pp cmbdt dua ve mot bien_kinhhoa.pdf

22
Phュャng phクp ョュa vメ mét biユn trong bオi toクn bハt ョシng thøc . . K_ Xác -1- A. lý DO CHäN ァメ TオI Trang b゙ nh÷ng tri thøc cャ bカn ,cヌn thiユt ,tiェn tiユn nhハt ョニc biヨt lオ nh÷ng tri thøc phュャng phクp vオ phクt triモn trン tuヨ cho häc sinh lオ cクc môc tiェu ョュîc ョニt lェn hオng ョヌu trong cクc môc tiェu dケy häc mォn toクn. Bハt ョシng thøc lオ mét vハn ョメ ョュîc giクo viェn vオ häc sinh thゥm nhヒp víi mét lュîng thêi gian khク nhiメu vラ ョゥy lオ vハn ョメ cã thモ phクt triモn khカ nィng tュ duy toクn häc cho häc sinh. Thユ nhュng qua viヨc tラm hiモu vハn ョメ nオy trong quク trラnh dケy häc tォi thハy mニc dï ョキ cã rハt nhiメu phュャng phクp giカi cho nh÷ng bオi toクn bハt ョシng thøc ョiモn hラnh cô thモ cã nhiメu dケng. Cã nh÷ng bオi toクn bハt ョシng thøc khã khi båi dュìng häc sinh khク giái viヨc sö dông nh÷ng phュャng phクp ョキ cã gニp nhiメu khã khィn, vラ thユ víi hュíng suy nghワ khセc phôc nh÷ng hケn chユ vメ phュャng phクp giカi ョキ cã trュíc tォi ョキ tラm kiユm thェm ョュîc mét phュャng phクp tiヨn lîi ョモ giカi quyユt nh÷ng bオi toクn khã vオ còng ョモ khャi dヒy trン tラm t゚i cña häc sinh vオ giクo viェn trong quク trラnh tù häc, khャi dヒy l゚ng say mェ tラm kiユm nh÷ng cクi míi. Vラ nh÷ng lý do ョã.Dュíi ョゥy tォi xin ョュîc trao ョæi víi quý ョång nghiヨp mét phュャng phクp giカi cho nh÷ng bオi toクn bハt ョシng thøc ( Thュêng lオ nh÷ng bオi bハt ョシng thøc khã, xカy ra trong cクc kú thi häc si nh giái, thi ァケi häc). Vオ trong mét sè bオi tォi khai thクc sゥu thェm bサng nh÷ng hoケt ョéng trン tuヨ nhュ tæng quクt, phゥn tンch, so sクnh, ョニc biヨt hãa. .. Néi dung ョメ tオi gåm ba phヌn : Phヌn I: mét biユn lオ ネn phô t=h(x,y,z,...) Phヌn II: Mét biユn lオ x(y hoニc z) Phヌn III: Khai thクc phュャng phクp trong lュîng giクc b.néi dung ョメ tオi */ Bオi toクn : Xミt bオi toクn : víi ョiメu kiヨn R (nユu cã) . Chøng minh rサng p=f(x,y,z,...) A (hoニc A) phュャng phクp giカi: Chøng minh p ) (t g víi D t Chøng minh A t g ) ( víi t D Vハn ョメ ョニt ra lオ ョクnh giク biモu thøc p ョモ ョュa vメ biモu thøc mét biユn g(t) vオ chøng minh A t g ) ( - Viヨc chøng minh A t g ) ( ë ョゥy tォi chリ sö dông cクch biユn ョæi ( dù ョoクn dハu bサng xカy ra),ngoオi ra ョèi víi hoc sinh líp 12 cã thモ lオm mét cクch nhanh chãng hャn bサng cクch sö dông ョケo hオm lヒp bカng biユn thiェn ョモ giカi. - C゚n ョクnh giク p nãi chung lオ phong phó tïy thuéc tõng bオi toクn ョモ lùa chän cクch ョクnh giク thンch hîp (dïng cクch biユn ョæi , sö dôn g bハt ョシng thøc cæ ョiモn bunhiacopki,cォsi,....). http://kinhhoa.violet.vn

Upload: tran-duc-bang

Post on 08-Nov-2015

246 views

Category:

Documents


1 download

TRANSCRIPT

  • Phng php a v mt bin trong bi ton bt ng thc.

    .K _ Xc - 1 -

    A. l DO CHN TITrang b nhng tri thc c bn ,cn thit ,tin tin nht c bit l

    nhng tri thc phng php v pht trin tr tu cho hc sinh l cc mctiu c t ln hng u trong cc mc tiu dy hc mn ton.

    Bt ng thc l mt vn c gio vin v hc sinh thm nhpvi mt lng thi gian kh nhiu v y l vn c th pht trin khnng t duy ton hc cho hc sinh.

    Th nhng quavic tm hiu vn ny trong qu trnh dy hc ti thy mc d

    c rt nhiu phng php gi i cho nhng bi ton bt ng thc in hnhc th c nhiu dng. C nhng bi ton bt ng thc kh khi bi dnghc sinh kh gii vic s dng nhng phng php c gp nhiu khkhn, v th vi hng suy ngh khc phc nhng hn ch v phng phpgii c trc ti tm kim thm c mt phng php tin li gii quyt nhng bi ton kh v cng khi dy tr tm ti ca hc sinhv gio vin trong qu trnh t hc, khi dy lng say m tm kim nhngci mi.

    V nhng l do .Di y ti xin c trao i vi qu ngnghip mt phng php gii cho nhng bi ton bt ng thc ( Thngl nhng bi bt ng thc kh, xy ra trong cc k thi hc si nh gii, thii hc). V trong mt s bi ti khai thc su thm bng nhng hotng tr tu nh tng qut, phn tch, so snh, c bit ha. ..

