OPTINA HERCEG-NOVI

PROSTORNI PLAN do 2020. godine

SADRAJRadni tim Odluka o izradi Programski zadatak Dopune programskog zadatka 1 4 6 9

UVOD0.1 0.2 0.3 Zakonski osnov i primijenjene procedure u toku izrade Prostornog plana Karakter Prostornog plana Optine Herceg-Novi Kljuni pojmovi 11 12 13

A1.1.11.1.1 1.1.2 1.1.3 1.1.4 1.1.5 1.1.6

OCJENA STANJA PROSTORNOG RAZVOJAISKUSTVA IZ PROCESA PLANIRANJA I DOSADANJEGUPRAVLJANJA RAZVOJEMOcjena ostvarivanja prostornog plana optine Herceg NoviDemografska kretanja Organizacija i ureenje prostora Privredni razvoj Infrastrukturni i komunalni sistemi Seizmiki rizik i rizik od drugih akcidenata Predvieni i ostvareni razvoj Optine Herceg Novi 14 14 14 14 14 15 15 15

1.2 1.3 1.4 1.5 1.6

Sistem prostornog planiranja i ureenja prostora na republikom i lokalnom nivou Stanje izrade prostorno planske dokumentacije Zemljina politika Bilans povrina po namjeni Informatika podloga za upravljanje prostorom

15 16 17 17 17 18 18 18 18 22 23 24 25 26 27 27 29 30 33 36 36 37 38

2.2.1 2.22.2.1 2.2.2 2.2.3 2.2.4 2.2.5 2.2.6

GLAVNI FAKTORI PROSTORNOG RAZVOJAPoloaj Optine Herceg-Novi Prirodni usloviGeoloka osnova Klima Hidroloka osnova Pedoloka osnova Flora i fauna Ocjena prirodnih karakteristika kao potencijala i resursa razvoja

2.32.3.1 2.3.2 2.3.3 2.3.4 2.3.5 2.3.6 2.3.7 2.3.8

Stanovnitvo i naseljaKretanje broja stanovnika Procjena broja stanovnika i domainstava u 2006. godini Stanje razvijenosti osnovnih demografskih struktura Prostorna distribucija stanovnitva Opte odlike razmjetaja stanovnitva Dostignuti nivo urbanizacije i glavni problemi naselja Stanje razvoja seoskih naselja Zakljuak o stanju stanovnitva i naselja

I

2.4

Kapitalni resursi

2.4.1 Opte odlike 2.4.2 Stambeni fond 2.4.3 Privredni kapaciteti i kompleksi 2.4.3.1 Opte odlike 2.4.3.2 Turizam 2.4.3.3 Ostala privreda 2.4.4 Opremljenost prostora drutvenim djelatnostima 2.4.5 Saobraaj i infrastrukturni sistemi 2.4.5.1 Opte odlike 2.4.5.2 Saobraaj 2.4.5.3 Elektroenergetika 2.4.5.4 Telekomunikacije i potanski saobraaj 2.4.5.5 Hidrosistemi 2.4.5.6 Upravljanje otpadom

39 39 40 43 43 44 47 48 50 50 50 52 52 54 60 62 62

2.5 2.6

Odbrana i zatita Seizmiki hazard i seizmiki rizik

3.3.13.1.1 3.1.2 3.1.3 3.1.4

STANJE IVOTNE SREDINE I KULTURNOG NASLJEA, GLAVNI PROBLEMIOpte stanje i problemi ivotne sredineOpte stanje Stanje kvaliteta ivotne sredine u Optini Herceg Novi ivotna sredina kopnenog dijela Optine Herceg Novi ivotna sredina akvatorijuma morskog dobra

63 63 63 65 65 68 70 70 70 73 76

3.23.2.1 3.2.2 3.2.3 3.2.4

Stanje i problemi kulturnog nasljeaPejzane i ambijentalne vrijednosti Registar nepokretnh spomenika kulture Stanje graditeljskog nasljea Stanje graditeljskog nasljea po vrstama

4. 5.5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7

SINTEZNA OCJENA STANJA PROSTORNOG RAZVOJA OPTINE SPECIFINI PROBLEMI I KONFLIKTI RAZVOJAProblemi nivoa otvorenosti prema okruenju Problemi unutranje povezanosti Kontrola upravljanja seizmikim rizikom Problemi usklaivanja odrivog razvoja Investiciona ogranienja Konflikti u namjeni i korienju prostora Ocjena postojeeg stanja prostornog ureenja

77 79 79 79 79 80 81 81 82

II

B

STRATEGIJA RAZVOJA I KONCEPTI ORGANIZACIJE, UREENJA I KORIENJA PROSTORA OPTINE HERCEG NOVISTRATEKE POSTAVKE DUGORONOG RAZVOJAStrategija dugoronog razvoja Preduslovi za strategiju dugoronog razvoja Opti ciljevi razvoja Strateka polazita i SWOT analiza Strateki prioriteti Rjeavnje konica razvoja kao prioritetan preduslov za strategiju86 86 87 88 89 95 96 97 97 97 97 99 100 100 101 102 103 103 104 104 104 105 105 106 106 106 107 107 107 108 109 110 110 110 113 113 115III

1.1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6

2.2.1

POSEBNI CILJEVI RAZVOJAGraditeljska batina

2.1.1 Principi i ciljevi prema PPR-u 2.1.2 Ciljevi zatite graditeljskog nasljea 2.1.3 Ouvanje urbanistike i graditeljske prepoznatljivosti gradskih i seoskih naselja

2.2 2.3 2.4

Prirodno nasljee i zatita ivotne sredine Turizam Ostala privreda

2.2.1 Principi i ciljevi prema PPR-u

2.3.1 Ciljevi i polazne osnove

2.4.1 Industrija, trgovina, zanatstvo i usluge 2.4.2 Poljoprivreda, umarstvo i ribarstvo

2.5 2.6 2.72.7.1 2.7.2 2.7.3 2.7.4 2.7.5 2.7.6

Stanovanje Drutvene djelatnosti Tehnika infrastrukturaPrincipi i ciljevi prema PPR-u Strateki ciljevi i zadaci razvoja saobraajno-transportnog sistema Telekomunikaciona infrastruktura Potanska mrea Energetska infrastruktura Hidrotehnika infrastruktura

2.5.1 Principi i ciljevi prema PPR-u

2.6.1 Principi i ciljevi prema PPR-u

2.8

Upravljanje otpadom

3.3.1 3.2 3.3

RAZVOJNE PROJEKCIJEDrutveni proizvod po stanovniku Projekcija demografskog razvoja Turizam

3.3.1 Mogui scenariji razvoja 3.3.2 Procjena trendova turistike tranje

3.4

Definisane potrebe na bazi izvedenih projekcija

3.4.1 Zaposlenost 3.4.2 Stanovanje

117 117 117 118 118 122 122 124 124

4.4.1 4.2

KONCEPT PROSTORNOG RAZVOJAPreuzimanje rjeenja i obaveza iz viih planskih dokumenata Uravnoteeno i funkcionalno ureenje i korienje prostora

4.2.1 Osnovni koncept i principi 4.2.2 Prostorne i vremenske odrednice inilaca razvoja 4.2.3 Struktura i dinamika korienja prostora

5.5.15.1.1 5.1.2 5.1.3 5.1.4

KONCEPTI ORGANIZACIJE I KORIENJA PROSTORA, PLANIRANI KAPACITETI I PROSTORNA RJEENJANamjena zemljitaOsnovna naela, cilj planiranja Osnovni kriterijumi planiranja Namjena povrina Graevinsko podruje opte odredbe

125 125 125 125 126 126 127 128 130 130 132 135 137 140 141 142 144 147 147 162 168 168 169 169 169 170 170 170 171 172 172 172 173 175 175

5.2 5.3 5.45.4.1 5.4.2 5.4.3 5.4.4 5.4.5

Mrea naselja Bilansi povrina TurizamObaveze iz planova vieg reda Projekcija smjetajnih kapaciteta (obim, struktura i razmjetaj u prostoru) Oekivani turistiki promet Turistika tipologija (prioritetni vidovi razvoja selektivnog turizma) Zakljuak

5.5 5.6 5.7 5.85.8.1 5.8.2 5.8.3 5.8.4

Ostala privreda Stanovanje Drutvene djelatnosti Saobraaj i tehnika infrastrukturaSaobraaj Koncepcija i rjeenja vodoprivredne infrastrukture Telekomunikacije i potanski saobraaj Koncept upravljanja otpadom

5.9

Podruja i zone od javnog interesa

5.10 Koncept zatite, afirmacije i integracije graditeljskog nasljea i kulturne batine5.10.1 Obaveze iz planova vieg reda 5.10.2 Potencijali graditeljskog nasljea 5.10.3 Ogranienja zatite graditeljskog nasljea 5.10.4 Mjere zatite graditeljskog nasljea 5.10.5 Mjere revitalizacije graditeljskog nasljea

5.11 Koncept zatite, afirmacije i integracije prirodnog nasljea5.11.1 Koncept zatite ivotne sredine 5.11.2 Preporuke i mjere zatite prirodne batine 5.11.3 Smjernice iz planova vieg reda 5.11.4 Zatita pejzaa

5.12 Koncept kontrole i smanjenja rizikaIV

C1.1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6

SMJERNICE I MJERE ZA REALIZACIJU PROSTORNOG PLANA OPTINE HERCEG NOVISPROVOENJENaini, faze i dinamika realizacije Smjernice za sprovoenje Prostornog plana Zemljina politika Smjernice Prostornog plana Crne Gore za izradu planova na nivou optine Smjernice za izbor programa odrivog razvoja Institucionalna informatika podrka za ostvarivanje Prostornog plana178 178 179 179 180 180 180 181 181 182 182 184 185 185 185

2.2.1 2.22.2.1 2.2.2 2.2.3 2.2.4

PREPORUKE ZA REALIZACIJU PLANAObezbjeenje uslova za realizaciju Plana Predlog prioritetnih akcija

Obezbjeenje neophodnih uslova za realizaciju Plana Razvojni prioriteti Prioritetni urbanistiki planovi i projekti Pokretanje inicijativa za proglaenje statusa ambijentalnih i zatienih celina 2.2.5 Obaveze tijela, organizacija i institucija u toku realizacije Plana

3.

ODREDBE, PRAVILA I NORMATIVI ZA IZRADU URBANISTIKIH PLANOVA, IZRADU TEHNIKE DOKUMENTACIJE I ZA IZDAVANJE RJEENJA O LOKACIJI PREMA PROSTORNOM PLANU OPTINEUrbanistika pravila

187 187 187 187 188 189 190 190 191 192 192 193 195 195 196 196 197 197 198 198 198 199 199 199

3.13.1.1 3.1.2 3.1.3 3.1.4 3.1.5

Katastarska parcela i urbanistika parcela Urbanistika parcela i okunica Prilaz urbanistikoj parceli Uslovi ureenja prostora Osnovni kriterijumi za planiranje objekata u graevinskom podruju naselja 3.1.6 Graevinsko podruje naselja 3.1.7 Urbanistika parcela u graevinskom podruju naselja 3.1.8 Regulaciona i graevinska linija, udaljenost od susjednih parcela 3.1.9 Udaljenost osnove objekta od granica parcele 3.1.10 Ukupna bruto graevinska povrina objekta (BGP), indeksi izgraenosti i pokrivenosti 3.1.11 Visina 3.1.12 Suteren i podrum 3.1.13 Potkrovlje i visina nadzitka 3.1.14 Visina objekata 3.1.15 Urbana oprema 3.1.16 Oblikovanje objekata 3.1.17 Krov objekta 3.1.18 Istak vijenca objekta 3.1.19 Ureenje parcele 3.1.20 Dvorite, ograde, ivice, vrtovi 3.1.21 Odnos prema savremenom razvoju arhitektonskog oblikovanja 3.1.22 Kiosci i pokretne naprave

V

3.2

Uslovi za izgradnju, ureenje, korienje i zatitu prostora objekata saobraaja

3.2.1 Uslovi za objekte drumskog saobraaja 3.2.2 Uslovi za objekte pomorskog saobraaja

200 200 202

3.3

Okvirni projektni kriterijumi za realizaciju objekata zatite od bujinih vodotoka i kinih voda

203

Izvori/Literatura

204

GRAFIKI PRILOZI Grafiki prilozi u sastavu teksta pregledne karte: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. Tektonski sklop Registrovano max. Ubrzanje 1979. Karta reljefa Karta nagiba terena Vegetacija Prostorni raspored naselja i stanovnitva Izvori zagaenja Graditeljsko nasljee Postojee stanje korienja prostora Projekcija rasporeda stanovnitva Izvod iz prostornog plana Crne Gore Izvod iz prostornog plana morskog dobra Izvod iz prostornog plana Opine Konavle Resursi i potencijali Dinamika razvoja Rejonizacija prostora Turizam Opte administrativne funkcije Kultura Obrazovanje Sport Zdravstvo i socijalna zatita Elektroenergetika Hidrosistemi Telekomunikacije Plan zatite ivotne sredine

VI

Posebni grafiki prilozi: List 1 List 2 POSTOJEE STANJE KORIENJA PROSTORA PRIRODNI USLOVI Karta 2a: Hidrogeoloka karta Karta 2b: Ininjersko geoloka karta List 3 PRIRODNI USLOVI Karta 3a: Seizmiki rizik i seizmika nestabilnost R 1:50 000 Karta 3b: Pogodnost terena za urbanizaciju List 4 List 5 List 6 List 7 List 8 List 9 R 1:50 000 R 1:50 000 R 1:50 000 R 1:50 000

NAMJENA PROSTORA, R 1:50 000 Ukupni kapacitet prostora sa razvojnim smjernicama do 2020 god. PUTNA I ULINA MREA PRIVREDA I TURIZAM DRUTVENE FUNKCIJE RAZVOJ INFRASTRUKTURE UTICAJI NA IVOTNU SREDINU R 1:50 000 R 1:50 000 R 1:50 000 R 1:50 000 R 1:50 000

VII

Prostorni plan Optine Herceg-Novi do 2020. godine Predlog

Naruilac: Optina Herceg-Novi (Ugovor br. 01-1-167/06 od 10. 02. 2006. god.)

