port a cath by oncology center bangkok phuket hospital

การพยาบาลผปวยใส Port A Cath

วทยากรKatekanok Kamonmarttayakul, MSN, RNOncology & Oncological Clinical Research NurseHead of Oncology Center

Wanassada Wongyudtha, RNOncology Nurse

Parinya Damrongpokkapun, RNOncology Nurse

Workshop Objectives

1. วตถประสงคการใส Port A Cath

2. ประเภทของ Port A Cath

3. ขนตอนการใส Port A Cath

4. การท าหตถการทาง Port A Cath

5. การพยาบาลผปวยใส Port A Cath

6. ปญหาและการแกไข

วตถประสงคการใส Port A CathPort A Cath(Implantable Venous Access Systems) Port-a-Cath ™ is used for patients who need repeated long

term intravenous drug therapy.

In many cases other forms of venous access have become difficult or impossible. (Janes Royle, Davies and Gannon 2008).

Parenteral delivery of medications, fluids, and nutritional solutions and for the sampling of venous blood

ประเภทของ Port A Cath1.a titanium portal with a self-sealing silicone septum and a catheter made of either silicone or polyurethane

2. a plastic and titanium portal with a self-sealing silicone septum and a catheter made of either silicone or

polyurethane

3.a plastic portal with a self sealingsilicone septum and a catheter made of either silicone or polyurethane

องคประกอบของ Port A Cath

PFMmedical

ขนตอนการใส Port A Cath under local anesthesia

percutaneous puncture of the subclavian vein or by surgical cutdown on a suitable vein

Tip positioned in the superior venacava

The portal is sutured to theunderlying fasciaCatheter tip placement is confirmed by chest x-ray.

Position of Port A Cath Implantation

PARINYA DAMRONGPOKKAPUN, RNONCOLOGY NURSE

การท าหตถการทาง Port A Cath

การท าหตถการทาง Port A Cath

1.การสวนลาง PORT ดวย HEPARIN (HEPARINIZATION)

2.การฉดยา (INTRAVENOUS PUSH) เขาทาง PORT

3. การใหยา หรอสารน าโดยการหยดอยางตอเนอง

(CONTINUOUS DRIP) เขาทางPORT

4. การยตการใหยา หรอสารน าโดยการหยดอยางตอเนอง หรอ

เปนระยะๆ (DISCONTINUING INFUSION)

5. การเกบเลอดเพอสงตรวจ (BLOOD SAMPLING)

1. การสวนลาง PORT ดวย HEPARIN (HEPARINIZATION)

วสดอปกรณ จ านวน1. Sterile Dressing pack2. Sterile Gloves3. 2% Chlorhexidine /70% Alcohol impregnated swab

(Chloraprep)/Povidone-iodine4. Non coring needle (e.g. Huber or Gripper needle) 20/22 G5. Mask6. Heparine solution (1:100 IU/ml) in syringe 10 ml7. 0.9% Sodium chloride in syringe 10 ml8. 0.9% Sodium chloride in syringe 20 ml9. Tape and gauze or transparent dressing

10. Aperture

1 set2 pairedชนดใดชนดหนง

1 set 1 piece5 ml3 ml20 ml1 set1 piece


วธการ หลกการและเหตผล1) ตรวจสอบชอ-สกล และวน เดอน ป เกดของผปวย พรอมแจงผปวยและญาตใหทราบถงหตถการและเหตผลในการลางPort

-เพอยนยนตวผปวยและการท าหตถการถกตองถกคน

2) อธบายการเตรยมความพรอมกอนท าหตถการใหผปวยเซนตใบยนยอมท าหตถการ(Inform consent)พรอมบนทกในรายงานการพยาบาล

-เพอเตรยมรางกายและจตใจผปวย


วธการ หลกการและเหตผล

3) เตรยมผปวยในหองทเปนสวนตว พรอมจดทาใหผปวย อยในลกษณะทสขสบายและสามารถท าหตถการไดสะดวก เชน นอนยกศรษะสง 30-45 องศา หรอนงบนเกาอทมพนกพง