    Ni dung ti gm ba phn :Phn I: mt bin l n ph t=h(x,y,z,...)Phn II: Mt bin l x(y hoc z)Phn III: Khai thc phng php trong lng gic

    b.ni dung ti*/ Bi ton: Xt bi ton : vi iu kin R (nu c) . Chng minh rngp=f(x,y,z,...) A (hoc A)

    phng php gii: Chng minh p )(tg vi Dt Chng minh Atg )( vi t D Vn t ra l nh gi biu thc p a v biu thc mt bin g(t) v chngminh Atg )(

    - Vic chng minh Atg )( y ti ch s dng cch bin i ( d ondu bng xy ra),ngoi ra i vi hoc sinh lp 12 c th lm mt cch nhanhchng hn bng cch s dng o hm lp bng bin thin gii.

    - Cn nh gi p ni chung l phong ph ty thuc tng bi ton lachn cch nh gi thch hp (dng cch bin i , s dn g bt ng thc c inbunhiacopki,csi,....) .

    http://kinhhoa.violet.vn

  • Phng php a v mt bin trong bi ton bt ng thc.

    .K _ Xc - 2 -

    */ kin thc b sung1.Bt ng thc c bn :a.Bt ng thc csi:cho )2(,...,, 21 nxxx n s khng m khi :

    nnn xxxnxxx ...... 2121 ng thc xy ra khi v ch khi nxxx ...21

    b. Bt ng thc bunhiacopxki:2

    221122

    22

    122

    22

    1 )...()...)(...( nnnn yxyxyxyyyxxx ng thc xy ra khi v ch khi

    n

    n

    yx

    yx

    yx ...

    2

    2

    1

    1

    c. Bt ng thc svac-x(h qu ca bt ng thc bunhiacopxki ) :vi )2(,...,, 21 nyyy n l s dng:

    n

    n

    n

    n

    yyyxxx

    yx

    yx

    yx

    ...

    )...(...

    21

    221

    2

    2

    22

    1

    21

    ng thc xy ra khi v ch khi :n

    n

    yx

    yx

    yx ...

    2

    2

    1

    1

    2.Tnh cht:a. Nu p c gi tri khng i khi ta hon v vng quanh cc bin x,y,z..chng hn p=f(x,y,z)=f(y,z,x)=f(z,x,y) .khi khng mt tnh tng qut ta c th gi s x=max(x,y,z,...) hocx=min(x,y,z,...)b. Nu p c gi tr khng i khi ta hon v mt cch bt k cc bin x,y,z...chng hn p=f(x,y,z)=f(x,z,y)=f(y,x,z)=f(y,z,x)=f(z,x,y)=f(z,y,x) .khi khng mt tnh tng qut ta c th sp xp cc bin theo mt th t

    .... zyxI. mt bin l n ph t=h(x,y,z,...). Sau y l mt s v d m uBi ton 1:Vi x,y l s dng chng minh rng:

    2233 yxxyyx (1)Gii:V x l s dng nn:

    (1) x

    yx

    yx

    y

    23

    1 . tx

    y =t th t>0(1) tr thnh t 3 -t 2 -t+10 (t-1) 2 (t+1)0 (ng vi mi t>0) pcm

    Tng qut ta c bi ton sau:Cho x,y l s dng. Cmr: ),2(11 Nnnyxxyyx nnnn

    Chng minh hon hon tng t!Bi ton 2: Vi x,y khc khng chng minh rng:

  • Phng php a v mt bin trong bi ton bt ng thc.

    .K _ Xc - 3 -

    )2(22

    2

    2

    2

    4

    4

    4

    4

    x

    y

    yx

    x

    y

    y

    x

    x

    y

    y

    x

    Gii:t t=

    x

    yyx th 2

    x

    yyx

    x

    yyx

    t (p dng bt csi)khi (2) tr thnh:

    02)2(2)2( 222 ttt (t+2)(t 3 -2t 2 -t+3)0(2')+) Vi t2: ta c t 3 -2t 2 -t+3=(t-2)(t 2 -1)+1>0nn bt ng thc (2') ng+) Vi t -2: ta c t 3 -2t 2 -t+3=(t+2)[(t-2) 2 +3] - 11 > 0v t+20 nn bt ng thc (2') ngvy bt ng thc (2) ng du bng xy ra khi t= -2 hay x=-y pcmBi ton 3:( chn i tuyn d thi HSG ton QG 2006-2007)x,y,z l s thc tha mn 2222 zyx .Tm gi tr ln nht, nh nht ca biuthc xyzzyxP 3333 -Nhn xt : D on du gi tr LN,NN t c kh i x=y=z hoc ti cc imbin.Th vo ta c phn on 2222 PGii: T ng thc 2222 )()(2 zyxzxyzxyzyx

    ))((3 222333 zxyzxyzyxzyxxyzzyx v iu kin ta c:)

    22)(2)(())((

    2222 zyxzyxzxyzxyzyxzyxp

    t 60 tzyxt2222)22()2(

    213

    2)

    222( 2

    32

    ttttttpdu bng xy ra khi v ch khi 2tvy Pmin= 22 khi x= 2 ,y=z=0 hoc hon v Pmax= 22 khi x= 2 ,y=z=0 hoc hon vSau y ta xt mt s v d m phi nh gi biu thc P mi thy c nphBi ton 4: Cho

    23

    0,,

    zyx

    zyx Cmr:

    215111

    zyxzyx

    Gii: p dng bt ng thc csi ta c:zyx

    zyxxyz

    zyxzyx

    zyx 913111 3

    t230 tzyxt

  • Phng php a v mt bin trong bi ton bt ng thc.

    .K _ Xc - 4 -

    Vy:2

    15

    23

    .4

    2749

    .2427

    499111

    tt

    ttt

    tt

    zyxzyx

    du bng xy ra khi v ch khi x=y=z=21

    pcmTng qut ta c bi ton: Cho )2(,...,, 21 nxxx n l s dng ;

    )(... *21 Rkkxxx n 22;0 bnakb .Cmr :

    kakbn

    xxxbxxxa

    n

    n

    22

    2121 )

    1...

    11()...( (*)S lc li gii:

    kakbn

    kbn

    akk

    bnk

    bnat

    kt

    tbn

    t

    bnat

    xxx

    bnxxxa

    xxxbxxxa

    n

    n

    n

    n

    22

    2

    22

    2

    2

    22

    221

    2

    2121

    21

    )(1.2.)()1(

    ...

