@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

129

@Zòìóäbmò‹Ðb÷@ñòŠbi@óÜ@ÞîbÐ@

@

Šò‡åŽîˆ@ð‹qŠò‡åŽîˆ@ð‹q@@@@

ìì@N@Nòìóïî‡îí@óÜòìóïî‡îí@óÜZZ@@@òŒŠóà@òŒŠóàuu†Šó¹a톊ó¹aí

)١( ر ئاشكراآردنی ژنده

، دا مه رده م سه گاکانی ئه ی کۆمه زۆربه لهر شانی سه رکی نوماڵ له شی زۆری ئه به

مندای ها ئاگاداریکردن له روه ، هه ژنانهژنان . یه وه ستۆی ژنانه ئه بچووک زۆرتر به

رچاودا ژیانی به پیاوان له متر له زۆر آهون آه ریش ده ده تك وهون و، آا آه رده ده وه

رجی لومه پیاوان هه متر له زۆرجار آه ن له قریبه ته. وێ آه لده سووڕانیان بۆ هه هه کی ییه ونه مه ئه موو شونكی دنیایه هه

ژنان آاری به پیاوان زۆرتر له ئاساییه پی ئاماری جیھانی به. ب ییان هه مووچهك ی ژنان وه س نیا دوو له ته١٩٩٧سای

م له. بووه پیاوان آاری مووچییان ههتی پشوو و آتی سۆڤییه دا وتانی یه یه دیارده فریقای ڕۆژئاوا، تاقانه ئه شك له ند به چه ناوبراوانه م شونه آكان بوون، یانی له ره سهآی یه شوه به یی ژنانه شی آاری مووچه به

بی ژنان ره وتانی عه م له به. رزه نائاسایی بهیی پنجی پیاوان آاری مووچه ك له نیا یه تهمریكای التین ئاسیای باشور و ئه ن، له آه ده .گا ده نیوه ن به قریبه ته یه م ڕژه ئه

وێ، آه چنگ ده آاریان وه ی آه و ژنانه ئه متر له هی درێ آه ی پانده و مووچه ی ئه ڕژه و هۆیانه شك له به بته ش ده وه و، ئه پیاوانه

تکرایی تی ژنان له رامه تکایی ده آه، وكه ڕای ئه ره سه. متر ب تی پیاوان آه رامه ده

تی ند ساعه مان چه هه وه مه النی آه ژنان به .ن آه زۆر جار زیاتریش آارده پیاوان، بگره

له دادنین که مه دان به زۆر جار ئیـمهژین و، دا ده" پۆست فمینیستیك"آی هدنیای !راره رقه آسانی به یه که یه م مانایه ش به مه ئه بكرێ به مه ئه به تی ئاماژه جی خۆیه ربۆیه هه

تی ژنان رامه پی پشكنینكی جیھانی تکرایی دهی گوره به. تی پیاوانه رامه تکرایی ده٥٦%

تی یرانی حكومهز وه له٩٣%ئاخرین دانپیانان . پیاون دینایه

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

130

ر ژنده یشتن له تگه ک شتكی وه ر به دا ژنده ژیانی ڕۆژانه له

وخۆ ڕاسته ئمه. بینین ده" ب واب ده" یان ، آوڕه یان پیاوه سك ژنه بینین آه ده

مان آانی ڕۆژانه رآه ی ئه ی زۆربه بناغه. آچه داب و له. وه سازآرا م جیاوازییه ر ئه سه لهر هه تیدا له ند آراوی ژنومردایه سه ریتی په نه . پویسته ك دانه یه) ژن و پیاو(ی آه یه

ك شتكی بیادراوی ناتوانین وه ئمه. ین تی بكه تی و پیاوه یری ژنایه سروشتی سه

م بریارانه ین ئه ڕ بكه ها ناتوانین باوه روه ههی وه ره ده ی له ئمه نیا شتكن آه ته

آانی ڕگای چوارچوه و، له وه سروشتهتی سه بری ده زه تی و یان به یه آۆمه .بووڵ آردنیان آراوین قه جبوور به مه وه ره سه

ك ئینسانان بۆخۆیان، خۆیان وه

"masculine" یان "feminine" ن آه ده ده روه په .ردا شونك دیسپلینی ژنده له ئمهوتی سوآه ڕگای هه گرین یان له هرد وه

تدا ی آه م شونه له _ وه مانه ڕۆژانهی زۆربه. گرین شكراوین خۆمان ڕاده دابه

یان به وتانه سوآه م هه ئینسانان ئه به یه شكیش هه به .بووه قه وه دخوازییه

ن و آه وت ده سوآه ر هه ی ژنده وانه پچهر تی ژنده ست دژایه پی پوی بگومان به

ربۆیه هه. ڕن په هی سوور تده ن و له که دهرستانی په آان، آۆنه مارگرژه ده ئامۆژگاره

واتا زیاتر _ رانی تۆپن سیاسی و ڕاهنه له _ وه گرنه آتر ده زۆر یه ی آه و گروپانه ئه

ر ی ژنده وانه پچه به ی آه وانه ئاست ئهست و، ده وه زنه به ده ن هه آه وت ده لسوآه ههب ده ن؛ ئمه ن وده آه ئامۆژگاری ده به سروشت سازی آردووین آه م جوره ر ئه هه

م ئه. آتر ی یه وانه ، واتا پچه وه بمنینهنیا آاتگۆری ته وان نه ی ئه خۆماندووآردنانه

ها، روه كوو هه آا به هز ده ر به ژندههزتر ش به یه سته م دوو ده ندی نوان ئه پوه بۆته آه رییه رابه و نابه ئاآامدا ئه آا و، له ده

. وه شته گه ڕا ده وه ژره آان له هۆی ئازاره ئاست له آسانییه نایه شكردنه م دابه ئه نو چنه تی سیاسی، ده سه ت و ده رامه دهن آسانی نوان ژ نایه تر له وره کی گه ییه ه گه

شی زۆری نی به پیاوان خاوه. دا و پیاوی ری زۆربه به روه ن، به رمایه سهش آانن و، زۆرترین به وره گه ئابوورییه بنكه له. ن آه و تكنیك آونتۆڵ ده وه لكۆینه له

پ وته له زۆر وتی بۆ ونهنگالدش، هیندوستان، ك به آان وه ته شیمه حه

پیاوان بۆیان مترله ، ژنان آه و میسر نیجرییه س ش له دوو به. رس بخونن ده خساوه ڕه تا ٩٥. %وارانی جیھان ژنن خونده شی نه بهآانی وره گه ئابوورییه ڕۆکی بنكه سه له٩٧% . پیاون مریكایه ئه

ری رابه نابه گشتی له ند پیاوان به رچه ههی ڕژهم ن به آه ر قازانج ده دیسیپلینی ژنده

. نوان پیاواندا جیاوازه ش له م قازانجه ئه. ب واو ده ت زۆریان بۆیان گران ته نانه تهتی حاآمییه له آه ی و پیاوانه ئه ربۆیه هه

ن بۆونه ده الده دیاریکراوی ماسكولینی

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

131

ی که وانه هوموسكسوئالن، ژنان یان ئهتدرژی س ژر ده ونه آه زۆرجاران ده) ورن نه (

واردن ساردن و هه په جاری، هه ڕوحی، گاتهم ر به هه. جاریش گوشاری فیزیكی و، جاربه

آی یه رچاوه سه ر آانی ژنده ندییه ی پوه شنه چهمان هه ن، له وتوویی و ناسنامه رآه ت، سه ززه له

ری و روه آن بۆ نادادپه ییه رچاوه آاتیشدا سه خۆیدا ر له ژنده آه یه م مانایه به وه ئه. ئازار

آانی سیاسی رآه م، ئه به شتكی سیاسییهری و روه نادادپه. توون و ئالۆزبن توانن چه ده

م ر به گوشاری ناخی دیسیپلینی ژنده و ڕفۆرمی پداچوونه که یشتووه گه پویستییه .تدا بکرێ

ر ی ژنده وه شیكردنه

پویستی به زهستیاری تا ڵ هه گه هاوآات له

له. داوه ری هه ش سه بوونی ترمینولوگی تازه "gender" مكی ی سی سای ڕابردوو چه ماوه

آه ند زاراوه رچه هه(آی گشتی یه زاراوه بووتهم ئه). آراوه بووڵ نه موو شونك قه هه ت له قه

توان له ده. رگیراوه وه وه رزامنه له یه زاراوه مانای آی هیندوئوڕوپی ڕا هاتب آه یه ڕیشه

راورد نجامدان به ڵ ئه گه له(، "مھنان رهه به"ی زۆر زمانان مانای وشه و، له) بكرێ

.ن گه ده" چین"یان " شن چه"نیا ئینسان خاونی زۆر زماناندا ته له

رك و ل، ده لوپه كوو آه ، به نییه "sex" ت جنسییه. ب ت ده جنسییهنی بارودۆخی ڕوحیش خاوه

ردا ژنده ری له مسه زۆر زماناندا س جه له تاوتۆآانی له. م نرنه نر، م و نه: یه هه

گا چاو له کۆمه ردا، ئاساییه پرسی ژنده دوو نیا له م بنوقن و، ته شی سھه بهسنیشانی ده. ستپبكا ده روه مسه جهآان و میهآان نره شكردنی بایولۆژی به دابه

، دوایی جیاوازی ره سپكی ژنده خای دهری مده وه تی یان سایكۆلۆژی آه یه آۆمه هۆی بته آرێ یان ده هز ده به یه آه شكرنه دابه

ی شوه به. آه رکردنی جیاوازییه مسۆگه جیاوازی آلتوری به ر ئاماژه ئاسایی ژنده

یان له شه ڕی آا آه نوان ژنان و پیاوان ده .یه دا هه و مینه شكردنی بایولوژی، نرینه دابه

ناسی ڕگا ی زانستی آۆمه وه لكۆینه

. نیشانداوه م گرفته ربوون له آی بۆ تپه یه چارهر سه تیشك له آه دایه مه له م گرفته آلیلی ئهر سه گیرێ و، تیشك بخرته کان هه جیاوازییه

موو شتك هه ر له چونکو به. آان ندییه پوه تاك آه یه تییانه یه ندێ آۆمه و پوه ر ئه ژنده

ی نمونه. ن آه وت ده سوآه و، گروپ تدا ههندێ و پوه رینی نو ئه توو یان پانوبه ر قامگه سه تییه یه م تیۆرێ آۆمه ئه تییانه یه آۆمه پی به". ستروآتور"ێ گووتر پده آا آه سازده

ك ستروآتوركی ر وه ب ژنده ده م مانایه ئه ك نییه یه ر وشه ژنده. تی چاولبكرێ یه آۆمه

ركی مسه ها دووجه روه بۆ بایولوژی هه. تی ئینساندا سایه ژیان یان آه له نووساو نییه

تی و، یه دیسیپلینی آۆمه که یه ر نمونه ژندهری آانمان ڕبه رآه یان ئه ی ڕۆژانهآان چاالآییه

.آا ده

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

132

)٢( ڕ ، آانزا، سكس و شه خوندنگه

وێ باسی چوار نموونه مه دا ده شه م به له م ر بكه آانی ئانالیزی ژنده گرینگترین خاه له .وه ته بوآراوه١٩٩٠ی هه ی ده ماوه له آه

دا دنیای خوندنگه ر له ڕۆی ژنده: ١خای آان له رآه توونترین ئه چه آك له یه

ست ده ، آه یه وه تیدا ئه یه ی آۆمه وه لكۆینه لی نك پیان وایه مووالیه هه ی آه دۆخك بده

آی نۆ یه شوه وێ به م تۆ بته ن به گه تده Barrieمریكی ئتنۆلۆگی ئه. وه یه ڕوونی بكه

Thorne به لهیدا آه نرخه به آت(Gender play) تووندا رآكی ئاوا چه ئه نجامدانی ئه لهی م آاره و ئه آاتك ئه. وتوو بووه رکه سه ر له ی ژنده وه وت لكۆینه كه هه به ستدایه ده بوو مه یشتنی باو ئه تگه. آرا ر مندان ده سهك و، یه ك پیاوانه یه دوو ڕۆی جنسی آه

دروست نۆرمه آوڕان و آچان به. یه ژنانه ههزا خۆیان شاره کانی ڕۆی ڕوانکراوه و چاوه

آاندا وه ی لكۆینه زۆربه له م بیره ئه. کرن ده فۆڕمی پرسیاری دارشتراو و، نووسراوه بهوخۆ ی ڕاسته شوه ک به چوو، نه ده ڕوه به

ژیانی ر له ڕاستیدا ژنده ببینرێ له تاکووندا چۆن خۆێ دهمندا نتۆڕن. "نو " .وه زمونكی ئاوای تاقی آرده ئه

چۆنتی " تۆڕن"ک چاودر بۆ وهوتی سوآه آانی هه آارییه رده ی وه وه گواستنه یان له وه و، قۆستنه وه آانه وره گه ر له ژنده" تۆڕن. " زۆر جی سرنج بوو وه ن مندانه الیه

سفی وه کان آه مونهری ن وبه وت بۆ ئه رآه سهو ئه. ، ببین ری تدایه آانی ژنده ریتییه نه مۆدله

م مۆدالنه ئه وت آه رکه ی بۆ ده م ڕاستییه ئهیار ران ته تاآوو بینه آاریان آردووه ند چه .ڕن آاندا بگه دوای جیاوازییه ن به بكه

کچ و ی که و کاتانه م ئه ، هه"تۆڕن"وه و، کرانه لک جیا ده دنگه خون کان له کوڕهبوون ش ده وه که یه به ی که و کاتانه م ئه هه م ئاکامه به" تۆڕن " .دری ژر چاوه یخستنه ده" رج لومه هه"ك ر وه یشت جیاوازی ژنده گهتدا دۆخی تایبه مندان له ماشا بكا، چونکو ته

گ گرین الوه ریان به جیاوازی ژنده نیشانیانداوهت نانه ته. کتر ڕوشتوون و، بۆ الی یه بووه نهها کاتی وه. آردن و یان پشووداندا آاتی آایه له رآام بۆخۆیان له بوو آچان و آوڕان هه هه

وه ته آۆبوونه ی خوندنگه وشه آی حه یه گۆشهستپكرد ویان ده و، زۆر جاران چاالآكی تكه

. بووه نواندانه و، هیچ ڕۆکی جیاوازیان لهبایی دووقۆی ته " دیتراوه ها زۆر جار روه هه

ی مه ئه" تۆڕن. " پكھاتووه" سنوری جنسی له وام رده آوڕان و آچان به وه که ڕوونکرده

دژ بوون و، دایم به نه کتردا یه دنیای جیا لهم ئه. ستاون آتر ڕاناوه ی یه"ڕۆی جنس"

ی ك پرسیاری تازههند" تۆڕن"ی بۆچوونهق ر زه رجدا ژنده لومه آام هه ؛ له هنا ئاراوه فتاركیان له ؟ مندان چ ڕه بووه یان آاڵ ده

ری تدا آانی ژنده جیاوازییه نواند آه خۆده بوو؟ دیار ده

کی ییه وه ر جیاکردنه سه قامکی له" تۆڕن". ناوی برد" رآی سنوور ئه " چاالک دانا و، به

وی کوڕان و کچان به تکه وه ک کۆبوونهکات

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

133

کان کان و کچه دوو گروپی کۆنکرتی کوڕهشکردندا م دابه ئاکامی ئه کرێ، له شده دابه

خودی له. کرن ر چاالک ده کانی ژنده سنوره ، له وه خولقندرنه دا آاتیگۆری ده یه م پوسه ئه

م ساسی ئه ئه مترین گرینگی له آاتكدا آه" ئارادابوو کان له نو کۆچاالکییه له لكجیابوونه

)١٩٩٣:٦٣٩.( ی آان آایه رنجه جی سه چاالآییه آك له یه

باشی جار زۆر به جاربه ، آه ه"ران هقرا قه" و له. جاریش نا و، جاربه چووه ڕوه به

ر سه ی له وه لكۆینه" تۆڕن"ی یانه خوندنگه وه آه یه به چان توانیویانهآردوون، آوڕان و آ

م ، به آتریان ڕوناوه ن و، زۆر جار یه بكه آایه، یان "نن ڕاوده-آوڕان، آچان " آه شوه

نك ی الیه رجاره هه". نن ڕاوده-آچان، آوڕان" ڕاوچی و به ی تر به آه نیچیر و الیه بوو به ده

زۆر آا ده مه ئه به ئاماژه" تۆڕن. " وه وانه پچه و آچانیش جارانیش آوڕان، آوڕانیان ڕاوناوه

رنج یان هیچ سه م آارانه آچان و، ئه م له به. بزواند ده تی نه آی تایبه یه قه ته دمهنن و آوڕان ڕاوده_ ریدا، آچان، آوڕان رامبه به

رموگوڕ و گه که نن، هاتوچۆیه ڕاوده_ آچان. بوو ده هاتوهاواركی زۆری پوه

توان ر مندان ده سه له" تۆڕن"آانی موونهز ئهسانیشدا وره نو گه له که وه وشیارمان بکاته

. یه هه م پرۆسانه ریبی ئه هاوته بۆ آاردایه رآی سنوری له وام ئه رده بهر بكا، آانی ژنده سنیشانی سنوره ده ی وه ئهنگ، فه جه ب، له راندا نه راته ی قه آایه ر له گه ئه

آردن و شتی تردا ی قسه رگ، شوه جلوبه، ب ر هه هه ر شتك نییه جیاوازی ژنده. یه هه

ب ب بۆی هه وم و، ده قه ده آه شتكه وه ئهآرێ ده آه ها شتكه روه وم؛ هه بقه آه

. وه ن بكرته هوه البردرێ، بگۆڕدرێ یان ئهر ن تاکوو ژنده آه ها ده وه ی آه و آایانه ئه

الی مندان خۆ نیشانبدا، زۆر شتی تریان آاتك آچان آوڕان و، آوڕان . وه وته که لده

وت سوآه ها هه وان وه ننن، ئه آچان ڕاودهرچاو بگرن و، به آسانی له ئاستی یه ن آه که ده

ك م نه به_ گرن رچاو ده به له مه ئه یه جار هه نو آۆڕاندا ئاسایی زنی له خۆمه. موو جارێ هه له ی خوندنگه وشه شی زۆرتری حه به. ترهن الیه آرێ، تاآوو له قۆرغ ده وه ن کوڕانه الیه

رباری سه بنه آوڕان زۆرتر ده. وه کچانه. متری ی که که وانه آانی آچان، پچه چاآییه

یانگرێ و، و تۆسنی ده آوڕان زۆرتر تووڕهم بینین له ده. ن آه دهت سه داوای دهتوان آاری دا منداڵ ده سنورداره چوارچوه

.ها بكا وه سیمبۆل ئاستی به ت له نانه آوڕان ته

آچان . ن آه ت ده سه آردنیش دا داوای ده. ن به ی ئاهۆ و یان پیسی ناو ده رچاوه ك سه وه

نزمی بوانه وێ به یانه آوڕان آاتك دهبانگیان " آچ " به وه كنهآوڕانی تر و بیانش

نن تاآوو ده پایان پوه یكه وه ن یان ئه آه دهڵ گه له فتاره م ڕه آچان ئه. الی آچان ونه بكه

آچان له زۆرتر ناوناوتۆره. ن آوڕان ناآه چاوی سووك واویان به درێ و ته ده ههك وه وانه واوی ئه آرێ ته ده. آرن یرده سه" تۆڕن"ك م وه ماشا آرێ، به شت ته رده وهی فیزیكی وه نزیكبوونه رزی له خۆی په: " ده ی آه وه هۆی ئه آانی به ندییه سك و پوه آه له

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

134

بته ی گرۆیی دابندرێ، ده رچاوه سه ك به وه ب به هز و ده مۆرلدانكی زۆر به

ر سه تی و، پداگرتن له یه واردنی آۆمه هه ). ١٩٩٣:٧٥"(نیز خۆمهی دۆخ و پگه له وه نگییه السه ر بۆیه هه

آانی جیاوازییه له آه یه آچان و آوڕاندا ههنوان آوڕان وآوڕان و، نوان آچان وآچاندا

. وه داته نگده ڕه، یه وه ئه م آتبه شی زانستی ئه گرینگترین به

تن بهش پگه چۆن له مریكییانه ئه و منداه ئه آهتی یه آۆمه به " وان له ئه. ر چاالآن ژنده. ر نین ی ڕۆی جنسی خۆیان ناآاریگه"آردن

