေပါငးစပပါ၀ငသည။ ပ-၆ တြင ယငးက အနေရာငႀတဂျဖင ကယစားျပထားသည။ ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညအခ႕တ႔အတြက မ၀ါဒလပပငခြငမားက ဖကဒရယအဆင သ႔မဟတ ျပညနယအဆငတ႔သ႔ ရငးရငးလငးလငး ေပးအပထားေသာလညး မၾကာခဏပင ေရာလကေပးထားသည။ ႏငငသားမားသည ဖကဒရယအဆငႏင ျပညနယအဆငအစးရမားက ေရြးေကာကတငေျမႇာကၾကသည။ သ႔ရာတြင အမးသားအဆင ဥပေဒမားသည ျပညနယ Lander အဆငႏင ဖကဒရယ အဆငမားအတြငး ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ၏ ရလဒျဖစပါသည။ ဂာမဏႏငင ဖကဒရယအစးရအား ဖကဒရယလႊတေတာ (the Bundestag) က ေရြးေကာကတငေျမႇာကၿပး ျပညနယအစးရမားတြင ကယပငအမးသား လႊတေတာမား (Bundesrat) ရကာ ယငးတ႔သည ဖကဒရယအစးရႏင ပးေပါငးေဆာငရြကရသည။35 ယငးသည ျပညနယအစးရမားက ဂာမဏတစႏငငလးအတြက တာ၀နမားယထားသညက ျပသလကရသည။ လပပငခြငမားက နယပယအမားအျပားတြင ခြေ၀ယၾကၿပး အေမရကနႏငငတြငကသ႔ ျပငပအကးသကေရာကမႈ ျဖစေစသညတာ၀နမားက ပငးျခားထားျခငးမရပါ။ ဤစနစသည ျပညေထာငစအစးရက တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယမားအပါအ၀င အစးရအဆငအားလး၏တာ၀နမားက အျပညအ၀ယထားသည တစျပညေထာငစနစကငသးေသာႏငငဆနေသာ ျမနမာႏငငႏငလညး ကြျပားလက ရသည။ အေမရကနႏငင၏ျဖစစဥကသ႔ပင ဖကဒရယအစးရကသာ သ႔မဟတ ျပညနယအစးရမားကသာ သးသန႔တာ၀နမား ယရသည နယပယအခ႕ရသည။ ဥပမာ- ဖကဒရယအစးရကသာ ႏငငတကာတြင ဖကဒရယသမၼတႏငငက ကယစား

35 ဘြနဒကစ ရက(“ဖကဒရယေကာငစသည”) အမးသားအဆငတြင လနဒါ ၁၆ ခ (ဖကဒရယျပညနယမား) အားကယစားျပသည လႊတေတာေအာကရ ဥပေဒျပေရးအဖြ႕ျဖစပါသည။ ဘြနဒကစရကသည ဥပေဒျပေရးက ဘနဒကစတကႏငအတ ေဆာငရြကၿပး ယငးက ျပညနယဥပေဒမားႏငအည ဂာမနျပညသမားက တက႐ကေရြးေကာကသည။ ဘနဒကစရက၏ ဥပေဒျပေရးအာဏာပငသည ဘနဒကစတက ေအာကတြငရေသာလညး ဥပေဒျပေရးတြင အေရးပါသညအခနးက႑မ ပါ၀ငသည။ ဖကဒရယအစးရသည ဥပေဒျပေရး ဥးစးဥးေဆာငျပမႈအားလးတ႔က ဘနဒတစရကအား လပေဆာငခြငျပရမညျဖစၿပး ယငးေနာကမသာ အဆျပခကက ဘနဒကစတကသ႔တငသြငးရမည ျဖစပါသည။ ထ႔အျပင အေျခခဥပေဒသည တစၿပငနကျဖစေသာ အာဏာက လနဒါအားေပးရနႏင လနဒကက ဖကဒရယစညးမဥးစညးကမးမားက စမခန႔ခြရနအတြက ဘနဒကစရကသည ဥပေဒျပေရးက သကေရာကမႈရသည မ၀ါဒနယပယမားအားအတညျပေပးရပါမည။ ဘနဒကရကသည ကဥးေျမာငးစြာမဟတဘ ကယျပန႔စြာ အေျခအတငေဆြးေႏြးျခငး၊ ေျမယာအကးစးပြားအေပၚ သကေရာကမႈရေသာ ဥပေဒမားက အေကာငအထညေဖာျခငးတ႔က ေအာငျမငေအာငေဆာငရြကျခငးမားက အခနႏငအမ ဥပေဒေရးရာ တာ၀န၀တရားမားက တးျမႇငလာခသည။ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒအား ျပျပငေျပာငးလရာတြင ဘနဒကစတကႏင ဘနဒကရကတ႔မ မအားလး၏ ၃ ပ ၂ ပ တ႔က ေထာကခရနလအပ သည။ ဤနညးျဖင ဘနဒကစရကအား ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ ျပငဆငေရးအတြက လပပငခြငဗတအာဏာ ေပးအပထားၿပး ျဖစပါသည။ https://en.wikipedia.org/wiki/Bundesrat_of_Germany တြင ၾကညပါ။

37

ျပခြငရသည။ သ႔ရာတြင ပညာေရးသည ျပညနယအစးရမား၏ အခြငအာဏာေအာကတြငရသည။ သ႔ပါေသာလညး အမးသားဥပေဒ၏ အနညးဆး သးပႏစပႏင ျပညနယမား၏ေငြေၾကးေထာကပမႈမားအေပၚ သကေရာကမႈရသည ဥပေဒအားလးတ႔က အထကလႊတေတာ (Bundesrat) ကအတညျပေပးရသည။ ဤလႊတေတာသည အမးသား လြႊတေတာ (bundertag) ကအတညျပျပ႒ာနးသည ဥပေဒမားက တားျမစပငခြငရသည။ သ႔ရာတြင ျပညနယမား အားလးသည အခငးခငး အလားလက ပးေပါငးေဆာငရြကရသည။ အထကတြင ေဆြးေႏြးခသညအတငး ေဒသတြငး မ၀ါဒဆးျဖတခကသည မလေလာကမႈက ျဖစေပၚေစသည ျပငပအကးသကေရာကမႈ ျဖစေပၚေစသည။ ဂာမဏႏငင၏ ဖကဒရယစနစတြင ယငးက lander မားအခငးခငး ပးေပါငးေဆာငရြကမႈျဖင ေအာငျမငေကာလႊားသည။ Bundesrat ၏ အထကလႊတေတာအတြငး ျပညနယအစးရမားသည အမားသေဘာတသညအေျဖမားရရေအာင မၾကာခဏပင ဖကဒရယအစးရႏင အေပးအယလပရၿပး ညႇႏႈငးၾကကာ ယငးေနာကတြင တစႏငငလးအတငးအတာႏင ကငသးၾကသည။ ဥပမာ- ျပညနယမားသည ေကာငးမားဖြငလစ၊ ပညာေရး အေဆာကအဥးႏင အေထာကအကမား ထေထာငျခငးႏင သင႐းညႊနးတမးမားေရးဆြရန အခြငအာဏာရစဥတြင ေအာငျမငမႈျမငမားသည ဂာမနစြမးေဆာငရညထတစကအတြက ကစားမညကြငးအဆငက ထေထာငရာတြငမ ပညာေရးအဆငအတနးက ပးတြသတမတၾကသည။ ဤစနစတြင ျပညနယမားသည မမတ႔ကယပငအရငးအျမစမ ဗဟအစးရသ႔ေထာကပသည Germen Reih က ဖနတးခၾကသည ၁၉ ရာစ ဂာမဏႏငငအား စစညးထေထာငသည သမငးစဥတြင ျမစဖားခသည။36 ဤစနစ၏ အားသာခကမာ ေဒသ ဆငရာ ၀ေသသမားသည ဂာမဏႏငငတစႏငငလးအား အခငအမာ ဩဇာလႊမးမးလကရျခငးျဖစၿပး အားနညးခကမာ ႏငငသားမား၏ မ၀ါဒထနးခပမႈသည အေမရကနႏငငထက ဩဇာလႊမးမးမႈ နညးပါးစဥတြင အစးရအလက ဗ႐ကေရစ ဆနသည ဘကလကမႈမားရျခငးျဖစပါသည။ ေအာကပတြငေတြ႕ရသညအတငး ဤအလားလကပးေပါငးေဆာငရြကမႈပစ သည အခြနဘ႑ာေငြ ဖကဒရယစနစေအာကတြင ေထာကပေငြလႊေပးသညစနစအတြကလညး အကးသကေရာကမႈရသည။

ပ - ၆။ပ - ၆။

အလားလက ဗဟအစးရ၏လပပငခြင၊ အာဏာစသညက ေဒသအစးရသ႔ လႊေျပာငးေပးေသာ အလားလက ဗဟအစးရ၏လပပငခြင၊ အာဏာစသညက ေဒသအစးရသ႔ လႊေျပာငးေပးေသာ

ဖကဒရယစနစ၏ ဂာမနပစဖကဒရယစနစ၏ ဂာမနပစ

ျပညသတငေျမႇာကသည ဖကဒရယျပညသတငေျမႇာကသည ဖကဒရယ အစးရက အစးရက ဖကဒရယဥပေဒမားက ဖကဒရယဥပေဒမားက

ျပ႒ာနးသညျပ႒ာနးသည

ဘနဒကစရကဘနဒကစရက

ျပညသလထ / ႏငငသားမားျပညသလထ / ႏငငသားမား

ဖကဒရယဖကဒရယအစးရဘနဒကစတကအစးရဘနဒကစတက

ျပညနယမားျပညနယမားစညပငနယနမတစညပငနယနမတ

ျပညနယမားျပညနယမားစညပငနယနမတစညပငနယနမတ

ျပညနယမားျပညနယမားစညပငနယနမတစညပငနယနမတ

မယငး- (ဂကဖရ ၁၉၉၈) က အေျခခ၍ကယပငေရးဆြထားျခငးမယငး- (ဂကဖရ ၁၉၉၈) က အေျခခ၍ကယပငေရးဆြထားျခငး

36 ျပညနယမားအား ပရပရားတ႔က သမးပကထားၿပး အဓမၼလကနာေစသညအတြက ဤသညမာ လးလးၿငမးခမးသည လပငနးစဥေတာ မဟတပါ။ သ႔ရာတြင ယငးစနစက ျပညနယမားက ေငြေၾကးေထာကပေပးသည ဗဟအစးရအျဖစ သတမတထားသည။ Reigh (ဗဟ) သည လနဒါ၏ အသးစရတ (ေကာစဂနဂာ) ျဖင ရပတညသညဟ ေဖာျပသးႏႈနးပါသည။

38

ဖကဒရယစနစမားအားလးတြင ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒသည အစးရအဆငဆငသ႔ လပပငခြငသတမတေပးၿပး ၎တ႔၏ ေငြေၾကးဆငရာ တာ၀န၀တရားမားက ဆးျဖတေပးသည။ ၂၀၀၇ ခႏစ ျမနမာႏငငဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒတြင ယငးကသ႔ ေဆာငရြကျခငးက ဇယား ၁၊ ၂၊ ၅ တ႔တြင ေဖာျပထားၿပး ယငးတ႔က ေနာကဆကတြ ၂ တြင ျပနလညေဖာျပထားသည။ ယငးတြင စမခန႔ခြေရးမေဘာငႏင အမးသားအဆငခြ တစခတညးကသာ ကယစားျပေသာစနစက တညေဆာက ထားသည- ယငးမာ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ၁၄ ခ (အေပါငး ျပညေထာငစနယေျမ - ေနျပညေတာ) တ႔ျဖစၿပး ပမေသးငယေသာ အမးသားအဆင၏ လကေအာကခအဆငအပစမားကလညး ေဖာျပထားပါသည။ ဇယား-၁ တြင ၾကညပါ။ သ႔ရာတြင လကေတြ႕တြင ၿမ႕နယမားႏင ေကးရြာမားက ေပါငးစညးထားသည ခ႐ငမားသည ျမနမာႏငငတြင ေဒသတြငး ျပညသပငပစၥညးမားေပးရာတြင ပမအေရးပါႏငေျခရသည။37 ဇယား-၁ တြင အပခပေရးအဖြ႕မား ဖြ႕စညးမႈက ေဖာျပထားပါသည။

ဇယား - ၁။ တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယအလက ဧရယာႏငအပခပေရး ယနစမားဇယား - ၁။ တငးေဒသႀကး၊ ျပညနယအလက ဧရယာႏငအပခပေရး ယနစမား

ဧရယာ (km2)ဧရယာ (km2) ခ႐ငခ႐င ၿမ႕နယၿမ႕နယ ၿမ႕ၿမ႕ ရပကြကရပကြက ေကးရြာအပစေကးရြာအပစ ေကးရြာမားေကးရြာမား

ျပညေထာငစျမနမာႏငငေတာ ၆၇၆၅၅၂.၇၀ ၇၄ ၃၃၀ ၄၄၂ ၃၃၀၁ ၁၃၅၈၈ ၆၃၇၉၈

ကခငျပညနယ ၈၉၀၃၈.၅၈ ၄ ၁၈ ၃၀ ၁၆၀ ၅၉၆ ၂၅၄၇

ကယားျပညနယ ၁၁၇၃၁.၁၀ ၂ ၇ ၈ ၃၇ ၇၄ ၅၆

ကရငျပညနယ ၃၀၃၈၁.၆၄ ၄ ၇ ၁၈ ၈၆ ၃၇၆ ၂၀၉၇

ခငးျပညနယ ၃၆၁၀၇.၅၈ ၃ ၉ ၁၅ ၄၆ ၄၆၉ ၁၃၆၃

စစကငးတငးေဒသႀကး ၉၄၆၂၁.၀၇ ၁၀ ၃၇ ၄၆ ၂၃၈ ၁၇၅၄ ၆၀၀၀

တနသၤာရတငးေဒသႀကး ၄၈၃၄၃.၃၄ ၃ ၁၀ ၁၇ ၈၇ ၂၆၄ ၁၂၂၈

ပခးတငးေဒသႀကး ၃၉၄၀၃.၀၀ ၄ ၂၈ ၅၁ ၃၂၅ ၁၄၁၀ ၆၄၄၁

မေကြးတငးေဒသႀကး ၄၄၈၁၈.၉၆ ၅ ၂၅ ၃၀ ၁၈၄ ၁၅၃၅ ၄၇၈၁

မႏေလးတငးေဒသႀကး ၂၉၉၅၄.၃၃ ၇ ၂၈ ၂၈ ၂၇၁ ၁၄၁၅ ၄၇၇၉

မြနျပညနယ ၁၂၂၉၆.၁၉ ၂ ၁၀ ၁၆ ၁၀၀ ၃၆၈ ၁၁၅၃

ရခငျပညနယ ၃၆၇၇၆.၇၂ ၅ ၁၇ ၂၆ ၁၇၀ ၁၀၃၅ ၃၇၃၈

ရနကနတငးေဒသႀကး ၁၀၁၇၀.၈၉ ၄ ၄၅ ၂၁ ၇၄၃ ၆၁၉ ၂၁၂၆

ရမးျပညနယ ၁၅၅၇၉၅.၇၂ ၁၃ ၅၅ ၈၅ ၅၀၅ ၁၅၆၆ ၁၄၃၃၄

ဧရာ၀တတငးေဒသႀကး ၃၅၁၃၆.၀၅ ၆ ၂၆ ၄၃ ၂၉၂ ၁၉၂၀ ၁၁၉၁၀

ေနျပညေတာ ၇၀၆၇.၅၀ ၂ ၈ ၈ ၅၇ ၁၈၇ ၇၉၅

မယငး- ခရတစ၊ ဖေရာခ၊ ရဂငး ဆဖနာ၊ ေအးေအးျမင ၂၀၁၇မယငး- ခရတစ၊ ဖေရာခ၊ ရဂငး ဆဖနာ၊ ေအးေအးျမင ၂၀၁၇

37 (ဒစကနစင-ဂးစ၊ ဂငးလ၊ အကစ ဒကာေနး၊ အနဒရယာစမရာ စကတငဘာ ၂၀၁၅ စာမကႏာ- ၁၀) တြငၾကညပါ။

39

ဂာမဏကသ႔ေသာ ဖကဒရယပစစစစစႏင ျမနမာႏငငတြငကငသးေနမႈမားအၾကား အမးသားအဆငခြ အခငးခငး ဆကသြယေဆာငရြကရာတြင အဓကအေရးႀကးသည ကြာျခားခကတစရပမာ ဗဟ-ျပညနယ-စညပငနယနမတ အဆင ၃ ဆငအတြငး ဆကသြယေဆာငရြကျခငးျဖစသည။ ဂာမဏႏငငတြင ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရ ေပးအပထားသည တာ၀န၀တရား မေဘာငအတြငးတြင ျပညနယမားသည ကယပငအပခပခြငရသည။ တတယတနးစား အပခပေရး အဆငရသည စညပငသာယာနယနမတမားအား ျပညနယမား (lander) မား၏ ေပါငးစညးထားသည အစတအပငးမား လးလးျဖစသညဟ သတမတထားၿပး ထ Lander မားက ယငးတ႔၏ေငြေၾကးရနပေငြမားက ေထာကပေပးျခငးျဖစၿပး ဖကဒရယအစးရက ေပးျခငးမရပါ။ ႏႈငးယဥၾကညပါက ျမနမာႏငင၏ ျပညနယမားႏင တငးေဒသႀကးမားသည ျပညေထာငစအစးရ၏ အေရးပါေသာ အစတအပငးမားျဖစၾကၿပး ခ႐ငမားသည ျပညေထာငစအစးရ၏ ဆးျဖတခက မားက အေကာငးအထညေဖာရသည အဖြ႕အစညး ျဖစသည။ သ႔ရာတြင ခ႐ငအပခပေရး႐း (DAO) မားသည ၿမ႕နယ အဆငတြင လပငနးမားေဆာငရြကလကရသည။ ၎တ႔သည အခြနမားစညးၾကပႏငၿပး ၎တ႔ေကာကခေသာရေငြ မားက အသးျပမႈအေပၚတြင ႀကးမားေသာ ကယပငဆးျဖတခြငရသည။ ၎တ႔သည ကယပငအပခပခြငရ ေဒသမား မဟတေသာလညး ၎တ႔သည ႏငငသားမားႏစသကလလားသည အရာမားက ျပညေထာငစအဆငသ႔ ေအာကေျခမ အထကသ႔တငျပရာတြင အေျခခအဆငျဖစသည။ ထ႔အျပင ႏငငပငစးပြားေရးလပငနးမားသည ခ႐ငမား၊ ၿမ႕နယမားမ အရငးအျမစမားက ျပညေထာငစအဆငသ႔ တက႐ကပ႔ေဆာငေပးလကရရာ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား အထကရ ထေရာကစြာ ေပါငးကးဆကသြယေပးသညတတား ျဖစသည။ ဤသ႔ဖြ႕စညးပအားျဖင ျခားနားမႈက ပ ၇ တြင ေဖာျပ ထားပါသည။

ပ-၇။ပ-၇။

အပခပမႈအလႊာအဆငဆင - ဂာမဏႏင ျမနမာအပခပမႈအလႊာအဆငဆင - ဂာမဏႏင ျမနမာ

ဂာမဏ ဖကဒရယသမၼတႏငငဂာမဏ ဖကဒရယသမၼတႏငင

ဖကဒရယအစးရဖကဒရယအစးရအထကလႊတေတာ း Bundesratေအာကလႊတေတာ း Bundestag

ျပညေထာငစအစးရျပညေထာငစအစးရေငြေၾကးဆငရာေကာမတ (အဖြ႕၀င ၁၇ ဥး)လႊတေတာ း ျပညေထာငစလႊတေတာ

ျပညနယအစးရမား (lander)ျပညနယလႊတေတာမား

အလႊာစအစးရမား

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရမား

အလႊာစ

DAO GAD & IRD

SEE

ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာ

40

သ႔ရာတြင ျမနမာႏငငဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒတြင အပခပေရးတာ၀န၀တရားမားႏင အခြနလပပငခြငမားက ယငး၏ ဇယား ၁၊ ၂ ႏင ၅ တ႔တြင ေဖာျပထားေသာလညး အစးရအလႊာအသးသးတ႔တြင အရငးအျမစမား အသးျပေရးႏင စစညးေရးတ႔အတြက အမနတကယေဆာငရြကရမည တာ၀န၀တရားမားက ရငးလငးစြာေဖာျပထားျခငး မရပါ။ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒပါ ျပ႒ာနးခကမားက မညသ႔ပမအေသးစတ အေကာငအထညေဖာရမညက လမးညႊနေပးႏငသည ေနာကထပဥပေဒမား ေရးဆြႏငျခငး၊ အတညျပႏငျခငးမရပါ။ ယငးသ႔ပကကြကမႈေၾကာင အမးသားအဆငေအာကရ အလႊာမားတြင တာ၀န၀တရားမားႏင အစအစဥမားအား ရႏငၿပးေသာ စညးမဥးစညးကမးမားႏင မတတမးမတငရ ေသးေသာ အေျခခငေနေသာ အေလအထမားအားျဖင အဓကစမေဆာငရြကေနၾကသည။38 ယငးအေလအထမား သည အဂတလကစားမႈအတြက မေကာငးေသာနယပယမားႏင ပြငလငးျမငသာမႈ အနညးငယရေသာ ေရးက အထက-ေအာကဆကဆေရး (Patromulient relationships) ႏင အလားသ႑ာနတေပသည။ အာဏာသည အဓကအားျဖင ျပညေထာငစအစးရထတြင မျဖစအေနတညရသည။39 ထကသ႔ လပပငခြငမားက ရငးလငးစြာေဖာျပမထားျခငးက ပဂၢလက ရငးႏးျမႇပႏမႈအတြက အဓကအတားအဆးျဖစေသာ မလၿခသညပတ၀နးကငက ျဖစေပၚေစၿပး စးပြားေရး ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈအတြကလညး အတားအဆးတစခ ျဖစေစသည။

ျမနမာႏငငတြင ဗဟခပကငမႈျမငမားသည စးပြားေရးမ၀ါဒႏင ျမနမာမႈျပထားသညဆရယလစစနစမ စစအပခပေရးသ႔ အေမြဆကချခငးတ႔ေၾကာင ဆးျဖတခကခရာတြင ဗဟကထနးခပသညစနစက ေျဖေလာရနလအပေၾကာငး ေစာငၾကည ေလလာသမားက အေလးထားလာၾကသည။ ထ႔အျပင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥက ေအာငျမငစြာအဆးသတႏငရနမာ လကရဖြ႕စညးပအား ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားသ႔ စးပြားေရးဆငရာ အခြငအာဏာပမေပးႏငၿပး လနညးစ တငးရငးသားမား၏ လအပခကမားက ျဖညဆညးေပးႏငသည စစမနေသာ ဖကဒရယျပညေထာငစအျဖစ ေျပာငးလရန လအပသည။ ဖကဒရယမအား ေသခာစြာေမာငးႏငလညပတႏငမည စနစတစရပျဖင နယေျမခြထြကရန ေသြးေဆာင ဖားေယာငးမႈမားအား ေအာငျမငေကာလႊားသြားႏငမညျဖစၿပး ေဒသတစခအတြငး လအငဆႏၵအားလးက ျဖညဆညးေပး ႏငမည ျဖစပါသည။ ထကသ႔ေသာ စနစတစရပက ေဖာေဆာငရာတြင အရငးအျမစမားႏင ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမားအား ခြေ၀ရာတြင သငေတာေသာ စညးမဥးမားက လကနာရမညျဖစပါသည။ ကငညာႏငငသည ဗဟအပခပမႈစနစ ေျဖေလာျခငးျဖင လမႈေရးႏင ႏငငေရးတငးအားမားက မညကသ႔ေလာခႏငေၾကာငး ျပသႏငသည ေအာငျမငေသာစျပႏငင တစႏငငျဖစပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ အတကအခႏငငေရးပါတမားသည အပခပေရး အလႊာအသးသးတြင ႀကးစးႏငေသာေၾကာငျဖစပါသည။

38 (ေရ႕တန၊ ေရာဂာ- ဇင၀ငရည၊ ခငပြငဥး၂၀၁၆၊ စာ-၂)

39 ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ၏ ဇယား ၁ ႏင ၂ တြင ၾကညပါ။

41

အကြက - ၁ ကငညာႏငငတြင ဗဟမအာဏာက လကေအာကသ႔ ခြေ၀ေပးျခငးအကြက - ၁ ကငညာႏငငတြင ဗဟမအာဏာက လကေအာကသ႔ ခြေ၀ေပးျခငး

ကမ ၻာ႔ဘဏ၏40 အဆအရ “ကငညာႏငငသည အစးရသစတစရပက အစမအသစတစဖနျပနလည ဖြ႕စညးခရာ အပခပမႈအသစ၏စနေခၚမႈမား၊ အခြငအလနးမားကရငဆငႀကေတြ႕ခရၿပး ယငး၏ ဗဟဥးစး အပခပမႈကေျဖေလာသညစနစသည ကမာၻေပၚတြငလပေဆာငေနၾကသည ဗဟမအာဏာက လကေအာကသ႔ခြေ၀ေပးသည လပငနးစဥမားအနက အလငျမနဆးႏင ရညရြယခကအႀကးမားဆး ျဖစပါသည။

ကငညာႏငင၏ ၂၀၁၀ ခႏစ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက ျပ႒ာနးႏငချခငးသည ႏငငသမငးတြင အလြန အေရးပါေသာ မတတငတစခ ျဖစခသည။ ထဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒသည အျခားအေၾကာငးအရာမား အျပင အစးရအတြငး အျပနအလနထနးေကာငးမႈက ျမႇငတငေပးႏငျခငး၊ လြတေတာႏငႏငငသားတ႔၏ အခနးက႑က ပမျမႇငတငေပးႏငျခငး၊ လႊတလပစြာ တရားစရငခြငႏင တးတကမႈအရဆးေသာ အခြငအေရးမားဥပေဒၾကမးတစရပတ႔က ရရေစခသည။ အထးသျဖင အဆပါအေျခခဥပေဒသည သယဇာတမားႏင လပငနးတာ၀နမားက ဗဟမ ေအာကအဆငသ႔ ခြေ၀ေပးႏငခ႐သာမက၊ ႏငငအစးရ အလႊာသစတစခလးက ဖနတးေပးႏငခပါသည။

ကငညာႏငင၏မ၀ါဒႏင ဖြ႕စညးပမေဘာငတ႔က လး၀ဥ ျပျပငေျပာငးလရာမ အစးရသစတစရပ၏ အပခပမႈအသစ ေပၚေပါကလာခသည။ ႏငငေတာအစးရ၊ ၿမ႕ျပေဒသမား၊ ျပညသ႔ဘ႑ာေရးဆငရာ စမခန႔ခြမႈ၊ အစးရအသစသ႔ေျပာငးလျခငးအပါအ၀င ဗဟမအာဏာက လကေအာကသ႔ခြေ၀ရန တာ၀နရသည ေဒသနရဆငရာ အမးသားအဖြ႕အစညးမားႏင ေကာမရငမားစြာတ႔ကသ႔ ေနရာမားတြင ေဒသႏရဆငရာ ဥပေဒမားစြာ ေပၚေပါကလာသည။”

ဗဟခပကငမႈေလာချခငးႏင တငးေဒသႀကး / ျပညနယမားဗဟခပကငမႈေလာချခငးႏင တငးေဒသႀကး / ျပညနယမား

ျမနမာႏငငတြင ဖကဒရယစနစအေၾကာငး အေခအတငေဆြးေႏြးၾကသညအခါ ယဥေကးမႈႏင တငးရငးသားတ႔၏ ၀ေသသလကၡဏာမားကသာ ဥးတညေဆြးေႏြးၾကသညကမားသည။ ယငးသည သမငးေၾကာငးရညလားၿပး ကလန ေခတ၏ ဆးေမြမားသာျဖစၿပး ကအေၾကာငးမလသညမာ စးပြားေရးအရ ယတတနျခငး၊ ထေရာကမႈရျခငးတ႔အတြက လကေတြ႕အသး၀ငသညစႏင တကဆငမႈရချခငးျဖစသည။ ယငးက ဓေလထးစ၊ ဘာသာစကား၊ ကးကြယသည ဘာသာတ႔ ကြျပားသည လနညးစတငးရငးသားမားႏငသကဆငသည အေျခအေနတြင အထငရားဆးေတြ႕ရသည။ယငးကယပင ၀ေသသလကၡဏာမားေၾကာင အေရာငအေသြးစၿပး တထြငဆနးသစမႈရသည လ႔ေဘာငအဖြ႕အစညး၏ ဗဟစနစျဖစတညေနႏငျခငး ျဖစသျဖင ယငးတ႔က ထနးသမးေစာငေရာကထားရန ထကတနပါသည။

ေအာငျမငေသာ ႏငငေရးစနစရသည ျပညေထာငစတစခသည လပဂၢလတစဥးခငးစႏင မတကြျပားေသာ အပစမားသည မမကယတငအတြကေသာလညးေကာငး၊ သတစပါးအတြကေသာလညးေကာငး လေနမႈအဆငအတနး ဖြ႕ၿဖးတးတက ေရးအတြက အျပညအ၀ပါ၀ငခြငရေၾကာငး ယၾကညမႈရသည လ႔အသငးအ၀ငးတစချဖစပါသည။ အေနာကတငး

40 မယငး - (ကမာၻ႔ဘဏ (၀ကဘဆဒ) [၂၀၁၇]၊ ဤ၀ကဘဆဒေပၚတြင ရငးလငးေဖာျပထားေသာ အတြငးကက ေလလာခကမားကလညး ၾကညပါ။

42

ႏငငမားသည ဗဟစနစက တနဖးထားသျဖင ခမးသာၾကြယ၀ၿပး အငအားႀကးႏငငမားအျဖစ ဆကလကရပတည ေနႏငဆျဖစသည။ ေစးကြကမားသည စြန႔ဥးတထြငသ စးပြားေရးလပငနးရငတစဥးခငးစအား ကြျပားျခားနားစြာ ေဆာငရြကရန အခြငအေရးေပးထားကာ အစးရက “အပခပ” ရနအတြက မဟတဘ ၎တ႔အသးသး၏ ကယပင၀ေသသ လကၡဏာမားက ခငမာေစေရးအတြက လထအား ၀ငေရာကအားေပး ကညမႈျပသည။41 ဤယတေဗဒေနာကတြင ဗဟ ခပကငမႈေျဖေလာသည ဖကဒရယစနစ၏ သအရေပၚထြကလာခၿပး အမးမးေသာ တရားစရငပငခြငမား ေအာကတြင ျပညသလထ၏လလားခကမားက ေသာငးေျပာငးေထြလာ ျဖစေနသညအခနတြင ဗဟဥးစးအပခပမႈစနစကငသး ျခငးျဖင သကသာေခာငခမႈက ပမရရေစႏငေသာေၾကာင တရားစရငပငခြငအမးမးတြင ဗဟအပခပမႈေျဖေလာသည အစးရမားသည အမားသးပစၥညးမားႏင ၀နေဆာငမႈမားေပးရာတြင ေဒသအသးသးမ ကြျပားျခားနားသည လလားခက အသးသးက ခေပးႏငမညျဖစပါသည။42 သ႔ရာတြင ယဥေကးမႈဆငရာ ၀ေသသလကၡဏာမားသည ျပညသပငပစၥညး မား / ၀နေဆာငမႈမားေပးရာတြင ထေရာကေသာလပေဆာငမႈႏင ၀ေရာဓ ျဖစေစႏငသည။ အမးသားအဆင၏ လကေအာကခ ကယပငအပခပခြင ရသညအစးရမား၏ ေဆာငရြကခကမားသည ထစပေနေသာ ျပညနယမားႏင ႏငငသားမားအေပၚ သသာထငရားသည ျပငပအကးသကေရာကမႈရေစႏငသည။ ထသ႔ ျပငပအကး သကေရာကမႈ မားက ေလာခႏငေရးအတြက ကၽြမးကငမႈရရနမာ ဗဟဥးစးအပခပမႈစနစက ပမလအပေသာလညး ယငးသည လလားခကမားက လစလ႐ႈခရသညအပစမားမ သေဘာမတညမႈမား ထြကေပၚလာႏငရာ ထအပစမားသည လြတလပလစတမား ျဖစေပၚလာမညျဖစသည။ ဖကဒရယစနစတစခသည ထအေျခအေန ၂ ရပက မတေအာင လပေဆာငႏငရမညျဖစသည။ ဗဟဥးစးအပခပမႈစနစသည အၿမပမသကသာေခာငခမႈက ျဖစေပၚေစမညမဟတပါ။

ဗဟဥးစးအပခပမႈစနစ၏ အားနညးခကမာ ေဒသအစးရမားသည မမတ႔၏ ကယပငလလားခကမားက ျဖညဆညး ေဆာငရြကရသညျဖစရာ ျပငပအကးသကေရာကမႈမားအား လစလ႐ႈထားရျခငး ျဖစပါသည။ အကးေကးဇးမားသည အျခားခ႐ငမားသ႔ေရာကရသြားသညအခါ အျခားသ႔ လထြကသြားမႈေၾကာင ေဒသတြငး ျပညသပငပစၥညး မလေလာက ျဖစရသည။ ဗဟဥးစးအပခပမႈစနစ၏ အားနညးခကမာ အားလးအတြကတစခတညးေသာ ရလဒကသာ ထြကေပၚလာ ေစသညအတြက ေဒသလအပခကႏင ကကညမႈမရျခငးျဖစသည။ သအရမအရ ျပငပအကးသကေရာကမႈမား မရပါက ဗဟခပကငမႈက ေျဖေလာထားသညစနစသည ပမႏစသကဖြယျဖစသညဟ ဆပါသည။ ျပငပအကးသကေရာကမႈ မရပါက အေကာငးဆးအေျခအေနေရာကေအာင ကဥးေျမာငးေသာေဒသတြငးႏင ကယျပန႔ေသာ အမးသားအဆင ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညႏင၀နေဆာငမႈမားက အတးအေလာ႔ လပႏငမညျဖစကာ ယငးအတး အေလာဆးျဖတခကသည ျပငပအကးသကေရာကမႈမား၏အႀကကႏင အတငးအတာပမာဏအေပၚ မတညပါသည။43

ဖကဒရယႏငငမားတြင ဗဟႏင အမးသားအဆင၏ လကေအာကခအဖြ႕အစညးမား၏ လပပငခြင ညတညမရမႈသည အခနႏငအမ အေျပာငးအလရသည။ ဖကဒရယႏငငအားလးတြင ဗဟႏင အမးသားအဆင၏ လကေအာကခ အဖြ႕အစညးမားအၾကား ဆကဆေရးက အခနႏငအမ ျပနလညျပငဆငသတမတၾကသည။ အေမရကနျပညေထာငစ တြင ဒမကရကတစသမၼတမားျဖစၾကသည ဖရနကလင ႐စဘလမ လငဒန ဂၽြနဆငတ႔ လကထကမားတြင ဖကဒရယ အစးရသည သကသာေခာငခေရးႏင ပညာေရး၀နေဆာငမႈမားေပးရာတြင အေရးပါလာသည။ သ႔ရာတြင ေရာနယရဂငမ စ၍ ရပတပလငကန သမၼတမားသည လပပငခြငအမားအျပားက ႏငငေတာသ႔ျပနလည လႊေျပာငးေပးခသည။ ထသ႔

41 (ေအစ ေမာဂလ၊ ဒ အင ေဂ ေရာဘငဆင ၂၀၁၂) ၏ အေရးႀကးေသာေလလာခကက ၾကညပါ။

42 (ဂကဒနန၊ လစႏင မနကာ ဆငးဟလ ၂၀၁၄)- (အေအတတစ ၁၉၇၂) တြင ၾကညပါ။

43 (ဘကစေလ၊ တမသႏင စတဖန ကတ ၂၀၀၃)

43

ေျပာငးလႊမႈသည ေယဘယအားျဖင ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညႏင ၀နေဆာငမႈမားက တးျမႇငေရး သ႔မဟတ ေလာခေရး အေတြးအေခၚဆႏၵမား၏ လႈ႔ေဆာမႈမားမ ေပၚထြကလာျခငးျဖစပါသည။ ႏႈငးယဥၾကညလင ဂာမဏႏငငသည ၁၉၉၀ ခႏစတြင ျပညလညေပါငးစညးစဥကစ၍ ယငး၏ ဖကဒရယစနစက ႀကမဖနမားစြာ ျပျပင ေျပာငးလမႈမားလပေဆာငခသည။ သ႔ရာတြင ထျပျပငေျပာငးလမႈမားက အဓကအားျဖင အခြနဆငရာ၀နထပ၀နပးမားအား မတစြာ ျပနလညခြေ၀ေပးျခငးႏင အေရ႕ႏငအေနာက ျပနလညေပါငးစညးရန လအပခကမား အေပၚတြငသာ လပေဆာငချခငးျဖစပါသည။