-เพอความสขสบายของผปวยและความสะดวกในการท าหตถการ

4) ลางมอแบบ Hygienic hand washing -เพอปองกนการตดเชอ

5) เปด Set dressingและเปดอปกรณตางๆลงไปใน Set โดยยดหลก Sterile techniqueพรอมตรวจเชคExpired date

- เพอลดความเสยงตอการตดเชอ


วธการ หลกการและเหตผล6) เตรยม 0.9% Sodium chloride และ

Heparin solution ไวในต าแหนงทงายตอการหยบใช

-ในกรณท าหตถการคนเดยว จะท าใหหยบของสะดวกและลดความเลยงในการปนเปอนเชอโรค

7) ใสถงมอ Sterile คท 1 - ปองกนการตดเชอ

8) ใช Syringe 10 mlและ20 ml ตอกบNeedle No.18 เพอดด 0.9% Sodium chlorideประมาณ 3-5 ml.และ 20 ml. ตามล าดบ ในกรณนใหใช Sterile Gauge หยบจบของทอยนอก Set dressing

-ลดความเสยงของการตดเชอ


วธการ หลกการและเหตผล

9) น าSyringe 10 ml. ทม 0.9% Sodium chloride ประมาณ 3-5 ml. ตอเขากบ Non coring needle พรอมกบ Prime สายไล Airออกจากเขมและ Syringe แลว Clamp สายไว

- เพอตรวจสอบการใชงานของ Non coring needle และ Extension set ทตอกบเขม

- ปองกนการเกด Air embolism


วธการ หลกการและเหตผล10) เตรยมSyringe ทบรรจดวย Heparin ใน

0.9% Sodium chloride 100 Unit/ml จ านวน 5 ml

11) เชดท าความสะอาดผวหนงบรเวณ Portดวย 2% Chlorhexidine (ตามนโยบายโรงพยาบาล) โดยเชดวนออกนอกจากต าแหนงทจะเจาะเขม (Septum) เปนรศมประมาณ 8 cms. ประมาณ 2-3 ครง จากนนรอใหแหง

-เพอใหน ายาสามารถออกฤทธฆาเชอโรคไดหมด


วธการ หลกการและเหตผล12) ปผาสเหลยมเจาะกลาง(Aperture) -เพอก าหนดพนทSterile

13) ถอดถงมอ Sterile คท 1 ออกและใสคใหม -ลดความเสยงของการตดเชอ

14) ถอดปลอกพลาสตกทหมปลายNon coring needle ออก จบปกเขมดวยมอขางทถนด

15) มออกขางตรง Port ดวยนวชและนวหวแมมอ นวชและนวกลางหรอนวชและนวกลางดงรป

- เพอหาต าแหนงของPort และยดต าแหนงของPortใหอย กบท ปองกนการเคลอนยายขณะเจาะเขม


วธการ หลกการและเหตผล16) แจงผปวยใหทราบวาก าลงจะแทงเขมPort

โดยใหผปวยหายใจเขาลกๆ และกลนหายใจไวชวขณะ

-เพอใหกลามเนอหนาอกยกตว ท าใหมองเหนและคล าบรเวณPortไดชดเจนขน

17) จบNon coring needle ตงฉากกบผวหนงบรเวณ Septum 90 องศา กดเขมจนกระทบกบฐานPort แจงใหผปวยหายใจไดตามปกต


วธการ หลกการและเหตผล18) เปด Clamp และ Check blood return โดยดง

Syringe ดวามเลอดไหลเขามา Flow ดหรอไม-เพอทดสอบวาเขมยงคงอยในหลอดเลอดและไมมการอดตนของสาย

19) หากเลอดไหล flow ด ใหดดเลอดทงประมาณ 3-5 ml จากนนให Clamp สายพรอมกบปลดSyringe ออก ใชSterile Gauge รองบรเวณขอตอเสมอ