آانیان له زانیارییه و مندانه ئه آه سروشتییهریان ورووبه سانی ده وره دنیای گه

سك به رآه هه ی آه و زانیارانه ئه: گرن رده وهی م زانیارانه ه، ئ یه ستی داهه ر ده به هاسانی له

وه داخه به_ وت بكا سوآه ئینسان چۆن هه آه چی ب ڕآی له ئنسان ده ی آه زانیارانه و ئه_

رجی خۆیان مه آان به زانیارییه وه داخه به. بر الی مندان ژنده. ن آه وان چاالك ده ئه

.جار پ جۆشه و، جاربه شتکی سرنجراکشهمای ر بنه سه له ی آه م گروپانه ه نو ئ وان له ئه

. ن آه رووژوورێ ده ، ده ر سازآراون ژندهن یان ده ر تکده آانی ژنده جار سنوره جاربه

ن یان خودی آه ی پده زنن، آایه به سنوران ده ر له ژنده. شكنن ری ده مسه رێ دووجه ژنده

ها گونجاندنیشی روه ، هه دنیای منداندا گرینگه له رسه ك آه ، وه آه رسكی گرینگهپ

. وه آاته آی داخراودا بچووآیان نه یه چوارچوه

:تی و آركاری آانزا پیاوه: ٢خای آۆتایی ند و بریتانیا له آانی هۆله آۆۆنیسته

ترین وره رهنانی گه ده ستیان به ده١٨ی ده سهن می آه یه. فریقای باشوور آرد ئه آانزای زر له

آان ر آانزا زره بۆ سه حشییانه تی وه مه ههند رمانی چه ژر فه وته زۆر زوو آهکی سازییه وره و، نو پیشه کۆمپانیاکای گهزار دهه ند سه م چه رجه سه رکخراو به

بازاڕی چونكو نرخی زر له. وه ره رمانبه فهقامگیر بوو، قازانجی کۆمپانیاکان جیھانیدا سه

خوارێ رجی هزی آار له خه دابوو آه مه له و توونه چه م آاره سازی بۆ ئه پیشه. ڕابگرنلكی آۆمه وی، پویستی به ژرزه ترسییه پمه. بوو رزان هه آجار زۆر هزی آاری هه یه یمانکاره الی په م پویستییه می ئه وه

ویش پیاوانی ئه: آان ڕوون بوو آۆلۆنیستهآانی شه ڕه ، واتا پیاوه ناوچهمان كی هه خه شی هزی آار له ترین به وره گه بۆیه. فریقا ئه

فریقای باشوور و، بازاری زردا پیاوانی ئه_ پیاوانی وتانی دراوس پكییان هنا

. ر ئاوایه هه ئستیه ئستش آه T.Dunbarی بیست و پنج سادا، ماوه له

Moodie ك هاو ته لهآاری آرد تاآوو، ك تاقمی کانزا کرکار ی م پیاوانه زموونی ئه بتوان ئه

آی مژووی ره واتا گروپی سه _ گه به بکاتهی رهاته سه م به ئه" موودی. "فریقای باشوور ئهدا Going for Gold (1994) " آتبی له

وه بوکردۆته وره شكی گه آانزاآان به ی آه وه هوی ئه به

سازی و آاپیتای ئوروپی ی پیشه ژه پرۆ لهنیان بوون، بۆ آركاری آانزاآان هاسان خاوه

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

135

آانی ئوروپا، یانی "پۆلتاریا"ك بوو خۆیان وهسازی مان مۆدلی آركارانی پیشه هه به

م به. آانی ئوروپا بنونن وره گه شاره یه وانه له. ت شتكی تر بوو واقیعییه

ی ر بناخه سه شكردنی هزی آار له دابهرۆآی ـ سه فریقای باشووری به ئه زی له گه ڕه

یی نزم رجی مووچه خه ش ـ سپی، آركاری ڕه دیواركی سازآرد وه پشته م له ڕاگرتب، به

آركاری آانزاآان توانیان آلتوركی آهوان ئه. رن به روه خۆیان به ت به رمی تایبه نافه

نیا بۆ ته آان که ژارنشینه هه ناوچه یان له زۆربهوێ خۆیان فۆڕمیان ژیان و، له پیاوان بوو ده

.تی خۆیان دا یه ژیانی آۆمه به آاری ، بۆیه م آركارانه شی زۆری ئه به

رک بن تیده آرد تاآو، بتوانن یارمه آانزایان ده آاتی آانیان، یان له رزه وه ماه بۆ بژوی بنه

کیان ییه ما پوڵ وپارهیان بۆ وه ڕانه گهی کی تازه ییه ماه بتوانن بنه وت که که پاشهڕوماتی پی بكرن، مه_ رزری پکبھنن وهم بۆ پیاوانی هه. ن و هتد ندی پی بكه ماوه زه

م بۆ و، هه "Mpondo" ی آۆۆنی آركاری ناوچهی پیاوانی تر ئاوات و جی شانازی زۆربه

ماكی ج ی بنه وره گه به ببن بوو آه وه ئه خۆ و ببن به ربه ، ڕكوپك و سه تمانه مه

بۆ . ك بۆ بژوی خۆیان وییه نی زه خاوه ، آارکردن له ڕگا چاره سته به م مه یشتن به گه

.آانزاآان بووری آرداركی ژنده یه م دۆخ و پگه ئهی ڵ نمونه گه روونی له زور به بوو آه پوهری نانھاوه له ی ئورووپی آه ماه ریتی بنه نه و ژنكی آابانی ما پکھاتبوو، ماه بنه

آانزاآان ی له و پیاوانه ئه. بوو جیاوازی ههژیان و خۆیان آۆخاندا ده آرد له آاریان ده

باری ر له گه آرد و، ئه آاری ناومای خۆیان دهیان بۆ وه چاالك بان جووتی تازه سكسییه نزیك له شكیان آه به. آرد یا ده خۆیان په

دیداری چوونه آرد، ده آان آاریان ده شاره ستیان به کۆخنشینانی تریش ده. ژنان

من ته پیاوانی به کرد واتا" وجینی آانزا زه" له. بوون وان جووت ده ک پیاوانی جه ته له

آاری نوماڵ آه جحه ندکی ئاوادا پیاوه پوهریدا رامبه به آرد و، له تی سكسی ده مهو خزیپاراست و ڕنموونی ده که نه مه ته به پیاوهی بۆ ت و پووڵ تۆه خه کرد و به دهم ئهی بناخه وه پارزه بهند رچه هه. وه کرده ده

یان ساڵ ریت ده ك دابونه م وه داندرا، به کاره . وه مایه

آانزا آان له وه پیا زۆر له هاوآات که وتیش آاری له بوایه آرد، ده آاریان ده

ش ئاوگۆڕكی مه بچ و، ئه ڕوه رزری به وهی سه و آه ئه یكه وه ر ئه به دواداهات، له زۆری به

یتوانی رشانی ده سه وته که ی ده زرا رپرس مه به. ری آركاری آانزا هاوسه ژنك ب بۆ ونه

(ك ئیتر وه" ئم پۆندو"آانی نه مه ته به واتا پیاوهUbudoda ك ده تی خه ی یارمه سه و آه ئه دا (

.آرا ده حیسابیان بۆ نهزای آلتوركی ئاوادا پیاوی ئایدیاڵ فه له

بان ركی مھره بوو واتا، ڕبه آی هه لھاتووییه ژیانی بتوان له رزر آه آی وه یه ماه بۆ بنهدیترا ی آه وه رئه به له. شدارب تیدا به یه آۆمه

ن، ێ ج بگه به رآانه م ئه توان ئه ژنك دهر سه هاتنه" ئم پۆندو"زۆری پیاوانی زۆربه

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

136

". یبوودۆدا " توان بب به ژنك ده آه م ڕایه ئهآی گایه آۆمه له آرد آه ده م حاشاشیان نه به

ست ده ر له ئاخردا هه ت له سه پاتریارآالدا، ده هنا، له داده مه ها دانیان به روه هه. پیاوان دایه

ی ماه بنه ری نوان ژن و پیاو له ژیانی هاوسهن و، بكه توانن آاری پیاوانه رزردا ژنان ده وه .شدار بن تیدا به پیاوه له م شوه به

رجكی لومه هه ر له ی ژنده وه یره م په م ئه به بوایه تی مژووییدا ساز ببوو، ده زۆر تایبه دا، وای له١٩ی ده سه ش له مه ئه. بگۆڕدرێ

. و لژی ڕوشت ره رزی به وه رده کزیدانی، وهمی آۆنی سیسته آۆتایی به١٩٧٠ سای له

ی آركارانی رگرتن هات و، مووچه وه مووچه م شوه به. و زیادبوون آرد ره به ستی به آانزا ده

ی ماه آی شاری یان بنه یه ماه بنه خسا آه ل ڕه ههرن به ڕوه دھات، بتوانن خۆیان به وی له ب زه

رز و وه ی نوان ورده آه دووقۆییه و، ئابورییه .ما ئارادا نه آانزا له دا بارودۆخ گۆڕدرا، آولتوره یه م ماوه له ئولگوی جاوازه آانی آركارانی میوان به آۆنهئیتر پیاوانی . آوتایی پھات وه آانیه ریه ژنده ربوونی پیاوان له روه سه" ئم پۆندو" جحلی

نیا بیر وان ته ئه. نابینن دا ماه خوکردنی بنه به ژنان ناتوانن تدا که نه که ده ندارییه خاوه م له .شداربن واتا، بایولۆژێ جنسی پیاوان بهالی جیلی ئستای "ی؛ ده م جۆره ، به"موودی"

ر سه وه ته ڕاوه تی گه ئم پۆندو ژنتی و، پیاوه تووشی ی آه و ژنانه ئه". ری مسه دوو جه

.ر شانۆ ونبوون سه تی ببوون له پیاوه ج و، یشته پرولتاریا آردن گه ئاخری به

ئوگوی له ر آه هاوکات ئایدولۆژكی ژنده

نو آركاره له. دا ری هه ئورووپی نزیك بوو سه ر به یان سه زۆربه آه_ آانی آانزادا جحتره

ی باشتریان له آتی آركاران بوون و، مووچه یهربازی تر گرت و، سه رده باب و باپیرانیان وه

تییان له رزدا پیاوه آجار به ئاستكی یه له_ بوون زلزانین و، زابوونی فیزیكی و خۆبه، هیچ تییه م پیاوه ئه. دیت دهوتۆسنیدا توڕه

ژنان زۆرتر و . بوو ژنان نه ی ئاوای له وه ویستنهتی ما، ی آابانه دۆخ و پگه وتنه آه زۆرتر ده .خۆر ستی پیاوكی مووچه ده واتا چاوله

دا (Gender Play) له" تۆڕن"ك درووست وه ڕۆی چاالآی وه گه واوی به ته ؛ منیش به ده

. بووه ر قه ی ژنده خولقاندنی نمونه لهئینسانمستكی رهاتی آركارانی آانزاآان هه سه به ژر له م نمومانه چۆن ئه دات، آه هزترمان ده به

فۆڕمی هزی ئابوری و سیاسیدا گوشاردا له م ستراتژییه ری ئه آاریگه. خولقاون، ر ڕوون و ئاشكرایه ی ژنده جۆرانه جۆربه

ستی و رده ژاری، سه ندی و هه مه وه ده .ستی ده چاولهم ك له یه موو شتك ونه هه رله به" موودی"

ی ، پرۆسه وه م ئه دات به مان ده ئاۆزییانهر وی ژنده یره په آه هزی گۆڕانكاری مژوویه به . وه گۆسته ماندا ده ری زه گوزه له

: ر ژندهی نمونهپشلكردنی : ٣خای

آی خۆشییه دا نه١٩٨٠ی هه تای ده ره سه له ناوی ورده ورده ناسین آه هاته سامی تازه به acquired immune defiency)ی لندرا"ئدز"

syndrome) .زوو خۆی له آه خۆشییه نه humant) ڵ ڤایرۆسك گه ندی له پوه

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

137

immubristvirus, hiv) ۆ وخ ناڕاسته ، نیشاندا آه توانایی آه م جۆره آوژێ، به ئینسان دهنو خۆشی تر له ر نه رامبه به ش له خۆڕاگری له

.با دهن الیه ریندا له آی پانوبه یه وه لكۆینه له

/ ك، هڤی ی بایولۆژی، هیڤی وه وه لكۆینهآانی وه تۆژینه_ ئدزئپیدم گوبال ناسرا

آهئاستی آرداری سكسوئلی نیشانیاندا" ئنفكسیۆن " وه م ڕگایه زورجاران له

م تاآوو ئست هیچ به. وه گۆزرته دهتاقمك پشكنین . وه ته دۆزراوه ڤاآسینك نه

چ ده روه به ی پرسیارنامه شوه به آه یه هه، ه"پشكنینی آردار"ی و، ئاسایی ترین شوه

م زیاتر نوی سمتی و ئاگاداری به زۆر پشكنینانه م تاقمه ب گومان ئه. درێن لدهم دیدێ به كی تدا وه آه آی باش و به یه ونهندی سكسی پوه وتۆ آه ك شناسكی ئه نه

م تووشی ئه ی آه سانه و آه ژیانی ئه چ ندییه م پوه ئه بوون نیشانبدا آه خۆشییه نه

ژیانی ك و، یان چ شونكیان له گرینگییه . یه واندا هه ئهخسی شه

زیاتر ویان داوه ر هه تاقمك لكۆلنه بۆیه ز بن ره گوقوغی ستراتژی پشكنینی ب غه

Gary Dowsett Practicing Desire(1996) ،، یه وه لكۆلینه م شوه نگرانی ئه الیه آك له یه بۆ آا و کاری لده ئه ئوسترالیاییه که م بنكه ئه سكسی آی زیندوویان له یه هی ون وه ئه

ورانی ئپدمی ئدز ده هاوجنسبازان لهریتی ست، متودكی سوسولۆژی نه ده بتهفاهی ی شه وه آار دنن، واتا گانه به .رهات سه به

وتووژ آردن له" دۆست"آانی وه لكۆینهنووسینی . ڵ بیست پیاوان پكھاتووه گه له

تاآوو ین وتووژوه وه هه له آه ڕاپۆرتهم رآام له هه. ی نۆ سای خایاند وه بوآردنه وردی ژیانی خۆیان بۆ به رانه مده بیست وهآانیان، ندییه وردی باسی پوه و به وه ته گاوه

وشتی ژیانی سكسییان، شونی ژیانیان، ڕهڵ دنیای گه ندیان له آار و شوغیان، پوه

. ئدزئپیدمی آردووه/ ڵ هیڤی هگ و له وه ره دهHuey Brown زۆرتر به Harriet له ناسراوه ،

نی چل مه کاندا ته چوونی وتوژه ڕوه کاتی به، دایكی آابانی باوآی شۆفیر و. بوو ده ساڵ

نی مه ته ر له هه" هاررت. " مای بووه، بووه ڵ پیاوان سكسی هه گه له وه مرمندایه

یی ئاۆزی ناسنامه آه وه ی ئه سۆنگه ك له نهتی ڵ تۆڕی آونییان دۆستایه گه بووب یان له هه پخۆش بوونی خۆی و، كوو به بووب، به هه

ڵ گه آاری سكسی له ت بردن له زه بۆ له . ی آردوه م آاره آوڕان و پیاوانی تر، ئه

ی؛ پویست ناآا ئاوا به ده" دۆست" "دژی " سۆئالیت بهفافی هوموسک شه

م و دژ به هتروسكسۆئالیت دابندرێ و، ئهر دژی هه" دۆست"ها روه هه . یه تاریفه

کا که ده مه ر ئه سه خت له جه آه زانستکهآی ستاندار بۆ آاری سكسی نیا ئولگویه ته

وه وه الی ئه ، به پیاوان هتروسکسۆئالیتیه، "هاررت. " اب نییههیچ نای" هاررت"ڕوشتی

ن وام و درژخایه رده ندی به ئاواتخوازی پوه. وه تاقی کردۆته و، س جاران به بووه و زۆری میان؛ پیاوكی دپیس بووه آه یه

به" هاررت " که بووه Jimمیان؛ دوهه. لداوه

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

138

ی نۆ ماوه وینی خۆی ناویدن، ترین ئه وره گه. ژیابوون وه آه یه بهك ژن و مرد سان وه

ی بۆ "هارت"، "جیم"م دوای نۆ سان بهدا لره. هی جده به ساه آچكی شانزده

ك م نه ، به ن ده ر خۆنیشانده آانی ژنده رآه ئهم ربازبوون له ده. ر ی ژنده چواچوه

، واتا مووی سرنجراآشتره هه له چوارچوانه" هارت" شاری له. ترانسوستایت بوون بهو ڵ ئه گه آار له وه آۆنه له که یه هۆك هه

ن و، آه رده به رگی ژنان له جلوبه آا که ده پیاوانه، وه نه آه السای ژنان ده م موسیقاوه ده به و، وه گنه ی خۆش ده نگبازن، قسه فه جه ی آه وه بۆئه" هارت. "ن آه ها ستریپتیز ده روه ههم واو ئه وت بكا، ته سوآه ك ژن هه وهبتوان

باشی فربوو و، سیلیكۆنی ده به تكنیكانه له" هارت. "ب ی هه مكی ژنانه سینگی نا تا مه

ی نی بیست تا سی سایدا آاركی تازه مه تهرگی به و له ئه. خۆفرۆشی: وه تاقی آرده به

آانی رییه مشته آرد و، زور له ژندا آاری دهرهاتی رسه به. و ژنه ئه زانی آه وایان ده

ك یه موو شوه هه پرسی خودا به له" هارت"ر آانی آاتیگۆری ژنده ڕسا و، چوارچوه

آه نییه وه ر ئه به نیا له ته مه ئه. وه گرته ده له. ڕین په ر تده آانی ژنده سنوره" هاررت"

م ئه وه ردهآ رمی و به دگه و به ڕاستیدا ئهرگی ژندا به ری پیاو له آته ك ئه ی وه آارانهمك، آابانی مای، ریی مه رگه شته نه: آردوه

م به. خۆفرۆشی و، چاالآی بواری ئدزك ترانس ، نه ر پیاوه هه" هاررت"دیسان

و له ژن و، ئه وێ ببته بیھه سكسوئل آه . ك پیاو ژیاوه ساسدا وه ئه

وێ تبگا ی؛ آاتك ئینسان بیھه هد" دۆست"لكی آا، آه ر باسی چ ده ئالیزی آاتیگۆری ژنده

ر توری ژنده له خنه و ڕه ئه. ر ناگرێ لوهو ئه". هترۆسكسیسته " آه م تاوانه گرێ و، به دهدا بۆ الی م تیۆرییه ر له وێ بی؛ ژنده یھه ده

شكن و، آانی هترۆسكسوئلی داده ندییه پوهبگا آه م ئینسانانه له ناتوانل تكسوئترۆسه آانی آاتیگۆرییه دایه ڕه م باوه له" دۆست. "نین

ی مكانیكی و ناواقیعی شوه ر زۆر جار به ژندهی آه وه لكۆنه له و گیرێ؛ ئه رده كی لوه آه

ی باره ر هیچ له تی ژنده ی؛ هۆوییه خۆیدا ده . وشتی سكسدا نییه خووڕه ئانالیزی ت به باره پرسی سه" دۆست"، بۆیه

تی مكی هۆوییه هوژن و، چه ر ده سنوری ژنده آه ئاشكرایه وه ئه. ژر پرسیاره خاته ر ده ژندهآانی ژیانی ی زۆری قۆناخه زۆربه ر له ژنده

ر ئاواش م هه ، به یه دا حزوری هه"هاررت"و ر آرداری سكسی ئه سه ر له ژنده، آه ڕوونه

.بیار نادا) و آانی ئه یان جووته( یه وه م لكۆینه آانی ئه زانیارییه آك له یهمی ك سیسته ناتوانین وه ئمه ، آه یه وه ئه

له ئمه. ر آانی ژنده ندییه پوه مكانیكی بوانینه آرداری له نونین آه آدا خۆمان ده یه دۆخ و پگه

. خولقاوه وه كانی تره پشووی خۆمان و خه

:ری وه ڕ و، بیره ژنان، شه : ٤خای آانی زموونه ترین ئه وره گه آك له یهتدا آتی سۆڤییه یه آسانی نوان جنس، له یه ی آه آۆمنیستییه و ڕژیمه ئه. چووه روه به