မညသညလပပငခြငမားက ျပညေထာငစအဆငအစးရတြငထားရၿပး မညသညတ႔ကဗဟမ လကေအာကခအဆငသ႔ ခြေ၀ေပးသငသညက၎ ထတာ၀နမားထမးေဆာငမႈအတြကမညကသ႔ ေပးမညက ဆးျဖတႏငရန သတမတခက ရငးရငးလငးလငးရပါက အဆငေျပမညျဖစပါသည။

အေထာကအပမသာျဖစေသာမသည ထသတမတခကမားခမတေပးရန ႀကးပမးမႈတစရပျဖစပါသည။ ထမအရ လမႈေရးႏင ႏငငေရးျပနာမားက ဆးျဖတခကႏငကကညေသာ နးစပမႈအရဆးအဆင (ယငးသည ေဒသအဆင) တြင ေျဖရငးရမညျဖစသည။ သ႔ရာတြင လကေတြ႕တြင မညသညတာ၀နမားက ဗဟဥးစးခပကငမႈေျဖေလာရမည၊ မညသညက ဗဟအဆငတြငထားရမညဆသညက ျပတျပတသားသား လမးညႊနခကေပးႏငျခငးမရပါ။ ေအာကစဖ႔ဒ အဂၤလပအဘဓာနတြင အေထာကအပမသာျဖစေသာဟေသာ ေ၀ါဟာရအား “ဗဟအာဏာပငသည အေထာကအပ မသာေပးေသာ တာ၀နကသာယၿပး ေဒသအဆငတြင ထမးေဆာငႏငစြမးမရသညတာ၀နမားကသာ ထမးေဆာငရမညမ” ဟ အဓပၸာယဖြငဆထားသည။ ထေရာကမႈႏင ျပငပအကးသကေရာကမႈမားက ထညသြငးစဥးစားမႈ မရျခငး၊ မညသည တာ၀နမားက ေဒသအဆငတြင ထမးေဆာငႏငစြမးရျခငး-မရျခငးက ရငးလငးေဖာျပထားမႈ မရျခငး၊ ေဒသတြငးလပေဆာင မႈမားမ ေပၚထြကလာႏငသည ျပငပအကးသကေရာကမႈမားအား လစလ႐ႈထားျခငးတ႔ေၾကာင အဓပၸာယဖြငဆခက ေနာကပငးသည ႐ႈပေထြးမႈရသည။ ႏႈငးယဥၾကညပါက အမားျပညသသးပစၥညးႏင ၀နေဆာငမႈမား၏ အဓပၸာယက ၎တ႔၏ ျပငပအကးသကေရာကမႈအရ ဖြငဆပါက မညသညအစးရအဆငသည ၎တ႔၏ ဆးျဖတခကႏင ကကညမႈ ရသညက လြယကစြာေတြ႕ျမငႏငပါသည။ ထ႔ေၾကာင အစးရအဆငအသးသး၏ လပပငခြငမားကအဓပၸာယဖြငဆရန သငေတာေသာ သတမတခကမာ ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညႏင ၀နေဆာငမႈမား ေရာကရမႈ ျဖစပါသည။

ဖကဒရယစနစႏငအည လကနာေဆာငရြကေသာ အခြနဘ႑ာေရးစနစဖကဒရယစနစႏငအည လကနာေဆာငရြကေသာ အခြနဘ႑ာေရးစနစ

ဘ႑ာေရးဆငရာ ဖကဒရယစနစသည ဖကဒရယစနစ၏ စးပြားေရးအစတအပငးျဖစသည။ ဘ႑ာေရးဆငရာ ဖကဒရယ စနစ၏ မမားသည “ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညႏင ၀နေဆာငမႈမားအတြက ကသငေငြက မညသက ေပးေဆာငမညနညး” ဟသညေမးခြနးက အေျဖေပးထားပါသည။ အေျဖကား မအားျဖင အကးခစားခြငရသ မညသ မဆျဖစပါသည။ ျပငပအကးသကေရာကမႈမားက ရငးရငးလငးလငးခြျခားသတမတႏငသညအတြက အမးသားအဆင ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညႏင ၀နေဆာငမႈမားအတြက ဗဟအစးရ၏ ရသးမနးေခမ ေထာကပေပး ရမညျဖစၿပး ေဒသႏရအဆင ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညႏင ၀နေဆာငမႈမားအတြက ေဒသႏရ အစးရႏင အပခပေရးမးမားက ေကာကခသညအခြနမားျဖင ေပးေဆာငသငပါသည။ ဤတြင ကၽြႏပတ႔သည ေဒါငလက

44

ဘ႑ာေရးဆငရာအခးညမႈက ျမငေတြ႕ႏငပါသည။44 ယငးက ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညႏင ၀နေဆာငမႈမားအား ဗဟအပခပမႈေျဖေလာသညစနစႏင ခြေ၀ေပးျခငးအား ဗဟအဆငမ ေအာကေျခအဆငသ႔ ခြေ၀ေပးထားသည အခြနဘ႑ာမားႏင ရေငြခြန အရငးအျမစမားျဖင ေငြေၾကးေထာကပရသည အေျခအေနတစရပက ေဖာျပထားပါသည။45

ေယဘယအားျဖင အရငးအျမစမားႏင ရနပေငြမားေရႊ႕ေျပာငးမႈသည ဗဟအဆငတြငလညးေကာငး၊ ေဒသႏရအဆင တြငလညးေကာငး၊ ႏစဆငလးတြငလညးေကာငး ျဖစႏငပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ေဒသႏရအဆငျပညသသး ကနစညႏင ၀နေဆာငမႈမားသည ၎တ႔ကယ၌က ႏငငအတြက ျပငပအကးသကေရာကမႈက ပမကယျပန႔စြာျဖစေပၚ ေစၿပး ထပစၥညး သ႔မဟတ ၀နေဆာငမႈမားအတြက ဗဟအစးရေသာလညးေကာငး၊ ေဒသအစးရမားကေသာလညးေကာငး၊ အဆပါ အစးရႏစရပလးကေသာလညးေကာငး ရနပေငြျဖညဆညးေပးရေသာေၾကာင ျဖစပါသည။ ဤျဖစရပတြင ကၽြႏပတ႔သည ေဒါငလကဘ႑ာေရးဆငရာ အခးမညမႈက ေတြ႕ျမငႏငပါသည။ ထသ႔အခးမညရသည အေၾကာငးရငးက ဖြ႕ၿဖးဆႏငငမားတြင အမားဆးေတြ႕ရသည ေဒသမားအတြငး ႀကးမားေသာ ၀ငေငြမညမမႈႀကးမားတြင ေတြ႕ျမငႏင ပါသည။ အခ႕ေဒသမားသည ၾကြယ၀ခမးသာၾကၿပး စေပါငးတာ၀နမားအတြက ဘ႑ာေငြပမေထာကပရကာ ကနေဒသမားသည ဆငးရၿပး လအပခကမားပမရၾကပါသည။ ဘ႑ာေရးအခးညမျခငးသည ပမဆငးရသည ေဒသမားအတြက ေရရညမတညတႏငသည ၀နထပ၀နပးမားျဖစေပၚေစၿပး ယငးအတြကေၾကာင ဗဟအစးရက ေဒသႏရ ရေငြႏင အသးစရတအၾကား ကြာဟခကက ျဖညဆညးေပးရပါမည။

ဘ႑ာေရးဆငရာ ဖကဒရယစနစသအရသည ျပညသလထအကးသယပးရနအတြက အစးရမားသည ေငြေၾကး အငအားက မညကသ႔ ေပါငးစပရမညနညးဟသညေမးခြနးအတြက အေျဖျဖစပါသည။ သ႔တငေအာင ကမာၻတစ၀မး လြနခေသာႏစ ၃၀ ေကာအတြငး ႀကေတြ႕ခရသည ေငြေၾကးေထာကပမႈဆငရာ ဗဟဥးစးအပခပမႈ ေျဖေလာသည စနစ၏ စနမနာျဖစေသာ သအရမားသည လကေတြ႕တြင မညသညအခါမ အေကာငအထညေဖာချခငးမရေၾကာငး ျပသလကရပါသည။ ဖကဒရယစနစ၏ပစသည မားစြာရၿပး ယငးတ႔အနက အေရးအႀကးဆးဟ ထငရသညပစမာ ဗဟအပခပမႈစနစေျဖေလာျခငးက ႏငငအသးသးတ႔သည မမတ႔၏အေျခအေနႏငကကညသည ပစျဖငကငသးျခငး ျဖစပါသည။ အေမရကနျပညေထာငစတြင ဖကဒရယအစးရသည ျပညနယမားအား ေထာကပေငြမားေပးၿပး ဥေရာပ သမဂၢႏငငမားတြင ခမးသာၾကြယ၀သညျပညနယမားက ပမႏြမးပါးသညေဒသမားအတြက ဖြ႕စညးတညေဆာကပႏင ဆငေသာ ရနပေငြမားလႊေပးပါသည။ ဂာမနတ႔၏ သမ၀ါယမပစသည ဖကဒရယအစးရ၏ ေထာကပေငြမားက ခမးသာေသာျပညနယမားႏင ဆငးရေသာျပညနယမားအၾကား လႊေပးသညရနပေငြႏင ေပါငးစပသညပစျဖစပါသည။ ျမနမာႏငငတြင အစးရအသးစရတအမားစသည ျပညေထာငစအစးရ၏ ထနးခပမႈေအာကတြင ရေနဆ ျဖစပါသည။

သ႔ျဖစရာ လကေတြ႕တြင ဘ႑ာေရးအခးညမႈရရရန ခယဥးပါသည။ ျပညသ႔အသးစရတအတြက လအပခကသည ရေငြတးျမႇငရန ေဒသဆငရာစြမးေဆာငရညႏင ကကညရနမလအပပါ။ ကၽြႏပတ႔သည ျမနမာႏငငတြင ျပညနယမားႏင တငးေဒသႀကးမားအတြငး ဆငးရႏြမးပါးမႈအဆငအမးမး ရၾကေၾကာငးက ေတြ႕ျမငရၿပး ယငးတ႔တြင အမးသားအဆင၏

44 (ရာမာ၊ ကြာျခားခကမားႏင မညမမႈမားအလြန- အစးရအခငးခငးဘ႑ေရးဆကဆမႈအေၾကာငး ေဆြးေႏြးမႈက ျပနလညပစခထားျခငး ၂၀၁၂) တြင ၾကညပါ။

45 (ဂကဒနန၊ လစႏင မနကာ ဆငးဟလ ၂၀၁၄) တ႔သည ေဒါငလကဘ႑ာေရးအခးမညမႈ၏ ရလဒက ဘ႑ာေရးကြာျခားခက ဟေခၚၾကသည။ ထကြာျခားခကမားက ဖြ႕ၿဖးၿပးႏငငမားထက ဖြ႕ၿဖးဆႏငငမားတြင ပမမၾကာမၾကာႏင မားမားစားစား ေတြ႕ရရသည။

45

လကေအာကခအစးရမားအတြက ဘ႑ာေရးဆငရာ ကြာဟခကက ကဥးေျမာငးေစပါသည။ ဥပမာ- ျမနမာႏငငတြင ပ႔ေဆာငေရးစနစက အျပညအ၀စစညးရနမာ ခငးျပညနယ သ႔မဟတ ရမးျပညနယအေရ႕ပငးတြင လမးတစလမး ေဖာကလပရန လအပပါေသာလညး ေဒသတြငးဆငးရႏြမးပါးမႈေၾကာင ေဒသႏရေငြေၾကးရာေဖြႏငစြမးသည ဆးဆး၀ါး၀ါး အကန႔အသတျဖစေပၚေနပါသည။ ဤအေျခအေနမးတြင ပမဆငးရသည ေဒသမားဖြ႕ၿဖးေရးအတြက ဗဟအစးရက အရငးအျမစမား ေထာကပေပးသငပါသည။ အျခားႏငငမားတြငလညး ဤကစၥႏငပတသကသည သာဓကမားက ေတြ႕ရႏငပါသည။ အႏၵယႏငငတြင ဗဟအစးရ၏ ဩဇာအာဏာသည အကန႔အသတရရာ တစႏငငလးအတငးအတာ ႏင လမးမားေဖာကလပရန လေလာကေသာအမးသားလမးပနးဆကသြယေရးစနစေဖာကလပေရးအတြက အတားအဆး ျဖစေနၿပး တ႐တႏငငတြင ဗဟအစးရသည ႏငငစစညးေရးအတြက လြနစြာတးတကေကာငးမြနေအာင ေဆာငရြကႏင ပါသည။

သ႔ရာတြင ထျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညႏင ၀နေဆာငမႈမား၏ ဘ႑ာေရးအေထာကအပအတြက အခြနေကာကခမႈသည ျပငပတြငဆးကးသကေရာကေစသညက ထညသြငးစဥးစားရမည ျဖစပါသည။ အခြနမား ျမငမားလာျခငးသည ပဂၢလကက႑ရငးႏးျမႇပႏမႈက အဟန႔အတားျဖစေစၿပး စးပြားေရးတးတကမႈက ေႏးေကြးေစ ပါသည။ အကယ၍ ဆငးရသညေဒသတစခသည ယငး၏ ေဒသႏရစးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကရနအတြက လအပသည ေငြေၾကးအရငးအျမစအားလးက ရာေဖြေပးရမညဆပါက ျမငမားသညအခြနမားသည ပဂၢလကရငးႏးျမႇပႏမႈက အတား အဆးျဖစလမမညျဖစရာ ျဖစလသညအေျခအေနႏင တျခားစျဖစေနေပမည။ သ႔ျဖစရာ ပဂၢလကက႑အတြက မကလး မားက ထခကျခငးမရဘ ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညႏင ၀နေဆာငမႈ မားအတြက ေပးရနေငြေၾကး ၀နတာက ညညႊတမတစြာ ခြေ၀ကခရန အေရးႀကးပါသည။ ယငးသည ဘ႑ာေရးဆငရာ ဖကဒရယစနစ၏ ခြေ၀ ေဆာငရြကမႈအေပၚ အေရးႀကးသည အကးသကေရာကမႈမား ျဖစေပၚေစပါသည။ ေဒသတြငး စညးၾကပခြနမားႏင ရေငြတးျမႇငႏငစြမးအတြက သးသန႔တာ၀နရေသာ ဗဟဥးစးအပခပမႈစနစအား အလြနအမငးေျဖေလာျခငးသည ေဒသအခငးခငး တနးတညတမရမႈက ပမနကရႈငးေစႏငပါသည။ ယငးသညႏငငတညၿငမေရးႏင စညးလးညညြတ ေရးက ၿခမးေျခာကသညအႏရာယ ျဖစေနပါသည။ ထကသ႔ေသာ အႏရာယမားက ေရာငရားရနအတြက ဂာမနဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒတြင ယငး၏ဖကဒရယနယေျမတစခြငအတြငး တနးတညမသည လေနမႈအဆငအတနးတညေဆာက

ေရးက အေျခခဥပေဒမတစရပအျဖစ ထတေဖာေၾကညာခပါသည။46

ဗဟအစးရ၏ေထာကပေၾကးႏင လႊေျပာငးေဆာငရြကမႈမားဗဟအစးရ၏ေထာကပေၾကးႏင လႊေျပာငးေဆာငရြကမႈမား

တစႏငငလးအတငးအတာႏင ေဆာငရြကလကရသည ကယစားလယအဖြ႕တစခအေနႏင အမးသားအဆင၏ လကေအာကခအဖြ႕အစညးမားအား အျပနအလနဆကသြယရာတြင ႐ႈပေထြးမႈမားရေသာလညး ဗဟအစးရတြင ဘကစဖြ႕ၿဖးတးတကမႈအတြက တက႐ကညႊနၾကားရန နညးလမးမားစြာ ရပါသည။47 ထအာဏာမားသည ႏငငသား မား၏ ကယပငအပခပခြင၊ လြတလပခြငႏင တနးတညတရမႈတ႔က အကာအကြယေပးသည အေျခခအခြငအေရးမား အေပၚ မတညေနသညကလညး အာ႐စကရန လအပပါသည။ ထးစအတငးပင အစးရသည ဥပေဒမားခမတႏငသည။ ေထာကပေၾကးေပးႏငသည။ အခြနမားစညးၾကပႏငသည။ ပစၥညးႏင ၀နေဆာငမႈမားေထာကပႏငသည။ ၀ငေငြမားအား ျပနလညခြေ၀ေပးႏငသည။ ဘ႑ာေရးဆငရာဖကဒရယစနစက ေအာကပါနညးလမးမားအတငး ကငသးႏငပါသည။

46 ေအာကေျခမတစ ၃၄ တြငၾကညပါ။

47 အေမရကနျပညေထာငစ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစအေၾကာငး ေဆြးေႏြးခကက ဖတ႐ႈရန (စတစလစဇ ၁၉၈၈) တြင ၾကညပါ။

46

ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒသည အမးသားအဆင၏ လကေအာကခအဖြ႕အစညးမား အားလးအတြက အကး၀ငသည ဥပေဒႏင လပထးလပနညးမားက ခမတပငခြငက ဗဟအစးရအား အပႏငးထားသည။ ယငးတ႔မာ လြတလပစြာထတေဖာေျပာဆခြင၊ ဘာသာေရးလြတလပခြင၊ လထလႈပရားမႈမား လြတလပစြာ ေဆာငရြကခြငတ႔ကသ႔ေသာ အေျခခအခြငအေရးမားႏင ပညာေရး၊ ကနးမာေရး၊ အလပအကငအေျခအေန စသညစႏႈနးမားႏင ပတသကသည လပထးလပနညးမား ျဖစၾကပါသည။

ႏငငအတြက အကးရမည ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမား တက႐ကထတလပေရး တာ၀နက ဗဟအစးရက ရယပငခြငရပါသည။ ယငးသည ႏငငေတာကာကြယေရးႏင ရတပဖြ႕မားအားျဖင လၿခမႈေပးသည ထးျခားေသာ စနမနာျပ ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမားအတြက ျဖစပါသည (အကယ၍ ယငးတ႔သည ဒမကေရစနညးလမးအရ ေရြးေကာကတငေျမႇာကထားသည အစးရ၏ ထနးခပမႈအရျဖစၿပး ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရ အေျခခလ႔အခြငအေရးႏင ႏငငေရးအခြင အေရးမား ေပးအပထားပါက)။ ထအေျခအေနတြင ဗဟအစးရသည အခြန၀ငေငြက ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမားႏင၀နေဆာငမႈမား ေထာကပေပးရနအတြက တက႐ကအသးျပပါသည။

ျပညေထာငစအစးရသည သးသန႔အစအစဥမားစမခန႔ခြခြငအား ေဒသႏရအစးရမားအား လပပငခြငေပး ႏငပါသည။ ထျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညႏင ၀နေဆာငမႈမား၏ သကေရာကမႈသည ႏငငအတြက အကးရႏငပါသည။ သ႔ရာတြင အစးရမားသည အကးခစားခြငရသမားႏင ထေတြ႕မႈရသည ေဒသႏရအဆငတြင အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကျခငးက ပမအကးရေစႏငပါသည။ ယငးသည ျမနမာႏငငတြင ျပညေထာငစအစးရက မညကသ႔ ဗဟအပခပမႈစနစက ေျဖေလာခသည နညးလမး ျဖစပါသည။

ဗဟအစးရသည ႏငငေတာအကး ေဆာငရြကေပးႏငသညမ၀ါဒမား အေကာငအထညေဖာရန အမးသား အဆင၏ လကေအာကခအဖြ႕အစညးမားအား မကလးေပးႏငပါသည။ မားေသာအားျဖင ယငးမကလး မားသည စညးကမးခကမားႏငေပးသည ေထာကပေငြပစမးႏင ေပးျခငးျဖစပါသည။ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအစးရသည ျပညေထာငစက ခမတထားသည သးသန႔ရညမနးခကမားက အေကာင အထညေဖာမညဆပါက ဗဟအစးရထမ လႊေျပာငးေပးေငြမား ရရႏငပါသည။

လႊေျပာငးေငြမားက ပစ ၂ မးျဖင ေပးႏငပါသည။

ဗဟအစးရသည ပညာေရးႏင ၿမ႕ျပဖြ႕ၿဖးတးတကမႈကသ႔ေသာ အထးအစအစဥမားအတြက အမးအစားအလကေထာကပေငြမားေပးၿပး ျပညနယအစးရမားက ေကာငးမား သ႔မဟတ ၿမ႕ျပအေဆာကအဦ မား ေဆာကလပသည။

ေဒသႏရအခြနေပၚအားထားရသည အေသးစားစမကနးမားအတြက အစးရေထာကပေငြ (Matching grant) သည ေဒသႏရအသးစရတက ကားကနေပးထားသည။ ဥပမာ- ဥေရာပ သမဂၢႏငငမားတြင အေဆာကအဦ အတြက ရနပေငြမားေပးရာတြင ေဒသႏရအခြနႏင အစးရ ေထာကပေငြပမာဏတ႔ ၅၀း၅၀ အခးကသည ဆငးရေသာေဒသမားတြင ေငြ ၂ ဆ အသးျပ ႏငမညျဖစပါသည။ အမနတကယတြင ေဒသႏရအစးရတစရပသည စညးမဥးစညးကမးမား လကနာမႈမရပါက ထရနပေငြမားရရမည အခြငအလမး ဆး႐ႈးမညျဖစပါသည။

လမႈ၀နထမးအစအစဥမားအတြက ဖကဒရယအစးရက ျပညနယမားသ႔ခေပးသည ေထာကပေငြ (Block Grant) သည အေထြေထြ ရေငြခြေ၀သးစြသည ပစတစချဖစသည။ ယငးသည ေဒသႏရအစးရဆႏၵရသည

47

မညသညရညရြယခကတြကမဆ အသးျပႏငသည ဗဟအစးရကေပးသည ေထာကပေငြျဖစပါသည။ မၾကာခဏပင ယငးေထာကပေငြက အမးသားအဆင၏ လကေအာကခအဆငမားတြင ရသးမနးေျခ ဘတဂကလေငြျပမႈက ကာမေစရန အသးျပၾကသည။ ယငးက ထေရာကမႈႏင မတမႈတ႔အေပၚအေျခခ၍ ခနညႇသည။ ဥပမာ- ဗဟအစးရသည ျပညနယ သ႔မဟတ ေဒသႏရအစးရမားထက အခြနကပမထေရာကစြာ ေကာကႏငစြမးရသညအတြက ထအခြနဘ႑၏ တစစတတစေဒသက အခြနေကာကခရရသညေဒသသ႔ block grant အားျဖင ျပနလညခေပးပါသည။ Block grants မားသည သာတညမေသာ လေနမႈ အဆငအတနးမားရရေစရနႏင ႏငငတစ၀မးဥပေဒအရ သ႔မဟတ စးပြားေရးအရ ညညြတမႈကထနးသမးရန

ရညရြယလက ၀ငေငြႏင ၾကြယ၀မႈမားက ျပနလညခြေ၀ေပးသညစနစတစခလညး ျဖစပါသည။48

ထကြျပားျခားနားေသာ နညးလမးမားက မညကသ႔ အခငးခငးဆကသြယ ေဆာငရြကရမညဆသညမာ ႐ႈပေထြးသည ျပနာတစရပျဖစသည။ မညသညက အေကာငးဆးျဖစသညက ေဖာျပသည စညးကမးခကမားလညး ရငးရငး လငးလငးမရပါ။ သ႔ရာတြင အေထြေထြမႏစရပက ထညသြငးစဥးစားရန ထကတနပါသည။

ပထမအခကအေနႏင ကၽြႏပတ႔သည ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညႏင ၀နေဆာငမႈတ႔၏ သေဘာ သဘာ၀က အထးဂ႐ျပသငပါသည။ ကၽြႏပတ႔သည ျပညသကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညႏင ၀နေဆာငမႈက ႏငငသားမားထ သကေရာကသညအတငးအတာႏင ေရာကရမႈတ႔အရ အတနးအစားခြျခားထားပါသည။ ထအယအဆ အရ ျပညေထာငစအစးရသည အမးသားအဆင ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညႏင ၀နေဆာငမႈမား အတြက အေထာကအပႏင ေငြေၾကးေထာကပမႈ ေပးရမညျဖစၿပး ေဒသဆငရာ ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသး ကနစညႏင ၀နေဆာငမႈမားသည အမးသားအဆင၏ လကေအာကခအဖြ႔အစညးမား၏ တာ၀နျဖစသည။ ယငးသည ေငြေၾကးေထာကပမႈဆငရာမေျခက ျပသပါသည။ သ႔ေသာလညး လကေတြ႕တြင အကးေကးဇးမားက အျခားေသာ အခကမားက သကေရာကမႈရရာ ပမ႐ႈပေထြးပါသည။ ျပညေထာငစ အေ၀းေျပးလမးမမားသည ႏငငတစႏငင၏ စးပြားေရးက စစညးေစျခငးျဖင ႏငငအတြက ရငးရငးလငးလငးအကးျပၿပး ရြာလမးမားသည ေဒသခလထက အဓက အကးျပေၾကာငး ကၽြႏပတ႔ ေဆြးေႏြးခပါသည။ သ႔ရာတြင အေျခခအေဆာကအဦ ၏ ေကာငးစြာဖြ႕ၿဖးလာေသာစနစ တစခသည ေဒသတြငးစးပြားေရးအတြက အေထာကအကျပကာ လယသမားမား၏ ထတလပအားပမေကာငးလာမည ျဖစၿပး ထတလပသညပမာဏႏင ျပညပတငပ႔မႈမား ျမငတကလာမညျဖစသျဖင တစႏငငလးအတငးအတာႏင အကး ျဖစထြနးမည ျဖစပါသည။ ထနညးတစြာပင ေငြေၾကးအျပညအ၀ ေထာကပထားသည ပညာေရးစနစက ေ၀းလေခါငသ သည ေတာငတနးေဒသမားသ႔ပင ေရာကေအာငေဆာငရြကေပးႏငပါက ျပညသလထသည ႏငငခမးသာၾကြယ၀ေအာင ပါ၀ငေဆာငရြကႏငၾကမညျဖစပါသည။ ယငးသည လတငးအတြက အကးရသျဖင ျပညေထာငစအစးရအေနႏင ေထာကပေၾကးက ေငြေၾကးအားျဖငျဖစေစ ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညႏင ၀နေဆာငမႈမား တက႐က ျဖညဆညးေပးျခငးျဖငျဖစေစ ေထာကပေပးရန ထကတနပါသည။ သ႔ရာတြင ျမနမာႏငင၏ ျပညေထာငစအဆင အသးစရတသည လြနစြာႀကးမားသည။ ျပညေထာငစမ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားသ႔ လႊေျပာငးေပးေငြမားသည ယခအခါ အျမငဆးလႊေျပာငးေငြမားရရသည ရမးျပညနယ၊ စစကငးတငးေဒသႀကးႏင ကခငျပညနယတ႔တြင ၈.၇၅%

48 ေအာကေျခမတစ ၃၄ တြငၾကညပါ။

48

ထ ျမငတကလာေသာလညး လြနခသည ၂၀၁၁-၁၂ ခႏစက ၂.၂ % ႏႈနးသာရသည။49 ၿပးျပညစျခငးမရေသာလညး အစးရသည ရနပေငြမားက ျပညနယမားႏင တငးေဒသႀကးမားသ႔ခြေ၀ေပးရာတြင ဓမၼဓ႒ာနကေသာ ပေသနညး စနစက အသးျပပါသည။

အျခားတစဖကမလညး ေဒသချပညသမား၏ အႀကကမားႏင လအပခကမားႏင အေျခအေနမားက ၀နေဆာငမႈေပးရန မညသညနညးလမးက အေကာငးဆးျဖစသညက ဆးျဖတရန ဗဟအစးရသည လအပသည သတငးအခကအလကမား မရရျခငး သ႔မဟတ စမအပခပမႈဆငရာ လပငနးစဥအဆငဆငတ႔သည လြနစြာရညလားၿပး ေဒသတြငးေဆာငရြက ခကမားအတြက လေလာကသည တာ၀နယမႈမရျခငးတ႔ မၾကာခဏ ျဖစေပၚတတပါသည။ ဥပမာအားျဖင အေသးစား လပငနးမားသည ျပညပတငပ႔ရနအတြက ျပညေထာငစအစးရထမ ပါမစႏင လငစငမား ေလာကထားၾကရရာ ႀကးန စနစသည ေစးကြကအတြငး အေျခအေနမား လငျမနစြာေျပာငးလျခငးအတြက အဟန႔အတားျဖစေနသည။ သ႔ျဖစရာ ေဒသတြငး စးပြားေရးလပငနးမားႏငဆငသည စညးကမးသတမတခကမားက ေဒသႏရအစးရမားကသာ ေဆာငရြကၿပး ေဒသႏရအစးရမားအတြက လြယကစြာလကနာအသးျပႏငမည အေထြအေထြစႏႈနးအခကသာ ျပညေထာငစဗဟက ခမတမညဆလင ပမေကာငးမြနပါမည။

ဒတယအခကအေနႏင စေပါငးလလားခကမားက မညကသ႔အဓပၸာယဖြငဆမညနညးဆသည ခကခသညေမးခြနး တစချဖစသည။ သကသာေခာငခေရးဆသညမာ ျပညသလထ၏လလားခကမားက (အသးျပႏငမႈ အျမငဆးျဖစေအာင ေဆာငရြကေပးလက) ျဖညဆညးေပးျခငးဟ အဓပၸာယဖြငဆထားရာ ဤေမးခြနးသည အေရးႀကးပါသည။ စးပြားေရး ပညာရငမားက လလားခကမားသည မေျပာငးလဘတညသညဟ ယဆေလရၾကသည။ ဆလသညမာ လလားခကခငး မတညၾကသည အပစမားအတြက ကြျပားျခားနားသည ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညႏင ၀နေဆာငမႈမား ေပးသငပါသည။ ဥပမာ- ဗဒၶဘာသာ၀ငမားအတြက ေစတ၊ ပထးမား၊ ခရစယာနဘာသာ၀ငမား အတြက ဘရားရခး ေကာငးမား၊ မြတဆလငမားအတြက ဗလမား ရသငပါသည။ ယခအခါတြင ထအပစအသးသးတ႔သည ၎တ႔လအပသည ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညႏင ၀နေဆာငမႈမားအတြက ၎တ႔ဘာသာ ေငြေၾကးျဖညဆညးႏငၾကရာ အျငငးပြားဖြယရာ မရပါ။ သ႔ရာတြင အစးရက ထဘာသာေရး ထးတမးစဥလာမားသည ႏငင၏အကငစာရတက ေကာငးမြနေစသည၊ ပမ႐းသာလာေစႏငသည၊ အဂတလကစားမႈမားေလာခႏငသည၊ ရတပဖြ႕အား ထနးသမးစရတ ေလာခႏငသညဟ မတယသညဟ ဆပါစ ႔။ ထအေျခအေနမးတြင ရတပဖြ႕အတြက အသးစရတေလာခရာမ စေဆာငးထားသညေငြျဖင ဘာသာအသးသးတ႔၏ ၀တျပကးကြယရာေနရာမားအတြက ေငြေၾကးေထာကပေပးႏင ပါသည။ သ႔ရာတြင မညသက မညမရသငသနညး။ မြတဆလငမားအား ဗဒၶဘာသာမားေလာက ေထာကပသငပါသလား ဆသည ေမးခြနးမား ထြကေပၚလာပါသည။

ဗဟဥးစးအပခပမႈစနစက လြနကစြာအသးျပသညအစးရမားတြင အစးရလပငနးမား ႀကးကငခရျခငး (agency capture) သည ျပနာတစရပျဖစပါသည။ ဤအသးအႏႈနးသည ဥပေဒခမတသည ကယစားလယအဖြ႕၊ ယခ

49 ယငးက ထေဒသမားတြငေနထသလဥးေရးအမားစက ရငးျပပါသည။ ၂၀၁၅-၁၆ ခႏစတြင ခငး၊ ကယား ျပညနယႏင တနသၤာရတငး ေဒသႀကးတ႔တြင ျပညေထာငစအစးရထမ တစဥးခငးလႊေျပာငးေပးေငြပမာဏ အျမငမားဆးရရခၾကသည။ ယငးတ႔သည တစဥးခငး ၂၆၂,၀၀၀ ကပခန႔၊ ၁၇၄,၀၀၀ ကပႏင ၁၀၃,၀၀၀ ကပ ခန႔ႏင ညမပါသည။ ထခြေ၀ေပးျခငးသညကျဖစေစသည အဓကအေၾကာငးရငးအခ႕မာ ရငးလငးမႈ မရေသာလညး တစဥးခငး အသကေမြးရနလေလာကေသာ လႊေျပာငးေပးေငြ အျမငဆးရရၾကသည ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအခ႕တြင အကးမရမႈျမငမားျခငးႏင အေဆာကအဦ ကြာျခားခကျမငမားမႈတ႔က ခစားရေၾကာငး သသာထငရားစြာေတြ႕ရရပါသည။ (ဒစကနစင-ဂးစ၊ ဂငးလ၊ အကစ ဒကာေနး၊ အနဒရယာစမရာ စကတငဘာ ၂၀၁၅ စာမကႏာ- ၂၉) တြငၾကညပါ။ စာေပအသးအႏႈနးမာ အလဂါခ ျဖစပါသည။

49

အေနအထားတြင ဗဟအစးရသည ျပညသ႔အကးေဆာငရြကရမညအစား အခြငထးခမား သ႔မဟတ သေဌးသၾကြယ မား50 အတြက စးပြားေရး သ႔မဟတ ႏငငေရးရအရ စးရမမကငးျဖစရသည အရာမားက ေရ႕တနးတငသညအခါ ျဖစေပၚလာသည အစးရ၏ အားနညးမႈပစတစခဟ အဓပၸာယဖြငဆထားပါသည။ အေမရကနသမၼတႏငငက ထေထာင ခၾကသည အလကဇႏၵား ဟာမစတနႏင ဂမးစ မကဒစနတ႔က ဖကဒရယစနစသည အာဏာကအညအမခြေ၀ယၾက ျခငးျဖစသျဖင ေအဂငစ အစးရလပငနးမား ႀကးကငခရျခငး (agency capture) ျဖစႏငေျခနညးပါးသညဟ တ႔ျပန ေျပာဆခၾကပါသည။51

လလားခကမား ေသာငးေျပာငးေထြလာျဖစမႈႏင စပလဥးသည ေနာကထပျပနာတစရပမာ အခြနထမးမားသည မမတ႔၏ေကနပမႈ၊ မေကနပမႈ ထငျမငခကက ျပသျခငးျဖစပါသည။ အေမရကနျပညေထာငစရ ဖေလာရဒါျပညနယတြင အၿငမးစားဥးေရ လြနစြာမားျပားသညအတြက ရေငြအမားစက သကႀကးရြယအမားအတြက အသးျပရၿပး ကေလးမားအား ေစာငေရာကရနအတြက အနညးငယအသးျပသညဆပါစ႔။ ထအခါ ကေလးငယမားရသည မသားစမားသည ၎တ႔၏ ကေလးမားအတြက ပညာေရးေကာငးမြနမည အျခားျပညနယသ႔ ေျပာငးေရႊသြားၾကမည ျဖစသည။ ဖေလာရဒါျပညနယ သည စးပြားေရးလပကငႏငစြမးနညးပါးၿပး ရပတညရငသနေရးအတြက ေငြမားစြာအသးျပရနလအပသည ကနထတ ႏငစြမးမရ လထႏင ဇာတသမးသြားရမည ျဖစပါသည။ ယငးသည တစႏငငလး အတငးအတာအေနႏငအကးမရႏငပါ။ သ႔ျဖစရာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ၊ ပညာသငၾကားေရးတ႔ႏငပတသက၍ အခ႕ေသာစညးကမးသတမတခက မားသည ဖကဒရယအစးရထမ ေပၚေပါကလာရမညျဖစပါသည။