Za naruioca: Predsjednik optine: Dejan Mandi dipl.ing.ma. Glavni koordinator izrade plana: Ranko Kovaevi dipl.ing.arh. Obraiva: MonteCEP Centar za planiranje urbanog razvoja, Kotor Direktor MonteCEPa: Ljubina Stefanovi Tasi dipl.ing.arh. Sintezni tim: Vuk urovi, dipl.ing.arh. Zorana Miloevi, dipl.ing.arh. Ljubina Stefanovi Tasi, dipl.ing.arh. Sneana Dimitrijevi, dipl.ing.saobr. Ui tim za izradu Plana: Ognjen urovi, dipl.ing.arh. Saa Karajovi, dipl.prost.planer mr Aleksandar Vuievi, dipl.prost.planer Jelena Franovi, dipl.pejz.arh. Goran Zimonji, dipl.ing.saobr. Bata Raenovi, dipl.ing.el. Slobodan Stjepanovi, dipl.ing.hidro. Dejan Jovani, dipl.ing.el. Zdenko Mika, dipl.ecc. dr Darko Lacmanovi, dipl.ecc. Milan Popovi, dipl.ing.arh. Sanja Vrani, dipl.ing.arh. Danijela urovi, dipl.ecc. lanovi ireg tima za izradu Plana: Vladana Stanojevi, arh. tehniar Tatjana Dautovi, arhitekta Lela Jovanovi, arh. tehniar Milorad Milanovi, dipl.ing.saobr. Katarina Pandurov, ing.matematike Ksenija Petkovi, dipl.ing.arh. Rukovodilac izrade plana Korukovodilac izrade plana Suprastruktura Saobraaj i infrastruktura

Organizacija i ureenje prostora Prirodne karakteristike prostora Demografija Kvaliteti prirodne sredine i zatita prirode Saobraaj Energetika Hidrosistemi Telekomunikacije Privreda Turizam Kulturna batina Usklaenost podataka i planskih rjeenja Upravljanje otpadom

1

Konsultanti: prof. dr Miljan Radovi, dipl.ecc. prof. dr Milan Milanovi, dipl.ecc. prof. dr Stania Ivanovi, dipl.ing.gra. prof. dr Boo Dalmacija, dipl.ing.gra. dr Vasilije Ili, dipl.ing.ma. mr Ante Sternia, dipl.ing.hort. mr Boris Ilijani, dipl.ing.arh. Milan Vueti, dipl.ing.um. eljko Andri, dipl.ecc. Milovan ukanovi, dipl.ing.gra. arko Mari, dipl.ing.el. Darko elanovi, dipl.ing.el. Zorica Begovi, dipl.ecc. Dragica Nedovi, dipl.ecc. Jovanka Orlandi, dipl.pravnik Branko Bojovi, dipl.ing.arh. Edvard Spahija, dipl.ing.gra. Branko urovi, dipl.ing.

Turizam Poljoprivreda i revitalizacija sela Seizmiki rizik Zatita ivotne sredine Razvojni koncept Prirodna sredina Graditeljsko nasljee umarstvo Zdravstveni Turizam Hidrosistemi Elektroenergetika Telekomunikacije Privreda Poljoprivreda kolstvo Planski koncept Saobraaj Pomorski saobraaj i nautiki turizam

Koordinacioni tim Optine Herceg-Novi: Sneana uni, dipl.ing.arh. Olga Stanii, dipl.ing.arh. Zorica Ili, dipl.ing.arh. Vladimir Mraevi, dipl.ecc. Danica Sijerkovi, dipl.ecc. Radovan Boovi, dipl.ecc. Danijela Vlaovi, dipl.in.preh.tehn. Sofija Joki, dipl.ing.pejz.arh.

Organizacija prostora Realizacija plana Realizacija plana Ekonomski razvoj Privreda Drutvene djelatnosti Zatita ivotne stredine Zatita ivotne sredine

Komisija za strunu ocjenu Prostornog Plana Optine Herceg-Novi: Vladimir Mraevi, dipl.ecc. Predsjednik Komisije prof. dr Milica Baji Brkovi, dipl.ing.arh. prof. dr Rade Ratkovi, dipl.ecc. Radenko Ostoji, dipl.ing.saobr. Biljana Markovi, dipl.ing.gra. Ostoja Miloevi, dipl.ing.el. Zdravko Miloevi, dipl.ing.el. Olivera Doklesti, dipl.ing.gra. Dubravka Vukovi, sekretar Komisije Ocjena postojeeg stanja prostornog ureenja Jovica Raovi, dipl.ing.arh. Edvard Spahija, dipl.ing.gra. Aleksandar Milanovi, dipl.ing.arh. Gordana Vraari, dipl.ing.el. Nikola Timotijevi, dipl.ing.el. Aleksandar ati, dipl.ing.gra. ivorad Arnautovi, dipl.ing.ma. Tijana Markovi, dipl.ekolog Vesna Jovanovi, dipl.hem. Jelena Vukievi, dipl.ecc.2

Autori baznih studija i elaborata 2000. 2005. godine: prof. dr Branislav Deri, dipl.ecc. Strategija dugoronog razvoja mr. Darko Lacmanovi, dipl.ecc. Turizam prof. dr Milutin ivkovi, dr.med. Zdravstveni Turizam Olivera Doklesti, dipl.ing.gra. Zatita ivotne sredine Ranko Kovaevi, dipl.ing.arh. Stanovnitvo i stanovanje Vladimir Potparevi, dipl.ing.gra. Hidrosistemi Diana Radojii, dipl.ing.arh. Graditeljsko nasljee Zdravko Miloevi, dipl.ing.el. Telekomunikacije Ostoja Miloevi, dipl.ing.el. Elektroenergetika Tomo Jani, dipl.ecc. Zemljina politika Milan Vuksanovi, dipl.ecc Poljoprivreda i revitalizacija sela Radenko Ostoji, dipl. ing.gra. Saobraaj dr Sreten Mandi,dipl.biolog. Biologija mora prof. dr Milenko Pasinovi, dipl.geograf. Pomorski saobraaj i nautiki turizam Saradnici i konsultanti na izradi baznih studija i elaborata dr. Jelka Adamovi, dipl.ecc. mr Jovanka Colovi, dipl.ing.arh. Milena Deri, dipl.planer. Jovica Mraevi, dipl.ing.arh. Karmen Uljarevi, ing.gra. Dobrila oki, dipl.ing.gra. Jelena Brajkovi, dipl.ing.gra. Sran Rupar, dipl.ing.gra. Dragana aa, dipl.ing.gra. Vladimir Radovi, ing.gra. prof. dr Duan uzovi, dipl.ing.gra. Ranko Rupar, dipl.ing.gra. Branko Vuruni, dipl.ing.gra. Boris Boovi, dipl.ing.gra. Milica Berberovi, dipl.in.pejz.arh. Dragan orovi, dipl.ecc. Branko Ercegovi, dipl.ing.ma. Jasna urii, psiholog Ljubica Radovi, soc.rad. Marinko Bosni, dipl.ing. Zorica orovi, el.teh. Edvard Spahija, dipl.ing.gra.

3

Na osnovu lana 31 Zakona o planiranju i ureenju prostora (Sl. list RCG 28/05) predsjednik Optine Herceg Novi donosi sljedeu ODLUKU O IZRADI PROSTORNOG PLANA OPTINE HERCEG NOVI Za period do 2020.godine lan 1. Pristupa se izradi Prostornog plana Optine Herceg Novi za period do 2020. godine. lan 2. Podruje za koje se izrauje planski dokument obuhvata cjelokupnu terutoriju (235,49 km2) i funkcionalnu akvatoriju Optine Herceg Novi. lan 3. Finansijska sredstva e se obezbijediti iz Budeta Optine Herceg-Novi. lan 4. Plan se izrauje za period do 2020. godine. lan 5. Rok za izradu Nacrta Plana je 4 mjeseca od usvjanja ove Odluke. Rok za izradu Predloga Plana je 1 mjesec od zavretka glavne rasprave. lan 6. Osnovne smjernice iz planskih dokumenata irih teritorijalnih jedinica definisane su Programskim zadatkom koji je sastavni dio ove Odluke. lan 7. Ova Odluka stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u Slubenom listu RCG optinski propisi. OPTINA HERCEG NOVI Broj: Herceg Novi,

PREDSJEDNIK Dejan Mandi s.r.

4

Obrazloenje Skuptina Optine Herceg Novi donijela je 1988. godine Prostorni plan optine (Sl. list SRCG o. p. br. 1/89 ) za period do 2001. godine. Prostorni i Generalni urbanistiki plan ( koji su usvojeni 1988. godine ) raeni su sa "horizontom" u 2001. godini. Osnovne postavke prostornog razvoja koje su zasnovane na procjenama stanja i pogodnosti terena za urbanizaciju, su, uglavnom, jo uvijek aktuelne. Meutim, u praktinoj primjeni dolazi do problema: 1. planska rjeenja su zasnovana na tada procijenjenom broju stanovnika, a broj stanovnika se nepredvieno poveao i njegov dalji rast se teko moe pretpostaviti, 2. smjernice iz prostornog plana republike, ne odgovaraju u znaajnoj mjeri stvarnim resursima, potencijalima i mogunostima razvoja, 3. razvoj privrede i njegove projekcije u prostoru zasnovani su na socojalistikom samoupravljanju i drutvenom vlasnitvu nad privrednim kapacitetima, 4. Osnovni urbanistiki parametri koji se odnose na stepen pokrivenosti i izgraenosti zemljita dati su povrno, i jednako za svu teritoriju optine, to nije u skladu sa injenicom da je naseljavanje je srazmjero koliini centralnih funkcija, blizini mora blizini turistikih i ostalih privrednih kapaciteta i infrastrukturnoj opremljenosti; i 5. ne postoje, niti e u doglednom periodu biti mogunosti za ulaganje u infrastrukturu kao aktivnost koja prethodi izgradnji. Da bi se prevazili navedeni problemi i da bi Optina Herceg Novi dobila osnovni dokument prostornog razvoja za narednih petnaest do dvadeset godina, jo 1998. godine su pokrenute aktivnosti oko izrade novog prostornog plana, ali te aktivnosti nisu dale odgovarajue rezultate. U toku 2004. 2005. godine. Izraena je Strategija dugoronog razvoja ( do 2020. godine ) kao i petogodinji strateki plan ime su se stekli sutinski uslovi za izradu novog Prostornog plana Optine. Iz navedenih razloga se predlae Donoenje Odluke o izradi, to je, u skladu sa novim Zakonom, u nadlenosti izvrnog organa jedinice lokalne samouprave, u ovom sluaju Predsjednika Optine. SEKRETARIJAT ZA URBANIZAM I GRAEVINARSTVO

5

PROGRAMSKI ZADATAK Za izradu Prostornog Plana Optine Herceg Novi do 2020 godine - PRAVNI OSNOV Izradi Prostornog plana Optine Herceg-Novi do 2020. godine pristupa se na osnovu lana 31. Zakona o planiranju i ureenju prostora ( Sl. list RCG 28/05 ). - MOTIV ZA IZRADU Optina Herceg-Novi planski je pokrivena sa Prostornim planom optine, Generalnim urbanistikim planom i sa preko pedeset detaljnih urbanistikih planova i urbanistikih projekata. Prostorni i Generalni urbanistiki plan ( koji su usvojeni 1988. godine ) raeni su sa "horizontom" u 2001. godini. Osnovne postavke prostornog razvoja koje su zasnovane na procjenama stanja i pogodnosti terena za urbanizaciju, su, uglavnom, jo uvijek aktuelne. Meutim, u praktinoj primjeni dolazi do problema: 1. planska rjeenja su zasnovana na tada procijenjenom broju stanovnika, a broj stanovnika se nepredvieno poveao i njegov dalji rast se teko moe pretpostaviti, 2. smjernice iz prostornog plana republike, ne odgovaraju u znaajnoj mjeri stvarnim resursima, potencijalima i mogunostima razvoja, 3. razvoj privrede i njegove projekcije u prostoru zasnovani su na socojalistikom samoupravljanju i drutvenom vlasnitvu nad privrednim kapacitetima, 4. Osnovni urbanistiki parametri koji se odnose na stepen pokrivenosti i izgraenosti zemljita dati su povrno, i jednako za svu teritoriju optine, to nije u skladu sa injenicom da je naseljavanje je srazmjero koliini centralnih funkcija, blizini mora blizini turistikih i ostalih privrednih kapaciteta i infrastrukturnoj opremljenosti; i 5. ne postoje, niti e u doglednom periodu biti mogunosti za ulaganje u infrastrukturu kao aktivnost koja prethodi izgradnji. Da bi se prevazili navedeni problemi i da bi Optina Herceg-Novi dobila osnovni dokument prostornog razvoja za narednih petnaest do dvadeset godina, jo 1998. godine su pokrenute aktivnosti oko izrade novog prostornog plana, ali te aktivnosti nisu dale odgovarajue rezultate. U toku 2004. 2005. godine. Izraena je Strategija dugoronog razvoja ( do 2020. godine ) kao i petogodinji strateki plan ime su se stekli sutinski uslovi za izradu novog Prostornog plana Optine. RELEVANTNA PLANSKA DOKUMENTACIJA Podruje Optine Herceg Novi vezuje se za razvojno-plansku dokumentaciju republike, a to su prije svega: Prostorni plan Republike Izmjene i dopune iz 1997. godine Prostorni plan podruja posebne namjene za Morsko dobro Republike - u fazi je prerade Nacrta Master plan razvoja turizma Prostorni plan Optine donijet 1989. godine, koji se moe koristiti kao bitan ulazni podatak.