وه سته ده تی به سه ده١٩١٧دوای شۆرشی دوا ی به آه ره ورانكه ناوخۆیه ڕه ت و، شهگر

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

139

آرد که وه ت آاری بۆ ئه ڕواه داهات، بهمین آه یه له. ژنان بدا مان مافی پیاوان به هه Aleksandra Kollontajتدا، تی سۆڤییه وه ده

ی پرسی "آومیساریا " بوو به وره فمنیستی گه بۆ خولی آی زۆری یهیرما و سه ئه. تی یه آۆمه

تی آچان، ڕاهینان و بارهنان، ساخی و سمه. زراند ی ئاگاداری مندان دامه ژنان و بنكه

نعات و نو سه زراو له ی ژنانی دامه ڕژهم ئه یشته آانی تری آاری تكنیكی گه شه به

م ی آاپیتالیست لهارۆژئاو " آه ئاستهڕژیم . وه هنایه می ده دا آه شانییه شانبه

آسانی ئاستی یه یشتۆته گه ی آرد آه شه انگهبواوی ی ته روازه نوان ژنان و پیاوان و، ده

تی و ژیانی ئاشکرا و یه آانی آۆمه شه به . وه حکومی بۆ ژنان آردۆته

له ی آه مه و سیسته دا، ئه١٩٨٠ آۆتایی لهآی خرایه ستابوو به ڕامكی ئاوا ڕاوه ر مه سهو له. تكمان آرد ستی به او دهآر ڕوان نه چاوهتی آتی سۆڤییه ڕووخانی یه له ی آه وتانه

وت، بۆچوونی تازه ڕابردوودا ببوون به ٢٠٠:١١. (دا ری هه ر سه ژنده ت به باره سه

Irina Novikova ( چۆن دوای آا، آه باس ده " ند لتله"ت، تی سۆڤییه آییه ڕووخانی ڕژیمی یه

ک ی نوێ آه وه ته تی نه سایه دنی آهبۆ خولقان :گرێ رده ر وه ی ژنده مژینه مۆدلی له له

" بۆ درین وه ڕانه گه" وتاری به و ئه هو پاتریارآا بۆ ئه وه رانه ، گهآا ستپده دهو تداری ئه سه تی ده وه ده ی آه ریتییه نهیتی آ ن یه الیه داگیرآردنی له ر له به مه رده سه

دا یه م پروسه له... یبوو هه١٩٣٩ت سۆڤییهت وه آرێ ده پیاوان ده ڕوانی له چاوه

/ ژنان ڕوانی له آاتكدا چاوه ، له وه بخولقننه آرێ ڕۆی ئشكچی آولتور له دایكان دهت وه ده / وه ته نه/ ما/ ماه سنوری بنه

.ستۆ بگرن ئه وه وما له قه" ند لتله " له ی آه وه ئه وادیاره

تی ڕژیمی سه تانی تری ژر ده ی وه زۆربهها روه ، هه وه شه" ڕوسیه " تی آۆن، به سۆڤییه

ئاشكرایی به. وماوه پشووشدا قه" یوگوسالڤیای" دا زان و، ژنان له م وتانه ر ئه سه پیاوان به

یی وه ته ی نه وه نكردنه هاون و، نۆژه راوز ده په آه وه نه ده گرده آی پیاوانه ییه تووڕه ۆیان بهخ

م ئه. نگی ئایدولۆژكی جه بته هندك جار دهکسانی مکی یه سیسته ، واتا له روبنکردنه سه

مکی پاتریارکاتی نوان ژن و پیاو بۆ سیستهبۆ . مزان، سرنجاکشه که ر و، ژن به نگاوه جه

؟ چی ئاوای لھاتووهبی و ده گری ئه خنه ی ڕه ، پیشه"انوڤیكوڤ"

یدا آه بوآراوه تازه وتاره ، له مژووناسییهت نرینتی سۆڤییه: " وه داته مكی جوان ده وه

ی ژنان دوای وه بیره: ت و دوای سۆڤییه ."نگی پیاوان جه

بۆ ئانالیزكی نرخه آی به ییه نموونه آه وتارهنیا ته آه رییهر، متۆدكی آا آولتوری ژنده

س یان چاالآی آه ر ژیانی تاآه سه پرسیار له كوو پرسیار نیستیتۆ ناوروژن، به تاقمک ئه

رفراوانی آانی به ر مانا و، گرینگییه سه له چۆن هاروژن که ردا ده ژنده آولتوری له

سی آه آانی تاآه زمونه ئه م گرینگییانه ئه .ن آه سنووردار ده

ی پیاوساالری وه ی باوکردنه ، ده"ڤانوڤیكو" ، به آه شاوه گه ده وه م ئاواته یی به ناوچه

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

140

آتی آانی یه زمونه ئه واوی پشت له ته .ت بكرێ سۆڤییه

ئاست وان له رفراوانی ئه ی به وه لکدانهتی رمی سۆڤییه مۆدلی فه کسانی جنسی به یهآراون خته پیاوان ئه ی پدابوون آه ڕه م باوه ئه

؛ ئاوایه آه گشتی بۆچوونه به. ژن و، آراون به و، آیس چووه له تی پیاوانه مژووی هۆوییه

آه خنه ڕه بۆیه. وه ڕندرته ب بگه ئست دهوتوویی آه رنه ر، سه سه وه ڕته گه واو ده ته

ئوتۆپی پۆژه ر به ری دینامیكی ژنده آاریگه لیست و، پاوانخوازان لهناسیونا. ت سۆڤییهتی سۆڤییه ت به باره دا سه وه ن آردنه نۆژه

کانیان لماندنی بۆچوونه ڕابردوو، بۆ سه آان له ی وته بناغه ، که وه ته یان هناوه گه بهم دارژرابوو، به ه ی ئوتۆپی هه ر پرۆژه سه

ژنان ندی پیاوان درابوو به تمه تایبه آه یه شوه پیاوان و، له ژنانیش درابوو به ندی تمه ایبهو، ت

جنسی گوڕدرابوو " سروشتی " ئاکامدا ڕۆی)٢٠٠٠:١١٩.(

م ئه وه آانه تازه الوازه ن ڕژیمه الیه له تازانه م ڕژیمه ئه. هز آرا به یه وه کاردانه

جیھانی زای آاپیتالیزمی ژارن و، له هه م له. ابووریان نییهخۆیی ئ ربه ڕۆژئاوادا سه

م ب خۆیان بۆ ئه ده وانه دا، ئه رکیه کی بهریان ورووبه ی ده زلزانانه خۆبه تازه دۆژمنهتوان هز ده ن، واتا ڕزلنانکی به بکه ئاماده. ك متۆدك بۆ خۆگونجاندن چاولكرێ وه ڕاستیدا له (دا م نۆیانه پاڵ ئه له ربۆیه ههی فسانه آولتوری ئه) ر درینن وانیش هه ئه

زیادبوون خرایی له نیزامی بوونی پیاوان به .ی مافیای ڕوس ك زلھزی پیاوانه ، وه دایه

ش نیا دیكتاتۆڕكی ده ڕژیمی ستالین ته له ها دیكتاتۆرك بوو آه روه و هه بوو، ئه نه

. آسانی پسپۆڕ بوو یه ت به باره دڕۆآردن سهدا آۆمونیستییه م دیواره شی ئه پشت ڕووآه له

. شار دابوو خۆی حه رانه مكی نادادوه سیستهك وتانی ژر وێ وه ری له رابه نابه یه وانه لهبووب، ئاشكرایی نه تی آاپیتالیسم به سه دهی قووی ڕیشه به ندازه مان ئه هه م به به

ری رابه وش آولتوری نابه له. داآووتابوو نگاوه و هه زۆری له. ئارادابوو ر له دهژن

ڵ گه پوندی له ژنان له ی آه وتوویانه پشكهسانی ی ده ماوه شۆڕشدا هاویشتبوویان، له

؛ مافی بۆ ونه وه ڕایه و پاش گه ره دوایی به .ربردن به منداڵ له

تدا زۆرترین پارلمانی سۆڤییه ژنان لهواوی ته لهبوو، یانی زیاتر ریان هه نونهم پارلمانی به _ آانی تری دنیایه شونهو له. بوو تكی نه سه ت هیچ ده سۆڤییه( بوو تیان هه سه راستی ده به ی آه ئورگانانهندی حیزبی ی ناوه آومیته بۆ ونهمیان آجار آه آی یه یه، ژنان ڕژ)آۆمومنیست

رزدا ئاستكی به ب گومان ژنان له. بوو ههوان م ئه بوو، به یان هه ییه آاری مووچه

کانی ب کریه ب ی آاره ها زۆربه روه ههر رشتی منانیشیان هه رپه ناوماڵ و، سه

.ر شان بوو سه لهر سه خاته خت ده جه" نوڤیكوڤا"دیسان،

یان له ، ژنان ڕۆكی گرینگی همایانه آه وه ئهی ڕیشه آهبوو تیدا هه آولتوری ڕوسی سۆڤییه

می پشوو، واتا مژووی رده سه وه گرته دهموو هه ر له ك دایكبوون، به ڕۆی وه. ڕوسییه

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

141

وكی بوچان و ڕژیم هه. شتك دایكی آوڕانآانی ژنان نوان پویستییه زۆری دا، تاآوو له

آتی ك دایك یه ك آركار و، ڕۆیان وه وهواوی ته ش به هم ر دیسان ئه م هه به. ساز بكا. آرد ئۆگوی آولتوری دایكتی پیاده تواناوه

_ ژنان ئاستك آه یشتبوویه گه وه م هه ئه ناسران، آه ده دایكی خودی ڕوسییه_ ك وه

آرد، ڕده رباز به سه_ ك وه_ آانیان آوڕهسترآتوركی . ن تاآوو جیھان ڕزگار بكه

د بووی، لهڕ خولقان شه رآه یی ژنده ئۆستورهی شه می جیھانیدا گه ڕی دووهه می شه رده سه

وام بوو، رده به١٩٨٠تاآوو سای آرد و، ههویدا داگیرآردنی ڕژیم هه آه خته و وه واتا ئه

.فغانستان بپارزێ ئه نیزامی خۆی لهآانی ژنان زۆر جیاوازی ته م واقیعییه بهیویست ده ڕژیم ی آه و ڕۆه ڵ ئه گه بوو له هه

ته م بابه ی له وه بۆ ئه" نوڤیكوڤا. "بیاندات : آا چ لقكی بچووك تاوتۆ ده ده وه بكۆته .ڕدا شه ری ژنان له وه بیره. آا ران تاوتۆ ده می دوو نووسه رهه و به ئه Jelena (ر سه چمه هۆی گونجاو من ده به

Rzjevskaja ر له"ری نووسهو " ر فه سه مولڵ گه له ره و نووسه خسی ئه بوونی شه تكهڕی آانی شه ناخوشترین ڕووداوه آك له یه

دوای هیتلر ڕان به می جیھانی، گه دووههر سه مه خه ها سرنج ده روه ، هه)١٩٤٥ . Svetlana Aleksijevitjری الوتر نووسه

ی "آانی مس آوڕه"آتبی" ئالكسیژڤیچ"ت باره ، سه شهآتبكی پآ. نووسیوه) ١٩٨٩( ی تانه بابه م ر ئه سه و له ئه" نامۆآان ڕه شه " به

فغانستان ئه ت له ، ڕژیمی سۆڤییه نووسوه

آتی یه ڕی آرد و دۆڕاندی و، دایكتی له شهشكی ، به آه ردی آتبه سه. تدا سۆڤییه

شی رته ئه آه یه مسانه و تابوته ستی ئه به مههنا، آاری ده ڕدا به ی شه هماو ت له سۆڤییه

آه یه خاوه یاه و خه ئه ت به باره شكیشی سه بهت یانی آانی سۆڤییه رهاته سه مانانی به قارهکانی ڕه شه ر له ربازان و آركاران هه سهڕی ت شه نانه ڕژیم ته. بوون" پۆ " له وه کۆنهرستی بۆ ڕكی خاچپه ك شه فغانستانیش وه ئه

م به. دا تی نیشانده یه آسانی آۆمه و یهئاشتیتی ساره رزتر و خه ڕای تكنۆلۆژی به ره سه

شی سۆڤییت رته ئه. ر دۆڕاندی زۆرتر، ههو جی بھ و، ئه فغانستان به ناچارآرا ئه

وان پشتیوانیان ئه ی آه سوسیالیستییه ته وه دهدا م نوه وانی له ئه. الداهات لكردبوو به

ڕآیان له بوون آه و نیزامییانه وتن، ئه رآه سهشدار ی تایباندا به وه جوونه ژن بوو و، له

.تن تداری وه سه بوون و، ئستا دهڵ زانایانی گه وتوووژی له" ئالكسیژڤیچ" نگی رستار جه فغانستان و، ژنانی په ڕی ئه شهو ئه ه ڕوون مه ئه . داآردووه١٩٨٠آانی یه دهقای خولقاندبووی بارته آه ڕه شه ی که تییانه هامه نه ڤتنام مریكا له ی ئه آه وتووه آه رنه سه ڕه شه

یی و شك و گوومان نده ڕه باری ده دابوو، یانی لهند ڕژیمی رچه هه. ردا بوو رابه مان ئاستی به هه له

تی گشتی و، زایه آونتۆڵ آردنی ناره ت له سۆڤییه. وتووتر بوو رآه ی سه وه شاردنه وه ژره له"م ، ئه وه آوالیه ڕاوه سه آانیان له برینه" آوڕانی پۆ

م آان و، هه درینه ره ڕآه م شه هه یه وه آوالنهرچۆنك ب یانویست هه ده ی ئازادا آه وانه ئه .وه آان بشارنه ختیه دبه به

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

142

ولتوره آ لکی له م که ، هه"ئالكسیژڤیچ"دایك _ ندی ڕۆی پوه باس له کان آه ئاساییه

م و، هه رگرتووه ن وه آه ردا ده شه آوڕ له_ ر ستپكی نووسه خای ده. تی کردووه دژایه

ت کاتک تایبه م به به نون، مۆدرن ده وزیانی ره و، زهکان ستیاره هه ته بابه گاته ده

کا، ڕدا باسده ه ش شداربوو له ڕوسانی بهی جگه ران به و خونه" ئالكسیژڤیچ. " جیاوازه

ئامزی / یی وه ته پشوازی و پشتیوانی نه: وێ آه شتکی تر ده دایكان، چاویان به

توآوتكراو، ی پیاوان، مردوو، له سته جهڕوانی تابووتی آراو، ڕاآشاو و چاوه نجه شكه ئه

. وت آه ده وچنگ نه یكه وه تابوت ئه_ مس شكست و هالآی شعوور، ری له وه بیره گۆڕه ستبزونی گۆرستان به ی هه ونه

ك ریتی پیاوان وه ، همای نه آانوه گۆمناوه .شكن ڕ، تكده مانانی شه قاره

ها ڕۆی سیمبۆلی ژنانیش له روه هه. دا خۆڕاناگرێ ڕه م شه ڵ ئه گه ندی له پوه

بۆ آه ژنانه ، شره هزانه به و ژنه همای ئههۆی ن به آه بات ده رزتر خه ستكی به به مهآانیان آان و، پ ئازاره تاه واقعییه رییه وه بیرهن الیه ماشاآراون و، له چاویسووك ته به که

کانی نده به مه ی خۆیان له سته پیاوانی ده، ستدریژی جنسی کراون ڕدا ده شه

چاالآانه ی آه و ژنانه ئهها روه هه. شك تكده ستیدا چاالك بوون، بگره ره ڕی خاچپه شه له

ونه ستدرژی بوون و، خه زیاتر تووشی دهوین و ئه ت به باره آانیان سه ڕۆمانتیكهڕ ڕا شه آاتك له. ستدا ده تی له ژنومردایه

ستیان آرد، ئیمکانی نییه ما هه وه ڕانه گه

ی آولتوریه و نمونه ك ئه ته له کانیان زموونه ئه واتا ژنی _ وه آتر بگرنه یه یه هه تی آه ژنایهیان نیا ڕگا چاره ته. مرد به ، ژنی آركار پاآیشک به. آانیان بوو رییه وه رامۆشکردنی بیره فهی ڵ نووسراوه گه تیکردن له دژایه لهو ئه بوو، آه مه ر ئه سه له" ئالكسسیژڤیچ"

.آرد ی ده رامۆشكردنه م فه ی ئه شه ره هه به وه رانه ڕ گه شه ی له و پیاوانه ئه ڕه م شه وان ئه بۆ ئه. آی تردا ڕوشتن ڕگاییه

الوازی جنسی زموونك له ئه وتوویه آه رنه سه له Susan Jeffords .تکایی بوو

رنجراآشدا نیشانی داوه آی سه یه وه لكۆینه ڤتنام، مریكا له دوای دۆڕانی ئه ، آه)١٩٨٩(

آجار آی یه یه مریكایی وزه فیلم و ڕۆمانی ئه توانایی و آرد آه وه رجی ئه زوریان خه

دا و، ندییه پوه م له. وه تی پیاوان ببوژنه سه دهآسانی تی یه کایه یشتن حه ست گه به مه بۆ به

. قکراوه هنوان جنس، واتا ژنانی هاوتی زوڵ و مان هه ریب هه ی؛ هاوته ده" نوڤیكوڤا"نجامدارا، تدا ئه آتی سۆڤییه یه له ال که قه ته آاتی ماسك وه هننه بیریان ده ژنان وه: "م به

ستگیرۆیی نیا ده کان ته آسانییه ڕی، یه لدان تپه سنووره بوو له ر بۆیان نه ڕآه ژنانی شه. بوون

آانی جنسی بایولۆژییه پشنووسه نۆرماه ).٢٠٠٠:١" (ڕن خۆیان تپه

ری ژنان وه بیره: ی ده" نوڤیكوڤا" پشت له کا که ر ئاشکرا ده دینامیککی ژنده

ت خۆی تی مۆدلی سۆڤییه واه ڕه کسانی به یه له دا که تیمان ده یارمه مه و ئه_ شاردابوو حه

. ین ت تبگه یهآسانی سۆڤی آانی یه پرینسیپه آا آه شمان بۆ هاسانتر ده وه ها ئه روه هه

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

143

ژنان خۆیانن وه ی جاران ئه ین بۆ، زۆربه تبگهم ژنان دوای ئه. م ئاوگۆڕه پشتیوانی ئه آهباشترین " ئاواتی روونییانه، به ده زامه شنه چه

. ن" کانیان زموونه رامۆشکردنی ئه فه! چارهی نگریكی جی متمانه الیه بن به زۆریان ده

پیاوكی ك له یه پاتریارآاتی نوێ و، ونهی وردی مژووی وه خوندنه به ئمه. هز به

ی نمونهجاری آولتوری نالۆژیكی جاربهتی ڕابردوو گای سۆڤییه آۆمه ر له ژنده ین و، بزانین چۆن پرینسیپه توانین تبگه ده" آسانی یه"می رده ه س ر له آانی ژنده ریتییه نه

. و، گۆڕدراوه تی ڕابردوو پارزراوه سۆڤییه آه ین، باسه آه ده" ر ژنده" باسی آاتك ئمه

آی یان آاتیگۆری ر جیاوازی الوه سه لهندی، سنور، باسی پوه ئمه. قامگرتوو نییه سه به ین آه آه و، همایان ده رك، ناسنامه ئه

آان تییه یه آومه پرۆسه خولقاندنی چاالك لهبن و، تدا سازده قۆناخی مژوویی تایبه و، له

ی با، مبارزه واو ناته کی ته یه شوه زۆرجار به ن و، به ژر پی ده مژویی و گۆڕانكاری له

.دا ژیانی ئینسانان ده قووی شك به

)٣( آانی و جیاوازییه سته جه

وری ده ر له ده ئاست ژن یشتنی باو له تگهم جیاوازی نوان ژنان و بۆچوونی جیاواز له

. سووڕێ پیاواندا ده آان بایولۆژییه جیاوازییه

نوان ساسدا جیاوازی له ئه بۆ، له؟ ئینسان و زۆر یه ی ژنان و پیاواندا هه سته جه نوان م له نوان گیا و هه م له زی تر، هه گه ڕه

ندامی زاوزێ آۆئه) كسس( ڕگای دا، له ئاژه هاسانكاری متۆدك آه_ ن آه خۆیان زیاد ده

ن دوو تاك الیه آا تاآوو زانیاری ژنتیكی له دهندامی ڕاستیدا آۆئه له. ن واو بكه آتر ته یه

