profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 ›...
TRANSCRIPT
![Page 1: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/1.jpg)
Bodemonderzoek
MarloesMeijerinkenTeunBenningH5AWSM
18December2014
![Page 2: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/2.jpg)
2
Voorwoord
Hetkiezenvaneenleukeninteressantonderwerpvooronsprofielwerkstukvondenwijbestmoeilijk.Onzeeerstekeuzezoufotosyntheseworden,maarachterafbleekditeentemakkelijkonderwerp,engingenweopzoeknaareenanderonderwerp.Nagoedoverleghaddenweeenanderonderwerp:bodemonderzoek.Opinternethebbenwegoedrondgekekenoferoveronsonderwerpgenoegtevindenwas,omdatdebodemeenergbreedbegripiskondenwegenoegoverditonderwerpvinden.HetpraktischegedeeltebestaatuithetmetenvanhetCO2-gehaltedoormiddelvantweeverschillendemethodes.Inonsprofielwerkstukvergelijkenwedetweemethodesmetelkaar,maarookvergelijkenwijditmetresultatenvananderescholen.Nuweeenpassendonderwerphaddenenwistenwatwewildenonderzoeken,kondenwebeginnenmethetopstellenvandedeelvragen.Dehoofdvraagendedeelvraagstondenvastenwezijnmetallemoedbegonnenaanonsprofielwerkstuk.
![Page 3: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/3.jpg)
3
Inhoudsopgave
Inleiding Blz.5Waaromwordterwetenschappelijkonderzoekgedaannaarbodemverbetering?Blz.6
Ø Wathoudtbodemverbeteringin? Ø Watiseenbodemverbeteraar?Ø Watisheteffectvaneenbodemverbeteraar?Ø Waaromenhoewordterbodemonderzoekgedaan?
Watishetdoelvanbodemonderzoek?Blz.9Ø Watishetverschiltussendegrondendebodem?Ø Uitwelkelagenisdebodemopgebouwd?Ø Watisdefunctievandebodem?Ø Welkegrondsoortenbestaaner?Ø Hoekunjedegrondsoortenvanelkaaronderscheiden?Ø Wievoertbodemonderzoekuit?Ø Waaromwordterbodemonderzoekuitgevoerd?
HoebepaaljedehoeveelheidCO2indebodem?Hoegajeditvergelijken?Blz.16Ø WelkemanierenzijneromdehoeveelheidCO2indebodemtemeten?Ø Hoewordenbeidemethodesuitgevoerd?Ø Waarvoerjedezemanierenuit?Ø Wanneervoerjedezemanierenuit?Ø Hoegajedeverschillendemanierenmetelkaarvergelijken?
IsdestandaardCO2DrägermethodevervangbaardoordeCO2sensorvanLabquest?Blz.19
Ø Watzijndemeetresultatenvandeverschillendemethoden?Noteerookdeverschillendeomstandigheden.(grafiekentabel)
Ø Zijndemeetresultatenmetelkaartevergelijken?(eigenmethodesenanderescholen)
Waarzittenmeerdiertjesindegrond,opplekkenwaarmeerCO2ofopplekkenwaarminderCO2indebodemzit?Blz.25
Ø Welkebodemdiertjeskomenhetmeestvoor?Ø Welkediertjeshebbenwijgevondenenopwelkeplekvondenwijdezediertjes?Ø Welkeconclusieskunjetrekkenoverhetaantaldiertjesndegronddoorte
kijkennaardeplekenhetCO2-gehalte?Welkefactorenbeïnvloedendezuurgraad(pH)vandebodem?Blz.29
Ø Hoekunjehetbegripzuurgraad(pH)omschrijven?Ø HoekunjedepHbepalen?Ø WelkepHwaardenhorenbijdeverschillendegrondsoorten?Ø Totwelkegrondsoortbehoortonzeonderzochtegrond?Ø Welkefactorenbeïnvloedendezuurgraadvandebodem?Ø Watzijndevoor-ennadelenvaneenlagepHwaarde?Ø Watzijndevoor-ennadelenvaneenhogepHwaarde?
Watisdeinvloedvanhetbroeikaseffectindebodem?Blz.36Ø Watishetbroeikaseffect?Ø Watisdeinvloedvanhetbroeikaseffectopkortetermijnopenindebodem?Ø Watisdeinvloedvanhetbroeikaseffectoplangetermijnopenindebodem?
![Page 4: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/4.jpg)
4
Heeftklimaatveranderinginvloedopdebodem?Blz.39
Ø Watisklimaatverandering?Ø Wanneerisersprakevanklimaatverandering?Ø Welkefactorenspeleneenrolbijklimaatverandering?Ø Watishetverbandtussenklimaatveranderingendebodem?Ø HeefteentemperatuursveranderinginvloedophetCO2-gehaltevandebodem?
Bodembeheerindelandbouw.Blz.43Ø Watisbodembeheer?Ø Watzijndedoelenvanbodembeheer?Ø Watisgewasbescherming?Ø Waaromgebruikenboerengewasbeschermers?Ø Watisdeinvloedvangewasbeschermersopdebodem?
Watisbodemverontreinigingenhoeisditteverhelpen?Blz.47Ø Watisbodemverontreiniging?Ø Watkanjedoenalsdebodemverontreinigdis?Ø Hoewordteenvervuildebodemgesaneerd?Ø WatisdeinvloedvanverontreinigingopdehoeveelheidCO2vrijkomt
uitdebodem?Interview Blz.50ConclusieBlz.53Discussie Blz.54BronnenlijstBlz.55Bijlage Blz.57
![Page 5: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/5.jpg)
5
Inleiding
HeefthetCO2-gehalteinvloedophetbodemlevenofheefthetbodemleveninvloedophetCO2-gehalte?ZijnerverschillendemethodesomdehoeveelheidCO2indebodemtemeten?Zoja,zijndezemethodesmetelkaartevergelijkenofwijkendeantwoordenveelvanelkaaraf?Ditwarenvragenwaarwijalseersteaandachtenbijhetonderwerpbodemonderzoek.Onzehoofdvraagisdaarom‘HebbenhetCO2-gehalteendetemperatuurinvloedophetbodemlevenofheefthetbodemlevenendetemperatuurinvloedophetCO2-gehalte?’gewordenengevenwijmetde9deelvragenantwoordopdezehoofdvraag.Inonzedeelvragenkomendeonderwerpenlandbouw,bodemverbetering,bodemonderzoek,zuurgraad,klimaatverandering,broeikaseffectenlandbouwaanbod.Aanheteindevanonsprofielwerkstukhopenwijdatwegenoegpracticahebbenuitgevoerdenvoldoendeinformatiehebbengevondenomeenvolledigantwoordtekunnengevenoponzehoofdvraag.
![Page 6: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/6.jpg)
6
Deelvraag1 Waaromwordterwetenschappelijkonderzoekgedaannaarbodemverbetering?
Wathoudtbodemverbeteringin?Bodemverbeteringissimpelwegeentoenamevandekwaliteitvandebodem.Ditkanbijvoorbeeldeentoenamevandedoorlaatbaarheidvandebodemzijn.Dooreentoenamevandetoelaatbaarheidvandebodemisermeerruimtevoordewortelsvanplantenomtegroeien,tevensisermeerruimtevoorwater(H2O)enkoolstofdioxideCO2.DezeextraruimtediebeschikbaarisvoorCO2enH2Ozorgtervoordatplantenbeterkunnengroeien.Ookkandebodembijeenverbeteringvoedingsstoffenbeterregelenenhoudthetwaterbetervast.Bodemverbeteringkanookinhoudendateenbodembeterbestandistegenziektesenplagen.GlobewetenschapperLiesbetDirvengafineeninterviewmetonsdevolgendedefinitieaanbodemverbetering:Debodemwordtdanbetervankwaliteit,debodemkrijgtdano.a.meerweerstandtegenziekteenplagenenkanbeterdevoedingsstoffenregulerenenhetwatervasthouden.Ditnoemenweookwelrobuusterwordenvandebodem.Bodemverbeteringkanookzijnhetmeerdoorlaatbaarmakenvandebodemzodatermeerruimteisvoorzuurstof,waterenplantenwortelsindebodem.Watiseenbodemverbeteraar?
Watiseenbodemverbeteraar?Bodemverbeteraarszijnstoffendieaandebodemtoegevoegdwordenzodatdeplantenbetergroeienengezonderzijn.Eenbodemverbeteraarverhoogtdebodemvruchtbaarheid.Naasthetgebruikvanbodemverbeteraarszijnsomsanderemanierennodigomdebodemvruchtbaarheidteverhogen.Bijvoorbeelddrainagebijtehogewaterstand.Ookplantenkunnenalsbodemverbeteraarfungeren.Eenvoorbeeldhiervanisdeklaver,diestikstofuitdeatmosfeerbindtenzodevruchtbaarheidvandebodemverhoogt.Welkebodemverbeteraar(s)nodigis/zijn,endetoetevoegenhoeveelheid,hangtafvandebestaandebodemsamenstelling,hetklimaatendebeoogdeplanten(bron:http://nl.wikipedia.org/wiki/Bodemverbeteraar)
![Page 7: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/7.jpg)
7
Eenbodemverbeteraarisduseenproductdatdientvoorhetverbeterenvandebovenstelaagvandebodemhierbevindtzichdewortelzonevandeplantendieergroeien.Hierdoorneemtdevruchtbaarheidvandebodemtoe,ookwordtdestructuurvandebodemverbeterdmetalsresultaatdatplantenbeterkunnengroeien.Doorhetgebruikvaneenbodemverbeteraarneemtookdehoeveelheidlevende(organische)stoftoe,degrondwordhierdoorlosserwaardoorhetwaterindebodembeterwordvastgehouden.Watisheteffectvaneenbodemverbeteraar?Meteenbodemverbeteraarkandusdekwaliteitvandebodemwordenverbeterd.Alsdekwaliteitvandebodemtoeneemtdanwordtdebodemgezonderwaardoorvegetatiebeterkangroeien.Dekwaliteitvandebodemgaatomhoogomdatdoordebodemverbeteraarsdevruchtbaarheidvandebodemtoeneemt.Welkebodemverbeteraar(s)nodigis/zijn,endehoeveelheiddieervanmoetwordentoegevoegd,hangtafvandesamenstellingvandebodem,hetklimaatendevegetatie.Jehebttweesoortenbodemverbeteraars:natuurlijkeennietnatuurlijke.Dekwaliteitvanbodemkanwordenverbeterddoorveelverschillendebodemverbeteraars,enkelenhiervanhebbenwijhieronderweergegeven.Mest:meststoffenzoalscompostenkunstmestzijnstoffendiedienenalsvoedingsstoffenvoordebodem.Gewassenkunneninhundirectevoedingsmiddelenbehoeftevoornamelijkwordenvoorziendoorkunstmeststoffen,maarditkanookdeelsdoororganischemeststoffen.Voedingsmiddelen(nutriënten)zijninorganischemeststoffendeelsdirectbeschikbaarnatoevoegingvandestofendeelskomenzeindeloopderjarenvrijdooreenprocesdatmineralisatiewordgenoemd.
Bodemverbeteraarsdienenverwerkttewordendoordebovenlaagvandetuin,indewortelzonevandeplanten,zodatplantenbetergroeienengezonderzijn.Opdezemanierwordtdegrondstructuurverbeterdendebodemvruchtbaarheidwordtverhoogd.Bodemverbeteraarszijnnietgeschiktalspotgrond.Daarnaastzijnbodemverbeteraarsvoornamelijkbedoeldomdehoeveelheidorganischestofindebodemteverhogen.Verhogingvandeorganischestofheefttotgevolgdatdewaterhuishoudingwordtgeoptimaliseerd;hetwaterwordtbetervastgehouden,omdatdegrondrulleris(losservansamenstelling).(bron:www.rhp.nl)
![Page 8: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/8.jpg)
8
Alsereentekortaanwaterineenbodemiszoujeerschorsopkunnenstrooien,schorsiseenstofdatwatergoedkanvasthouden.Heteffectisdaterminderwaterverlorengaatnabijvoorbeeldeenregenbuiofnahetsproeien.Ookneemtdehoeveelheidwaterinenopdebodemtoedoorschors.Bijeenoverschotaanwaterinenopdebodemkanerdrainagewordentoegepast.Hierdoorneemtdewaterconcentratiejuistaf.Doordrainagewordtnamelijkdegrondwaterspiegellager.Hierdoorkandemeestgunstigewaterstandwordenbereikt.Afbeelding:situatiezonderdrainage(boven)enmetdrainage(onder)Bron:http://www.dlvplant.nl/nl/content/spaarwater.html
Waaromenhoewordterbodemonderzoekgedaan?Debodemiseenietsdatmensenkanvoorzienvandingenzoalsschoondrinkwatervoedselenrecreatie,wijmoetendaarvoorietsteruggevenzodatweheellangnogvandebodemkunnenprofiteren/genieten.Vooronsvoedselzijnweafhankelijkvandebodem.Dusdaaromishetheelbelangrijkdatweveelvandebodemweten,zoalsoverwaterregulatieennutriëntenkringlopenindebodem.ErwordtonderzoekgedaanopuniversiteitendaardoenzeheelspecifiekonderzoekzoalsopdeWUR.Erwordtookindepraktijkmetboerenoftuinderssamenonderzoekgedaanzoalsnaardeziekteweringvandebodem.Erwordtoplaboratoriaonderzoekgedaannaardesamenstellingvandebodemzoweldechemischealsdebiologische.(bron:LiesbetDirven
![Page 9: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/9.jpg)
9
Deelvraag2 Watishetdoelvanbodemonderzoek?