    )...()1...11()...(

    Nhn xt1:- T bi ton (*) ta c bit ha1.Vi a=1; b=4 ; n=3 ; k=

    23 ta c bi ton :

    Cho

    23

    0,,

    zyx

    zyx Cmr:

    251)111(4

    zyxzyx

    kt hp bt ng thc bunhiacopxki ta cbi ton 2':(olimpic-ton s cp -i Hc Vinh)

    Cho

    23

    0,,

    zyx

    zyx C mr: 2 2 22 2 21 1 1 173. 2x y zy z x

    Tht vy : p dng bt ng thc bunhacopxki ta c)4(

    17114)41)(1( 222222 yxyxyxyx

    tng t sau cng li kt hp bi ton trn ta suy ra iu phi chng minhVi a=1;b=9;n=3;k=1 kt hp bt ng thc bunhiacopxki ta c bi ton

    Cho

    10,,

    zyxzyx CMR : 82111 222222 zzyyxx

    ( thi i hc ,cao ng nm 2003 -2004)2.vi a= -1; b=1 ; n=2 ; k= 2 ta c bi ton :Cho

    20,

    yxyx Cmr: 2)(11 yx

    yx

    bng cch thay i gi thit , t n ph ta c bi ton 2'':

  • Phng php a v mt bin trong bi ton bt ng thc.

    .K _ Xc - 5 -

    cho

    10,

    yxyx Cmr: 2

    11 y

    yx

    x

    Tht vy: bng cch t: a= x1 ; b= y1 v kt hp bt ng thcbunhacopxki v bi ton trn ta suy ra iu phi chng minhTng qut: (tp ch crux )

    )2(,...,, 21 nxxx n l s dng v mxxx n ...21 ,m>0:Cmr::

    1...

    2

    2

    1

    1

    nmn

    xm

    x

    xm

    x

    xm

    x

    n

    n

    Chng minh hon ton tng t !- Nu i chiu ca bt ng thc iu kin (bi ton (*))th bi ton thay inh th no?Tr li cu hi ny ta c bi ton mi : Cho )2(,...,, 21 nxxx n l s dng;

    )(... *21 Rkkxxx n 22;0 bnakb .Cmr :

    kakbn

    xxxbxxxa

    n

    n

    22

    2121 )

    1...

    11()...( (**)t bi ton (**) ta c th khai thc ta c nhng bi ton mi kh th v ...*)Nh vy khi lm mt bi ton ta c th dng hot ng tr tu khai thc subi ton_ trn c mt chu k hot ng kh hay l :bi ton c th tngqutc bit (phn tch , so snh...)bi ton mi tng qut.(ch tng qut c nhiu hng :theo hng s ,theo s bin hoc s m) Bi ton 5:(THTT/ T4/352/2007) Vi x,y,z l s dng v xyz 1Cmr:

    23

    xyzz

    xzy

    y

    yzx

    x (5)

    Gii:t a= x , b= y , c= zBi ton tr thnh : a,b,cl s dng v abc 1 cmr

    23

    2

    2

    2

    2

    2

    2

    abc

    c

    acbb

    bcaa (4')

    p dng bt ng thc svac-x ta c:VT 2 (5')

    abcacbbcacba

    222

    2)( 2 = 2222

    4)(abcacbbca

    cba

    ]3)[(3)(

    )](3)[(3)(

    )(3)(

    2

    4

    2

    4

    222

    4

    cbacba

    cabcabcbacba

    cabcabcbacba

    {v ab+bc+ca 3 2)(3 abc 3}t t=(a+b+c) 2 th t9 { v a+b+c 33 abc 3}

  • Phng php a v mt bin trong bi ton bt ng thc.

    .K _ Xc - 6 -

    ta c )3(32

    tt =

    33

    .

    1232

    12159.3

    33

    123

    12153

    t

    t

    t

    tt =29

    VT 2 (5') 29 VT(4')

    23

    du bng xy ra khi x=y=z=1 pcm

    Tng qut ta c bi ton sau:vi )2(,...,, 21 nxxx n dng v 1...21 nxxx

    Cmr:2

    ...

    ...

    ..... 1211432

    2

    321

    1 n

    xxxx

    x

    xxxxx

    x

    xxxx

    x

    nn

    n

    nn

    Bi ton 6: Cho

    10,,

    zyxzyx Cmr:

    109

    111 222 z

    z

    yy

    x

    xP

    Nhn xt: Ta ngh n p dng bt svac-x nhng y chiu ca bt ngthc li ngc.Mt ngh ny sinh l bin i P lm i chiu bt ng thc ?Gii : Ta c :

    333

    2222

    3

    4

    3

    4

    3

    4

    2

    3

    2

    3

    2

    3

    2

    2

    2

    2

    2

    2

    1)(1

    )111

    (1)1

    1()1

    1()1

    1(

    zyxzyxzyx

    zz

    z

    yyy

    xx

    x

    z

    z

    yy

    x

    x

    z

    zz

    yyy

    x

    xxP

    t 222 zyxt t k31 t

    p dng bt ng thc bunhiacopxki v csi ta c:

    321

    23)

    3(3)](1[

    21

    3))((3

    222222222

    222333

    ttt

    zyxzyxzyx

    xyzzxyzxyzyxzyxzyx

    Vy

    109

    109

    3103

    )957)(31(

    109

    109

    31033103

    313

    21

    3231

    21 222

    2

    22

    tt

    tt

    tt

    ttt

    tt

    t

    ttt

    tP

    du bng xy khi v ch khi x=y=z=31

    pcmKhi gp bi ton c iu kin phc tp kh s dng th phi x l iu kin . Taxt bi ton sau:Bi ton 7:(Tp ch ton hc tui th)Cho

    )1)(1)(1)(1()1;0(,,

    zyxxyzzyx Cmr: x 2 +y 2 +z 2

    43

    Gii:

  • Phng php a v mt bin trong bi ton bt ng thc.