ندوویی و، سه ره په له مكه رهه زاوزێ بهها روه هه. میلون ساڵ ب٤٠٠نی مه ته یه وانه له به و، آه بووه ش فۆرمی ژیان هه مه رله به

ئستش زۆر _ آی تر زاوزێ آردووه یه شوه. ن آه زیاد ده مان شوه هه ر به ز هه گه ڕه م له ن، هه و چیمه ك گوی ئورآیده شك، وه به

ندامی م ب آۆئه ندامی زاوزێ و هه ڕگای آۆئه .ن آه ، خۆیان زیاد ده(asexuell)زاوزێ

ی بۆچی جنس پكھات وه ر ئه سه لهبایولۆژان هندك یره سه م پرینسیپه بان، چونکو ئه ناته جنس یه وانه له. ندن تدایه سه ره باشی بۆ په نی الیهلی ندامی زاوزێ هه آۆئه سازآراب، آه وه ر ئه به له

خسن، ره هاسانتر و خیراتر بۆ گۆڕانکاری ده رگری له به آه سازبووب وه رئه به یان له

.آا ند ده رمه ره ئاوگۆڕی زه ندامی زاوزێ به آۆئه وێ که که ده هه

ك تی یه تایبه ببته سته پویست نازان جهر نو آرمی خاآیدا، هه له بۆ ونه. جنسم م تۆی و هه هه ، آه مووآه ك خۆی نره یه تاآهتوان ر آرمك خۆی ده آا، هه سازده هلكه

ی م کاری نره و هه م توانایی کاری میه ههآان یان تۆی یان الی گروپی تر تاآه. ب هه

. وعی ردوو نه ك هه م نه ن، به آه سازده هلكهش وه ، ئه ییه"dimorf"ك یه وان تا ڕاده ی ئه سته جهزكی دیاریكراو و گه ڕه له آه یه م مانایه به

مرۆڤ له. یه شن وجودی هه تدا دوو چه تایبه . زكی ئاوایه گه ڕه

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

144

آۆد دا به ی ئمه DNA زانیاری ژنتیكی له. آان بۆ آرۆموزومه وه گوزرنه آراون و، دهندامانی ی ئه" نرآی خانه " آرۆموزوم له

. یه دا هه میكرۆسكۆپی گیا و ئاژه ی ئینسان به سته جه وه زۆر بارانه لهموو هه رله م، به آه هی. واوی دیمۆرف نییه ته

آاتیگۆری جنسدا شتك گرۆپكی ئاۆز له نو X ك آرۆزۆمی نیا یه ته ك ژنان آه ، وه یه هه

ی زیادی X ك آرۆمۆزۆمی ، پیاوان یه یه یان هه م آاتیگۆریانه ئه. یه ندی تریان هه و چه

سرنجی سكسۆلۆژانی بۆ الی مكه رده سه آی ڕوونی له ندییه ه و، هیچ پو خۆی ڕاآشاوه

و م، ئه دووهه. دیناکرێ تداوه فتاروه ئاست ڕهی سته نوان جه له آه یه جیاوازێ فیزیكییانه ساداچوون وای به ، که یه ژن و پیاودا ههتای ره سه له. ر دادێ سه گۆڕانكاری به

ی سته ن جه قریبه یشتندا ته آانی پگه قۆناخهآی نیا جیاوازییه ته: آن ك یه وه و پیاوانه ژنانه

و ی آچكی دوو ساله سته جه بچوك له وه زۆربارانه له. یه دا هه آوڕكی دوو ساه

ی ژنان سته ن، جه مه ر چوونی ته سه وای به. ك ریه سه وه چنه واو زۆرتر ده و پیاوان ته

ت الی الوانیش نیشانه نانه ته: م شی سھه بهك گروپ آان الی پیاوان وه فیزیكییه تییه تایبه

آی زۆر یه ك گروپ تا ڕاده و، الی ژنان وهآی یه رزی با ونه ن، به آه ده آتر پینه یه

. ساآارهم له که _ آی ئاۆزتر مشكه یه نموونه

ئاست ندی له پوه ی دواییدا له سانهی سه ره آه به بووه کانی جنسوه جیاوازییه

آاتك باسی ئاناتۆمی . آی چوپ ۆیهتاوت

آرێ، هندك آانی مشك ده مشك و آاره نوان مشكی پیاوان و، ژناندا جیاوازی له

آانی شه آام به ؛ ئینسان زیاتر له بۆ ونه یه ههم به. گرێ رده ك وه وانی آه مشك بۆ زمانه

آی دنیاییه من و، به آان زۆر آه جیاوازییه ئینسان بتوان به که باسی لكراوه مه همتر ل آه

دوآانوبازار له بوا و، م تاریفه پی ئه له. سازبکا" و پیاوانه ی ژنانه وه بیرآردنه"

آانی ئاناتۆمی مشك و شه به هندك له رچاو له آی به آانی میشک، هیچ جیاوازییه آاره

که ی شۆنانه م و، له نوان جنسدا نییهها زۆر وكچوونیش روه ، هه یه جیاوازی هه

. یه هه Lesley Rogers (2000:34)ی؛ ده" شكم یان مشککی ژنانه ئایا بب به نابژرێ آه هه

ی کردارانه و واو ئه نو ته له. مشککی پیاوانه بگرین، یان ندازه توانین ئه ده مشك آه

کرداری ژنان نوان رچاو له شاردانکی به حهب ئاشکرا بکرێ، ده آه." کرێ دیده و پیاوان وه

. ئینسانی فتاری ڕه کانی ندییه تمه تایبه واتا

نك ماش وه سته جهر، ژنده ت به باره تاوتۆآان سه زۆر لهکانی جیاوازییه پش آه ها دنته بۆچوونی وه

ا هندک جیاوازی ترد وخۆ له بایولۆژی ڕاستههزی فیزیكی و چوستوچاالآی : وه نگبداته ره، لزانینی ) هزتر و چوست ترن پیاوان به(

تیكنیكدا لزان، ژنان له پیاوان له(میكانیكی ویستی (، توانایی سكس )آاریدا باشن ورده

ڕآردنی آاتی داخوازی تپه) هزتره پیاوان به لهز رزش و ژنان حه وه ز له پیاوان حه(ئازاد

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

145

و پیاوان توڕه(تی سایه ، آه)ن آه ت ده یبه غهپیاوان (، شعور )تگوزارن تۆسنن، ژنان خزمه

. هتد) آین ره رسه ژیربیرن، ژنان سه م جیاوازییانه ئه ، رین یشتنكی ڕوون و به تگه

"!سروشتین"زۆرن و، سروشتیانه م جیاوازییه ئه ر به باوه نمونة شن له زۆر چهندکردنی سه بۆ په یه بناخهدا ١٨ی ده سه له. ر کانی ژنده تییه یه کۆمه

Johan Stuart Millوتاره سۆف، له یله ی فه The Subjection of Women یدا آه ناوبانگه به

لماندنی گا سه آۆمه گووتی؛ زابوونی پیاوان لهفكركی . زۆرتری هزی فیزیکیان بوو توانایی

هۆی زابوونی پیاوان به ؛ که یه وه مۆدرنتر ئه، نیانه"تستۆستیرۆن"رزی هۆرمۆنی ی به پله

".ند ومه و تۆسنی خره توڕه"واتا هورمۆنی م بۆچوونانه ر ئه سه نکی ئالۆزتر له الیه

Edward Wilson مریكی ن بایولۆژی ئه الیه له یدان مه هاته (sociobiologi) مكی شكرا و، چه پشكه

نگی بیر و هاوده رونناس بوون به و، تاقمك دهی خۆیان و، ناوی ڕگه" ویلسۆن"آانی بۆچوونه

و گه به ساسی ئه. "evolutionistisk psykologi"داناری ژنده ڕا دێ که مه آانیان له بۆچوونهوه ستراتژی خولقاندنه ی له تی ڕیشه یه آۆمهر بتوو گه ین، ئه پی تیۆری دارو به . یه داهه

شكی ویراسی ب، واته خوق وخۆی ئینسان به له شه م به ئه آه شتكی سروشتییه مه ئه

درێ پده ره ب و په وتووده رآه سه خولقوخۆیهس آه خسن تاآوو ژینی تاآه ره ل ده زیاتر هه آه . جیلی داهاتوو ینته و، بیگه وه بچ وپشه ره به

)١٩٩٨( Male, Female آی یه وه تۆژینه، زۆر آراوه David Geary ن الیه ، له روونناسییه ده

، سخۆشی آردنه و شیاوی ده كه آه ورد و بهر سه ، له وه ره ی ژینده ڕوانگه له آه یه وه پداچوونه

" گری"ستی به مه ".ندن سه ره سایكولۆژی په" رونناسی له دهی وه ڕووی تۆژینه له ، که یه وه ئه

ر سه آانی نوان جنس له ئاست جیاوازییهجووت (، "بژاردنی سكس هه"ساسی ئه) ندامی زاوزێ ڕووی آۆئه بژاردن له ههك میكانیزمك بۆ ک پکبھن، وه کتییه یه .ندن سه ره په

ت به باره فكاری سوسیوبولۆژی سه ئهك آان زیاتر وه سروشتییه جیاوازییه

ڕۆه ڕوانته زانستی ده" تكی قیقه حه"ن آه فیمنیستان حاشای لده آان آه جنسیییهرپرسیارتی خۆی پشلی به گاش به و، آۆمه

ی فیمنیستی گه شن به مان چه هه به. آا دهکی ییه رچاوه ك سه وه سته جه آه یه هه

. ن ر داده آانی ژنده خۆی جیاوازییه و ڕاسته ١٩٨٠ی هه ده آانی ڕۆژئاوا، له نیستهفیمی

رمونییانی و تۆسنی پیاوان و نه زۆرجار توڕه .آرد ك شتكی سروشتی چاولده ژنانیان وه زۆر آانی سروشتی له جیاوازییه ڕ به باوه

. وه بته ده مه ه نگوچه شوناندا تووشی ته، ژیربیری دا آه ئاوا نیشان ده آه بۆچوونه ژیربیری ژنتیكی ندی به تی ب پوه یه آۆمه

ر ، هیرارآی ژنده یه وه م شیکردنه ئه. آا آارێ ده و تۆسنی توڕه" هورمۆنی دا به ستده پوه له خۆی مه ئه. ، واتا تستۆستیرۆن"ند ومه خره

ڵ تستۆستیرۆن وه خۆدا ڕگا گۆڕینكه یانی، هه م مانایه به دوایدادێ، ت به سه دێ، دوایی ده

هۆی بته رزی تستۆستیرۆن ده ئاستی به .وتن تی و پشكه یه تی آۆمه سه ده

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

146

ن، ندانه و بیرمه ، تازه"گری"کانی گه به. آی زۆرن یه وه بایخی سرنج و شكردنه

بژاردنی سكس له م هه ی له که وه شیکردنهی وه س ئه آه تاآه آه یه ساسه و ئه ر ئه سه رزترین به و به قازانجی ئه بژرێ آه ده هه وه ک ئه ن، نه یه وتنی ژنتكی بگه رآه ی سه پله

له کان جۆراوجۆره ئابوورییه بنکه ی که قازانجه مۆدلی ی و،به وه یانھه بازاری ئازاددا ده

ئابوری آالسیكی نوێ، آاپیتالی خویان بهکانی ندییه تمه تایبه . نن رزترین پله بگه به

کدانه یه تاکه یانتوانیوه ت نه نانه سایکۆلۆژی تهک ب یه تیجه نه ن آه جیاوازی جنسی نیشانبده

. ناندنی مکانیزمی سه ره په لهTheodore Kemper (1990) مه دهی؛ ئ

بایولۆژی، –تی یه ری کۆمه بیروباوه ب دهکی ندییه پوه تی به یه ساسکی کۆمه ر ئه سه له

وی ، جگر و تکهوتر و پته ژیربیرانه .ین کان بکه سروشتییه ری جیاوازییه بیروباوه

وه ره تیۆری ژنده ماشن له_ سته مۆدلی جه :آا خۆ آار ده ماشن خۆبه گرێ، ده رچاوه سه

وجی به کانی بایولۆژی ب حه هۆکارهیان (ی ئینسانی سته هند ج م چه به. گایه کۆمه زۆر له) شوباری ئینسان بدا ك آه یه سته جه. بووه گا وجودی نه ی گۆمه وه ره ده له وه آۆنه ٢،٥ ر له توان به ده تییه یه آۆمه م پرۆسه ئه

.بووب ر هه وبه مه میلون سال له ی ئمه سته جه آه ڕوون و ئاشكرایه وه ئه

. گرێ رده ئسیر وه تی ته یه ی آۆمه پرۆسه لهیشتنی منداڵ و، ك، پگه ندروستی خه ته. ن آه ی زۆرمان پشكش ده گه رزش به وه

آا و، چۆن گا و آارده پده ی ئمه سته چۆن جه

وشتی سكس، خوردوخوراك، ڕه ئسیر له تهڕ، آار، شارنشینی، خولی فربوون و شه

ت لبه هه(رێ،گ رده ندروستی وه تگوزاری ته خزمه، )ری ئاشكرا ند فاآته چه ن به نیا ئاماژه ته مانه ئهستروکتور ردا به له ژنده رانه م فاآته واوی ئه ته ره و ئوگو ژنده ناتوانین، ئه ئمه بۆیه. کرن ده

ک شتیک که نیا وه ته تییانه یه آۆمه. ببینین مانیان پكھناوه سته ندی جه تمه تایبه نن داده سته ر جه سه ئسیر له ها ته روه وان هه ئه

سته جه ن آه ده شك ده ندییانه م پوه و، به Celia Robert ك وه. ب تدا پبگا و بژی ده

نوان بایۆلۆژی له ك ی؛ هاوآارییه ده (2000) . یه تیدا هه یه و آۆمه

Thomas ن الیه آی مژوویی له یه وه تۆژینه

Laqueur (1990) دا توماس له آه نجامدراوه ئهوآانی جیاوازی ، سیما زانستییه نیشانیداوه

مان ئاوگۆریان ربوونی زه تپه یی به سته جه ، آاتك ئمه یه وه ش ئه آه له سه مه. ردادێ سه بهر چاو، چۆنی به ینه خه تكی ئاۆز ده قیقه حه

."بینین ده"رئاواشی رچاومان هه به بھنینه تستۆستیرۆن که ربوه به شتنه و تگه ئه

کی یه ، زۆرتر نمونه یه" هۆرمونکی پیاوانه" که می ئستیه رده ی سه نگره پالیهساسدا ئه له. ری پاگرین مسه دووجه

موو ئینسانکدا ی هه سته جه تستۆستیرۆن لهر ، ههواتا ئوستروژن" هۆرمونی ژنانه " . یه هه Lesley Roger (2000) ك وه. مان شته هه

ی ست آا، زۆر ژن ئاستی خه ی پده هئاماژ. زۆر پیاوان زیاتره تستۆستیرۆنی خونیان له

میانگیندا نجاسای له نی په مه پیاوان دوای ته . هی ژنان زیاتره ئوستروژنی خونیان له

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

147

Judith Butleله Gender Trouble(1990)خت جه ڕی ڕۆژئاوا به باوه آا، که ده وه ر ئه سه له

ی آولتوری ی نمونه ڕوانگه" جنسی موخالیف" دنیای سروشتی له ئاست مودرنی ڕۆژئاوایه

. جووتبوونی هترۆسكسوئلی

رمانه و دوو هه ئه ك تئوریسن یه دا، ژماره١٩٧٠ی هه ده له

" جنس"ڕ مه رموگوڕیان له باس و لدوانكی گه مککی جنس چه. گۆڕێ هنایه" ر ژنده"و

له نو ؛ جیاوازی نوان نر و میه بایولۆژییهمكکی ر چه ژنده. نو ئینساندا ڵ و، له ئاژه؛ جیاوازی نوان ڕۆی پیاو و تییه یه آۆمه

تی ژنان و، سایه نوان آه ڕۆی ژن یان له یه وه و لكدانهم باس ئه مه رده و سه ئه. پیاواندا

. نتیقی بوو وتنكی آوتوپی مه بۆ زۆران پشكه و وه ئاۆزترین گری آرده وه م لكدانه ئه

آانی بۆ چی ناب جیاوازییه نیشانیدا آهرآوتكردنی ك بۆ سه یه گه ك به بایولۆژی وه

.ژن بكاربھندرێآان بایولۆژییه ی جیاوازییه تیجه نه . رمی بایولۆژیدا ڕابگیرێ هه ر له یتوانی هه دهرمی هه وه خته و وه بینین له ك ده وه

بۆته وه آانه ه"ڕوڵ"و " آولتور " تی به یه آۆمه کولتور و که دا یانه م ناوچه له. ر ژرخانی ژنده

س یان آه گرن تاآه ئازادیدا شك ده ڕۆڵ له رانه و ئولگو ژنده توان ئه گا ده آۆمه .وێ یانھه خۆیان ده ژرن آهب هه

Eleanor Maccoby و Carol Jacklin ، The هزه قووڵ و به وه م توژینه رانی ئه نوسه

Psychology of sex (1975) یه تیجه م نه به یشتن؛ گه

آه یه ی هه م ئیمكانه گا ئه ن؛ آۆمه ده ئمهنی آا تی آردن جیاوازییه یه آۆمه ڕگای به له

ن به مترین ئاست بگه که نوان جنس به؛ بۆ ونه. یاندن رزترین ئاست گه به جگای به

رخان بكا ی زیاتر ته توان وزه ك ده گایه آۆمهی توندوتیژی پیاوان، تاکوو وه مکردنه بۆ که

ژر هرشی نه یار بكا خۆ بخه ژنان ته یکه وه ئهتی ایهپیاوان، یان هانی پیاوان بدا دژ

کان تگوزارییه دری و خزمه کانی چاو چاالکییه . ن بكه

مووك، جووت نره("androgyni" مكی چهو Sadra Bem (1974) ن الیه له آه) ز گه ڕه ناسین، مان آاتدا هاته هه آانی تر له رونناسه ده نرخ بوو بۆ ناسینی ولكی زۆر به هه

وك له ر، تكه ئالترناتیوكی ئولگوی ژندهس یان آه تاآه ، آه و پیاوانه تی ژنانه سایه آه

.بژرێ یتوان هه ک ده گایه آۆمه مریكی له آانی ئه آاتك فمنیست لیبراله

رزی خۆیاندا بوون، ڕی به و په له١٩٧٠ی هه دهو مۆدلك بۆ ئه آان بوون به رمه دوو هه

شبین بوون و، دیدكی گه ی که سانه آه .بوو گۆڕانکاری هه ت به باره وونیان سهڕ

و مان، توانرا ئه و زه ی ڕاوژی ئه گوره بهآان سازیان جنسییه ڕۆه آه ڕوانییانه چاوه

آردبوو، بگۆڕدرێ و، توانرا به. آاندا ڕوبدا جنسییه ڕۆه ك له تیكردنییه یه آۆمه ئاآامی له ی آه زامانه ره و ئولگۆ ژنده ئه بژاردنی پشوو ساز ببوو، توانرا به هه .البندرێ وه بژاردنی تازه هه

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

148

. له سه مه رمی زوو بوو به مۆدلی دوو ههلتور آو مه که م ئه ر له بۆچونی ژنده

آا سنیشانده ده" ڕۆلی جنسی"آانی جیاوازییهك نیا یه بۆ ته آه وه شیبكاته وه یتوانی ئه نه نی پیاوان، بایخی زۆرتریان له الیهن، واتا الیهر و جودایی نوان ژنده. ی تر پدراوه که نه الیه نو فمینیسم، آه ندنی له رسه وای په سته جهدا ده سته جه ر زۆرتر و زۆرتر گرینگی به هه . لووتکه یشته گه

سوفانی فرانسی یله ن فه الیه له: ی ژن سته جهتی و یه تی آۆمه سه بۆ ده سه ره ك آه وه . آراوه ق ده ست و هما زه ی هه رچاوه سه

لیمی ئاسایی قكی سه ئه له وتنک آه ڕککه ی م مانایه بتوان ئه ب بگرێ، ده رچاوه سهر دوو نۆرمی ر هه جیاوازی ژنده آه ب هه