Watishetverschiltussendegrondendebodem?
Hetverschiltussendegrondendebodemismoeilijkuitteleggen,maartochisereengrootverschil.Inhetwoordenboekstaathetvolgende:
Uitdezedefinitieskunjehetverschiltussendegrondendebodemnietopmaken.IndegecertificeerdeNLTmodulevoorhavoversie1.2‘DeBodemLeeft’,staathetvolgende:
àbodem(de; m; meervoud: bodems; verkleinwoord: bodempje)
1(van tonnen, manden, kisten, glazen) vlak dat op de grond rust: iemands verwachtingen de bodem inslaan ze vernietigen; iets tot op de bodem uitzoeken zeer grondig; een dubbele bodem een tweede, niet direct merkbare betekenis 2schip: oorlogsbodem 3bedding, vaste ondergrond: de bodem van de zee 4aardkorst, aardoppervlakte 5grondgebied: op Hollandse bodem àgrond(de; m; meervoud: gronden)
1oppervlakte van de aarde: de begane grond de benedenverdieping; iets met de grond gelijk maken verwoesten; iets van de grond krijgen voor elkaar krijgen 2de stof van de aardkorst; aarde; zandgrond 3bodem onder het water; te gronde gaan zinken, verloren gaan; de grond in boren (a) (van een schip) tot zinken brengen; (b) verpletterend verslaan, vernederen 4motief, aanleiding: op grond van op basis van 5kern: een zaak in de grond onderzoeken
Gratiswoordenboek|VanDale
Eriseengrootverschiltussengrondeneenbodem.Degrondiseenlaagverweerdmateriaal.Eenbodemiswatdenatuurendetijddaarvanhebbengemaaktindeloopvandeeeuwen.
![Page 10: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/10.jpg)
10
Inhetonderstaandestukjetekststaatdepreciezeuitlegvandebodemendegrond,hieruitkunjedushetverschilopmakentussendegrondendebodem:
Determgrondwordtvakergebruiktdandebodem,jezegt‘kijk,daarligteenpapiertjeopdegrond’enniet‘kijk,daarligteenpapiertjeopdebodem’.Uitwelkelagenisdebodemopgebouwd?Alsjeeengatgraaftkomjeallerleilagentegen,dezeverticalelagennoemtmenhetbodemprofiel.Erzijndrieverschillendesoortenlagen:
§ MaailandàDitisdelaagwaarzichdebovengrondseplantendelenbevinden.Hetisdusnietechteenbodemlaag(inhetplaatjeletterO).
§ BouwvooràDitisdebovenstegrondlaagdieregelmatigwordtbewerktenbemest.Vaakisdezelaagdonkerdervankleurdanderestvandegrond(inhetplaatjeletterA).
§ Ondergrondàditisdeverzamelnaamvoordeonderliggendebodemlagen(inhetplaatjelettersBenC).
o Biseenmineralehorizontwaarindeeigenschappenvanhetmoedermateriaalnauwelijksofvaagzijnteherkennen.
o Ciseenmineralehorizontvanongeconsolideerdmateriaal,ditishetmoedermateriaalwaaruitdebovenliggendehorizontenzijnontstaan.
http://www.tuinkriebels.nl/tuinonderhoud/aarde-bodembewerking-meststoffen/is-er-leven-in-de-bodem
Striktgenomenisdebodemdebovenstetweemetervandeaardkorstmetdaarinallelevendeprocessendiezorgenvoorvoedingengroeivanplanten.Datisnaarverhoudingvergelijkbaarmetdediktevandeschilvaneenappel.Kwetsbaardus!Debodemwordtookwel‘thelivingskinofearthgenoemd’.Grondisdedagelijksetermdieveelalindesamenlevingwordtgebruikt;grond,grondsoort,stukjegrondengeboortegrondbijvoorbeeld.Hetwoordbodemwordtmeestaldoordevakmensengebruikt.
BewustBodemgebruik|Bodem-bodemofgrond
![Page 11: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/11.jpg)
11
Watisdefunctievandebodem?Debodemheeftdevolgendefuncties:
§ Bodemalsmediumvoorwortelgroei:verankering§ Opslagvankoolstof:dehoeveelhedenorganischestofdieinbodemsvan
verschillendeecosystemenzijnopgeslagenverschilt§ Hetvasthoudenenhetafgevenvanwater,maarookhetopslaanvanwater§ Hetopslaanenhetafgevenvanvoedingsstoffen,dezevoedingsstoffenzijnbedoeld
voorplantenendieren§ Hetreinigenenhetopleverenvanschoongrondwater§ Vastleggenenafbraakvanverontreinigendestoffen§ Draagfunctie,hetbouwenopdegrond/bodem§ Productiefunctie,hetproducerenvanlandbouwproducten§ Indebodemwordtenergieopgeslagen
Debodemwordtvoorheelveelverschillendeprocessengebruikt,maarhetmeestvoordeopslagvanwater,koolstofverbindingenenanderestoffen.Welkegrondsoortenbestaaner?Nederlandkentverschillendegrondsoorten,dezegrondsoortenzijngevormdonderverschillendeomstandigheden.Jekandeverschillendegrondsoortenonderscheidenvanelkaardoortekijkennaardestructuurendesamenstelling.DevolgendefactorenbeïnvloedendestructuurendeopbouwvandeNederlandsebodem:
§ IJstijdenafgewisseldmetdewarmereperiodenvannu§ Deloopvanderevierbeddingen§ Erosie(verwering)§ Vervening
DebekendstegrondsoorteninNederlandzijnzandgrond,kleigrond(rivierkleigrondenzeekleigrond),veengrond,zwavelgrondenlöss-ofleemgrond.
![Page 12: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/12.jpg)
12
Hoekunjedegrondsoortenvanelkaaronderscheiden?
Grondsoort Kenmerken FotoZandgrond § Lichtvankleur
§ Afkomstigvankwartsgesteente(bevatweinigvoedingsstoffen)
§ Tamelijkgrotesteentjesmetweinigsamenhang
§ HetNederlandsegrondoppervlaktebestaatvoorzo’n40%uitzandgronden
§ éénvandeouderegronden§ Zandwarmtsnelopenlaatwater
enluchtgoeddoor,hetdroogtsneluit
§ weinigvoedselenhoudtvoedingsstoffenslechtvast
§ EenlagepH-waarde.
Kleigrond § Ontstaanuitgraniet-enbasaltgesteente(rijkaanvoedingsstoffen)
§ Fijnvanstructuur,vastestructuur.§ Grijsvankleur§ Weinigorganischestoffen.§ Veelvoedingenhoudtvochtvast§ Slechteplantengroei§ Weinigbodemleven§ Slechtewaterafvoer/ventilatie§ Kalkzorgtvooreenbetere
structuur.
Veengrond § Opgebouwduitplantenresten§ Bruin/zwartvankleur.
Zwavelgrond § Samenstellingtussenzand-en
kleigrond§ Zeergoedegrondsoortvoor
tuinplanten
![Page 13: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/13.jpg)
13
Lössgrond § Geelbruintotbruinvankleur§ Kleiachtig§ Zacht.
è Opditkaartjekunjezienwaardevolgendegrondsoortenvoorkomen:zand,veen,klei,rivierkleienlöss.ZavelgrondkomtverspreidinheelNederlandvoor.
Wievoertbodemonderzoekuit?Deeigenaarvaneenstukgrondmoetzelfhetbodemonderzoekregelen,deeigenaarkanverschillen.Somsiseenbedrijfdeeigenaarvaneenstukgrond,maarditkanookeenparticulierofdegemeentezijn.Eenbodemonderzoekwordtaltijddooreenmilieuadviesbureauuitgevoerd.Eenmilieuadviesbureaumoetvoordeveldwerkzaamhedenzijngecertificeerd.Erzijnverschillendebedrijvendiebodemonderzoekuitvoeren,dezebedrijvenstaanindeGoudenGidsofinDeTelefoongidsbijhetonderwerpbodemonderzoekofmilieu-onderzoek.Hfghh
• BoluwaEcoSystems• Grondbereik(Zuidwolde)• MKDMilieukundigveldwerkbedrijf(Hardenberg)• BackMilieuAdviesenOnderzoekBV(Wapserveen)• KoopsGrondmechanica(Meppel)• MonolithicArcheologie(Ommen)
Bodem-engrondonderzoekinhoogeveen|DeTelefoongids,Telefoonboek
![Page 14: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/14.jpg)
14
Wathoudtbodemonderzoekin?Bijeenbodemonderzoekwordtmeestaldegrondensomsookhetgrondwateronderzochtennagegaanoferverontreinigingaanwezigis.Bodemonderzoekbestaatuiteenaantalstappen:
1) Historischonderzoek/vooronderzoekàErwordtgezochtnaardegeschiedenisvandebodem,watvoorbedrijvenhebbenhiergestaan?Kunnenweopdezeplekbodemverontreinigingverwachten?
2) VerkennendonderzoekàVeldwerkersgaanoppadmeteengrondboor,zeverrichtenboringenenplaatsenpeilbuizen.Hierwillenzegrond-engrondwatermonstersmeenemenopverdachteplaatsen.Develdwerkersnoterenallesennemenpotjesmetgrondenflesjesmetgrondwatermeenaarhetlaboratorium.Deresultatenkomenineenspeciaalrapportendeopdrachtgeverweethoedegrondglobaalinelkaarzit.
3) AanvullendonderzoekàZijnermonstersdieverontreinigdzijn?Danmoetditwordenonderzoekmeteenaanvullendonderzoek.Tijdenseenverkennendonderzoekwordendegrondmonstersmeestalgemengd,ineenaanvullendonderzoekenwordendemonstersafzonderlijkgeanalyseerd.
4) NaderonderzoekàBlijktuithetverkennendonderzoekdatdebodemvervuildis,danmoetereenonderzoekgestartworden.Uithetnaderonderzoekleerje:
• welkestoffenhetzijn?
• waardeplekpreciesis(ookbijdeburen?)
• hoediepdevervuilingzit(ookinhetgrondwater?)
• oferrisicoisvoormensenofhetmilieu
• ofhetzichkanverspreiden,enzoja,hoesneldatzalgaan
• ofsanerennodigisenhoesneldatmoet
• wiedebodemheeftvervuildenopwelkemanierdezepersoondebodemheeft
vervuild,hetismoeilijkomhierachtertekomen.Jeweetnietprecieswanneerde
bodemverontreinigdis,daaromishetmoeilijkomdepersoonteachterhalen.
![Page 15: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/15.jpg)
15
Erissprakevanbodemverontreinigingals:• meerdan25m3grondmeteenconcentratiebovendeinterventiewaarde
en/of• meerdan100m3grondwatermeteenconcentratiebovendeinterventiewaarde.