စာေပတြငေရးသားထားေသာ ဘ႑ာေရးႏငဆငသည ဖကဒရယစနစသည ဗဟဥးစးစနစႏင ဗဟဥးစးစနစအား ေျဖေလာျခငးအေၾကာငးမားက အစဥတစစက အေျခအတငေျပာဆမႈမားက ေဖာျပထားပါသည။ ယငးသည ရႈပေထြး ပါသည။ ဗဟဥးစးသညအေလအထ၏ ရညရြယခကမာ ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညႏင၀နေဆာငမႈ မား ျဖန႔ခ၊ ထတလပရာတြင ႀကေတြ႕ရသညျပနာမားက ေျဖရငးရနျဖစၿပး ဗဟအပခပမႈေျဖေလာသည အေလ အထသည လလားခကမားႏင ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမားႏင ၀နေဆာငမႈမားလအပခကမားက ထတေဖာေျပာၾကားရန အခကအခမားအေပၚ အဓကထားသည။52 အလပတာ၀နမားသည အစးရအသးျပသည လပငနးမားေပၚတြငလညး မတညပါသည။ ျပငပအကးသကေရာကမႈမားသည တစႏငငလးသ႔ ႐ကခတႏငေျခရရာ မတစဂေရ႕ဗက ျပညသ႔ဘ႑ာမား တညၿမေရးႏင ျဖန႔ေ၀ေပးေရး လပငနးမားသည ဗဟအစးရအဆငတြင လပေဆာင ရမညတာ၀နမားျဖစသညဟ တငျပျငငးဆပါသည။ ႏႈငးယဥၾကညပါက ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညႏင ၀နေဆာငမႈမား ခြေ၀ေပးသည လပငနးစဥတြင ဗဟအပခပမႈစနစေျဖေလာရန လအပပါသည။ “ယငးသ႔ျဖစရျခငးမာ အမားျပညသဘသးပစၥညးမား၏ အကးေကးဇးမားမာ အကန႔အသတရေနပါသည။ ယခထ ကယျပန႔လာသညမာ

50 (၀ငးတားစ ၂၀၁၁) တြင ၾကညပါ။

51 (ဟာမလတန၊ အလကဇနးဒါး၊ မကဒဆန၊ ဂမးစ၊ ေဂး၊ ဂၽြန- ၁၇၈၈)

52 “ဘ႑ာေငြအား ဗဟခပကငမႈေလာခေရး အယအဆမေဘာငအား ဘ႑ာေရးဆငရာဖကဒရယစနစ စာေပတြင ေကာငးစြာတညေဆာက ထားၿပး စတစဂလာ၊ ဆယျမရယဆန၊ မတစဂေရ႕ဗ၊ အတစ၊ ဘရနနနႏင ဘခနနတ႔၏ ေရးသားမႈက အမားဆးျဖစကာ အငမန၊ ႐ဘငဖးလစ၊ ၀နးဂတစႏင အျခားသမား၏ အေရးပါေသာ ပါ၀ငေရးသားမႈေၾကာင ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစ၏ ဒတယမးဆက သအရက ပမနားလည သေဘာေပါကေစပါသည။ အဓကေပးလသည သေဘာတရားမာ တးတကမႈႏငဆငးရမႈ (အေစာပငး ပါရာဒငးမားမေအာငျမငမႈႀကရၿပးေနာက ကမာၻတစ၀မး စးပြားေရးျပျပငေျပာငးလမႈမားအတြက ကမးလမးသည ညႇႏႈငးမႈ) တ႔၏ အဓကျပနာမားျဖစၿပး ထေရာကစြာကငတြယေျဖရငး ျခငးမရပါက ေျပလညေအာငေျဖရငးႏငမည မဟတပါ။ ‘၀နေဆာငမႈမားအား အစြနးေရာကေအာငအထ ျဖညဆညးေပးျခငးျဖင လ႔အသငးအ၀ငးအတြက သကသာေခာငခေရးအကး ေကးဇးမားသည။

50

လမးမးထြနးျခငး လပငနးတစခတညးသာျဖစသည။ ရပကြကအသးသးအတြက ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသး ကနစညႏင ၀နေဆာငမႈလလားခကမား မတညၾကေသာေၾကာငျဖစပါသည။ ဘ႑ာေရးတြင ဗဟဥးစးစနစ ေျဖေလာ ျခငးက ရပရြာလထလလားႏစသကသည ဥပေဒႏငအညေဆာငရြကသည ရသးမနေျခဘတဂကပစက ပတကး၍ ကငသးခြငေပးသည။”53 သ႔ရာတြင ထသအရမားက ပမထထ၀င၀ငေလလာပါက စးပြားေရးတြင ႏငငေတာ၏ အခနး က႑ႏငပတသက၍ အေရးႀကးေသာ ႏငငေရးယကႏႊယမႈက ေဖာျပထားပါသည။ စးပြားေရးလစဘရယမားက အစးရ၏ အခနးက႑က အေသးငယဆးျဖစေစလၾကၿပး ဗဟဥးစးမႈေလာချခငးျဖင ေစးကြကတြငအစးရ၏စြကဖကမႈ ေလာနညး ေစလမမညဟ ယၾကညၾကသည။ လမႈေရးလစဘရယမားက တနးတညမမႈ၊ တရားမတမႈႏင လမႈေရးအရ တရား နညးလမးကမႈတ႔အေပၚ စးရမမကငးျဖစေနၾကၿပး ေစးကြကမေပၚထြကလာမည တြနးအားမားက တားဆးႏငေရး အတြက အစးရကအသးခကာ မညမမႈမားကကစားရန ရညရြယသည။

လႊေျပာငးေဆာငရြကသည အဖြ႕အစညးမားလႊေျပာငးေဆာငရြကသည အဖြ႕အစညးမား

၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရ ျမနမာႏငငတြင ဖကဒရယစနစ၏ ပမနလကၡဏာတစခ႕ ရလာေသာလညး လကေတြ႕တြငမ အာဏာသည ျမငမားသည ဗဟဥးစးအပခပမႈရေနသည။ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ၏ ဇယား - ၁ ႏင - ၂ တ႔တြင လပပငခြငမားက အစအရေဖာျပထားေသာလညး မ၀ါဒခမတသမားအတြက လကေတြ႕အခကအခမာ ဘ႑ာေရးအရငးအျမစမားရရမႈအေပၚ အမသဟ ျပေနရျခငး ျဖစသည။54

အခြနအခမားေကာကခရန ထေရာကေသာ ကရယာမားျဖစလာႏငေသာလညး ျမနမာႏငင၏ အမးသားအဆငေအာကရ အစးရအဖြ႕အစညးမားသည အသးစရတကသတမတရန ကယပငဆးျဖတပငခြင နညးပါးသည။ ႏငငေတာႏင ေဒသအဆင အသးစရတက ဘတဂကမားေရးဆြရာတြင ၀နႀကးခပမားက ျပညေထာငစအဆငသ႔ တငသြငးရၿပး ဒတယသမၼတႏစဥး၏ ဩဇာအာဏာေအာကတြငရသည ဘ႑ာေရးေကာမရငက ယငးတ႔က ျပညေထာငစဘတဂက ႏင ေပါငးစညးကာ အမးသားအဆငေအာကရ အစးရအဖြ႔အစညးမားက ယငးမအကအညႏငေငြပလႊမား ရရၾကသည။ အပခပေရးတြင ျပညေထာငစ၀နႀကးဌာနမားသည ႏငငေတာႏင ျပညေထာငစအဆငတြငရၿပး အမးသားအဆင၏လကေအာကခအဖြ႕အစညးမားသည ျပညေထာငစအဆငရ ၎တ႔၏မခင၀နႀကးဌာနမားက တာ၀နခၾကရသည။55

ဤစနစသည ေခတမဖကဒရယႏငင၏ပစႏငမတဘ အခြနႏင ရသးမနးေျခ ဘတဂကကစၥမားက အျငငးပြားရကာ ဒတယအႀကမ ျပနလညေဆြးေႏြးရပါသည။ အေမရကနျပညေထာငစ၏ ေဒါငလကဖကဒရယစနစသည အထကတြင ေဆြးေႏြးတငျပခသညအတငးပင ျပညနယမားတြင စးပြားေရးကထေရာကစြာ တးတကေဆာငရြကႏငရနအတြက ဖကဒရယအစးရက ေထာကပေငြမားေပးေသာလညး ဖကဒရယႏင ျပညနယအစးရမားသည အခြနဘ႑ာရာေဖြျခငး၊ ေကာကချခငး၊ သးစြျခငးတ႔က လြတလပစြာေဆာငရြကၾကသည။ ထသ႔ျပျခငးျဖင မမေဒသအေၾကာငး ေကာငးစြာ သရသည လကေအာကခအစးရအဖြ႕အစညးမားသည အစအစဥတစခက ဖကဒရယအစးရထက ပမထေရာကစြာ အေကာငအထညေဖာႏငၿပး ဥပမာ- အေဆာကအအကသ႔ေသာ ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညႏင ၀နေဆာငမႈမားအတြက လေလာကေသာမကလးမားႏင ရနပေငြမားမရရႏငသညအခနတြငပင မမအစအစဥျဖင

53 (မတစဂေရ႕ဗ၊ ရစခတ ေအႏင ပကဂ ဘ မတဂေရ႕ဗ ၁၉၈၉)

54 (ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ ၂၀၀၈) (ျမနမာႏငငေတာအစးရ ၂၀၁၃)

55 (ဒစကနစင-ဂးစ၊ ဂငးလ၊ အကစ ဒကာေနး၊ အနဒရယာစမရာ စကတငဘာ ၂၀၁၅ စာမကႏာ- ၆)

51

ေဆာငရြကႏငျခငးျဖင ျပနလညခနညႇႏငပါ သည။ ထ႔အျပင အခ႕ေသာ ေထာကပေငြမားသည ရပရြာမားႏငလပဂၢလ မားထ ခြေ၀ေပးရန ဖကဒရယအခြနက အသးျပျခငးျဖစၿပး အခ႕ေသာျပညနယအစးရအခငးခငး ေထာကပေငြမားက စးပြားေရးက တညၿငမမႈက အေထာကအကျဖစေစသည။ အခ႕ကစၥမားတြင ဖကဒရယမ၀ါဒေရးဆြ ခမတသမားသည ျပညနယအစးရအခငးခငး ေထာကပေငြမားက ႏငငေတာႏင ေဒသအဆင အစးရမားအားေပး၍ ဖကဒရယမ၀ါဒမားအား ဥးစားေပးေရးဆြေစသည။ ၂၀၁၁ ခႏစတြင အေမရကနဖကဒရယအစးရသည ျပညနယမားႏင ေဒသအစးရမားအား ေထာကပေငြ ၆၀၇ ဘလယေဒၚလာ ခြေ၀ေပးခၿပး ယငးသည ဖကဒရယအဆငတြင အသးျပသည ေငြ၏ ၁၇ ရာခငႏႈနး၊ GDP ၏ ၄ ရာခငႏႈနးႏင ျပညနယမားႏင ေဒသအစးရမား၏ အသးစရတ ေလးပတစပရသည။ ထပမာဏ၏ ထက၀က နးပါးသည ေဆး၀ါးအသးစရတအတြက ျဖစသည။56

ဂာမနဖကဒရယစနစမာ ေထာကပေငြမားက ဖကဒရယဘတဂကမ စညပငသာယာအာဏာပငမား အပါအ၀င ျပညနယ မားသ႔ ေဒါငလကခေပးကာ ပမခမးသာၾကြယ၀ေသာျပညနယမားက ပမဆငးရေသာ ျပညနယမားသ႔လညး အလား လက ေ၀မေပးသည။ ယငးက ဖကဒရယဘ႑ာေရးညမမႈစနစ (fi nanzausgleich) ဟလညးေခၚသည။ အေသးစတ သရရန ဇယား-၂ တြငၾကညပါ။

ဇယား - ၂ ဂာမဏႏငင၏ဖကဒရယ ဘ႑ာေရးညမမႈစနစဇယား - ၂ ဂာမဏႏငင၏ဖကဒရယ ဘ႑ာေရးညမမႈစနစ

ဂာမဏဖကဒရယသမၼတႏငငသည ဖကဒေရးရငး (bund) ႏင ဖကဒရယျပညနယ (lander) ၁၆ ချဖင ပါ၀ငဖြ႕စညးထားပါသည။ Lander သည လြတလပေသာ အစးရအလႊာတစချဖစၿပး ကယပင အခြငအေရးမားႏင တာ၀နမားရသည။ ၎တ႔သည ဘ႑ာေရးအရငးအျမစမားအား လြတလပစြာ အမအခကငးစြာ ထနးခပပငခြငရသည။

ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက ဖကဒရယႏင Lander မား ရနပေငြက သငေလာေသာ အဆငမားအထ ရရေစရနအာမခခကေပးထားသည။ အခြနဘ႑ာက အဆငေလးဆင ခြျခားသတမတထားပါသည။

၁။ ပထမဆးအခကမာ အခြနရေငြအားလးက ဖကဒရယႏင lander မားအာလးျဖစသည အစးရအလႊာ ႏစလႊာသ႔ခြေ၀ေပးသည။ ေဒသႏရအစးရမားသည အခြနရေငြမ အပေထာကပ ေငြက ရရၾကသည။ (ေဒါငလကခြေ၀ေပးျခငး)။

၀ငေငြခြန၊ အျမတႏင VAT တ႔မာ ပးတြအခြနမားျဖစၿပးယငးတ႔က ေအာကပါအတငး ခြေ၀ ၾကပါသည။

56 အေမရကနျပညေထာငစရ မကဒအတ (Medicaid) သည အရငးအျမစ အကန႔အသတႏငရရေသာ မသားစမားႏင ပဂၢလတစဥးခငးစ တ႔အတြက လမႈကနးမာေရးေစာငေရာကသည အစအစဥတစရပ ျဖစပါသည။ ဖကဒရယေထာကပေငြမားအား ဖကဒရယေထာကပေငြႏင သမ၀ါယမစာခပအကဥပေဒ ၁၉၇၇ တြင U.S. Code ပဒမ ၆၃၀၄၊ ေခါငးစဥ ၃၁ ႏငအည သတမတကာ စမခန႔ခြပါသည။ ဖကဒရယ ေထာကပေငြဆသညမာ “အေမရကနျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယတစခ၊ ေဒသႏရအစးရတစရပ သ႔မဟတ အျခားေသာအဖြ႕တ႔သည၁) ဆကဆေရး၏အဓက ရညရြယခကသည တနဖးရေသာ အရာ၀တတစခက ျပညနယ သ႔မဟတ၊ ေဒသႏရအစးရ သ႔မဟတ အျခား လကခရရသအေနနင ျပညသအမားအသးျပရန ေထာကပေပးသညအခါ သ႔မဟတ ပစၥညး သ႔မဟတ ၀နေဆာငမႈအား အေမရကနျပညေထာငစ အစးရအတြက တက႐ကအကးျပရန သ႔မဟတ အသးျပရန (၀ယယ၊ ငားရမး၊ ဖလယ) ျခငးျဖင ရယမညအစား အေမရကနျပညေထာငစ ဥပေဒတစရပအရ အခြငအာဏာျဖင လႈ႕ေဆာမႈျပလပသညအခါ၊ ႏင ၂) အမႈေဆာင ေအဂငစႏင ျပညနယ၊ ေေဒသႏရအစးရ သ႔မဟတ အျခားေသာ လကခရရသမားႀကတငေမာမနးထားသည လႈပရားမႈက ေဆာငရြကစဥ သေဘာတစာခပအတြင အထးတလည ပါ၀ငပတသကရန ေမာမနးထားျခငးမရသညအခါ ယငးတ႔အခငးခငးဆကဆေရးက ထငဟပေစသည တရားဥပေဒကရယာ တနဆာပလာ ျဖစပါသည။”

52

ဖကဒေရးရငးသည ၀ငေငြခြန၏ ၄၂.၅ %၊ အျမတခြန၏ ၅၀%၊ VAT ၏ ၅၂% ရရသည။

Lander မားအားလးသည ၀ငေငြခြန၏ ၄၂.၅%၊ အျမတခြန၏ ၅၀%၊ VAT ၏ ၄၅.၅ % ရရသည။

ေဒသႏရအစးရမားသည ၀ငေငြခြန၏ ၁၅%ႏင VAT ၏ ၂.၅% တ႔ရရသည။

ဖကဒရယအခြနစစစစသည ယစမးခြနမားျဖစသည။ (စြမးအင၊ ေဆးရြကႀကး၊ အာမခအခြန)

Lander အခြနစစစစမားမာ အေမြဆကခမႈအခြန၊ ပငဆငေသာ ပစၥညးလႊေျပာငးခြနတ႔ ျဖစၾကသည။

ေဒသႏရအစးရမားသည ပစၥညးခြနႏင ေဒသႏရယစမးခြနမားက အခြနရေငြအျဖစရရ ၾကသည။

၂။ ေနာကတစဆငမာ Lander အားလးအတြကရရသည အခြနရေငြေ၀စက Lander အသးသး အား ခြေ၀ေပးျခငးျဖစသည။ (ေရျပငညအလက ခြေ၀ေပးျခငး)

Lander အားလးအတြကရရသည အခြနရေငြက Lander ျပညနယတစခခငးစအား ခြေ၀ ေပးျခငးျဖစပါသည။ VAT မလြ၍ Lander ျပညနယတစခခငးစသည မအရ အခြနရေငြဆငရာ အာဏာပငမားက မမတ႔နယနမတအတြငး ေကာကခရရေသာ အခြနရေငြေငြမားက ရပငခြင ရသည (ေဒသဆငရာအခြနဘ႑ာမ)။ ခမးသာေသာ Lander ႏင ဆငးရေသာ Lander မားအၾကား ကြာဟမႈက ကဥးေျမာငးေစရနအတြက ျပငဆငမႈအခ႕ရသည။

၃။ တတယအဆငအေနႏင ဆငးရေသာ Lander ႏင ခမးသာေသာ Lander တ႔အၾကား ညမေစရန ျပလပမႈရသည။

ဆငးရေသာ Lander မားသည ခနညႇေပးကမးမႈက ခမးသာေသာျပညနယမ ေပးေသာ ရနပေငြအားျဖငရရသည။ Lander မားအၾကား ေငြေၾကးညမမႈအတြက စတငတြကခက ရေသာအခကမာ ထ lander အသးသးတြင ေနထငၾကသမား၏ ၀ငေငြရာေဖြႏငစြမးျဖစ သည။ ေျမတစရပ၏၀ငေငြက ၎လကခရရသည ေငြစစေပါငးအား ထတစဥးခငးစအတြက ေဒသႏရအစးရမားက ရရသညေငြ၏ ၆၄% ႏငေပါငးျခငးျဖင ရရပါသည။ Lander မားအၾကား ေငြေၾကးညမမႈစနစအရ lander မားအားလးတြင မတငးေနထငၾကသတငးအတြက လအပ ေသာ ေငြေၾကးပမာဏမားတညသညဟ ယဆပါသည။ ထအယအဆသည ဘာလင၊ ဘရမနးႏင ဟမးဘတကသ႔ေသာ ၿမ႕ႏငငမားျဖစသည Lander မားအတြကသငေလာမႈ မရပါ။ ထၿမ႕ႏငငမားတြင ေနထငၾကသတစဥးခငးစအတြက ေငြေၾကးလအပခကက ေဒသႏရအစးရအေနႏငေရာ Lander ျပညနယအျဖစပါ အခြငအေရးမား တစၿပငနက ရရေသာေၾကာငျဖစပါသည။ ထ႔ေၾကာင ညမမႈစနစအရ ခြေ၀ေပးရနမနးထားသည ရနပေငြႏင စာလင ၎ lander မားတြငေနထငသဥးေရသည ၃၅% ျမငမားလကရသညဟ ထငရသည။ လဥးေရကပါးသည Lander ျပညနယ ၃ ခတြငမ ေနထငသတစဥးခငးစအတြက ရနပေငြ လအပမႈ ျမငမားသည။

53

ဆငးရေသာျပညနယတစခ၏ ဘ႑ာေရးစြမးရည အမးသားအဆငပမးမ၀ငေငြအၾကား ကြာဟမႈက ခမးသာေသာ (ပမးမအထက) lander မားမ ေရျပငညလႊေပးျခငးမားျဖင ေထမေအာငျဖညဆညးေပးပါသည။ သ႔ျဖစရာ lader မားအၾကား ေငြေၾကးညမမႈစနစသည ၎တ႔၏ ေငြေၾကးအရငးအျမစအဆင ျခားနားမႈမားက ေလာကေစပါသည။ lander ၏ ေငြေၾကးကယပငလပပငခြငႏင အခပအျခာ၏ အကးေကးဇးမာ ယငးတ႔အၾကားရရေငြ ကြာျခားျခငးက ေငြေၾကးညမမႈစနစျဖင တစစတတစေဒသ ေလာခႏငျခငး ျဖစပါသည။

၄။ ဆငးရေသာ lander မားသည ဖကဒေရးရငးမ ဖကဒရယအပေဆာငး ေထာကပေငြက ရရၾကသည။ Lander မားအၾကား ဘ႑ာေရးညမမႈက ဖနတးေပးရန ဖကဒရယအစးရသည ဆငးရေသာ lander မားအား အပေဆာငးေထာကပေငြက ခေပးသည။ ယငးရနပေငြမားသည ဖကဒရယအစးရက ဂတက၀တမေပးထားဘ ေပးအပသည ေငြလးေငြရငး ေထာကပေငြမား ျဖစၿပး အေထြေထြဘ႑ာေရး လအပခကမား ျဖညဆညးေပးရန ေပးအပျခငးျဖစသည။ ယငးေငြလးေငြရငးေထာကပေငြ ႏစမးႏစစားရပါသည။ အေထြေထြ ထပေဆာငးဖကဒရယ ေထာကပေၾကးႏင အထးလအပခကအတြက ထပေဆာငးဖကဒရယ ေထာကပေၾကးတ႔

ျဖစၾကပါသည။

ျမနမာႏငငတြင ျပညေထာငစအစးရသည အသးစရတအားလး၏ ၈၀% က ထနးခပထားၿပး ျပညနယမားႏင တငးေဒသ ႀကးမားသ႔ ၁၂% လႊေျပာငးေပးသည။57 ႏႈငးယဥၾကညပါက ဂာမဏနငငတြင ဗဟအသးစရတ ၆၀% ရၿပး အေမရကန ႏငငတြင ၅၀% ရသည။ ျမနမာႏငင၏ ျပညသ႔ဘ႑ာေရးစနစ ျပျပငေျပာငးလေရးတြင ဗဟဥးစးစနစကေျဖေလာရန ယခအခါ အာ႐စကလကရသည။ သ႔ရာတြင ထလပငနးစဥအဆငဆငက ခငခနေရးဆြရာတြင အထးဂ႐စက ေဆာငရြကရန လအပသည။ ရာမာညႊနျပသကသ႔ “ အမနတကယတြင ဘ႑ာေရးဆငရာ ဗဟအပခပမႈေျဖေလာသည အဆငတြင မေလာကနသည ႀကးပမးမႈတစရပျပလပပါက အႏရာယမားေသာ မဟာဗဟာတစရပ ျဖစလာေစၿပး အခြနလပပငခြငႏင အသးစရတတာ၀နတ႔က ေလာကနစြာ ခြေ၀ေပးေရးသညလြနစြာ ႐ႈပေထြးေသာကစၥရပတစခ ျဖစသညမာ ရငးလငးပါသည။ ျဖစရပအမးမးတြင ေတြ႕ရရသညျပနာမာ မညသညအရာက ဗဟအပခပမႈ ေျဖေလာရမညနညး (သ႔မဟတ ၀နေဆာငမႈတစခက ဗဟအစးရ၊ ေဒသအစးရႏင ေဒသႏရအစးရ မညသညအဆငက ေပးသငသနညး) စသညတ႔မဟတပါ။ အဆငအသးသးက ၀နေဆာငမႈက မညသ႔တြဖကထတလပမႈက ေပးမည (စညးကမးခကမား မေ၀ေပးမည) ဆသညအခကသာ ျဖစသည။ ထပေဟဠအား ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစက ကဥးေျမာငးေသာ နညးလမးျဖင ခဥးကပမညအစား ႏငငေရးဆငရာ စးပြားေရး၏ အခြနဘ႑ာေငြဖကဒရယစနစက ႐ႈေထာငစမ သးသပရနထညသြငးစဥးစားျခငးျဖငသာ အေျဖညႇႏငမညျဖစပါသည” ဟေသာ မနကနေသာ ညမျခငး ျဖစရန လအပသည။58

57 (ဟြတခ၊ ေဒးဗစ၊ တငေမာငသနး၊ ကင အနဘနငး ၂၀၁၅) ႏင (ေတလာ ၁၉၈၇) တြငၾကညပါ။

58 (ရာမာ ၂၀၀၅)

54

ပထ၀အေနအထားအရ အရငးအျမစမားခြေ၀ရာတြင ပဂၢလကႏင ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမား ခြေ၀ေပးသညအေျခအေနအေပၚ မတညေနပါသည။ ပဂၢလကလပငနးမားသည ၀ငေငြအတြက ေစးကြကတြငယဥၿပငၾကရာ အေျခခအေဆာကအဦ မားႏင ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမား ရရႏငသည ၿမ႕ႀကးမားတြငသာ စပေနၾကသည။ တငးေဒသႀကးမားႏင ျပညနယမားသညလညး အရငးအျမစမားအတြက ယဥၿပငၾကေၾကာငးကလညး ျပညသ႔အစးရမားအၾကား ေရျပငညဘ႑ာေရးဆကဆေရးစနစက ထငဟပျပသလက ရသည။ အစးရတစရပအတြက ရရႏငမည အလားအလာရေသာအခြနရငးျမစမားသည ေဒသတစခႏငတစခ မတညပါ။ ဥပမာ- ရနကနၿမ႕ႏင မႏေလး ၿမတ႔တြင ခငးျပညနယအေနာကပငးႏင ရမးျပညနယ အေရ႕ပငးတ႔ထက အခြနဘ႑ာမားစြာသာ၍ ရရၾကသည။ ထမညမေသာ လေနမႈအဆငအတနးမားက ဖကဒရယႏငငမားအတြက ပစျဖစသည ေရျပငညအခးမညမႈက ထငဟပျပသလကရသည။ အထကက ေဆြးေႏြးတငျပခသည အေၾကာငးအရာမားအတြက ဗဟအစးရကခထား ေပးသည ရနပေငြ၏တစစတတစေဒသက ခမးသာသညေဒသမ ဆငးရသညေဒသမားသ႔ လႊေျပာငးေပးျခငးအားျဖင ေဒါငလကအခးမညမႈက အလားလကအခးမညမႈမားျဖင ျပနလညကစားႏငပါသည။ ဂာမဏကသ႔ေသာ ဖကဒရယ ႏငငမားတြင ေရျပငညေငြပလႊေျပာငးေပးျခငးအားျဖငလညး တစစတတစေဒသကစားျခငးက ျမငေတြ႕ရေသာလညး ဗဟမေထာကပေၾကးမား ျပနလညခြေ၀ေပးျခငးသည ပမလပေဆာငေလရသည နညးလမးျဖစသည။ ယငးသည ျမနမာႏငငဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒတြင ေရျပငညအခးမညျခငးမားက ေျဖရငးသညနညးလမးလညး ျဖစပါသည။

ရေငြခြေ၀မႈသေဘာတညခကသည အခြနအခမားႏင အရငးအျမစမားထတယသးစြျခငးမ ရရလာသည ၀ငေငြမား ခြေ၀ယေရးအတြကသာမက အရငးအျမစမားက စမခန႔ခြေရးအတြကပါ ရယရမညျဖစသည။ ၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒတြင ေရန၊ သဘာ၀ဓာတေငြ႕၊ ဓာတသတႏင တြငးထြကပစၥညးမားကသ႔ေသာ ႏငင GDP တးတကေစသည အဓကကေသာအရာမားႏင စပလဥး၍ စရငဆးျဖတပငခြငက ျပညေထာငစအစးရတြငသာ အပႏငးထားေၾကာငး ဇယား-၁ တြငေဖာျပထားရာ အရငးအျမစမားအား စမခန႔ခြေရးတာ၀န၀တရားမားက ခြေ၀ရာတြင ဘကလကမႈရေနသည။ သသသာသာကြာျခားမႈက ႏႈငးယဥၾကညမညဆလင ဇယား-၂ တြင ေဒသဆငရာျပညနယမားက စရငဆးျဖတပငခြင ရေသာ နယပယ ၅ ရပကသာ ေဖာျပထားပါသည။ ယငးတ႔မာ အေသးစားလပစစထတလပေရး၊ ဆားထတလပေရး၊ ေကာကမကရတနာမားေသြးျခငး၊ ေကးရြာထငးစကခငးႏင အပနးေျဖစခနးမားႏင စပလဥးသညသဘာ၀ အရငး အျမစမား ျဖစပါသည။ အခးမညမႈမားက မေျဖရငးႏငခပါ။ ယငးေၾကာင ျမနမာႏငငတြင တစျဖညးျဖညး ပနကနမႈမားႏင ျပညတြငးစစမားေပၚေပါကလာခသညက မညသသသယရပါသနညး။ အရငးအျမစမားအား အျပညအ၀ထနးခပခြငရရန မျဖစႏငသညအေျခအေနတြင ျပညနယအစးရမားသည ဖြ႕ၿဖးေရးႏင အရငးအျမစထတယသးစြေရး စမကနးမားအတြက ဆးျဖတခကခသညလပငနးစဥႏင အေကာငအထညေဖာသညလပငနးစဥမားတြင ပါ၀ငခြငရရရန လအပပါသည။59

သ႔ရာတြင မၾကာမႏစမားအတြငးက ျပညေထာငစအစးရသည ျပညနယမားႏငတငးေဒသႀကးမားသ႔ ဘ႑ာေငြခထားေရး ဆးျဖတရာတြင ပေသနညးတစခက အသးျပလာခသည။ ထပေသနညးသည ပမကယျပန႔လာကာ ယငးပေသနညး အားျဖင လႊမညေငြကဆးျဖတရာတြင လဥးေရပမာဏ၊ တစဥးခငး အသားတငျပညတြငးထတကနတနဘး (GDP)၊ ဆငးရႏြမးပါးမႈႏႈနး၊ ၿမ႕နယအေရအတြက၊ ေျမအကယအ၀နး၊ တစဥးခငးအခြနေကာကခရရမႈ၊ ၿမ႕ျပလဥးေရႏင စစေပါငး လဥးေရအခးတ႔အေပၚ အေျခခတြကခကရနေရးဆြထားသည။ ယငးေငြလႊေျပာငးမႈမားသည အခြနဘ႑ာ ေ၀မသးစြရာတြင စညးမဥးစညးကမးက ပမအေျခခေသာစနစသ႔ တးတကေျပာငးလလာႏငသည။ သ႔ရာတြင လကေတြ႕တြင အမးသား အဆငေအာက အစးရအရာရမားသည လႊေျပာငးေပးေငြမားက တြကခကရာတြင ပေသနညးကအသးျပရမညအစား

ျပညနယမားႏင တငးေဒသႀကးမား၏ ရသးမနးေျခ ဘတဂကလေငြ အေပၚမတည၍ ဆးျဖတေလရၾက ပါသည။60

59 (ခယာ၊ ဂကစမင၊ ေအာင၊ ရနမငး၊ ကာရငဘရန ေရာင -၂၀၁၆)

60 (မႏလကတ ၂၀၁၆၊ စာ-၁၈)

55

၂။ ျပညသ႔ဘ႑ာ အရငးအျမစမား-(အေကာကခြနႏင ၂။ ျပညသ႔ဘ႑ာ အရငးအျမစမား-(အေကာကခြနႏင

အျခားဘ႑ာေငြမား)အျခားဘ႑ာေငြမား)

ႏငငတစႏငငတြင ႏငငသားမား၏ လအပခကမားႏင လလားခကမားကျဖညဆညးေပးေရးအတြက အစးရသည ရရႏငေသာ ႐ပ၀တအရငးအျမစအစစအမနမားက အသးျပျခငး၊ ေဖာထတျခငးမား ျပလပရပါမည။ ထအရငးအျမစမားမာ လတ႔၏ထတလပႏငစြမးႏင သဘာ၀ကနၾကမးပစၥညးမား၊ အဖးတနေကာကမကရတနာမား၊ စကပးေရးထြကကန ပစၥညးမား စသည ကမာၻေျမႀကးကေပးေသာပစၥညးမား ျဖစၾကပါသည။ ျမနမာႏငငတြင အစးရသည ႏငငပငစးပြားေရး လပငနးၾကးမား ပငဆငျခငးအားျဖငလညး အျမတအစြနးမားရရျခငးႏင သဘာ၀အရငးအျမစမားက ေရာငးချခငး၊ ငားရမးျခငးဆငရာ လပပငခြငမားမလညး ၀ငေငြရရပါသည။ ေနာကဆး အခြနဘ႑ာေကာကချခငးမ ရရေသာေငြထက ပမသးစြလပါက အစးရသည ဘ႑ာေရးေစးကြကမ ေခးယသးစြႏငပါသည။

ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမား လာထားရာတြင အရငးအျမစမားကလညး အမသဟျပရပါသည။ စးပြားေရးစနစအတြက ျပညပမကနပစၥညးမားရရရန ေယဘယအကဆးနညးလမးမာ သြငးကနပစၥညးမား ၀ယယရာ တြငအသးျပႏငမည ႏငငျခားေငြရရမည ျပညပပ႔ကနမားျဖစပါသည။ ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏသမားထမ တက႐ကရငးႏး ျမႇပႏမႈမားမလညး ကနထတစြမးအားရသည အရငးအျမစမား ရရပါသည။ ဥပမာ- ႏငငျခားကမၸဏမားသည ၎တ႔၏ စက႐မားအတြက စကယႏရားမား၊ စကပစၥညးမား တငသြငးသညအခါမးတြင ျဖစပါသည။ သ႔ရာတြင ထႏငငျခား အရငးအျမစမားက မားေသာအားျဖင ပဂၢလကက႑သ႔ ေရာကရခၾကသညကမားသည။ အစးရက သြငးကန၊ ထတကန မားမ အခြနေကာကချခငးႏင ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ ပမရရလာေသာ ၀ငေငြတစစတတစေဒသကသးစြသည။ အစးရသည ႏငငတကာေထာကပေၾကးႏင လႊေျပာငးေပးေငြအသြငျဖင ရရသည ႏငငတကာအေထာကအပမားမလညးေကာငး၊ ကမာၻ႔ေငြေၾကးေစးကြကႏင (ကမာၻ႔ဘဏ၊ အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၊ ႏငငတကာေငြေၾကးရနပေငြအဖြ႕ စသညတ႔ကသ႔ေသာ) ႏငငေပါငးစႏင ဆကစပလပကငလကရေသာ ဘဏမား၊ ေခးေငြမားရယျခငးျဖင ယငး၏ လပေဆာငႏငစြမးက ႀကးထြားေအာငေဆာငရြကႏငသည။ သ႔ပါေသာလညး ေရရညတြငေအာငျမငေသာ တညတသည ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ ရရေစရန ျပညတြငးစြမးေဆာငရညမားႏင အရငးအျမစမားက စညး႐းရန အေရးႀကးသည။ ယခ ျမနမာႏငငတြင အမားျပညသက႑အတြက မညသ႔ဘ႑ာေငြရယေၾကာငးက ေလလာၾကပါမည။

႐ပ၀တပစၥညးအားျဖငပပးျခငး၊ လမႈ၀နထမးလပအားေပးျခငးႏင႐ပ၀တပစၥညးအားျဖငပပးျခငး၊ လမႈ၀နထမးလပအားေပးျခငးႏငေအာက-အထက ဆကဆေရးေအာက-အထက ဆကဆေရး

အမားျပညသက႑အတြက ဘ႑ာေငြရာႀကသည ေခတမနညးလမးမားအေၾကာငး မေဆြးေႏြးမ ေခတမစးပြားေရးစနစ သ႔မဟတ ဒမကေရစလ႔ေဘာငတ႔ႏင ကကညျခငးမရသည အရငးအျမစမားက ေရႊ႕ေျပာငးသးစြသည နညးစနစတစခ အေၾကာငး ေဖာျပရမညျဖစသည။ အစဥအလာအရ ဖြ႕ၿဖးမႈေနာကကသညလ႔ေဘာငမားတြင အရငးအျမစမားက အစးရထတက႐ကပ႔ေပးရန၊ လႊေပးရန အစးရက လထအား အမန႔ေပးေလရသည။ ကလနေခတမတငမက ျမနမာႏငငတြင