6

NAPOMENA: Od donoenja Odluke o izradi Prostornog plana Optine zavreni su osnovni dravni razvojno plansku dokumentaciju drave, koji ine planski osnov za izradu i donoenje PPO, a to su: Prostorni plan Crne Gore donijet 2008. godine Prostorni plan podruja posebne namjene za Morsko dobro Crne Gore donijet 2007. godine CILJ IZRADE PLANA Osnovni cilj izrade ovog plana je uspostavljanje planske osnove za uravnoteen privredni, drutveni i prostorni razvoj optine u cjelini. Praktini cilj izrade ovog plana je utvrivanje smjernica za izradu urbanistikih planova, urbanistikih projekata, studija lokacije i svih planskih dokumenata nieg reda. ZAHVAT PODRUJA OBRADE Zahvat obrade plana obuhvata cjelokupnu terutoriju i funkcionalnu akvatoriju Optine Herceg-Novi - 235,49 km2. SADRAJ PLANA izvod iz Prostornog plana Republike ocjena postojeeg stanja prostornog ureenja poloaj i pravci razvoja jedinice lokalne samouprave u odnosu na susjedne jedinice lokalne samouprave u Republiku u cjelini osnovna koncepcija namjene povrina, ureivanja, izgradnje i korienja prostora osnove prostorne organizacije u pogledu poloaja i povezivanja objekata infrastrukture sa naseljenim mjestima i objektima drutvenog standarda razrada mrea naselja sa smjernicama za izradu detaljnih urbanistikih planova ili urbanistikih projeklata smjernice i osnove za rejonizaciju i grupisanje seoskih naselja smjernice i mjere zatite kulturne batine plan seizmike makrorejonizacije smjernice i mjere za spreavanje i zatitu od elementarnih nepogoda i industrijskih nesrea mjere za zatitu koje su od interesa za odbranu zemlje smjernice etapnog razvoja smjernice za realizaciju plana nain, faze i dinamika realizacije koncesiona podruja podruja, zone, lokacije i objekti od javnog interesa strateka procjena uticaja na ivotnu sredinu kriterijumi i smjernice za izgradnju, odnosno rekonstrukciju objekata i izvoenje radova za prostore za koje se donosi lokalna studija lokacije

Razmjera priloga je 1: 50.000 Nacrt plana dostavlja se u dva primjerka, a predlog plana u tri primjerka.7

SMJERNICE ZA IZRADU PLANA Na osnovu vaeeg Prostornog plana Republike, a u cilju susretnog planiranja sa novim Prostornim planom republike preispitati i ponovo utvrditi osnovne planske postavke: Podruja specifine problematike: Igalo i Sutorinsko polje (A), Herceg-Novi (B) i Zelenika Bijela (C). Lutica (D) i planinsko zalee (E). Resursi i potencijali; izgraeni kapaciteti zdrastvenog odmaralita i kompleks plodnog poljoprivrednog zemljita (A) - preispitati; atraktivan gradski ambijent sa starim istorijskim jezgrom (B); slikoviti niz malih naselja du obale i izgraeni kapaciteti brodogradilita (C). Izgraeni i predvieni kapacitetei hotelskog smjetaja, kvalitetni komplementarni smjetaj, netaknuto prirodno podruje na Lutici i planinsko zalee. Prioriteti razvoja: funkcija zdrastvenog turizma i intenzivna (ili ekstezivna preispitati ) pojoprivreda (A); funkcije kulturnog i uslunog centra i cjelogodinji turizam, ambijentalni turizam, etno-eko turizam (B); proizvodne funkcije vezane za vezane za brodogradilite, proizvodno zanatstvo i stanovanje (C). Zahtjevi okruenja: puna zatita lokalne mikro-klime, do ije promjene moe doi kao posledica velike gustine izgradnje ( provjeriti ) i zatita lokalne sredine od zagaenja vazduha i buke (A); zatita i zavretak revitalizacije Starog grada, i drugih kulturnih i arhitektonskih obiljeja (B); zatita od buke brodogradilita i kontrola odlaganja otpadnih materijala (C); formiranje regionalnog parka Orjen uz odgovarajuu saradnju sa susjednim optinama; zatita morske vode od zagaenja (A, B i C). Preduslovi: definisanje zonapod specijalnom zatitom u zoni mineralnih izvora i blata (A); formiranje posebnog tijela koje e imati ovlaenja da kontrolie razvojne aktivnosti i mjere zatite, u sve tri zone (A, B i C). Sve dalje smjernice date su Strategijom dugoronog razvoja Optine do 2020 godine. Herceg Novi, 22.08.2005.

SAMOSTALNI SAVJETNIK Ranko Kovaevi

PREDSJEDNIK OPTINE Dejan Mandi

8

DOPUNE PROGRAMSKOG ZADATKA Za izradu Prostornog Plana Optine Herceg Novi do 2020 godine OSNOV Izradi Prostornog plana Optine Herceg-Novi do 2020. godine pristupilo se na osnovu lana 31. Zakona o planiranju i ureenju prostora ( Sl. list RCG 28/05 ) i Odluke predsjednika Optine broj 01-1-1023/05 od 11. 10. 2005. godine. MOTIV ZA IZRADU NOVOG PROSTORNOG PLANA Optina Herceg-Novi planski je pokrivena sa Prostornim planom optine, Generalnim urbanistikim planom i sa preko pedeset detaljnih urbanistikih planova i urbanistikih projekata. Prostorni i Generalni urbanistiki plan ( koji su usvojeni 1988. godine ) raeni su sa "horizontom" u 2001. godini. Osnovne postavke prostornog razvoja koje su zasnovane na procjenama stanja i pogodnosti terena za urbanizaciju, su, uglavnom, jo uvijek aktuelne. Meutim, u praktinoj primjeni dolazi do problema i da bi se prevazili problemi i da bi Optina Herceg Novi dobila osnovni dokument prostornog razvoja za narednih petnaest do dvadeset godina, jo 1998. godine su pokrenute aktivnosti oko izrade novog prostornog plana, ali te aktivnosti nisu dale odgovarajue rezultate. U toku 2004. 2005. godine. Izraena je Strategija dugoronog razvoja ( do 2020. godine ) kao i petogodinji strateki plan ime su se stekli sutinski uslovi za izradu novog Prostornog plana Optine. MOTIV ZA DOPUNE PROJEKTNOG ZADATKA U postupku koji je prethodio izradi plana uraena je Strategija dugoronog razvoja optine koja je ujedno i koncept koncept planskog rjeenja. Taj koncept je razmatran na Savjetu za urbanizam gdje je ustanovljeno da je koncept potrebno dopuniti posebnim smjernicama koje su predmet ovih dopuna. SMJERNICE ZA IZRADU PLANA Osim smjernica datih osnovnim programskim zadatkom, planom treba odrediti sljedee: 1. Novo graevinsko podruje mjeovitih namjena, prvenstveno u zonama: istonog zalea sutorinskog polja, u zaleu sadanjeg sredinjeg gradskog podruja od Ratievine do Sasovia, u zoni naselja Sutorina, u zaleu naselja Njivice, du rivijere iznad sadanje magistrale u pojasu irine zavisno od uslova terena od 100 do 400 metara, ( u dijelu Bijele i do kilometra ) i na Lutici u zoni oko Rosa i u zoni Zambelii Mirita. Novo podruje turistikih sadraja, prvenstveno u zonama: Vrbanj-Orjen, Njivice - Kobila, Solila, Zmijice, enovii ( Ivanovica ), Baoii ( kompleks PKBa i Navarinsko polje ), Sjeverna strane Lutice ( potez Rose Pristan ) i Juna strane Lutice ( Kabala, iznad Dobrea, anjic, Arza, rt Zakolje i Zlatna luka, brdo Maka, uvala Veslo i Dobra luka ). Turistiki sadraji treba da budu raznovrsni i po mogustvu dopunjavani kulturnim i9

2.

sportsko-rekreativnim sadrajima. Turistiki sadraji podrazumijevaju i objekte i komplekse sa stanovima za odmor. 3. 4. Novo podruje sportsko-rekreativnih sadraja prvenstveno u Sutorinskom polju. Obnovljenu zonu Tehnikih sistema sa istone strane poetka Sutorinskog polja dopunjenu poslovnim sadrajima i tako pretvorenu u jedinstvenu poslovnu zonu. Slobodnu carinsku zonu na podruju naselja Sutorina prema graninom prelazu. Podruje revitalizacije sela u zonama: Prijevor, Mokrine, Mojde, Ratievina, Kameno, Trebesinj, Kruevice, Ubli, lijebi, Podi, Sasovii, Kumbor, enovii, Baoii, Bijela, Bjeljske Kruevice, Kamenari, Zabre, Klinci, Mrkovi i Radovanii Merdari. Graevinske zone u podruju revitalizacije sela odreivae se Detaljnim urbanistikim planovima i Studijama lokacije. Koridor brze saobraajnice u zaleu graevinskog podruja. Rezervni koridor puta za Trebinje u silaznom dijelu - trasom od kamenoloma preko Dragomira do Zelenike koja treba da postane trgovakotranzitni centar sa autobuskom stanicom i putnikom lukom. Transport roba ograniiti po vrsti i koliini. Planinsko zalee kao zonu prvenstveno turistike namjene, ali u skladu sa statusom nacionalnog parka Orjen. Prikljuivanje na brzu saobraajnicu predvidjeti u zoni Ratievine, u zoni Sasovia i u zoni Bijele. Kategorije stanovanja prema stvarnom stanju: stanovanje malih gustina - porodino ( individualno ), seosko i turistiko ( vile i vikendice ) stanovanje srednjih gustina - mjeovito ( vieporodino ) i turistiko ( vikend stanovi ) stanovanje velikih gustina turistiko ( vikend stanovi ) gradsko ( kolektivno poslovne ) i

5. 6.

7. 8.

9. 10. 11.

Van navedenih graevinskih podruja nee biti mogua izgradnja, osim u formiranim urbanim cjelinama, u sluajevima rekonstrukcije postojeih objekata i u posebnim sluajevima za koje se utvrdi opti interes.

Herceg Novi, 19.12.2006.

SAVJETNIK STARJEINE

PREDSJEDNIK OPTINE

Ranko Kovaevi

Dejan Mandi

10

0.1

Zakonski osnov i primijenjene procedure u toku izrade Prostornog plana

Na osnovu Odluke Predsjednika Optine broj: 01-1-1023/05 od 11. 10. 2006. godine (Slubeni list RCG O.P. br. 25/05) proces izrade Prostornog plana optine Herceg-Novi (u daljem tekstu Plan) je poeo 2006. godine kada je Optina Herceg-Novi sklopila ugovor o izradi Plana sa preduzeem MonteCEP iz Kotora. Kao to je definisano u Odluci Predsjednika, Plan e biti na snazi do 2020. godine. Zakonski osnov za izradu Plana je lan 31. Zakona o planiranju i ureenju prostora, ("Sl. list RCG", br. 28/05 od 05.05.2005). Struktura i sadraj Plana su usklaeni sa Prostornim planom Republike, ija izrada prethodi izradi ovog plana. Izrada plana je sprovedena kroz sveobuhvatna razmatranja i usaglaavanja izmeu naruioca, Strune komisije za ocjenu plana i Obraivaa. Plan je prikazan kao logian sklop opisnog i grafikog dijela. U prvom opisnom dijelu Ocjena stanja prostornog razvoja predstavljeni su rezultati analize ostvarenja prethodnog Plana i pregled prethodnih iskustava planiranja i upravljanja razvojem. Uraen je pregled trenutne organizacije i korienja prostora, poevi od prirodnih uslova do prikaza ostvarenog nivoa razvoja po svim oblastima. Na kraju, data je ocjena stanja sa potencijalima, ogranienjima i uoenim konfliktima, koja je prvenstveno predstavljena kroz analizu stanja ivotne sredine. U drugom dijelu data je Strategija razvoja i koncepti organizacije, ureenja i korienja prostora. Projekcija razvoja zasniva se na polaznim osnovama i ciljevima definisanim odraenom analizom i dostignutim socio-ekonomskim razvojem. Koncepti organizacije i razvoja prostora se u poetnom dijelu oslanjaju na postojeu strukturu organizacije i ureenja prostora, a u skladu su sa principima odrivog razvoja. U treem dijelu date su konkretne mjere i smjernice za sprovoenje plana i ureenje prostora, u cilju prilagoavanja postojee planske dokumentacije nieg reda odredbama ovog Plana.