    .K _ Xc - 7 -

    (1) 1-(x+y+z)+xy+yz+zx=2xyz x 2 +y 2 +z 2 =2-2(x+y+z)+(x+y+z) 2 -4xyzp dng bt Csi ta c : xyzzyx

    3

    3 nn

    x 2 +y 2 +z 2 2-2(x+y+z)+(x+y+z) 2 -43

    3

    zyx

    t t=x+y+z th 30 t .Khi :x 2 +y 2 +z 2 3 2 24 1 15 3 32 2 (2 3) ( )

    27 27 4 4 4t t t t t

    du bng xy ra khi t=23 hay x=y=z=

    21

    pcmNhn xt 2 : T tng phng php gii trn ta c th sng to cc btng thc :chng hn -T bt ng thc c si1.C ho x,y l s dng.Cmr: xyyxyx 888)( 22322 2.(THTT-248 - 1998):Cho x,y,z l s dng khng ln hn 1. Cmr:a.

    3)1)(1)(1(

    311 zyx

    zyx

    b. )1)(1)(1(311

    zyxzyx

    T ta c bi ton tng qut : (ch : cu b cht hn cu a)Cho )2(,...,, 21 nxxx n l s dng khng ln hn : Cmr:

    ))...()((...

    2121

    1

    n

    n

    n

    n

    xaxaxan

    a

    xxx

    a

    Hd: p dng bt ng thc csi ta c:n

    nn

    n

    xxxnaxaxaxa

    )...())...()(( 2121

    bt ng thc tr thnh:1 1 1

    1( ) 0(*)

    nn n n n n

    n

    a a na t na t n a t na t

    t n n n tn

    p dng bt ng thc csi ta c:

    nnnnn

    n

    antnatann

    nantnatnatnatn 11)()1()1())...()(()1(

    kt hp iu kin bi ton nn bt ng thc (*) ngngoi ra t cch chng minh ta c bt ng thc cht hn sau:

    Cho )2(,...,, 21 nxxx n l s dng khng ln hn a .Cmr:))...()((1

    ...

    121

    1

    21

    11

    n

    nn

    n

    nn

    xaxaxan

    a

    n

    n

    xxx

    a

    n

    n

  • Phng php a v mt bin trong bi ton bt ng thc.

    .K _ Xc - 8 -

    chng minh hon ton tng t !3.Cho

    30,,

    222 zyxzyx Cmr: 3027 xyzzyx

    4.Cho

    20,,zyxxyz

    zyx Cmr: 6 zyx- T bt ng thc bunhiacsxki, svac -x v ng thc

    2222 )()(2 zyxzxyzxyzyx 1. Cho x,y,z nm trong on [1;2] .Cmr : 6)(0 zyxzxyzxy2. Cho

    1

    0,,xyz

    zyx Cmr:3

    101222 zxyzxyzyx

    3. Cho

    0,,1

    zyxxyz Cmr: 43

    222 zyxx

    z

    z

    y

    yx

    4. Cho

    21

    0,,

    zyx

    zyx Cmr:5

    108111222 zzyyxx

    5.(THTT- 346/2006) Cho

    0,,

    1zyx

    zyx Cmr:))((8 222222222 xzzyyxzyxzxyzxy

    6. Cho

    ]2;1[,, zyxzyxzxyzxy

    Cmr:43

    )(4)(4)(4 22

    2

    2

    2

    2

    yx

    z

    xz

    y

    zy

    x

    - Hay t bt ng thc schur :2)(9)(40))(())(())(( zyx

    zyx

    xyzzxyzxyyzxzzxyzyyzxyxx

    1: Cho xyz l s khng m . Cmr: )(212 222 zxyzxyzyxxyz s lc li gii: Bt ng thc ca bi ton tng ng vi

    12)()(4)(412)( 22 xyzzyxzxyzxyhayzxyzxyxyzzyxkt hp bt ng thc trn v bt ng thc csi ta cn chng minh:

    127

    )29( 2 tt vi zyxt 29

    , t { cn29t hin nhin ng}

    Bng cch thm bt cc biu thc vo ta c nhiu bi ton khc nhauChng hn:

    zyxtctbxyzt

    axyzctbxyzzyxzxyzxya ;9])()(4[ 2

    ta c: Chn a,b sao cho:

    cbacba

    20,, th:

  • Phng php a v mt bin trong bi ton bt ng thc.

    .K _ Xc - 9 -

    )(233)()( 222 zxyzxyacbazyxcbxyzzyxa vi a=3 b=5 c=1 ta c bi ton:2.Cho x,y,z l s khng m . chng minh rng :

    )(61)(5)(3 222 zxyzxyzyxxyzzyx Bng cch tng t ta c bi ton:3.Cho x,y,z l s dng chng minh rng

    )(58)(2 222 zyxzyxxyz (THTT-s 356)4.Cho x,y,z l s dng chng minh rng

    )1)(1)(1(32222 zyxxyzzyx

    5.Cho

    ]34

    ;0[,,3

    zyx

    zxyzxy Cmr: 13)(4 zyxxyz

    T ng thc ,bt ng thc c bn,n gin ta c th to v s bi ton! kt thc phn I ti xin a ra thm mt s bi ton lm theo phng phpny:

    *--------------Mt s bi ton----------*I1.Chng minh rng: 4444 2

    2721

    1227

    21

    yx

    yx vi mi x,y thuc RHD: yxt I2.Cho

    )2;0(,,3

    zyxzyx Cmr:

    222222 4

    1

    4

    1

    4

    1

    )2)(2)(2(27

    zyxzyx

    HD: t = 2)( zyx :I3.Cho

    1

    0,,zyx

    zyx Cmr :121)()()( 444 yxzxzyzyx

    HD: Gi s 0 zyx t )( zyxt ta chng minh c)31()()()( 444 ttyxzxzyzyx

    I4 . Cho

    0,,4222

    zyxxyzzyx Cmr: 3 zyx

    I5. Cho

    ]1;0(,, zyxzyxzxyzxy Cmr:

    3)()()( 2

    2

    2

    2

    2

    2

    zyx

    z

    yxz

    y

    xzy

    x

    I6. Cho ),2(,...,, 21 Nnnxxx n l s dng v )0(...21 knkxxx n .Chng minh rng: )(

    1...