Bodemverontreinigingkanookgevolgenhebbenvoordegezondheidvandemens,bijvoorbeeldalsopdeverontreinigdegrondgewassenwordenverbouwd.Waaromwordterbodemonderzoekuitgevoerd?Erzijnverschillenderedenenwaarommenbodemonderzoekuitvoert:
o Aardrijkskundigeonderwerpen
§ Deaanlegvaninfrastructurelewerken§ Bijaanvraagvaneenbouw-ofmilieuvergunning§ Hetwinnenvanbouwstoffen§ Hetrealiserenvangebouwen§ Hetbouwrijpmakenvandebodemo Biologischeonderwerpen
§ Omtekijkenhoevruchtbaardelandbouwgrondis§ Omtekijkenhoeveelmeststoffendebodemnodigis§ Groenvoorziening§ Omerachtertekomenwatdeoorzaakisvanhetslechtgroeienvanplanten§ Zorgenoverdegezondheid
![Page 16: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/16.jpg)
16
Deelvraag3 HoebepaaljedehoeveelheidCO₂indebodem?Hoegajeditvergelijken?WelkemanierenzijneromdehoeveelheidCO2indebodemtemeten?ErzijnverschillendemanierenomhetCO2gehalteindebodemtemeten,inditpracticummakenwegebruikvandeDräger-methodeendeLabquest-methode.Werkplan CO2meten
Hypothese:DemethodevanLabquestgeeftdehoeveelheidCO2dievrijkomtuitdebodemnauwkeurigeraandanhetgasbuisjevanDräger.Benodigdheden
§ 2injectienaalden§ 2rubberenslangetjes§ 100mlspuit§ knijptang§ 2Drägergasmeetbuisjes(perlocatie)metknijptangvoorafbreken§ Dekselmettweerubberenstoppen+1rubberen‘gat’voordeCO2-sensor§ PVC-ringvan15cmhoogen15cmindoorsnee(binnenmaat)§ Rubberhamereneenblokhout§ Labquestsensor§ Labquestkastje(slaatmetingenop)
Werkwijze
1) DrukofsladePVC-ringindegrond.Deringmoetongeveer5cmbovendegronduitsteken,anderssteektdeCO2-sensorinhetzand
2) PlaatsdedekselmetdetweerubberenstoffenenhetrubberengatvoordeCO2-sensoropderingenplaatsdeCO2-sensorinhetgat
3) SluitdeCO2-sensoraanopdeLabquest-meter,steldemeterinop40minutenmet2metingenperminuut(intotaalkrijgjedus80kleinemetingen)
4) Startdemeting,indietijdkunjeeentabelmaken(80vakjesnaarbenedenen3opzij)
5) Rondde28minutenbreekjehetDrägerbuisjeaanbeidekantenafmeteenknijptang
6) Bevestigéénvandetweeslangetjesaandeingeschovenspuit,bevestigaanditslangetjehetafgebrokenDrägerbuisjemetdepijlrichtingdespuit
7) BevestigaandeanderekantvanhetDrägerbuisjehetandereslangetje,aanditslangetjebevestigjedenaaldè
![Page 17: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/17.jpg)
17
8) Na30minutenplaatsjeeenlossenaaldinéénvanderubberenstoppen9) IndeandererubberenstopplaatsjedenaaldmetdaaraanhetDrägerbuisjeendespuit10) Zuigmetdespuitlangzaam100mlluchtuitdePVC-ring,haaldespuitvanhetslangetjeen
zorgdatdeluchteruitgaat11) Herhaalditnog4keer(intotaalhebje500mlluchtuitdePVC-ringgezogen)12) AlshetgoedisziejehetDrägerbuisjeverkleuren,leeshetbuisjeafbijde5n13) HaaldenaaldenuitdetweerubberenstoppenenlaatdeLabquest-meterdoorgaantotde40
minuten,degetallendieindetabelstaannoteerjeindetabelopdecomputer14) Ditwasdeeerstemeting,herhaaldezemetingnogéénkeeropdezelfdeplek
Wanneervoerjedezemanierenuit?Beidemethodesmoetenwordenuitgevoerdbijelkemetingdiejemoetuitvoeren,dusopelkeplekdiejewiltgebruikenvoerjeeenmetinguit.Demetingenkunnennietwordengedaanalshetregent.Devochttoestandvandebodemmaaktnietuitwantalsersprakeisvaneenvochtigebodemkunnendemetingenookwordenuitgevoerd.Hetbesteisomdeomstandighedenongeveerhetzelfdetehebbenzodatjesamenderesultatengoedkanvergelijken.
VoorhetmetenvandehoeveelheidCO2dievrijkomtuitdebodemwordeninditpracticumdevolgendemethodengebruikt:deDrägermethode(links)endesensorvanLabquest(rechts).
![Page 18: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/18.jpg)
18
Hoewordenbeidemethodenuitgevoerd?DeeerstemethodeisdemethodevanLabquestwaarbijgebruikwordgemaaktvaneenCO2
sensor.BijhetgebruikenvandeLabquestmethodewordtdesensoraangeslotenopeenkastjevanLabquestdiedemetingenopslaat.VoordemetingenmetdesensorworddoordeonderzoekereenbepaaldetijdsperiodeingesteldwaarindehoeveelheidCO2gemetenwordt,ditkanbijvoorbeeldomde30seconden.TelkensalseenperiodedanvoorbijisdanwordtdehoeveelheidCO2indebodemopdatmomentgemeten,dezeintervallenmetdewaardenvandeCO2resulterenineenreeksgetallendiehetCO2gehalteweergeven.VanuitdezereeksgetallenkandegemiddeldehoeveelheidCO2berekendwordenofkunnendegemetenwaardenuitgezetwordenineengrafiek.
DetweedemethodediehebbengebruiktisendienuuitgelegdwordtisdeDrägermethode.DeDrägermethodewerktalsvolgt:voordemetingwordergebruikgemaaktvanéénglazenbuisjedieéénkeergebruiktkanwordenomhetCO2-gehalteindebodemtemeten.Omdemethodeteactiverenmoetervanbeidekanteneenstukjeafgebroken.Vervolgensmoet,netzoalsopdeafbeeldinghiernaastaanbeidekanteneenrubberenslangetjewordenbevestigd,aaneenkantkomtdepompenaandeanderekanteennaalddieindedekselvandePvc-buismoet.ZokandeCO2doorhetmeetbuisjegezogenworden.VervolgensverkleurthetmateriaalinhetbuisjevooreendeelenkaneraandegetallenafgelezenwordenhoeveelCO2eropdieplekuitdebodemvrijkomt.Waarvoerjedezemanierenuit?Deplekkenwaarjedezemethodenuitvoertkanjezelfkiezen.Jemoet5verschillendeplekkenzoekenwaarje2metingenkandoen.Omtotgoedtoteenconclusietekomenmoetjeookdegrondsoortbepalen.Vervolgenszoujedushetbesteop5plekkenmet5verschillendegrondsoortenkunnengaanmeten.Hoegajedeverschillendemanierenmetelkaarvergelijken?VoordemethodevanLabquesthebbenweindeelvraag4vandereeksengetallengrafiekengemaakt.JehebtdaneenbepaaldpuntwaaropjestarttemetdemethodevanDräger,bijvoorbeeldopminuut28.0.DehoeveelheidCO2leesjeafophetbuisjevanDräger,ditvergelijkjevervolgensmethetpuntwaardemetingvandeDrägermethodestartte.DatpuntleesjeafindegrafiekvanLabquestdiejegemaakthebt.
![Page 19: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/19.jpg)
19
Deelvraag4 IsdestandaardCO2-drägermethodevervangbaardoorde CO2sensorvanLabquest?HoeishetverloopvanhetCO2-gehalteuitgezettegendetijd?
00,020,040,060,080,1
0,120,140,160,180,2
0 5 10 15 20 25 30
CO2gehalte(%)
Tijd(min)
Plek1
mepng1
mepng2
Plek1meting1 Plek1meting2Waar?Tussendeplantenindetuin Waar?TussendeplantenindetuinWeer-bewolkt,vochtig/nat Weer-bewolkt,nietvochtigenafentoezonBodem-zandgrond,aandenattekant Bodem-Zandgrond,aandedrogekantTemperatuur-17.4ͦC 19.5ͦCTijd-17:20tot17:55 17:20-17:55
![Page 20: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/20.jpg)
20
Plek2meting1 Plek2meting2Waar?Naastdevijver,tussendeplanten Waar?Naastdevijver,tussende
plantenWeer-enkelewolken,blauwelucht,zonenvochtig
Weer-bewolkt,afentoezon,droog
Bodem-vochtig Bodem-ietsvochtigTemperatuur-17.1ͦC Temperatuur-18.8ͦCTijd-19:00tot19:25 Tijd-18:00tot18:35
Plek3meting1 Plek3meting2Waar?Inhetzandentussendeplanten Waar?Naastdevijver,tussendeplantenWeer-droog,bewolkt,afentoezonenvanmorgenveelmist
Weer-bewolkt,mist,grijzelucht
Bodem-droog Bodem-ietsvochtigTemperatuur-23ͦC Temperatuur-18.0ͦCTijd-15:00tot15:40 Tijd-12:00tot12:40
0
0,05
0,1
0,15
0,2
0,25
0 5 10 15 20 25 30
CO2gehalte(%)
Tijd(min)
Plek2
mepng1
mepng2
0
0,05
0,1
0,15
0,2
0,25
0,3
0 5 10 15 20 25 30
CO2gehalte(%)
Tijd(min)
Plek3
mepng1
mepng2
![Page 21: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/21.jpg)
21
Plek4meting1 Plek4meting2Waar?Inhetzandentussendeplanten Waar?Naastdevijver,tussende
plantenWeer-droog,bewolkt,afentoezonenvanmorgenveelmist
Weer-bewolkteneengrijzelucht
Bodem–droog Bodem-ietsvochtigTemperatuur-22.1ͦC Temperatuur-20.0ͦCTijd-16:00tot16:40 Tijd-13:10-13:50
WatzijnderesultatenvandeDrägermethode?Plek Meting Dräger1 1 0.25vol.%1 2 0.2vol.%2 1 0.15vol.%2 2 0.2vol.%3 1 0.3vol.%3 2 0.3vol.%4 1 Tussende0.1vol.%ende
0.2vol.%(0.15vol.%)4 2 Tussende0.1vol.%ende
0.2vol.%(0.15vol.%)
0
0,05
0,1
0,15
0,2
0,25
0 5 10 15 20 25 30
CO2gehalte(%)
Tijd(min)
Plek4
mepng1
mepng2
![Page 22: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/22.jpg)
22
Hoegajedetweemethodesvergelijken?Watzijndevergelijkingen?DeDrägermethodehebbenwenaeen+/-28minutentoegepast,meteenspuithaalje5keer100mLCO2uitdepvcbuis.DitkunjeookzienaandegrafiekenwaarjedehoeveelheidCO2uitzettegendetijd,erontstaateendal.Nadatje500mLCO2uitdepvcringhebtgezogendanneemtdehoeveelheidCO2weertoe.OmdezetweemethodesmetelkaartevergelijkenkijkenwenaarhetpuntwaarhetdalvandeLabquestmethodebegintmetdeDrägermethode.Wekijkennaarhetbeginpuntvanhetdal,omdatjedanalleCO2uitdepvcringhaaltendusdoorhetDrägerbuisjegaat.DusdaaromisdithetpuntwaardehoeveelheidCO2aanelkaargelijkis.UitdegrafiekenishetmoeilijkomdewaardevandeLabquestmethodepreciesaftelezen,daarommakenwegebruikvangedeeltenvandetabellen(dezetabellenstaanonderbijlageàachterinhetprofielwerkstuk)diewegebruikthebbenvoordegrafiekjes.InonderstaandetabelstaandevergelijkingenPlek Meting Labquest Dräger1 1 +/-0.18% 0.25vol.%1 2 +/-0.22% 0.2vol.%2 1 +/-0.17% 0.15vol.%2 2 +/-0.20% 0.2vol.%3 1 0.2358% 0.3vol.%3 2 0.1092% 0.3vol.%4 1 0.1350% 0.15vol.%4 2 0.1219% 0.15vol.%Inbovenstaandetabelstaatonderhetkopje‘Labquest’verschillendegetallen,tijdenshetmetenhebbenwijopgeschrevenwanneerwijbegonnenzijnmethetCO2uitdepvcringtezuigen.DezewaardehebbenwijgebruiktomdeLabquestmethodetevergelijkenmetdeDrägermethode.ZijndeDrägerresultatentevergelijkenmetdeDrägerresultatenvanGLOBE?VanLiesbetDirvenhebbenwijeenExcelbestandgekregenmetinformatieoverdeCO2-gehaltenvanverschillendegrondsoortenopverschillendeplekken.DitisgemetendoormiddelvandeDrägermethode.Eerstvergelijkenwedewaardenvanzandenveenmetelkaar,ditdoenwedoormiddelvanhetgemiddelde
• veenà0,38125%• zandà0,52385%
Hetgemiddeldevanzandgrondishoger,ditbetekentdatzandgrondmeerCO2bevat.