11

Plan je uraen na osnovu dostupne dokumentacije. Najvei problem je veliki nedostatak tanih podataka, to utie na nedostatak vrste osnove za kreiranje strategije prostornog razvoja. Vrijeme do izrade sljedeeg Plana se mora iskoristiti za kompletiranje potrebnih baza podataka i za uspostavljanje sistema upravljanja informacijama o prostoru koji dobro funkcionie. 0.2 Karakter Prostornog plana Optine Herceg-Novi

Zakon o planiranju i ureenju prostora lanom 24. propisuje: Prostorni plan jedinice lokalne samouprave odreuje ciljeve i mjere prostornog razvoja jedinice lokalne samouprave, u skladu sa planiranim privrednim, drutvenim i istorijskim razvojem. U ovom sluaju, planirani privredni, drutveni i istorijski razvoj je odreen Prostornim planom republike. Prostorni plan republike daje osnovu, odredbe, uslove i smjernice za prostorni plan Optine, koji je izraen u skladu sa njim. Prostorni plan republike je uzor ovom planu, kako u planskim rjeenjima, tako i u strukturi i metodologiji izrade plana iz ega proistie i podudarnost ova dva planska dokumenta u mnogim segmentima plana. Prostorni plan optine ima period projekcija do 2020. godine, meutim, povrine za odreene vidove razvoja ( urbano podruje, ruralno podruje, podruje za razvoj turizma, poljoprivrede i slino ) odreene su apsolutno, prema pogodnosti datog podruja za datu namjenu. Dio teritorije pogodne za odreenu namjenu koji e biti realizovan do 2020. godine odreen je u idealnom dijelu, srazmjernom projekcijama broja stanovnika i turistikih kapaciteta i nije lokacijski vezan. U sluaju izrade Prostornog plana situacija je jako kompleksna. Niz sektorskih strategija na nivou republike je u procesu izrade, usvajanja ili ak nijesu ni zapoete. Neke sektorske strategije nijesu uraene u saradnji sa prostornim planiranjem i takve su nepodobne za korienje za osnovu razmatranja sektora u Planu. Prostorni plan optine mora prilikom realizacije biti otvoren i prilagodljiv za sve novonastale odredbe i smjernice sa nivoa republike. U skladu sa gore navedenom funkcijom Plana, mora se jasno navesti da se Plan ne realizuje direktno, (osim u izuzetnimsluajevima) ve uzimanjem u obzir ciljeva, principa i smjernica od strane planskih dokumenata nieg reda. Prostorni plan ne precizira direktne zakonske obaveze za stanovnitvo, ve samo za javnu upravu na dravnom i lokalnom nivou, kao i za posebne privatne investitore. Zadatak Prostornog plana je da obezbijedi strateki okvir za opti prostorni razvoj Optine do 2020. godine i da stvori jasno definisane pravce razvoja po kojima se dalje planiranje mora kretati.

12

0.3 Resurs:

Kljuni pojmovi: Prirodno ili istorijski stvoreno dobro ili bogatstvo za koje ne postoji, ili postoji u neznatnoj mjeri, infrastruktura koja ga moe koristiti za razvoj privrede ili drutva. Prirodno ili istorijski stvoreno dobro ili bogatstvo za koje postoji, u odreenoj mjeri, infrastruktura koja ga moe koristiti za razvoj privrede ili drutva. Opte pravilo ili skup meusobno zavisnih pravila koja ine osnovu za odreivanje namjene prostora, razvojnih ciljeva i razvojnih pravaca i frontova. Opti razvojni princip na nivou drave koji podrazumijeva korienje resursa i potencijala do granica njihove obnovljivosti. Djelatnost ili stanje koje u odreenoj prostornoj cjelini ima najvie snaga i mogunosti, a najmanje slabosti i rizika. Procijenjena najpovoljnija namjena ne iskljuuje ostale namjene koje je ne ugroavaju. Predvieno stanje u odreenoj prostornoj cjelini koje odreuje namjenu prostora kao i nain i obim korienja prostora u toj namjeni. Pravac ili koridor u prostoru du kojeg e se ostvarivati jedan ili vie razvojnih ciljeva. Granica podruja u prostoru ijim pomjeranjem u zadatim smjerovima e se ostvarivati jedan ili vie razvojnih ciljeva.

Potencijal:

Razvojni princip:

Odrivi razvoj:

Namjena prostora:

Razvojni cilj:

Razvojni pravac: Razvojni front:

13

1.

ISKUSTVA IZ PROCESA PLANIRANJA I DOSADANJEG UPRAVLJANJA RAZVOJEMOcjena ostvarivanja prostornog plana optine Herceg - NoviDemografska kretanja

1.11.1.1

Prostorni plan optine, usvojen 1988. godine sa projekcijama do 2000 godine predviao je da 2001. godine optina novska ima 32.000 stanovnika. Procjene da krajem 1999. godine u optini ivi oko 31.000 stanovnika i rezultat popisa iz 2003. koji evidentira 33.034 stanovnika ukazuju da je projekcija starog PPO bila dobro postavljena. Ono to se nije moglo predvidjeti je priliv izbjeglica koji je devedesetih godina prolog stoljea prelazio cifru od 8.000. 1.1.2 Organizacija i ureenje prostora

Stari prostorni plan je predviao da e se do 2001. godine oformiti graevinsko podruje urbanog karaktera na teritoriji od oko 1.000 hektara. to se tie veliine prostora, urbano podruje zauzima oko 800 hektara, to znai da po tom mjerilu, projekcije PPO nisu dostignute. Meutim, gustina naseljenosti izgraenog podruja je premaila predvianja iz PPO. 1.1.3 Privredni razvoj

Predvianja PPO u oblasti privrede su sutinski promaena. U vrijeme izrade PPO, privredni i drutveni razvoj se zasnivao na socijalistikom samoupravljanju. Promjena drutveno-ekonomskih odnosa, potpuno je promijenila i privrednu strukturu. PPO je bio prilagoen razvojnim planovima tadanjih velikih drutvenih preduzea: brodogradilita, banje, Boke,Mjeovitog, PKBa, Prvoborca. Tih preduzea vie nema, ili su se bitno transformisala, tako da neka rjeenja iz PPOa vie ne odgovaraju stvarnim potrebama. Broj zaposlenih nije ostvaren. Umjesto predvienih 12.000, broj zaposlenih jedva prelazi 10.000 u 2003. godini.

14

1.1.4

Infrastrukturni i komunalni sistemi

U oblasti saobraaja, predloena rjeenja iz PPO se nisu ostvarila. Predvieni auto-put u zaleu vie nije u izgledu, a ni predvieni lokalni putevi takoe nisu izgraeni. Od postojeih lokalnih puteva, neto je rekonstruisano, ali u zanemarljivo malom obimu. 1.1.5 Seizmiki rizik i rizik od drugih akcidenata

U starom PPO je definisan koncept integralnog razmatranja i kontrole seizmikog rizika. U realizaciji, veina kljunih postavki i propozicija PPO je zanemarena. Posebno odredbe o visini i meusobnom razmaku objekata. U praksi se dozvoljava izgradnja objekata do samog ruba parcele ako za to postoji saglasnost vlasnika, koji, najee, nije upoznat sa opasnostima takve izgradnje. U tom kontekstu, izostankom odgovarajueg institucionalnog sistema, kao i nepotovanjem donijetih urbanistikih planova nieg reda, nivo seizmikog rizika se veoma poveao u odnosu na prvobitne postavke Plana. Ovdje su naroito nepovoljno uticale neadekvatne izmjene planova, kao i tolerisanje masovne bespravne izgradnje, nekontrolisano poveanje gustine i koncentracije izgraenosti u uem urbanom podruju i sl. U tim okvirima, ostaje otvoreno pitanje koliko je postojei graevinski fond siguran u seizmikom pogledu. 1.1.6 Predvieni i ostvareni razvoj Optine Herceg Novi

Zone intenzivne poljoprivrede na podrujima Sutorinskog i Kutskog polja nisu realizovane, uzgoj stoke je takoe opao, a proces dezagrarizacije se nastavio i posljednjih godina. Razvoj luke Zelenika, kao i odgovarajuih servisa i skladita je intenziviran. Promet luke je viestruko premaio predvienih 20.000 tona. Posljednjih godina, u sklopu turistikih centara transformiu se turistiki kapaciteti. Nisu razvijena rekreativna podruja. Primjetno je usmjerenje lokacija vikend-kua ka ruralnim podrujima, to moe da doprinese revitalizaciji sela. Realizacija rasta, razvoja i ureenja na osnovu smjernica Plana nije dosljedna, to se odnosi i na neskladan razvoj gradskog podruja, kao i na zatitu ruralnih naselja. Takoe su samo djelimino ostvarivani ciljevi u pogledu zatite voda, izgradnje kanalizacionih sistema sa tretmanom otpadnih voda i odravanja ekolokih koridora du linije primorskih planina. Zatita pejzaa sprovodi se kroz izdvajanje zona specijalne urbanistikim planovima, ali se te odredbe esto ne implementiraju. zatite u

1.2

Sistem prostornog planiranja i ureenja prostora na republikom i lokalnom nivou

Sistem prostornog planiranja u Crnoj Gori, meutim, jo nije izgraen do te mjere da moe obezbijediti cjelovite i svestrano usklaene prostorne intervencije, odnosno zahvate. Kao posljedica, javlja se nepotpuno meusektorsko usklaivanje, ili njegov izostanak. Nedostaje horizontalno i vertikalno povezivanje i usklaivanje meu raznim planskim akterima. Nepotpunost sistema se ogleda i u niskoj institucionalnoj organizovanosti u oblasti organizacije i ureenja prostora.15

U sadanjem sistemu prostornog planiranja nedovoljno su definisani odnosi izmeu razvojne i normativne sadrine prostornih planova, to predstavlja jedan od veih nedostataka. Prostorni planovi su, prije svega, normativni i razvojni dokumenti za prostornu orijentaciju, pa je neophodno meusobno uskladiti te dvije dimenzije. Stoga je vano da u planovima bude definisan i implementacijski instrumentarij za ostvarivanje stratekih prostornih vizija, makar za odreeni period. Zbog dugotrajnog postupka izmjena prostornih planova, prilagoavanje postojeem stanju izaziva negodovanje velikog broja uesnika, zbog ega se korisnici zauzimaju za fleksibilnije, odnosno komotnije odluke, koje omoguavaju vie manevarskog prostora kod realizacije. Nedovoljno regulisan odnos izmeu javnih i privatnih interesa, kao i nedovoljno odreen pojam javnog dobra, dodatno smanjuju znaaj planskih odluka i njihovu obaveznost. Veliki problem predstavlja nerazvijenost sistema pokazatelja o korienju prostora i prostornom razvoju. Generalno uzevi, nadzor nad sprovoenjem planova je nedovoljan, a esto i neefikasan. Regionalni nivo planiranja je gotovo potpuno zapostavljen, iako je bio predvien zakonskim rjeenjima iz 1995. godine, a djelimino i novim Zakonom. Ovo predstavlja veliki nedostatak sistema i prakse, budui da je upravo regionalni nivo (ili vie njih) najpogodniji za usklaivanje interesa izmeu lokalnih zajednica i drave, o emu svjedoi i evropska praksa posljednjih godina. Naime, zajednike interese lokalnih zajednica, izraene kroz, ili kao interes konkretnog regiona, mnogo je lake iskazati na ovom nivou, te uskladiti sa dravnim interesima, a naroito u oblastima upravljanja i zatite ivotne sredine, razvoja privrednih aktivnosti, definisanja infrastrukturnih prioriteta i upravljanja infrastrukturnim sistemima. Podruje Optine Herceg Novi je , u smislu prostornog razvoja odreeno sljedeim planskim dokumentima: Prostorni planovi irih teritorijalnih cjelina: Prostorni plan Republike i Prostorni plan podruja posebne namjene morsko dobro. Prostorni plan Optine Herceg-Novi iz 1988. godine sa dvije izmjene i dopune. Generalni urbanistiki plan donijet takoe 1988. godine sa devet izmjena i dopuna. Detaljnih urbanistikih planova u upotrebi ima 35 sa 10 izmjena i dopuna. Urbanistikih projekata ima 13 sa 5 izmjena i dopuna.

1.3

Stanje izrade prostorno planske dokumentacije

Trenutno se u koordinaciji Sekretarijata za urbanizam Optine Herceg-Novi radi na izradi i donoenju 3 izmjene GUPa, 10 DUPova i 3 izmjene i dopune postojeih DUPova i 7 urbanistikih projekata.

16

1.4

Zemljina politika

Zemljite kao prostorna, privredna i politika kategorija doivljava vidljive pomake sa promjenom drutvenopolitikog i ekonomskog sistema u Crnoj Gori i sa sve veom ekolokom svijeu drutva. U takvim okolnostima, ipak, ostaju jo otvorena pitanja odgovarajue ureenosti zemljine politike. Zbog odsustva oporezivanja rente, drava i lokalne zajednice gube znatna potencijalna poreska sredstva (prihode). U situaciji kada su i prostorno, urbanistiko i planiranje zatite ivotne sredine nedovoljno razvijeni, a nastupile su radikalne promjene svojinskih odnosa i strukture, postojeim rjeenjima ne moe se na adekvatan nain uticati na sektorsku i prostornu strukturu, inae veoma intenzivnih investicija, a to treba da bude jedna od osnovnih uloga valjane politike upravljanja graevinskim zemljitem.

1.5

Bilans povrina po namjeni

Od oko 23.500 ha povrine Optine Herceg-Novi, oko 8.800ha je poljoprivredno zemljite u emu je svega oko 2.300ha obradivo zemljite, dok su ostalih 6.500ha panjaci. Neplodno zemljite zauzima imeu 3.000 i 4.000 ha. ume pokrivaju oko 10.000ha povrine. Urbano podruje zauzima oko 1.600ha povrine. Stanovnitvo optine je rasporeeno u 20 mjesnih zajednica ili 28 naselja. Od toga je 10 naselja ruralnog karaktera, a 18 urbanog ili periurbanog karaktera.