    11 322

    222

    11 knkn

    xxxxxx nn

  • Phng php a v mt bin trong bi ton bt ng thc.

    .K _ Xc - 10 -

    I7 . Vi )2(,...,, 21 nxxx n dng v 1...21 nxxx . Cmr:

    n

    n

    xxxxxx

    n

    n

    1...

    1...

    2

    2121

    Nhn xt 3:- Nu chng minh g(t) 0 bng cch bin i nh trn th trc tin phi d onc du bng xy ra ti u nh gi hay tch nhm hp l .-Khi t n ph th phi tm iu kin st ca n ph c bit l chng minhg(t)0 bng phng php o hm.II. Mt bin l x(y hoc z): v d trn th chng ta phi lm xut hin n ph.sau y ta xt mt lp

    bi ton m n ph chnh l x hoc y hoc z1.a v mt bin nh iu kin :Bi ton 8: Cho

    0,,

    1zyx

    zyx Cmr:278 xyzzxyzxy

    Gii:T k bi ton ta thy 0110 zzp dng bt csi ta c:xy+yz+zx-xyz=z(x+y)+xy(1-z)z(x+y)+

    2

    2

    yx (1-z)

    xy+yz+zx-xyz=z(1-z)+2

    21

    z (1-z)=

    4123 zzz =

    278

    278)

    35()

    31(

    41 2 zz vi mi z, 10 z

    du bng xy ra khi x=y=z=31 pcm

    Bi ton s 9: Cho

    0,,

    3zyx

    zyx Cmr: )9()(25 zxyzxyxyz Gii: Khng mt tnh tng qut gi s z=min(x,y,z)T iu kin d thy 10 z

    04

    )2()1(04

    230)3(2)2()2

    3(5

    0)(2)2()2

    (50)(2)2(5)9(23

    2

    2

    zzzz

    zzzz

    yxzzyxyxzzxy

    ng vi ]1;0[z . Du bng xy ra khi x=y=z=1pcmNhn xt4:- Nu ly iu kin 30 z th bt ng thc nh gi biu thc trn l khngng. y chng ta s dng tnh cht 1 lm hn ch iu kin ca bin c th nh gi c biu thc .

  • Phng php a v mt bin trong bi ton bt ng thc.

    .K _ Xc - 11 -

    - Ta c bi ton Tng qut ca bi 9 sau:

    bi ton 9' cho

    34

    0;00,,3

    ba

    bazyxzyx

    Cmr: 0)3()( babxyzzxyzxya

    HD: Khng mt tnh tng qut gi s z=min(x,y,z) t iu kin d thy 043;010

    ba

    zbzaz ta c:

    0)43()1(41)3()3(

    )(4

    )3()3()()()3()(

    2

    2

    ba

    zzbbazaz

    bzazbayxazbzaxybabxyzzxyzxya

    Ch : Nu 3ba th vic chng minh bi ton tng qut khng cn s dng

    tnh cht 1Thay i hnh thc bi ton:- S dng ng thc 2222 )()(2 zyxzxyzxyzyx ta c th a bi

    ton trn v bi ton tng ng nhng hnh thc khc :chng hn bi 9 c th pht biu di dng tng ng :Cho

    0,,

    3zyx

    zyx (THTT-2006) Cmr: 4222 xyzzyx hay s dng ng thc

    )](3))[((3 2333 zxyzxyzyxzyxxyzzyx bi ton 9 c th c pht biu di dng :Cho

    0,,

    3zyx

    zyx Cmr: 93)(2 333 xyzzyx

    - t n ph : a=mx;b=my;c=mz hoc a=x

    1 ;b=y1 ;c=

    z

    1 ..v..v..chng hn: bi ton 9 c th pht biu di dng tng ng

    Cho

    0,,

    1zyx

    zyx Cmr: )(18275 zxyzxyxyz

    Cho

    0,, zyxzxyzxyxyz Cmr: )(18275 222222 zyxxyzzyx

    -S dng tnh cht bc cu v bt ng thc c:chng hn bi 9: T bt ng thc csi: xyzzyx 3333 ta c bi ton

    0,,

    3zyx

    zyx Cmr: )(615333 zxyzxyzyx *)T cch chng minh bi ton tng qut trn ta c bi ton Tng t

  • Phng php a v mt bin trong bi ton bt ng thc.

    .K _ Xc - 12 -

    bi ton9'' Cho

    32

    0;00,,

    3

    ba

    bazyx

    zyx

    chng minh rng:

    0)3()( babxyzzxyzxyaCh : chng minh : s dng tnh cht 1 vi z=max(x,y,z)

    c bit ha ta c bi ton: Vi a=1; b=-2 : Cho

    0,,

    3zyx

    zyx Cmr: 12 xyzzxyzxySau y ta xt tip mt s bi ton s dng tnh cht ny lm hn ch

    phm vi ca bin:Bi ton 10: Cho

    3]2;0[,,

    zyxzyx Cmr: 9333 zyx

    Gii:Khng mt tnh tng qut , gi s z=max(x,y,z)T iu kin 21 z . Ta c:

    333 zyx x 3+y 3+3xy(x+y) +z 3=(x+y) 3+z 3=(3-z) 3+z 3==9z 3 -27z+27=9(z-1)(z-2)+99 vi mi z,1 z2du bng xy ra khi (x,y,z)=(0,1,2) v hon v ca npcmBi ton 11 : ( thi ton quc gia _bng B_1996;USAMO_2001)

    Cho

    40,,xyzzxyzxy

    zyx Cmr: x+y+zxy+yz+zx(11)Gii: Gi s z=min(x,y,z) , t iu kin ta c :

    100)2)(1(34 223 zzzzzxyzzxyzxy (11')xy+yz+zx+xyz=4 (x+y)z=4-xyz-xyx+y=

    z

    xyxyz 4 (11'')Mt khc : 0=xy(1+z)+z(x+y)-4xy(1+z)+2 xy .z-4

    12

    0)2)(1

    2( zxyxyzxy (11''')(11) 0)1)(( xyzzyxT (11'),(11''),(11''') ta c :

  • Phng php a v mt bin trong bi ton bt ng thc.