![Page 23: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/23.jpg)
23
NuzullenwedetemperatuuruitzettentegendeCO2gehalten,hierdoorontstaantweegrafiekjes.Veen
ZandUitdetrendlijnkunjeeenglobaleconclusietrekken.Hoehogerdetemperatuurwordt,hoemeerCO2erindebodemzit.Dezeconclusieisduidelijkeroptemakenuitdetweedegrafiek,hierisderichtingscoëfficiëntvandelineairetrendlijngroter.
y=0,0155x+0,1831
0
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
10 10,5 11 11,5 12 12,5 13 13,5 14 14,5 15
CO2-gehalte(%)
Temperatuur(°C)
VerschilCO2endeTemperatuur
y=0,0603x-0,277
0
0,2
0,4
0,6
0,8
1
1,2
10 11 12 13 14 15 16
CO2-gehalte(%)
Temperatuur(°C)
VerschilCO2endetemperatuur
![Page 24: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/24.jpg)
24
NuzullenwijonzeDrägerwaardenvergelijkenmetdeDrägerwaardenuithetExcelbestand.Wegebruikenhiervoordewaardenvanzand,wantwijhebbentemakenmetzangrond.Indebijlagestaateentabeldiewegebruikthebbenvoordevergelijkingen.Delaagstewaardeis0.1vol.%endehoogstewaardeis1.0vol.%.Onzegemetenwaardenliggenallemaaltussende0.15vol.%en0.3vol.%.Dewaardenwijkendusveelvanelkaaraf,ditkantemakenhebbenmetdetemperatuurverschillen.Onzegemiddeldetemperatuurlagrondde20gradenCelsiusendievandeGLOBEsiterondde12graden,ditbetekenddatdetemperatuursveranderingwelinvloedheeftgehadopdehoeveelheidCO2indegrond.ConclusieDeDrägerwaardenvanonzeeigenmetingenzijnniettevergelijkenmetdeDrägerwaardenvandeGLOBEsite.Dewaardenwijkenergvanelkaaraf.DiscussieDewaardenzijnnietgelijkaanelkaar,ditkomtomdatdeDrägerbuisjesnietheelnauwkeurigzijnaftelezenenjesteedstemakenhebtmetanderebodemkwaliteit.Deenekeerisdebodemdrogerdandeanderekeer,deenekeerheefthetnetgeregendofishetbuitenwarmer.
![Page 25: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/25.jpg)
25
Deelvraag5 Waarzittenmeerdiertjesindegrond,opplekkenwaarmeerCO2ofopplekkenwaarminderCO2indebodemzit?Welkebodemdiertjeskomenhetmeestvoor?Inonderstaandetabelstaateenoverzichtvandemeestvoorkomendebodemdiertjes.Hetraderdiertje
Deduizend-enmiljoenpoot
Demijnspin
Debodemmijt
![Page 26: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/26.jpg)
26
Deloopkever
Demier
Depissebed
Deregenworm
![Page 27: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/27.jpg)
27
Welkediertjeshebbenwijgevondenenopwelkeplekvondenwijdezediertjes?plek Hoeveelheiddiertjes+soort
(stukvan20bij20cmen40cmdiep)
Fotovandeonderzochtegrond
1 0-10cm:1regenwormen1zwartemier10-20cm:1zwartemier,2spinnetjes(zwartmetrood)en1larve
2 0-10cm:2zwartemieren,4regenwormen,1spin(zwartmetrodepoten)en1kever10-20cm:6regenwormen,2zwartemierenen2rodemieren
3 0-10cm:geendiertjes10-20cm:geendiertjes
4 0-10cm:2regenwormen10-20cm:3regenwormen
![Page 28: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/28.jpg)
28
WelkeconclusieskunjetrekkenoverhetaantaldiertjesindegronddoortekijkennaardeplekennaarhetCO2-gehalte?
Alsjealleennaardehoeveelheidbodemdiertjeskijkt,danziejedatopplek2en4veelmeerbodemdiertjesindegrondzitten.Kijkjenaardeomgevingvandezeplekdanziejedatdeplekindebuurtzitvaneenvijver,hieruitkunjedeconclusietrekkenhoenatterdegrond,hoemeerbodemdiertjesertevindenzijn.
AlsjekijktnaarhetCO2-gehalte(ophethoogstepuntvandegrafiek)incombinatiemethetaantalbodemdiertjes,danzieje:
Plek1Opplek1hebbenwe1regenworm,2zwaremieren,2spinnetjesen1larvegevonden.HetCO2-gehalteindezebodemisvolgensdeDrägermethode0.2vol.%enhetgemiddeldevandehoogstegetallenvanmeting1en2:0.1843+0.1684/2=0.17635&Plek2Opplek2hebbenwe4zwartemieren,10regenwormen,1spin(zwartmetrodepoten),2rodemierenen1kevergevonden.DeDrägermethodegafbijdezemetingen0.2vol.%aanenhetgemiddeldevandetweehoogstewaardenvandeLabquestmeting(1en2):0.2195+0.1993/2=0.2094%Plek3Opplek3hebbenwegeendiertjesgevonden.Hierhebjetemakenmeteendrogegrond,enhetCO2-gehalteisvolgensdeDrägermethode0.3vol.%enhetgemiddeldevandehoogstegetallenvanmeting1en2:0.2588+0.3073/2=0.28305%Plek4Opplek4hebbenwe5regenwormengevonden,ditiseenvochtigepleknetnaasteenvijver.HetCO2-gehalteisvolgensdeDrägermethode0.15vol.%enhetgemiddeldevandehoogstegetallenvanmeting1en2:0.1518+0.2193/2=0.18555%ConclusieOpplek3waardeDrägermethode0.3vol.%hebbenwegeendiertjesgevonden.DitwasdehoogstewaardevandeDrägermethode,ookgafdeLabquestmethodehierhethoogstegemiddelde.Kortom,hoehogerhetCO2hoeminderdiertjeserindebodemleven.DiscussieHetkanzijndatjenetopeenverkeerdeplekhebtgegravenofhadjeietsdieperhadmoetengraven.Diertjesverplaatsenzich,hierdoorishetmoeilijkomhetaantaldiertjesvasttestellen.Ookkunnenweersomstandighedeneenrolspelen,ishetbuitennatenvochtigzullenermeerbodemdiertjesindegrondtevindenzijn.
![Page 29: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/29.jpg)
29
Deelvraag6 Welkefactorenbeïnvloedendezuurgraad(pH)vandebodem?
Hoekunjehetbegripzuurgraad(pH)omschrijven?
DepH-waardevarieertvande0tot14.DepH-waardevanzuiverwateris7,ditnoemtmenneutraal.EenpH-waardedielagerligtdan7iszuureneenpH-waardediehogerisdan7wordtbasischgenoemd.
HoekunjedepHvandebodembepalen?
ErzijntweemanierenomdepHvaneenstukbodemtebepalen.
Manier1
Benodigdheden
§ 100mlmaatcilinder§ 4containersvan100ml§ Dataformulier§ Gedestilleerdwater§ Gedroogdengezeefdbodemmonstervandebodemlaag0-10cmen10-20cmdiep§ Glazenroerstaafje§ Penofpotlood§ pHmeterofpHpapier§ Weegschaal/balans(tot0,01g.nauwkeurig)
Dezuurgraad/pHiseenmaatvoorconcentratieaanvrijewaterstofionen(H⁺).Hoemeervandezeionen,hoezuurderietsis,enhoelagerdepH.
http://www.agriton.eu/nl/Archief/
![Page 30: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/30.jpg)
30
Werkwijze
1) Neemopdemeetlocatiedriebodemmonstersvandebodemop0-10cmendriebodemmonstersop10-20cm
2) Laatdemonstersdrogenenzeefdeze.3) Meng4,0gramvanhetbodemmonstermet20mlgedestilleerdwater/demiwater
(eenanderehoeveelheidkanook,maarhouddeverhouding1staattot5aan)4) Gebruikhetglazenroerstaafjeomhetmengselgoedtemengen5) Roerhet30secondenenlaathetgeheeldan3minutenbezinken6) Herhaaldit5keer7) Laathetmengselenade5herhalingen5minutenstaantotdateenhelderevloeistof
bovenhetbezinkselontstaat.8) MeetdepHvandehelderevloeistofbovenhetbezinkselmetbehulpvanhetpH
papierofdepHmeter9) NoteerdewaardevandepH10) Herhaalstappen3totenmet9voornogtweemonstersuitdezelfdediepte
è Inonderstaandetabelkunjezienmetwelkebodemsoortjetemakenhebt.Manier2Benodigdheden• Gedestilleerdwater• Reageerbuisje• Bodemmonsters(0-10cmen10-20cm)• Indicatorenuittabel52A(BINASzesdeeditie)
Werkwijze
1) Losjebodemmonsteropinheteenreageerbuisjemetgedestilleerdwater2) Voegeendruppelvanéénvandeindicatorentoe3) Kijkwelkekleurdeoplossingwordt,hieruitkunjeafleidentussenwelketwee
waardenjepHligt
Manier1werktnauwkeuriger,wantbijmanier2kunjedekleurvandeoplossingmindergoedzienomdatzandvanzichzelfaleendonkerekleurheeft.
![Page 31: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/31.jpg)
31
WelkepHwaardenhorenbijdeverschillendegrondsoorten?
BijelkegrondsoorthoorteenbepaaldepH-waarde,weetjedepHdankunjeuitdetabelmakkelijkdegrondsoortaflezenofandersom.
o Zandgronddientzwaktezijn:5,0-6,0omdatdegrondandersslechtvoedingsstoffenopneemt.
o Kleigrondisbeterneutraaltotbasisch:7,0-7,5.
Bodem pH-waardenZandgronden 5.7-6.3
Zand-leemgronden 6.3-7.0Leemgronden 7.0-7.6Kleingronden 7.5-8.0
http://www.tuinkrant.com/Bodemkunde%20in%20de%20tuin%3A%20de%20pH%20of%20zuurtegraad.%20Zelf%20meten%3F
Totwelkegrondsoortbehoortonzeonderzochtegrond?
HypotheseWijdenkendatwetemakenhebbenmetzandgrond,ineentabelonderdeelvraag2staandekenmerkenvanzandgrond.Onzegrondvoldoenaandezekenmerken.MethodeHetwerkplanstaatopdevolgendebladzijde.
![Page 32: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/32.jpg)
32
Werkplan pHvandebodem
ElkebodemsoortheefteenanderepH,dusdoormiddelvandepHkunjedebodemsoortachterhalen.
Benodigdheden
§ 100mlmaatcilinder§ 4containersvan100ml§ Dataformulier§ Gedestilleerdwater§ Gedroogdengezeefdbodemmonstervandebodemlaag0-10cmen10-20cmdiep§ Glazenroerstaafje§ Penofpotlood§ pHmeterofpHpapier§ Weegschaal/balans(tot0,01g.nauwkeurig)
Werkwijze
11) Neemopdemeetlocatiedriebodemmonstersvandebodemop0-10cmendriebodemmonstersop10-20cm
12) Laatdemonstersdrogenenzeefdeze.13) Meng4,0gramvanhetbodemmonstermet20mlgedestilleerdwater/demiwater
(eenanderehoeveelheidkanook,maarhouddeverhouding1staattot5aan)14) Gebruikhetglazenroerstaafjeomhetmengselgoedtemengen15) Roerhet30secondenenlaathetgeheeldan3minutenbezinken16) Herhaaldit5keer17) Laathetmengselenade5herhalingen5minutenstaantotdateenhelderevloeistof
bovenhetbezinkselontstaat.18) MeetdepHvandehelderevloeistofbovenhetbezinkselmetbehulpvanhetpH
papierofdepHmeter19) NoteerdewaardevandepH20) Herhaalstappen3totenmet9voornogtweemonstersuitdezelfdediepte
è Inbovenstaandetabelkunjezienmetwelkebodemsoortjetemakenhebt.
![Page 33: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/33.jpg)
33
Meting pH-waarde GrondsoortPlek1meting1(0-10cm)àRuinen 6.0 ZandgrondPlek1meting1(10-20cm)àRuinen 6.0 ZandgrondPlek1meting2(0-10cm)àRuinen 6.0 ZandgrondPlek1meting2(10-20cm)àRuinen 7.0 (zand)-leemgrondPlek2meting1(0-10cm)àRuinen 6.0 ZandgrondPlek2meting1(10-20cm)àRuinen 5.5 ZandgrondPlek2meting2(0-10cm)àRuinen 5.5 ZandgrondPlek2meting2(10-20cm)àRuinen 6.0 ZandgrondPlek3meting1(0-10cm)àHollandscheveld 5.5 ZandgrondPlek3meting1(10-20cm)àHollandscheveld 5.5 ZandgrondPlek3meting2(0-10cm)àHollandscheveld 6.0 ZandgrondPlek3meting2(10-20cm)àHollandscheveld 5.5 ZandgrondPlek4meting1(0-10cm)àHollandscheveld 6.0 ZandgrondPlek4meting1(10-20cm)àHollandscheveld 6.0 ZandgrondPlek4meting2(0-10cm)àHollandscheveld 6.0 ZandgrondPlek4meting2(10-20cm)àHollandscheveld 6.0 Zandgrond
ConclusieUitdebovenstaandetabelkunjeafleidendatjeopalle4deplekkentemakenhebtmetzandgrond.Onzehypotheseklopt,ditkloptookmetdewaarnemingenuitdetabelvandeelvraag2.