1.6

Informatika podloga za upravljanje prostorom

Statistiki podaci objedinjeni su na republikom nivou i nisu dovoljni za razvojne procjene na nivou optine. Posebno podaci o zaposlenosti, privrednim subjektima njihovim ekonomskim i prostornim parametrima. Katastarsko topografski podaci uprave za nekretnine u digitalnom obliku jo nisu na dovoljnom kvalitativnom nivou neaurni su sa brojnim grekama u katastarskom dijelu, a nedovoljno obraenu u topografskom dijelu. Katastar podzemnih objekata i vodova elektroinstalacija, instalacija vodovoda i kanalizacije konano postoji, iako se mora doraditi. Katastar zelenih povrina do sada nije uraen, pa odsustvuju precizni podaci za povrinu, starost, strukturu, dekorativnost, postojeeg zelenila. Uprkos odreenom napretku u posljednjih nekoliko godina, naroito u pogledu primjene GIS-a i srodnih tehnika u prostornom i urbanistikom planiranju i zatiti ivotne sredine, u mnogim pogledima raspoloiva informatika i druga saznajna graa u ovoj oblasti jo ne zadovoljava sve potrebe sistematskog i trajnog upravljanja razvojem, ureenjem prostora i zatitom ivotne sredine.

17

2.2.1

GLAVNI FAKTORI PROSTORNOG RAZVOJAPoloaj Optine Herceg-Novi

Podruje Optine Herceg-Novi koje kao dio Boke Kotorske, pripada jugoistonom dijelu jadranskog primorja nalazi se izmeu 18 25 - i 18 42 istone goegrafske duine i 42 32 sjeverne geografske irine. Sjevero-istoni dio podruja oivien je masivom Orjen (1895 m/mm), dok se prema zapadu granii sa Konavlima. Juni dio podruja pripada Topljanskom i Hercegnovskom zalivu i dijelu Tivatskog zaliva, ukljuujui poluostrvo Lutica (568 m/mm). Preko Bokokotorskih vrata (irine 1,6 morskih milja), izlazi se na otvoreno more pored rta Otra. Dubina mora kod rta Otra, iznosi 80m dok u hercegnovskom zalivu dostie 45m. Podruje Optine Herceg-Novi, odvojeno je na istonoj strani od masiva Vrmac (768 m/mm) tjesnacom Verige, iji najui dio ima irinu 300m. Najiri dio Bokokotorskog zaliva je kod Tivta, gdje iznosi 6,5km Prilaznost podruja Boke, izuzetno je povoljna sa mora, to je po tradiciji rezultiralo razvojem pomorskog saobraaja. Potreba povezivanja ovog podruja sa zaleem, uslovila je izgradnju puteva preko planinskih prevoja koji su danas teki i neuslovni za automobilski saobraaj. Jedina savremena kolska saobraanica koja povezuje podruje Boke sa meunarodnim putevima je Jadranska magistrala. Poseban problem predstavlja nerijeeno pitanje prelaska zaliva, to znaajno umanjuje kvalitet i funkcionalnost Jadranske magistrale na podruju Boke Kotorske. Za razvoj turizma u Boki, ogromni znaaj imaju dva meunarodna aerodroma (Dubrovnik i Tivat), koji prihvataju oko 50% turistikih putovanja iz inmostranstva u podruje Boke.

2.22.2.1

PRIRODNI USLOVIGeoloka osnova

2.2.1.1 Opte odlike Podruje Boke, a samim tim i hercegnovske optine, ini niz uvala obrazovanih u post diluvijumu. Svi morfoloki elementi maritimne zone su stvoreni u direktnoj zavisnosti od geolokog sastava terena, njegovog tektonskog sklopa i erozionih procesa. Teren Optine Herceg-Novi je vrlo komplikovane geoloke grae, pa je to jedno od najsloenijih podruja u jugoistonom dijelu spoljnih dinarida. Zastupljene su naslage vrlo promjenljivog litolokog sastava, a njihov je strukturni poloaj intenzivno poremeen tektonskim pokretima. Regionalno posmatrano, podruje pripada geotehnikoj jedinici Budva Bar (Cukali Zona), a u zapadnom dijelu jadranske zone. Na ovom podruju razvijeni su raznovrsni sedimenti Trijasa, Jure, Krede, Tercijara i kvartarnih tvorevina, a dio terena pokriven je antropogenim naslagama.

18

Litostratigrafske jedinice odlikuju se razliitim biostratigrafskim, fakcijalnim i litolokim osobinama. Unutar njih su este vertikalne i horizontalne promjene, to ukazuje na razliite uslove sedimentacije. Morfoloki oblici terena su veoma izraeni. Hipsometrijske razlike postupno rastu od obale prema zaleu da bi ispod planinskih grebena naglo ustrmile. Istiu se tektonsko-erozione depresije Sutorine, Meljina, kutskog polja i Bijele. Od mineralnih sirovina, na podruju Optine , evidentirana su nalazita graevinskog i ukrasnog kamena. 2.2.1.2 Tektonski sklop Izdvajaju se tri geotektonske jedinice: Jadransko-jonska PARAAUTOHTON, Cukali zona i Zona visokog kra. zona

Zone odvojene regionalnim reversnim rasedina, sa pravcima pruanja sjever jug, presjecajui tako starije strukture dinarskog pravca prostiranja. Meu njima je najmarkantniji Zubaki rasjed i rasjed od Budve preko Kotora i dalje, na sjever. U tektonskim zbivanjima, dominiraju vertikalna i horizontalna (tangencionalna) kretanja. Smjer ovih kretanja upravan je na pruanje struktura, a nastaje uslijed sueljavanja Jadranskog bazena i dinarida. Sueljavanje jedinica uslovilo je intezivno boranje, komadanje i stvaranje reversnih, poprenih i dijagonalnih rasjeda. 2.2.1.3 Inenjersko-geoloki procesi i pojave Aktiviraju se kao poslijedice djelovanja egzogenih procesa u razliitim litostratigrafskim i strukturnim jedinicama. Na ovom podruju, uoen je itav niz takvih procesa koji dovode do promjena na povrini i pod povrinom terena. Uzronici su razliite egzogene sile, a u prvom redu, povrinska i podzemna voda. Ti procesi su: krunjenje, odronjavanje, spiranje, stvaranje jaruga i vododerina, klizanje i likvifakcija. 2.2.1.4 Hidrogeoloke karakteristike Hidrogeoloke osobine i funkcije stijena: Za podruje Optine Herceg-Novi prema litolokom sastavu, stupnju deformacija stijena na povrini kao i poloaju izvora i ponora, izdvojene su 4 osnovne grupe stijena razliitih hidrogeolokih osobina: 1. 2. 3. 4. Dobro vodopropusne naslage pukotinske poroznosti Slabo vodopropusne naslage pukotinske poroznosti U cjelini vodopropusne naslage Naslage promjenljive vodopropusnosti, relativno male debljine.

Hidrogeoloka funkcija stijena je u direktnoj zavisnosti od grae terena i poloaja stijena u formiranim strukturnim formama. Mogu se razlikovati dva osnovna medija za formiranje i kretanje podzemne vode i to: 1. podzemne vode vezane za okrunjene karbonatne stijene 2. podzemne vode vezane za naslage intergranularne poroznosti

19

Hidrogeoloke pojave: Na formiranje i kretanje podzemne vode, u naveem dijelu utie odnos vodopropusnih karbonarnih i vodonepropusnih klastinih stijena unutar opisanih struktura, kao i uticaj mora, ukoliko su strukture bono potopljene (podruje Kamenera). Osnovni smjer kretanja podzemne vode je zapad istok u visokom podruju Cukali zone, tako da glavna podzemna voda tee prema Morinjskom zalivu. 2.2.1.5 Stabilnost i nosivost terena Stabilnost terena za podruje koje zahvata PPO ima tri kategorije: I. Stabilan teren: - inioci i djelatnosti ovjeka ne mogu izazvati poremeaj stabilnosti. II. Uslovno stabilan teren: - u prirodnim uslovima je stabilan, ali pri izvoenju inenjerskih radova ili pri izrazitoj promjeni prirodnih faktora, moe postati nestabilan. III. Nestabilan teren: - je u prirodnim uslovima nestabilan s izraenim brojnim fiziko-geolokim procesima. Izvoenjem inenjerskih radova, inteziviraju se procesi koji uzrokuju i proiruju podruje nestabilnosti. Nosivost terena je uglavnom odreena kroz sljedee kategorije: - Stijene nosivosti vee od 20 N/cm, pripadaju sve vezane ili vrste stijene. - Nosivost 12 - 20 N/cm, vezana je uglavnom za grupu poluvezanih naslaga u ijem sastavu prevladavaju pjeskovita glina, odlomci i blokovi krenjaka. Geoloki, to su kvartarne tvorevine, konsolidovan sipar, krenjake bree, konglomerati i dijelovi aluvijalnih naslaga. - Nosivost 7 N/cm zabiljeena je u pjeskovitim sedimentima proluvijalnih konusa u kojima su u priobalnom dijelu bile registrovane pojave likvifakcije. Sve ove vrijednosti date su naelno jer se nosivost terena mora eksperimentalno utvrditi od lokacije do lokacije prilikom projektovanja objekata. 2.2.1.6 Geosezmiki uslovi Seizmika mikrorejonizacija Imajui u vidu specifine lokalne geoloke i inenjersko geoloke uslove, za urbano podruje Optine Herceg-Novi, uraene su karte seizmike mikrorejonizacije prema analitikoj metodi, a za iste geotehnike modele paralelno je uraen tabelarni prikaz seizmikih parametara prema empirijskoj formuli prof. Nedvedera. Kad se govori o specifinim lokalnim geolokim uslovima, treba uvaavati navlaku vrstih karbonatnih stijena na glinovite stijene, zatim debljine erozionog ostatka navlake do 35m, kao i sve efekte koje izaziva takva strukturna graa. Karta seizmike mikrorejonizacije uraena je grupisanjem istih, odnosno bliskih seizmikih parametara pojedinih geotehnikih modela i podataka inenjersko geoloke karte. Na taj nain, formirane su zone kod kojih su pored seizmikih20

parametara u obliku maksimalnih ubrzanja, odreeni i odgovarajui koeficijenti seizmikog intenziteta (Ks), kao i intenziteti po MCS skali. 2.2.1.7 Geomorfoloki faktori Reljef Specifine prirodno-geografske karakteristike, posebno, razueni reljef i dramatina konfiguracija terena sa dominantnom brdsko-planinskom ambijentom naglaenog juno-jadranskog i bokokotorskog identiteta u kombinaciji sa morskim zalivom neposredno vre uticaj na razvoj hercegnovskog podruja. Razueni reljef sa velikim nagibima nad uim priobalnim pojasom karakteriu relativno prostrani pojasevi na viim nadmorskim visinama i ogranienim mogunostima naseljavanja ljudi i njihove aktivnosti. Sloenost reljefa i njegove osnovne karakteristike najjednostavnije ispoljava sledea tabela visinskih zona optine Herceg Novi izraene apsolutnim i relativnim pokazateljima. Tabela br. 1. Visinske zone podruja optine Herceg Novi Nadmorska (m) do 100 101 - 200 201 - 400 401 - 700 701 - 1000 1001 1300 1301 i vie Ukupno visina povrina Udeo (ha) 9.5 2.227.15 3.723.80 15.6 3.876.65 16.5 2.956.10 12.6 2.381.20 10.1 5.785.05 24.5 2.595.40 11.2 23.549.35 100.0

Morfometrija Morfometrijska razvedenost terena litostratigrafskog i strukturnog sklopa.

je

u

direktnoj

je

zavisnosti

od

Na grafikom prilogu izdvojene su etiri grupe razliitog nagiba: 0 - 10 10 - 20 20 - 30 preko 30 Horizontalna i vertikalna razuenost Po stepenu razuenosti obalske linije i vertikalne razuenosti reljefa (disekcija) kopnenog prostora Boke Kotorske (a u sklopu toga i podruje Optine HercegNovi), predstavlja najizrazitiju cjelinu ne samo u Crnogorskom, ve i u Jadranskom primorju. - Povrina kopnenog sliva Hercegnovskog zalova iznosi: a) sjeveroistono zalee 76,4 km b) jugoistono zalee 13,8 km - Povrina mora Hercegnovskog zaliva iznosi 28,6 km - Ostrvska povrina (Mamula, Arza), iznosi 0,04 km - Ukupna duina obale Hercegnovskog zaliva iznosi 45,235 km21

Od toga: a) sjeverozapadna obala ima duinu 20,345 km b) jugoistona obala ima duinu 24,890 km Na osnovu odnosa stvarne duine obale i duine mjerene po pravoj liniji, dobija se koeficijent razuenosti koja za podruje Hercegnovskog zaliva iznosi 5,19. - Duina obale ostrvskog dijela iznosi 1200 m, a koeficijent razuenosti iznosi 3,60. 2.2.2 Klima