    .K _ Xc - 13 -

    0)1()1(1

    2)(1

    244

    )(44)1(4)1)((

    2

    22

    22

    2

    22

    z

    zz

    z

    zz

    zzz

    z

    z

    zxyzzxyzxyzz

    z

    xyxyzxyzzyx

    du bng xy ra khi x=y=z=1pcmBi ton 12: Cho

    0,,

    3zyx

    zyx Cmr: 7)(2 222222 zyxzyxGii:Ta c 0)]1)(1)(1[()]1)(1)][(1)(1)][(1)(1[( 2 zyxxzzyyxDo trong ba s )1)(1();1)(1();1)(1( xzzyyx c t nht mt s khngm . Gi s 10)1)(1( yxxyyxTa c:

    77)22()1(9674)2(2)3()1(2)()(2

    22234

    22222222222222

    zzzzzzz

    zzzzzyxzyxzyxzyx

    du bng xy ra khi v ch khi

    10)22()1(

    0)1)(1(3

    22

    zyxzzz

    yxzyx

    pcm Bng cch s dng tnh cht trn ta c th to ra cc bi ton michng hn: cho

    ]4;21[,,1

    zyx

    xyz Cmr:

    417 zxyzxy

    *..............Mt s bi ton..................*II11. Cho

    0,,

    1zyx

    zyx Cmr:a. xyzzy 16b. xyzzxyzxy 9c. )(419 zxyzxyxyz II12. Cho

    3

    0,,zxyzxy

    zyx Cmr: 10)(3 xyzzyx

    II13. Cho ]22

    ;0[, yx . Cmr:3

    2211 22

    xy

    yx

    HD: Gi s 022 yx ta i chng minh: 222 1

    211 x

    x

    x

    yy

    x

  • Phng php a v mt bin trong bi ton bt ng thc.

    .K _ Xc - 14 -

    II14. Cho

    0,,

    1zyx

    zyx Cmr:

    a.27

    11

    11

    11

    2

    2

    2

    2

    2

    2

    x

    z

    z

    yyx (bi T5 - THTT - 10/2004)

    b.27

    11

    11

    11

    n

    n

    n

    n

    n

    n

    x

    z

    z

    yyx

    HD:Gi s x=max(x,y,z)

    1

    142

    1

    1)(3

    1

    13

    1

    11

    11

    1

    1

    1

    1

    1

    1

    2

    2

    2

    2

    2

    22

    2

    22

    2

    2

    2

    2

    2

    2

    xxx

    xzy

    xzy

    x

    zy

    x

    z

    z

    y

    y

    x

    Cu b tng t!II15. Cho

    3]2;0[,,

    zyxzyx Cmr : 12 nnnn zyx

    (Tng qut bi 8: chng minh tng t!)2. a dn v mt bin:T biu thc p c n bin ta nh gi a v (n -1) bin .... v cui cng a v 1bin. sau y ta xt mt s v d c trng th hin phng php ny:Bi ton 13: Cho x,y,z nm trong on [1;2] Chng minh rng : xyzzyx 5333 Gii:t ),,( zyxf xyzzyx 5333 Khng mt tnh tng qut gi s : 12 zyx

    0)51)(1()51(5)1,,(),,( 23 xyzzzxyxyzzyxfzyxfV : 013)1(4415151;01 22222 zzzzzzzxyzzzMt khc : 0)51)(1()51(5)1,1,()1,,( 23 xyyyxxyyxfyxfV 01)2)(1(145151;01 222 yyyyyyyyxyyyVy 21,0)2)1)[(2(25)1,1,(),,( 23 xxxxxxxfzyxfdu bng bt ng thc xy ra khi v ch khi (x,y,z)=(2,1,1) v hon v ca(2,1,1) pcmBi ton14:(y l bi ton s 9) Cho

    0,,

    3zyx

    zyx

    Chng minh rng: )(25 zxyzxyxyz Giit xyzzxyzxyzyxp )(2),,(Ta cn chng minh 5),,( zyxf . Do vai tr ca x,y,z trong f nh nhau nn theotnh cht 2 ta gi s zyx 0 kt hp iu kin ta d dng suy ra 10 xXt

  • Phng php a v mt bin trong bi ton bt ng thc.

    .K _ Xc - 15 -

    423)

    23

    ,

    23

    ,()2

    ,

    2,(),,(0))(2(

    41

    4)()

    24)(

    2(2)(2)

    2,

    2,(),,(

    32

    22

    xxxx

    xfzyzyxfzyxfzyx

    zyx

    zyx

    zyzyxxyzzxyzxyzyzyxfzyxf

    10;54

    )2()1(5554

    23),,(23

    xxxxxxzyxf

    du bng xy ra khi v ch khi 11

    0))(2( 2

    zyxx

    zyx

    pcmBi ton15: (Bt ng thc csi): Cho x,y,z l s dng

    Chng minh rng: xyzzyx 3333 Gii: Khng mt tnh tng qut gi s 0 xyzt ),,( zyxf xyzzyx 3333 Tac:

    0)2)(()(3)(),,(),,( 233 xyxyzzxyzzxyxyxyzxyyxfzyxf v xyz Mt khc: t ),( yxg 333 )(2),,( xyyxxyyxf 0))((2),(),( 2336333 xyxxyxyxxgyxgVy 0),(),(),,(),,( xxgyxgxyyxfzyxfdu bng xy ra khi v ch khi zyx

    yxxyz

    pcm

    Bi s 16:(Bt ng thc nesbit) Cho x,y,z l s dng .Chng minh rng :

    23 yx

    z

    xz

    yzy

    x

    Gii:t ),,( zyxf

    yxz

    xz

    yzy

    x

    . Gi s z=min(x,y,z)

    Ta c : ),,(),,( xyyxfzyxfyx

    xyxxy

    yxyy

    x

    yxz

    xz

    yzy

    x

    0)(

    .