-เพอปองกนลมเลอดทอาจเกดขนในPort เขาไปในระบบไหลเวยนเลอด-เพอปองกนอากาศเขาไปใน Port และปองกนการยอนกลบของเลอด

20) ตอ Syringe ทบรรจ 0.9% Sodium chloride20 ml และปลด Clamp พรอมคอยๆฉด 0.9% Sodium chloride 20 ml สงเกตรอบๆ Port วามบวมแดงหรอไม และสอบถามผปวยวามอาการปวดบรเวณPortหรอไม

-เพอประเมนต าแหนงเขมวาอยในPort และไมมการ leak ของสารน า


วธการ หลกการและเหตผล21) เมอ0.9% Sodium chloride ใกลจะหมด

ใหรบ Clamp สาย ขณะ Push syringe แลวปลด Syringeออก

-เพอปองกนการไหลยอนกลบของเลอด อาจท าใหเกดการอดตนของสาย

22) ตอดวยSyringeทบรรจดวย Heparin ใน 0.9% Sodium chloride 100 Unit/ml จ านวน 5 ml เปดClampแลวฉดจนหมด และ Clamp สายไว

-เพอปองกนการอดตนของเลอดใน Port

23) ตรง Port ดวยนวมอเหมอนเดม คอยๆดงเขมออกดวยแรงทคงท

- ถาใชแรงคอยเกนไปหรอใชแรงไมเทากนอาจท าใหดงเขมไมออก


วธการ หลกการและเหตผล24) ใช Sterile Gauge กดบรเวณรอยเขม

2-3 นาท จากนนปดรอยเขมดวยพลาสเตอร

-ปดต าแหนงรเขม ปองกนการตดเชอ

25) เกบอปกรณและลงบนทกทางการพยาบาล

2. การฉดยา (INTRAVENOUS PUSH) เขาทาง PORTวธการ หลกการและเหตผล

1-21 ท าตามวธการสวนลางPort ดวย Heparin

22) โดยหลงจากปลด Syringeทบรรจ 0.9%Sodium chloride แลว ใหเปลยนเปน Syringe ของยาทจะให หากมยาหลายชนด หลงการใหยาแตละชนดจะตองฉดลางดวย0.9% Sodium chloride 3-5 ml ทกครง

- เพอปองกนยาแตละตวท าปฏกรยาตอกน

23) เมอใหยาครบแลวใหฉด 0.9% Sodium chloride 5 ml แลวตามดวยHeparin ใน 0.9% Sodium chloride 100 Unit/ml จ านวน 5 ml

3. การใหยา หรอสารน าโดยการหยดอยางตอเนอง(CONTINUOUS DRIP) เขาทางPORT

วธการ หลกการและเหตผล1-21 ท าตามวธการสวนลางPort ดวย Heparinพรอมกบเตรยมตอชดใหสายน าหรอขวดยาทจะใหโดยไลอากาศออก

22) โดยหลงจากปลด Syringeทบรรจ 0.9% Sodium chloride ออกแลว ใหตอดวยชดใหสารน า

-เพอปองกนยาแตละตวท าปฏกรยาตอกน

23) หากมชองวางเหลออยระหวางผวหนงกบหวเขมใหใชSterile Gauge รองเขมเพอเปนการพยงเขม

-เพอปองกนการเลอนของเขม Port

3. การใหยา หรอสารน าโดยการหยดอยางตอเนอง(CONTINUOUS DRIP) เขาทางPORT

วธการ หลกการและเหตผล24) ปดดวยtransparent dressing/พลา

สเตอรใสปดแผล และปรบ rate สารน า- เพอชวยยดปองกนการเคลอนของเขมและ

สามารถมองเหนผวหนงบรเวณรอบๆ Port ได

4. การยตการใหยา หรอสารน าโดยการหยดอยางตอเนอง หรอเปนระยะๆ (DISCONTINUING INFUSION)