2.2.2.1 Osobine klime Pogodni klimatski uslovi Herceg Novog mediteranskog tipa sa toplim i dugim letima i kratkim i blagim zimama predstavljaju jedan od znaajnijih prirodnih resursa podruja. Temperature vazduha retko se sputaju ispod 0 C, tako da je godinje mali broj ledenih dana. Prosena godinja temeperatura na ovom podruju iznosi 15.8 C. Godinje deset meseci ima temperaturu veu od 10 C, a etiri letnja meseca viu od 20 C. Zagrejavanje tokom prolea je sporije od hlaenja tokom jeseni pa je prelaz iz leta u zimu bri. Podruje Herceg Novog tokom leta ima malu oblanost to poveava estetsku vrednost pejzaa i njegovu impresiju, ali omoguuje i da se u vedrim letnjim noima boravi na otvorenom prostoru. Prosena godinja insolacija u Herceg Novom iznosi 2.417 asova. Maksimalna je u mesecu julu 345 a minimalna u decembru 99 asova. Proseno godinje na priobalnom delu podruja padne 1940mm vodnog taloga, s tim to se poveanjem nadmorske visine koliina taloga poveava. Najvie padavina se izlui tokom novembra, decembra i januara, a najmanje u junu, julu i avgustu. Vetrovi koji duvaju leti su blagi i prijatni pogodujui boravku na otvorenom prostoru. Tokom zime javljaju se hladni i neprijatni vetrovi kao to je bura od koje je Herceg Novi visokim zaleem dobro zatien. Manje prijatno vreme donose i juni vetrovi koji u hercegnovskom zalivu stvaraju ''teko more''. 2.2.2.2 Temperatura vazduha Najnia srednja mjesena temperatura je u januaru mjesecu i iznosi 8 - 9C, a najvia srednja mjesena temperatura je u avgustu sa 24 - 25C. U Herceg-Novom ima prosjeno godinje 105 dana sa temperaturom preko 25C i 33 dana s temperaturom preko 30C, dok samo 3,3 dana prosjeno godinje, temperatura se sputa ispod 0C. U pojedinim mikrolokalitetima (Topla), vrijednost navedenih prosjeka ja via i po nekoliko C. 2.2.2.3 Oblanost Prosjena godinja oblanost je prilino visoka, tako da srednja mjesena i godinja oblanost u 1/10 pokrivenog neba iznosi 5,0/10. Najvie oblanih dana ima u novembru, a najmanje u avgustu. Uee vedrih dana je suprotno oblanosti, tako da imamo slijedei odnos prosjeno godinje vedrih 101,8 dana, oblanih 102,8 dana.22

2.2.2.4 Insolacija Trajanje osunanosti kree se oko 2430 sati u prosjeku godinje ili 6,6 sati na dan. Mjesec juli ima najvii prosjek sa 11,5 sati na dan, a decembar i januar najmanji sa 3,1 sati na dan. 2.2.2.5 Padavine Obilne padavine koje su poznata karakteristika ovog podruja, rezultat su izraenih uslova reljefa. Prisustvo visokih planinski vijenaca u neposrednom zaleu, uslovljava izdizanje vazdunih masa, kondezaciju i obilne padavine, tako da su Crkvice poznate kao mjesto sa najvie padavina u Evropi. Broj dana sa padavinama veim od 1mm u Herceg-Novom, iznosi 128 godinje, maksimum je u novembru a minimum u julu. Srednja godinja koliina vodenog taloga iznosi 1990mm. Snijeg je rijetka pojava u ovom podruju, meutim na padinama Orjena i Subre visina snijenog pokrivaa omoguuje razvoj zimskog turizma, zimskih sportova i rekreacije. 2.2.2.6 Vjetrovitost U zavisnosti od distribucije vazdunog pritiska koji je nii u toku ljetnjeg perioda a znatno vii u zimskom periodu, na ovom podruju se javlja nekoliko vrsta vjetrova. Bura je hladan i suv sjeverni vjetar koji duva u zimskom periodu iz pravca sjeveroistoka. Jugo je vlaan vjetar, duva u toku hladnijeg dijela godine iz pravca jugoistoka. Od svih ostalih vjetrova, moe se izdvojiti sjeverozapadni vjetar. U toplijem dijelu godine javlja se, za ovo podruje veoma karakteristian vjetar maestral koji duva na kopno iz pravca zapad jugozapad. 2.2.3 Hidroloka osnova

2.2.3.1 Povrinske vode Rijena mrea je prilagoena reljefu i konfiguraciji terena, kao i reimu padavina. Rijeni tokovi su kratki i po pravilu buiavi, sa obilnijim vodama tokom zime a sa deficitom vode u letnjoj sezoni kada je najpotrebnija. Rijena korita sem par izuzetaka u toku ljeta presue. Cijelo podruje moe se podjeliti u sedam veih bujinih slivova i niz manjih slivnih podruja sa razliitim hidraulikim i hidrolokim karakteristikama: reka Sutorina, Potok Igalo, Ljuti potok, Potok Nemila, Reke Sopot i Zelenika, Potok Baoi i Potok Pijavica u Bijeloj. 2.2.3.2 Podzemne vode Neophodo je pomenuti dva izdanija izdana koja omoguuju bar minimalno letnje snabdjevanje vodom stanovnitva a to su Opaica u Kutskom polju i Lovac u Mojdeu. Vodoresurs posebnog znaaja su izvorita mineralne vode, posebno izvorite Slatina koje snabdjeva ljeilino-zdravstveni institut ''Simo Miloevi'' u Igalu dovoljnim koliinama za raznovrsne terapeutske svrhe. U okviru vodoresursa mogue je uslovno navesti i ljekovito blato.23

2.2.3.3 More Razmatranje prostora optine Herceg Novi mora se neposredno dovesti u odnos sa povrinom mora hercegnovskog zaliva koja iznosi 26.6 km spajajui, ili razdvajajui dva kopnena djela Optine. Duina morske obale na podruju Herceg Novog iznosi 45.235 metara, s tim to je njena duina na odvojenom djelu poluostrva Lutice 24.890 metara i strmo se izdie iz mora, sem na nekoliko lokaliteta posebne vrjednosti i atraktivnosti kao to je ljunkovito-pjeana plaa anjic. Morska obala du sjevernog kopnenog djela Optine duga je 20.345 metara. Hercegnovski zaliv po svojim hidrografsko okeanografskim karakteristikama, bitno se razlikuje od Tivatskog i Kotorskog zaliva, zbog direktnog kontakta sa vodama otvorenog mora na spojnici Rt Otra Rt Mirite u irini od oko 3km. Generalni tok kretanja vode - morske struje (novembar - februar), pokazuje veliku zavisnost o uticaju otvorenog mora, a posebno struja plime i osjeke.Mjerenja izvrena u ljetnjem periodu pokazuju jo sloeniju dinamiku vodenih masa u Hercegnovskom zalivu. Morske mijene dnevno iznose 22cm, dok amplitude viih, visokih, niih i niskih voda iznose prosjeno 27,9cm, a maksimalna viegodinja amplituda iznosi 106,5cm. Karakteristike povrinskih valova - valni modeli koji se pojavljuju su znatno razliiti od modela generisanih u podruju sa veim privjetritem. Zato treba oekivati da e valni elementi nastalih modela biti znatno deformisani, a te deformacije uticae na bitno smanjenje valnih elemenata za odreene uslove (brzina i smjer vjetra, te vrijeme trajanja vjetra odreenog smjera). Deformacije valnih modela uslijedie takoe i zbog relativno malih dubina neposredno uz obalu, a efekti refleksije valova od obale uslovie stvaranje modela ukrtenog mora, u kojima se smjer napredovanja valova moe bitno razlikovati od smjera vjetra. 2.2.4 Pedoloka osnova

Karakteristike i stanje zemljita u Optini Herceg-Novi, su direktna posljedica uticaja prirodnih faktora i uticaja ovjeka kao faktora stvaranja zemljita. Obalno podruje Optine Herceg-Novi, dio je padine Bokokotorskog zaliva, gdje je dananji nivo mora usporio odnos erodiranog materijala prema svojoj prirodnoj erozionoj bazi (dno doline), pa su stvoreni veliki naplavinski nanosi u Kutskom i Sutorinskom polju veoma povoljni kao poljoprivredno zemljite. Od obale ka planini nalaze se razliiti tipovi zemljita: mediteranska crvenica (tera rosa), planinske crvenice tipa Buavica, plitka skeletna crvenica, odnosno Buavica, dok u depresijama taloenje materijala sa viih terena je uslovila stvaranje srednje dubokog i dubokog zemljita. Duboka Crvenica i duboka Buavica pod izmjenjenim uslovima pedoklime, gube znatan procenat organskih materijala, te kao posljedica toga, javlja se smea boja ovih zemljita. Unutar ova dva tipa, na glinovitim, laporovitim i drugim tronim podlogama, stvara se smee zemljite. U zoni uticaja Jadranske klime to je smee primorsko zemljite na flinoj seriji, a u planinskoj zoni to je smee humsko zemljite. Oko naselja du priobalnog pojasa Optine Herceg-Novi,24

stvorena su smea antropogena zemljita na terasama koje je uglavnom izgradila ljudska ruka. Radom rijeka i bujinih potoka du priobalnog dijela, stvorena su mlaa, genetski nerazvijena zemljita. Duvijum i aluvijalno-deluvijalna zemljita. Dramatian reljef karakterie malo uee poljoprivrednog zemljita, znaajno uee umskog, ali degradiranog zemljita i relativno vee uee neplodnog zemljita. Odnos poljoprivrednog i umskog zemljita davno je naruen irenjem poljoprivrednog, ali se sada proces deava u obrnutom smeru spontano. Korienje poljoprivrednih povrina, na podruju Herceg Novog, svedeno je na marginalnu mjeru, uglavnom kao dopunska ili usputna djelatnost. Poljoprivredne povrine, pored toga to su preputene djelovanju prirode, smanjuju se i irenjem graevinskog i gradskog zemljita posebno u uem priobalnom pojasu gjde su prisutne oranine povrine. Tabela br. 2 Struktura namene zemljita podruja optine Herceg-Novi (Stanje1997 u ha) Poljoprivredno zemljite Obradivo Oranice i vrtovi Vonjaci Vinogradi Livade Panjaci umsko zemljite Neplodno zemljite Urbano zemljite Ukupno 2.2.5 Flora Na podruju optine Herceg Novi, zastupljena je eumediteranska zimzelena vegetacija, sa kontakt zonom koju ine termofilne submediteranske listopadne ume. Dominira klimatogena zajednica zimzelenog hrasta crnike (esmine Quercus ilex i crnog jasena Fraxinus ornis), koja je slabo ouvana. U okviru pomenute zajednice, jako su prisutni njeni degradacioni oblici: makije, garizi i kamenjari, kao krajnji stadijum degradiranosti. Od eumediteranske zone dublje ka kopnu i na veim nadmorskim visinama prostire se listopadna submediteranska vegetacija koju ine dva pojasa: nii submedireranski pojas, vii submediteranski pojas. Nii submediteranski pojas zalazi 3 do 4 km, duboko u kopno i penje se do 400 500 mnv. ine ga biljne zajednice bjelogradia (Carpinus orientalis) i kostrike (Ruscus aculeatus). Najvei deo ume je degradiran, pa dominiraju ikare i ibljaci. U zaleu se mogu uoiti monokulturne sastojine uma alpskog i crnog bora. Flora i fauna 8.866 2.365 771 720 111 766 6.498 9.994 3.216 1.576 23.549 37.6 10.0 3.3 3.1 0.5 3.3 27.6 42.3 13.5 6.6 100.0

25

Vii mediteranski pojas ide 5 do 6 km u kopno i penje se do 800 900 mnv. Zbog jaeg uticaja kontinentalne klime ovde se javljaju listopadne hrastove i grabove ume i ikare, kamenjari, panjaci i livade. Urbano zelenilo na podruju optine ine: zelene povrine opte namjne, linearno zelenilo drvoredi, zelene povrine ograniene nemjne, blokovsko zelenilo i zelene povrine specijalne nemjene. Fauna U ekosistemu priobalnog pojasa prisutna je uglavnom mediteranska fauna, koja se u kontakt zoni nieg submediteranskog pojasa do 500 m nadmorske visine susree sa vrstama faune koje su karakteristine za stanita sa jaim uticajem kontinentalne planinske klime. Lovne povrine u obalnom pojasu i kontakt zoni, sa bioekolokog gledita pruaju veoma povoljne uslove za trajni ili privremeni boravak razliitih vrsta divljai. Podruje lovita stalno naseljavaju brojne grabljivice iz faune sisara. U najniim i najtoplijim ekosistemima uma prisutne su faune ptica. Sezonski su prisutne i ptice selice, koje se u toku jeseni i zime zadravaju u priobalnom pojasu. Na panjacima i livadama prisutne su planinske pjevaice, a na veim visinama grabljivice. Ekosistem kra je posebno interesantan. Ovdje su prisutni mnogi endemi iz faune gmizavaca i entomofaune. Velika je raznolikost i bogatstvo podzemne faune u peinama, jamama i drugim podzemnim oblicima u kru. Hidrografske prilike za razvoj faune su veoma povoljne. 2.2.6 Ocjena prirodnih karakteristika kao potencijala i resursa razvoja

Brojni razvojni i prostorno-ekoloki problemi nameu potrebu da se to prije pristupi traenju odgovora i pristupanju konkretnim aktivnostima za njihovo rjeavanje. - Velika sezonska antropopresija prostora, potencirana uskou primorskog pojasa i njegovom loom komunikacijskom povezanou sa zaleem, jedan je od glavnih problema. Slijedi pretjerana izgraenost. Intenzitet izgradnje u pojedinim djelovima ve dobija sve odlike tzv. zaziivanja obale, to bi, nastavi li se dosadanjim intenzitetom, vodilo konanom gubitku atraktivnosti obalnog podruja. Tekoe u ouvanju mediteranskog biogeodiverziteta, u prvom redu zbog nekontrolisane izgradnje objekata, kao i nedozvoljene sjee vegetacije u pojedinim djelovima optine, koja mora biti iskljuivo u okvirima sanitarne i/ili ekoloki prihvatljive granice; - Krivolov na moru, naroito najkvalitetnijih vrsta, dobija prijetee razmjere (gubljenje dijela biolokog diverziteta akvatorija). Neophodno je hitno preduzimanje zakonom predvienih sankcija i drugih mjera, sa jedne, kao i stimulativnih mjera usmjerenih ka promjeni strukture izlova, sa druge strane; - Visok seizmiki rizik, koji iziskuje preduzimanje mjera predvienih za njegovo smanjivanje; - Nedostatak pijae i tehnike vode (tj. vode za komunalne i tehnoloke potrebe), u uslovima visoke zaputenosti sistema za vodosnabdijevanje, velikog gubitka vode na mrei;