DiscussieHetpHpapierisnietopeendecimaalachterdekommaaftelezen,jekrijgtdusaltijdtemakenmetheleofhalvegetallenalsdekleurenpreciestussentweewaardenvalt.DaaromhaddenwedezeproefbetermeteenpH-meterkunnenuitvoeren,maardatisachteraf.PlantenendierenbeïnvloedendepHvandebodem,Plantenademenkoolzuurinenwordendaarmeezuur.Dierenademenkoolzuuruitenwordendaarmeebasisch.MisschienstaanopdeeneplekwelmeerplantendanopdeandereplekenwordthierdoordepHvandebodembeïnvloedt.
![Page 34: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/34.jpg)
34
Plek Omgeving Afbeelding1 § gras
2 § vijver
3 § Droog§ Stenen§ Groen(planten)
4 § Vijver§ Nat§ Groen(planten)
![Page 35: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/35.jpg)
35
Welkefactorenbeïnvloedendezuurgraadvandebodem?
Devolgendefactorenbeïnvloedendezuurgraadvandebodem:
§ Regenwater(pH5,4)§ Ademhalingvanplanten§ KalkgehalteindebodemàpHwordtverhoogd§ BemestingvandebodemàpHwordtverlaagd§ Bodembewerking(luchtindegrondbrengen,gevormdkoolzuurgaskanontsnappen
endegrondkandrogen)àpHwordtverhoogd
Watzijndevoor-ennadelenvaneenlagepH-waarde(zurebodem)?
DenadelenvaneenlagepHwaarde:
§ Nadeligeinvloedopdegroeivangewassen(idealegroeipHtussende5.5en7.0)§ Overmaataanmangaan,aluminiumenijzeràplantkaneenvergiftigingoplopen§ Weinigbodemleven
DevoordelenvaneenlagepHwaarde:
§ Deafbraakvanorganischestoffenneemtsterktoe
Watzijndevoor-ennadelenvaneenhogepH-waarde(basischebodem)?
DenadelenvaneenhogepHwaarde:
§ Allegebreksziektenzijnmogelijk§ Deafbraakvanorganischestoffenneemttoe§ Deafbraakprocessenwordenverstoordzodatweteveelammoniakzullenkrijgen
DevoordelenvaneenhogepHwaarde:
§ IkhebgeenvoordelenkunnenvindenvaneenhogepHwaarde,duseenbasischebodem.
![Page 36: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/36.jpg)
36
Deelvraag7 Watisdeinvloedvanhetbroeikaseffectopdebodem?
Wathoudthetbroeikaseffectin?
Hetbroeikaseffectisgeenprobleemvooronzeaarde,zonderditbroeikaseffectzouergeenlevenopaardezijn.Alleenhetversterktebroeikaseffectiseenprobleem.
Hetbroeikaseffectishetopsluitenvanhitteindeatmosfeer.Dehittewordtopgeslotendoorbroeikasgassen;metnamekoolstofdioxide(C02)endedampvanwater(H2O).Dezegassenvormenrondomonzeplaneeteensoort"deken".Zonderdezedekenzouergeenlevenopaardemogelijkzijn.Hetbeschermtonsonderanderetegendekouvanhetheelal.Zonderdebroeikasgassenzouhetongeveer-18°Czijn,nuishetgemiddeld15gradenopaarde.OpVenuszijnerteveelbroeikasgassen,daardooriserookgeenlevenmogelijk.
http://globalwarming.berrens.nl/broeikaseffect.htm
Hetversterktebroeikaseffectwordtintegenstellingtothetnatuurlijkbroeikaseffectdoordemensveroorzaakt.Ditdoetdemensdoorverschillendegassenuittestoten,diemeerwarmteopdeaardevasthouden.Degrootsteoorzaakdaarvanisdeindustriëlerevolutie.Doorhetgebruikvanfossielebrandstoffenisdehoeveelheidkooldioxideindeatmosfeersterktoegenomen.Daarnaastvermindertdemensdenatuurlijkemogelijkhedenomkooldioxideoptesluitenindenatuur;doorhetkappenvanbossenkomtdeco2vrijdiedoordenatuurwasopgeslagen.
http://globalwarming.berrens.nl/broeikaseffect.htm
Dewerkingvanhetbroeikaseffectisalsvolgt:dezonbeschijntdeaarde,ditzorgtnietalleenvoorlichtmaarookvoorenergie.Dezeenergiewordtomgezetinwarmte.Eendeelvandezewarmteblijftbinnendeatmosfeereneendeelwordteruggekaatstderuimtein.Nietalleteruggekaatstewarmteverdwijnt,eendeelwordtegengehoudendoorbroeikasgassen.Dezegassenzijnvoornamelijkwaterdamp,koolstofdioxide,methaanenstikstofoxiden.Inprincipegeeftditgeenproblemen,wanthierdoorontstaatereenleefbaarklimaat.
http://www.scholieren.com/werkstuk/35110
![Page 37: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/37.jpg)
37
Watzijndeoorzakenvanhetversterktebroeikaseffect?
o DeenergievoorzieningàDebehoeftenaarenergiestijgtvoordurend,demeestevandezeenergiewordtgeleverddoorfossielebrandstoffen.
o HetverkeeràHetaantalfilesblijftgroeien,deuitlaatgassen(koolmono-oxide),koolstofdioxide,zwaveldioxideenstikstofoxide)zorgenvoordeuitstootvanschadelijkegassen.
o DeontbossingàBossenzijndegrootstegebruikersvanCO2(zettenditominzuurstof),maardoordevelebosbrandenofdeontbossingneemtdehoeveelheidbosingroottemateafenblijftdeCO2indeatmosfeer.
o Hetenergieverbruikopaardeo Fossielebrandstoffen(aardolie,aardgas,turf,steenkoolenbruinkool)
àZijnopgebouwduitdeelementenkoolstofenwaterstof,dezestoffenreagerensamenmetzuurstofbijeenbepaaldetemperatuur,hierkomtveelwarmtebijvrij.
Watzijndegevolgenvanhetversterktebroeikaseffect?
o Dezeespiegelstijgt
àDitkomtdoorhetsmeltenvanhetlandijsenhetuitzettenvanzeewaterdoorverwarming.
o NeerslagneemttoeàDoordetemperatuurstijgingkandeatmosfeermeervochtbevatten.
o SneeuwvalverminderdàDoordathetsteedswarmerwordt,valtermindersneeuw.Desneeuwdievalt,smeltineenkorteperiode.
Watechterweleenprobleemis,ishetversterktebroeikaseffect.Doortoedoenvandemenswordendehoeveelhedenbroeikasgassenindeatmosfeersteedsmeerverhoogd.Dezegassenwordenonderandereuitgestotendoorfabriekenenauto’s.Dehogereconcentratiebroeikasgassenzorgtervoordatereensteedsgroterehoeveelheidwarmteindeaardseatmosfeerblijfthangen.Hierdoorstijgtdegemiddeldetemperatuuropaarde
http://www.scholieren.com/werkstuk/35110
![Page 38: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/38.jpg)
38
Watzijndegevolgenvanhetversterktebroeikaseffectopdebodem?Ditwaséénvandevragenwaaropwijnieteenpassendantwoordkondenvinden,daaromhaddenwijdezevraaginonsinterviewgestopt.InhettekstvakhierondervindtjehetantwoordvanLiesbetDirven,GLOBEwetenschapper.
Deconclusiediejehieruitkuntopmaken:debodemwarmtlangzaamop,erkomenmeerzuidelijkebodemdieren.Ditisopallemaaloplangetermijn,wantdedierenzijnnietsnel.Deprocessenindebodemgaansneller,stoffenwordensnelleropgebouwdmaarooksnellerafgebroken.
Debodemzallangzaamopwarmendoorbroeikaseffecten.Hierdoorzaldesoortensamenstellingvandebodemfaunaveranderen.WaarschijnlijkzullenmeerzuidelijkesoortenhunintredendoenindeNederlandsebodem.Maardatgaatnietheelsnelwantbodemdierenzijnimmersnietzosnelterbeen.Ookzullenwaarschijnlijkdeprocessenindebodemsnellergaandoordatdeactiviteitvandeorganismenhogerisdoordeopwarmingvandebodem.Hierdoorkanhetorganischstofindebodemsnellerafbrekenmaartegelijkertijdookweersnelleropbouwen.Hetisonduidelijkwathetnettoeffectis.Erkanookverdrogingenerosievandebodemplaatsvindendooropwarming.Waarmenbangvoorisdatdoorzeespiegelstijginghetveenpakketonderdepermafrostvrijzalkomenenzaloxiderendeveenbodemzaldandaarafgebrokenworden.
InterviewLiesbetDirven,GLOBEwetenschapper
![Page 39: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/39.jpg)
39
Deelvraag8 Heeftklimaatveranderinginvloedopdebodem?
Watisklimaatverandering?
Deaardrijkskundigedefinitiesdiewordengegevenvoorhetbegripklimaatveranderingzijn:
Wikipediageeftdevolgendedefinitie:Inwoordenboekenhebbenwijgezochtmaarwekondenhelemaalnietsvindenoverhetbegrip”klimaatverandering”.Dedefinitievanklimaatis:Hetgemiddeldeweerovereenperiodevanminstens30jaar.Hierbijisdetoestandvandeatmosfeerhetweer.Hetveranderenvanhetklimaatkangebeurendoortweeverschillendefactoren,dezefactorenzijnnatuurlijkofmenselijk.Natuurlijkefactorendiezorgenklimaatverandering-Uitbarstingvaneenvulkaan.Bijeenvulkaanuitbarstingkanzoveelasindeatmosfeerterechtkomenwaardoorhetzonlichtwordtegengehouden,watweerinvloedkanhebbenophetklimaat.-Koeiendieveelmethaanuitstoten.Methaan(CH4)isbekendalseenzogenoemdbroeikasgas.Onderanderehetbroeikasgasmethaanhoudtinfrarodestralingvastwaardoordeatmosfeerenhetaardoppervlakopwarmen.Ditheeftalsgevolgdatdetemperatuurhogerwordtwaardoorklimatenveranderen.Bijvoorbeeldmeertropischestormenenorkanendoordathetzeewaterlangerdebenodigdetemperatuurheeftomdezestormentevormen.Voorbeeldenvanmenselijkeoorzakenvoorklimaatverandering-Demenselijkeoorzakenvoorklimaatveranderingkomenvooraldoorhetverbrandenvanfossielebrandstoffenzoalsolie,kolenenaardgasvoorenergie,bijdeverbrandingvanbrandstoffenkomthetgaskoolstofdioxide(CO2).Ookkoolstofdioxideiseenbroeikasgas,dusookdezehoudtinfrarodestralingtegenwaardoorhetklimaatverandert.
Eenveranderingvanhetklimaatineengebieddoornatuurlijkeofmenselijkeoorzaken. (bron:Aardrijkskundeboekhavo4/5)
Eenveranderingvanhetgemiddeldeweerovereenperiodevan30jaar.(bron:Aardrijkskundeboekhavo4/5)
Klimaatveranderingisdeveranderingvanhetgemiddeldeweertypeofklimaatovereenbepaaldeperiode.
(bron:http://nl.m.wikipedia.org/wiki/Klimaatverandering)
![Page 40: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/40.jpg)
40
Wanneerisersprakevanklimaatverandering?
Destijgendehoeveelhedenvankoolstofdioxideenanderebroeikasgassenindeatmosfeerzorgenervoordatersteedsmeerwarmtewordvastgehouden.Ditzorgtervoordatersteedsmeernadeligeeffectenontstaaninecosystemenenklimatenzoals:eenstijgendezeespiegel,brandenendroogte,toenamevanextremestormen,smeltendsneeuwenijs,meerregenenoverstromingen.Dezeeffectenhebbeninvloedop:demenselijkegezondheid,landbouw,bossen,milieu,kustlijnen,zoetwatervoorzieningenmeer.Omdaterzoveeleffectenzijngekoppeldaaneenklimaat,kanerdooreenveranderingvaneenbepaaldeffecteenanderklimaatwordengevormdofeenklimaatmetanderekenmerkenontstaan.Bijvoorbeeld:dooreenstijgingvandetemperatuurkunnenbepaaldeplantennietmeergroeien.(bron:Aardrijkskundeboek4havo)
Welkefactorenspeleneenrolbijklimaatverandering?