วธการ หลกการและเหตผล1) ลางมอแบบ Hygienic hand washing - ปองกนการตดเชอ

2) ปด CLAMP ท EXTENSION SET ของเขมและทชดสายน า

- เพอปองกนอากาศเขาไปใน PORT และ ปองกนเลอดไหลยอนกลบ

3) ใชไมพนส าลชบ 2% Chlorhexidine (หรอตามนโยบายโรงพยาบาล) เชดบรเวณรอยตอ

- เพอฆาเชอและปองกนการตดเชอ


วธการ หลกการและเหตผล4) ปลดชดสายใหสารน าออกจาก EXTENSION SET ของเขมแลวตอดวย SYRINGE ทบรรจ ดวย 0.9% Sodium chloride20 ml ส าหรบฉดลางภายในสาย

5) FLUSH ดวย Heparin ใน 0.9% Sodium chloride 100 Unit/ml จ านวน 5 ml แลวปด CLAMP

-เพอปองกนการอดตนภายในสายPort

6) หากยงคงตองใหยาเปนระยะน าควรใช STERILE CAP ของเขม HUBER POINT ชนด WINGED EXTENSION SET ปดบรเวณขอตอ


วธการ หลกการและเหตผล7) ในกรณทยตการใหสารน า ใหแกะแผนใสปดแผล เชดรอบๆเขม ดวย 2% Chlorhexidine (หรอตามนโยบายโรงพยาบาล) ปดดวย Sterile gauge

- เพอลดความสยงของการตดเชอ

5. การเกบเลอดเพอสงตรวจ ( BLOOD SAMPLING )A. ในกรณทไมไดใหสารน าอย

วธการ หลกการและเหตผล1-19ท าตามวธการสวนลางPort ดวย Heparin

20. ดดเลอดออกประมาณ 3 CC เลอดทดดออกมาน เพราะม HEPARIN ปนอย ใชสงตรวจไมได

-ปองกนอากาศเขาไป

5. การเกบเลอดเพอสงตรวจ ( BLOOD SAMPLING )A. ในกรณทไมไดใหสารน าอย

วธการ หลกการและเหตผล21) CLAMP สาย แลวเปลยน SYRINGE

ขนาดทจะเตรยม เลอดสงตรวจเปด CLAMP

เกบเลอดตามจ านวนทตองการ

22) CLAMP สาย แลวเปลยนเปน SYRINGE

ทบรรจดวย NORMAL SALINE 20 CC เปด CLAMP

แลวคอยๆ ฉด NORMAL SALINE จนหมด

23) FLUSH ดวย HEPARINIZED SALINE

100 Unit/CC เพอปองกนการอดตน ภายใน

สาย จ านวน 5 CC แลวถอดเขม

HUBER POINT ออก

5. การเกบเลอดเพอสงตรวจ (BLOOD SAMPLING)B. กรณทใหสายน าหยดอยางตอเนอง

วธการ หลกการและเหตผล1) ยตการใหสารน า ปด CLAMP ท WINGED EXTENSION SET ทเขมและ ทชดใหสารน า 2) ปลดชดใหสารน าออก KEEP STERILE ชดใหสารน าไว เพอใหตอ 3) เปด CLAMP ท WINGED EXTENSION SET ตอ SYRINGE คอยๆ ฉด NORMAL SALINE กอนประมาณ 5 CC

5. การเกบเลอดเพอสงตรวจ (BLOOD SAMPLING)B. กรณทใหสายน าหยดอยางตอเนอง

วธการ หลกการและเหตผล4) เปลยน SYRINGE ขนาดทจะตองเกบ

เลอดสงตรวจ ตามจ านวนทตองการ 5) FLUSH ตอดวย NORMAL SALINE

20 CC 6) จากนนตอชดใหสารน า และปรบอตรา

การไหล ของสารน า -เพอทดสอบวาไมมการอดตนภายในเสนเลอด กอนจะตอชดใหสารน า

WANASSADA WONGYUDTHA, RNONCOLOGY NURSE

การพยาบาลผปวยใส Port A Cath

ปญหาและการแกไข

การพยาบาลและการดแลผปวยทใส Port A Cath

ปฎบตอยางเขมงวดในเรอง ASEPTIC TECHNIQUE

• AIR EMBOLISM

• รวมทงปองกน และเฝาระวงภาวะแทรกซอนอนๆ เชน การอดตนจากลมเลอดหรอตะกอนของยา หรอสารน าทเขากนไมได