56

အမားျပညသႏငဆငေသာ အေဆာကအအမား (နနးေတာမားႏင ေစတပထးမား) တညေဆာကရာတြငလညးေကာငး၊ ႏငငအလယပငး မးေခါငေရရားေဒသတြင ဆညေျမာငးစနစမား ျပျပငထနးသမးရာတြငလညးေကာငး ဤစနစက ကယကယျပန႔ျပန႔ အသးျပခသည။61 ရြာသားမားအား လမးေဖာကလပရာတြင အဓမၼေစခငးျခငးျဖင လပအားေပး ေစသည။ ေနာကပငး ျမနမာဆရယလစ လမးစဥပါတေခတတြင လယသမားမားသည ဆနက သတမတ၀နတာျဖင အစးရထသြငးရၿပး ထဆနမားက အစးရ၀နထမးမားႏင တပမေတာသားမားအား ျဖန႔ျဖးေပးသည။

ၿဗတသအစးရက စတငကငသးခသည ေငြကအေျခခ၍ အခြနမားတငးၾကပစြာစညးၾကပေကာကခသည စနစသည ပနကနျခားနားမႈမားႏင လြတလပေရးႀကးပမးမႈမား ျဖစေပၚလာေစသည အဓကအေၾကာငးတရားတစရပ ျဖစသည။ ေတာငသလယသမားႏင ရြာသားအမားစသည ၀မးေရးဖလ႐မ အဆငအတနးနးနးအဆငတြင ေနထငခၾကရသည။ လယသမားမားသည မနတငးမ၍ ဆနေရစပါး ပကစးဆး႐ႈးကာ စားနပရကၡာေစးႏႈနးမား ျမငတကသညအခနမးတြင ပေသသတမတထားေသာ အခြနအေကာကမား၊ လပအားခအေပၚ အခးကေကာကခေသာ ၀ငေငြခြနစညးၾကပ ေကာကခမႈေၾကာင လထသည ၀မးစာဖလယမေလာကေသာ အေနအထား၏ေအာကသ႔ ေရာကခၾကရသည။ “အထက” ပဂၢလဆသညမာ ၾကပတညးေသာအခနမားတြင မမ၏ လယလပသစာရငးငားႏင ၎၏မသားစမားက တာ၀နယရသည လယပငရငျဖစသည။ အထြကႏႈနးေကာငးသည အခနမားတြငထပဂၢလသည သးႏေ၀စတစစကေပးသြငးရသည။ အထြကႏႈနးနညးပါးသညအခါ ထပဂၢလသည မမစာရငးငားမား ရငသနႏငေရးအတြက လအပသညမားက ျဖညဆညး ေပးရန လမႈေရးအရတာ၀နရသည။ “ေအာက” ဆသညမာ လယစာရငးငားျဖစၿပး လယပငရငႏင ပဂၢလေရးအရ အျပနအလနအမသဟျပကာ တာ၀နသစတျဖင ဆကစပပတသကေနၾကသမားျဖစပါသည။62 လယရငႏင စာရငးငားတ႔ အၾကား သေဘာတညမႈမားက ေသေရးရငေရးကစၥႀကလာသညအခါ ထလယသမားမားအေပၚထားသည အာမခႏင လၿခေရးအကာအကြယေပးမႈတ႔အေပၚ ၾကည၍ ဆးျဖတသည။ ထကသ႔ေသာ ထးစအားျဖင ၀မးစာဖလ႐သာရေသာစးပြားေရးအေျခအေနတြင လၿခေရးက ကယပငလြတလပခြငထကလညးေကာငး၊ တစဥးခငးစ၏တနးတညမေရးထက လညးေကာငး၊ ဘကလကမႈမရေသာ တရားမတမႈထကလညးေကာငး တနဖးထားၾကသည။ စအျဖစသတမတထားေသာ “လၿခေရးသညပထမ” ဆသညစနစျဖစသည အျပနအလနထားရေသာသစၥာတရားသည အစဥအလာထနးသမး သညႏငငအတြက အေျခချဖစလာပါသည။ အမနတြင ယငးသည တငးသျပညသားမား၏ အကးစးပြားက ဂ႐စကသည ရငဘရင ဓမၼရာဇာ၏ အာဏာႏင ခနညႇေလရသည။63 အထကပဂၢလေကာငးႏင မငးေကာငးမငးျမတတ႔သည သဒၵါတရား ထကသနၿပး ေဘးဒကၡေရာကခနတြင အာမခခကေပးသမား ျဖစၾကသည။ ၎တ႔သည ကနထတစရတ၊ အျမတေငြႏင အမေတာေၾကးမားခေပးသည။64 “မငးဆး” တ႔က အရငးအျမစမားက မမကယကးႏင ၎တ႔ႏင လကသငရာစားေတာ ေခၚသမားအတြကသာ အသးျပသည။ သ႔ရာတြင မငးေကာငးမငးျမတတစပါး၏ လကထကတြငပင လမားသည မမတ႔ပငဆငေသာပစၥညးမား၊ လြတလပခြငႏင အျပနအလနသာတညမရမႈ အခြငအေရးမား ဆး႐ႈးၾကသည။

ဖြ႕ၿဖးၿပးႏငငမားတြင ႐ပ၀တပစၥညးေထာကပျခငးက အခြနေငြေကာကျခငး၊ ၎တ႔ကငႏငရန အကအညေပးသည မတေသာစနစတ႔ျဖင အစားထးေဆာငရြကလကရသည။ ဒမကေရစႏငငတြင ႏငငသားမားသည ျပညသ႔ကနစည

61 (ေတလာ ၁၉၈၇၊ စာ-၄၃)

62 အေသးစတက (စေကာ ၁၉၇၆)၊ အထးသျဖင အခနး-၂ တြငၾကညပါ။

63 (ေတလာ ၁၉၈၇၊ စာ-၅၆)

64 (စေကာ ၁၉၆၇၊ စာ-၅၀)

57

သ႔မဟတ အမားသးကနစညမားအတြက မမတ႔မညမအသးျပလေၾကာငးက ၀ငး၀နးဆးျဖတၾကသည။ ဂာမနလမး အေတြးအေခၚပညာရင ေဂာရဆငးမလက ေငြေၾကးအေျခခ စးပြားေရးစနစဖြ႕ၿဖးလာမႈက ပဂၢလက လြတလပခြငႏင ေခတကာလအေျခအေနတ႔၏ ဆကစပမႈအျဖစ သတမတခသည။ အေၾကာငးရငးမာ တစဥးႏငတစဥး ပစၥညးအေပးအယ စနစအစား အခြနစညးၾကပခြေ၀သးစြမႈပစ ကငသးလာျခငးျဖင သခငႏင လကေအာကငယသား ဆကဆေရးအစား လြတေျမာကလာျခငး၊ ပဂၢလေရးဆကႏႊယမႈအစား ပဂၢလေရးမဆနေသာ ဆကဆေရးက အစားထးလာႏငျခငးတ႔ ေၾကာငျဖစသည။65 အမနတကယတြင ပစၥညးအေပးအယလပေဆာငခကမားသည ယေန႔ေခာတ လ႔အခြငအေရး မားႏင ကကညမႈမရေတာပါ။

ေခတမတးတကသညႏငငမားတြင ႏငငေတာသည ႐ပ၀တအရငးအျမစမားက ေငြေၾကးျဖငလာထားသည။ အစးရသည ၎၏လပငနးမားအတြက ပဂၢလကလပငနးမားထမ လအပေသာကနပစၥညးႏင ၀နေဆာငမႈမား ၀ယယျခငး သ႔မဟတ ပဂၢလက က႑ေစးကြကအေျခအေနမားႏင ယဥႏငေသာ ေစးႏႈနး၊ လပအားခမားေပး၍ ျပညသ႔၀နထမးမားငားရမး ျခငးတ႔ျဖင ေဆာငရြကပါသည။ ယငးသ႔ေဆာငရြကရနမာ ပထမအခကအေနႏင ေစးကြကတြင အေႏာကအယက ႀကးႀကးမားမားမရဘ မနကနစြာလညပတေနရပါမည။ ဒတယအခကအေနႏင ႏငငေတာသည အခြနအေကာကႏင အခြနဘ႑ာမားအား ေငြေၾကးအသြငျဖငေကာကယရန ထေရာကေသာဖြ႕စညးပ ရရပါမည။ ဘကလကမႈမရဘ တရားမတသညစနစရသည ေခတမႏငငတြင ေငြေၾကးအရငးအျမစမားက စစညးရာတြင ေယဘယအားျဖငလကခ ႏငဖြယရသည မတမႈႏင တရားမႈစႏႈနးမားသည ေတာငသလယသမားမားအတြက “ေဘးကငးလၿခေရးသညပထမ” ဆသည လ႔ကင၀တမႏင မၾကာခဏ ပဋပကၡေသာလညး ဆကလကကငသးႏငရနလအပပါသည။ ယငးပဋပကၡသည ေတာငသလယသမားမား ေျမယာအခြငအေရးမားဆး႐ႈးၿပး လၿခစတခရေသာ အလပအကငအခြငအေရးမရရသည ေရႊ႕ေျပာငးလပသားမား ျဖစသြားသညအခါပမျပငးထနလာပါသည။ ယငးပဋပကၡမားက ကယကယျပန႔ျပန႔ ျဖစေပၚေန သည အဂတလကစားသညအသြငျဖစသည အလပရငက ငားရမးခမားကယလကၿပး အလပသမားမားအား အထး အကးအျမတအျဖစ ျပနလညထတေပးသညအခါမးတြင ရငးလငးစြာေတြ႕ျမငႏငပါသည။

ျမနမာႏငငတြင ေခတမအခြနစနစဖနတးေရး ေဆြးေႏြးသညအခါ ဤအေရးႀကးသည ေနာကခသမငးက ထညသြငး စဥးစားရပါမည။ ဆငးရႏြမးပါးမႈျပနာက ကၽြနေတာတ႔အထကတြင ေဆြးေႏြးခၿပးျဖစပါသည။ မၾကာမႏစမားအတြငး စကမႈလပငနးႏင သတတြငးလပငနးမား တးတကေဆာငရြကလာၾကေသာလညး စကပးေရးလပငနးသည ျမနမာႏငင ၏ အဓကစးပြားေရး လပငနးအျဖစ ဆကလကရပတညလက ရပါသည။ ခန႔မနးေဖာျပခကအခ႕တြင စကပးေရး က႑သည GDP ၏ ၄၅% ခန႔ရၿပး လပသားအငအား ၇၀% အတြက အလပအကငေပးထားသညဟ ဆပါသည။66 ေတာငသလယသမားမားအတြက အျမတအစြနးမာ လြနစြာနညးေနဆျဖစပါသည။ စကပးေရးက႑မ ရရသည တစဥးခငး၀ငေငြသည အာရတြငအနညးဆးျဖစၿပး OECD က ထတျပနသည အစရငခစာအရ လကရအေနအထားတြင တစႏစလင ၂၀၂,၀၀၀ ကပ ( အေမရကနေဒၚလာ ၂၀၀) တြငရပတညလကရသည။ ယငးက တစဥးခငး အမးသား GDP ၁.၁ သနးကပ (အေမရကနေဒၚလာ ၁၁၀၀) ႏငႏႈငးယဥႏငပါသည။67 ထ႔ေၾကာင ေတာငသလယသမားမားစြာ တ႔သည ႏစေပါငးရာႏငခ၍ေနထငလာခၾကရသည ၀မးစာဖလ႐အဆင နးပါးေလာကတြငသာ ေနထငေနၾကရဆျဖစၿပး

65 ဤအေျပာငးအလသည ဥေရာပတြင ၁၂ ရာစ (ခရစႏစ) တြင ျဖစေပၚခေၾကာငး ရငးလငးေဖာျပထားသည (ဆငးမလ ၂၀၀၁၊ ၃၁၁) တြင ၾကညပါ။

66 ေအာကေျခမတစ ၂၅ တြငၾကညပါ။

67 http://www.oxfordbusinessgroup.com/news/agriculture-myanmar-struggles-grow-its-potential

58

ေတာငသလယသမားမားအတြက လမႈေရးအရ ေစာငေရာကသညစနစသည ၎တ႔အတြက အႀကး၀ငဆျဖစေနပါသည။ သ႔ျဖစရာ အခြနရရႏငသညအေျခခသည ကဥးေျမာငးဆျဖစ႐သာမက အခြနမားေပးရန လကခသညအခါ ၀မးစာဖလ ႐သာရရသမားအတြက မျဖစသည “ေဘးကငးလၿခေရးသည ပထမ” က အေလးထားသည လမႈေရးအရေစာငေရာက သညအားျဖင အေထာကအပေပးရမညဆသညက ရငးလငးစြာ သရရပါသည။

ျမနမာစးပြားေရးနယပယရ အမားျပညသဆငရာက႑မားတြင ျမနမာစးပြားေရးနယပယရ အမားျပညသဆငရာက႑မားတြင ေငြေၾကးေထာကပကညျခငးေငြေၾကးေထာကပကညျခငး

ယခ ျမနမာစးပြားေရးကေငြေၾကးက႑မ ႐ႈျမငကာ ျမနမာႏငငရျပညသက႑အတြက အသးစရတႏင ရေငြစးဆငးမႈက ေလလာသးသပၾကပါမည။

ျပညသ႔က႑က ႏငငတစႏငင၏ လထအတြကအသးစရတႏင ကနပစၥညးမားႏင ၀နေဆာငမႈမား ထတလပမႈစစေပါငး (ယငးမာ ျပညတြငးအသားတငထတကနတနဖး- GDP)တ႔က ႏႈငးယဥတြကခက ရပါသည။ ပ-၉ တြင ၾကညပါ။ ျမနမာႏငငတြင ျပညေထာငစအစးရဟေခၚသည ဗဟအစးရႏင အစးရ သ႔မဟတ တပမေတာက အဓကထနးခပထားသည ႏငငပငစးပြားေရးလပငနးမား၏ အခနးက႑မားသည မရမျဖစအေရးပါလက ရသည။ သ႔ရာတြင ေအာကတြငေဆြးေႏြး မညအတငး ျပညတြငး၊ ျပညပ အစးရမဟတသည အဖြ႕အစညးမားႏင တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႕အစညးမား ကလညး လထ၀နေဆာငမႈမားေပးလကရၿပး ဤအတငးအတာအထ အသအမတျပျခငးမခရပါ။

ျပညေထာငစအစးရ ဟေသာစကားရပသည ဖြ႕ၿဖးၿပးႏငငမားတြင အေထြေထြအစးရ ဟေခၚဆပါသည။ ဥပမာ- ဥေရာပ စာရငးအငးစနစ (ESA) တြင အေထြေထြအစးရက႑အား က႑ခြ ၄ ရပျဖင သတမတထားပါသည။

ဗဟအစးရ

ျပညနယအစးရ (ဘယလဂယ၊ ဂာမဏ၊ စပန၊ ဩစႀတးယား၊ ဆြစဇာလနကသ႔ေသာ ဖကဒရယႏငငမား အတြကသာ လကခႏငဖြယျဖစပါသည။)

ေဒသႏရအစးရ (ၿမ႕နယ၊ ရပကြကအာဏာပင)

လမႈဖလေရး ရနပေငြတ႔ ျဖစၾကပါသည။

ျမနမာႏငငတြင ျပညေထာငစ၏ ရသးမနးေျခေငြစာရငးဥပေဒတြင ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမား၏ လပငနးစဥအားျဖင စစဥထားျခငးမဟတဘ ဆးျဖတခကခပငခြငရသ၏ ရာထးအဆငႏင တာ၀န၀တရားအေပၚ မတညေရးဆြထားသည ဇယားမားစြာပါရပါသည (၁၇ ခအထရပါသည)။68 ျပညသ႔က႑မ ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစညမားက ပစမးစျဖငေပးလက ရပါသည။

68 မၾကာခဏ သ႔ရာတြင အၿမတစေစမဟတေသာ အေျခအေနတြင သမၼတသည ျပညနယမားႏင တငးေဒသႀကးမားအား ေထာကပေငြ ေပးရာ၌ပင “တာ၀နရပဂၢလ” ျဖစပါသည။ စတ၀ငစားဖြယေကာငးသညမာ ျပညေထာငစ၏ဘ႑ာေငြဥပေဒက ျပငဆငသညဥပေဒ ဩဂတလ၊ ၂၀၁၆ ခႏစသည ႏငငျခားေရးႏင ႏငငေတာ၏အတငပငခပဂၢလတ႔အတြက အသးျပသညပစၥညးမားက သမၼတ၏အထကတြငထားျခငးျဖင အစအစဥမား ေျပာငးလခသည။

59

ဗဟႏင ေဒသႏ ရအစးရအဖြ႕အစညးမားမတစဆင အခြနေကာကချခငးမရရသညေငြက စမခန႔ခြေရး စရတအျဖစ တက႐ကသးစြျခငးျဖစသည။ ျမနမာႏငငတြင ဗဟအစးရသည ျပညသ႔အသးစရတ အမားဆးက သးစြၿပး အခြန၀ငေငြမာ အလြနနညးပါးၿပး GPD ၏ ၆-၇ % သာ ရသည။

အမားပငေကာပေရးရငးမား (ႏငငပငစးပြားေရးလပငနးမား) ယငးတ႔တြင အစးရအဖြ႕အစညးမားထက ပမလြတလပေသာ စးပြားေရးလပပငခြင ရသည။ ဖြ႕ၿဖးဆႏငငမားတြင ထကသ႔ေသာ ေကာပေရးရငးမားက စးပြားေရးစႏႈနးမားႏငအည လညပတလကရၾကေသာလညး ျမနမာႏငငတြင ထကသ႔မဟတပါ။

ပဂၢလက-အစးရတ႔ ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးျဖင တစစတတစပငး ပဂၢလကလက၀ယ ေပးအပျခငး။ ျမနမာႏငငတြင ႏႈငးယဥၾကညပါက ရမးျပညနယသည စမကနးအမးမးႏင အစးရ-ပဂၢလက မတဖက ေဆာငရြကမႈမားမရေငြ၏ ေ၀စအမားအျပား ရရသည။

ဖြ႕ၿဖးၿပးႏငငမားတြင လမႈ၀နထမးစနစသည တရား၀ငေငြေၾကးေထာကပျခငး (ပငစငႏင ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈကသ႔ေသာ)ႏင လမႈေရးအႏရာယမားႏင လအပခကမား ေပၚေပါကလာပါက မမအလပ သမားအား အာမခေၾကးအျဖစေပးရန အလပရငမားက အာမခထားေပးသည ေငြမားပါ၀ငသည လမႈေရး အတြက ထည၀ငေငြ (လမႈဖလေရးရနပေငြ၊ အေထြေထြအစးရႏင ပဂၢလကက႑တ႔မ ေငြေၾကးေထာကပ သညအစအစဥ) တ႔က အေျခခသည။ ထသ႔ေထာကပေငြမားက ဖြ႕ၿဖးၿပးႏငငမားတြင ပမနေပးအပလက ရေသာလညး ျမနမာႏငငတြင ေတြ႕ရခသည။

ပ- ၈ တြငၾကညပါ။ပ- ၈ တြငၾကညပါ။

ဂာမဏ

ဗဟအစးရ

လမႈဖလေရး ရနပေငြမား အသားတင SEEတငးေဒသႀကးႏင ျပညနယမား

ျပညနယအစးရ ေဒသႏရအစးရ

ျမနမာ

လထက႑အသးစရတလထက႑အသးစရတ

(၂၀၁၆ ခႏစ ဂဒပ၏ %)

မရငး - Eurostat and World Bankမရငး - Eurostat and World Bank

60

ပ - ၉ တြင ျမနမာႏငငတြင စစေပါငးလထအသးစရတႏင ရေငြတ႔က GDP ၏ ရာခငႏႈနးအျဖစ ျပနလညသးသပေဖာျပ ထားသည။ အသးစရတသည ၂၂ % နးပါးရၿပး ရေငြရရမႈမာ ၁၇% အနညးငယေကာသည။ ယငးသည လေငြမာ GDP ၏ ၅ % ေအာကတြငသာရေၾကာငး ျပသလကရသည။69 ဤလေငြေၾကာင အစးရ၏ ျပညသ႔ကနစည သ႔မဟတ အမားသးကနစည ခြေ၀ေပးႏငစြမးက လြနစြာနညးပါးေစသည။ လေငြ ၅% ေကာပါက ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရးတစရပလး တညၿငမေရးအတြက အႏရာယရသညဟ IMF က သတမတၿပး အစးရသစသည လထအသးစရတက မၾကာမကမ စမခန႔ခြပါသည။ ယငးသည ကာလတတြင စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈက ေႏးေကြးေစေသာလညး အထကတြငေတြ႕ရခက မားအရ သးစြရနဥးစားေပးအဆငမား အေျပာငးအလျပလပခသျဖင ေရရညတြင စးပြားတးတကေရးအတြက အေထာက အကျဖစႏငပါသည။ ဥပမာ- သမၼတဥးထငေကာက ၂၀၁၆ ခႏစ ဩဂတလတြင ပထမအႀကမ လကမတေရးထးျပ႒ာနး ခသည ရသးမနးေျခေငြစာရငးဥပေဒတြင ပညာေရးအသးစရတက (+၈.၆%) တးျမႇငထားၿပး ေဆာကလပေရးလပငနး အတြက အသးစရတက (- ၁၃.၇%) ေလာခထားသည။

သ႔ရာတြင မၾကာခငႏစမားက ရငဆငခရသည မကခ႐စးပြားေရး စနေခၚမႈမားက ဘ႑ာေရး အေျခအေနမားက ဆး၀ါး ေစခသည။ ထစနေခၚမႈမားအနက တစစတတစေဒသမာ ဖြ႕စညးပႏင ဆငသည။ ျမနမာႏငငသည ဓာတေငြ႕ႏင ေရန ကသ႔ေသာ ကနပစၥညးေရာငးခရေငြမားအေပၚ မခေနရၿပး သဘာ၀ေဘးအႏရာယ မၾကာခဏႀကေတြ႕ရေလရကာ ထတလပမႈအေျခခ ကဥးေျမာငးသည။ ၂၀၁၅/၂၀၁၆ ခႏစမ စ၍ ႀကေတြ႕ရသည သဘာ၀ဓာတေငြ႕ေစးႏႈနးကဆငး ျခငးႏင သဘာ၀ေဘးအႏရာယမားက ေရရညဖြ႕ၿဖးေရးအတြက အႏရာယမား ျမငတကလာေစသည။ တးတကမႈသည ၂၀၁၁ ခႏစမ ၂၀၁၅ ခႏစအတြငး ပမးမ ၇.၈ ရာခငႏႈနးရခရာမ ၂၀၁၆/၂၀၁၇ တြငခန႔မနးေျခ ၆.၅ ရာခငႏႈနးသ႔ ကဆငးသြားသည။ ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈႏႈနးသည ၂၀၁၅ ခႏစေအာကတဘာလတြင ၁၄ ရာခငႏႈနးအထ (တစႏစထက တစႏစ) အျမငဆးေရာကရခၿပး ကပေငြတနဖးသည ၂၀၁၅ မ ၂၀၁၇ ခႏစအတြငး ၃၀ ရာခငႏႈနးနးပါး ေလာကသြားသည။70

ပ- ၉။ပ- ၉။

မယငး - IMF ႏင World Bankမယငး - IMF ႏင World Bank

အသးစရတရေငြလေငြ

လထက႑ အခြနဘ႑ာေငြႏင အသးစရတလထက႑ အခြနဘ႑ာေငြႏင အသးစရတ

69 ထအခကအလကမားသည အျပညျပညဆငရာ ေငြေၾကးရပေငြအဖြ႕ ၊ စာပဒ (၄) ညႏႈငးေဆြးေႏြးမႈ အေျခအေနမ ရယထားျခငးျဖစပါသည။ျပညေထာငစ၏ ရသးမနးေျခဥပေဒက ျပငဆငသညဥပေဒ ၂၀၁၆ တြင ေဖာျပထားသည အခကအလကမား (ျပညေထာငစလႊတေတာဥပေဒ အမတ ၃၇၊ ၂၀၁၆)၊ ၃၁၊ ဩဂတ၊ ၂၀၁၆ တြင လေငြ ၄% နးပါးရေၾကာငး ျပသလကရပါသည။ ေအာကပါ ဇယား ၁ တြငၾကညပါ။

70 (ကမာၻ႔ဘဏ အပစ ၂၀၁၇)

61

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရမားအေနျဖင စမခန႔ခြေရးဆငရာ လပငနးတာဝနမားရၿပး ဘ႑ာေရးဆငရာလပပင ခြငႏင လထအား အခြနစညးၾကပနငခြငရေနေစကာမ လကေတြ႕တြင ျပညေထာငစအစးရသညသာလင ထအေရးကစၥ အတြက ဥးစးကြပကတာဝနယရသည။ ႏငငေတာသမၼတႏင ဘ႑ာေရးေကာမရငတ႔သည တငးအဆငမားအတြက ဘ႑ာေရးေငြေၾကးမား တရားခြငျပရမညျဖစၿပး ေအာကေျခမတကလာသည အဆတငသြငးမႈမားက လအပသလ ျပငဆင၊ ပယချခငးမား ျပလပႏငသည။ ျပညေထာငစဝနႀကးဌာနမားအေနျဖင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင တ႔တြင အလားတဝနႀကးဌာနမားရၿပး ၎တ႔အား ႏငငေတာအဆင မဝါဒမားက အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကေရး အတြက တာဝနေပးအပထားျခငး ျဖစပါသည။ ထဝနႀကးဌာနမားသည ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးရေငြအားလး၏ ၅၀% အား အသးျပပါသည။ ဤအဆငတြင လပပငခြငအာဏာ အနညးငယမသာရပါသည။

ဒတယအေရးအႀကးဆးမာ ျပညသ႔ေဆာကလပေရးဌာနျဖစၿပး ရေငြ၏ ၂၄ ရာခငႏနးရၿပး လမးပနးဆကသြယေရး အေဆာကအအမား တညေဆာကရာတြင အဓကအခနးက႑မ ပါ၀ငပါသည။ (ဥပမာ-လမး၊ တတား၊ ေလဆပႏင အျခားအေဆာကအအမား)၊ စညပငသာယာေရးအဖြ႕အစညးမား (DAOs) သည အေျခခအေဆာကအအဆငရာ စမကနးမားအတြကသာ ျပျပငထနးသမးေရး ေဆာငရြကပါသည။ ေဆာကလပေရးဝနႀကးဌာန၏ ေဆာကလပေရးဆငရာ စမကနးမားအတြကကမ ျပျပငထနးသမးေရးမား ေဆာငရြကျခငးမရပါ။ စညပငသာယာေရးအဖြ႕အစညး (DAO) သည ေဒသချပညသမား၏လလားခကမားက ျဖညဆညးေပးလကရၿပး မမတ႔စးပြားေရးလပငနး အခနးက႑အား ၿမ႕နယ အဆငမားတြင အကးရရေဆာငရြကလကရသည။ ရနကနၿမ႕ႏင မႏေလးၿမ႕မားတြင ဗဟထနးခပမႈကငးေသာ စးပြားေရးမဝါဒႏငအည အဓကက႑၌ ပါဝငေဆာငရြကေနေသာ သးသန႔ဖြ႕ၿဖးေရးေကာမတမား ရပါသည။ စညပင သာယာေရးအဖြ႕အစညးမား (DAOs) အားလး၏ရေငြမာ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးရေငြ၏ ၅ ရာခငႏနး၊ မႏေလး ၿမ႕ေတာ စညပငသာယာေရးေကာမတသည ၃ ရာခငႏနး၊ ႏင ရနကနၿမ႕ေတာစညပငသာယာေရးေကာမတမာ ၁၀ ရာခငႏနးျဖင အသးသးရၾကသည။ ခ႐ငအမားစမာ အေထြေထြအပခပေရး ဥးစးဌာနမ အထကအရာရအဆငမားထ

မမ၏ႀကးၾကပမႈရသည ျပညထေရးဝနႀကးဌာန၏ ႀကးၾကပမႈလကေအာကတြင ရပါသည။71

ဇယား (၂) သည ၾသဂတလ ၂၀၁၆ ခႏစ ဘ႑ာေရးဥပေဒအား အကဥးခပ တငျပထားသည ဇယားျဖစပါသည။ ဘ႑ာေရးဥပေဒအရ အေကာကအခြနမားႏင အျခားေသာအရငးအျမစမားမ ရရလာသည ေငြစရငးမားသည ႏငငပင စးပြားေရးလပငနးမားမ ရရလာသည ပမာဏမားႏင ထပတညမနးနးျဖစပါသည။ GDP တငးတာခကအရ ၃ ရာခငႏနးခန႔ နညးေနသညဟ ေဖာျပထားေသာလညး ေရာငးခြနမားႏင ဝငေငြခြနမားသည အၾကမးဖငးအရ တနးတညမနးနး ျဖစပါသည။ စြမးအငထတလပမႈ တြင လပကငလကရသည ႏငငပင စးပြားေရးလပငနးမားသညလညး ေဖာျပပါအခြနမား ကသ႔ တညေသာရေငြပမာဏက ေဆာငရြကေပးႏငလကရသည။ သးစြမႈအပငးတြငမ ကာကြယေရးပငးသည အျခား ေသာ အခနးက႑မားထက ပမသးစြမႈရေနပါသည။ စကပးေရး၊ ကနးမာေရးႏင ပငစငအသးစရတမားသည GDP ၏ ၃ % ၊ ႏငငပင စးပြားေရးလပငနးမား (SEE) သည အျခားေသာ အေရးႀကးသည အသးစရတေဆာငရြကခကမားထကေကာလြနၿပး အထးသျဖင စြမးအငပငးဆငရာတြငျဖစသည။ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရမားထသ႔ လႊအပေပးသညပမာဏမာ သတမတထားသည ရသးမနးေျခဘတဂကအသးစရတမား၏ ၁၀ ရာခငႏႈနးထကနညးေနၿပး GDP ၂ ရာခငႏနးသာ ရပါသည။

71 (ေဇာဥး၊ စငဒဂးလငး၊ ေပါလ မႏလကတ၊ ဖးပြငျဖ၊ ၾကညျပာခစေစာ၊ င၀ါ၀ငး၊ အယ ေပၚတာ၊ မာရ အငး၊ အနဒရယာ ဆမရာ- ၂၀၁၅ (ဇြန)၊ စာ-၂၂)

62

(ေရာငးရေငြမဟတသည) သကမတထားသည အသးစရတ ရသးမနးေျခဘတဂကလေငြမာ GDP ၃.၉ ရာခငႏနးျဖစၿပး Broad Money stock ၏ ၈.၄ ရာခငႏနးႏင ညမပါသည။ ထလေငြပမာဏအတငး ျပနလညရရပါက ရရလာသညပမာဏ အတငး ေငြေၾကးအရငးအႏးရရမညျဖစသည။ Broad Money မာ ၂၀၁၆ ခႏစမ ၂၀၁၇ ခႏစထ ၁၇.၄ ရာခငႏနးတးလာၿပး GDP အတးႏႈနးမာ ၆.၅ ရာခငႏနး ျဖစပါသည။ ဤအခကအလကမားသည ဘ႑ာေရးႏစလေငြသည ေငြေၾကး အလြနတရာတးပြားမႈႏင ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈ၏ အဓကအေၾကာငးရငးျဖစေၾကာငး အတညျပလကျခငးျဖစသည။ (အကဥးခပအား ဇယား ၂ တြငၾကညပါ)

63

( ) ( )

GDP

GDP

, , ., , . . % . % , , . . % . %

, , ., , . . % . % , , . . % . %, ., . . % . % , , . . % . %

, ., . . % . % , , . . % . %

SEE SEE

, ., . . % . % , . . % . %

, . . % . % , . . % . % , . . % . % , . . % . %

, . . % . % , . . % . % , . . % . % , . . % . %

, . . % . % , . . % . % , . . % . % , . . % . %

, . . % . % , . . % . %, , ., , . . % . % , . . % . %

, . . % . % , . . % . %

, . . % . % , . . % . %SEE , . . % . % , . . % . %SEE , . . % . % , . . % . %SEE , . . % . %

, . . % . %

SEE , . . % . % , . . % . %SEE , , . . % . % , . . % . %SEE , . . % . % , . . % . %SEE , . . % . % , . . % . %

, , . . % . % , . . % . % , , . , , . . %. % . %. % , , ., , . . %. % . %. %

, , ., , . . %. % . %. % , . . % . %

, . . % . % , . . % . %

, . . % . % , . . % . %

, . . % . % , . . % . %

, . . % . % , . . % . %

, . . % . % , . . % . %

, . . % . % , . . % . %

, . . % . %

, . . % . %

, , ., , . . %. % . %. %

GDP %

,, , ., .

,, ,, ..

..

..