Devolgendekunnenveranderingenineenklimaatveroorzaken:-Veranderingenvandesamenstellendestoffenindeatmosfeer-Toenamevanvulkanischeactiviteit-inslagvaneenmeteoriet-veranderingenvanhetreflectievermogenvanhetaardoppervlak-Toenamevanbroeikasgassen-Opwarmingvanzeewateràmeerstormen/andereklimaatkenmerken
Watishetverbandtussenklimaatveranderingendebodem?
Doorveranderingenvaneenklimaatkandegemiddeldejaartemperatuurstijgen,alsdetemperatuurtoeneemtdanvindterookmeerverdampingvanvochtplaats.Alserveelvochtindebodemverdamptdanwordtdeconcentratievanzouteninenopdebodemhogerditwordtookwelverziltinggenoemd.-Doorklimaatveranderingvinderooklanddegradatie(ookwelbodemdegradatie)plaatsditis
Alleveranderingeninhetlandschapdiehetvermogenvanbodemengrondomgezondvoedsel,gewassen,zoetwater,brandhout(natuurlijkehulpbronnen)teproducerenverminderen.
(bron:www.encyclo.nl/begrip/landdegradatie).
![Page 41: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/41.jpg)
41
-Eenvormvanlanddegradatieisverwoestijning,ditiseenvandeergstevormenvanlanddegradatie.Bijverwoestijningkrijgteengebieddooreengeleidelijkprocesvanklimaatveranderingensteedsmeerwoestijnachtigekenmerken.Gebiedenrondomwoestijnenwordenvanzelfookonderdeelvandiewoestijnen.Verwoestijningkanontstaandoortoedoenvandemens:deschaarsenatuurlijkevegetatieineengebiedwordweggehaald,vaakzijnditstruikenenkleinebomendiewordengebruiktalsbrandstofdoorboeren.Ookkandenatuurlijkevegetatieverdwijnendooroverbeweidingvanveedieplantenendergelijkeopeten.Klimaatveranderingzorgtookvoorlanddegradatie:debodemwordtdrogerdoordaterminderneerslagvalt,enerwordtmeerwaterindebodemverdampt.Hierdoorwordtdevochttoestandindebodemminder.HeefteentemperatuursveranderinginvloedophetCO2-gehaltevandebodem?
BijdeCO2metingenwarenerverschillendetemperaturen:Plek1meting1:17.4°CPlek1meting2:19.5°Cplek1meting3:4.3°C
0
0,05
0,1
0,15
0,2
0 5 10 15 20 25 30
CO2-gehalte(%)
Tijd(min)
Plek1
mepng1
mepng2
mepng3
![Page 42: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/42.jpg)
42
Plek2meting1:17.1°CPlek2meting2:18.8°Cplek2meting3:4.8°C
Jezietdaterbijdederdemetingopbeideplekken(laagstetemperatuur)veelminderkoolstofdioxidevrijkomtdanbijdeanderemetingenwaardetemperatuurveelhogeris.Conclusie:AlsdetemperatuurhogerwordtdanneemtdehoeveelheidCO2dievrijkomtuitdebodemtoe.AlsdetemperatuurdaaltdandaaltdehoeveelheidCO2mee.DusdetemperatuurheeftinvloedophetCO2gehaltedatvrijkomtuitdebodem.
0
0,05
0,1
0,15
0,2
0,25
0 5 10 15 20 25 30
CO2-gehalte(%)
Tijd(min)
Plek2
mepng1
mepng2
mepng3
![Page 43: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/43.jpg)
43
Deelvraag9 Bodembeheerindelandbouw
Watisbodembeheer?
EigendefinitieAllebewustekeuzesdieeenlandbouwermaaktomzozijninvloeduitteoefenenopzijnbodem,enhierdoorzijnbodemteverbeteren.
Watzijndedoelenvanbodembeheer?
Hetdoelvanbodembeheerisomtezorgendatereigenlijkzominmogelijkmoetwordengedaanenaangepastaaneenbodem,maarermoetzoweleenzohoogmogelijkeopbrengstwordengehaaldperhectare.Enkeledoelenzijn:-Voorkomendatnatuurlijkekringlopenwordenaangetast-Zorgenvoorhogekwaliteitsproducten-Verontreinigdegrondsnellatensaneren-Zominmogelijkirrigatietoepassen
Watisgewasbescherming?
Gewasbeschermingisduseencombinatievanmaatregelenvaneenlandbouweromzijngewas(sen)tebeschermentegenconcurrentiemetandereplanten(onkruid)ofbeschermingtegenziektesenplagen.
Allekeuzen,handelingenenmaatregelenofweldetoolkitvandeondernemerdiedebodembeïnvloeden,inclusiefhandelingendiedaarmeenauwverwantzijnendedirecteomgevingvandebodembeïnvloeden.(bron:http://edepot.wur.nl/167923)
Gewasbeschermingishetnemenvanmaatregelenomdenormaleontwikkelingvaneengewastewaarborgen.Hierbijgaathetvaakomhetbestrijdenvannietgewensteplantengroeienplantenziekten.
(Bron:http://nl.wikipedia.org/wiki/Gewasbes+cherming)
Gewasbeschermingishetnemenvanmaatregelenomjegewastebeschermentegenaantasting.
(Bron:http://www.woorden.org/woord/gewasbescherming)
![Page 44: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/44.jpg)
44
Waaromgebruikenboerengewasbeschermers?
Landbouwers(boeren)willeneenzohoogmogelijkeopbrengsthalenperhectare,daardoorzijnandereplanten(onkruid),insectenenziektennietwelkom.OnkruidEengewaskanoptimaalgroeienalsergeeninvloedvanonkruidis,hetonkruidindezeziniseenplantdienietophetstuklandhoorttegroeienwaarhetgewasstaat.Alseronkruidtussengewassenstaatdangaatdeopbrengstperhectareomlaag,ditkomtomdatdeonkruidplantenruimteinnemenwaarookdegewassenhaddenkunnengroeien.Ookonkruidiseenplant,ditbetekentdatdezeookvoeding(waterenCO2)enzonlichtnodigheeftomtekunnengroeien.Metdestoffenwater(H2O)enkoolstofdioxide(CO2)gecombineerdmetzonlichtkaneenplantzijneigenvoedselmakenomtegroeien.Dooronkruidneemtdebeschikbarehoeveelheidwater,CO2enzonlichtperplantaf,waardoorplantendusmindergoedkunnengroeien.Omtewetentekomenwatboerenhebbengebruiktomonkruidtebestrijdenhebbenwij2boerenindebuurtgebeld,éénboerwistnietprecieswathijlietspuitenopzijnland.Deandereboerverteldeduidelijkhoehijzijnonkruidbestreed:
-Eerstploegen(eindmaart)àDanmetdecultivatordoorhetland.-Doorhetmoetenwachtenophetbedrijfdathetgewaszaaiternogeensmetdecultivatordoorheengegaan,hierdoorweinigonkruid.-Zaaienvanhetgewas(30april)Eindvoorjaardegewassenlatenbespuitenmeteenmixvan:-Kart(ijzer)-Milagro-Akris-Laudris
AlslaatsteindezomerderandenvanhetlandlatenspuitenmetSterraanomakkerwinde(wikkeltzichomplanten)tebestrijden.
PlantenziektenZiektesdiezorgenvooraantastingvandeplantkunnenontstaandoor:bacteriën,schimmelsenvirussen.InNederlandzijnschimmelsdegrootsteveroorzakersvanplantenziektes.Enkeleziektesdiedoordeschimmelswordenveroorzaaktzijnkanker(hier:plantenziekte),meeldauwenschurft.-Schimmelziektenopplantenwordenvaakbestredenmetchemischemiddelenomdaterweinigbiologischemiddelenzijnvoordebestrijdingvanschimmels.
![Page 45: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/45.jpg)
45
Bacteriënkunnenookplantenziektesveroorzaken,vaakzijnbacterieziektenvrijbesmettelijkenschadelijk.Schadelijkvoordeplantbetekenthierdatdeplantzichhiervannietkanherstellen.OokkunnenzeerkleinebacteriënookwelFytoplasma’sdeoorzaakzijnvanplantenziekten.Zezijnbijvoorbeeldveroorzakersvanheksenbezemsdievaakinberkenbomenvoorkomen.-Alsplanteneenplantenziektehebbendankunnenzewordenmetchemischebestrijdingsmiddelenenmeestalnietmetnatuurlijkemiddelenomdatdezeerbijnanietzijnvoordebestrijdingvandeplantenziekten.
VraatschadeInsectenzijndiertjesdiezorgenvoorvraatschadeaandeplantontstaat.Hetgevolgisdaterdoordevraatschadebladerenwordenaangetast,daardoorkunnendebladerenmindervoedingsstoffen,waterenzuurstofopnemen.Ditheeftweeralsgevolgdatdeplantenmindergoedgroeien,entevenswordtdeproductievandefotosyntheseverminderd.-Deinsectendiedevraatschadekunnenwordenbestredendoornatuurlijkevijandentegenzeintezetten.Alseenvoorbeeldzoujehetbestrijdenvanbladluiskunnengebruiken,hierbijwordthetlieveheersbeestjeingezettegendebladluis.Hetwerktalsvolgt:eerstzittenerbladluizenopeengewas,dezezorgenvoorvraatschade.DanwordenerlieveheersbeestjesnaarhetgewassenlandgeloktdoorbijvoorbeeldeenspeciaallokhuisjeàLieveheersbeestjesetenvervolgensdebladluizenop,waardoorernaareentijdjegeenbladluizenmeeroverzijn.
lieveheersbeestjeslokhuisje
![Page 46: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/46.jpg)
46
Watisdeinvloedvangewasbeschermersopdebodem?
Omeenbepaaldgewastebeschermenwordtervaakgebruikgemaaktvanbestrijdingsmiddelen.Nahetbespuitenvaneengewaskunnenerbestrijdingsmiddelenachterblijvenopdebodem.Dezeovergeblevenmiddelenvormenvaakeenbedreigingvoorbepaaldeecosystemen.Ookkunnendebestrijdingsmiddelendoorbijvoorbeeldregenuitspoelennaargrond-enoppervlaktewater,ditzorgtvooreenverminderingvandekwaliteitvandrinkwater,ookwordenecosystemeninenopdebodemhierdooraangetast.Hetzoutevensmogelijkzijndatnahetbespuitenvaneengewassenlanderpersistentemiddelenoverblijven.Persistentemiddelenzijnstoffendieheellangzaamwordenafgebrokeninhetmilieu,ditisheelnadeligvoordebodemomdatdezemiddelenvaaknatientallenjarennogzijnterugtevindenindebodem.