ใช ASEPTIC TECHNIQUE ทกขนตอน โดยเฉพาะอยางยง ในขณะแทงเขม เพราะเปนทางทจะน าเชอโรคเขาไปได หมนตรวจดบรเวณ PORT และรอบๆ ทกเวรวาม บวม แดง ปวด การขยายของหลอดเลอดฝอย รอบๆ PORT



ถามไข ใหรายงานแพทย เพราะอาจเกดจากการตดเชอ หรอถกตอตานจากเนอเยอในรางกาย ซงในกรณนแพทยจะใหผาตดเอา PORT ออก

แขนบวม แดง อาจเกดจากภาวะ THROMBOSIS


การเปลยน IV set ตางๆเปลยนสาย I.V. ทก 48-72 ชวโมง เปลยนสาย I.V. ส าหรบ TPN ทก 24 ชวโมงVOLUTROL หรอ SOLUSET ส าหรบหยดยาใหเปลยนไดทก 5 วน Blood set ควรเอาออกทนทเมอใหเสรจแลว

STERILE-CAP ควรเปลยนทก 48 ชวโมง


เปลยน DRESSING และเขมทก 7 วน มกจะเปลยนพรอมๆ กน เวนเสยแตวา DRESSING หลวมหลด ซงอาจท าใหเขมเคลอนออกมาเกด BLOOD CLOT ปลาย CATHETERได ใหเปลยนไดตามจ าเปน หาก DRESSING เปน ผากอซ ควรเปลยนทก 48 ชวโมง ทงนขนกบนโยบายของโรงพยาบาล

ควรเปลยนบรเวณทแทงเขมบน PORT อยาแทงซ าจดเดยวกนบอยๆ

ปองกนการยอนกลบของเลอดเขา PORT ซงหากเกดลมเลอดขน จะท าใหเกดการอดตน และเปนแหลงทมาของการตดเชอ นนคอ ไมปลอยใหยา หรอสารน าหยดนานเกนไป การ FLUSH ดวย HEPARIN ตามอตราสวน และจ านวนอยางถกวธ

ใชเขมชนดทม EXTENSION SET ตอเขากบ SYRINGE และ CLAMP เวลาเปลยน SYRINGE หลายชนด จะชวยปองกน AIR EMBOLISM ไดดขน



เขม HUBER POINT ชนด ทไมม EXTENSION SET หามคาเขมโดยใหหวเขม NEEDLE เปดโลงสมผสอากาศ สวนเขมชนดทม EXTENSION SET ใหปด CLAMP ไว

ควรใช SYRINGE ขนาด 10 CC ขนไป เพอชวยลดแรงดนตอ CATHETER เพราะแรงดนทสงมากๆ อาจท าใหCATHETER แตกได


ใช INFUSION PUMP หากตองการควบคมอตราการหยดของยา และสารน า ทงนความดนตองไมเกนก าหนดท PORT และ CATHETER รบได

ตรวจด BLOOD RETURN ทกครง กอนใหยาเคมบ าบดชนดทมฤทธท าลายเนอเยอ (VESICANTS)

ละลายยาผงใหเขากนดกบตวท าละลาย เพอปองกนการตกตะกอนใน PORT และ CATHETER ซงจะท าใหเกดการอดตนได

ควรรวายา หรอสารละลาย หรอสารน าใด ทเขากนไมได (INCOMPATIBLE) เพราะปญหาการอดตนของ PORT ทมกจะแกไขไมได เกดจากสาเหตของตะกอนของสารเหลาน