, . . %. % . %

, ,, .. - .- . SEE , , . . %. % . % SEE , . . %. % . %

GDP GDP ,, ,, .. SEE , . . %. % . %,, ,, .. SEE , . . %. % . %

// - .- . SEE , . . %. % . % SEE , . . %. % . %

.. SEE , . . %. % . %GDP . %. % , , . . %. % . %GDP . %. % , . . %. % . %

, , . . %. % . %

, , ., , . . %. % . %. %

64

ျမနမာႏငင၏ ျပညသ႔ဘ႑ာေရးစမခက၏ ထးျခားမႈတစခမာ တစႏစတစႀကမျပနလညျဖညစြက၊ ျပငဆငမႈျပလပၿပး အျခားလအပခကမားအတြက သးစြရန ခြငျပခကေပးျခငးျဖစသည။ အမနတကယ သးစြမႈကနကစရတႏင ပတသကသည အခကအလကမားကမ လြယလြယျဖင သရႏငမညမဟတပါ။ အကယ၍သရႏငပါက ဇယား-၂ တြင ေဖာျပထားသည ရသးမနေျခေငြစာရငးဥပေဒ အခကအလကမား၊ ကမၻာဘဏႏင အျပညျပညဆငရာ ေငြေၾကးရပေငြအဖြ႕တ႔မ ထတေဝ လကသည အခကအလတမား၏ ကြာဟခကမားက ရငးလငးေပးႏငမညျဖစသည။ ကမၻာဘဏ၏ ၂၀၁၃ ခႏစထတ ျပညသ႔ဘ႑ာေရးစမခက၏ လပငနးေဆာငရြကႏငမႈဆငရာ အစရငခစာတြင ေငြစရငးသတမတထားမႈ ပမာဏ မားျပားမႈရသညက သရႏငၿပး အမနတကယ သးစြလကသည ေငြပမာဏ ကြျပားႏငသည။ ဇယား-၃ တြင ၾကညပါ။ ႏငငေတာအစးရ စမေရးရာ၊ ဘ႑ာေရးႏင တပမေတာတ႔သည သကမတထားသည ပမာဏထက ေကာလြနသးစြ ထားမႈမား ရေနသည။ ဤအစးရဌာနသးခတ႔၏ သးစြမႈကြာျခားခကမာ မလသကမတထားသညေငြပမာဏမားထက ၂၀ ရာခငႏႈနးမရပါသည။ ဤေငြပမာဏ ေကာလြနသးစြထားမႈသည ေရရညအတြက စးပြားေရးတညၿငမေရး ဗဟာ မားႏင ကကညမႈမရပါ။ ေငြပမာဏသကမတထားျခငးမား ပမေကာငးမြနစြာလပေဆာငျခငးႏင ဝနႀကးဌာနမားအား သတမတထားသညေငြပမာဏအတြငး ကန႔သတသးစြေစျခငးတ႔သည ျပျပငေျပာငးလေရးအတြက အေရးပါသည လအပခကျဖစပါသည။

ဇယား ၃ ရသးမနးေျခ ေငြစာရငး ခြငျပေငြႏင အမနအသးစရတ ႏႈငးယဥျခငး (ကပ၊ ဘလယ)ဇယား ၃ ရသးမနးေျခ ေငြစာရငး ခြငျပေငြႏင အမနအသးစရတ ႏႈငးယဥျခငး (ကပ၊ ဘလယ)၂၀၁၀-၁၁

မလမလ ညႇၿပးညႇၿပး အမနတကယအမနတကယ ျခားနားမႈျခားနားမႈ ျခားနားမႈ %ျခားနားမႈ %

အပခပေရးအဖြ႕အစညးမား ၆၆၆.၀ ၁၄၃၂.၄ ၁၂၆၁.၈ ၅၉၅.၈ ၈၉.၅%

ဘ႑ာႏငအခြန၊ excl အရ ရနပေငြ ၄၈၈.၉ ၆၂၅.၉ ၅၅၈.၂ ၆၉.၃ ၁၄.၂%

ကာကြယေရး ၈၄၉.၈ ၁၃၂၃.၁ ၁၂၉၇.၁ ၄၄၇.၂ ၅၂.၆%

ျပညထေရး ၉၄.၁ ၁၁၂.၅ ၁၁၅.၄ ၂၁.၄ ၂၂.၇%

ပညာေရး ၂၆၂.၉ ၂၆၆.၉ ၂၆၆.၇ ၃.၈ ၁.၄%

ကနးမာေရး ၆၉.၈ ၇၈.၄ ၇၇.၀ ၇.၃ ၁၀.၅%

ပတ၀နးကင ၁၄၃.၂ ၁၄၆.၇ ၁၄၇.၇ ၄.၅ ၃.၁%

ပ႔ေဆာငေရး ၈၅.၂ ၈၃.၂ ၈၃.၀ ၂.၃ ၂.၇%

ဆကသြယေရး ၂၈၈.၇ ၃၀၂.၉ ၃၀၉.၁ ၂၀.၄ ၇.၁%

လပစစစြမးအား ၁ ၂၂၇.၆ ၂၄၂.၅ ၂၃၉.၃ ၁၁.၈ ၅.၂%

လပစစစြမးအား ၂ ၄၄၅.၂ ၄၅၁.၅ ၄၁၅.၅ ၂၉.၈ ၆.၇%

စြမးအင ၉၃၂.၇ ၈၆၅.၉ ၈၁၇.၁ ၁၁၅.၆ ၁၂.၄%

သတတြငး ၅၂.၂ ၄၇.၈ ၄၇.၆ ၄.၆ ၈.၈%

စကမႈ ၄၃၃.၄ ၃၇၅.၇ ၃၄၈.၉ ၈၄.၅ ၁၉.၅%

ေဆာကလပေရး ၃၀၁.၃ ၄၂၂.၉ ၄၄၆.၉ ၁၄၅.၆ ၄၈.၃%

ျပနၾကားေရး ၂၉.၄ ၃၀.၉ ၂၇.၄ ၂.၀ ၆.၈%

စကပးေရးႏငဆညေျမာငး ၂၁၆.၅ ၂၈၉.၇ ၂၈၂.၁ ၆၅.၆ ၃၀.၃%

ေမြးျမေရး၊ ေရလပငနး ၅၅.၉ ၅၅.၉ ၄၀.၀ ၁၅.၉ ၂၈.၄%

သပၸြ ၃၄.၆ ၄၂.၅ ၄၂.၃ ၇.၇ ၂၂.၃%

ရထားပ႔ေဆာငေရး ၁၇၁.၃ ၁၈၇.၁ ၁၈၆.၁ ၁၄.၈ ၈.၆%

အျခား၊ အားလး ၉၉.၄ ၁၁၂.၇ ၁၃၈.၂ ၃၈.၉ ၃၉.၁%

Pl-2 အတြက စစေပါငး ၅၉၄၇.၉ ၇၄၉၆.၉ ၇၁၄၇.၃ ၁၁၉၉.၄ ၂၀.၂%

အေရးေပၚ ၀.၁ ၀.၀ ၀.၁ ၀.၀%

Pl-1 အတြကစစေပါငး ၅၉၄၈.၀ ၇၄၉၇.၀ ၇၁၄၇.၃ ၁၁၉၉.၃ ၂၀.၂%မယငး- ကမာၻ႔ဘဏ ၂၀၁၃မယငး- ကမာၻ႔ဘဏ ၂၀၁၃

65

အသးစရတအသးစရတ

ပဂၢလကအခနးက႑သည ျပညေထာငစအစးရႏငတကြ ပညနယႏငတငးေဒသႀကးႏင ႏငငေတာပင စးပြားေရးလပငနး မားမ အခြန၀ငေငြႏငအသးစရတမားအား စေပါငးထားျခငးျဖစသည။ ျမနမာႏငငတြင ဝနႀကးဌာနေပါငး ၂၂ ခရသည အနက ၆ ခတ႔မာ ဝနႀကးဌာနမားအားလး၏ စစေပါငး အသးစရတ (၈၀) ရာခငႏႈနးထက ပေနသည။ အထးသျဖင ကာကြယေရး၊ ပညာေရး၊ စမကနးႏင ဘ႑ာေရး၊ စကပးေရး၊ ေမြးျမေရးႏင ဆညေျမာငး၊ ကနးမာေရးႏင အားကစား၊ ပငစငႏင ဆေၾကးမား ျဖစသည။ (ဇယား-၂ တြငၾကညပါ။)

အျပညျပညဆငရာေငြေၾကးရနပေငြအဖြ႕ႏင ကမၻာဘဏတ႔မ မတတမးတငထားသည တကယကနကစရတမားႏင အခြနအခကအလကမား ေလလာႏငၿပးျဖစသည။ ပ ၁၀ သည ႏငငေတာအစးရႏင ႏငငပငစးပြားေရးလပငနးမားမ သးစြလကသည ကနကစရတမားက GDP ရာခငႏႈနးျဖင ေဖာျပထားပါသည။ ျပညေထာငစအစးရအေနျဖင သဘာဝ ဓာတေငြ႕ေစးႏႈနးျမငမားမႈႏင ၂၀၁၄ မ ၂၀၁၆ ခႏစထ စးပြားေရးအဟန ျမငမားလာမႈမားမတစဆင အကးအျမတရ ေသာလညး ႏငငပငစးပြားေရး လပငနးမား၏ ရယယာကဆငးမႈႏင ျပညေထာငစအစးရ၏အသးစရတမာ အၾကမးဖငး အားျဖင သးပတစပရေနသျဖင တငးျပည၏ ျပညတြငးထတကနစစေပါငးတနဖး (၁၃) ရာခငႏႈနး အဆငထ ျပနလည ေရာကရရန ေမာမနးထားပါသည။ အစးရမျပနလညေပးေခသည လပအားခရယယာမား ေလာနညးေနၿပး ေယဘယ အားျဖင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရမားထ လႊေပးလကသညပမာဏႏင တနးတျဖစပါသည။ လပအားခမား နညးပါးေနျခငးသည ႏငငေတာအစးရ၏ လမႈဖလေရးစနစသ႔ လထေပးေဆာငမႈ နညးပါးေနသညဟ ဆလပါသည။ ရငးႏစျမႇပႏမႈမား ကဆငးေနေသာလညး ျပညသမား၏ စားသးမႈမားမာ ထတကနပစၥညးသးစြမႈစရတနင အေတာညမ ေနသည။ စးပြားေရးတးတကမႈအတြက ေရရညခငမာသည စးပြားေရးလပငနးတြနးအားမားမာ ထ႔အတြကမားေၾကာင အဟန႔အတားမား ျဖစရသည။

ပ-၁၀။ပ-၁၀။

သးစြသညအမးအစားအလက ကနကသညအသးစရတသးစြသညအမးအစားအလက ကနကသညအသးစရတ

ျပညေထာငစလပအားခမား ျပညေထာငစလႊေျပာငးေပးေငြမား ျပညေထာငစအတး ျပညေထာငစအျခား

ျပညေထာငစအရငးအႏး SEE အရငးအႏး SEE လညပတေငြ

သးစြလကသည အမးအစားမားအလကအသးစရတမား သးစြလကသည အမးအစားမားအလကအသးစရတမား GDP ရာခငႏႈနးGDP ရာခငႏႈနး

မယငး - ရရလာသညအခကအလကမား၏အရငးအျမစမားအရ စာေရးသမ ျပနလညျပငဆငထားမႈ (ကမၻာဘဏအဖြ႕ ၂၀၁၇ ခႏစ) မယငး - ရရလာသညအခကအလကမား၏အရငးအျမစမားအရ စာေရးသမ ျပနလညျပငဆငထားမႈ (ကမၻာဘဏအဖြ႕ ၂၀၁၇ ခႏစ)

66

ဘ႑ာေငြႏင အခြနမားဘ႑ာေငြႏင အခြနမား

တငးျပညလအပခကအတြက အစးရ၏အသးစရတမားအား ေကာကခရရလာသည အခြနဘ႑ာမားမ သးစြျခငးျဖစသည။ ႏငငေတာအစးရမ အဖးအခမား၊ ဝနေဆာငခမား၊ တဆပေခါငးခြနမားႏင ယစမးအခြနမားဆငရာ ျပ႒ာနးခကမား သတမတလကျခငးျဖင အခြနဘ႑ာမား ျမႇငတငႏငေသာလညး ႏငငအမားစတြင အခြနမားသည တငးျပညလအပခက အတြက ဘ႑ာေငြမား အဓကရရသည အရငးအျမစျဖစသည။ ျမနမာႏငငတြင ႏငငပငလပငနးမားသည အေရးပါေသာ ေနာကထပဘ႑ာေရး အရငးအျမစတစချဖစသည။ ဆငးရႏြမးပါးမႈက အခြနစညးၾကပႏငမႈေဘာငက ကဥးေျမာငးေစ သည။ ႏငငေရးစးပြားေရး တညျငမရန ေၾကြးၿမမားေလာခမျဖစမည။ အစးရ၏ ႏငငေတာဘ႑ာ စစညးေကာကခႏငမႈ စြမးအားနညးပါက စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးမႈက အေထာကအကေပးမည ဝနေဆာငမႈမား၊ ျပညသ႔အကးျပ အေဆာကအအ ပစၥညးမားက ပပးေပးႏငမညမဟတေပ။ အာဆယႏငငမား၏ GDP တငးတာခကမားအရ ျမနမာႏငငသည အေကာကအခြန စညးၾကပမႈ အနမဆးနငငမားထမ တစႏငငျဖစပါသည။ ဆလသညမာ တငးျပညလအပခကအတြက ဘ႑ာေရးႏင အခြနေကာကခမႈစနစ ပမေကာငးလာေစေရးေဆာငရြကရန လြနစြာအေရးႀကးလအပေနေၾကာငး ျပသလကျခငး ျဖစသည။ ပ (၁၁) တြငၾကည ပါ။ ဖြ႕ၿဖးၿပးႏငငမားျဖစေသာ အေမရကနႏငငကသ႔ေသာ ႏငငမားတြင ႏငငေတာအစးရ၏ အခြနပမာဏမာ GDP တငးတာခကမားအရ တတယအဆငတြငရၿပး စကနဒေနဗယားႏငငတြင ၅၀ ရာခငႏႈနးႏင အထကတြင ရပါသည။72

ပ-၁၁။ပ-၁၁။

အခြန-ဘ႑ာေငြ၊ ၂၀၁၅ ခႏစအခြန-ဘ႑ာေငြ၊ ၂၀၁၅ ခႏစ

(GDP ရာခငႏႈနး)(GDP ရာခငႏႈနး)

72 ဤဇယားမာ အျပညျပညဆငရာ ေငြေၾကးရနပေငြအဖြ႕ ၊ ျမနမာႏငင၊ ၂၀၁၆ ခႏစ စာပဒ (၄) ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးမႈ - သတငးစာရငးလငးမႈ။ ဝနထမးအစရငခစာ၊ ျမနမာႏငငအေျခစက အလပအမႈေဆာင ညႊနၾကားေရးမး၏ ေျပာဆခက)၊ OECD Data Bank မ ဖြ႕ၿဖးၿပးႏငငမား၏ အခကအလကမားမ ျဖစသည။

67

ေကာငးမြနေသာ အခြနစနစ၏ ပါဝငဖြ႕စညးတညေဆာကပတ႔ႏင စပလဥးၿပး ရာစႏငခ၍ စးပြားေရးပညာရငမားတ႔ကယကယျပန ႔ျပန ႔ ေဆြးေႏြးထားၿပးျဖစသည။ ေယဘယ လကခထားခကမားအရ စနစေကာငးတစခသည ေအာကေဖာျပပါစႏႈနးမားႏင ကကညရမညျဖစသည။73

အခြနအေကာကေပးေဆာငရသညပမာဏသည တရားမတမႈရရပါမည။ သ႔မသာ လတငးအတြက မတ သည ပမာဏအား ေပးေဆာငႏငမညျဖစသည။

ေစးကြကမားထေရာကစြာလညပတႏငသညအခါမးတြင အခြနဘ႑ာကစၥမားက စးပြားေရးဆငရာ ဆးျဖတခကမား ခမတရာ၌ ဝငေရာကစြကဖကကန႔သတျခငးမားက တတႏငသမ ေလာခရမည။ ျဖစႏငပါက ေစးကြကအငအားခန႔သညအခါမး၌ အခြနစညးၾကပျခငးျဖင ျပနလညတညမတေပးသငသည။

အခြနဘ႑ာစနစဖြ႕စညးပသည ဘ႑ာေရးမဝါဒမားတညၿငမေအာင ေဆာငရြကသည လပငနးမား အဆငေျပေခာေမြ႕လညပတရန ေဆာငရြကႏငရမညျဖစၿပး ေရရညဖြ႕ၿဖးမႈအတြကလညး အေထာကအပ ျဖစေစရမည။

အခြနဘ႑ာစနစ၏စမေရးရာသညလညး ထေရာကစြာလပကငႏငရမည၊ အျမတထတမႈ မားေရာငရား ရမည၊ ပြငလငးျမငသာမႈရရမည၊ အခြနေပးေဆာငေနသမားအတြကလညး သေဘာေပါကနားလညလြယ ေစရမည ျဖစသည။

ထေရာကေသာ စြမးေဆာငမႈက အဟန႔အတားျဖစေစျခငးႏင ပဂၢလကက႑မားအတြက မကလးၾကညၿပး မမနမကနလပေဆာငျခငးမားတ႔ မျဖစေပၚေစဘ စမခန႔ခြေရးႏင လကနာေဆာငၾကဥးမႈ စရတမားက နညးနငသမနညးေအာင သးစြရမည။

ႏငငပငစးပြားေရးလပငနးမားသည ကနပစၥညးမားႏင ဝနေဆာငမႈမား ေရာငးချခငးျဖင ႏငငေတာအစးရအတြက ဝငေငြမားရရေစပါသည။ ထရရလာသည အျမတအစြနးမားသည အစးရထသ႔လႊအပပါသည။ သ႔ေသာ ၎တ႔၏ ေစးကြကအား လကဝါးႀကးအပလသည ပါဝါမားရေနျခငးႏင ၿပငဆငမႈမားမရသညအတြက ဤကသ႔ေသာ ႏငငပငစးပြားေရးလပငနးမားသည ေကာငးစြာလညပတေဆာငရြကႏငျခငး မရပါ။ ထ႔အတြကေၾကာင အျမတအစြနးမားသည လညး အသငအတငသာ ရရပါသည။ ဤသညမာ ဆရယလစဝါဒမား၏ ေစးကြကမစးပြားေရး မားက႐ႈးရျခငး၏ လကေတြ႕အေၾကာငးတရားတစခပင ျဖစပါသည။ ဖြ႕ၿဖးၿပးႏငငမားတြင အမားပငကမၸဏမားသည ပဂၢလကပငကမၸဏ မားႏင ယဥၿပငေလရၿပး ထေရာကစြာလညပတႏငသည အရငးရငစးပြားေရးကမၸဏမားအျဖစ လညပတႏငပါသည။ ၎တ႔၏ ကနပစၥညးမားႏင ဝနေဆာငမႈမားက ၿမ႕နယေဒသအတြငးတြင အဓကဝယယၾကေသာေၾကာင ဤအမားပင ကမၸဏမားက အမားအားျဖင တငးေဒသႀကးႏင ၿမ႕နယအစးရမားမ ပငဆငပါသည။ ဥပမာအားျဖင လပစစမး၊ ေရႏင သန႔ရငးေရး၊ စြန႔ပစပစၥညးမား စြန႔ပစျခငး၊ အမားျပညသ သယယပ႔ေဆာငေရးစသညတ႔မာ ထကသ႔ဝနေဆာငမႈ လပငနးမား ျဖစပါသည။ အကယ၍သာ ထကသ႔ေသာ ဝနေဆာငမႈမားမာ တစႏငငလး အတငးအတာထရသည စာတကဝနေဆာငမားႏင မးရထားေၾကာငးစနစမားကသ႔ျဖစပါက သ႔မဟတ စမခန႔ခြမႈစြမးရညမား မလေလာကပါက ႏငငေတာ၏ အမားသးဝနေဆာငမႈကမၸဏမား ရသငပါသည။

73 အကဥးခပအား (Musgrave, Richard A. and Peggy B. Musgrave 1989) တြငၾကညပါ။

68

ႏငငေတာအစးရသည တာရညခသည ကနပစၥညးမားေရာငးချခငးျဖင ဝငေငြမားရရႏငပါသည။ ထကနပစၥညးမားမာ ဥပေဒအရ ရရထားသည ကနပစၥညးမားအရငးအျမစဆငရာ အခြငအေရး ျဖစပါသည။ ႏငငေတာအစးရမ ေရာငးခ လကသည အဓကအေရးပါသည အဖးတနေသာအရာမာ ေျမေနရာအသးျပရနႏင သတတးေဖာျခငးႏင သစထတလပမႈ လပငနးမားကသ႔ေသာ လပငနးမားအတြက တရားဝငလငစငမားခေပးျခငးတ႔ ျဖစသည။ သ႔ေသာ ဤကသ႔ နညးလမး မားျဖင ဝငေငြရရေစရန ေဆာငရြကလပါက အခက (၃) ခကအား လကနာရမညျဖစသည။ ပထမအခကအေနျဖင ပငဆငခြငအား ရငးရငးလငးလငး အဓပၸာယသကမတထားရမညျဖစၿပး ပငရငမားအားလးမ တရားဝငေတာငးဆႏငခြင ရရမည။ ျမနမာႏငငတြင ဤကသ႔အေျခအေန မဟတပါ။ တရားရးမားတြင ပငဆငခြငမားအား တရားမတေသာနညးလမး မားျဖင အေကာငအထညေဖာႏငသည ဥပေဒမား ျပ႒ာနးထားရပါမည။

ဒတယအခကအေနျဖင အမားျပညသပင ပငဆငမႈပစၥညးမားအား ေလလေစးမားတြင ေရာငးခ ၿပး ထပစၥညးမားအတြက ေလလတငလသညသမားထ ေရာငးခပါသည။

ေစးကြကသတမတထားမႈအတငး ေရာငးလအားမ ဝငေငြမားရရႏငသညက ဤတစနညးသာ အာမခေပးႏငလမမည။ ထကသ႔ ဝယယႏငရနအခြငအလမးမားအား အာမခႏငမႈမရပါက အခြငထးမား ပငဆငထားေသာ လနညးစအာဏာပင ခ႐နမားမ ျပညသလထမားအတြက အသးစရတမားမ အကးအျမတမား ရရသြားလမမည။ အမားျပညသပငပစၥညးမား ေရာငးခရာတြင ပြငလငးျမငသာမႈမရသည လပထးလပနညးမားမာ အကငပကခစားမႈ၏ အဓကကဆးေသာ ဇာစျမစပင ျဖစသည။ ထအတြကေၾကာင ႏငငေတာအစးရအေနျဖင ဘ႑ာေငြမားနညးပါးလာၿပး ႏငငသားျပညသမား ေမာလင ထားသည ဝနေဆာငမႈမားအား ေဆာငရြကေပးႏငေတာမည မဟတပါ။

တတယအခကအေနျဖင ႏငငေတာအစးရသည ႏငငပငစးပြားေရးလပငနးမားျဖစသည ျပညပပ႔ကန ျဖစသညသဘာဝ ဓာတေငြ႕မားႏင အျခားေသာ လႊေျပာငးေပးေငြမား၏ အခြနမားႏင အခြနမဟတသည ဘ႑ာေငြမားအေပၚတြင လြနစြာ မခေနပါသည။ လြနစြာတနဖးမားလြနး သည တရားဝင ေငြလႏႈနးမားသည သဘာဝဓာတေငြ႕မားႏင ေရနစက႐မားပငဆင ထားသည ႏငငပငစးပြားေရးလပငနးမား၏ ဝငေငြမား၏တနဖးမားအား အဖနဖနပပကေစခေသာလညး အခ႕မာ ထဘ႑ာေငြမားပမာဏသည ႏငငေတာအစးရဝငေငြမား၏ သးပတစပ ခန႔ရရသညဟ ခန႔မနးပါသည။74

သဘာဝဓာတေငြ႕မားမ ရယယာအျမငဆး (၃၇%) ရရသညအျပင ျမနမာႏငငသည ေကာကစမးႏင အျခားေသာ ေကာကမကရတနာမ (၂၀% ႏငအထက) ႏငငျခားသ႔ တငပ႔သညအတြက သဘာဝအရငးအျမစမား ထတလပ ေရာငးခသညလပငနးသည အစးရအတြက အဓကကဆးေသာ ဘ႑ာေရးအရငးအျမစတစခ ျဖစပါသည။ သ႔ေသာ Global Witness မ ခန႔မနးသညမာ ၂၀၁၄ ခႏစတစခအတြငး တ႐တႏငငတငသြငးကန အခကအလကမားမ ညႊနးကနးမားအရ တရားဝငေကာကစမးထတလပမႈတနဖးမာ အေမရကနေဒၚလာေငြ ၁၂ ဘလယရၿပး ပမးမအားျဖင ခန႔မနးရသညမာ အေမရကနေဒၚလာေငြ ၃၁ ဘလယခန႔ရပါသည။ ဤပမာဏမာ ျမနမာႏငင၏ တရားဝငသတမတ ထားသည GDP ၏ ၄၈% ႏင ညမၿပး အစးရ၏ ကနးမာေရးအသးစရတေငြ စစေပါငးထက ၄၆ ႀကမႏင ညမပါသည။ အခြနဘ႑ာေငြမား အလြနဆး႐ႈးမႈရေနသညက ေဖာညႊနးထားပါသည။75

74 (ေဇာဥး၊ စငဒဂးလငး၊ ေပါလ မႏလကတ၊ ဖးပြငျဖ၊ ၾကညျပာခစေစာ၊ င၀ါ၀ငး၊ အယ ေပၚတာ၊ မာရ အငး၊ အနဒရယာ ဆမရာ- ၂၀၁၅ (ဇြန)၊

75 (Global Witness 2015)

69

သဘာဝသယဇာတေပါမားသည ႏငငအမားစမာ သဘာဝသယဇာတနညးပါးသည ႏငငမားထက ဖြ႕ၿဖးမႈေႏးသညမာ လအမားအသပငျဖစပါသည။ အေၾကာငးမာ သဘာဝအရငးအျမစမားအတြကလအပသည ငားရမးမႈမားမာ အျခားေသာ က႑မားျဖစသည စကပးေရးက႑ကသ႔ေသာ လပငနးမားထက လအငအားႏင ေငြအရငးအျမစကနကမႈမားမာ အဟန႔အတားမား ျဖစေစႏငေသာေၾကာင ျဖစသည။ ဤကသ႔ အထကေဖာျပပါ အေျခအေနအား သယဇာတကနစာ ဟလညး ေခၚပါသည။ ထအတြကေၾကာင ရငးႏးျမႇပႏမႈႏင စးပြားေရးအေသးစားလပငနးမား တညၿငမမႈမားအတြက အခြနက႑ဂယကခတမႈအား ဥးစားေပးလပေဆာငျခငးႏင အကးခစားခြငအား တးေဖာလပကငျခငးမ လပငနးေဆာင ရြကမႈမား ပမျဖစထြနးႏငမႈလပငနးမားမရရေစရန အသြငေျပာငးလပေဆာငျခငးမားျဖင သဘာဝအရငးအျမစမားမ ရရလာသည အခြနဘ႑ာမားအတြက ျပညသ႔ဘ႑ာစနစအား ပြငလငးျမငသာမႈရေရးႏင တာဝနခမႈမား တးျမႇင လပေဆာငျခငးမားျဖင ျပျပငေျပာငးလမႈမား လပေဆာငရမညျဖစသည။ တစဖနျပနလည အသးမျပႏငေတာသည သဘာဝအရငးမား ဥပမာ- သဘာဝဓာတေငြ႕ႏင ဆမားအား ေရာငးချခငးမားမရရလာသည အခြနဘ႑ာမားသည အစးရလညပတႏငေရးအတြက သးစြျခငးမျပလပသငပါ။ ထသ႔အသးျပမညအစား ထအခြနဘ႑ာမားအား ေရရည ဝငေငြရရႏငေရးအတြက ရငးႏးျမႇပႏမႈမားအတြက အသးျပသငပါသည။ တစဖကမျပနၾကညေသာ ထအခြနဘ႑ာ မားသည တစခနတြငသးစြ၍ ကနသြားေသာ ထရငးႏးျမႇပႏမႈမာ ဝငေငြဆးရႈးမႈအတြက အာမခအျဖစ ဆကလကရ ေနဥးမည ျဖစသည။ သ႔ေသာ သဘာဝအရငးအျမစမရရလာသည အခြနဘ႑ာသည လြနစြာတညၿငမမႈမရေသာ ေၾကာင ဘ႑ာေရးစမခကျပလပရန မေရရာမႈမား အလြနျမငမားပါသည။ ထ႔အတြကေၾကာင ယခငကာလမားမ ျမနမာႏငင၏ သဘာဝဓာတေငြ႕မားမ ရရလာသည အခြနဘ႑ာမားမာ ကမၻာေစးကြကအား သကေရာကမႈရေစခၿပး ၂၀၁၅ ခႏစတြင သဘာဝဓာတေငြ႕ေစးမား သသသာသာ ကဆငးမႈမား ျဖစခသည။ လြနခသည ဘ႑ာေရးႏစသးႏစ အတြငး ေကာကယရရခသည အခကအလကမားအရ ႏငငေတာဘ႑ာတြငး သဘာဝဓာတေငြ႕မရရလာသည ရေငြ မားမာ အေျမာကအမားရရခၿပး ထေငြမားအား လကေတြ႕မကသည အသးစရတမားအတြက သးျဖနးခမႈမား ရခ

သည။76

76 ျမနမာေရနႏင သဘာဝဓာတေငြ႕လပငနး (MOGE) မ သဘာဝဓာတေငြ႕အခနးက႑အတြငး အခြနဘ႑ာေပးေခမႈႏင ေပးေဆာငမႈအတြက ႏငငေတာပါဝငမႈမာ အပဆးခန႔မနးမႈမာ ႏငငေတာဘတဂကအတြငး ၃၀% ခန႔ရပါသည။ ဤပမာဏမာ ခြေဝထားသည ဘ႑ာေငြမားႏင အမနတကယကနကမႈမားအတြက ၅% မ ၆% ထေလာခႏငေရးအတြက ေပးေဆာငႏငခ ပါလမမည။ တစခနတညးမာပင ပမနအခြနဝငေငြမား (ဥပမာ- MOGE ၏ အခြနေပးေဆာငမႈေငြ အသားတငႏင တစႀကမေပးေဆာငမႈ အသားတင (ဥပမာ- လငစငေၾကး)) သည လြနခသည သးႏစအတြငး တစႏစလင ၆၀ ရာခငႏႈနးထ ေလာက ေနခပါသည။ သဘာဝအရငးအျမစမားၾကြယဝသည အျခားေသာႏငငမား၏အေတြ႕အႀကမား၏ ေဖာျပခကမားအရ ထဝငေငြမား စစညးသမးဆညးထားႏငသည ႏငငေတာခမးသာၾကြယဝေရးရနပေငြ (National Wealth Fund) မားအတြက ပမလၿခၿပး ေရရညတညတသည ျပညသဘ႑ာအတြက အသးျပႏငမည ျဖစသည။ (ကမၻာဘဏအဖြ႕ ၂၀၁၇၊ တငျပရငးလငးမႈစာမကနာ

70

ဇယား (၃)။ သယဇာတကနစာဇယား (၃)။ သယဇာတကနစာ77

သဘာဝအရငးအျမစမား ဆး႐ႈးပကစးမႈ (Resource Curse) ဆသညမာ ေရနႏင သဘာဝဓာတေငြ႕ ကသ႔ေသာ သဘာဝအရငးအျမစမား ၾကြယဝသညႏငငမားသည ၎တ႔ထက သဘာဝအရငးအျမစ မား နညးသညႏငငမားထက ႏငငေတာလညပတႏငမႈ ဆးရြားျခငးက ဆလသည။ ဤကသ႔ျဖစရငး အေၾကာငးအရငးမားမာ တစႏငငႏငတစႏငင ကြာျခားၾကပါသည။

ေရနႏင သဘာဝဓာတေငြ႕မား အေရာငးအဝယေကာငးပါက အျခားေသာအေရာငးအဝယက႑မား အတြက ေငြလလယမႈမားေျပာငးလမႈမားျဖစေစၿပး ေလာကေစေသာေၾကာင စးပြားေရးအေျခအေနအား ပပကေစပါသည။

ၾကြယဝခမးသာမႈမား ႐တတရကျဖစေပၚခပါက အကငပကခစားမႈမား၊ လမႈေရး မညမမႈမားႏင ႏငငေရးမတညၿငမမႈမားပင ျဖစေပၚေစႏငသည။ ဤကသ႔ အေၾကာငးရငးမားေၾကာင သဘာဝ အရငးအျမစမား ဖြ႕ၿဖးႏငေရးအတြက ထေရာကသည အစးရတစရပတညေထာငရန ျမနမာႏငင အတြက လြနစြာအေရးႀကးပါသည။ သဘာဝအရငးအျမစ ထတလပမႈလပငနးမား ပြငလငးျမငသာမႈ ရေရးလပငနးအတြက တရားဝငအသအမတျပမႈရရေရးအတြက ျမနမာႏငငအစးရ၏ ဆးျဖတခက သည မနကနသည ဥးတညခကတစချဖစပါသည။ ပ-၁၃ သည ျပညေထာငစ ျမနမာႏငငေတာ အစးရ၏ အခြနဝငေငြရရသည အရငးအျမစမားအား ေဖာျပထားပါသည။ မၾကာေသးမႏစမားအတြငး အျပညျပညဆငရာ ေငြေၾကးရနပေငြအဖြ႕ (IMF) မ ယခႏစအတြငး ထႏငငပင စးပြားေရးလပငနးမားမရရမည ဝငေငြမား ကဆငးႏငသညဟ ခန႔မနးထားေသာလညး ႏငငေတာအစးရ အခြနေငြ ႏင အခြနေငြမဟတသည ဝငေငြမားသည ႏငငပငစးပြားေရးလပငနးမားထမ ရရသည ေငြပမာဏ မားႏင အေရးပါလနးနးျဖစခပါသည။ ဤကသ႔အေျခအေနသည အလြတေစးကြက စးပြားေရးတးခ႕ရန အရပအျမြကျဖစခေသာလညး လကေတြ႕တြင မဟတခပါ။ စးပြားေရးျဖစထြနးမႈ ျဖစေပၚခသညဟ ထငရေသာျငားလညး အခြနဝငေငြမား သသသာသာ တးပြားလာျခငး မရခပါ။ ထ႔ေၾကာင အစးရ

ေျဖရငးႏငေရးအတြက လြနစြာေနာကေႏးမႈမား ျဖစခသည။

၂၀၁၆ ခႏစႏင ၂၀၁၇ ခႏစမားအတြငး စးပြားေရးကဆငးမႈႏငအတ စးပြားေရးလပငနးမားမ အခြနဝငေငြမားသညလညး သသသာသာေလာကလာခၿပး စးပြားေရးအေျခအေနမား ျပနလညေကာငးမြနလာပါက ျမငတကလာႏငသညဟ ခန႔မနး ထားပါသည။ ေရနႏင သဘာဝဓာတေငြ႕မားႏႈနးမား ကဆငးမႈသည အခြနမဟတသညဝငေငြမား ေဖာငးပြေစခသည။ သ႔ေသာ ျမနမာႏငငအတြက ေရရညေဆာငႏငေရးအတြက အဓကစနေခၚမႈမာ အခြနဝငေငြမား ျမႇငတငေဆာငရြက ေရးပင ျဖစပါသည။

77 (ဟြတခ၊ ေဒးဗစ၊ တငေမာငသနး၊ ကင အနဘ နငး ၂၀၁၅၊ စာ-၂၃)

71

ပ-၁၃။ပ-၁၃။

ႏငငေတာအစးရရရသည % GDP အခြန၀ငေငြ အရငးအျမစမားႏငငေတာအစးရရရသည % GDP အခြန၀ငေငြ အရငးအျမစမား

အခြနမားႏင အခြနႏႈနးထားမားအခြနမားႏင အခြနႏႈနးထားမား

ျမနမာႏငငသည အခြနေပးေဆာငမႈပစအမးမးတ႔က အေကာငအထညေဖာ အသးျပလကရသည။ အခြနဝငေငြမားက ဝငေငြအခြနမားႏင စးပြားေရးအခြနေငြမားအျဖစ တနးတခြေဝမႈအား ျပလပမႈနညးပါသည။ စးပြားေရးလပငနးမား ျပနလညတးတကလာေသာေၾကာင ထအေျခအေနမား ပမေကာငးမြနေသာလညး စကပးေရးက႑မထတလပမႈနညး ျခငးသည ဝငေငြအခြနမားမ အခြနဝငေငြမားရရန အေထာကအပေပးႏငမည မဟတေၾကာငးကလညး ျမငေတြ႕ခရၿပး ျဖစသည။ စးပြားေရးလပငနးမားမ ေရာငးအားအခြနမား၊ ဝငေငြမားႏင အျမတအစြနးရရမႈမားမတစဆင ပမအားေကာငး သည ကနထတလပမႈမားႏင ဝနေဆာငမႈက႑မားသည အခြနဝငေငြမား ျမႇငတငႏငမည ျဖစသည။ အဓကအခြနဝငေငြ မားမာ -

ကးသနးေရာငး၀ယေရး အခြနႏႈနးမာ ၅% ခန႔ရသည ေရာငးအားအခြနျဖစၿပး ႁခြငးခကအခ႕ ရပါသည။ ႏငငအတြငးေရာငးခရနထတလပလကသည ဆနစပါးမားႏင ဟငးသးဟငးရြကအတြက အခြနႏႈနး နညးၿပး (အခြနေကာကချခငး မျပလပပါ။) သ႔မဟတ တငသြငးကနမားႏင ယဥၿပငလာႏငေစရနအတြက မတပတငထားသည ႏငငသားပင သ႔မဟတ ႏငငပငစးပြားေရးလပငနးမား ပငဆငသည စးပြားေရး လပငနးမ ထတလပေရာငးခသည ကနပစၥညးမားအတြက အခြနလြတၿငမးခြငရၾကသည (၂% ခန႔သာ ေပးေဆာငရပါသည။)။78 ၂၀၁၇ ခႏစတြငျပ႒ာနးလကသည ႏငငေတာအခြနဘ႑ာဥပေဒသည လပငနး ေဆာငရြကမႈစနစႏင ႏႈနးထားမားအား သးျခားသတမတထားေသာလညး ႏငငေတာအစးရမ လာမည ကာလမားအတြငး VAT စနစျဖင အခြနႏႈနးမားအား ေျပာငးလသတမတရန ရညမနးထားပါသည။79

78 http://www.loc.gov/law/foreign-news/article/burma-2017-union-tax-law-passed/

79 (တာနယ ၂၀၁၇)

72

ထသ႔ လပေဆာငလကျခငးအားျဖင ျမနမာႏငငသည တစကမၻာလးရ အျခားေသာႏငငအမားစႏင ပးေပါငးႏငမည ျဖစသည။ VAT ႏငပတသကၿပး ဇယားတြငၾကညပါ။

ေကာပေရးရငးခြနမာ ရရသညအျမတစြနး၏ ၂၅% ျဖစၿပး ျမနမာႏငင ကမၸဏမားအကဥပေဒ သ႔မဟတ အထးကမၸဏအကဥပေဒ ၁၉၅၀ အရ မတပတငထားၿပး ျမနမာႏငင ရငးႏးျမႇပႏမႈေကာမရငထမ လပပင ခြငပါမစရရထားသည ႏငငပငစးပြားေရးလပငနးႀကးမား၊ အျခားစးပြားေရးလပငနးမား၊ ကမၸဏမား သ႔မဟတ အျခားသမဝါယမလပငနးမား စသည ကမၸဏမားထမ စညးၾကပျခငး ျဖစသည။80

အရငးအႏး အကးအျမတအခြနႏႈနးထားအား ၂၀၁၇ ခႏစျပ႒ာနးထားသည ဥပေဒသစအတငး စညး ၾကပၿပး ၁၀% အတငး ဆကလကရေနေသာလညး ေရနႏင သဘာဝဓာတေငြ႕လပငနးမားႏင ဆကစပ လပကငေနသည ကမၸဏမားအတြကမႈ ၎တ႔ရရသည အျမတအစြနးမ အခြနးႏႈနး ၄၀% မ ၅၀% ထ စညးၾကပပါသည။