26

- Nedovoljan tretman kanalisanih otpadnih voda i problemi zagaivanja akvatorija. - Opasnost i rizik od umskih poara, koja nalae odravanje, odnosno uvoenje sistema zatite koja bi bila znatno efikasnija od postojee, a naroito na najugroenijim podrujima (brdsko-planinsko podruje i Lutica); Ako ne budu preduzete odgovarajue prostorno-planske, urbanistike i mjere zatite ivotne sredine, treba oekivati sljedee konflikte u prostoru ovog podruja: - Dalje degradiranje akvatorija i djelova obale, kao posljedica ulivanja netretiranih komunalnih otpadnih voda, industrijskih otpadnih voda i otpadnih voda iz hotelskih kompleksa, ekoloki tetnih postupaka (na primjer, u Bijeloj), nekontrolisanog bacanja vrstog otpada, neizgraenosti luke infrastrukture (luka Zelenika i brodogradilite Bijela) za prihvat balastnih i ostalih otpadnih voda i vrstog otpada i roba u transportu sa brodova koje mogu ugroziti ivotnu sredinu; - Izgraenost graevinskih objekata (kolektivnih ili individualnih, turistikih i ostalih), posljedino nastavlja veliku antropopresiju na prostor u ljetnjim mjesecima i prouzrokuje izostajanje regulisanja zagaivanja vode, tla i vazduha, neprilagoenost izgradnje seizmikom riziku pojaava opasnost od neregulisanih klizita; Prirodne osobine na teritoriji optine su veoma povoljne to je i rezultiralo visoko kvalitetnim ambijentom, ali se taj kvalitet zbog neodgovarajue zatite i nerazumnog korienja i unitavanja dovodi u opasnost. Zagaenjem vazduha, voda i tla i unitavanjem flore i faune doi e od promjene klime rascvjetala zima e se pretvoriti u hladan i valaan period, a prijatna, provjetrena ljeta e se pretvoriti u doba nesnosnih vruina. Reljef kome vegetacija daje slokovitost bez nje e samo biti zastraujua prepreka svakoj komunikaciji i razvoju.

2.32.3.1

Stanovnitvo i naseljaKretanje broja stanovnika

Stanovnitvo Hercegnovskog podruja do 60-tih godina prolog vijeka se sporo poveavalo. Tradicionalno zbog ogranienih mogunosti egzistencije i privreivanja iseljavalo se u prosperitetnija i ekonomski razvijenija podruja bive Jugoslavije. Meu nerazvijnim privrednim aktivnostima dominirala je poljoprivreda a turizam je bio u povoju, to se odnosi i na sekundarne i tercijalne djelatnosti. Nakon 60-tih godina. promjenom strukture privreivanja i pokretanja ekonomskog nepoljorivrednog razvoja, prirataj stanovnitva se poveava kako uticajem prirodne tako i mehanike komponente. Priliv stanovnitva u podruje Herceg Novog postaje konstanta to pozitivno i podsticajno djeluje na njegov razvoj i prosperitet. Tokom osme i devete decenije u podruje se doseljavalo godinje izmeu 400 i 500 lica. Ubrzanje porasta stanovnitva zapoeto nakon 60-tih godina, intenzivirano je u periodu od 1971. do 1981. godine. Intenzitetu porasta posebno je doprinosio priliv stanovnitva koji je i relativno bio vei od prirodnog prirataja. To pokazuje da je Herceg Novi posjedovao jaku privlanu snagu, zbog pogodnih klimatskih uslova i zbog ekonomskog i drutvenog prosperiteta. Tendencija ubrzanog porasta stanovnitva u sledeoj deceniji i dalje se zadrava i stabilizuje.

27

Fiziko irenje urbanog pojasa zapoeto je nakon 60-te godine. Tokom sledeih 30 godina stanovnitvo Optine se skoro udvostruilo, a u urbanom pojasu utrostruilo. To se naravno ispoljilo kroz prostorne promene i reperkusije. Stagnacija broja stanovnika karakteristina je za periurbani pojas - neposrednu kontakt zonu, a radikalno opadanje u ruralnom zaleu gde su neka sela, odnosno zaseoci svedeni na topogrfaski pojam bez itelja. Mlado stanovnitvo je napustilo ruralno podruje u zaleu. Sadanje stanovnitvo zalea ivi u starakim domainstvima iji se broj vremenom smanjuje. Zalee Optine stvarno doivljava demografsku eroziju. Prema popisu stanovnitva (preliminarni rezultati obavljeni u mesecu novembru 2003. godine) na podruju Herceg Novog ivelo je ukupno 32.988 stanovnika u 11.361. domainstvu. Nastavljena je tendencija porasta broja stanovnitva u optinskom centru, ali i u urbanom i periurbanom pojasu. U odnosu na popis 1991. godine zalee nastavlja da gubi stanovnike, odnosno u njemu se deava depopulacija zajedno sa demografskom erozijom ubrzanim procesom senilizacije i stanovnika i domainstava. Sledea tabele ukazuje na broj stanovnika i domainstava po poslednjem popisu i njihov prostorni razmetaj po karakteristinim pojasevima. Tabela br. 3. Stanovnitvo i domainstva podruja Herceg Novog (popis 2003.) Optina Centar optine Urbani pojas Periurbani pojas Zalee Stanovnika Domainstava 11.361 32.988 12.663 5.273 21.619 7.617 9.939 3.744 1.430 341

Izvor: Prvi rezultati popisa stanovnitva, 2003, RZS Crne Gore, Podgorica 2004 Broj izbjeglica - stanje 01.novembra 2001. godine - (Izvetaj UNHCER i Republikog komesarijata za raseljena lica, mart 2002), na podruju Herceg Novog iznosio je 3.199 lica, ili 21.8 % ukupnog broja izbeglica Crne Gore. Apsolutno to je najvei broj izbeglica u odnosu na ostale optine Crne Gore. Broj raseljenih lica je znatno manji. Od ukupnog broja 29.132 raseljenih lica u Crnoj Gori, na podruju Herceg Novog ih je 713, ali i taj broj nije zanemariv. Najvei broj izbeglica pristigao je u Herceg Novi iz bivih republika: Bosne i Hercegovine i Hrvatske. Broj se mjenjao vremenom zavisno od sleda dogaaja u susednim bliim i daljim podrujima sukoba (oko 2000. godine izbjeglica i raseljenih lica bilo je oko 8.000) ali se na kraju stabilizovao na navedenom nivou, uz opasku da je neizvjesna njihova dalja sudbina u pogledu konane integracije ili pak, vraanja na svoja imanja i u zaviaj. Raseljena lica stigla su na prostore Crne Gore iz Kosova i Metohije. Problemi njihove dalje sudbine u pogledu reavanja statusa boravka i prebivalita su neizvjesni, a naroito mogunosti vraanja na, u meuvremenu, poharana imanja. Dnevne migracije u podruju Herceg Novog a posebno u njegovom linerano formiranom urbanom pojasu su intenzivne u pogledu kretanja sanovnitva od mjesta stanovanja do mjesta rada. Ovim migracijama obuhaeni su i uenici. Specifinost Herceg Novog je da dio stanovnitva koji ivi u seoskim naseljima posjeduje stambene objekte u gradu ili u prigradskim naseljima to utie na migracije tokom vikenda. I pored velike pokretljivosti stanovnitva, postojea mrea saobraajnica ne dozvoljava njeno vee intenziviranje. Pokretljivost28

stanovnitva uslovljena je mreom saobraajnica, ali i stepenom motorizacije koji je relativno visok za postojee ekonomske i drutvene prilike. 2.3.2 Procjena broja stanovnika i domainstava u 2006.godini

Obzirom na to da se ovaj Prostorni plan radi za period do 2020 godine, za njegovu izradu ne postoje potrebni pouzdani podaci, tako da se svi zakljuci moraju zasnivati na pretpostavkama. Da bi proces dolaska do pretpostavki bio to pouzdaniji potrebno je na poetku ralaniti inioce poveanja broja stanovnika. Za Optinu Herceg-Novi to bi bili slijedei inioci: 1. Prirodni prirataj u vremenu od 1948.god. do danas koji je kao pojava uglavnom pravilan. 2. Doseljavanje stanovnitva zbog promjene radnog mjesta i boljih uslova ivota koje je kao pojava relativno pravilno. 3. Doseljavanje stanovnitva iz ratom zahvaenih podruja to je kao pojava potpuno nepravilno. Posmatranjem rasta broja stanovnika od 1948. pa do 2003.godine, posebno u periodu od 1981. do 2003. koji je najblii popisno obraen period zapaaju se pravilnosti uobiajene za savremene sredine - rast broja stanovnika se smanjuje i stabilizuje, rast broja domainstava se smanjuje i stabilizuje, a prosjena veliina domainstava se smanjuje. Tabela br. 4. Osnovni podaci o stalnom stanovnitvu 1981 2003 god. 1981 Broj stanovnika Broj domainstava Prosj. veliina domainstva OSTALI PODACI (podaci su dati okvirno) 1. Izbjeglice (raseljena lica) 2. Broj glasaa na izborima 2004 3. Broj glasaa na izborima 2006 4. Graani koji ekaju dravljanstvo PROCJENA BROJA STANOVNIKA 2006. GODINE 1. Broj stanovnika 2003 godine 2. Odnos broja glasaa 2004 i 2006 godine 3. Broj stanovnika uvean srazmjerno broju glasaa 4. Raseljena lica 5. Lica koja ekaju dravljanstvo Ukupno 3 + 429

81/71 1,27 1,34 0,95

1991 27 593 8 673 3,18

91/81 1,19 1,21 0,98

2003 33 034 11 361 2,90

03/91 1,20 1,31 0,92

23 258 7 187 3,24

3 200 23 000 24 000 1 000 33 034 1,04 34 450 3 200 1 000 38 650

PROCJENA BROJA DOMAINSTAVA 2006.GODINE - broj stanovnika - prosjena veliina domainstva - broj domainstava 38 650 2,90 13 327

Prihvatajui ovako dobijene podatke moe se prei na blie odreivanje ostalih karakteristika stanovnitva Herceg-Novog. Rast broja stanovnika Kroz procjenu sadanjeg broja stanovnika ve se mogu zapaziti neke osnovne odlike rasta. Ove odlike se mogu detaljnije analizirati kroz sljedeu tabelu: Tabela br. 5.godina 1818 1948 1953 1961 1971 1981 1991 1) 2003 1)

Rast broja stanovnika i domainstavabroj stanovnika 6 267 12 482 13 759 15 157 18 368 23 258 27 593 33 034 1,0053 1,0197 1,0122 1,0194 1,0239 1,0172 1,0151 3 485 3 908 4 414 5 373 7 187 8 673 11 361 1,0248 1,0153 1,0199 1,0295 1,0190 1,0228 3,58 3,52 3,43 3,42 3,24 3,18 2,90 0,997 0,997 1,000 0,995 0,998 0,992 q broj domainsta -va q srednja veliina q domainstava

q = srednji godinji kolinik rasta ; 1) broj stanovnika bez izbjeglica

2.3.3

Stanje razvijenosti osnovnih demografskih struktura

2.3.3.1 Struktura po polu i starosti Za optinu Herceg-Novi moe se ( na osnovu podataka iz tabele 9) zakljuiti da je to umjerena optina, uravnoteene starosne i polne strukture. Mladi ljudi ( do 40 godina) ine 52% ukupnog stanovnitva. Starosne grupe su ravnomjerne, jedino se zapaa manjak u generacijama roenim u vrijeme Drugog svjetskog rata.

30

Tabela br. 5.

to se tie strukture prema polu, ene su ( prosjeno) u laganoj prevlasti. Kod najmlaih, neto malo preovladavaju djeaci, ali u dobu preko 65 godina starosti izrazito preovladavaju ene. Znai da u Herceg-Novom ene due ive. 2.3.3.2 Struktura po obrazovanju Za Herceg-Novi se moe rei da je relativno "obrazovana" optina - preko 60% stanovnitva ima vie od Osnovne kole. Po strukturi - ovo je srednjokolski grad (45% stanovnika je sa srednjim obrazovanjem). Bez ikakve kole je svega 2%. Nepismenih stanovnika je svega 1%. Fakultetski obrazovanih ima 8% to je ipak malo. 2.3.3.3 Zaposlenost Period 1981. - 1991. Udio aktivnog stanovnitva iznosio je u optini Herceg-Novi 1981.godine 40%, a 1991.godine 36%, to je, u odnosu na mnoge sredine u okolini jako povoljno, iako ima tendenciju pada. Pad zaposlenosti govori da su devedesete godine oznaile kraj zlatnog doba hercegnovske privrede. Inae vrijeme od 1981-1991 donijelo je mnoge promjene u zaposlenosti. Djelatnosti: zdravstvo ( ukluuje prije svega Institut i Vojnu bolnicu), trgovina i industrija doivljavaju porast, dok turizam, zanati, usluge, a pogotovo graevinarstvo i poljoprivreda doivljavaju pad. Primjera radi, poljioprivredno stanovnitvo se u tom periodu smanjilo za polovinu.

31

Tabela br. 6.