. وه گرته تی ده یه بایولۆژی و آۆمهی بۆ زۆربه که یه آۆ بناخه به م مۆدله ئه

سایكۆلۆژی ر له آانی ژنده زۆری باسهڕۆی " ن الیه تیدا و، ئستش له یه آومه . مككی ئاساییه چه" جنسی واتا توانینه م شوه ت گرفت له نانه ته

دروستی ، چونکو ناکرێ به یه کۆ، دا هه مۆدلی بهسانگاندنی کی هه ییه وه دوو ئاستدا شکردنه له

ان بایولۆژی به ی جار ئنسان زۆربه. بکرێ آانی بایولۆژی له ته ن و، واقعیییه داده بناخهآان تی واقعیترن، لدوانه یه آانی آومه ته واقعییه

. رترن آان مسۆگه و، آاتیگۆرییه هزتره به

:ن ماآۆبی و ژاآلین ئاوادهکان تییه یه کۆمه نكه ب یشتنی ئمه پی تگه بهکی یه وه نگدانه نیا ڕه آان ته تییه یه آۆمه رکه و ئه

م ئه. هاتووی بایولۆژی نین قوتارنه له ی ، زۆر بنكه یه ی بایولۆژی تدا چوارچوانه

تی ئیمکانی بوونیان یه جوراوجۆری آۆمه ی ژیان له شوه کانن آه ئینسانه وه ئه. یه هه ر له یگونجنن و، به بژرن و ده ده آاندا هه بنكه .ن ده خی ده هموو شتك بای هه

نیا ؛ ئینسانان ته یه ره و بیارده بایولۆژی ئه رنامه ن بهتوا دا ده" چوارچوانه"و له

تیۆری . بژرن آانی خۆیان هه تییه یه آۆمه ت به باره ی سه وه ڕۆی جنس و لكۆینه

دا ری بایولۆژی مسه دووجه جیاوازی جنس لهگرفتکی . ولژی دایه ره به وام له رده بهآانی کۆی جیاوازییه کی تری مۆدلی به ره سهو ئه که یه وه تی و بایولۆژی ئه یه آۆمه

ک جیا یه دا له م دوو ئاسته له ی که ئولگویانه .ک بن یه گونجاوی ، پویست نییه وه بنه ده

، ده "additionsteori" ك ر درووست وه هه جیاوازێ تی یه ی آۆمه پرۆسه که یه کات هه

ها کاتی روه ن، هه آه هزتر ده آان به ییه سته جه جیاوازییه تی یه هی آۆم پرۆسه آه یه تر ههتی، ئاۆز، ، دژایه واشه آان چه ییه سته جه

.ن آه رمونیانیان ده بچوك یان نه ت له ، خه نییه وه ر زۆر هۆکار ئیمكانی ئه به لهآانی مۆدی ژندر بدرێ، فسیره ته شك له به

. ن آه رمی جیاواز ده ر دوو هه سه حیساب له رمه نیا هه بین ته ناچار ئمه یه وانه له

آانی آان ببینین تاآو بتوانین جیاوازییه تیه یه آۆمه ئانالیزی آۆلتوریدا له. وه ینه ر شیبكه ژنده

ری سه لهشتکك وه سته جه ، آه یه توانینک هه ، یان آوته)ندری که یان لی هه(بنووسرێ

.کرێ چاولدهر بكرێ سه خشی له ك نه رۆیه په

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

149

ك قوماشی نیگارآشان وه سته جه

وه ه وه هه پۆلی فمینیستی له مین شه دووهه

ی سته جه آه مه و سیسته ر ئه سه هرشی بردهلكی ل دا و آه دا نیشانده فۆرمی ونه ژنی له

.ێگر رده وهر سه تری آۆلتوری له آانی تازه وه لكۆینه

و ئهر سه خسته ، زۆرتر تیشكی ده سته جهریدا سه به Michel Foucault ی آه بۆچوونانه

ك آاری مژوویی ورد آۆمه فۆآۆ، به. زابوودا ) ١٩٩٣زا دری و جه چاو ( و زیاتر له چۆن زانستی مودرن به نیشانیدا آه

و، وه آاته آاتیگۆری آردن ئینسانان لك جیاده تكنیككی ئاۆز به م آاتیگورییه چۆن ئه

تی تاآوو بتوان یه دیسیپلینكی آۆمه رتهآ ده له م تكنیكانه ئه. آونتۆڵ بكا سته جه

ك پزیشكی، وه پیشانه م ڕیزه ی ئه چوارچوهسایكۆلوژی و، آریمینۆلۆگی ڕۆكی گرینگ

وتی فكری فۆآۆ له ڕه .ن به ده روه بهیشتنكی تگه آرا به وه سته سوسیۆلۆژی جه

Bryan Turner (1984)ن الیه ری و، له ماوه جه

" سته زموونی جه ئه"مكی چه" تۆرنر. "یپدرا ره په آه وه ر ئه سه خاته ناسن و، تیشك ده دهر سه آاری له و ئمه یه سه ره آه سته جهنوین، خۆمان خون، ده ده ئمه_ ین آه ده .ین آه رزش ده گرین، وه شوین، ڕژیم ده ده

کی ت تیۆرییه وه که رنه رگیز سه ههفۆکۆ ساسدا له ئه ند له رچه هه( پبدا شه ر گه ژنده و، ر پیاوانه سه کانی باس له ی کاره زۆربه

).تی کراون پیاوه واکانی به ڕسا ڕه

وه ندین فمینیسته ن چه الیه آانی له بۆچونهم و، به) Fraser ١٩٨٩ بۆ ونه(باسی لكرا

ی ستروآتوری ڕوانگه ئینسان له که ی جۆرهمی رهه به آا و، به ده سته جه چاو له وه ره ژنده ن، به آانی داده دیسیپلین آراوه به زموونه ئه

.ر تیۆری ژنده ی به آرێ بیکه هاسانی دهگا م آۆمه کان مادین؛ له وه کاردانهر هرامب به ب خۆی له دا، بایولوژی ده مۆدرنه

. وه گادا خوار بكاته تۆفانی دیسیپلینی آۆمه کان له ن، جیاوازییه"رم ونیان نه " کان سته جه

خولقن، کان ده دیسپلین آراوه به رآه ڕگای ئه .کی باشی پدادێ یه فچه که واتا قوماشه

رزشی آردنی وه رده روه ی په چوارچوه له آه یه هرنجاآش ه مۆدندا، دكومنتی سه

ر سه آان له رزشییه رآی وه دا آی به نیشانده Nancy. سووڕن ر ده ستروآتوری ژنده

Theberg (1991)دا چۆن ڕوونی نیشانیده به پیاوان ت به جۆری تایبه شقی جۆراو متۆدی مه

وای فرکردنی که یه ژنان هه ت به و تایبهڕگاش بۆ ، دیسیپلین آراوانه به رآه و ئه ئهها آی وه یه سته ن جه آه رزشك خۆشده وه

.ری تداب ستروآتوری ژنده بخولقن آهیتوانی تی نه یه ریش دیسیپلینی آۆمه گه ئه

م بن، رهه به سته ری جه سترآتوری ژنده. بكا م آاره توان ئه ده آه یه قۆ هه چه وه ئه؛ وره کی گه یه پیشه به ری جوانی بووه شته نهو ڕووی ئه له واوی ماناوه ته آان به سته جه

ری تدا سیمبولی ژنده آه یه نوسخهتوان مۆڤ ده. درن تراش ده له وه ته پچراوه

تی سازیان دژایه م پیشه واوی ئه ته ئاوا ب آه .ن آه سروشتكان ده تیۆری جیاوازییه

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

150

ك وه تهس جه ی آه و تیۆرییانه بگومان ئهبوایه ده ن که آشان چاو لده قوماشی ونه

م رهاتبا، به می زۆر باشیان لده رهه به خت آان جه وه هه. رن وانیش گرفت هنه ئه آه یه و ڕاده تا ئه" آان بیاره"ر سه نه خه ده له. بن م یان زۆر ون ده آه" آان دیاریكراوه"

. گرینگه یه له سه م مه ردا ئه ندی ژنده پوه، دان کان ڕئالیسته ستروآتور تۆری پۆست

م زۆرجار له دادنن، به م ڕسایانه به. آا ڕوی ده زیاده دا سته مۆآردنی جه سته ده ڕژیمی به شداری له توان به ده سته جه

ی وه هۆی ئه ك به ش نه وه دیسپلینكراودا بكا، ئه . چاالآه آه وه ر ئه به لهكو ، به مۆیه سته ده آه

بۆ سه ره ك آه نیا وه ته سته ناکرێ جه سیمبول یان تی، یاخود یه کی کۆمه یه پرۆسه به سته جه. مۆآردن تاریف بکرێ سته تی ده بابهآردنی خۆی و شه ندی خۆی، گه تمه تایبه

ی پرۆسه شداری له آانی خۆی به پویستییهدوای وه سته به م مه بهآا و، تی ده یه آۆمه

دا مه ێ و له آه آانی خۆێ ده ویست و تواناییه م آایه له. ب ویستین ساز ده مشتوم و نه

شدارك آه ك به وه سته ب جه دا ده تییه یه آۆمهڵ چاوی بردنی یاساآانی آۆمه روه به له ره داهنه کان واوی گرفته ش ته مانه ڕای ئه ره سه .لبكرێ

رێ سه له آه ی بایولۆژیانه نووسه چاره م به . وه مننه رده ی پكرا هه ئاماژه

:ڕ جیاوازی مه ر له فاآته نوان وكچون له " ت به باره سه وه لكۆینه

"جنسدا

رییه و آاریگه سته آانی جه جیاوازییهمان هه زۆرتر به آانی تییه یه آۆمهری مسه انی پرینسیپی دوو جهآ ندییه تمه تایبه ندی گونجاو به تمه ژنان تایبه. درێ ند ده پوه

ن؛ ژنان ده. خۆیان و پیاوان به یه خۆیان ههئسیر هاسانی ته رستار، به په وێ ببن به یانھه دهفادارن، ستیارن، وه گرن، زۆربن، هه رده وهپیاوانیش؛ . فان وه سكسدا به مشورن و له به گوومانن، ریتین، به نگن، نه و تۆسنن، بده ڕهتو له ڕانه م بیر و باوه ئه. فان سكسدا بوه له دا شونكی زۆریان له ژده ی هه ده سه

و آولتوری وتانی ڕۆژئاوا داگیر آردبوو، ئه نزم بوونی شعور و هۆش بوا به مه رده سه

لكی ك آه یه گه ك به و توانای ژنان وهنگدان و ئیزنی گیرا تاآوو مافی ده رده لوه

.درێ خوندنی ئاآادمیان پنهری مسه ندی دوو جه تمه تایبه ڕ به باوه

ین وه هه آك له یه آه بووه، به گرینگه نده وه ئه بۆ سه ره ر و، که آانی گردراوی ژنده ره وه تهتای ره سه له. زمونی دوورودرژی پشكنین ئه رونناسان له ی ده ره به ه ر به وه١٨٩٠ی هه ده

نوان ژنان و پیاواندا آان له خوندگهنجام ت و جۆراوجۆریان ئه ی تایبه وه تاقیکردنه

آتردا ر یه رامبه به آانیان له تیجه و، نه داوهو آك له سایكۆۆژیدا یه له. نگاندوه سه هه اوهرآر سه زۆرترین پشكنینی له ی آه رانه وه تهآی یه وه لكۆینه. ییه"آانی جنس جیاوازییه"

,Rosalind Rosenbergن الیه مژوویی لهBeyond Separate Spheres(1982)

ری باجی لكۆه ره م به آه ستیپكرد و، یه ده ی توانینه وانه پچه روونناس به ده

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

151

وه میان ڕوونكرده کان ئه گشتییه وتووه رآه سهن قریبه نایی فكری ژنان و پیاوان ته، توا آه . یه ندازه ك ئه یه به

هۆشی ئاسایی کاتک باس له ئسته آه واو دانی پداهندراوه ته مه آرێ، ئیتر ئه ده

دا ینه م به وتۆ له هیچ جیاوازی جنسی ئه . نییهبوونی هه

که یه وه ر ئه کی سرنجاآشته یه گه به له ن تیجه ، ئاسایی ترین نهساس ک ئه وه مانه ئه

کانی جیاوازییه ت به باره کانی سه وه لکۆینهدا "جاآسون"و " ماآوبی" آتبی له. جنسی

دوای نمودار دا دێ و، ئاساییترین نمودار بهگرتنی ندازه آانی ئه خانه له آه وشه

.ه)هیچ(ی بینین وشه آاندا ده جیاوازییه نیشاندڕاون ی آه گانه م به ی ئه گوره به آۆڕان ؛ آچان له آه ڕاست نییه وه ئه

کرێ له ئیجتماعیترن و، ئاسانتر کاریان تدهرکردن کچان باشترن، به رس فربوون له ده

کان ی هاوکشه وه ی شكردنه پروسه آوڕان له و، متره خویان آه ڕیان به باشترن، آچان باوه

، آچان زۆرتره خۆیان ڕیان به آوڕان باوهر پتر ورووبه و ده ریت و، آوڕان ژینگه نه

وتن هزی رآه کا، آچان بۆ سه کاریان تده ڕ به یان، آچان زیاتر باوه ریان تدا نییه هانده

چاو ر به ن و، آوڕان زیاتر باوه که گوێ ده به ڕانه م بۆچوون و باوه واوی ئه ته. ن آه ده

.ن نیا وته ته آه ماندڕاوه سه وه آردهنیا ته" ژاآلین"و " ماآوبی"دا نجامانه رئه م ده له دوای Hugh Fairweather(1976)بوون نه

آانی ر جیاوازییه سه یی له آی بناخه یه وه لكۆینه یشت، آه گه مه ڕ توانایی شعور به مه جنسی له

من و آه نده وه ئه م جیاوازێ جنسییانه ئه ناب ر بۆیه ڕین، هه اباوه جی ن نده وه ئه

و Mark Hogrebeگرنگییان پبدرێ،رینیان پشكنینكی پانو به )١٩٨٥( آانی هاوآاره

ر خوندآارانی سه ڕ توانایی خۆندن له مه له ك له نیا یه نجامدا، ته مریكی ئه ندی ئه دواناوه

آان باری جیاوازی نجامی آارنامه دی ئه سه وه آاتكدا ئه هل _ وه گرته جنسی ده

(نگاندنی سه پی هه ی به وانه لکۆینه

"demographic" گای به آۆمه تی آراو چینایه ( .د بوو سه رابوو بیست له نجام ده ئه

د ساڵ پشكنین له نجامی سه رئه ر ده گه ئهڕاوز په وا له آه" آانی جنسی جیاوازییه"ر سه

ی دوور و وه ینه ڕیزك لكۆ ، بنین له داندراوهآانی سایكۆۆژی و زانسته ت به درژ و تایبه م ئاآامه نگنین، به سه تی هه یه تری آۆمه

آی ژنان و پیاوان هیچ جیاوازییه ین آه گه دهرنیتر بن ئه مه ی ئه وه بۆ ئه. تییان نییه تایبهك گروپ وه نجامی آه رئه گرینگترین ده مه ئه

باری ژن و پیاو له؛ راوهچاوی لک م وكچونه ئه. چن زۆر وكده وه سایكۆۆژییه ی نوان پیاوان و ژنان، به سایكۆلوژییانهآرێ ن و، ده هه ن آه گانه و به پشتیوانی ئه

موو هه شتی باش له آی گه یه بناخه ببته .آانی مرۆڤدا وه لكۆینهو ئه آجار زۆر جی سرنجه یه وه ئه بۆیه

دوڕدۆنگی ڵ گه له نده وه ئه ی آه تیجانه نه نیا به ته. وه بدۆزرنه وه، بنه ڕوو ده ڕووبه

ك وه م وکچوونه وت ئه كه هه له. آرێ ینی حیسابی بۆده آی زه یه وه تاقیكردنه

و واوی ئه ڕای ته ره دنیای ئاآادمیدا سه

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

152

وان آانی ئه خودی زانسته ی آه گانه بهم ، به شتوون و نیشانیانداوه یگهپ

وام ب رده به ره دوای به ره آان به ره لكۆهر سه له ڕن تاکوو گه ماندووبوون ده

بۆ دان .آانی جنسی بنووسن جیاوازییه ؟ توونه چه ونده ئه م وكچونانه پداهنانی ئه

وه ڕته گه ده م بۆچوونانه شكی زۆر له بهری سیمبۆلی ژنده. ی آولتوری نهر پشی سه

آولتوری وتانی زی جنسی له گه دووڕه وه و، ئه)٤شی به بوانه ( هزه ڕۆژئاوا زۆر به

وانی و ئه(ران لكۆنه آه یر نییه شتكی سهوه، نه آه ر ده جنس و ژنده آاتك بیر له) تر

شتنی ئاسایی تگه له. "بینن ده"کان جیاوازییهڕژی ئاسایی رنامه به خۆماندا و له

ر هیچ کانماندا، وكچونی ژنده وه لكۆینهنیا ر ته ؛ وكچونی ژنده رنی نییه تکی ئه حاه the) لماندنی جیاوازی سه له که تییه مایه آه

zerosumhypothesis) . آانی ریتییه نه وه تاقیكردنه یه جاری واهه ناتوانن تین آه اه ڕو ونده سایكۆلوژی ئه

و ، ئه یه وانه له. ن ر بده ی ژنده ی نمونه ژرخانهی نوان ژنان و فسییانه نه واقعییه جیاوازێتییدا سایه ئاستكی قوی آه خۆی له پیاوانناخی ("ستیاری ناهه له بۆ ونه-شارداب حه

م ر ئه گه ئایا ئه. دا)…" ناخی ژنانه"و " پیاوانهدا خۆ ژیانی ڕۆژانه له) قونه ( وازییهجیا

فتاركی ڕه له وام رده دا و، به نیشاننهو ئه مه ئه-دا ندا خۆی نیشاننه درژخایه

-ن ده آان نیشانی ده پشكنینه آه شتنتیه تگهم ڕاستی ئه توان پرسیار بكا به مرۆڤ دهن ڕای م به( گرینگن؟ نده چه قونه جیاوازییه

میكانیزمه. ن فسانه نیا ئه ته وانه ئه ژیانی یشتن له آان بۆ تگه ستییاره ناهه

وان هیچ م ئه ، به پخرۆش مرۆڤ گرینگه ).ن چاو ناآه تی ڕه کی دژایه یه نمونهنجامی ئه ده آه، یه وه تكی تر ئه قیقه هه

. د نییه سه د له سه" بوونی جیاوازی نه"ی ی زۆربه ره گو بهها روه هه

ند ورده چه" ژاآلین"و " ماآوبی" کان زانیارییهآانی جیاوازییه آه وه تمندیان دیتۆته تایبه

؛ بووه ودا وجودیان هه ڕاستی له جنسی به ئاست آردن، ناسین و بۆچوون له توانایی قسه

، توانایی (visual-spatial perception) ت واقعییه ی و تۆسن بیرآاری و توڕه

بوونی نه"ی مانه موو وه و هه ئه یه وانه لهی وه نگدانه ی ڕه سۆنگه له" جیاوازی

. تاک ب تاک به وه لکۆینه الوازبوونی متۆدیی وه ڕگای تکخستنه کان له ر متۆده گه ئه

باشترکرابان وه ندین لکۆینه ئاکامی چهدا، ١٩٨٠ی یه ده له. گۆڕدرابا آه ونه یه وانه له

ستاتیستیك ناسراو به متۆدكی تازه"metaanalys"و پشكنینه هاتهآانی جیاوازی نم یان بۆ ئه م متۆده سانک ئه جنسی، که

آه ی آاره شوه. ناوبرد" شۆڕش " به رمه ههی وه آی زۆر لكۆینه یه ژماره که یه م شوه به

؛ وه بیننه دهت مان بابه هه ت به باره جیاواز سه ودراوه تیدا هه پشكنینكی زۆر آه بۆ ونه و توڕه ئاست کانی جنسی له جیاوازییه

ی ندازه خۆبوون، ئه ر به تۆسنی، هۆش یان باوهی جگه به ( ر پشكنینه متائانالیزدا هه له. بگرێ چاوی ک ک کۆیه وه) س آه ر تاآه بۆ هه