အထးကနပစၥညးခြနအား ပထမဥးဆး ၂၀၁၆ ခႏစတြင ျပ႒ာနးခၿပး ႏငငအတြငး၊ တငသြငး၊ တငပ႔သညအထးကနပစၥညးမားအားလးအတြကျဖစၿပး သတမတထားသည စးပြားေရးလပငနးခြနအျပင ထပမေပး ေဆာငရျခငး ျဖစသည။81 အခြနေပးေဆာငရန မလသညကနပစၥညးမားစာရငးမားမာ ေဆးရြကႀကးထတ ေဆးလပႏင အရကမား၊ ကြနးသစႏင သစမာမား၊ တနဖးျမငေကာကမကရတနာမား၊ လကဝတရတနာ မား၊ ဇမခကားမား၊ ေလာငစာဆႏင သဘာဝဓာတေငြ႕ စသညတ႔ျဖစသည။ ၂၀၁၇ ခႏစ ျပညေထာငစ အေကာကခြနဥပေဒအရ ထကသ႔ေသာ ကနပစၥညးမားျဖစသည စးကရကမား (တစလပလင ၁ ကပႏႈနး)၊ ေဆးေပါလပမား၊ ေဆးျပငးလပ ေဆးရြကႀကးထတေဆးလပႏင ကြမးမားအတြက (၂၀% မ ၈၀% ထ တးျမႇငျခငး)၊ အရကျပငးႏင ဝင (ဘယာ မပါ၊ ၆၀% ထရေနၿပး) မားအား တငသြငးျခငးႏင ထတလပ ျခငးမားအတြက အခြနႏႈနးမား သသသာသာေျပာငးလလာပါသည။ သစလးမားအတြက အခြနမာ သသ သာသာေလာနညးလာၿပး (၂၀% မ ၅% ထေလာခၿပး)၊ ပမသြငးရေသးသည ေကာကမကရတနာမားအတြက လညး သသသာသာ ေျပာငးလမႈရလာပါသည။ ပ႔ကနမားအတြက အခြနႏႈနးမာ အခြနဥပေဒသစတြင ၂၀% မ ၁၀% ထေလာခလာၿပး အထးသျဖင သစလးမားႏင ၂၀% မ ၁၅% ထအတြက ပမသြငးရေသး သည ေကာကစမးတးမား၊ ၂၀% မ ၁၀% ထအတြက ေကာကမကရတနာမား စသညျဖင အသးသး ေလာခထားပါသည။82

80 (ဇလဒင ၂၀၁၇)

81 (Myanmar: Union Tax Law 2016 Passed, EY TAX INSIGHTS (May 2, 2016) quoted by (Zeldin 2017)

82 ဤကသ႔ သဘာဝအရငးအျမစမားအတြက အခြနစညးၾကပႏႈနးမားေလာခလကသညမာ လြနစြာ ပေဟဠဆနလြနးပါသည။ မတဆက အပငးတြင ေထာကျပခသညအတငး NLD အစးရမ ကတျပခသညမာ “အခြနပမ ကယကယျပန႔ျပန႔ရရေစရန အခြနႏႈနးမား ေလာခသြားမည”။ သဘာဝအရငးအျမစမားထနးသမးျခငးဆငရာ အျမငဘကမ သ႔မဟတ ေကာကစမးတးမားႏင အျခားေသာတနဖးျမင ေကာကတးမား တးေဖာမႈဘကမ အျမငတြင ႏငငစးပြားေရး တးတကလာေစရန အဘယေၾကာင၊ ဘယလ တးျမႇငလာႏငမညက နားမလညဘ ျဖစေနပါသည။

73

၃) ထပတးတနဖးခြန (VAT) ဆငရာ ဇယား၃) ထပတးတနဖးခြန (VAT) ဆငရာ ဇယား

ထပတးတနဖးအခြန (VAT) ဆသညမာ ကနပစၥညးမားႏင ဝနေဆာငမႈမားအတြကေပးရသည အခြန ျဖစပါသည။83 ဤသညမာ ကနပစၥညးတစခအတြက ထတလပမႈအဆငတစဆငျခငးအေပၚ ထပတး ေပးရသည ေစးႏႈနးအေပၚ ျပ႒ာနးလကသည ေယဘယသးစြမႈအခြန ျဖစသည။ ႏငငေတာအစးရမ ေနာကဆးေစးႏႈနး၏ ရာခငႏႈနးအား တပတးအခြနပမာဏအျဖစ ဆးျဖတလကျခငးျဖစသည။

(ဥပမာအားျဖင လကဖကရြကမား စတငခးဆြတသညကနဥးဆငမ စသည လကဖကရညဆင) ထကသ႔ ထတလပမႈအဆငတငးတြင ပမတနဖးျမငလာသည ထတကနတစခ၏ ကနထတလပမႈအဆင ဆငအား ေတြးေတာလကပါ။ ေနာကဆး စားသးသမ ဝယယလကပါက ၎တ႔သည ထပတးအခြန အားေပးလက႐မက (ဥပမာ- လကဖကရညတစခြက၏) ထတလပမႈ အဆငဆငတငးအတြက (ဥပမာ- လကဖကရြကမားဝယယျခငး၊ ပ႔ေဆာငျခငး၊ ထတလပျခငး၊ စကပးျခငး၊ စာ;ေသာကဆငစရတ စသည) အဆငတငးတြင ထပတးအခြနေစးႏႈနးမားရေနေသာေၾကာင ေပးေဆာငလကျခငး ျဖစသည။

ထပတးအခြနအား ေနာကဆးဝယယသမားအတြက သရရနကန႔သတထားၿပး စးပြားေရးလပငနး မားအတြက သးသန႔သရေစေသာေၾကာင ေအာငျမငစြာေဆာငရြကႏငျခငးျဖစသည။ ႏငငေတာမ ေကာကခလကသည ထပတးအခြနသည ေရာငးခမႈဝငေငြမား၏ ထပတးအခြနႏင ကနပစၥညးထတ လပရန လအပသည ကနၾကမးပစၥညးမားႏင ဝနေဆာငမႈမားအတြကေပးရသည ထပတးအခြနမားႏင ကြာျခားေနပါလမမည။ ကြားျခားခကမာ စးပြားေရးလပငနးတစခစမ ထပတးလကသည တနးဖမား၏ အခြနမားေၾကာင ျဖစသည။ ဤသ႔ျဖင စးပြားေရးငနးမား၏ ကနထတလပမႈအဆငဆငတြင စညးၾကပ သည အခြနစစေပါငးမာ အၿမမပကထပတးလကသည အပငးအစမား ျဖစသည။

ထပတးအခြနသည ေရာငးခမႈျပလပတငး သတမတထားသည ပမာဏေပးရေသာေၾကာင သာမန အေရာငးအခြနမားထက သာလြနပါသည။ အေၾကာငးမာ ထတလပမႈအဆငတစခခငးစတငး၏ ထပတးမႈအေပၚ အခြနေဆာငျခငးျဖင ဝယယမႈတစခ၏ တနဖးအျပညအတငး ေရာငးခမႈအခြန၏ အဆငဆငေဆာငမႈက ေရာငလႊေပးႏငေသာေၾကာင ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ထတလပသမားအတြက မတမႈရေစၿပး ရတသမးျခငး၊ စစေဆးျခငး၊ သမးဆညးျခငးႏင ျဖန႔ေဝျခငးမားျပလပသည စးပြားေရး လပငနးမားအတြက ဆေၾကးမားဖနးတးမႈ ျဖစေပၚေစျခငးမလညး ေရာငလႊေပးႏငပါသည။ ထ႔ေၾကာင တစကမ ၻာလးတြင ထပတးအခြန (VAT) မာ သာမနေရာငးအားအခြနမားထက ပမအသားေပးျခငး ခထားရပါသည။

ဘဂၤလာေဒရႏငင၏ အျဖစအပကဘဂၤလာေဒရႏငင၏ အျဖစအပက

ဘဂၤလာေဒရႏငင၏ ထပတးအခြနစနစအား ၁၉၉၁ ခႏစတြင အစပးခၿပး ေရာငးအားအခြနမားႏင ယစမးခြနအမားစအတြက အစားထးခသည။ ၂၅ ႏစကာလအတြငး ထပတးအခြနမာ ထႏငငေတာ ဝငေငြမား၏ အႀကးမားဆးအရငးအျမစတစခ ျဖစလာခသည။ ၅၆% ေသာ ဝငေငြအခြနမားသည ဘဂၤလာေဒရႏငင၏ ထပတးအခြန ဝငေငြမားျဖစသည။ ပမနထပတးအခြနႏႈနးထားမာ ၁၅% ျဖစသည။ ျပညပသ႔တငပ႔ကနမားမ တစစတစရာမရပါ။ ဤကသ႔ႏႈနးထားမားရေသာလညး ဝနေဆာငမႈ လပငနးမားအတြက ျဖတေတာကႏႈနး (Truncated Rate) ဟေခၚသည ေလာခႏႈနးမားအနညးငယ ရပါသည။ အမးမးေသာဝနေဆာငမႈမားအတြက အမးမးေသာႏႈနးထားမား သတမတထားပါသည။

83 https://en.wikipedia.org/wiki/Value-added_tax တြငၾကညပါ။

74

ႏငငပငစးပြားေရး လပငနးမားႏငငပငစးပြားေရး လပငနးမား

ဇယား ၁၂ ႏင ၁၃ တ႔တြင ျမငခသညအတငး ႏငငပင စးပြားေရးလပငနးမားအမားစမာ ႏငငေတာအစးရဝငေငြအတြက အႀကးမားဆးေသာ အရငးအျမစတစချဖစေနဆ ျဖစပါသည။ ၂၀၁၅ ခႏစတြင ျမနမာႏငငသည က႑အမးမးတြင လပကငလsကရသည ႏငငပငစးပြားေရး စစေပါငးအေရအတြက ၄၄ ခရခၿပး အမားစမာ လပငနးမားျဖစသည။ ဥပမာအေနျဖင ျမနမာသစလပငနးသည ဝနထမးေပါငး ႏစေသာငးနးနးရၿပး GDP ၏ ၇ % မ ထပတးပမာဏအား ျဖညဆညးေပးလကရသည။ တပမေတာပင ျမနမာစးပြားေရးဥးပငလမတကႏင ျမနမာစးပြားေရးေကာပေရးရငးတ႔မ စးပြားေရးလပငနးအမးမးျဖစသည ေကာကစမးတးေဖာျခငး၊ သစထတလပျခငး၊ သစစကမား၊ ပရေဘာဂႏင အထညခပ လပငနးမား၊ အစားအစာႏင အေဖာယမကာမား တငသြငးကနမား၊ စပါမားကကမား၊ ဘဏလပငနးမား၊ အမႏင ေျမယာလပငနးမား၊ ဟတယမား၊ လမးပနးဆကသြယေရးလပငနးမား၊ ဆကသြယေရးလပငနးမား၊ စတးႏင ဘလပေျမ စက႐မား စသညျဖင အမးမးေသာလပငနးမား လပကငလကရသည။ ဤကမၸဏအမားစမာ တပမေတာအတြက တက႐က ဘ႑ာေငြျဖညဆညးေပးလကရၿပး လႊတေတာတြငး တာဝနမရသညအျပင ႏငငေတာဘ႑ာအတြငးသ႔ အစရငခရန တာဝနမရပါ။84 ႏငငပငစးပြားေရးလပငနးအမားစမာ လကဝါးႀကးအပႏငသည ရာထးမားေၾကာင အျမတ မားစြာရေနျခငးျဖစၿပး ရဖနရခါတြင ထေရာကသည ဝနေဆာငမႈေႏာငေႏးတတပါသည။ သ႔ေသာ ဆကသြယေရးက႑ အတြငး ေျပာငးလမႈမာ သာဓကတစချဖစၿပး ၿပငဆငမႈမားျခငးသည လပငနးလညပတမႈတစလးအတြက တးတက မႈမား ရလာႏငပါသည (ျပညပရငးႏးျမႇပႏသမားထမ အပါအဝင)။ ႏငငပငစးပြားေရး လပငနးမားသည ႏငငေတာ ဘ႑ာအတြငး အျမတအခြန၏ ၂၅%၊ ႏငငေတာ၏ အစေပၚ အျမတ၏ ၂၀% ျဖညဆညးၿပး ကနဘ႑ာေငြမားအား ရငးႏးျမႇပႏရန သ႔မဟတ တပမေတာအတြက အသးျပျခငးျဖစသည။

84 (ဟြတခ၊ ေဒးဗစ၊ တငေမာငသနး၊ ကင အနဘ နငး ၂၀၁၅၊ စာ-၂၃)

75

၃။ ဗဟခပကငမႈေလာချခငးအတြက ၃။ ဗဟခပကငမႈေလာချခငးအတြက ဘ႑ာေငြေထာကပမႈဘ႑ာေငြေထာကပမႈ

၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအတြငး ျပ႒ာနးထားေသာလညး တငးရငးသားမား၏ စမအပခပမႈမာ ကယပငအပခပမႈမး မျဖစေသးသညမာ ျမငသာထငရားေနေသးသညအတြက ျမနမာႏငငသည လကရအခနထ ဗဟမခပကငေနဆျဖစပါ သည။ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားအား ဘ႑ာေငြခြေဝမႈအား ေလလာၿပးသညအခနတြင ပမသသာပါသည။

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အသးစရတျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အသးစရတ

ျမနမာႏငငတြင ျပညသပငပစၥညးမားအား ေထာကပျခငးသည ျပညေတာငစအစးရ၏ အဓကကေသာ လပငနးတစရပ ျဖစပါသည။ ၎တ႔မာ ပညာေရး၊ ျပညသ႔ကနးမာေရး၊ အေဆာကအဦ ၊ စြမးအငထတလပမႈႏင ျဖန႔ေဝမႈ၊ အရငးအျမစမား တးေဖာျခငး၊ စစစျခငးႏင လမႈဖလေရးစသညတ႔ ပါဝငပါသည။ ၎တ႔အား ခ႐ငအဆငႏင ၿမ႕နယအဆငသ႔ မတစြာ လပပငခြငမား ခြေဝထားပါသည။ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရမား၏ တာဝနမားသည အမားအားျဖင ေဒသအတြငး ႏင ဝနေဆာငမႈအေသးစားမားျဖင ကန႔သတထားပါသည။ ဥပမာအားျဖင စကပးေရးက႑အတြငး စကပးေရးဝနႀကး ဌာနမာ ေယဘယအားျဖင ႏငငေတာမ စမခန႔ခြသည ဆညမား၊ တမမားႏင ဆညေျမာငးမားအား တာဝနယၿပး ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရမားအေနျဖင ၎တ႔ကယတင စမခန႔ခြရသည ဆညမား၊ တမမားႏင ဆညေျမာငးမား အတြက သးျခားတာဝနယ ေဆာငရြကရပါသည။ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအတြငး ျပ႒ာနးထားသည သေဘာသဘာဝအရ လအပလင လအပသလစမခန႔ခြႏငရန မေသခာမေရရာမႈမားႏင ထေရာကမႈမရသညမာ ျမငသာပါသည။85

၂၀၁၃/၁၄ ခႏစအတြငး ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမ အမားျပညသက႑ အသးစရတမားအတြက ၇.၄ ရာခငႏႈနး ရသည ပမာဏအား စာရငးတငျပခၿပး ၎ပမာဏမာ အျခားေသာႏငငမားႏင ႏႈငးယဥပါက ပမးမအားျဖင ၂၅ ရာခငႏႈနး ရပါသည။ ဇယား ၄ သည ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး စမအပခပမႈ၊ ေအာကဆးဆငရ အစးရမားႏင ႏငငပငစးပြားေရး လပငနးမား၏ အသးစရတမားအား ေဖာျပထားပါသည။ ရမးျပညနယ၊ ရနကနတငးႏင မေကြးတငးတ႔မာ စးပြားေရအရ အႀကးမားဆးေသာ အစတအပငးမားျဖစပါသည။ ဘ႑ာေရးအရ ခငးျပညနယႏင ကယားျပညနယတ႔မာ သးစြမႈအမားဆး ျဖစၾကသည။

ေဒသအတြငးဝငေငြမာ မလေလာကေသာေၾကာင ဤတငးေဒသႀကးႏငျပညနယ အသးစရတမား၏ ၆၄ ရာခငႏႈနးေသာ အသးစရတအား ႏငငသ႔လႊေပးသည ပမာဏထမ ေထာကပေပးျခငးျဖစသည။86 ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆငရ စမအပခပမႈမားတြင လပအားခမားႏင လစာမားမာ ေယဘယအားျဖင အနညးငယမသာျဖစၿပး (၁၁ % မ ၂၀ %)

85 စာရငးအေသးစတအား (World Bank Group 2013, Annex 3) အားၾကညပါ။

86 (World Bank Group 2013, P. 83)

76

အသးစရတမားႏင ျပညသ႔ရငးႏးျမႇပႏမႈမားမာ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးအတြငး သသသာသာကြျပားပါသည။

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားအတြငး ၿမ႕နယအလကသးစြမႈမာ ထငသာျမငသာစြာ ကြျပားပါသည။ ၂၀၁၄ ႏင ၂၀၁၅ ခႏစတြင ခငးျပညနယ၏ ရငးႏးျမႇပႏမႈမာ ၿမ႕နယတစခတြင ၁၇၇,၄၀၀ ကပျဖစၿပး ပခးတငးေဒသႀကးႏင ဆန႔ကငဘက ျဖစၿပး ၎မာ ၿမ႕နယတစခတြင ၈၃၀၀ ကပျဖစပါသည။ လဥးေရထထပသည ရနကန၊ မႏေလး၊ ရမးႏင ဧရာဝတ တငးေဒသႀကးတ႔သည ၿမ႕နယတစခအတြက အသးစရတ အနညးဆးတြင ရပါသည။ ၂၀၁၄/၁၅ ခႏစတြင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး၏ ထကဝကမရသည အသးစရတအား လမးပနးဆကသြယေရးက႑သ႔ တက႐ကေပးပ ႔ခ ၿပး ကြာဟခကမားရေနခသည။ ဧရာဝတႏင မေကြးကသ႔ေသာ တငးေဒသႀကးမားတြင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အသးစရတ၏ ၈၀% နးနးရသည ဘတဂကေငြမားအား လမးပနးဆကသြယေရးသ႔ ေပးပ႔ခသည။ ျပညသမားအတြက ကနစညမားႏင အျခားျပငပအကးသကေရာကမႈမားအရ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားမာ ေဒသအတြငးစးပြားေရးဝနေဆာငမႈမားအတြက ေျဖရငးရန အထးသျဖင ေဆာကလပေရးႏင အေဝးေျပးလမးမဟတသည လမးမမားႏင ၿမ႕ျပလမးမား ျပျပငထနးသမးရန တာဝနရပါသည။87

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားအတြငးရ ၿမ႕နယတစခစ၏ အသးစရတမားမာ ဆငးရႏြမးပါးမႈအဆငမားႏင တက႐က ပတသကေနမႈရေၾကာငးမာ ျမငသာမႈလြနစြာနညးေနပါသည။ လဥးေရနညးပါးၿပး ဆငးရႏြမးပါးသည ျပညနယႏင တငး ေဒသႀကးမား၏ အသးစရတမားမာ ဝနေဆာငမႈေကာငးမား (အထးသျဖင လမးပနးဆကသြယေရး) ႏင ထကသ႔ ဝနေဆာငမႈမား ျဖညဆညးေပးရနကနကစရတမား ရေနေသာေၾကာင အဓကအေရးပါသည အခနးက႑မ ပါဝငေန ေၾကာငး မတယထားပါသည။ ဥပမာအားျဖင ခငးျပညနယသည ဆငးရႏြမးပါးမႈအျမငဆး အေျခအေနျဖစေနၿပး လဥးေရနညးပါေနေသာေၾကာင ၿမ႕နယတစခစအတြက အသးစရတမား ျမငတကေနသညဟ ဆလျခငးျဖစသည။ ေငြလႊေပးပ႔မႈႏႈနး ျမငေနျခငးအား ေကးဇးတငရလမမညျဖစသည။ ပ (၁၅) သည ႏငငေတာအစးရမ ၿမ႕နယတစခ ခငးစသ႔ လႊေပးလကသညပမာဏမာ ဆငးရႏျခာမႈႏင တက႐ကဆကႏႊယေနပါသည။ သ႔ေသာ ခငးျပညနယ၊ ကယား ျပညနယ၊ ကခငျပညနယႏင တနသၤာရတငးတ႔မာ ပမနလႊေပးသညထက မားစြာလကခရရပါသည။ တနသၤာရတငးမာ (၃၂ ဥး၊ ကလမတာ ၂)၊ ကယားျပညနယမာ (၂၄ ဥး၊ ကလမတာ ၂)၊ ကခငျပညနယမာ (၁၉ ဥး၊ ကလမတာ ၂)၊ ႏင ခငးျပညနယတြင (၁၃ ဥး၊ ကလမတာ ၂) ရသညဆပါက ၎တ႔သည လဥးေရအနညးဆးျဖစေသာေၾကာင ႏငငေတာ အစးရမ ဆငးရမႈႏင လဥးေရနညးပါးမႈအေပၚ ေျဖရငးေပးႏငရန လႊေပးလကသညမာ ျမငသာထငရားရပါသည။

87 (World Bank Group 2017, P. 55)

77

ဇယား (၄)ဇယား (၄)၂၀၁၃-၁၄၂၀၁၃-၁၄ အသးစရတ(ကပသနးေပါငး)အသးစရတ(ကပသနးေပါငး)

အပခပမႈႏင

စမခန႔ခြမႈ

ဌာနမားႏင

DAO မား SEE မား

စစေပါငး (ကပ

သနး)

%

ပမာဏ

တစဥးခငး

အသးစရတ

စစေပါငး (၀၀၀ ကပ)

GDP %

ရမး ၇ ၄၆၃ ၉၆၀၈၀ ၆၈၆၆၂ ၁၇၂၂၀၅ ၁၄.၇ ၂၉.၅၇ ၀.၂

ရနကန ၁၈၃၆၈ ၁၄၆၃၇၃ ၃၉၄၂ ၁၆၈၆၈၃ ၁၄.၄ ၂၂.၉၂ ၀.၂

မေကြး ၄၉၄၈ ၁၁၀၂၄၄ ၂၅၉၂၂ ၁၄၁၁၁၃ ၁၂.၁ ၃၆.၀၃ ၀.၂

စစကငး ၁၁၅၆၂ ၆၃၆၀၀ ၂၉၂၇၄ ၁၀၄၄၃၆ ၈.၉ ၁၉.၆၁ ၀.၁

ဧရာ၀တ ၄၅၄၃ ၆၁၂၂၅ ၃၄၁၆၅ ၉၉၉၃၃ ၈.၅ ၁၆.၁၆ ဝ.၁

မႏေလး ၈၀၉၂ ၈၀၇၉၅ ၁၀၉၃၄ ၉၉၈၂၂ ၈.၅ ၁၆.၁၉ ၀.၁

ရခင ၁၂၉၇၁ ၄၀၄၉၇ ၂၅၄၂၄ ၇၈၈၉၂ ၆.၇ ၃၇.၅၉ ၀.၁

ပခး ၅၄၂၄ ၄၁၇၀၁ ၁၈၈၈၂ ၆၆၀၀၆ ၅.၆ ၁၃.၅၆ ၀.၁

ကခင ၃၅၉၈ ၃၃၉၇၁ ၁၆၈၇၅ ၅၄၄၄၄ ၄.၇ ၃၃.၁၄ ၀.၁

ခငး ၁၀၆၁၁ ၂၃၉၆၁ ၁၄၃၉၈ ၄၈၉၆၉ ၄.၂ ၁၀၂.၂၇ ဝ.၁

တနသၤာရ ၈၆၈၉ ၂၄၄၁၆ ၁၃၃၄၇ ၄၆၄၅၃ ၄.၀ ၃၂.၉၈ ၀.၁

မြန ၃၆၁၀ ၁၈၉၇၂ ၉၁၉၁ ၃၁၇၇၃ ၂.၇ ၁၅.၄၇ ၀.၀

ကရင ၃၇၂၆ ၁၆၇၇၇ ၉၅၂၄ ၃၀၀၂၈ ၂.၆ ၁၉.၉၆ ၀.၀

ကယား ၄၇၇၀ ၁၃၁၉၇ ၈၂၃၆ ၂၆၂၀၄ ၂.၂ ၉၁.၄၂ ၀.၀

စစေပါငးစစေပါငး ၁၀၈၃၇၆၁၀၈၃၇၆ ၇၇၁၈၀၈၇၇၁၈၀၈ ၂၈၈၇၇၈၂၈၈၇၇၈ ၁၁၆၈၉၆၁၁၁၆၈၉၆၁ ၁၀၀.၀၁၀၀.၀ ၂၃.၂၅၂၃.၂၅ ၁.၄၁.၄

ပ-၁၅။ပ-၁၅။

ကယားကယား

ကခငကခင

ရမးရမး ကရငကရငပခးပခး

မႏေလးမႏေလးမြနမြန

တနသၤာရတနသၤာရ

ရခငရခင

ရနကနရနကန

လဥးေရမ ဆငးရသားရာခငႏႈနးလဥးေရမ ဆငးရသားရာခငႏႈနး

ဧရာ၀တဧရာ၀တစစကငးစစကငး

မေကြးမေကြး

ခငးခငး

တစဥးခငးအတြက

အသးစရတ

တစဥးခငးအတြက

အသးစရတ

တစဥးခငးအတြက ျပညေထာငစမ လႊေျပာငးေပးေငြႏင ဆငးရႏြမးပါးမႈ ရာခငႏႈနးတစဥးခငးအတြက ျပညေထာငစမ လႊေျပာငးေပးေငြႏင ဆငးရႏြမးပါးမႈ ရာခငႏႈနး

မရငး - ကမ ၻာဘဏအဖြ႕ ၂၀၁၇ မတတမးမ အခကအလကမားစစညးၿပး မပငရငးျပထားျခငးမရငး - ကမ ၻာဘဏအဖြ႕ ၂၀၁၇ မတတမးမ အခကအလကမားစစညးၿပး မပငရငးျပထားျခငး

78

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအတြက အခြနဘ႑ာေငြမားျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအတြက အခြနဘ႑ာေငြမား

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး စမအပခပေရး၏ ဝငေငြေထာကပေပးႏငမႈမာ အသးစရတမားကသ႔ပင ထးထးျခားျခား ဆငတသညဟ ထငရပါသည။ ဇယား-၅ တြငၾကညပါ။ ဝငေငြႏင အသးစရတမားမာ ထပတနးနး ျဖစပါသည။ သ႔ေသာ အေၾကာငးမာ အစးရဘကမ ထေဒသမားအတြငး လေငြမားအား ေငြလႊေပးျခငးျဖင ျဖညဆညးေပးေသာေၾကာငျဖစသည။ ပ-၁၆ သည အဆငးရဆးေသာ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးတ႔သည ေငြလႊေပးမႈအေပၚတြင ႏႈငးယဥၾကညလင အထး မခေနသညက ျပသေနၿပး ၅၀% ႏင အထကမာ လႊေျပာငးေပးေငြ ျဖစပါသည။ အခြနဝငေငြမာ ျပညနယႏင တငး ေဒသႀကးအဆငမားတြင လြနစြာနညးပါသည။ ဆလသညမာ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရ တရားဝငခြငျပထားသည ကယပငအပခပမႈမာ လကေတြ႕တြင အျခားေသာ စးပြားေရးလပငနးမရဘ ျဖစေနပါသည။

ထ႔ျပင ဤအဆငမားရ အစးရ ရေငြအမားစမာ ဒတယအဆငရ ကနစည (club goods) ဟေခၚသည ကနစညမား ေထာကပေပးျခငးျဖင အကအညေပးေနျဖငးျဖစသည။ DAOs မားသညလညး အဓကအားျဖင အဖးအခမားႏင ဝနေဆာငခမား ေကာကခႏငသည ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈမား ျဖစသည အမႈကသမးေရးႏင ေရေပးေ၀ေရး စသညတ႔ အတြက တာဝနရပါသည။ ပမနေဒသအတြငး အခြနမားမာ ပငဆငမႈဆငရာ၊ ဘးခြနမားႏင အျခားေသာ ဝနေဆာငခမား စသညတ႔ျဖစသည။ မႏေလးႏင ရနကနတငးေဒသႀကးတ႔သည အျခားေသာျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားထမဘးခြန မားမ ဝငေငြအမားစရရၿပး စစကငးတငးေဒသႀကးမ ၎တ႔၏ DAO ဝငေငြအမားစအား ပငဆငမႈအခြနမား မရရပါသည။

ဇယား (၅)ဇယား (၅)

အခြနဘ႑ာ (ကပသနးေပါငး)အခြနဘ႑ာ (ကပသနးေပါငး)

အပခပမႈႏင

စမခန႔ခြမႈ

ဌာနမားႏင

DAO မား SEE မား

စစေပါငး

(ကပ သနး)

%

ပမာဏ

တစဥးခငး

အသးစရတ

စစေပါငး(၀၀၀ ကပ)

GDP %

ရမး ၂၈၄၅ ၁၀၅၃၅၈ ၆၄၀၀၂ ၁၇၂၂၀၅ ၁၄.၈ ၂၉.၅၇ ၀.၂

ရနကန ၁၄၉၂ ၁၆၄၄၈၀ ၂၇၁၁ ၁၆၈၆၈၃ ၁၄.၅ ၂၂.၉၂ ၀.၂

မေကြး ၁၉၅၄ ၁၁၄၁၂၄ ၂၅၀၃၅ ၁၄၁၁၁၃ ၁၂.၁ ၃၆.၀၃ ၀.၂

စစကငး ၂၃၃၇ ၆၄၃၃၀ ၂၉၇၇၀ ၉၆၄၃၇ ၈.၃ ၁၈.၁၁ ၀.၁

ဧရာ၀တ ၁၇၅၄ ၆၃၆၆၁ ၃၄၅၁၉ ၉၉၉၃၄ ၈.၆ ၁၆.၁၆ ဝ.၁

မႏေလး ၃၃၅၃ ၈၅၄၈၀ ၁၀၉၈၉ ၉၉၈၂၂ ၆.၈ ၁၆.၁၉ ၀.၁

ရခင ၁၁၁၀ ၅၂၀၉၇ ၂၅၆၈၄ ၇၈၈၉၁ ၆.၈ ၃၇.၅၉ ၀.၁

ပခး ၃၀၅၆ ၄၄၈၇၄ ၁၉၀၇၆ ၆၇၀၀၆ ၅.၈ ၁၃.၇၇ ၀.၁

ကခင ၂၄၁၄ ၃၅၈၇၀ ၁၇၁၆၀ ၅၅၄၄၄ ၄.၈ ၃၃.၇၅ ၀.၁

ခငး ၂၀၆၆ ၃၃၈၀၂ ၁၄၁၀၂ ၄၉၉၇၀ ၄.၃ ၁၀၄.၃၆ ဝ.၁

တနသၤာရ ၂၀၄၅ ၃၁၀၀၄ ၁၃၅၇၂ ၄၆၆၂၁ ၄.၀ ၃၃.၁၀ ၀.၁

မြန ၂၄၀၁ ၂၀၀၄၂ ၉၃၃၁ ၃၁၇၇၄ ၂.၇ ၁၅.၄၇ ၀.၀

ကရင ၁၄၉၉ ၁၉၀၇၅ ၉၄၅၄ ၃၀၀၂၈ ၂.၆ ၁၉.၉၆ ၀.၀

ကယား ၁၂၁၄ ၁၄၆၉၂ ၈၃၁၇ ၂၄၂၂၃ ၂.၁ ၈၄.၅၁ ၀.၀

စစေပါငးစစေပါငး ၂၉၅၄၀၂၉၅၄၀ ၈၄၈၈၈၉၈၄၈၈၈၉ ၂၈၃၇၂၂၂၈၃၇၂၂ ၁၁၆၈၉၆၁၁၁၆၈၉၆၁ ၁၀၀.၀၁၀၀.၀ ၂၃.၂၅၂၃.၂၅ ၁.၄၁.၄

79

ပ-၁၆။ပ-၁၆။

၂၀၁၃-၁၄ ခႏစ အမးအစားခြထားသည ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး၀ငေငြမား၂၀၁၃-၁၄ ခႏစ အမးအစားခြထားသည ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး၀ငေငြမား

မေကြး

မေကြး

ခငး

ခငး

စစကငး

စစကငး

တနသၤာရ

တနသၤာရ ရခင

ရခင

ကယား

ကယား

ကရင

ကရင

ကခင

ကခင ရမး

ရမး

ပခး

ပခး

ဧရာ၀တ

ဧရာ၀တ မြနမြန

မႏေလး

မႏေလး

ရနကန

ရနကန

အခြနဘ႑ာေငြအခြနဘ႑ာေငြ ႏငငပငစးပြားေရး လပငနးႀကးမားႏငငပငစးပြားေရး လပငနးႀကးမားအျခား၀ငေငြအျခား၀ငေငြ ေငြလးေငြရငး ၀ငေငြေငြလးေငြရငး ၀ငေငြျပညေထာငစအစးရ၏ ေထာကပမႈမ ၀ငေငြျပညေထာငစအစးရ၏ ေထာကပမႈမ ၀ငေငြ

အမးအစားအလက

အခြနဘ႑ာေငြ ပမာဏ

အမးအစားအလက

အခြနဘ႑ာေငြ ပမာဏ

ေခးေငြမ ၀ငေငြေခးေငြမ ၀ငေငြ

မရငး - (Dickenson-Jones, Giles; S.Kanay; Andrea Smurra September 2015, p.24)မရငး - (Dickenson-Jones, Giles; S.Kanay; Andrea Smurra September 2015, p.24)

သ႔ေသာ တစခခငးစအလက တြငးထြကပစၥညးမားထတလပမႈ လပငနးခြနမားမာ ရနကနႏင မႏေလး အျပငဘကတြင အဓကကသည အခြနမားျဖစသည၏ဟ ထငျမငယဆရပါသည။ ၂၀၁၃-၁၄ ခႏစတြင ေျမယာႏင ယစမးခြနမားအား DAO ဝငေငြမဟတသညစာရငးတြငတငျပၿပး အဓကခြငးခကထားေသာ ရနကနႏင မႏေလး ထတငးႏစခလးတြင ယစမးခြနမာ အေတာျမငမားစြာ ရရေနပါသည။ ေျမခြနမားအျပင ကယားျပညနယသည ၎တ႔၏အခြနမားအား သစေတာလပငနးႏင ယစမးခြနမားမ အခြနေကာကခၿပး ဧရာဝတတငးေဒသႀကးတြင ၎တ႔၏ အခြနမားအား ေရကန မားႏင စမးေခာငးမားမ အဓကေကာကချခငးျဖစသည။ (ပ - ၁၇ တြငၾကညပါ။)

ပ-၁၇။ပ-၁၇။

၂၀၁၃-၁၄ ခႏစ ၿမ႕တစၿမ႕ခငးစ၏ အခြန၀ငေငြ၂၀၁၃-၁၄ ခႏစ ၿမ႕တစၿမ႕ခငးစ၏ အခြန၀ငေငြ

တစဥးခငး က

ပတစဥးခငး က

ပ

တာတမခြနတာတမခြန

သတတးေဖာေရး လပငနးခြနသတတးေဖာေရး လပငနးခြန

ယစမးခြနယစမးခြန

သစေတာထြကပစၥညးခြနသစေတာထြကပစၥညးခြန

ကန / စမးေခာငး ခြနကန / စမးေခာငး ခြန

ေျမယာခြနေျမယာခြန

ဧရာ၀တ

ဧရာ၀တ ပခး

ပခး

မႏေလး

မႏေလး

စစကငး

စစကငး မြနမြန

တနသၤာရ

တနသၤာရ

မေကြး

မေကြး

ရနကန

ရနကန

ကခင

ကခင

ကရင

ကရင

ကယား

ကယား

ရခင

ရခင

ခငး

ခငး

ရမး

ရမး

မရငး - (Dickenson-Jones, Giles; S. De Kanay; Andrea Smurra September 2015, p. 26)မရငး - (Dickenson-Jones, Giles; S. De Kanay; Andrea Smurra September 2015, p. 26)

80

Dickenson et. alt.88 တ႔သည အခြနဝငေငြမား တစဆငတစဆင ေျပာငးလလာခပက ၁၀ စႏစ ၁ ခေကာၾကာ ေလလာ ခၿပး ရာေဖြေတြ႕ရခသညမာ-