ปญหาทอาจเกดขน เมอพบวายา หรอสารน าไมไหล อตราการไหลลดลง

ฉดยา หรอสารน าเขาไมได หรอเตรยมเกบเลอดไมได ควรปฎบตดงน 1. ถามผปวยวาเกดเหตการณอะไรขนกอนมปญหา เพอหา

สาเหต 2. ตรวจสอบอปกรณในการใหยา และสารน าทงหมดวา ม

จดบกพรองทใด เชน สายหกงอ ขวดสารน าไมมการระบายอากาศ หรอทอระบายอากาศอดตน


3. ตรวจดบรเวณ PORT และรอบๆ วาม บวม แดง หรอมอาการแนนอดอดหนาอก หรอไม

4. ตรวจดต าแหนงเขม ใหแนใจวาปลายเขมกระทบกบฐานของ PORT หามโยกเขม การเคลอนของเขมออกมา เปนเหตใหปลายเขมอยนอก SEPTUM เกดการยอนกลบของเลอดมาเขา PORT และอาจท าใหเกดการรวของยา และสารน าออกมาบรเวณ SUBCUTANEOUS TISSUE ได



5. หากเกบเลอดส าหรบตรวจไมได ใหผปวยเปลยนทา เชน ใหนอนตะแคง นง อาจชวยแกไขไดในกรณทปลาย CATHETER ชนผนงหลอดเลอด

6. IRRIGATE เบาๆ ดวย NORMAL SALINE 10-20 CC หาม PUSH แรงๆ เพราะ หากมลมเลอด หรอFIBRIN SHEET ขนาดใหญ จะท าใหเกด EMBOLISM ได หากไมส าเรจใหรายงานแพทย หรอเจาหนาท ผดแล


การแกไขเมอมการอดตน หรออดตนบางสวน

เปนหนาท หรออยในความดแลของแพทย ซงการอดตนน เกดขนไดจากหลายสาเหต เชน CATHETER ขดหรอหกงอ โดยแพทยจะท าการปรบ CATHETER ใหม หรอลองใหผปวยเปลยนทา สาเหตใหญๆ ของการอดตนมกเกดจากลมเลอด และตะกอนของสารทคางอยใน PORT


การอดตนทเกดจากลมเลอด เมอคนพบสาเหตวาเกดจากลมเลอดแลว แพทยอาจจะ IRRIGATE ดวย HEPARIN ตามอตราสวนทแพทยตองการ เชน 1000 UNITS ใน NORMAL SALINE 1CC จ านวน 1-2 ซซ หรออาจใหหยด HEPARIN อยางตอเนองในกรณทมการอดตนบางสวน โดยใชเขมขนาดใหญทสามารถน าเอา CLOT ออกมาไดเชน เบอร 19 หรอ 20


หากไมส าเรจ แพทยอาจใหใช UROKINASE(หรอสารประเภทเดยวกน) โดยทวไปใชอตราสวน 5000 UNITS ใน NORMAL SALINE จ านวน 1 ซซ ใสใน PORT ทงไวประมาณ 5-15 นาท คอยๆดดออก หากไมออกทงไวอก 5-15 นาท สลบกนเชนน หรออาจจะใชวธการหยดอยางตอเนองกได


หากพบวาการอดตนเกดจากตะกอนของยา หรอสารน าแพทยอาจใหประคบรอน เพอ ชวยใหตะกอนนน ละลายตวดขน หรอใสสารละลายเพอเขาไปปรบสมดลกรด-ดาง เชน ใส HYDROCHLORIC ACID ในกรณทเกดจากตะกอนของ เกลอแร SODIUM BICARBONATE ในกรณทเกดจากตะกอนของยาETHYL ALCOHOL ในกรณทเกดจากตะกอนของไขมน


หากไมสามารถแกปญหาการอดตนได จ าเปนตองผาตดเอา PORT ออก เพราะถาทงไว ลมเลอด หรอตะกอนเหลานอาจเปนแหลงทมาของการตดเชอ

port a cath by oncology center bangkok phuket hospital

Health & Medicine