![Page 47: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/47.jpg)
47
Deelvraag10Watisbodemverontreinigingenhoeisditteverhelpen?Watisbodemverontreiniging?Bodemverontreinigingontstaatalserdoordemensstoffenindebodemofinhetgrondwaterterechtkomendieervannaturenietinhoren.Dezestoffenleidenofkunnenleidentotschadeaanecosystemen.Watkanjedoenalsjebodemverontreinigdis?Alsersprakeisvaneenverontreinigdebodemdanzoujedezekunnensaneren.Sanerenbijbodemverontreinigingbetekent:hetweergezondmakenvandebodem.Hoeschadelijkeenstofindebodemis,hangtonderandereafvandeconcentratiewaarindestofvoorkomt.Omdeernstvaneenverontreinigingtebepalenheeftdeoverheidgrenswaardenvoorstoffenindebodemeninhetgrondwateropgesteld.Erzijndriegrenswaarden:Destreefwaarde:concentratiesvanstoffenindebodembijonverdachtelocaties.Ligtdewaardeonderdestreefwaardedanwordtdegrondschoongenoemd.Deinterventiewaarde:demaximaaltoelaatbareconcentratieeenstof.Alsdewaardehogerisdandeinterventiewaardeisereenpotentieel(mogelijk)risicovoormens,ecosysteemofverspreiding.VolgensdeWetBodembeschermingmoetdezegrond(ooit)wordengesaneerd.Tussenwaarde:hetgemiddeldevandevandestreefwaardeeninterventiewaardevooreenstof.Samengevatineentabel:Ligthetgehalteaanstoffen: Danheetdegrond: Dezegrond:
OnderStreefwaarde Schoon Isvoorelkgebruikgeschikt
BovenStreefwaarde Lichtverontreinigd Kanwordenhergebruikt
BovenTussenwaarde Matigverontreinigd Moetverplichtnaderonderzocht
BovenInterventiewaarde Sterkverontreinigd HeeftSaneringsnoodzaakUitdebovenstaandetabelisaftelezenwanneereenbodemgesaneerdmoetworden.Demaximaaltoelaatbareconcentratievaneenbodemvervuilendestofverschiltperstofomdatelkestofanderestofeigenschappenheeft.Hoewordteenvervuildebodemgesaneerd?Erzijnmeerderetechniekenomeenbodemtesaneren.Dekeuzevandetechniekdie
![Page 48: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/48.jpg)
48
gebruiktkanwordenhangtafvandeplaats,dematevanverontreinigingendefunctievandebodem(landbouw,industrie,enz.)Detechniekenzijnonderteverdelenin3groepen:1.Saneringzondergrondverzet,hierwordtdeverontreinigingterplaatseverwijderd.2.Verontreinigdegrondwordtafgegravenenterplaatsegereinigdenvervolgensteruggestort.3.Verontreinigdegrondwordtafgegravenenvervolgensergensandersgereinigd,omdaarnaweerteruggestortteworden.WerkplanverontreinigingHetisbelangrijkdateenbodemnietvervuiltis,omdatditbijvoorbeeldschadelevertaanecosystemen.Jegaatmetditpracticumbepalenwelkbodemmonsterdemeesteverontreinigingbevatenwelkehetminst.Benodigdheden:
• 4potjesmetbodemmonster• 4bekerglazen(250ml)• 1spatel • 2paarhandschoenen• 1waterspuitfles• 1weegschaal• 1watervastestift• 4stukjesweegpapier• Liniaalofgeodriehoek(omhoogtewatertemeten)
Werkwijze:1.Trekdehandschoenenaan;2.Nummermeteenwatervastestiftdebekerglazenvan1tot5;3.Gietinelkbekerglaseenlaagjewatervan4cm;4.Weegvanbodemmonster‘1’20gramafopeenweegpapiertje;5.Veegditmetdespatelinhetbijbehorendebekerglasmetwaterenzwenkheelevenmethetbekerglasofpotjezodatdeaardeeenbeetjeloskomt;6.Maakdespatelschoon;7.Herhaalstap4t/m6bijdeanderebodemmonsters(nr.2-5);8.Laatdebekerglazen8-10minutenstaan.Kunjehetnietgoedzien?Dankunjehetvolgendeproberen:kijktegenhetlichtin–danisheteffectvandeverontreinigingwaarschijnlijkbetertezien.Ookeendonkereondergrondenachtergrondkunnenhelpenomheteffectbeterwaartenemen(denkdaarbijaanbijvoorbeeldzwartkarton).analysevanonzebodemmonstersminstverontreinigdàmeestverontreinigd.Opvolgorde:meetplek4ishetminstverontreinigd,dan1ietsmeer,2nogmeeren3ishet
![Page 49: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/49.jpg)
49
meestverontreinigd.WatisdeinvloedvanverontreinigingopdehoeveelheidCO2dievrijkomtuitdebodem?Hypothese:DoorverontreinigingneemtdehoeveelheidCO2dieuitdebodemvrijkomttoe.OmtekijkenofhetCO2gehaltebeïnvloedwordtdoordemateverontreiniging,moetjevanelkeplekvandeeersteCO2metinghethoogstegetalweten:Plek1:0,1868%CO2
Plek2:0,2155%CO2Plek3:0.2361%CO2Plek4:0.1372%CO2Alsjedegetallenvanhoognaarlaagzouzettendankrijgjeplek4eerst,danplek1,dan2endan3.Dezevolgordeishetzelfdealsdevolgordevandematevanverontreiniging.Conclusie:HoemeereenbodemvervuiltishoemeerCO2ervrijkomtuitdebodem.
![Page 50: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/50.jpg)
50
Interview
WijhebbeneeninterviewgehoudenmetLiesbetDirven,LiesbetiseenGLOBEwetenschapper.Wijvroegenonsafwatditpreciesinhoudtenwehaddenooknogeenpaarvragen,waarvanwijdeantwoordennietvankondenvinden.Ditalleshebbenwijviademailgestuurdenhebbenhieropantwoordengekregenwaarweookwatmeekonden.
1) OpdeGLOBEsitestaatdatueenGLOBEwetenschapperbent,wathoudtuwberoeppreciesin?
HetberoephoudtindatikeenvandewetenschappersbendiedeelneemtaanhetGLOBEprogramma.SamenmetwetenschappersvanWageningenuniversiteit,Alterraeneenbiologiedocenthebbenwedebodemmodulegeschrevenvoorleerlingenendocentenvanhetvoortgezetonderwijs.DezemodulewordtgebruiktdoorscholendielidzijnvanGLOBE.Ikzelfbenaanspreekpuntvoordebodemmodule.
2) Waaromheeftugekozenomditwerktegaandoen?ErzijneenaantalredenenwaaromikhebgekozenomGLOBEwetenschapperteworden.Ikvindhetbelangrijkdatdebodemmeerbekendheidkrijgt.Endatereenbodemlesisinhetonderwijswaarleerlingennaarbuitengaanenzelfaandeslaggaanmetdebodemendebodemookechtzien,ruikenenvoelenJ.Ennatuurlijkhetcontacttussenwetenschapperenleerlingen,leerlingenkunnendanookzelfbijdragenaanonderzoekendatkaninhetGLOBEprogramma.
3) Watvindtuzoleukaanuwberoep?MijnberoepomvatmeerdanGLOBEwetenschapper.Maarhetheeftwelaltijdtemakenmetbodem.Zodoeikookonderzoeknaarbodemenklimaat,stadslandbouw,enbodemengezondheid.Dusheelgevarieerdeonderwerpenenzokomeneriederjaarweernieuweonderwerpenbijenvalterweerietsaf.
4) Wathoudtbodemonderzoekpreciesin?Erwordtopallerleimanierenonderzoekgedaanindebodemzoalsnaardraagkracht,grondverzetengrondverzetennogeenheleboelmeerkijkmaaropbodemambities.Hetonderzoeknaarbodemenklimaatbijvoorbeelddoeikookonderzoeknaarhoedebodemkanbijdragenbijhetopvangenvandeklimaatextremen,zoalsextremebuienenhitte.Debodemkanbijdragendoorhetwateroptevangenenverkoelinggevenviadebomenenplantendieopdebodemkunnengroeien.Eengezondebodemkaneenextrabijdrageleverenvergelekenmeteenmindergezondebodem.Vragenzoalswatiseengezonderebodemenhoekaneenbodemmeerwatervasthoudenprobeeriktebeantwoorden.Enook
![Page 51: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/51.jpg)
51
vragenalshoekandebodembijdragenaaneengezonderleven.Jemoethetzoziendatdebodemdemensietslevert,zoalsvoedsel,schoonwaterenrecreatie,wijmoetendaarvoorietsteruggevenzodatweheellangnogvandebodemkunnenprofiteren/genieten.Endatsoortonderzoekkanbodemonderzoekinhouden.
5) Waaromwordteronderzoekgedaannaarbodemonderzoek?Jemoethetzoziendatdebodemdemensietslevert,zoalsvoedsel,schoonwaterenrecreatie,wijmoetendaarvoorietsteruggevenzodatweheellangnogvandebodemkunnenprofiteren/genieten.Vooronsvoedselzijnweafhankelijkvandebodem.Dusdaaromishetheelbelangrijkdatweveelvandebodemweten,zoalsoverwaterregulatieennutriëntenkringlopenindebodem.
6) Opwelkeverschillendemanierenwordteronderzoekgedaannaarbodemonderzoek?
ErwordtonderzoekgedaanopuniversiteitendaardoenzeheelspecifiekonderzoekzoalsopdeWUR.Erwordtookindepraktijkmetboerenoftuinderssamenonderzoekgedaanzoalsnaardeziektewerendheidvandebodem.Erwordtoplaboratoriaonderzoekgedaannaardesamenstellingvandebodemzoweldechemischealsdebiologische.
7) Wathoudtbodemverbeteringin?
Debodemwordtdanbetervankwaliteit,debodemkrijgtdano.a.meerweerstandtegenziekteenplagenenkanbeterdevoedingsstoffenregulerenenhetwatervasthouden.Ditnoemenweookwelrobusterwordenvandebodem.Bodemverbeteringkanookzijnhetmeerdoorlaatbaarmakenvandebodemzodatermeerruimteisvoorzuurstof,waterenplantenwortelsindebodem.
8) Watiseenbodemverbeteraar?Datkunnenmechanischedingenzijnzoalshetlosmakenvandegrondmetmachinesmaarookhetminderberijdenvandegronddoormachineszodatdegrondminderingedruktwordt.Hetkanookeenbepaaldemaniervanbemestenzijn.Stoffentoevoegenaandebodemdiezorgendatplantenmeermineralenuitdebodemopkunnennemenzodatplantenbetergroeien.BijvoorbeeldstoffendiedepHreguleren.Maarookorganischmateriaaldathetorganischstofgehaltevandebodemverhoogt.
9) Bestaanerooknatuurlijkebodemverbeteraars,zojawelke?Ja,datzijnorganischemeststoffen.
10) Hoekunjedebodemofgrondteverbeteren?Doormiddelvanorganischebemestingkanjedebodem,beterlaatpresteren.Dusdevoedselproductieoptimaliseren.Organischemestzorgtvoordeopbouwvanorganischestofindebodemenistevensmestindevormvannutriënten.Ditmaaktplantenbeterbestand
![Page 52: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/52.jpg)
52
tegenschadelijkebacteriënenschimmelsenhoudtbovendienhetbodemlevengezondenheefteenpositiefeffectophetwaterbergendvermogenvandebodem(klimaatfunctie)endebodemtextuurbijklimaatextremenzoalsdroogte,hitteenhoosbuien.
11) Watzijndegevolgen(korteenlangetermijn)vanhetbroeikaseffectopdebodem?
Debodemzallangzaamopwarmendoorbroeikaseffecten.Hierdoorzaldesoortensamenstellingvandebodemfaunaveranderen.WaarschijnlijkzullenmeerzuidelijkesoortenhunintredendoenindeNederlandsebodem.Maardatgaatnietheelsnelwantbodemdierenzijnimmersnietzosnelterbeen.Ookzullenwaarschijnlijkdeprocessenindebodemsnellergaandoordatdeactiviteitvandeorganismenhogerisdoordeopwarmingvandebodem.Hierdoorkanhetorganischstofindebodemsnellerafbrekenmaartegelijkertijdookweersnelleropbouwen.Hetisonduidelijkwathetnettoeffectis.Erkanookverdrogingenerosievandebodemplaatsvindendooropwarming.Waarmenbangvoorisdatdoorzeespiegelstijginghetveenpakketonderdepermafrostvrijzalkomenenzaloxiderendeveenbodemzaldandaarafgebrokenworden.
12) WijhebbendeCO2-gehaltevandebodemgemetenmetdelabquestmethodeende
Drägermethode,wijzoudenonzemetingenwillenvergelijkenmetmetingenvanandereleerlingen/personen.Isditmogelijk,heeftulinkdiewijkunnengebruiken?
IkstuureenExcelbestandmeemetmetingendoorleerlingenvananderescholen.InditExcelbestandstaanookgegevensvanrespiratiegegevensuithetBodemBiologischonderzoek(BoBi)vanhetRIVMopverschillendebodemtypes(zand,veenenklei)methetzelfdebodemgebruik(Melkveehouderij)
![Page 53: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/53.jpg)
53
Conclusie
HebbenhetCO2-gehalteendetemperatuurinvloedophetbodemlevenofheefthetbodemlevenendetemperatuurinvloedophetCO2-gehalte?
DetemperatuurheeftinvloedophetCO2gehaltevandebodem,dezeconclusiekunjetrekkenuitdetabellenbijdeelvraag8‘Heeftklimaatveranderinginvloedopdebodem?’Alsdetemperatuurstijgt,danneemtdehoeveelheidCO2toe,ditkunjeopmakenuitdetweegrafiekjes.Dederdemeting(gedaaninnovember)ligteenheelstuklagerdandetweemetingendieweinseptemberhebbengedaan.HetbodemlevenheeftinvloedophetCO2-gehaltevandebodem,dezeconclusiekunjetrekkenuitdetabellenbijdeelvraag5‘Waarzittenmeerdiertjesindegrond,opplekkenwaarmeerCO2ofopplekkenwaarminderCO2indebodemzit?’Alsermeerdiertjesindebodemzitten,danneemtdehoeveelheidCO2af.Kortom,hetbodemlevenendetemperatuurhebbeninvloedophetCO2-gehaltevandebodem.