ပ႔ေဆာငေရးအခြန၊ ယစမးအခြနႏင ေရကန၊ ေခာငးအခြနမားသည အခးက အလားတ ရရပါသည။ ယစမးႏင ဘးခြနမားသည လကခရရေငြ၏ ထကဝကေကာခန႔ ျဖစပါသည။

တမအခြနႏင တြငးထြကပစၥညးတးေဖာမႈအခြနမားသည ေလလာဆနးစစခသည ကာလတစေလာကတြင သသသာသာနညးေနပါသည။

သစေတာခြနႏင ေျမယာအခြနမားသည ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမား၏ ဝငေငြမား၏ အရြယအစားႏင မတညေပးႏငမႈအရ အမားအျပားကြာဟေနပါသည။ အထးသျဖင သစထတလပမႈအခြနသည ဝငေငြ အတြက အဓကအေရးပါသည အရငးအျမစတစခ ျဖစခေသာလညး ႏငငေတာအစးရမ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရမား ဖြ႕စညးၿပးေနာက သသသာသာ ပမာဏေလာနညးလာခပါသည။ ျဖစႏငေျခမာ ဝငေငြခြေဝမႈသည ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒေအာကအတြငး ျပညေထာငစအဆငႏင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရတ႔အၾကား ျဖစေပၚချခငးေၾကာင ျဖစေကာငးျဖစႏငပါသည။

၂၀၁၃-၁၄ ခႏစအတြငး ေျမယာအခြနတးျမငလာမႈသည ၿမ႕နယေျမစာရငးဌာနတြင လယယာေျမ အသးျပ ခြငစာခပအား စကပးေျမအသးျပသမားမ ေလာကထားရန လအပလာသည အေၾကာငးရငးမားေၾကာင ျဖစပါသည။

ဗဟခပကငမႈေလာချခငးႏင တညၿငမမႈလပငနးေဆာငရြကခကမားဗဟခပကငမႈေလာချခငးႏင တညၿငမမႈလပငနးေဆာငရြကခကမား

ဗဟခပကငသည ႏငငေတာႏင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးဆကသြယမႈ၏ အေရးပါသည အဂၤါရပမာ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရမားသည ေၾကြးၿမမားအတြက ထတျပနခြငမရဘ ႏငငေတာအစးရသည ျပညနယႏင တငးေဒသ ႀကးမားကယစား ေငြေခးႏငပါသည။89 ျပညေထာငစအစးရသည ျပညသ႔ဘ႑ာမလေလာကမႈအတြက ျမနမာႏငငေတာ ဗဟဘဏအပါအဝင ဘဏမားမေငြေခးယၿပး ျဖညဆညးေပးပါသည။ ဗဟမလႊေပးလကသည ေငြမားသည ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆငရ အသးစရတမားႏင ဝငေငြမညမမႈအတြက ျပနလညခနညႇေပးရနျဖစသည။ ျပညသ႔ဘ႑ာ တညၿငမစြာလညပတႏငေရးႏင ပကသတၿပး ဤကသ႔လပေဆာငျခငးသည အဖြ႕အစညး၏ အေရးပါသည အခြငအလမး တစချဖစပါသည။ ျပညသ႔ဘ႑ာစာတမးတြင တညၿငမေအးခမးေရးလပငနးသည ဗဟမခပကငသငသညဟ ေဖာျပ ထားသညက ေတြ႕ခရၿပးျဖစသည။ ႏငငအမားစမ အထးသျဖင ေတာငအေမရကႏငငမ သရရသညမာ ျပညနယ အဆငတြင ဘ႑ာေငြမားအား ကယပငစမခန႔ခြပငခြငအား ေခးယမႈႏင ေပါငးစညးလကပါက အျခားေသာဌာနမားတြင ေဒသအတြငးအာဏာပင မားကဆြေဆာငမႈ ျဖစေပၚလာႏငၿပး ပမႀကးမားေသာ ေငြေၾကးမလေလာကမႈမား ျဖစေပၚလာၿပး

88 (ဒစကနစင-ဂးစ၊ ဂငးလ၊ အကစ ဒကာေနး၊ အနဒရယာစမရာ စကတငဘာ ၂၀၁၅ စာမကႏာ- ၂၇-၂၈)

89 ျပညသ႔ေၾကြးၿမးစမခန႔ခြမႈဥပေဒ (ျပညေထာငစလႊတေတာ ဥပေဒအမတ ၂၊ ၂၀၁၆) ၏အခနး (၂) ျပ႒ာနးခကအရ အစးရသည (ေခးယျခငးႏင ေခးယရန လပပငခြငေပးျခငး)၊ ၃) ေအာကေဖာျပပါ ကစၥရပမားအတြက ႏငငကယစား ျပညေထာငစလႊတေတာ၏ အတညျပခကအရ ႏငငအတြငးႏင ျပညပမ ေငြေခးယႏငသည။

(က) ႏငငေတာဘ႑ာမလေလာကမႈအတြက ျဖညဆညးရန။ (ဆ) ျပညနယႏင တငးအစးရထတြင အစးရေခးေငြအျဖစ သ႔မဟတ ေခးေငြအျဖစ ေခးေပးရန။

81

မကခ႐စးပြားေရးလပငနးမား တညၿငမမႈဆငရာမဝါဒမားကပါ ျပငးျပငးထနထန ထခကလာပါလမမည။90 တငးကပသည ေငြေၾကးဆငရာ စညးမဥးစညးကမးမားသညလညး ဤကသ႔ျပနာမား ပါဝငေစႏငၿပး မလကနာမႈသညလညး ရညၾကာႏငသည ကစၥတစရပျဖစပါသည။ ျပညေထာငစအစးရအား ေငြေခးမႈဆငရာလပပငခြငမားအား ဗဟခပမႈ ျပလကျခငးအားျဖင တညျငမမႈအေျခအေနအားထနးခပရန ပမလြယကလာႏငမညျဖစပါသည။ သ႔ေသာ ျမနမာႏငင အေနျဖင ထကသ႔လပေဆာငႏငရန ေ၀းကြာေနေသးသညကလညး ေတြ႕ျမငခရၿပး ျဖစသည။

ထ႔ေၾကာင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားအခ႕တြင ေငြစာရငးကကညမႈမရေသာလညး ျပညေထာငစအဆငမ ေငြလႊ လကေသာေၾကာင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင ဘ႑ာေငြစစေပါငးမာ စာရငးကကညမႈရေစပါသည (ဇယား (၄) ႏင (၅) တြငၾကညပါ)။ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ၁၄ ခတ႔တြင အသးစရတမားသည ျမနမာ GDP တငးတာမႈအရ ၀.၂ % ထ ေကာလြနေနျခငးမရပါ။ သ႔ေသာ ၎တ႔ သကဆငရာပမာဏအား တငးတာႏငမည ျပညနယႏင တငး ေဒသႀကးဆငရာ အခကအလကမား ထတျပနမႈမရေသးပါ။ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရမားအားလး၏ စစေပါငး အသးစရတမာ ျမနမာ GDP ၏ ၁.၄ % သာရပါသည။ ရမးျပညနယ ႏင ရနကနတငးေဒသႀကးတ႔သည သးစြမႈအမားဆး ျဖစၿပး ၎တ႔ေနာကတြင မေကြးတငးျဖစပါသည။

90 (Poterba, James M. and Jürgen von Hagen 1999)

82

၄။ စစဖကစးပြားေရးစနစမ စစမနေသာ ၄။ စစဖကစးပြားေရးစနစမ စစမနေသာ ေစးကြကစးပြားေရးစနစသ႔ ကးေျပာငးျခငးေစးကြကစးပြားေရးစနစသ႔ ကးေျပာငးျခငး

၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒႏင လကေတြ႕လပေဆာငေနမႈအေပၚအေျခခၿပး ျမနမာႏငငအတြငးရ ျပညနယဖြ႕စညးပက လကရအခနထေလလာခၿပး ျဖစသည။ စစပြကအေျချပရပတညေသာ စးပြားေရးမ ၿငမးခမးေခတမေသာ ေစးကြက စးပြားေရးေစးကြကသ႔ ကးေျပာငးလာမႈအေျခအေနအား ေလလာရမည ျဖစပါသည။

Oxford Essential Dictionary of the U.S. Military အရ War Economy ဆသညမာ စစပြမားအား ပမရညၾကာေစရန ထနးထားႏငသည ႏငငတစႏငင၏ စးပြားေရးလပငနးမားက ျပငဆငေဆာငရြကျခငးျဖစသည။91 Dennis et al.92 မ ႏငငတစႏငငအစးရ၏ ပထမဥးဆးတာဝနမာ ႏငငအတြငးရ ပနကနမႈအေျခအေနအား ခကရနေဒါသစတမရဘ ကာကြယရနတာဝနရၿပး စစျဖစေနသည ႏငငတစႏငငသညလညး အရာအားလးက လကေအာကထနးခပထားႏငရန ထကသ႔ပင တာဝနရသညဟ အဆျပထားပါသည။ ေျပာငးလမႈႏင စးပြားေရးအတြက စစပြမားသည ပါဝါအျမငဆး ေအဂငျဖစၿပး စစပြျဖစေပၚေနခနအတြငး ဖစးမႈမားႏင ေျပာငးလမႈမားအား ခစားေနရသည ႏငငတစႏငင၏ သာယာ ဝေျပာရနအတြက မရမျဖစလအပသညအရာ ျဖစပါသည။ ကနဥးအစပငးတြင စးပြားေရးလပငနးမားသည ပမနအတငး ခကခကခခလညပတခရၿပး ႏငငေတာဘကမ စစပြမားေၾကာင ျဖစေပၚခသည ကနစညမားႏင ဝနေဆာငမႈမားအား ေတာငးဆမႈ ေျပာငးလမႈမား ျဖညဆညးေပးႏငရန ဥးစားေပးလပေဆာငျခငး၊ အရငးအျမစမားအား ခြေဝျခငး သ႔မဟတ ခြတနးခထားျခငးႏင ၿငမးခမးသညကာလမားထက ႏငငကနစညမား ပမမားျပားသညပမာဏမားအား ထနးခပျခငး စသညကစၥရပတ႔တြင ဝငေရာငေျဖရငးေပးရန အေျခအေနတစခ ျဖစခပါသည။

စစဖကစးပြားေရး (War Economy) တစခသည ကနစညႏင ဝနေဆာငမႈမားခြေဝမႈမားအတြက ဗဟမ ကြပကမႈတစရပ အား ျဖစေပၚေစပါသည။ စစတပအာဏာပငမားသည စစေရးဗဟာ ရညရြယခကမားျပညဝေစရန ရရႏငသည အရငးအျမစမားအားလးက အသးျပရန ပါဝါရပါသည။ ႏငငေတာ၏ ဥးေပးသညအရာမားတြင (သ႔မဟတ အျခား တစဖကတြင) တငးရငးသားမားလၿခေရးသည အျခားေသာေရြးခယစရာမားထက ပမသသာထငရားပါသည။ ထ႔ေၾကာင ခငၿမရညၾကာသည War Economy မ စစေရးက႑အတြက ပဂၢလက စးပြားေရးလပငနးမား၏ အသးစရတအတြက အရငးအျမစမားအား ဆကလကထတယသးစြလကရသည။ Price Mechanism အား ေခတဖယထားၿပး အေသး ကနကစရတမားႏင ထေရာကစးပြားေရးလပငနးအတြကအသးျပရန လအပသညမားအတြက အရငးအျမစမား သးစြမႈသည ကနရေငြမားအတြက တက႐ကသကေရာကမႈမရပါ။ War Economy ပမရညၾကာေလေလ စးပြားေရး လပငနး ပပပကေလျဖစၿပး ထစစပြႀကးၿပးဆးသညတင ဆကလကရညၾကာလမမည ျဖစသည။93

91 (The Oxford Essential Dictionary of the U.S. Military 2001)

92 (Dennis, et al. 2009)

93 (Duncan 2013)

83

ျမနမာလမးအမားစက ခြျခားဆကဆသညဟ ခယထားေသာ လနညးစတငးရငးသားမား၏ ပနကနထၾကြမႈအား ဗလခပေန၀ငး၊ စစတပမ အာဏာသမးယေျဖရငးျခငးသည ျမနမာႏငငတြင War Economy က အၿမတမး ျဖစေပၚေစခ သည။ တငးရငးသားပနကနမႈအား တကခကရနႏင ထနးသမးထားႏငရန စးပြားေရးဆငရာ ရညရြယခကမားအားလးအား တပမေတာလကေအာကတြင ရေစခသည။ တစခနတညးမာပင အျခားတစဖကတြငလညး ျမနမာလမးစစအစးရ လႊမးမးမႈအား ျပနလညေခမႈနးျခငးျဖင ထကသ႔ လကေအာကထားရမႈအေျခအေန ဖနတးထားပါသည။ ပဋပကၡျဖစ ေနသည ႏစဖကလးမ ျပညတြငးစစတကရနအတြက အရငးအျမစမားအား ဥးစားေပးေဆာငရြကျခငးျဖင စးပြားေရးအား ခငမာသည အထကေအာကနညးလမးအား စြကငထားၾကသည။ စစတပအာဏာပငမားသညလညး အေရးပါသည အရငးအျမစမားအား တက႐ကထနးခပထားၿပး ေစးကြကဆငရာဆကဆမႈအား တရားဝငခြငမျပထားသည ေမာငခ ေစးကြကအတြငး ထနးခပထားပါသည။ ဤလကနကကငအဖြ႕အစညးမားသည အမားအားျဖင ၎တ႔၏ ျပညသအေပၚ အခြနေကာကချခငး၊ သဘာဝအရငးအျမစမား တးေဖာျခငးႏင တရားမဝငသညကနသြယမႈ ျပလပျခငး၊ သ႔မဟတ မးယစေဆးလပငနးမားပါ လပကငေနၾကသည အေရးပါသည ပငနကနယေျမမားက ထနးခပထားပါသည။ မားေသာ အားျဖင အခြနမားမာ ေငြသားမားႏင အျခားေသာအလားတအရာမား ျဖစပါသည။

ဤနညးသည ပါတမားအတြက ၎တ႔၏ေဒသနယေျမအတြငး ကနစညမားေထာကပေပးရနအတြက အမးမးေသာအေထာကအပမားႏင တရားဝငလပကငႏငရနအတြက အဟန႔အတားမားမျဖစေစပါ။ လေလာက႐မေသာ အရငး အျမစမားရၿပး ဆငးရမႈမား ကယကယျပန႔ျပန႔ျဖစေနေသာလညး ဒမကေရစဆနဆနဖြ႕ပသည တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႕အစညးမား ေထာကခမသည တစခါတစရတြင ကနးမာေရးႏင ပညာေရးက႑မားအတြက ညႇႏႈငး တငပငသ ႏငငသားမားအတြက ဝမးေရးႏင ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈေထာကပေပးေရးအတြက ပမအားေကာငးလာေစ ပါသည။

ကနးမာေရး၊ ပညာေရး၊ အေဆာကအဦ မား၊ လၿခေရး၊ တရားေရး၊ သစေတာစမေရးႏင စကပးေရးဆငရာအေထာက အပမားျဖင ၎တ႔၏ျပညသလထမားအတြက ဝနေဆာငမႈမား ေထာကပေပးရာတြင တငးရငးသားလကနကကင အဖြ႕အစညးမားသည တကၾကြသည အခနးက႑မ ပါဝငၾကသည။ တခ႕ေသာေဒသမားတြင တငးရငးသားလကနက ကငအဖြ႕အစညးမားသည စမအပခပမႈပငးမားထပင လပပငခြငအာဏာရၿပး မားေသာအားျဖင ၎၏ အပခပစမမႈ အခနးက႑မာ ျမနမာအစးရ၊ တပမေတာ၊ အျခားေသာ တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႕အစညးမား၊ ျပညသ႔စစမား ႏင နယျခားေစာငတပမားႏင တြဖကအပခပေလရပါသည။ အခ႕ေသာေဒသမားတြင တစဖကႏင တစဖက ပဋပကၡ မားရေနၾကေသာလညး အခ႕ေသာေဒသမားတြင တြဖကအပခပသည ေဒသမားအတြငးရ အစးရလပသားမားသည ၎တ႔၏ သကဆငရာတာဝနအရ သေဘာတညမႈရထားၿပး ဆကဆေရးေကာငးမြနၾကသည။ ဇယား (၆) တြင Paul Minoletti’s အစရငခမ ျပနလညေကာကႏတခကမားအရ တငးရငးသားလကနက ကငအဖြ႕အစညးမားမ အမားျပညသ မားအတြက ကနပစၥညးမား ေထာကပေပးမႈမား ႐ႈပေထြးမႈရေနသညက ျပသပါသည။94

94 (Minoletti 2016, 32-34)

84

ဇယား (၆) - တငးရငးသားလကနကကင အဖြ႕အစညးမား၏ စမအပခပမႈႏငဇယား (၆) - တငးရငးသားလကနကကင အဖြ႕အစညးမား၏ စမအပခပမႈႏငဝနေဆာငမႈေထာကပေပးမႈမား အကဥးခပဝနေဆာငမႈေထာကပေပးမႈမား အကဥးခပ

တငးရငးသား တငးရငးသား လကနကကင လကနကကင အဖြ႕အစညးမားအဖြ႕အစညးမား

တာဝနရအစးရ/တာဝနရအစးရ/အပခပ အပခပ စမေရးဌာနစမေရးဌာန

အပခပေရး/စမေရး အပခပေရး/စမေရး ဌာနမားသည စစတပႏင ဌာနမားသည စစတပႏင

သးျခားျဖစသညသးျခားျဖစသည

ေဆာကလပေရးက႑ႏင ေဆာကလပေရးက႑ႏင အမားျပညသအေဆာကအအမားတြင အမားျပညသအေဆာကအအမားတြင

ရငးႏးျမႇပႏျခငးရငးႏးျမႇပႏျခငး

လမႈေရး ဝနေဆာငမႈမား လမႈေရး ဝနေဆာငမႈမား ျပညျပညဝဝ ျပညျပညဝဝ

ေထာကပေပးျခငးေထာကပေပးျခငး

DKBA မရ N/A ဟတ မဟတ

KIO ရ ျဖစ ဟတ ဟတ

KNPP ရ ျဖစ ကန႔သတ ဟတ

KNU ရ ျဖစ (စစတပဘကမ

ကယစားျပျခငးျဖင)

ကန႔သတ ဟတ

NDAA မသ မသ ဟတ မသ

NMSP ရ ျဖစ ဟတ ဟတ

PNLO ရ မျဖစ ကန႔သတ ကန႔သတ

PSLF ရ မျဖစ ကန႔သတ ဟတ

RCSS ရ မျဖစ ကန႔သက ကန႔သက

UWSA ရ ျဖစ ဟတ ဟတ

SSPP ရ မျဖစ မသ ကန႔သတ

တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႕အစညးမားမ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈမား ေထာကပေနျခငးသည လမႈေရးျပနာမား ႏင လသားမား၏ ေဘးဒကၡမားက ေရာငရားႏငခၿပး ျဖစသည။ သ႔ေသာ တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႕အစညးမားမ ၎တ႔၏ ထနးခပမႈေအာကအတြငးမ ေဒသဖြ႕ၿဖးေရးအတြက လေလာကသည အရငးအျမစမား ရယႏငစြမးမရေပ။ သပနမားထၾကြမႈရသည ႏငငမားမ အေတြ႕အႀကေလလာခကမားအရ တရားမဝငေဆးဝါးမား ကနသြယေရးႏင အၾကမးဖကမႈမား အမားအျပားျဖစပကေနမႈမားသည ပမနမဟတသည နညးလမးမားျဖင ဝငေငြရာျခငးသည အၾကမး ဖကမႈမားေလာခေရးႏင တရားမဝငေဆးဝါးမား ကနသြယမႈမားေလာခရန ထေရာကမႈနညးသညက ျပသျခငးျဖစ သည။95 ျမနမာႏငငအတြကလညး မနကနေနပါသည။ စစတပလႊမးမးေသာ ျပညသ႔က႑ ကယျပန႔ႀကးမားလာျခငး သည တစႏငငလးရ ေကာငးမြနစြာလညပတေနသည ေစးကြကစးပြားေရးလပငနးမား၏ ဖြ႕ၿဖးမႈျဖစေစပါသည။

ဝမးေရးဖလ႐မ လေနမႈအဆငအတနးအတြက ကနစညမားျဖန႔ေဝသမ ရငသနႏငေရးအတြက အာမခခကရေကာငးရႏင ေသာလညး ေစးေရာငးေစးဝယမျဖစျခငးႏင ႏငငပငဘဏမားမတစဆင လသလခြေဝေပးလကသည ေငြမားစသည တ႔ေၾကာင တစဥးခငးစ၏ ဆးျဖတမႈအခနးက႑သည ေလာနညးလာၿပးျဖစသည။ ဤသ႔ျဖစေပၚေနသည ပတဝနး ကငတြင တစဥးခငးစ၏ လြတလပခြငမားဆငရာ၊ ႏငငသားတငး၏ တနးတညမမႈႏင ဒမကေရစကက ေရြးခယမႈ မားဆငရာ စႏႈနးမားႏင တနဖးထားမႈမားသည လြနစြာမနားလညရန ခတခလပါသည။ Permanent War Economy ကစၥအား ေအာငျမငစြာေျဖရငးႏငျခငးသည ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာအတြက စစမနသည ဖကဒရယ ဒမကေရစ ျဖစေပၚႏငေရးအတြက မရမျဖစေသာ အဂၤါရပတစချဖစပါသည။

95 (Franz 2016)

85

စစမနေသာ ဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစႏင စပလဥးသည စစမနေသာ ဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစႏင စပလဥးသည သးသပယဆခကမားသးသပယဆခကမား

တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႕အစညးမား၏ မမတ႔တငးရငးသားလမးစ နငငသားမားအတြက တရားဝငကယစားျပ ရပတညပငခြငက ေဒၚေအာငဆနးစၾကညဥးေဆာငေသာ အစးရသစလကထက တငးရငးသားလကနကကင ေခါငးေဆာင မားႏင ေဆြးေႏြးခေသာ ပငလၿငမးခမးေရးျဖစစဥအရ အသအမတျပခၿပျဖစပါသည။ ခငမာေသာမဝါဒမားႏင ပတသကၿပး သေဘာထားကြလြမႈမား ရနငေသာလညး တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႕အစညးမားအေနျဖင ၿငမးခမးေရးသေဘာ တညခကေအာကရ ေစးကြကစးပြားေရး၏ စညးမဥးစညးကမးမားက လကချခငးျဖင စးပြားေရးအသြငကးေျပာငးမႈက မားစြာအေထာကအပျဖစေစမညျဖစသည။ မညသ႔ပငျဖစေစ အဆပါစးပြားေရး အသြငေျပာငးမႈျဖစစဥ ေအာငျမငရန အတြက ေလးစားလကနာရမည စဥးစားခကမားႏင လမးညႊနမႈမား ရေနေပသည။

စစမနေသာ ဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစအတြက နငငအလက၊ ျပညနယအလကႏင ေဒသအလက လပေဆာငနငမႈမားက တကစြာျပနလညသတမတရန လအပေပသည။ သ႔မသာလင အျခားျပညနယမား၊ တငးေဒသၾကးမား သ႔မဟတ တစႏငငလးအတငးအတာအရ မလလားအပေသာ ျပငပဆးကးသက ေရာကမႈမား မျဖစေပၚေစဘ ေဒသတစခခငးစအလက လအငလအပခကမားက ပမထေရာကစြာ အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကနငမညျဖစသည။ ဤျပနလညျပျပငေရးလပငနးစဥတြင ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ၏ လပငနးစဥဇယား (၁) ႏင (၂) က ျပနလညမတေအာငလပေဆာငရန လအပသညသာမက အျခားလပဆာငရမည အရာမားလညး ရေနေပသည။ ထသ႔ ေဒသႏရအဖြ႕အစညးမားအေနျဖင ကယပင အပခပခြင ရရနအေရးႀကးသကသ႔ ျပညသပငပစၥညးမားႏင စပဆငသည နငငသားမားကလညး ၎တ႔အစးရ၏ စမအပခပမႈအေပၚ ေစာငၾကညသးသပၿပး ၾသဇာလႊမးမးသကေရာကႏငစြမးရရမည ျဖစသည။ ယငးအတြကသည ဝနႀကးခပမားက ျပညနယ၊ တငးေဒသႀကးလႊတေတာမ ခန႔အပရနျဖစၿပး ဗဟအစးရမ ခန႔အပရနမဟတေၾကာငး ဆလပါသည။

တငးရငးသားလကနကကင အဖြ႕အစညးမားႏင တပမေတာတပဖြြ႕မားသည ျပညသ႔အစးရ၏ ဥးေဆာငမႈ ေအာကတြငမရေသာ ႏငငေရးအေျခအေနတြငရေနသျဖင နစဖကစလးသည အနာဂတျပညေထာငစ ျမနမာနငင၏ အရပသားထနးခပမႈလကေအာကတြင ရေနရမညျဖစသည။ အဆပါ တပမေတာႏင တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႕အစညးမား ပးေပါငးျခငးသည နငငေတာကနကစရတမားက လြနစြာ သကသာေစမညျဖစၿပး အခပအျခာအမန႔အာဏာသည ဒမကေရစ ထနးခပမႈေအာကတြင ရေနေစမည ျဖစသည။

ဖကဒရယႏငငမားတြင တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႕အစညးမားက ပးေပါငးေစမညနညးလမး တစခမာ ရတပဖြ႕မားႏင လၿခေရးအငအားမားကခထားၿပး အဆပါေဒသမားတြင နငငဥပေဒမားႏင လပထးလပနညးမား အသကဝငေစရနလပေဆာငေစရနျဖစသည။ တစၿပငနကထမာပင ေဒသဆငရာ အဖြ႕မားအေနျဖင ေဒသတြငးလအပခကႏငကကညေသာ ဥပေဒႏငအမန႔မားက ရတပဖြ႕ႏင ပးေပါငး လပေဆာငရနျဖစသည။

ယဥေကးမႈဆငရာ ကြျပားမႈမားက ေလးစားရမညျဖစၿပး ထအခကက ပညာေရးႏင ဘာသာေရးဆငရာ အသငးအဖြ႕မား၏ ကယပငဆးျဖတလပပငခြငအေပၚ သကေရာကထငဟပေနေစရမည ျဖစသည။ သ႔ေသာလညး အထကတနးႏင တကသလအဆငမားတြင စသတမတခကမားသည နငငတစကာသပၸ

86

စနႈနးမားႏင ကကညရနလအပေပသည။

ေဒသတြငးအခြနသည ကယပငအပခပခြငရေဒသမား၏ အာဏာသကေရာကမႈက တးျမငေစသည ျဖစေသာေၾကာင မတညေသာဝငေငြႏင ပငဆငမႈရေသာ ေဒသအသးသးၾကား အဆငေျပေစရန အခြန ဘ႑ာမေဝသးစြမႈ ယႏရားစနစတစခ ရရမညျဖစၿပး ထစနစသည လပဂၢလ နငငေရးတ႔အေပၚ အေျခခမႈ မရေစပ ဥပေဒအေပၚတြငသာ အေျခခတညေဆာကရနျဖစသည။

ျပညေထာငစမ ကယပငအပခပခြငရေဒသမားသ႔ လြေျပာငးမႈမားသည ပြငလငးျမငသာမႈရရမညျဖစၿပး နငငေရးအရ လြမးမးမႈမရေစရ။

ျပညသ႔ေၾကြးၿမသည ျပညေထာငစအစးရအဖြ႕၏ သးသန႔အာဏာေအာကတြင ဆကလကတညရသင သည။ သ႔ေသာလညး ျပညနယႏင ျပညေထငစအစးရအဖြ႕သည ျမနမာနငငေတာဗဟဘဏ၏ ဖကဒရယ မဝါဒေရးဆြေရးေကာငစတြင ပါဝငရမညျဖစသည။

ေဒသတြငးစးပြားေရး ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈကကငတြယရန ျပညနယႏင ေဒသအလက ဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမား သ႔မဟတ သမဝါယမ ေငြစေငြေခးအသငးအဖြ႔အစညးမားက ဗဟဘဏ၏ ေငြေၾကးဆငရာလမးညႊနခက မားႏငအည တညေထာငရနလအပေပသည။ သ႔ေသာလညး ထအဖြ႔အစညးမားအေနျဖင ေဒသခေတာငသ လယသမားမားႏင လပငနးမားက ေငြေၾကးဆငရာ အေထာကအပမားႏင ေခးေငြထတေပးေရးက အဓကလပေဆာငရမည ျဖစသည။ ျပညနယႏင ျပညေထာငစအစးရကလညး အဆပါဘဏမားမ ေငြေခးယခြငျပမညျဖစသည။

တရား႐းခပသည ေဒသမား၊ ျပညနယမားႏင ျပညမအတြငးရ ပဋပကၡမားက ေနာကဆးဆးျဖတေပးရာ ေနရာ ျဖစသငသည။

ေရာငးကနပစၥညးဝနေဆာငမႈအေပၚ ထပဆငတးျမႇငအေကာကခြန (VAT) အထေရာကဆး အခြန ေကာကချခငးျဖစပါသည။

ဝငေငြျမငမားသမားႏင အရငႏးအကးျမတမားအတြက အခြနက လမႈေရးတရားမတမႈ စခနစညႊနးမားႏင အည တးျမႇငေကာကခရမညျဖစသည။ အခြနနနးမားတးျမငျခငးေၾကာင ၾကြယဝေသာျမနမာနငငသား မား နငငမ ထြကခြာသြားေစေလာကေအာင အႏရာယရလမမညကား မဟတေပ။ သ႔ေသာလညး အရငးႏးမား ျပညပသ႔ လႊေျပာငးသညကစၥမားက ထနးညႇရမညျဖစသည။

နငငပငစးပြားေရးလပငနးမားသည ဗဟခပကငမႈမရပ လမႈပတဝနးကင အကးစးပြားအတြက လပေဆာင ရမညျဖစသည။

အဆပါစညးမဥးစညးကမးလမးညႊနမႈမားက ကမ ၻာအရပရပရ ဖကဒရယျပညေထာငစမားတြင ကငသးၾကသညျဖစ သည။ ထအခကမားသည ၿငမးခမးေရး၊ စးပြားေရး ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးႏင ေရရညခငၿမေသာ အနာဂတဖကဒရယ ျပညေထာငစအတြက မရမျဖစလအပေပသည။

87

ေနာကဆကတြ(၁)၊ ရသးမနးေခေငြစာရငးကကညမႈရ မရ ေနာကဆကတြ(၁)၊ ရသးမနးေခေငြစာရငးကကညမႈရ မရ ခန႔မနးတြကခကမႈ (စာရငးကငနညးလမးႏင ခန႔မနးတြကခကမႈ (စာရငးကငနညးလမးႏင လကေတြ႕တြကခကသည နညးလမးမား)လကေတြ႕တြကခကသည နညးလမးမား)

(ကမ ၻာဘဏအဖြ႕ ၂၀၁၇၊ စာမကႏာ ၃၉ မ)

ခန႔မနးဘတဂကတြကခကရနအတြက နညးလမးႏစခရပါသည။

စာရငးကငနညးလမး :စာရငးကငနညးလမး : ျမနမာနငငရ ရသးခန႔မနးေျခ ေငြစာရငးတြကခကမႈသည စႏႈနးမားႏင ကြျပားပါသည။ စာရငးကင နညးလမးသည စစေပါငးေငြလကခရရျခငး( အစးရဝငေငြႏင ေခးေငြ) ႏင စစေပါငးေငြေပးေခမႈ (အစးရအသးစရတႏင ေခးေငြအရစကျပနဆပျခငး) တ႔အၾကားျခားနားခက ျဖစပါသည။ လေငြမားက ျပညတြငးေခးေငြမားျဖင ျဖညဆညးပါ သည။

လကေတြ႕တြကခကသညနညးလမး : လကေတြ႕တြကခကသညနညးလမး : ဘ႑ာေငြႏင အသးစရတမားက ေငြေၾကးလညပတမႈတြင ဖယထားရမညျဖစ ေသာလညး စစေပါငးလကကနေငြသည အစးရ၏အသားတငအေၾကြးပမာဏ ( အဆပနညးၿပး အသစထပေခးယျခငး) အေျပာငးအလႏင ကကညရမညျဖစသည။ ထအရာသည အစးရ၏ ပငဆငမႈအေျပာငးအလႏင တာဝနခမႈက လကေတြ႕ တြကခကနငမညျဖစသည။ ရငးႏးျမႇပႏမႈ ေငြျဖတပငးမားကလညး ရငးႏးျမႇပနမႈ အသးစရတမားမ ျပနနတရမညျဖစ ၿပး အသားတငကနကမႈ ရရေစမညျဖစသည။

ျမနမာဘာသာ အဓပၸာယဖြငဆခကျမနမာဘာသာ အဓပၸာယဖြငဆခက

A အခြနဘ႑ာေငြ (B + C + D + E)A အခြနဘ႑ာေငြ (B + C + D + E) အခြနဘ႑ာေငြ (B + C)အခြနဘ႑ာေငြ (B + C)အခြနအခြန

လညပတေငြလညပတေငြ

အခြနမအခြနမ

ေငြလးေငြရငး (G - H)ေငြလးေငြရငး (G - H)

ေငြလးေငြရငးအျမတေငြေငြလးေငြရငးအျမတေငြေငြလးေငြရငးအသးစရတေငြလးေငြရငးအသးစရတ

ဘ႑ာေရးအျမတေငြမားဘ႑ာေရးအျမတေငြမား

ဘ႑ာေရးအသးဘ႑ာေရးအသး

ညႇႏႈငးမႈ (J - K)ညႇႏႈငးမႈ (J - K)

အသးစရတ (E + F)အသးစရတ (E + F)

B အခြနB အခြနC အခြနမC အခြနမD မတညပစၥညးအျမတေငြD မတညပစၥညးအျမတေငြ

E ဘ႑ာေရးအျမတေငြE ဘ႑ာေရးအျမတေငြ

F အသးစရတ (G + H + I)F အသးစရတ (G + H + I)

G လညပတေငြG လညပတေငြ

H ေငြလးေငြရငးH ေငြလးေငြရငး

I ဘ႑ာေရးအသးစရတI ဘ႑ာေရးအသးစရတ

J ညႇႏႈငးမႈ (A - F)J ညႇႏႈငးမႈ (A - F)

K ျပညတြငးေခးေငြK ျပညတြငးေခးေငြ

ႏငငတကာ အဓပၸာယဖြငဆခကႏငငတကာ အဓပၸာယဖြငဆခက

88

အဆပါ လကေတြ႕တြကခကသညနညးလမးသည ဘ႑ာေရးႏစတစႏစ၏ ရပတညခကက ပမရငးလငးစြာ ျမငေတြ႕ ေစပါသည။ အစးရကလညး ေငြေခးယမႈဆငရာ ရညမနးခကမားကလညး ပမအကးသကေရာကမႈ ရေစပါသည။ ျပညနယ ရသးမနးေျခေငြစာရငးဥပေဒမ ဆငးသကလာေသာ ေခးေငြသည ျပညနယတြငး ေငြေၾကးလအပခကႏင ကကညၿပး စာရငးကငနညးလမးႏငလညး ကကညရနလအပပါသည။ သ႔ေသာလညး ျပညတြငးေခးေငြႏင နငငျခား ေငြေၾကးဆငရာမား မပါဝငေပ။

လႊမးၿခညႇႏႈငးမႈလႊမးၿခညႇႏႈငးမႈ

(လကေတြ႕တြကခကျခငးႏင စာရငးကငနညး)(လကေတြ႕တြကခကျခငးႏင စာရငးကငနညး)

အရငးအႏးအသးစရတအရငးအႏးအသးစရတ

(လကေတြ႕တြကခကျခငးႏင စာရငးကငနညး)(လကေတြ႕တြကခကျခငးႏင စာရငးကငနညး)

89

ေနာကဆကတြ (၂)၊ ဖြ႕စညးပဇယားမား ၁၊ ၂၊ ၃၊ ၄ေနာကဆကတြ (၂)၊ ဖြ႕စညးပဇယားမား ၁၊ ၂၊ ၃၊ ၄

ဇယား ၁ဇယား ၁

ျပညေထာငစ ဥပေဒျပစာရငး ျပညေထာငစ ဥပေဒျပစာရငး

(ပဒမ ၉၆ က ရညညႊနးသည)(ပဒမ ၉၆ က ရညညႊနးသည)