ئانالیزکی یه وه ئه رآی آرێ و، ئه لده

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

153

ك گروپ ندین پشكنین وه ستاتیستیکی چهم نجامدانی ئه ئه ر له به ئاشکرایه. ڕوو بخرته

آان بخرته نجامی پشکنینه رئه ده ب کاره دهواوی ر ته گه ئه. ش رکی هاوبه ر پوه سه

مان متودی آان دروست هه پشكنینه وه له ئه(هناب آار نه گرتنیان به ندازه ئه

م ئه. ب گرفت سازده ، ئاساییه) نه کرداردا دگمهركی الگیری پوه یه قنه ئه ڕگا چاره

مای ر بنه سه ، له شی پکھاتووه هاوبهکانی جۆراوجۆره وه نجامی لکۆینه رئه ده . نوان ژنان و پیاواندا سی له که تاکه

آانی پرسی پشكنینه ی آه وه دوای ئهچوو و، ڕوه آانی جنسی به ییهجیاواز

آتر داندران، له نیشت یه ته کان له میتائانالیزهآانی و گشتیبوونی جیاوازییه واره ئاست قه

. ستیپكرد ده جنسی دڕدۆنگی تازهوخۆ شوڕشكی پشكنینی میتائانالیز ڕاسته

، هناوه آانی جنسی پكنه ڕاست جیاوازییه له تا داوه شه م به ی ئهواو تی ته م یارمه به

ن آان ده نجامی لكۆینه ئه وه ڕوونی بكاتهآانی وه لكۆینه آی له ره سه ی تیجه نه. چی

یشتبوون پیگه" ژاآلین"و " ماآوبی " پشوو، آهکاتک مرۆڤ . وه ته هزی خۆی ماوه روا به هه

و هۆش و، آش هره ڕیزكی دوور و درژ به ندازه متودی سایكۆلۆژی ئه هتی ب سایه آهری آی ژنده ن جیاوازییه دگمه گرێ به دهم ئاساییترین ئاکام له. کا دیده فافی تدا وه شه

نون، جیاوازی بچووك دا خۆی ده ته دوو حاهو ئه م ئاکامانه ئه. ك رگیز هیچ جیاوازییه یان، ههری مسه تی دوو جه سایه آه که ی شتنه تگهن، ر داده ستپکی ژنده بۆ ده بناخه ک وه

وکچوونی زۆر، . وه آاته تده واوی ڕه ته به نوان ژنان و له که یه ئاسایی ترین ونه

تی ها متائانالیز یارمه روه هه. یه پیاواندا هه یه وه ویش ئه دا، ئه تر ده ستیارانه توانینكی هه

ۆر جار ز ی آه جنسیانه و جیاوازییه ئه .ت دۆخی تایبه دا به نده دیدن، پوه وه

نو له بۆ ونه(ت آانی زۆر تایبه تواناییه ك له م نه تكی زانستی سروشتیدا، به بابهت تی تایبه یه ، بارودۆخی آۆمه)تكی تردا بابه

بۆ (ت ، آات و شونی تایبه) هاندان بۆ ونه(و، ) ١٩٩٠ی یه ده مریكی له آالجی ئه ونه

–تی سایه ت بۆ پوانی آشی که متۆدی تایبهی وه ر ئه سه نه خه ری ده واوی آاریگه ته وانه ئه کانی جنسی له ندکدا جیاوازییه هه چ ڕه له که

.نون دا خۆده که وه لکۆینه ک له یه ین ونه آه ستپده ده ئمه

ی آانی سایكۆۆژ وكچونه-آان و جیاوازییه رگرین، که زی خۆمان وه گه جنسی بۆ ڕه

آانی مرۆڤ می چاالآییه وه له نجامکه رئه ده، گۆڕاندا تی ئاۆز و له یه آی آۆمه دنیایه لهر هه. گۆڕ یی، کۆن و نه میشه کی هه یه ک ونه نه

تی متائانالیز، سایكۆۆژی یارمه چۆن بهر تبگا، نده ژ له که وه نزیك بوته ورده ورده نو سوسولۆژیدا له ورده ر ئاواش ورده هه . ی ساندوه ره په

له ی که م پشكنینانه توانین به ده نده چه ئمه آانی نوان جنس آراون ئاست وكچونه

وه ین؟ زۆر جار ئه ی گشتگیر بكه آه شته م سایكۆۆژی مودنه ئه وێ آه آه رچاو ده بهفتاری ر ڕه سه شتك له موو هه رله به

آانی خوله ندی خوندآارانی سپی چینی ناوه

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

154

مریكی ساخ تایی زانكۆی ساکۆلۆژی ئه ره سهرانی ر نونه سه ك درووست له نه- وه بۆتهواوی پی ته به. کانی جیھان خه بژاردراو له هه و مژوویی جۆراوجۆره رتیباته و ته ئه

شی به بوانه(ر ی ژنده هرچاوان به آولتورییهو ئه ین، که بووڵ بكه ناتوانین قه ، ئمه)٤و٢

شون بۆ گه به کرنه ی ده ئولگۆ سایکۆلۆژیانه . واب رئا موو شونک هه هه ك، له و جگایه

گا مادی آردنی آۆمه

ت به باره آانی سه وه لكۆینه ی آه وه ر ئه به لهیشتنی رآی تگه ئهوكچونی نوان جنس،

تی ژنان و پیاوانی سایه ری نوان آه مسه دووجه آه ر آانی ژنده واوی مۆدیله ب ته ده ، ئمه آشاوه بنه ر ده آانی ژینده تییه یه آۆمه جیاوازێ زانن واده

ستپكك بۆ یی و ده سته آانی جه هۆی جیاوازییه به وایه آه. وه نه دبکه فسی ره آانی نه جیاوازییه

له آرێ ئمه ر، چۆن ده ر چاوگرتنی ژنده به له ین؟ لگا بگه و آۆمه سته ندی نوان جه پوه

ستكردی و ده یه تی هه سه ده سته جهتی یه ئانالیزی بایوۆژی و آۆمه. تییه یه آۆمه

ك مۆدیلی روه ، هه وه نه ناتوانن لكیان جیا بکهها ناآرێ روه هه. ویدا بیكا رمی هه دوو هه

ك وی تریان، وه ئه وان بكرته هیچكام له. قوماشی نیگارآشان_ مۆدیلی ماشن یان

ك چوارچوه وه" جیاوازیانه"م ی به دهی کۆتایی وه بۆ ئه. بن کان ناآۆك ده نجامه رئه دهآی یه ب چوارچوه آان بھیندرێ، ده ناآۆآییه به

.ینبژر هه تازهآانی رآه بۆ ئه یه سته ره م آه هه سته جه ئاست له ره مده م وه تی و، هه یه آۆمه

ک آاتدا یه له سته جه. تی یه آانی آۆمه رآه ئه تیدا سته ی جه رآانه و ئه ئه. شه ر دووك به هه بوانه(تی یه ستروآتوری آۆمه له شداره بهگرێ ا شك دهری ژیاند و گوزه) ٤شی به وام به رده ویش به و، ئه) ٥شی به بوانه(

رآی خولقن بۆ ئه ی خۆی ئیمكان ده نۆره و به سته ر جه سه آاته آار ده نوێ، آه

، خولك یه ك هه یه بازنه. ردن تی ده خزمهیی و سته آانی جه پرۆسه ، آه یه هه

. خا آده تی یه یه آانی آۆمه ستروآتورهم ئه. یه آجار زۆر خولی ئاوا هه آی یه یه هژمار

ساتكی مژووییدا سازبوون و، له خوالنه ست به وان پوه ئه. گۆڕدرن مان ده ڵ زه گه له شك به بن آه ده مژوویانه و پرۆسه ئه

آان ڕاآشی سته ن و، جه ده ده گای ئمه آۆمه .آرن مژوو ده نو

مادی آردنی به ناوه هی م پرۆسه من ناوم لهی ڕوانگه آرێ له ها ده روه هه. گا آۆمه" سته ی آاری جه وه نگدانه ره"ك وه وه سته جه

تی مرۆیی آه یه فتاركی آۆمه ببیندرێ، واتا ڕهم و هه ره مده م وه هه سته وێ جه له . یه سه ره آه

و سته کانی جه ر باسی ستروآتوره ژندهو ئه. آا زاوزی مرۆڤ ده انی لهک پرۆسه

ی بناخه" هیچ ستروآتور و پرۆسانه ، واتا مكانیزمكی سروشتی یان نییه"بایولۆژی

وانه پچه به. ب تی هه یه ری آۆمه کاریگه آهآی فیزیكی یه ن، یانی جگه که یدانك سازده مه له. وم قه تی ده یه وێ شتكی آۆمه له آه

وم خوقاندنی قه ده ی آه و شتانه نوان ئه" پیاوان"و " ژنان"آانی آولتوری آاتیگوڕییه

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

155

کانی تر آه ره ژنده موو کاتیگۆرییه هه یه ههمن ). وه نه آه گای جوراجۆر شییان ده آۆمه

وه ره مھنه رهه به یدانی مه، م داناوه وه ناوی ئه .دا تییه یه آۆمه م ژیانه له

گری ر هه آانی ژنده پرۆسه زۆر له یین آه سته کانی جه و توانا پرۆسه

نوان کوو له ، به کی جنسیان نییه جیاوازییه ره هه آك له یه. شن ژنان و پیاواندا هاوبه

. بۆ آارآردن یه سته گرینگترینیان، توانایی جه مانای آی جنسی به ن هیچ جیاوازییه قریبه ته

و له ، بجگه ن وجودی نییهتوانای آارآرد جیاوازی بارهنان ی له آه هۆیه ی آه توانایانه

ك دووگیانی وه و ڕاهنان و، یان توانین له . قوستانک و، هتد دایه نه

ندی گرتن درووست ها توانایی پوه روه هه. شكراوه نوان ژن و پیاودا دابه آسان له یه

دا وده هه آه یه آی بچوآتر هه ئیندوسترییهزمانی "و " زمانی ژنانه"ئیدی جیاوازی نوان ته

آانی پآیارترین آتبه آك له یه. بكا" پیاوانه، "ی خۆ تۆ هیچ تناگه" ناوی مریكایی به ئه ی آه وه پیاوان له لماندن آه سه ی هنایه مه ئه

Debora ی آه ره ن، نووسه ین تناگه ژنان ده

Tann (1990) دیاآاندا ناوبانگی ده لهرآرد م. آتبی له Mary Groulordsروونناس دهآی یه خنه ، ڕهTalking Difference (1995)خوی

و بۆچوونانه ر الوازی ئه سه باش و ڕوونی له) دوو آولتوری ( آاتك باس له آه آردووه

ی زۆر و، زۆربه ئاڕاوه ته ب ر ده زمان و ژندهڕاوژی . ی پوپوچه آانی پ قسه ونه بۆچو له

تدا سه ڵ ده گه ندی له پوه و، له زمان دۆخییه

نوان آی جگرتوو له هیچ جیاوازییه. خوقن ده . ئارادا نییه ڕاوژی زمانی ژنان و پیاواندا له

توان گا ده مكی مادی آردنی آۆمه چهان ندی نو ر پوه سه مان له توانینكی تازه

ردا سیستمی ژنده و گۆڕانكاری له سته جهی له. بداتسوسیۆبایولۆژی، تیۆری ڕۆ

ئایدۆلۆژێ جنسی، لیبراڵ فمینیست و، لهك وه کاندا آانی جیاواز سرووشتییه نگره پالیه

کان ییه سته جیاوازێ جه هزكی پارزراو لهڕی ناهن ئاوگۆ پارزراوانه م هزه ئه. ن گه ده

ئسیری ڕفۆرمه وم، ته مژوویی بقهآی یه ن یان پله آه آان سنووردار ده تیه یه آۆمه ن، آه ده ده آه ی دۆخه رچاوه سه ت به تایبه . وه گا خۆی ل دوور خستۆته آۆمه وه داخه به

شی س به ك له گا یه مادی آردنی آۆمه ك نراو وه سته جه. دا ت نیشانده رفه دهکان، سازکردن و داهینانی رکه ئه له شداری به

دنیای . کا ده تییه یه م دنیا کۆمه تی ئه واقیعییه، وه خولقنته نیا ده ته که تی شتک نییه یه آۆمه وه ڕیگای آرده وام له رده ب به کوو ده به

ك ستروآتورك له ر وه ژنده. وه ن بكرته نۆژهخولقندرێ دا ده مژویانه رۆسهم پ ندی له پوهقامگیر ب یان رگیز ناتوان سه هه ربۆیه و، هه

م پرسیاره ئه. درووست آۆپی بكرێآرێ ئایا ده " نییه وه ئه ستراتژییه

چ له " آه یه وه كوو ئه به" ربگۆڕدرێ؟ ژندهر هه" بگۆڕدرێ؟ ریكه ر خه کدا ژنده یه ئاراسته

می گونجاو ی ڕیزك وه ی رگه بارودۆخه .دا ده

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

156

آه نییه وه ، ئه وه ره مھنه رهه یدانی به مه توان له ده که یه وه ، ئه ر دانایه سه ئاوگۆڕی به

ن نۆژه وه تییه یه آانی آۆمه ڕگای پرۆسهن وامی نۆژه رده به ڕاستیدا به له. وه بکرته

م تی له یه آی آۆمه یه ؛ آشه وه بته ده آه ئارادایه شن له مان چه هه دا به یه ناوچه

. ئارا دایه ر له کانی تری ژنده بۆچوونهتوانن دیسیپلینی تی ده یه آانی آۆمه رآه ئهجۆر ی جۆربه ر ئاراسته سه ر ڕاگوزنه ژنده

و سته نوان جه جۆر له ندی جۆربه و، پوه. بخولقننگادا آانی آۆمه ستروآتوره

هۆی ویستی واژی به ك آه گایه آۆمهآی یه ك پكھاته ترازێ، ناتوان خۆێ وه لكدهداهاتووی جۆراوجۆر . بدا" بیار"آگرتوو یهوپیری ره توان به مۆ ده گای ئه آۆمه آه یه هه

،زه گه بچتوو هیه آۆمه ر ب آان له تییه . ڕ بخن گه وه دا وره ك گه یه رکی تا ڕاده پوه .م آه ده مه دا باسی ئه٨شی به له

)٤(

دا١٩٨٠ی یه ده ر له آانی ژنده ندییه پوه

ر ی ژنده نمونه آان ڕكخراوه له وه ، دوو لكۆینه٢شی به

له Barrie Thornesی وه نیشاندا، لكۆینهمریكی و، تایی ئه ره آانی سه خوندنگه آانزاآانی له Dunbar Moodieی وه لكۆینه

وکی پره م ڕكخراوانه ئه. فریقای باشووری ئهسک چ که: بوو ری جگرتوویان هه ژندهی زۆربه( چ آارك بكا کرێ آه ستنیشانده ده

واوی آان ژن بوون، ته رس وژه ده گروپه ؛ آام له)آانی آانزا پیاو بوون آركارهبۆ (ژرچاودری دابوون آان له تییه یه آۆمه الی آچان له-، پكھنانی الی آۆڕان و ونه ندییه ؛ چۆن پوه)دا ی خوندنگه وشه حه بۆ ونه(چوون ده ڕوه کان به ستیاره ههڵ گه له م بنكانه و، چۆن ئه") بناوانانی آانزا" بۆ ونه ( تییان آردوه سوآه وانیتر هه ئه .)آان ی آركاره ماه بنه

آرێ ناوی ردا ده ژنده کی ئاوا له یه نمونهر سه ی له"ر ڕژیمی ژنده"نیستیتۆی ئه

ئاستكی آان له وه ڕگای تۆژینه له. دابندرێك؛ ر ڕكخراوانكی وه سه رفراواندا له زۆر به، رمانگه ، فه ، آارخانه رمانگه ، فه خوندنگها رزشی توانر آانی وه ه ، آۆمه پۆلیسخانه. ری نیشانبدرێ آانی ڕژیمی ژنده ڕكخراوه

شكی ئاسایی ر به ڕوونه ڕژیمی ژنده مه ئهم ئه. آانی ژیاندا ڕكخراوه له رچاوه به

آی نیستیتۆیه ئه ن آه ده نیشانده وانه تۆژینهت نانه ته-توان بگۆڕدرێ ر ده ڕژیمی ژنده

رووی زۆرجاران ڕوبه آه ر گۆڕانه گه ئه . وه تی ببته اییهدژ

م ڕكخراوه نو ئه ر له آانی ژنده ڕژیمهکی یه نو دۆخی نمونه چنه دا ده تاآییانه

مان له درژایی زه به ، آه تروه وره گه م نمونه دا ئه١شی به من له. دایه وه بوبوونه

ر بۆ دیسیپلینی ژنده م به ترانه وره گه ر له ڕژیمی ژنده. ک ناودر آرد گایه آۆمه ڵ دیسیپلینه گه آدا زۆرجاران له نیستیتۆیه ئه

م ، به وه گرته آده ر یه آانی ژنده گشتییهآاتك ئاوگۆڕ . ب توان ناآۆآیشی هه ده

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

157

ر ڕۆكی گرینگی وم دیسیپلینی ژنده قه دهنیستیتۆ گورج گوڕانیان شک ئه به. یه هه ون یان به آه دوا ده هشک و ر دادێ و، به سه به

زۆر جار . ن کی تر خۆنیشانده یه شوهآا ستپده گادا ده آۆمه شك له به گۆڕانكاری له

گا آانی تری آۆمه شه به ی خۆ له وه م بۆ ئه به .خاین بكوت کات دهکانی وه پره ك له بینین آۆمه ده آاتك ئمه

له ره نده ڕژیمی ژ ب له ر، بریتی ده ژنده نو له ره آدا، یان دیسیپلینی ژنده نیستیتۆیه ئهرماندا رامبه به له گادا، ئمه موو آۆمه هه

یانی چۆن - یه ندیمان هه یوه ك په آۆمه وه آه یه مرۆڤ، گروپ و ڕكخراوان به

آانی ندییه پوه. وه بنه و جیاده وه ته ستراونه بهوخۆآانی ڕاسته ندییه پوه دایم له ر به ژنده

آه ندییه پوه. هاتووه نوان ژنان و پیاوان پكنه ڕگای له وخۆ ب، بۆ ونه توان ناڕاسته ده

ك ل، یان تكنۆلۆژی وه ك ده وه بازاروهآانی نوان ندییه پوه. فزیۆن یان ئینترنت له ته

ڕگای هیرارشی پیاوان یان نوان ژنان له .ر ب ندی ژنده ر پوه توان هه لین دهماسکو ژیانی وام له رده ر به آانی ژنده ندییه پوه ر ئمه گه ئه. خولقندرێ دا ده ڕۆژانه

م ئه. وان بوونیان نییه و ناب یانخوقنین، ئه نهن الیه م جار له آه یه گرینگه نجامه ره ده

، له وه آی ئتنۆمتولۆژییه یه خۆندنگه ت به باره دا سه آی سوسیۆلۆژییانه یه وه لكۆینه

آی ك پویستییه وه ئمه آه ڕۆژانه فتاری ڕه .یدان مه نن، هاته داده ویداوه تیدا مرۆڤ هه یه تیۆری آۆمه لهی م نمونه بوونی ئازادی و هه م نه هه

نگ چه مكی ستروآتوردا وه چه کان له ندییه پوه نوان یان( نوان مرۆڤان آان له دییهن پوه. بخا

بوو ده دا، هیچ گرینگكی نه)آان گروپ یان بنكهو ، ئه وه ئه. ومابان وت قه که هه ر به ر هه گه ئه

ن بۆ رینانه یان به قامگرتوویانه ی سه نمونه تیۆری له آان، آه تیه یه آۆمه ندییه پوه". آان تروآتورهس"گووترێ تیدا پیان ده یه آۆمهگا، ری آۆمه کانی ژنده وه پره م مانایه به

ر گه ئه. گرێ خۆده آان وه سوسیال ستروآتوره، آانی ئایینی، سیاسی و ڕۆژانه آاره بۆ ونه

ر ژناندا سه مافی زابوونی پیاوان بهندی باسی پوه م ئمه وده آا، ئه ستنیشانده ده

. ن که وساالریدا ده ستروآتوركی پیا ر له ژندهڵ گه له وه رنامه ڕووی به ر پیاوانی خك له گه ئه

باسی ن، ئمه آه ند ده ماوه آتر زه خوشكی یه .ن که ییدا ده ماه ستروآتوركی بنه له وه گۆڕینه

کی یه شوه آان به ندیه پوه ستروآتورك لهڤ مرۆ ها ناکا که ستیاران وه ماکانیکی واتا ناههت وتی تایبه سوآه هه شوه و ره یان گروپ به

م سوسیال آان له رآه ئه که م مانایه به. رێ بهم به مه ئه. درێ ڕا فۆڕمیان پده وه ستروآتورانه