    ))((11

    )()(1

    1))(())((

    1))((

    ))(()(

    ))(()(

    ))(()(

    2

    xyyx

    yxyxyxxy

    yxyx

    yx

    yxxxyxyy

    xyyxyx

    yxxxyxzy

    xyyzyx

    zxyyxxyz

    xxyxzzxyy

    xyyzyzxyx

  • Phng php a v mt bin trong bi ton bt ng thc.

    .K _ Xc - 16 -

    Ta c :

    111),,(

    x

    yx

    y

    x

    yx

    y

    x

    yx

    yyxxy

    xxyy

    yxyx

    xyyxf

    23

    23

    )1(2221

    111

    2

    22

    2

    2

    2 tt

    ttt

    t

    t

    t

    t

    tt vi )0( t

    x

    yt

    du bng xy ra khi v ch khi : x=y=z=1pcm

    Nhn xt :- Khi a biu thc 3 bin v 2 bin hay 1 bin thng xt hiu biu thc ca btng thc v biu thc vi x(hoc y hoc z) thay bi trung bnh nhn hoctrung bnh cng .- Thng ta phi s dng tnh cht 2 mi c nh gi c

    * ............Mt s bi ton............*II21. Cho

    0,,1

    zyxxyz Cmr : )1(4))()(( zyxxzzyyx

    II22. Cho

    0,,96

    zyxxyzzxyzxy Cmr: 63 xyzzyx

    II23. Cho

    30,,

    222 zyxzyx Cmr:

    a. xyzzxyzxy 9b. )(419 zxyzxyxyz II24. Cho ]2

    2;0[, yx chng minh rng:

    322

    11 22 x

    yy

    x

    II25. Cho ]3;31[,, zyx chng minh rng:

    57 xz

    z

    zyy

    yxx (THTT-s 357)

    II26. Cho x,y,z l s dng chng minh rng:)(58)(2 222 zyxzyxxyz (THTT-s 356)

    II27. Cho

    30,,

    zxyzxyzyx Cmr: 10)(3 xyzzyx

    II28. Cho

    30,,

    222 zyxzyx Cmr: 222222 xzzyyxzyx

    II29. Cho

    30,,

    222 zyxzyx Cmr: xyzzxyzxy 912)(7

    II20 Chng minh rng :

  • Phng php a v mt bin trong bi ton bt ng thc.

    .K _ Xc - 17 -

    2

    221

    yxz

    x

    zyz

    yx (OLIMPIC 30-4)

    HD: Khng mt tnh tng qut ta gi s : 121 xyz

    t : z=ax ; y=bx 121 ba sau nh gi tip ta a v 1bin l b .

    III. khai thc phng php trong lng gic: trn l nhng bt ng thc trong i s . vy trong lng gic liu c th

    nh gi c khng? sau y ta xt mt s v d trong l ng gicBi ton17:Chng minh rng trong mi tam gic ABC ta u c:sinA+sinB+ 3 sinC 6

    34 (17)

    Gii:CCCBABACBA sin3

    2cos2sin3

    2cos

    2sin2sin3sinsin)17(

    t 012

    cos ttC

    Ta c: ))1(31(2)2

    sin31(2

    cos2sin32

    cos2 2ttCCCC p dng bt csi :

    )'17(6346

    34)623()

    36(

    63)]131(

    231[2))1(

    312.

    231(2))1(31(2

    2

    3222

    tt

    tttttttt

    (17') ng vi mi t>0 ; v vy: sinA+sinB+ 3 sinC 634

    du bng xy ra khi v ch khi

    2cos36

    2cos

    12

    cos

    CBA

    C

    BA

    pcmBi ton18: Cho tam gic ABC chng minh rng:(1-cosA)(1-cosB)(1-cosC)cosAcosBcosC (18)Gii:+) Nu tam gic c gc vung hoc gc t th bt lun ng+) Nu tam gic l nhn ,ta c:

    1coscos

    coscos)cos(cos1.

    cos

    cos1)18( CB

    sCBCBA

    A

  • Phng php a v mt bin trong bi ton bt ng thc.

    .K _ Xc - 18 -

    A

    AA

    A

    A

    AAVT

    CBCB

    CBCB

    AA

    cos

    2sin2

    2sin42

    1)cos1(

    21

    2sin21

    cos

    cos1)'18(

    )'18(11)cos()[cos(

    21

    2cos

    2cos21

    cos

    cos1

    2

    Ta c: 0cos

    )2

    sin21(0

    cos2

    sin42

    sin411

    cos2

    sin22

    sin42 222

    A

    A

    A

    AA

    A

    AA

    (18'')V tam gic nhn nn (18'') lun ng.Do (18) ng

    du bng xy ra khi v ch khi CBAACB

    02

    sin1

    12

    cos

    pcm Trong tam gic ABC ta c iu kin l A+B+C=180 nn gi cho chng ta s dng tnh cht 1 lm hn ch phm vi bin t c th nh gi c biu thc ,

    Sau y l mt s v d:Bi ton 19: Chng minh rng trong mi tam gic ABC ta u c

    3(cosA+cosB+cosC) 2(sinAsinB+sinBsinC+sinCsinA) (19)Gii:Khi hon v (A,B,C) th bt (19) khng thay i do khng mt tnh tng qutGi s A=min(A,B,C. V A+B+C=180 3A nn 1

    2cos

    23600 AA

    )cos(]2

    cossin42

    sin6[2

    coscos2

    2cos

    2sin2.sin2)cos()cos()

    2cos

    2cos2(cos3

    )sinsinsinsinsin(sin2)coscos(cos3

    CBAAACBA

    CBCBACBCBCBCBA

    ACCBBACBAT

    Ta c: v 0)2

    cos43(2

    sin22

    cossin42

    sin612

    cos23

    ,02

    sin 2 AAAAAAA

    Mt khc 1)cos(,12

    cos CBCB nn

    00)12()12(1248

    1)2

    sin1(2

    sin82

    sin6)2

    sin21(212

    cossin42

    sin6cos2223

    22

    tttttt

    AAAAAAAAT

  • Phng php a v mt bin trong bi ton bt ng thc.