၁။ ႏငငေတာကာကြယေရးႏင လၿခေရးအခနး က႑၁။ ႏငငေတာကာကြယေရးႏင လၿခေရးအခနး က႑ (က) ျပညေထာငစျမနမာႏငငေတာႏင ျပညေထာငစျမနမာႏငငေတာ၏ နယေျမအစတအပငးမား ကာကြယေရး၊

ယငးသ႔ ကာကြယေရးအတြက စမျပငဆငျခငး (ခ) ကာကြယေရးႏင လၿခေရးဆငရာ စကမႈလကမႈလပငနးမား (ဂ) ဇဝဓာတစသည လကနကမားအပါအဝင လကနကခယမးမးေကာကမားႏင ေပါကကြေစတတပစၥညးမား (ဃ) အဏျမစြမးအင၊ အဏျမေလာငစာ၊ အဏျမေရာငျခညႏင ယငးတ႔ကျဖစထြနးေစေသာ ဓာတသတ

ပငရငးအေျခအျမစမား (င) စစေၾကညာျခငးႏင စစေျပၿငမးျခငး (စ) နငငေတာတညၿငမေရး၊ ေအးခမးသာယာေရးႏင တရားဥပေဒစးမးေရး (ဆ) ရတပဖြ႕

၂၊ ႏငငျခားေရးရာ က႑၂၊ ႏငငျခားေရးရာ က႑ (က) သတမနေရးရာ၊ ေကာငစစေရးရာႏင အျခားေရးရာဆငရာ ကယစားလယမား (ခ) ကလသမဂၢ (ဂ) အျပညျပညဆငရာ၊ ေဒသဆငရာႏင ႏစျပညေထာငဆငရာ ညလာခမား၊ ေဆြးေႏြးပြမား၊ အစညးအေဝး

မား၊ အသငးမားနင အျခားအဖြ႕အစညးမားတြင ပါဝငေဆာငရြကေရးႏင ယငးတ႔၏ ဆးျဖတခကမားက အထေျမာကေစေရး။

(ဃ) အျပညျပညဆငရာႏင ေဒသဆငရာစာခပမား၊ သေဘာတညခကမား၊ ကြနဗငးရငးမား၊ ႏစျပညေထာင ဆငရာ သေဘာတညခကမား၊ စာခပမားက ခပဆေရးႏင အထေျမာကေစေရး

(င) နငငကးလကမတမားႏင မညသမညဝါျဖစေၾကာငး သကေသခလကမတမား (စ) ျပညဝငခြငဗဇာမား၊ ျပညေထာငစျမနမာနငငအတြငးသ႔ဝငခြငျပေရး၊ ေနထငခြငျပေရး၊ ႏငငမ ထြကခြာခြင

ျပေရး၊ လဝငမႈႀကးၾကပေရးႏင ျပညႏငဒဏေပးေရး၊ (ဆ) ျပစမႈကးလြနသအား သကဆငရာႏငငသ႔ ျပနလညလႊအပေပးေရးႏင သကဆငရာႏငငမ ေတာငးဆေရး

90

၃။ ဘ႑ာေရးႏင စမကနး က႑၃။ ဘ႑ာေရးႏင စမကနး က႑ (က) ျပညေထာငစ ရသးခန႔မနးေျခေငြစာရငး (ခ) ျပညေထာငစ ဘ႑ာရနပေငြ (ဂ) ေငြစကထတလပေရး၊ ဒဂၤါးသြနးလပေရး (ဃ) ျမနမာနငငေတာ ဗဟဘဏႏင ေငြေရးေၾကးေရးဖြ႕အစညးမား (င) ႏငငျခားသးေငြ ထနးသမးႀကးၾကပေရး (စ) အရငးအနးႏင ေငြေၾကးေစးကြက (ဆ) အာမခလပငနး (ဇ) ဝငေငြခြန (စ) ကနသြယလပငနးခြန (ည) တဆပေခါငးခြန (ဋ) အေကာကခြန (ဌ) ေအာငဘာေလထ (ဍ) အခြနအယချခငး (ဎ) ျပညေထာငစ၏ ဝနေဆာငမႈလပငနးမား (ဏ) ျပညေထာငစပငဆငပစၥညးမား ေရာငးချခငး၊ ငားရမးျခငးႏင အျခားနညးျဖင ေဆာငရြကျခငး (တ) ျပညေထာငစဘ႑ာ ရနပေငြမားထတေခးျခငး (ထ) ျပညေထာငစဘ႑ာ ရနပေငြ ရငးႏးျမႇပႏျခငး (ဒ) ျပညတြငးျပညပမ ေငြေခးယျခငး (ဓ) ျပညေထာငစအတြက ပစၥညးရယျခငး (န) ျပညပမ ေငြေၾကးအကအညႏင အေထာကအပ

၄။ စးပြားေရး က႑၄။ စးပြားေရး က႑ (က) စးပြားေရး (ခ) ကးသနးေရာငးဝယေရး (ဂ) သမဝါယမ (ဃ) ေကာပေရးရငး၊ ဘတအဖြ႕၊လပငနး၊ ကမၸဏ၊ အစစပ (င) သြငးကန၊ ထတကနႏင ယငးကနပစၥညးမား၏ အရညအေသြးသတမတျခငး (စ) ဟတယႏင တညးခခနး (ဆ ခရးသြားလာေရးလပငနး

၅။ စကပးေရးႏင ေမြးျမေရး က႑၅။ စကပးေရးႏင ေမြးျမေရး က႑ (က) ေျမယာစမခန႔ခြမႈ (ခ) ေျမလြတ၊ ေျမလပ၊ ေျမ႐ငးမားေဖာထတျခငး (ဂ) ေၾကးတငႏင ေျမစာရငး (ဃ) ေျမတငး

91

(င) ျပညေထာငစမစမခန႔ခြသည ဆညေျမာငး တာတမႏင စကပးေရရေရးလပငနးမား (စ) မးေလဝသ၊ ဇလေဗဒႏင ေျမငလငတငးတာေရး (ဆ) စာခပစာတမး မတပတငျခငး (ဇ) စကမႈလယယာ (စ) စကပးေရးသေတသန (ည) ဓါတေျမၾသဇာႏင ပးသတေဆးထတလပေရး (ဋ) ပငလယငါးလပငနး (ဌ) တရစ ၦာနမးပြားေရး၊ ေရာဂါကာကြယေရး၊ ကသေရးႏင သေတသနလပငနးမား

၆ စြမးအင၊ လပစစ၊ သတနင သစေတာ က႑၆ စြမးအင၊ လပစစ၊ သတနင သစေတာ က႑ (က) ေရန၊ သဘာဝဓာတေငြ႕ႏင ျပညေထာငစဥပေဒအရ ေဘးအႏရာယျဖစေလာကေအာင ေလာငကၽြမး

ေစတတသညဟ သတမတထားေသာ အျခားအရညအခ စသညမား (ခ) ျပညေထာငစ လပစစဓာတအား ထတလပျဖန႔ျဖးေရး (ဂ) သတမား၊ သတတြငးမား၊ သတတြငးအလပသမားေဘးကငးေရး၊ သဘာဝပတဝနးကငထနးသမးေရး

ႏင ျပနလညျပျပငတညေဆာကေရး၊ (ဃ) ေကာကမကရတနာ (င) ပလ (စ) သစေတာ (ဆ) ေတာ႐ငးတရစ ၦာနမား၊ သဘာဝေပါကပငမားႏင သဘာဝနယေျမမားအပါအဝင ပတဝနးကငကာကြယ

ေရးႏင ထနးသနးေရး

၇။ စကမႈလကမႈ က႑၇။ စကမႈလကမႈ က႑ (က) ျပညေထာငစအဆငက ေဆာငရြကမည စကမႈလပငနးမား (ခ) စကမႈဇနမား (ဂ) ထတလပသညပစၥညးမားအတြက အေျခခခနစႏႈနးမား (ဃ) သပၸႏင နညးပညာ၊ သပၸႏင နညးပညာဆငရာ သေတသနမား (င) အေလးတငးေတာငး အတငးအတာ စသညတ႔က စျပျခငး (စ) မပငခြငမား၊ တထြငမႈ မပငခြငမား ကနအမတတဆပမား၊ စကမႈဆငရာဒဇငးမားစသည အသဉာဏ

ဆငရာပစၥညးမား

၈။ ပ႔ေဆာငေရး၊ ဆကသြယေရးႏင တညေဆာကေရး က႑၈။ ပ႔ေဆာငေရး၊ ဆကသြယေရးႏင တညေဆာကေရး က႑ (က) ျပညတြငးေရေၾကာငးပ႔ေဆာငေရး (ခ) ေရလမးေၾကာငးမား ျပျပငထနးသမးေရး (ဂ) ေရအရငးအျမစႏင ျမစေခာငးမား ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး (ဃ) ပငလယေရေၾကာငး သယယပ႔ေဆာငေရး

92

(င) ပငလယကးသေဘၤာဆပကမးႀကးမား (စ) မးျပတက၊ မးျပသေဘၤာႏင မးျပအစအမမား (ဆ) သေဘၤာတညေဆာကေရး၊ ျပျပငထနးသမးေရး (ဇ) ေလေၾကာငးသယယပ႔ေဆာငေရး (စ) ေလေၾကာငးပသနးေရး၊ ထနးသနးေရးႏင ေလယာဥကြငးတညေဆာကေရး (ည) ကနးလမးသယယပ႔ေဆာငေရး (ဋ) မးရထား (ဌ) ျပညေထာငစက စမခန႔ခြသည လမးမႀကးမား၊ တတားႀကးမား (ဍ) စာတကမား၊ ေၾကးနနးမား၊ တယလဖနး၊ ဖကစ၊ အးေမးလ၊ အငတာနကနင အငတာနကႏင အလားတ

ဆကသြယမႈမား (ဎ) ႐ပျမငသၾကား၊ ၿဂဟတဆကသြယေရး၊ အသလႊငအသဖမးလပငနးႏင အလားတ ဆကသြယေရးမား၊

အမရႏင အေဆာကအအမား

၉။ လမႈေရး က႑၉။ လမႈေရး က႑ (က) ပညာေရးဆငရာ သင႐းညႊနးတမး၊ သင႐းမာတကာ၊ သငျပနညးစနစ၊ သေတသန၊ စမကနးမား၊

စမခကႏင စမား (ခ) တကသလ၊ ဒဂရေကာလပ၊ သပၸစသည သငတနးမားႏင အဆငျမငပညာအျခားအဖြ႕အစညးမား (ဂ) ျပညေထာငစက သတမတသည စာေမးပြမား (ဃ) ကယပငေကာငးမားႏင သငတနးမား (င) အမးသားအားကစား (စ) အမးသားကနးမာေရး (ဆ) တငးရငးေဆးပညာႏင တငးရငးေဆးဝါးဖြ႕ၿဖးတးတကေရး (ဇ) ကသလျဖစ ေဆး႐မားႏင ေဆးခနးမား၊ ပဂၢလက ေဆး႐မားႏင ေဆးခနးမား (စ) မခငႏင ကေလးေစာငေရာကေရး (ည) ၾကကေျခနအသငး (ဋ) အစားအေသာက၊ ေဆးဝါး၊ ေဆးပစၥညးႏင အလကနစသညတ႔ တပေရာေႏာ ထပလပေရာငးချခငးမ

ကာကြယေရး (ဌ) ကေလးသငယမား၊ လငယမား၊ အမးသမးမား၊ မသနစြမးသမား၊ သကႀကးရြယအမားႏင အေျခေနမ

မားအား ေစာငေရာကေရး (ဍ) ကယဆယေရးႏင ျပနလညထေထာငေရးကစၥမား (ဎ) မးသတတပဖြ႕ (ဏ) အလပခနမား၊ နားခနမား၊ အားလပရပမားႏင လပငနးခြငေဘးအႏရာယလၿခေရး (တ) ဝါဏဇၹပဋပကၡ (ထ) လမႈဖလေရး (ဒ) အလပသမားအဖြ႕အစညးမား (ဓ) ျပညေထာငစက စမခန႔ခြသည

93

၁။ ေရးေဟာငးယဥေကးမႈ သ႔မဟတ သမငးဝငေဒသမား၊ အေဆာကအအမား၊ အထမးအမတမား၊ မတတမးမား၊ ေကာကစာမား၊ မငစာမား၊ ေပစာပရပကမား၊ လကေရးမမား၊ လကရာမား၊ ႐ပဝထပစၥညးမား ေရးေဟာငးသေတသနလပငနးမား

၂။ ျပတကမားႏင စာၾကညတကမား ၃ စာေပ၊ သဘင၊ ဂတ၊ ႐းရာပနး၊ ႐ပရငႏင ဗဒယမား ၄။ ေမြးဖြားျခငးႏင ေသဆးျခငးဆငရာ မတပတငေရး

၁၀။ စမခန႔ခြမႈ က႑၁၀။ စမခန႔ခြမႈ က႑ (က) အေထြေထြအပခပေရး (ခ) ရြာေျမၿမ႕ျပ စမခန႔ခြေရး (ဂ) အမငား၊ ေျမငား (ဃ) မးယစေဆးဝါးႏင စတကေျပာငးလေစေတတသာ အရာမား (င) ႏငငေတာလ႕ဝကခက ထနးသမးျခငးဆငရာကစၥမား (စ) အသငးအဖြ႕မား (ဆ) အကဥးေထာငမား (ဇ) နယစပေဒသ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး (စ) သနးေခါငစာရငး (ည) ႏငငသားျဖစျခငး၊ ႏငငသားျပျခငး၊ ႏငငသားအျဖစမ ရပစျခငးႏင ႐ပသမးျခငး၊ ႏငငသားစစစေရးႏင

မတပတငလပငနး (ဇ) ဘြ႕ထးဂဏထး

၁၁။ တရားစရငေရး က႑၁၁။ တရားစရငေရး က႑ (က) တရားစရငေရး (ခ) ေရ႕ေနမား (ဂ) ျပစမႈဆငရာဥပေဒမားႏင ကငထးမား (ဃ) တရားမဥပေဒမား၊ ကငထးမားအပါအဝင ပဋညာဥ၊ အႏညာတ စရငဆးျဖတေရး၊ တရားစြဆပငခြငရေသာ

နစနာခကမား၊ လမြအျဖစခယျခငး၊ ယမတအပႏျခငးႏင ယမတအပႏထားသျဖင စမပငခြငရသမား၊ အေမြထနးႏင ပစၥညးထနး၊ မသားစဆငရာ ဥပေဒမား၊ အပထနးသမားႏင အပထနးခရသမား၊ ပစၥညး လႊေျပာငးျခငး၊ အေမြဆကခေရး

(င) သကေသခ ဥပေဒ (စ) ကာလစညးကမးသတ (ဆ) အမႈတနဖးသတမတျခငး (ဇ) သးျခားသကသာခြင (စ) ႏငငရပျခား စရငပငခြငအာဏာ (ည) ပငလယေရေၾကာငးစရငပငခြင (ဋ) ပငလယဓားျပမႈမား၊ ႏငငတကာပငလယျပင သ႔မဟတ ေကာငးကငယ၌ ကးလြနေသာ ျပစမႈမား၊

94

အျပညျပညဆငရာ ဥပေဒက ေဖာကဖက၍ ေျမျပင သ႔မဟတ ႏငငတကာ ပငလယျပင သ႔မဟတ ေကာငးကငယ၌ ကးလြနေသာျပစမႈမား

ဇယား ၂ဇယား ၂

တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယဥပေဒျပစာရငး တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယဥပေဒျပစာရငး

(ပဒမ ၁၈၈ က ရညညႊနးသည။)(ပဒမ ၁၈၈ က ရညညႊနးသည။)

၁။ ဘ႑ာေရးႏင စမကနး က႑၁။ ဘ႑ာေရးႏင စမကနး က႑ (က) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယ အရအသးခန႔မနးေျခ ေငြစာရငး (ခ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယဘ႑ာရနပေငြ (ဂ) ေျမယာခြန (ဃ) ယစမးခြန (မးယစေဆးဝါးႏင စတကေျပာငးလေစတတသည ေဆးဝါးမားမပါဝငေပ) (င) အေဆာကအအႏင ေျမခြန၊ ေရခြန၊ လမးမးခြန၊ ဘးခြန အစရသည စညပငသာယာဆငရာ အခြနအခမား (စ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယမား၏ ဝနေဆာငမႈမား (ဆ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယပငပစၥညးမားက ေရာငးချခငး၊ငားရမးျခငးႏင အျခားနညးျဖငေဆာငရြကျခငး (ဇ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယဘ႑ာ ရနပေငြမား ျပညတြငးတြင ထတေခးျခငး (စ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယရပေငြႏင ဘ႑ာေငြမား ျပညတြငး၌ ရငးႏးျမႇပနျခငး (ည) ေဒသႏရစမကနး (ဋ) အေသးစား ေငြေခးလပငနးမား

၂။ စးပြားေရး က႑၂။ စးပြားေရး က႑ (က) ျပညေထာငစက ျပ႒ာနးထားသည ဥပေဒမားႏငအည တငးေဒသႀကးနင ျပညနယမားအတြငး ေဆာငရြက

သည စးပြားေရးကစၥရပမား (ခ) ျပညေထာငစက ျပ႒ာနးထားသည ဥပေဒမားႏငအည တငးေဒသႀကးနင ျပညနယမားအတြငး ေဆာငရြက

သည ကးသနးေရာငးဝယေရး ကစၥရပမား (ဂ) ျပညေထာငစက ျပ႒ာနးထားသည ဥပေဒမားႏငအည တငးေဒသႀကးနင ျပညနယမားအတြငး ေဆာငရြက

သည သမဝါယမကစၥရပမား

95

၃။ စကပးေရးႏင ေမြးျမေရး က႑၃။ စကပးေရးႏင ေမြးျမေရး က႑ (က) လယယာစကပးေရး (ခ) အပငႏ သးႏဖက ပးမႊားေရာဂါကာကြယေရးႏင ႏမႏငးေရး (ဂ) ဓာတဓာတေျမၾသဇာမား စနစတကသးစြေရးႏင သဘာဝဓာတေျမၾသဇာမား စနစတက ထတလပ

အသးျပျခငး (ဃ) စကပးေရး ေခးေငြႏင စေငြမား (င) ေရကာတာမား၊ တာတမမား၊ ေရကန၊ ေရေျမာငးလပငနးႏင ပတသကသညမားက တငးေဒသႀကးႏင

ျပညနယက စမခန႔ခြခြငရေသာ ဆညေျမာငး၊ တာတမ၊ေရကန၊ ေရႏတေျမာငးႏင စကပးေရးေရရရေရး လပငနးမား

(စ) ေရခငါးလပငနး (ဆ) ျပညေထာငစမျပ႒ာနးထားသည ဥပေဒမားႏင တရစ ၦာနေမြးျမေရးႏင စနစတက ထနးေကာငးေရး

၄။ စြမးအင၊ လပစစ၊ သတႏင သစေတာ က႑၄။ စြမးအင၊ လပစစ၊ သတႏင သစေတာ က႑ (က) ျပညေထာငစက စမခန႔ခြခြငရသည အႀကးစား လပစစဓာတအား ျဖန႔ျဖးေရးမအပ မဟာဓာတအားလငး

ႏင ဆကသြယျခငးမရေသာ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက စမခန႔ခြခြငရသည အလတစားႏင အေသးစား လပစစဓာတအား ထပလပျဖန႔ျဖးေရး

(ခ) ဆားႏင ဆားထြကပစၥညး (ဂ) တငးေဒသႀကးနင ျပညနယအတြငး ေကာကမကရတနာမားက ျဖတေတာကျခငး၊ ေသြးျခငး (ဃ) ေကးရြာထငးစကခငး (င) အပနးေျဖစခနး၊ တရစ ၦာနဥယာဥႏင ႐ကၡေဗဒဥယာဥမား

၅။ စကမႈလပငနး က႑၅။ စကမႈလပငနး က႑ (က) ျပညေထာငစအဆငက ေဆာငရြကရနသတမတထားသည စကမႈလပငနးမားမအပ အျခားစကမႈလပငနးမား (ခ) အမတြငးစကမႈလကမႈလပငနးမား

၆။ ပ႔ေဆာငေရး၊ ဆကသြယေရးႏင ေဆာကလပေရး က႑၆။ ပ႔ေဆာငေရး၊ ဆကသြယေရးႏင ေဆာကလပေရး က႑ (က) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက စမခန႔ခြခြငရသည ဆပကမးမား၊ သေဘၤာဆပမား၊ ဆပခမား (ခ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက စမခန႔ခြခြငရသည လမးႏင တတားမား (ဂ) တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယအတြငးသာ သြားလာသည ပဂၢလကကယာဥမား စနစတက ေျပးဆြေရး

၇။ လမႈေရးက႑၇။ လမႈေရးက႑ (က) ျပညေထာငစက ခမတထားသည တငးရငးေဆးဆငရာ မဝါဒမားႏင မဆန႔ကငေသာ တငးရငးေဆး

ဆငရာကစၥမား (ခ) တငးေဒေသႀကးနင ျပညနယအတြငး လမႈဝနထမးလပငနးမား

96

(ဂ) မးေဘးႏင သဘာဝေဘးအႏရာယမား ႀကတငကာကြယေရး (ဃ) ကနတငကနခလပငနးမား (င) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက စမခန႔ခြခြငရသည (၁) ယဥေကးမႈအေမြအႏစမား ထနးသမးေရး (၂) ျပတကမားႏင စာၾကညတကမား (၃) ရပရငရ၊ ဇာတရႏင ဗဒယ ရမား (၄) ဓာတပ၊ ပနးခ ႏင ပနးပ ျပပြမား

၈။ စမခန႔ခြေရး က႑၈။ စမခန႔ခြေရး က႑ (က) စညပငသာယာေရး (ခ) ၿမ႕ရြာႏင အးအမ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး (ဂ) ဂဏထးေဆာငလကမတမားႏင ဂဏထးေဆာငပစၥညးမား

ဇယား ၃ဇယား ၃

ကယပငစမခြငရတငး၊ေဒသမား၏ ဥးေဆာငမႈအဖြ႔၏ ဥေဒျပစာရငး ကယပငစမခြငရတငး၊ေဒသမား၏ ဥးေဆာငမႈအဖြ႔၏ ဥေဒျပစာရငး

(ပဒမ ၁၉၆ က ရညညႊနးသည။)(ပဒမ ၁၉၆ က ရညညႊနးသည။)

၁။ ၿမ႕ျပႏင ေကးရြာစမကနးမား၂။ လမးတတားမား ေဖာကလပ၊ တညေဆာက၊ ျပျပငထနးသမးေရး၃။ ျပညသ႔ကနးမာေရး၄။ စညပငသာယာေရးလပငနးမား၅။ မးေဘးအႏရာယ ႀကတငကာကြယေရး၆။ စားကကေျမမား ထနးသမးေရး၇။ သစေတာမား ကာကြယထနးသမးေရး၈။ ျပညေထာငစက ျပ႒ာနးသည ဥပေဒႏငအည သဘာဝပတဝနးကငထနးသမးေရး၉။ ၿမ႕ႏင ေကးရြာမားအတြငး ေရႏင လပစစမးဆငရာကစၥရပ၁၀။ ၿမ႕မားႏင ေကးရြာမား၏ ေစးမားဆငရာကစၥရပမား

97

ဇယား ၅ဇယား ၅

တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယမားက ေကာကခရမည အခြနအခမား တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယမားက ေကာကခရမည အခြနအခမား

(ပဒမ ၂၅၄ က ရညညႊနးသည။)(ပဒမ ၂၅၄ က ရညညႊနးသည။)

၁။ ေျမယာခြန၂။ ယစမးခြန၃။ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယကစမခန႔ခြခြငရသည ဆညမား၊ တမမားက အရငးခသည ေရခြန၊ တာတမ

ခြနႏင ထဆညမား၊ တာတမမား၏ ေရအားျဖင ထတလပရရသည လပစစဓာတအား သးစြခ၄။ တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယက စမခန႔ခြခြငရသည လမး၊ တတားမား ျဖတသနးခ၅။ (က) ေရခငါးလပငနးေပၚတြင စညးၾကပေကာကခသည ဘ႑ာေတာေၾကး (ခ) သတမတထားေသာ အကြာအေဝးအတြငး ပငလယငါးဖမးလပငနးအေပၚတြင စညးၾကပေကာကခသည

ဘ႑ာေတာေၾကး၊၆။ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယ ကနးလမး၊ ေရလမးသးယာဥမားဆငရာ ဥပေဒအရ စညးၾကပေသာ အခြန၊၇။ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယပငပစၥညးမား ေရာငးရေငြႏင ငားရမးခမား၊ ယငးပစၥညးမရရေသာ အျခား

အကးအျမတမား၈။ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယမားက ဝနေဆာငမႈလပငနးမားအတြက သတမတေကာကခသည အခ

ေၾကးေငြမား၊ အခြနအခမားႏင အျခားရေငြမား ၉။ တငးေဒသႀကးတရားလႊတေတာ သ႔မဟတ ျပညနယတရားလႊတေတာအပါအဝင တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ

ျပညနယအတြငးရ တရားရးမားက ခမတသညဒဏေငြမား၊ ဝနေဆာငမႈအတြက ေကာကခသည အခြနအခမားႏင အျခားရေငြမား

၁၀။ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယရ ရနပေငြမားထတေခးသျဖင ရရေသာအတးမား၁၁။ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယ၏ ရငးႏးျမႇပႏမႈျဖငရရေသာ အကးအျမတမား၁၂။ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငးရ သစေတာမားမ ေအာကပါပစၥညးမား ထပယသညအတြက

ေကာကခသည အခြနအခမား (က) ကၽြနးႏင သတမတထားေသာ သစမာမားမအပ ကနသစမားေပၚတြင ေကာကခသည အခြန (ခ) ထငး၊ မးေသြး၊ ႀကမ၊ ဝါး၊ ငကသက၊ သစဂပး၊ သနပခါး၊ထငး႐းဆ၊ သစေမႊး၊ ပားထြကပစၥညးမား

စသညတ႔အေပၚ ေကာကခသညအခြန၊၁၃။ မတပတငေၾကး၁၄။ ပြခြန၁၅။ ဆားခြန၁၆။ ျပညေထာငစ ဘ႑ာရနပေငြမရရေသာ ဘ႑ာေငြမား၁၇။ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငးရ စညပငသာယာေရးဆငရာအဖြ႕အစညးမား၏ ထညဝငေငြမား၁၈။ ပငရငမေပၚေသာ သြငးထားေငြမားႏင ပစၥညးမား၁၉။ ရတနာသက

98

ရညညႊနးကးကားခကရညညႊနးကးကားခက

Acemoglu, D. and J. Robinson. 2012. Why Na ons Fail.Origins of Prosperity. New York: Crown Business.

Besley, Timothy and Stephen Coate. 2003. “Centralized versus decentralized provision of local public goods: a poli cal economy approach.” Journal of Public Economics 87: 2611–263.

Chia, Jasmine; Aung, Yan Min; Kareng Brang Shawng;. 2016. “Myanmar’s Nascent Democracy Depends on Federalism.” 23 March. Accessed October 20, 2017. h p://harvardkennedyschoolreview.com/myanmars-nascent-democracy-depends-on-federalism/.

Coase, Ronald H. 1960. “The Problem of Social Cost.” Journal of Law and Economics 3 (1): 1-44.

Collignon, Stefan. 2012. “Fiscal Policy Rules and the Sustainability of Public Debt in Europe.” Interna onal Economic Review 53 (2).

—. 2003. The European Republic. Refl ec ons on the Poli cal Economy of a Future Cons tu on. London: Federal Trust. h p://www.stefancollignon.de/PDF/The%20European%20Republic-text1.pdf.

2008. “Cons tu on of the Republic of the Union of Myanmar.”h p://www.burmalibrary.org/docs5/Myanmar_Cons tu on-2008-en.pdf.

Dennis, Peter, Jeff rey Grey, Ewan Morris, Robin Prior, and and Jean Bou. 2009. The Oxford Companion to Australian Military History (2 ed.). 2nd. Oxford: OUP.

Dickenson-Jones, Giles; S. De Kanay; Andrea Smurra. September 2015. State and Region Public fi nances in Myanmar. Subna onal Governance in Myanmar Discussion Paper No. 8, MDRI-CESD( IGC/Asia Founda on.

Duncan, Thomas K. and Christopher J. Coyne. 2013. “The overlooked costs of the permanent war economy: A market process approach.” Revue of Austrian Economics 26: 413-431.

Franz, Tobias. 2016. “Plan Colombia: illegal drugs, economic development and counterinsurgency – a poli cal economy analysis of Colombia’s failed war.” d Development Policy Review, 2016, 34 (4): 563--591 Tobias Franz 34 (4): 563--591.

Gadenne, Lucie and Monica Singhal. 2014. “Decentraliza on in Developing Economies.” Annual Review of Economics 518-604.

Global Witness. 2015. Jade: Myanmar' "Big State Secret". London: Global Witness Publishers. h ps://www.globalwitness.org/documents/.../Jade_execu ve_summary_online_lo_res....

99

Government of Myanmar, “Framework for Economic and Social Reforms| 12/14/2012. 2013. “Framework for Economic and Social Reforms|. Policy Priori es for 2012-15 towards the Long-Term Goals of the Na onal Comprehensive Development Plan.” h p://themimu.info/sites/themimu.info/fi les/documents/Ref%20Doc_FrameworkForEcono micAndSocialReform2012-15_Govt_2013%20.pdf.

Hamilton, Alexander; Madison, James; Jay, John . 1788. The Federalist Papers. New York.

Hardin, Garret. 1969. “The Tragedy of the Commons.” Science 162: 1243-8.

Hook, David; Tin Maung Than; Kim N.B. Ninh. 2015. Conceptualizing Public Sector Reform in Myanmar. MDRI and Asia Founda on.

Hume, David. 1978 [1739]. A Trea se of Human Nature. Edited by P.H. Nidditch. Oxford: OUP.

IMF. February 2017. Myanmar 2016 Ar cle IV Consulta on—Press Release; Staff Report; and Statement by the Execu ve Director for Myanmar. IMF Country Report No. 17/30, Washington D.C.: IMF. h ps://www.imf.org/en/Publica ons/CR/Issues/2017/02/02/Myanmar-2016-Ar cle-IV-Consulta on-Press-Release-Staff -Report-and-Statement-by-the-44612.

IMF. February 2017. “Myanmar Country Report 17/31. Selected Issues (Financial Sector Reform).” IMF Country Report No. 17/31, Washington DC.

IMF. February 2017. “Myanmar Country Report. 17/31; Selected Issues.” No. 17/31, Washington DC.

IMF. December 2016. “Myanmar Staff Report 17/30 for the 2016 Ar cle IV Consulta on—Debt Sustainability Analysis.” 17/30, Washington DC. h ps://www.imf.org/external/pubs/ /dsa/pdf/2017/dsacr1730.pdf.

Jeff rey, Charlie. 1998. Recas ng German Federalism The Legacies of Unifi ca on. London & New York: Bloomsbury Publishing.

Kraas, Frauke; Regine Spohner; Aye Aye Myint. 2017. Socio-Economic Atlas of Myanmar. Köln: Franz-Steiner Verlag.

Meyer-Resende, Michael. 2017. “Why Talk of Federalism Won't Help Peace in Syria.” Foreign Policy. h ps://foreignpolicy.com/2016/03/18/why-talk-of-federalism-wont-help-peace-in-syria-assad/.

Minole , Paul. 2016. Fiscal Decentralisa on and Na onal Reconcilia on in Myanmar: Key Issues and Avenues for Reform. Reference number S-53404-MYA-1, London: IGC (Interna onal Growth Centre). h ps://www.theigc.org/wp-content/uploads/2017/01/Minole -2016-Final-report- 1.pdf.

Musgrave, Richard A. and Peggy B. Musgrave. 1989. Public Finance in Theory and Prac ce. 5th. New York: McGraw Hill Higher Educa on.

100

Nicholls, Anthony James. 1994. Freedom with responsibility : the social market economy in Germany, 1918-1963. Oxford: OUP.

NLD. 2015. 2015 Elec on Manifesto. Yangon/Naypyidaw. Accessed October 2017. h p://www.burmalibrary.org/docs21/NLD_2015_Elec on_Manifesto-en.pdf.

Oates, Wallace E. 1972. Fiscal Federalism. New York: Harcourt Brace.

Poterba, James M. and Jürgen von Hagen. 1999. Fiscal Ins tu ons and Fiscal Performance. Chicago and London: University of Chicago Press.

Sco , James C. 1976. The Moral Economy of the Peasant - Rebellion and Subsistence in South-East Asia. Yale: Yale University Press.

Sharma, Chanchal Kumar. 2012. “Beyond Gaps and Imbalances: Re-Structuring the Debate on Intergovernmental Fiscal Rela ons.” Public Administra on 90 (1): 99–128. doi:10.1111/j.1467-9299.2011.01947.x .

Sharma, Chanchal Kumar. 2005. “When does decentraliza on deliver? The dilemma of design.” South Asian Journal of Socio-Poli cal Studies 6 (1): 38-45.

Sho on, Roger; Zin Wint Yee; Khin Pwint Oo. 2016. State and Region Financing, Planning and Budge ng in Myanmar What are the Procedures and What are the Outcomes? Asia Founda on and Renaissance Ins tute. h ps://asiafounda on.org/wp-content/uploads/2017/02/State-and-Region-Financing-Budge ng-and-Planning-in-Myanmar_ENG-version.pdf.

Simmel, Georg. 2001. The Philosophy of Money. London and New York: Routledge.

S glitz, Joseph E. 1988. Economics of the Public Sector. New York and London: W.W. Norton &Co.

Taylor, Robert. 1987. The State in Burma. London: C, Hurst & Co.

2001. The Oxford Essen al Dic onary of the U.S. Military . Oxford: OUP.

The World Bank (Website). [2017]. Kenya's Devolu on. Accessed October 27, 2017. h p://www.worldbank.org/en/country/kenya/brief/kenyas-devolu on.

Todaro, Michael P. and Stephen C. Smith. 2015. Economic Development. 12th. New York and London: Pearsson Educa on.

Turnell, Sean. 2017. Oxford Business Group. Sean Turnell, Special Economic Adviser to the State Counsellor: On the fi scal and current account defi cits and tax ini a ves. 17 October. Accessed October 20, 2017. h p://www.oxfordbusinessgroup.com/country/myanmar?sort_by=search_api_relevance&p age=2.

101

UNDP. June 2011. Poverty Dynamics Report (2009-2010). Integrated Household Living Condi ons Survey in Myanmar (2009-2010), Yangon: UNDP/Sida/unicef. h p://www.mm.undp.org/content/myanmar/en/home/library/poverty/povertydynamic-ihlca-ii.html.

Williams, David C. and Sakhong, Lian H. 2005. Designing Federalism in Burma. Vol. Book 122. Bloomington, Indiana: Maurer Faculty. Book 122. h p://www.repository.law.indiana.edu/facbooks/122.

Winters, Jeff rey A. 2011. Oligarchy. Cambridge: CUP.

World Bank Group. 2017. Myanmar Public Expenditure Review 2017: Fiscal Space for Economic Growth. Yangon: World Bank. Accessed October 2017. h ps://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/28392 License: CC BY 3.0 IGO.

World Bank Group. 2013. Public Financial Management Performance Report 2013. Yangon: World Bank Group.

World Bank,. November 24, 2015. Ethiopia’s Great Run. The Growth Accelera on and How to Pace it. Washington D.C.: World Bank Report No.: 99399-ET.

Zaw Oo; Cindy Joeline; Paul Minole ; Phoo Pwint Phyu; Kyi Pyar Chit Saw; Ngu Wah Win; Ian Porter; Mari Oye; Andrea Smurra;. 2015 (June) . Fiscal Management in Myanmar. Manila: ADB Economics Working Paper Series No 434. Accessed October 5, 2017. h ps://www.adb.org/sites/default/fi les/publica on/161213/ewp-434.pdf.

Zeldin, Wendy. 2017. “Burma: 2017 Union Tax Law Passed.” Global Legal Monitor. Edited by Library of Congress. 30 March. Accessed October 23, 2017. h p://www.loc.gov/law/foreign-news/ar cle/burma-2017-union-tax-law-passed/.

Zorya, Sergiy. 2016. “Unleashing Myanmar’s agricultural poten al.” Accessed Ôctober 23, 2017. h p://blogs.worldbank.org/eastasiapacifi c/unleashing-myanmar-agricultural-poten al.

102