Aktivno stanovnitvo prema djelatnostiBROJ 1981 % BROJ 1991 10 004 11,2 3,9 17,0 5,0 12,2 14,0 6,8 2,0 3,9 11,1 10,6 2,2 1 449 204 744 628 1 507 1 137 520 278 525 1 745 1 047 211 14,5 2,0 7,4 6,3 15,1 11,4 5,2 2,8 5,2 17,4 10,5 2,1 % q 91/81 1,073 1,387 0,562 0,468 1,351 1,322 0,871 0,816 1,512 1,458 1,686 1,055 1,005 BROJ 2003 10 405 1 380 122 383 609 2 197 1 060 514 443 520 1 453 1 349 330 13,3 1,2 3,7 5,9 21,1 10,2 4,9 4,3 5,0 14,0 13,4 3,2 q 03/91 1,040 0,952 0,598 0,515 0,970 1,458 0,932 0,988 1,594 0,990 0,833 1,331 1,56

%

UKUPNO Industrija i rudarstvo Poljoprivreda i ribarstvo Graevinarstvo Saobraaj i veze Trgovina Hoteli i restorani Ostale usluge Finansijs. i posr. usluge Obrazov. Kultura, inf. Zdravstvo i soc.zat. DPZ, SIZ, DPO nepoznato

9 326 1 045 363 1 590 465 1 140 1 305 637 184 360 1 035 992 210

Period 1991. - 2003. Udio aktivnog stanovnitva iznosio je u optini Herceg-Novi 2003.godine 27%, a 1991.godine 36%, ime se nastavlja tendenciju pada iako je, u odnosu na mnoge sredine u okolini, i dalje povoljno. U ovom periodu neke djelatnosti: finasijske i posrednike usluge, trgovina i uprava doivljavaju porast, dok ostale doivljavaju pad. 2.3.3.4 Drutveno-ekonomske grupe Neku optu socioloku sliku optine veoma je teko dati, prije svega zato to nema dovoljno podataka. Meutim, na osnovu raspoloivih podataka i posmatranja oiglednih pojava, mogu se razlikovatai tri osnovne drutvenoekonomske grupe: I GRUPA Oni koji ive samo od svog rada Ovo je osnovna ali veoma raznolika socio-ekonomska grupa. Po mjestu rada to mogu biti zaposleni u bivim drutvrnim preduzeima ili u privatnom sektoru. Po uslovima ivota mogu biti sreni, ako imaju rjeeno stambeno pitanje i nesreni ako su podstanari, kojima je, zaista, najtee.

32

II GRUPA Oni koji rade sa sredstvima za rad u svom vlasnitvu Ovdje spadaju svi oni koji imaju osnovna sredstva za pokretanje proizvodnje ili osnivanje kakve uslune djelatnosti. Oni su zaposleni u tercijarnom sektoru najee, i njihova djelatnost je vezana pre svega za razvoj turizma. Ovo je grupa koja kombinuje rad i svojinu, pa je samim tim i najaktivnija. III GRUPA Oni koji ive od rente Ovo su vlasnici nekretnina koje se nalaze na raznim lokacijama na teritoriji optine. Oni prodajom, zakupom ili zajednikim ulaganjem prisvajaju diferencijalnu rentu. Ogroman broj Soba za izdavanje, mnogobrojni poslovni prostori i brojni placevi za partnersko ulaganje samo su osnovni vidovi zarade po osnovu svojine. 2.3.4 Prostorna distribucija stanovnitva

Optina Herceg-Novi ima dvadeset i sedam naselja organizovanih u dvadeset mjesnih zajednica. Bez obzira na to to mjesne zajednice danas nisu drutveni inioci nekadanjeg znaaja, podjela na mjesne zajednice u ovom istraivanju je praktine prirode jer se tako odrava kontinuitet sa prethodnim Prostornim planom. Naredne tabele numeriki prikazuju prostorni raspored stanovnitva. Tabele su raene na osnovu preliminarnih rezultata popisa 2003. godine, ali se zbog zanemarljivo male razlike 46 stanovnika na nivou optine mogu uzeti kao vjerna slika stanja. Iz njih se jasno vide sljedee karakteristike: veina stanovnitva ivi u gradu - oko 50% (Igalo, Herceg-Novi, Topla, Savina) od vangradskih mjesnih zajednica najbrojnije su - Bijela i Zelenika sa oko 17% stanovnitva optine oko 17% stanovnitva je naseljeno du rivijere (Kumbor-Kamenari) preostalih 16% stanovnitva su naseljeni u prigradskim (Podi, Sutorina) i seoskim naseljima

33

Tabela br. 7. MZ

Rast broja stanovnika po mjesnim zajednicama BROJ STANOVNIKA 1991770 3 071 885 1910 4 076 761 181 251 748 338 279 928 217 1 021 126 272 489 67 5 835 5 594 27 819

BROJ STANOVNIKA 20031 467 3 758 1 269 2 057 4 445 756 157 178 1 058 327 285 1 173 131 1 641 120 868 602 33 6 458 6 205 32 988

q

OPADANJE - RAST

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Baoii Bijela enovii ZelenikaKuti Igalo Kamenari Kameno lijebi Kruevice Kumbor

1.92 1,22 1,43 1,08 1,10 0,99 0,87 0,71 1,41 0,97 1,02 1,26 0,60 1,60 0,95 3,18 1,23 0.49 1,11 1,11

10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20.

Lutica Mojde Meljine Mokrine PodiSasovii Prijevor Rati. Su. Treb. Sutorina Ubli Herceg Novi Topla UKUPNO

34

Tabela br. 8.MZ 0102 06 03 06 07 04 05 06

Prostorni razmjetaj stanovnitvaF(ha) 299,40540,87 408,60 192,70 245,70 605,00 87,50 97,50 102,60

NAZIV BAOII BIJELA BIELSKE KRU. ENOVII URII LIJEBI ZELENIKA IGALO JOICE KAMENO KRUEVICE KUMBOR KUTI LUTICA MELJINE MOJDE MOKRINE PODI PRIJEVOR PROVODINA RATEVINA SASOVII SUTORINA SUEPAN TREBESIN UBLI HERCEG NOVI TOPLA UKUPNO

% 1,272,30 1,74 0,82 1,04 2,57 0,37 0,41 0,44

2003BROJ STAN. ST/ha

1 4673 733 25 1 269 330 11 1 449 3 774 426

4,916,69 0,06 6,38 1,34 0,02 16,56 38,70 4,14

0708 09 04 10 12 11 13 14 15 05

2 244,605 707,30 200,40 1 061,10 3 543,40 71,20 437,20 1 730,80 206,90 589,90 559,70

0,5324,44 0,85 4,51 15,05 0,30 1,86 7,35 0,88 2,50 2,38

146178 1 058 608 327 1 173 285 131 1186 120 671

0,060,03 5,29 0,57 0,09 16,47 0,65 0,08 5,73 0,20 1,20

1614 17 16 16 18 19 20

184,70317,50 797,50 217,50 147,50 2 736,00 150,00 91,90

0,781,35 3,39 0,92 0,63 11,62 0,64 0,39

140455 602 497 231 33 6 458 6 205

0,761,43 0,75 2,28 1,56 0,01 43,05 67,45

23 574,97

100

32 988

1,40

-

izraen rast naseljenosti blizu preko 50% imaju Baoii i Podi umjeren rast su imali: Bijela, enovii, Meljine, Kumbor i Sutorina neznatan rast su imali Igalo, Topla, Herceg-Novi i Savina zaustavljeni u rastu bili su: Zelenika, Kamenari, Mojde, Lutica i Prijevor pad broja stanovnika su imali: Kameno, lijebi, Kruevice, Mokrine i Ubli35

-

po gustini naseljenosti istiu se Igalo, Topla, Herceg-Novi sa bruto gustinom naseljenosti od 30-100 st/ha srednje gustine 10-50 st/ha su Meljine i Zelenika male gustine 5-10 st/ha su naselja du rivijere ( Kumbor, enovii, Bijela ) i Podi ostala mjesta imaju vrlo malu gustinu - ispod 5 st/ha Opte odlike razmjetaja stanovnitva

2.3.5

Stanovnitvo u optini Herceg-Novi je veoma heterogeno. Prisustvo mnogih vjera, nacija i socijalnih grupa ine socioloku strukturu ove optine veoma sloenom, pogotovo danas kada je ta struktura izloena brojnim promjenama. Sama injenica da se u optinu bilo doselilo preko 8 000 izbjeglica iz Hrvatske, Bosne, Hercegovine i Kosova i da se time broj stanovnika optine tada naglo poveao za oko 30%, govori o velikoj promjeni. Gaenje velikih drutvenih preduzea (Prvoborac, Boka, Brodogradilite, Banja) koja se danas, u esto smanjenom obimu uposlenosti, bore za opstanak i ekaju privatizaciju bitno je uticalo na promenu strukture stanovnitva u socijalnom i ekonomskom smislu. Radnici koji su ostali zaposleni rade za male plate, a oni koji su ostali bez posla uglavnom se bore za goli ivot. Odatle i pojave sive ekonomije, pauperizacije, i sl., uobiajenih prateih pojava kriza i postkriznih perioda. Rast privatnog poslovanja je uoljiv. Oblici su raznoliki, ali je u velikom broju vezan za razvoj turizma. Privatna inicijativa i pokretanje privatnog ili porodinog biznisa je relativno nova pojava. S jedne strane se ocenjuje kao vrijedan ekonomski resurs, ali istovremeno pokree i brojna pitanja postojanja odgovarajue regulative i zakonskih reenja. To nije samo problem optine Herceg Novi, ve sistemskih rjeenja sa kojima se Crna Gora kao drava suoava. Stanovnitvo optine Herceg-Novi doivjelo je u zadnjih petnaest godina bitne promjene. Broj stanovnika se poveao najvie zbog izbjeglica iz bivih Jugoslovenskih republika. Drutveno-ekonomska struktura se promijenila tako to je dobar dio srednje klase osiromaio, dok se na drugoj strani, pojavljuje grupa-sloj-klasa novostvorenih bogataa. U prostornom smislu, zapaa se koncentracija u priobalnom pojasu i pranjenje zalea optine. Naroito su na udaru sela (Ubli, Mokrine, Kameno, Kruevice i lijebi) iji demografski pad ukazuje na pojavu tzv. demografski mrtvih podruja. 2.3.6 Dostignuti nivo urbanizacije i glavni problemi naselja

Gradsko podruje je centar i nosilac privrednog i drutvenog razvoja, a u manjoj mjeri i pojedina prigradska podruja posebnog turistikog ili prirodnog znaaja. Razmjetaj, veliina i dananje stanje veih (centralnih) naselja u strukturi urbane mree ne omoguavaju optimalan privredni razvoj i veu gustinu javne infrastrukture. Gradsko podruje ima jednostranu funkcionalnu strukturu preteno linearnog grada, sa dodatnim ogranienjima koja su nastala kao posljedica ekonomske, socijalne i druge krize i nedovoljnog privrednog rasta u periodu od poetka devedesetih godina, odnosno sa umanjenim kapacitetima u privredi. Ovi problemi su dodatno usloeni zbog migracionih procesa, koji su doveli do toga da je demografski pritisak najvei upravo na urbana naselja.

36

U velikom broju sluajeva, rast i razvoj gradskih i drugih naselja odvijali su se spontano, u emu je veliko uee bespravne izgradnje. Ovo je velikim dijelom posljedica nedovoljne i neodgovarajue planske dokumentacije, a jednim dijelom i posljedica niske planske discipline u ostvarivanju postojeih planova. Imajui u vidu vrijeme kada su usvojeni, stari prostorni plan i generalni urbanistiki plan, kao i preko 50 detaljnih urbanistikih planova, raeni su na osnovu razvojnih i drutvenih pretpostavki koje se bitno razlikuju od dananjih. Stoga, takvi planovi nijesu mogli da sprijee negativne razvojne pojave u prostoru u proteklom periodu, a u novije doba su se uglavnom pokazali kao neodgovarajui, u izmijenjenim drutvenim, socijalnim i privrednim uslovima. Uz to, stara generacija planova, tipino, ne sadri sav implementacijski mehanizam koji je inae neophodan za dosljedno i efikasno ostvarivanje kljunih planskih odredbi, pa i to predstavlja vaan razlog zbog kojeg je veliki broj planova manje upotrebljiv. Ukupno, kao posljedica radikalno promijenjenih pretpostavki i uslova, esto i neadekvatnih planova i kanjenja u donoenju planske dokumentacije, u optini Herceg-Novi dominira neracionalno korienje postojeih graevinskih i saobraajnih povrina. Naroito je nepovoljno to to se veoma esto gradi u prostoru koji po urbanistikim kriterijumima nije najprimjereniji za pojedine vrste djelatnosti, odnosno za koji ne postoje odgovarajui urbanistiki dokumenti. Pojedina naputena privredna, vojna i druga slina podruja jo nisu obuhvaena razvojnim dokumentima, iako mogu biti od vanosti za budui razvoj. Takoe je neophodno zatititi prigradske djelove od dalje nekontrolisane suburbanizacije. Naznaene procese tzv. urbane reciklae treba ubrzati, a odredbe o tome to prije treba izraditi u odgovarajuim planovima. 2.3.7 Stanje razvoja seoskih naselja

Za seoska podruja karakteristina je niska gustina naseljenosti i pretena zaposlenost stanovnitva u poljoprivredi uz napomenu da se to odnosi uglavnom na staraka domainstva. Veliki broj mlaih stanovnika sela ivi i radi u gradskom podruju, ali se brine i o svom seoskom domainstvu. Mreu naselja u seoskim podrujima, po pravilu, ine manja naselja sa manjim brojem usluga i urbanih djelatnosti. Preteni dio seoskih naselja spada u tip razbijenih zaseoka, iako su u samim zaseocima objekti grupisani u zbijene strukture. Seoska podruja mogu se podijeliti u pet osnovnih grupa, i to: - Seoska podruja u blizini gradskog podruja (NPR Trebesin); - Seoska turistika podruja (NPR Zambelii); - Seoska podruja sa mjeovitim djelatnostima, koja jo zavise od poljopri