    .K _ Xc - 19 -

    trong 2

    sin At .V vy (cosA+cosB+cosC) 2(sinAsinB+sinBsinC+sinCsinA)

    du bng xy ra khi v ch khi CBAA

    CB

    CB

    12

    sin

    1)cos(1

    2cos

    pcmBi ton20: Chng minh rng trong mi tam gic ABC ta u c

    1+cosAcosBcosC 3 sinAsinBsinC (20)Gii: Khi hon v (A,B,C) th bt (20) khng thay i do khng mt tnh tngqut . ta gi s A=max(A,B,C) Khi 60 (20 ')A . Xt

    ]sin23

    cos21)[cos(]cossin3[cos

    211

    )]cos()[cos(sin23)]cos()[cos(cos

    211

    sinsinsin3coscoscos1

    2 AACBAAA

    CBCBACBCBAT

    CBACBAT

    T (20') ta c: 0)60cos(sin23

    cos21 AAA v 1)cos( CB nn

    0)]60cos(1)[1(cos)sin3(cos21]cossin3cos

    21[1 2 AAAAAAAT

    V vy 1+cosAcosBcosC 3 sinAsinBsinCdu bng xy ra khi CBA

    ACB

    1)60cos(1)cos(

    pcm

    *................. Mt s bi ton.................*Chng minh rng trong mi tam gic ABC ta u c:III31.Nu tam gic ABC nhn:

    33133

    2cot

    2cot

    2cot

    1tantantan

    CBACBA

    III32. 215

    2sin

    1

    2sin

    1

    2sin

    12

    sin2

    sin2

    sin CBA

    CBA

    III33.1 31 c o s c o s c o s c o s c o s c o s (c o s c o s c o s )2

    c o s c o s c o s

    A B B C C A A B C

    A B C

  • Phng php a v mt bin trong bi ton bt ng thc.

    .K _ Xc - 20 -

    III34. 233cos3cos3cos CBA

    III35. 4231sin

    21

    sinsin 222 CBA

    III36. 33 2163

    2sin

    2sin

    2sin CBA

    III37 . 2cot2cotcot CBAIII38. Nu tam gic ABC khng phi l tam gic t tha. 4)sin1)(sin1)(sin1( 222 CBb.

    221

    coscoscos

    sinsinsin

    CBACBA

    Nhn xt 5: Ta c th chuyn bt ng thc c iu kin trong i s sanglng gic bng cch:*) T ng thc lng gic c bn : +) T ng thc:

    )1(tantantantantantan CBACBA )2(1

    2tan

    2tan

    2tan

    2tan

    2tan

    2tan ACCBBA

    kt hp bi ton : II12. Cho

    30,,

    zxyzxyzyx Cmr: 10)(3 xyzzyx

    chng minh bi ny tng t bi ton 11(hoc s dng a dn v mt bin)t (1) bng cch t :

    Cz

    By

    Ax

    tan3

    ;tan

    3;

    tan3 ta c bi ton tng

    ng bi ton II12 : cho tam gic ABC nhn .Cmr: CBAACCBBA tantantan

    33101tantantantantantan

    tng t ta c : 3302

    tan2

    tan2

    tan)2

    tan2

    tan2

    (tan9 CBACBA

    +) T ng thc: 1coscoscos2coscoscos 222 CBACBA vBi ton 11: Cho

    40,,xyzzxyzxy

    zyx Cmr:x+y+z xy+yz+zxt x=2cosA ; y=2cosB ; z=2cosC ta c bi ton:Chng minh rng vi tam gic nhn ABC th:cosA+cosB+cosC 2(cosAcosB+cosBcosC+cosCcosA)y l bi ton kh p*) T bt ng thc lng gic c bn :

    Ta xt bi ton 9:D thy t cch chng minh c th thay iu kin ca bi ton nh sau

  • Phng php a v mt bin trong bi ton bt ng thc.

    .K _ Xc - 21 -

    Cho

    34

    0;00,,3

    ba

    bazyxzyx

    hay

    34

    0;00,,

    3222

    ba

    bazyx

    zyx

    Cmr: 0)3()( babxyzzxyzxyac bit ha ta c bi ton :

    1. a=-2;b=1 .

    0,,

    3zyx

    zyx Cmr: )(25 zxyzxyxyz

    2.a=-4;b=3 .

    0,,3222

    zyxzyx Cmr: )(439 zxyzxyxyz

    Kt hp bt ng thc c bn trong lng gic chng hn1.

    23

    coscoscos CBA ta c bi ton:Cho tam gic nhn ABC . Chng minh rng:

    )coscoscoscoscos(cos8coscoscos85 sACcBBAsCsBA 2.

    49

    sinsinsin 222 CBA ta c bi ton:Chng minh rng vi mi tam gic ABC th:

    )sinsinsinsinsin(sin16sinsinsin839 ACCBBACBA tng t i vi tang,cotang v bi ton khcch : Gii bi ton i s thng qua gii bi lng gic ngi ta gi l phngphp lng gic ha. Lm ngc li gi l phng php i s ha.

    C. Kt lunTrn y l mt trch dn v s vn dng phng php a v mt bin

    trong vn chng minh bt ng thc. ti ny c bn thn ti v cc ng nghip cng n v th im

    trn cc em c hc lc t kh tr ln. Kt qu thu c rt kh quan, cc em hctp mt cch say m hng th. Mt s em t c nhng thnh tch tt quanhng t thi hc sinh gii va qua. V tc dng tch cc trong vic bi dnghc sinh kh gii nn knh mong Hi ng khoa hc v qu thy ( c) gp bsung ti ngy mt hon thin hn, c ng dng rng hn trong qu trnhdy hc trng THPT.

  • Phng php a v mt bin trong bi ton bt ng thc.

    .K _ Xc - 22 -

    Xin chn thnh cm n!

    ngy 10 thng 5 nm 2007Ngi thc hin

    K_Xc

    Ti liu tham kho1.Tp ch ton hc v tui tr

    2.Sng to bt ng thc _pham kim hng3.Cc phng php chng minh bt ng thc _Trn tun Anh4.Cc bi ton chn lc v h thc lng trong tam gic t gic

    phan huy khi_nguyn o phng5.Olimpic 30_4