![Page 54: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/54.jpg)
54
Discussie
WijvindendaterwelenkeledingenbeterkondentijdenshetPWS:Vooronsprofielwerkstukhebbenwe2methodesgebruiktomtemetenhoeveelCO2ervrijkomtuitdebodem:desensorvanLabquestendemethodeDräger.DemethodevanDrägervondenwijnietpraktischomdatjemet1buisjeookmaaréénmetingkandoen,ookishetzodatjehetgetalvervolgensnietaflezen,ditgetaliszeeronnauwkeurigenzonderdecimalen.BijdemethodevanLabquestkanjeveelnauwkeurigerentevensmeerderemetingendoen.BijdemetingenvandehoeveelheidCO2moestjeookeenthermometergebruikenwaarmeejedandetemperatuurvandebodemkonmeten.Dezehaddenwijniettotonzebeschikking,maarditheeftgeeninvloedgehadopdehoeveelheidCO2dievrijkwam.Welhadhetinvloedophetdeelonderwerp:‘heefteenverschilintemperatuurinvloedophetCO2gehaltedatvrijkomtuitdebodem?’Omstresstevoorkomenhaddenweonsbeteraanonzeplanningmoetenhouden.Nuwashetzodatwenadetoetsweekpasgoedbeziggingenenveelmaken,terwijlweditaleerderhaddenkunnendoen.Zozoujealledeelvrageninallerustkunnenmaken,terwijlhetnuwelafentoestressenwas.Vlakvoorhetinleverenvanhetconceptbedachtendatwenogbestveelpracticamoestendoen.Alsweditgewoongelijkhaddengedaanaanhetbeginvanhetschooljaardanwasdatslimmergeweestomdatjedanminderstresszouhebben.Bijhetzoekennaarbodemdiertjeskanhetzijndatjenetopeenverkeerdeplekhebtgegravenofhadjeietsdieperhadmoetengraven.Diertjesverplaatsenzich,hierdoorishetmoeilijkomhetaantaldiertjesvasttestellen.Ookkunnenweersomstandighedeneenrolspelen,ishetbuitennatenvochtigzullenermeerbodemdiertjesindegrondtevindenzijn.HetpHpapierisnietopeendecimaalachterdekommaaftelezen,jekrijgtdusaltijdtemakenmetheleofhalvegetallenalsdekleurenpreciestussentweewaardenvalt.DaaromhaddenwedezeproefbetermeteenpH-meterkunnenuitvoeren,maardatisachteraf.PlantenendierenbeïnvloedendepHvandebodem,Plantenademenkoolzuurinenwordendaarmeezuur.Dierenademenkoolzuuruitenwordendaarmeebasisch.MisschienstaanopdeeneplekwelmeerplantendanopdeandereplekenwordthierdoordepHvandebodembeïnvloedt.
![Page 55: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/55.jpg)
55
Ookishetmoeilijkomverontreinigingaantetonen,wijkunnenditnietzoprecies.Wegebruikeneenschepjeomhetzandtegraven(niethelemaalschoon),debekerglazendiejegebruiktzijnniethelemaalschoon.Ookishetproefjenietprecies,ditisglobaalaantonenofjetemakenhebtmetverontreiniging.
Bronnenlijst
Bronnummer
Bron
1 www.agriton.nl2 www.tuinkrant.com3 www.wikipedia.org/bodemvruchtbaarheid4 www.ecostyle.nl5 www.hlbbv.nl6 www.globenederland.nl7 www.globe.gov8 http://nl.wikipedia.org/wiki/Bodemverbeteraar9 www.rhp.nl10 www.kennisakker.nl/kenniscentrum/document/effecten-van-organische-
stofaanvoer-op-bodem-en-productie11 Gratiswoordenboek|VanDale12 BewustBodemgebruik|Bodem-bodemofgrond13 Bodem-engrondonderzoekinhoogeveen|DeTelefoongids,Telefoonboek14 www.kennislink.nl15 http://globalwarming.berrens.nl/broeikaseffect.htm16 http://www.scholieren.com/werkstuk/3511017 www.encyclo.nl/begrip/landdegradatie18 http://nl.m.wikipedia.org/wiki/Klimaatverandering19 http://edepot.wur.nl/16792320 http://www.compendiumvoordeleefomgeving.nl/indicatoren/nl0264-
Bestrijdingsmiddelen-in-de-bodem.html?i=11-1421 http://nl.wikipedia.org/wiki/Gewasbes+cherming22 http://www.woorden.org/woord/gewasbescherming22 http://www.bodemacademie.nl/index.php?i=14123 http://nl.wikipedia.org/wiki/Chemisch_bestrijdingsmiddel#Risico.27s24 http://www.tuinkriebels.nl/tuinonderhoud/aarde-bodembewerking-meststoffen/is-er-
leven-in-de-bodem25 http://nl.wikipedia.org/wiki/Bodemhorizont26 http://www.nutrinorm.nl/nl-nl/Paginas/Bodemtypen-in-Nederland-en-
Vlaanderen.aspx#.VI1_CCNgWUk27 http://www.tuinieren.nl/a/bodemonderhoud/grondsoorten28 http://www.tuinieren.nl/a/bodemonderhoud/zuurgraad-grond29 http://www.freewebs.com/belevenissen-van-een-tuinkabouter/welkegrondsoort.htm#30 http://www.maastricht.nl/web/Home/Mediaitem-tonenop/Bodemonderzoek.htm
![Page 56: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/56.jpg)
56
31 http://www.vandijktech.nl/bodemonderzoek.html32 http://www.gaiabodem.nl/achtergronden/zuur+basisch/33 http://www.ecostyle.nl/tuin/moestuin/onderhoud/juiste-zuurgraad-bodem34 http://www.freewebs.com/belevenissen-van-een-tuinkabouter/welkegrondsoort.htm35 http://www.tuinkrant.com/Bodemkunde%20in%20de%20tuin%3A%20de%20pH%20of%
20zuurtegraad.%20Zelf%20meten%3F36 Debodemleeft37 Grondenbodem38 Aardrijkskundeboekhavo4/5
![Page 57: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/57.jpg)
57
BijlageTabellenCO2-gehalte
Plek1Meting
1Meting
2Tijd(min) CO2(%) CO2(%)
0 0,0019 0,00221 0,1148 0,11412 0,1176 0,11353 0,1194 0,11484 0,1232 0,1165 0,1266 0,11696 0,1294 0,11917 0,1328 0,12138 0,1366 0,12639 0,1397 0,128210 0,1419 0,137511 0,1438 0,138112 0,146 0,137213 0,1484 0,139414 0,1503 0,14115 0,1541 0,142816 0,1566 0,144417 0,1603 0,14618 0,164 0,147219 0,1668 0,149420 0,1703 0,152221 0,1715 0,154122 0,174 0,154723 0,1762 0,156924 0,1769 0,159725 0,1784 0,162226 0,1812 0,164327 0,182 0,1668
![Page 58: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/58.jpg)
58
28 0,1843 0,168429 0,1796 0,1730 0,1478 0,141631 0,1369 0,101132 0,0901
Plek2Meting
1Meting
2Tijd
(min) CO2(%) CO2(%)0 0,0047 0,00251 0,0883 0,08172 0,0879 0,08673 0,0914 0,09084 0,0954 0,09295 0,102 0,09826 0,1088 0,10457 0,1157 0,11018 0,121 0,11459 0,1275 0,118310 0,1356 0,122911 0,1422 0,128812 0,1469 0,133813 0,1525 0,138814 0,1581 0,142215 0,1656 0,152816 0,1718 0,151917 0,1765 0,156218 0,1806 0,160619 0,1849 0,16520 0,1905 0,16421 0,1974 0,17422 0,2018 0,176823 0,2071 0,179324 0,2099 0,182425 0,2136 0,186526 0,2164 0,190227 0,2195 0,194628 0,2155 0,199329 0,213 0,206530 0,2001 0,185631 0,1903 0,1702
![Page 59: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/59.jpg)
59
32 0,1868 0,1644
Plek3Meting
1Meting
2Tijd
(min) CO2(%) CO2(%)0 0,0501 0,05051 0,0616 0,05972 0,0709 0,07473 0,0797 0,08624 0,0883 0,10335 0,0968 0,11236 0,1067 0,12197 0,1114 0,13198 0,1188 0,13789 0,125 0,145310 0,1366 0,155211 0,1422 0,162412 0,1453 0,170213 0,1565 0,178514 0,1661 0,188815 0,1733 0,196916 0,1792 0,202817 0,1829 0,209718 0,1929 0,216219 0,2003 0,220220 0,2078 0,227421 0,2078 0,233922 0,2109 0,241723 0,2199 0,248824 0,2283 0,25625 0,2367 0,26526 0,2414 0,271227 0,2498 0,278428 0,2538 0,282729 0,2414 0,28930 0,2358 0,273431 0,1052 0,1092
![Page 60: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/60.jpg)
60
32 0,0616 0,052933 0,0495 0,099234 0,1073 0,207835 0,1779 0,257936 0,2199 0,282437 0,2482 0,282738 0,2541 0,295239 0,2541 0,307340 0,2588 0,2684
Plek4Meting
1Meting
2Tijd
(min) CO2(%) CO2(%)0 0,0964 0,06071 0,0859 0,05572 0,0722 0,06133 0,0747 0,06854 0,08 0,07595 0,0859 0,08156 0,0834 0,08967 0,0859 0,09438 0,0893 0,09839 0,0971 0,106710 0,1005 0,106111 0,1058 0,106712 0,1067 0,110713 0,108 0,121914 0,112 0,130715 0,1017 0,134716 0,1129 0,140917 0,1132 0,121318 0,1266 0,139719 0,1366 0,150621 0,1341 0,163322 0,1362 0,169223 0,1356 0,165824 0,1325 0,172325 0,1406 0,181427 0,1518 0,190728 0,1415 0,196929 0,135 0,187630 0,1154 0,1219
![Page 61: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/61.jpg)
61
31 0,0669 0,064432 0,0504 0,126933 0,0871 0,151534 0,1219 0,176436 0,1406 0,196337 0,1502 0,201938 0,1154 0,207839 0,125 0,213740 0,126 0,2193
Tabellentemperatuursverandering.
Plek1Meting
3Tijd
(min) CO2(%)0 0,04731 0,05082 0,05393 0,05894 0,06045 0,0626 0,06327 0,06448 0,06639 0,064410 0,06611 0,067612 0,068813 0,07114 0,07515 0,07616 0,077817 0,078518 0,079119 0,080320 0,077521 0,078122 0,078523 0,079124 0,0825 0,0825
![Page 62: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/62.jpg)
62
26 0,083427 0,083828 0,0844
Plek2Meting
3Tijd(min) CO2(%)
0 0,04891 0,05232 0,05393 0,05734 0,05925 0,0616 0,06167 0,06578 0,06889 0,072610 0,074411 0,077212 0,076313 0,077514 0,078515 0,079716 0,079417 0,083418 0,084419 0,08520 0,086621 0,086322 0,087823 0,089424 0,090625 0,092526 0,095327 0,0946
![Page 63: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/63.jpg)
63
TabellenGLOBE(temperatuurenCO2)
VeenTemp.
(gradenCelsius) CO2(%)
10,9 0,2511,6 0,311,6 0,311,8 0,3512,1 0,512,4 0,612,4 0,412,5 0,612,8 0,412,8 0,412,9 0,3513 0,313 0,3513 0,313 0,413 0,2
13 0,2513 0,5
13,1 0,4513,1 0,4513,5 0,2513,9 0,414,1 0,514,4 0,35
![Page 64: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/64.jpg)
64
ZandTemp.
(gradenCelsius) CO2(%)
10,8 0,3511 0,311 0,5
11,5 0,411,8 0,5512 0,312 0,4012 0,4012 0,4512 0,40
12,6 0,4512,9 0,8013 0,4013 0,313 0,713 0,4213 0,1
13 0,513 0,513 0,55
13,2 0,6513,2 0,713,2 0,513,3 0,5513,4 0,613,6 0,4514 0,714 114 0,4
14,1 0,314,2 0,9
![Page 65: profielwerkstuk bodemonderzoek, liesbet dirvenglobenederland.weebly.com › uploads › 6 › 2 › 8 › 0 › 62806605 › ...Ook kan de bodem bij een verbetering voedingsstoffen](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022041110/5f0f6df67e708231d4441e68/html5/thumbnails/65.jpg)
65
14,3 0,714,6 0,814,8 0,615 0,3515 0,35