هۆی بنه آان ده ستروآتوره آه نییه مانایه. آان نییه رآه ئه ند به کان یان بوونییان پابه رکه ئه

و ی ئه وه ره ده ر له تروآتوری ژندهآانی س نده پوه مرۆڤ و گروپان ی آه ندیانه رك و پوه ئه

. ن، هیچ بوونكیان نییه آه ئاگاداریان لده ساتك تا ساتكی تر آان ناتوانن له ستروآتوره

تی یه آرداری آۆمه ر به گه ب ئه وامیان هه ده تدا شتكه قیقه حه ر له ژنده. آردرێ ئاگادارییان لنه

ك درێ، نه نجام ده دا ئه تییه یه آۆمه م ژیانه ، له .بووب هه تییه یه آۆمه م ژیانه ر له به شتك که

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

158

ر آانی ژنده نه چوار الیه

Womens آتبی١٩٧١ سای آاتك له

Estate ی Juliet Mitchell هشمینیستی پوی فی هنا ونهم بۆچو ر، ئه ده ریتانیایی هاته به

نیا ر ژنان ته سه ؛ گوشار له آه ئاراوهكوو چوار ، به وه ستروآتورك ناگرتهم، رهه به: وه گرته ستروآتور ده

تیكردن و یه آۆمه ، به وه ره مھنه رهه به . سكسوالیته

ردا مرۆڤ آانی ژنده تاوتۆآردنه زۆر له له وه نزیكه اتك لهم آ به. ناآا یه وه م جیاآردنه ئهفافتر شه وه ین، ئه آه ده م تیۆرییانه ماشای ئه ته ت له تیپکی تایبه مانه ك له ر یه هه ب آه ده

.ن داده وه پشه ندی له پوهك ر وه آانی ژنده ندییه ی پوه وه بۆ ئه

، که یه هز هه ی به گه تكی ئاۆز ببیندرێ به بابه. گرتووه وه خۆیه آتوری بهندین سترو چه ی ئمه ، ئه ئاوایه ین آه بووڵ بكه قه ر ئمه گه ئه

تی ڕۆژ آانی بابه توانین ستروآتوره چۆن ده ؟ وه ینه ناسین و شی بكه بھنینهر به" میشل"آانی مۆدلی رچاوه سه

رآی جۆراوجۆری لك موو شتك ئه هه لهردنی منداڵ و آ رده روه آار، په- وه جیاآرده

آانی ته ڵ خزمه گه م له به- سكسوالیتهو " وه ره مھنه رهه به"ك تی وه یه آومه

. ی آردوون تکه" تیكردن یه آۆمه به" دینامیكه آه یه وه آی تری آار ئه یه شوه

آانی تی یان پرۆسه یه آانی آومه جۆره جۆربهیشتن رێ تگهوبد ناسین و، هه ئاوگۆڕ بنه

ست و شوه م هه ئه ب آه هه وه ر ئه سه له متۆدی مه ئه. هاتووه آوێ ڕا له یه وه بیرآردنه

ڕگای ئینسان له: آالسیکی سۆشیالیزم بوو ی ئانالیزی ستروآتوری آاپیتالیزم ڕا ناسنامه

مان هه. تی دا باتی چینایه دینامیكی خه به بژرێ آه ده هه ییانهو تیۆر ی آاری ئه شوه

ستروآتور نیا تاآه ك ته پارتریارآات وهی رچاوه ك سه می وهزبین؛ مرۆڤ فمین ده

ت سه ده ن و، باس له دینامیكی سیاسی داده فیمینیزم آا آه ده م سیستمه و گوشاری ئه

. وه بته نگاری ده ره بهم، چوار آه ی من پشنییاری ده و مۆدله ئه

ی م شوه ، به وه آاته ر لك جیاده نی ژنده یهال آی له ره چوار ستروآتوری سه آه

دا گا مودرنه م آۆمه ر له آانی ژنده پوندییه . وه آاته شده

ت سه آانی ده ندییه پوهمی سیسته نك له ك الیه ت، وه سه دهیشتنی تگه آی بوو له ره مككی سه ر چه ژندهو، " پاتریارآات " ت به باره ی ژنان سه وه نهجوك سیمای پیاوان وه: دا تییه آۆمه م ئانالیزه له کان له ، ئانالیزه"چینی جنس"تداری سه ده

لماندنكه ك سه ستدرژی جنسی وه ئاست دهر ژناندا و، سه تی پیاوان به سه بۆ ده

ه نیشاندانی سیمای ژنان ل آانی دژ به خنه ڕهك ناچاالك، ب نرخ تیدا ژنان وه مدیاآاندا، آه

.آرن سف ده وه مژه و گهتی پاتریارآاتی سه ی ژنان ده وه جونه

تكی آۆنتۆی تاآی پیاوان سه ده نیا به تهدیت كوو ئاوای ده دیت، به ده ر ژنان، نه سه له

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

159

وه تیشه وه ن ده الیه آی گشتی له یه شوه به آه .چوو ده روه به

و وه نیستیتۆآانه ڕگای ئه له ت آه سه دهن الیه رآوتكردنی گروپك له فۆڕمی سه له له شكی گرینگه چ، به ده روه به وه وی تره ئه

سۆف و یله ن فه الیه له. ر ستروآتوری ژنده) ١٩٧٧(رانسی میشل فۆآۆ مژووناسی فه

نو ت هاته سه هشوكی تر، بۆ دیتنی د درووست خاكی ی که وه فۆآۆ له. ک خهت سه بووب و، ده گادا هه آۆمه ندی له ناوهو ئه. ی گرتب، دڕدۆنگ بوو رچاوه وا سه له و و خۆمانه ت بو سه تدا ده قیقه حه ؛ له ده

موو شتك هه رله به. هندرێ آارده ناڕوون به ڕگای دیالۆگ، له وێ به وله هت لر سه ده

آردن، نووسین و خوقاندنی ی قسه شوه ته سه م ده ئه. درێ نجامده آانمان، ئه وه خوندنه

آار وه نزیكه له هاتوویه گۆڕان نه ناڕوون و لهری آاریگه مه ئه. وه دووره ك له آا، نه ده

ی مرۆڤانی له سته ر جه سه وخۆی له ڕاسته، ر ناسنامه سه ، واتا له یه دا هه"دیسیپلین "فۆڕمی . دنیادا یشتن و بارودۆخیان له تگه

نۆڕمكراو یی به تی ڕكخراوه سه م ده ههر ، هه یه تی ناڕوون و آاتی هه سه م ده و، هه

ی واتا رکییه سه م پرسیاره دوو توانین ئه . گرینگه وه تییان به دژایه

آانی ندییه پوه ڕ مه باسكی چوپ له آه یه ك هه یه وه شیكردنه ت پویستی به سه ده

ت سه درێ و، چۆن ده ت هانده سه چۆن دهواو زابوونكی ته. آرێ یار ده رگری ته بۆ به ت تاآه نانه ته: یه م هه ماڵ زۆرآه وآه

به یتوانیوه دیكتاتۆركی فاشیستیش نه

تی به سه ده. بگا د داسه زابوونکی سه هزتر له ر به ستروآتورآراوی ژنده

.کانی تر نییه ته سه دهتوان تی ئاخافتن ده سه ها ده روه هه آانی مینه زه. تی یان گۆڕانكاری بكا دژایه. ر دادێ سه ڵ مژوو ئاوگۆڕی به گه تی له دژایه ه ل ی که دموآراتییانه مۆدرنه ته وه م ده ئه

-١٨٠٠ی ماوه مریكای باآوور له ئوڕوپا و ئههایان بۆ تی وه رفه دا، ده رییان هه دا سه١٩٠٠ پشتر آه خساندووه ر ڕه ماوه تی جه سه ده

تی و، وی پاشایه که ته تی وه ده. بوو وجودی نهیلی هیچ ر مه سه یی له ماه پیاوساالری بنه

ی که و شوه ك ئه ، وه بووه ك ساز نه هاوتییه بۆیه .آان سازبوون دموآراتییه ته وه ده

کردنی شه گه وه توان ب ئه ئینسان دهیان مینه زه نیستیتۆآانی پیاوساالری بوو آه ئه

. خوقاند مۆدرن میزپدانی فمینی شه بۆ گه

م رهه آانی به ندییه پوه

، "شكردنی آاری جنسی ژرخانی دابه"ن الیه له آه ره مین ستروآتوری ژنده آه یه

و، باسی لكراوه وه تییه یه زانستی آۆمه ر له ژنده ت به باره آانی سه ی تاوتۆیه زۆربه

ش آه كناسی و ئابوری ئسته زانستی خه زۆر له. وه خولته ری ده وروبه ده له ئستیهن الیه له دا، هیندك پیشه گا و پگه آۆمه

وه ن ژنانه الیه پیاوان و هیندكی تر له م شوه شكردنكی آاری به دابه. چ ڕوده به. آولتوركدا بوویداوه م له مان و، هه زه م له ههر ژرخانی ژنده شكردنی آار به ند دابه رچه هه

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

160

مژوودا م، له به ت ئاساییه ڕواه به آاتی جیاواز یان له آولتوری له آه شكردنه دابه

رآك ئه. مان شت نییه جیاوازدا درووست هه و له" آاری ژنانه" شونك توان له ده

-ب، آشتوآاڵ " آاری پیاوانه"شونكی تر . آی گرینگن یه ونه-آن و چاندن

گای مۆدرنی وتانی ڕۆژئاوادا، آۆمه له واتا پیشهبژاردنی ڕ هه مه ر له جیاوازی ژنده

ر تاآه ستروکتوری ژینده شکردن به کاردابهلنی و که له سه مه. رچاوی نییه ی به له سه مه آاری -" یی آركارانی پیشه" ئاست تر له وره گه

آاری " و -م بۆ بازار رهه یی و به مووچه رمی ئابووری به واو هه ته. یه دا هه"نوماڵب (آی پیاوان نیایهك د ریتی وه آی نه یه شوه

ودا ند ژن له چه ی که وه رچاو گرتنی ئه به لهك رمی مادا وه نو هه ها له روه و، هه) یه هه

ی که وه رچاوگرتنی ئه به ب له(آی ژنان دنیایه .ناسندرێ ده) یه ودا هه ند پیاو له چه

Oystein Holterروژی سوسولۆژی نه

لنه م که ئه آا آه ده هم ، باسی ئه (1995,1997) بۆ دیسیپلینی یه م ستروآتوره ئه ژرخانیب ده وه ئه. ری وتانی مۆدنی ڕۆژئاوا ژندهکانی م و دیسیپلینه جیاوازی نوان سیسته به

ڕۆژئاوایی یره گای وتانی غه آۆمه ر له ژندهستی به نیا مه ته" هولتر. " آاپیتالیستدا یره و، غه

له. جیاوازن رمانه م دوو هه ئه که نییه وه ئهر رامبه به ئینسان له آه ئابووریدا آار شتكه

آرێ دا، هزی آار ده نجامیده دا ئه مووچهآه می آاره رهه بكدرێ و بفروشرێ و، به

. بازاردا بفرۆشرێ مای قازانج لكردن له ته به ڕووی یان له ( وه وینه ڕووی ئه مادا آار له له

می رهه درێ، به نجام ده ئه) وه رآه ستی ئه ههآی مای دیارییه ته آه آه دیارییه آه آارهم ، له"هولتر"ی گووته به. آرێ ری لده رامبه به

ن؛ آه ستپده آان ده ڕاو جیاوازییه ستروآتورانهتی کانی تایبه کانی جۆراوجۆره زموونه ک ئه وه

ت باره آانمان سه یشتنه و تگه-نان پیاوان و ژ توانایی جۆراوجۆری سروشتی پیاوان و به

.ژنان درووستی ڕوونی واو به ته" هولتر"ك وه

م آاری نوماڵ و آاری ؛ به وه کاته دهڵ جیاوازی گه ندی له پوه یی له مووچه ندیانه م پوه چ، واتا ئه ده روه تیدا به یه آۆمه . یه مانای جیاوازی آولتورییان ههواو ته

له شكه نیا به شكردنی آار ته خودی دابهآی مۆدرندا، ئابورییه له. تر وره آی گه یه پرۆسه

پشت م آاری پیاوان له م آاری ژنان و هه ههم و به- آانه گرینگه ته م و خزمه رهه واوی به ته

ی نو پرۆسه چنه ژنان و پیاوان ده جۆره م ی جیاواز له و، پگه وه ندنی ئابورییه سه شه گه

کاپیتای ك له روه هه. گرن رده دا وه یه پرۆسهد نیشانیدا ژنان و، رامه دا ستاتیستیکی ده١

چنگ دی زۆر جیاوازن وه رامه پیاوان ده .وێ آه ده

له که آه یه یبینین پروسه ده لره ی وه ئهر تروآتوری ژنده س و به بووندایه شه گه

، فمینیست Maria Mies (1986) .کراوهم فافتر باسی ئه سوسیالیستی ئامانی شه

گلۆباه م ئابوورییه ؛ ئه و ده ی آرد، ئه ته بابه؛ به ندووه ی سه ره آی دووقاتدا په یه پرۆسه لهژنان پشتر ". بناوانیكردن به"آۆلۆنیكردن و

ییدا پیتالیستی ناوچه ئابوری ناکا واو له ته

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

161

دا کۆلۆنیکراوه م دنیا به م له شداربوون، به به" کانی ژنی ما نمونه"و ره خرایی به بهستوودران و، ورای دابانی وپه پاه ستی پیاوك آه ده چاوله تی، بوون به یه آۆمه

. یه وه سته ده ی به ماه بژوی بنه آان ستییه هه ندییه پوه د ساڵ سه ر له ، به"زیگموند فرۆید"ستیاری بۆ مرۆڤ ر مانای ژینی هه وبه مه له

باری نیا باسی له فروید ته). ١٩٠٠ ( لكداوه كوو باسی له آرد، به سی نه آه فسی تاآه نه

آی نیستیتۆیه آانی نو ئه ندییه ی پوه نمونهی ماه تی آرد، واتا بنه یه گرینگی آۆمه

ڕگای بۆ پشكنینی مجۆره به. یبۆرژوازکان، ستیاره هه ندییه یوه آانی په ستروآتوره

نكی الیه مه ئه. وه فاداری آرده ندی یان وه پابهندی پوه زۆر جار به ر، آه ژنده له گرینگه

شكردنی آار ت و دابه سه نوان ده، )تی باب و دایك سایه آه بۆ ونه( وه ته ستراوه به .آا چاو ده ش لۆژیکی خۆی ره وه ئه

ڵ گه ندی له پوه له کان ئحساساتییه ته خزمه ، دۆستانه رنی یان نه رنی توان ئه ستدا ده به مه

ك فرۆید ها وه روه هه. ب یان دوژمنانهک یه توانن، له کان ده ستییه هه ته نیشانیدا خزمه ب، نهم دوژمنا و، هه م ئاشقانه ساتکدا هه

له گووترێ دووفاق بوون آه ده م دۆخه به زۆرجاران كه وه ڕای ئه ره ، سه واقعدا ئاساییه

ر ژنده شق به مه ر و سه فسانه ی ئه وه گردانه .کرێ رامۆش ده فه

ته کانی خزمه گرینگه یدانه مه کک له یه وتانی له. یه کان، سكسوالیته ئحساساتییه

سی ری ئه وه مۆدا ته ای ئهڕۆژئاو و، یی ی ڕكخراوه شوه به سكسوالیته

ری ژینده س له نوان دوو که له: ره ژنده نوان دوو و، له) هتروسكسوالیته(ردا رامبه به) هومۆسكسوالیته( وه ره ژنده مان هه له س که هگرینگ نده وه ئه وه م جیاآردنه ئه. یه ندی هه پوه یه وه م جیاکردنه ن ئه ده ین ده ده ده رگه ئمه آه(" بکا ستنیشان ده تی جۆراوجۆر بابه

"). هترۆسكسوئل"و " هومۆسكسوئلژنی " دوای تاقمك بایولۆژیست به

وه ڕن، بۆ ئه گه ی دا ده"هومۆسكسوئلم هیچ به. ( وه نه ڕوون بكه آه بتوانن جیاوازییه

ی "ژنئ هتروسكسوئل" دوای به یهس نی آه ).ڕێ دا بگه دا آه آولتوری نیشانده ی دژه م بنكه به

نجام آی ئاوا ئه یه وه گا هیچ جیاآردنه زۆر آۆمه نوان مرۆڤاندا ندی جنسی له وێ پوه له. ن نادهزی گه ڵ ڕه گه ز و، له گه مان ڕه ڵ هه گه له

ی ئمه شوهوان م ئه ، به یه موخالف ههك ها توانینیان وه روه ن و، هه و ناکه ره په

زی جیاوازی گه دوو ڕه باس له آه نییه ئمه .ن مرۆیی بكه

گا مۆ آۆمه وتانی ڕۆژئاوای ئه لهوینكی ر ئه سه له ماه ڕوانه بنه چاوه

هزی ندكی به بنیادبنرێ، واتا پوه ڕۆمانتیكانه له م ئامانجانه ئه. سان نوان دوو آهسی آه تاآه وه نده سه كپه دبیاتی خه ن ماسمدیا و ئه الیه له یه وه یکۆینه له م گرینگه یدان و، ئه مه هاته

.نوان گروپاندا دانی پداهنرا

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

162

وه گۆمانه کرا به ڕوانی ده چاوه . بكرێ م گۆڕانه مشای ئه ته

نوان نیا له کان ته ستیاره هه ندییه پوه Joane Nage ك وه. مرۆڤاندا بوونیان نییه

آا، ناسونالیستان ی پده ئاماژه (1998)لك آتی نیشتمان آه یه یشتن به وام بۆ گه رده به .گرن رده ر وه سیمبولی ژنده له

آان ییهو سیمب ندییه پوه

آان تییه یه آۆمه واوی آرداره تهك پۆست وه. یه دنیا هه ی خۆیان له وه خوندنه

ن، له آه ده مه به آان ئاماژه ستروآتوڕیالیستهتی هیچ آاندا مرۆڤایه ی گۆتاره" وه ره ده"

له آه ناچاری دنیاییه گا به آۆمه. بوونی نییه ههمان آاتدا هه له. ڕۆك ست و ناوه به مه م پرۆسه وێ جوشونی ئه که رده ده

مه ئه. کانیان سازآردووه گوتاره تییانه هی آۆمه. آی زانستی سوسوبیولۆژییه ره یامی سه پهآانی تییه تایبه یله مه آولتورییانه مه و سیسته ئه

گرینگ و ن و، شوه خه رده سه گا وه آۆمه ن، که به ده وه وپشه ره آانی ژیان به تییه تایبه. وه گرته یش دهر ڕۆآی ژنده ناوه ت نانه ته" پیاوك"یان " ژنك " باس له موو جارێ آه ههآجار مكی یه ی سیسته واه ین، حه آه ده درژایی مژووی به ن آه که ی ده وره گه

رج، لومه ، هه وه خوندنه وه؛ آولتوریمان آۆبۆته . و،هتد وه ڕ و گومان و لكدانه باوه

تۆپنی کی یه ری یانه ده آاتك یاریدهوتووکان آه ژر وه ر یاریزانه سه مریكی به ئه

ستی به و مه ، ئه" تیوانه ژنه"؛ قیژن و ده دا ده ر ئسته وتووکان هه ژرکه وه آه نییه مه ئه

ناوبانگترین مۆدل له به. ب سگیان پ دهی ر ڕیشه ستروآتوری سیمبولی ژنده

رونناسی فرانسی هر ئانالیزی د سه وه ڕته گه ده

Jacque Lacan .فالو"ر سه له" الآان"ئانالیزی ") ی یونانی آۆن نده ندامی زایه خوای آۆ ئه(

تای ره سه ت، بوو به سه سیمبۆلی دهمکی سیسته له ر زمان که سه ك له یه وه لكدانه

ری روه شاوی سه دا لوه"فالوسنتر"ك وه" آان ال"ی آاری شوه. یه سابجكتی دایم پیاوانه بۆ تكشكانی : آه وه آاته بۆمان ڕوون ده

نده وه ری پاتریارآال ئه وی ژنده یره پهنیا ته بكرێ آه وه ر داوای ئه ناب هه توونه چه آراو له مول نه حه ند بیروبۆچوونی ته چه

بكرێ آه وه ب داوای ئه كوو ده نوبچ، به ندی و بیروڕا له پوه واو له مكی ته سیستهوبچگووتن و له-ند زمان رچه هه. ن

بۆ ئانالیزآردنی زیاترین شونه-نووسیندا م ر، به آانی ژنده ندییه سیمبولی پوه

آه و یه ر ئه ر هه ندی ژنده آانی پوه سیمبۆلهرگ، جلوبه ر له ها سیمبۆلی ژنده روه هه. نییه و وت، ونه سوکه ، هه وه دنهلی خۆ ڕازان لوپه آه

ی آولتوری شوه له ت بگره نانه فیلم و، تهتی و متر تایبه آه آه ره آوو خانووبه وه . یه بوونی هه سییه، که

Elizabeth Wilson (1987)ینهكۆی وه ، ل Adorned in رگی مۆده ر جلوبه سه وردی له

dremsرگی ستایلی جلوبه کرد، نیشانیدا آه سیمبۆلی جیاوازی نیا باس له ژنان و پیاوان ته

بۆ ردیشه به یدانكی نه كوو مه ر ناآا، به ژنده ژنان و پیاوان ئیزنی چ که م تكۆشانه ئه

رگی ڕفۆڕمی جلوبه. یه و، نییه شتكییان هه

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

163

مۆده ( ”bloomers” رپی ده١٨ی ده سه تی مافی ژنانبا به خه که ه)رپکی فشوفۆڵ ده

.دراوه گرده

مژوودا ر له ژندهآانی جیاوازییه " ت به باره آان سه ئایداۆژییه

م هزی خویان له شكی زۆر له ، به"سروشتیر ژنده آه رگرتووه وه ریتییه نه یشتنه تگه ئانالیزكی له. ردانایه رگیز گۆرنی به سه هه

ی درووست آه ته قیقه حه جیدی لۆژیکیدا وه ر بگرته ژنده شتك آه ر ؛ هه یه وانه پچه به

واوی ته ؟ له چییه" مژووییه"مانای . مژووییهر رووی سه ژیان له ت به باره کانی سه گوتاره

آی یه تی پۆسه وی، مژووی مروڤایه زهم جاران له جارک له. ی تدایه گۆڕانكاری تازهتی یه ی دواییدا، دینامیكی آۆمه نیومیلون ساه، وه کانی گرته یه شه گه ندامه جگای ئه

دنیای له گرینگترین گۆڕانكاری مكانيزمیآاتك تواناییه کۆتوانای .بایولۆژی ئمه ڕوودا

کانی ندییه پوه مرۆڤ توانی له ڕگای بجون دینامیککی ڕادیکای ت یه آۆمه

راندنی م گرینگترین ئافه به. ئاراوه جیاواز هاتهنیا ته ئمه. راندنی ئینسانی تره ر ئافه مرۆیی هه

آان ناخوقنین، ئمه تییه یه ندێ آۆمه پوه ندییه م پوه نو ئه ین له آه فری جیلی نوێ ده

ن آه پبده ی ره سوڕن و، په تییاندا هه یه کۆمه ندییه م پوه ری ئه آاریگه. وه بمنتهی سته و، توانایی جه وه بنه آۆ ده تییانه یه آۆمهند دا چه وره آجار گه رکی یه پوه سی له آه تاآهری ورووبه ده له ئمه ن، آه آه ر ده رابه به

.یبینین خۆماندا ده

ختی خۆیدا مژوو له وه له آه م ئاسۆیه ئهر ژنده آه ۆیهمان ئاس ، هه ستیپكردوه وا ده

رندا توانینکی به له. ب ئاشكرا ده ووه لهمی تی گۆڕینی فۆرمی سسته رایه ر نونه ژنده

ڕگای کرداری زاوزوی جنسی له له کانی آه کۆ توانایه. کا ده وه تییه یه آۆمه

وه تییه یه آانی آۆمه ندییه ڕگای پوه . با ی ده تی تازه رفه و ده ره واو به خرن، ته ڕکده: یه ر هه مژووی ژنده م ئاسۆیه بان ئه لهی و دیسیپلینانه ئه ییه پرۆسه زموونه م ئه ئه

. ژین تیدا ده ئمه ، آه ریان خۆقاندوه ژندهآان و رآه ر، مژووی ئه مژووی ژنده

آانی تدایه رآه رییان، گوڕانی فۆڕمی ئه آاریگهم و گۆڕانی رهه به مه دا، ئه سته جهر سه له

ئمه. وه گرته ریش ده فۆرمی آاتیگۆری ژندهگۆڕ نین؛ چۆن آاتیگۆری نه مانه زانین ئه ده

") بناوانی ماڵ"، "هاوجنسبازی("نوێ . بن وانی تر ونده قوون، ئاواش ئه ده هه

ی ئینیستیتۆآانی ڕژیمی ر، بنكه مژووی ژندهگاکانی ری آۆمه یپلینی ژندهر و دیس ژنده . گرتووه خۆوه به

بیری . مژووی جیھانن مانه ساسدا ئه ئه لهم آه تایی، بۆ یه ره پاتریارآاتی سه ت به باره سه

آانی تاوتویه دا له١٨ی ده سه جار له و وه دۆزرایه" ی ئمه بنچینه " ت به باره سه

آدا له یه دوای بنچینه ڕان به گه. باسی لكراو ، ئه دا ریھه دا دیسان سه١٩٧٠ی یه دهآانی ی ژنان تاوتویه وه جونه آه مه رده سهڕان گه. گۆڕێ پاتریارآاتی هنایه ت به باره سه

فرانسییه م فمینیسته ك ئه وه. ب ئاآامه

Christine Delphy(1984)آی یه خنه ڕه ، له

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

164

کانی شانیدا، گوتارهی زانستی نی وتووانه رآه سه وه ه مژوو آی به ندییه هیچ پوه ی ئمه بنچینه. بنووسرن فسانه ئه به آه كوو ڕگایه ، به نییه له خوقنن، میکانیسزک که فسانان ده وان ئه ئه

، تدا " وه ته دۆزراوه"چاوتروکانکدا و ( وه کرته تی شیده یه چوونی آۆمه روه به

). کرێ ن داکۆکی لدهزۆر جاراو ره ر ورای به کی واقیعی ژنده مژووییه

رچاوه زانیاری سه ن له مه پشچوونی زهی ڕووداوك، واتا ر بناخه سه ك له گرێ، نه ده

تی له یه آی آومه یه ر پرۆسه سه باس له قۆیی ت به باره ناسین و زانیاری سه. ئارادایه

ر، ی ژندهسروشتی مژویی ستروآتور. یشتنكی گرینگ و لۆژیكی سیاسی تدایه تگهب، ستپككی هه ر ستروآتورك بتوان ده گه ئهمژووی . ب واوبوونكیشی هه توان ته ده

.توان آۆتایی پب ر ده ژنده ژیانی توان له ر ده آانی ژنده ندییه پوه مانای خۆی له ندین شوه چه تیدا به یه آۆمه شل کردنک توانن به ده مانه ئه. ست بدا ده

ر له ی ژنده نمونه الواز بكرن، ئاوا آههز آی تر به یه ناوچه له ب واوده ک ته یه ناوچه

وه. بنده ندییه پبۆ ر ده آانی ژ توان . میکانیزمکی تری مژووی چۆك دابدا

Aleksandra Kollontaj ی مارآسیست به پرولتاریا به ڕوان بوو آه چاوه وه اییهدنی

شوڕشی سوسیالیستی توندوتیژی آردن و، به .ر ژنان البچ سه له

ی گۆڕانكاری پرۆسه ئاست آان له ی زۆری تاوتویه زۆربه له

تیشك ر، وی ژنده یه اری پههۆی گۆڕانک لهآان تییه ڕواه ری هزه ر آاریگه سه ته راوهخ

گۆڕانی تیكنیك، ژیانی : ردا دیسیپلینی ژندهندی ، ویستی آاپیتالیزم، پوه وره شاری گه

مودرن آردن سكوالرآردن، به ماسمدیا، به .یان زابوونی وتانی ڕۆژئاوا

توانن ببنه ده تییانه یه آۆمه م هزه ئه راستهر و آانی ژنده ندییه هۆی گۆڕانكاری پوه

وه ه وه هه له" وه ره ده"ی رانه م فاآته لهشك به ك بۆ ونه وه(ر ستروآتور آراون ژنده به

آانی ندییه م پوه به ).می آاپیتالیستی سیستهروونیان بۆ گۆڕانكاری یلی ده ریش مه ژنده سته به م مه تیۆری پۆست ستوآتور به. یه هه

آا رونی ده هآانی گۆڕانكاری د توانایه به ئاماژهر آانی ژنده آاتیگۆرییهڕۆکی ناوهرزۆآی له آه

ی آه ناوبانگه به آتبه له بۆ ونه. نیشانبدا

Judith Butler ”Gender Trouble”(1990) ،داتكی ناڕوون و بابه" ژنان"آاتیگۆری

ر ئاخاوتن ی ژنده ناسنامه. گره هه قسهوتنكدا قورس ئاحا م ماناآان له آا، به سازده

سروشتی خۆیاندا ڕاستیدا له و قایم نین و، له . فۆرمكدا جگیربن رزۆآن و ناتوانن له له

قورس و قایم له ها هیچ گردانکی وره هه ی آه ستانه و جه و ئه نوان ئاخاوتنی ناسنامه

به م بیارانه ئه. نییه ستییانه به مه م ناسنامانه ئهک مانا و چژیان یه وه جو هاسانی به

آری آه ور ده سه ئاوا ته یه جار هه. گۆڕدرێ ده "postmodern" آانی گشت ژیانی ڕووداوه

ر ی ژنده گری ناسنامه نه آی حاشا هه یه نیشانه

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

165

ی پبكرێ، ماسكی لبدرێ، مه آرێ گه ب و، دهرهندرێ و ت ده پاآه ال بندرێ، له وه

که یه گرفتی تر ههندین چه. وه تكبخرتهم ی ئه رزۆآی بناخه ر له سه وه رته گه ده

ر ئاوا بۆ ر کاتیگۆری ژنده گه ئه. توانینهتوونه چه وا زمون ئاوا ب ی ئه وه تاقیكردنهی ناسنامه رباز بکا، آه ده ته قیقه م هه خۆی له هندك دۆخی ر له ندی ژنده ر و، پوه ژنده

ر سه خۆ گۆڕانكاری به آاوه بهمژووییدا آه هندک دۆخی تر گۆڕانكارییه دادێ و، له

. وه قته ته ده پۆست آولتوریالیستییه م مۆدله ئه

شنك چه و، به رگرتنه ك وه شیاوی آه ی آه وه ر ئه سه خاته خت ده جه آه رینه به

و له ستكردی مژوویه دایم ده ناسنامه م ئمه بۆ گۆڕانكاری، به ئاوایهپرینسپبدا

تاآوو یه ت هه آی تایبه تیۆرییه پویستیمان به. وم قه ده م گۆڕانكارییه بزانین چۆن ئه

شه گه ستروآتوران بزانین که یه وه گرینگ ئهن، واتا ناسازگاری ده ی ئاۆزی ده مایه به و، ن آه بنكۆده زانه م نموونه روونی ئه ده

. ن که خودی ستروآتوردا سازده ئاوگۆڕی لهی ئاست م بۆچوونه شی زۆری ئه به

گری ئامانی خنه تیۆری ڕه گۆڕانكاری لهJurgen Habermas (1976) و ئه- ڕا هاتووه

ی مانه رده و سه نوان ئه دا له تیمان ده یارمه توندی کان بۆ گۆڕانكاری به داواآارییه آه

ركن خه ورده اون، یان وردهآونتۆڵ آری مایه ی آه مانه رده و سه سازبكرن یان ئه

آی آوتوپدا ئاۆزییه آان له یرانه قهج ست به بن و، گۆڕانكاری ده ئاشكراده

ها روه هه. دا جیاوازی دابنن ڕووده ی آه یالنه ز و مه و حه دا ئه تیمان ده یارمه قازانجی دژ یان به آرێ به ده

وه ڕگای لكۆینه له. آان ببزۆن گۆڕانكارییه و له دایه م ستروآتوره ڕا بزانین آام تاقم له

م نو ئه ته وتۆ و چۆن آه ژر گوشارهکانی ئاۆزی نو آرێ مایه ده. ستروآتوره

ر ژنده ند به آانی تری پوه چوار ستروآتوره .شی پشتر باسمانكرد بناسرن به له که

آانی ندییه ی دواییدا پوه مانه رده م سه لهرچاویان تدا کی به ت گۆڕانكارییه سه ده

آی جیھانی بۆ مافی یه وه جونه. کراوه پیاوانی بۆ که ستیپكراوه آسانی ژنان ده یه

تی سه ده ی له و بنكانه آونتۆڵ آردنی ئه رمی ؛ واتا هه خۆخستووه دایه وه پیاوانه

. ماه و بنه ك سكسوالیته نگ وه نگاوته هت آاتك باسی هاوتیبوون و بازاڕ دته

آی آییه ره باسی دوو به وه آه الیه له ئاراوه نوان ب نرخی ژنان له ساسی له ئهآرێ ی پارتریارآاتی و شونی آار ده ماه بنه

آی ره بوونی دووبه باسی هه کی تر الیه و، له نوان آسانی له یه ت به باره ڕ سه و باوهبیر

و دوو ی ئه ماوه له. آرێ ژن و پیاوی ده وای آییه ره م دووبه ی دواییدا ئه د ساه سه و، به ی آردووه شه تی دموآراسی گه وه ده

تی ئابووری سه ده آانی بازار و به ندییه پوه . یشتووه گه

بازاری ی م ستروآتوره ژنان له دۆخکی ترین گروپن که وره پاتریارآیداا گه

یلیان له مه و، بۆیه یه ستیان هه ژرده ی وه جونه. یه گۆڕانکاری ستروآتوری هه

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

166

کا بۆ یارده ژنان ته فمینیستی ژنان کهم كی له آسانی، توانای و آه ناوبردنی نایه له

بات دژ خه رگرتووه، بۆ ونه وه رآییانه دووبهدا ژنان بۆ بوونی باته م خه له. لدانی ژنان به

ئازار ئاسایش، ئازادی و دوور بوون لهبستن و، خودی کانی مرۆیی ده مافه پشت به

ی و ئاسته آانیش تاآوو ئه پاتریارآه ته وه دهیی و ماره ن مردی به الیه له م مافانه ئه

ی ک آرێ که یی پشل ده مردی ب ماره . گرن رده لوه

میش رهه آانی به ندییه ها پوه روه هه له. ردا هاتووه سه آی زۆریان به گۆڕانكارییه

ڕا هزی آاری ١٩ی ده ی ئاخری سه نوهواوی بازاری ئابوری جیھاندا ته ژنان له وتانی له. رگرتن ك وه آه هنرایه مرد له ژنانی به آه سازی نیشاندراوه پشهستھنان ده وه رزتردا بۆ پاره آی به یه ڕژهموو شتك هه ر له ، به آارآردوه ستیان به ده وتانی له مه ئه. تگوزاریدا آانی خزمه شه به لهڵ آۆمه ی آۆچی به شوه ندوودا به سه شه گهستپكردنی بازاری آان و، ده شاره وه ره به

نی آاری شكرد دابه. آشتوآای خۆی نیشاندادی رامه ر مۆرآراو و، جیاوازی ده ژنده به

گشتی ك گروپ، به نوان ژنان و پیاوان وهوتن بۆ تی باشتری پشكه رفه رج و ده مه

ی له که رچاوه و سه خساندووه پیاوان ڕه . دێ ڕا وه میراتی پاتریارآاییه

وتانی ی دواییدا له م سانه ها له روه ههکانیش ستییه هه ندییه پوهسازی، پیشه

ند رچه هه. ر داهاتووه سه ئاۆگۆڕیان بهن و پیاوانی ش ژنانی لزبییه ئسته

هوموسكسوئل تووشی توندوتیژی و ئازار م دیسان ژیانی جنسی بن، به ده

رتیباتی ته ك له یه هوموسكسوئلی تا ڕاده ئالترناتیڤكی به هتروسكسوئلیدا بووه

.وا ڕه ناآۆآكی ی ڕگا چاره له شكه به مه ئه

ند توون ب چه دا چه لره یه وانه له. دورودرژی وه م ئه بناسندرێ به کان مایه ئاۆزه له تا ناسنامه ی پكھناوه ته رفه م ده ئهوا ، ڕه وه کانی پاتریارکای شیبکاته رزۆآه له

. دا اندهیرانی پاتریارآای نیش بوونی قهمی ک سیسته وه وه آۆنه پارتریارآای له

بوو و، ش نه هاتوو، دابه بننه ڕ، له باوه - ر کردووه ژنده هاتوو چاوی له گۆڕاننه له و، یان یان خوقاوی خودایه که م شوه بهشونی " تایه تاهه هه- و، تکی ژنتیکییه بابهی ساه١٥٠و ئهی ماوه له. ره مسۆگه" ژنانه

تی و یه آانی آۆمه وه دواییدا جونه م بیارنامانه لنی له که الوه ڕوناآبیری له

نگدانی ژنان و ئانالیزی مافی ده له: خستووه گاته تا ده سایكۆلۆژی ڕا بگره

آانی هومۆسكسوئلی و پۆست وه جوونه .ستروآتورالیزم

آی توری جگایهدا شوڕشی آول شه م به له و زۆر له(سازی وتانی پیشه زۆری له

د ساڵ سه. داگیرکردووه) وتوو وتانی پشكهآسانی نوان ژنان و ی یه وانه ر ئه وبه مه له

ویست یان داوای مافی پیاوانیان دهرگری به بوایه آرد، ده هومۆسكسوئالنیان ده

و ئهر رامبه به ن له بۆچوونی خۆیان بکه له یان به که بۆچوونه دا آه گشتییه یشتنه تگه

@@Šò‡åŽîˆ@ð‹qN@@@@@@@@@@@@@@NN@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@òŠbàˆ@òìóåîímXO@ðÜíÝîó÷@2006

167

ئمۆ . ندرا ی سروشت داده وانه پچهآسانین آسانی یان مافی یه یه ی دژ به وانه ئه آه ن، بگه گشتییه شتنه م تگه ب به ده و گۆڕانكاری وایه آسانی شتكی ڕه یه

ی مایه. گۆڕدرێ ڕۆڵ ده. یه ئیمكانی ههستی ژیانی آه ها له روه توان هه هئاۆزی د

رکی بچووآدا پوه لهریبدا تهو، پوندێ ی شوه ی ئاۆزی به مایه .خۆنیشانبدا

نونی که خوازیار و دژ، کاتک خۆی دهتی رپرسایه ی به وره ده ستی له آانی آه رآه ئه

.سازبن و ١٩٦٠ سانی ی ژنان له وه جوونه

رمی آانی فه دیده ئاست په لهنیا دا، ته١٩٧٠ستی آانی ژیانی آه ناآۆآییه وان له بوو؛ ئه نه

ڵ پیاواندا گه پوندیی له ت له تایبه ژنان به .گرت رده یان وه مایه

ها روه توان هه کانی ئاۆزی ده مایهآانی فیزیكی زموونه ر ئه سه ری له آاریگه

Stright Sex له Lynne Segal ك وه. ب هه

کان له نووس؛ زۆر گرفته دا ده(1994) فمنیسم آانی هتروسكسوئلی به ندییه پوهرمی هه کانی ئاۆزی له مایه. درته گرده م له و هه وره ری گه پوه م له ردا هه ژنده

ر چوار ستروآتور هه. دیدێ دا وه هی چكۆهمان کان هه م مایه ، به ی ئاۆزی تدایه مایه

مان توانا هه نین و، پویست ناآا دایم به م پروسه له بۆیه. ن بستنن یان بگه ره په

ناڕكی دا ئاۆزی و مژووییه گۆڕانكارییه دیسیپلینی آه ر نییهی شتكی سه وه ئه. یه هه

شنی دوورن یان ك چه یه ر له ژنده . رزۆآه ر ئاۆز و له تی ژنده سیاسه

@@@@

òìbšŠóçbØZ@@@@

R.w. Connel: om genus

Orginalets: Gender

2002. R.W.Connel First published in 2002 by Polity press in

association with Blackwell Publishing Ltd

2003. bokförlaget Daidalos AB

Översättning: charlotte Hjukström Omslag: Carina Fihn

ISBN: 91 7173 1865

Bokförlaget Daidalos AB, box 12304, 40243

Göteborg, tel. 031-422045 www.daidalos.se