POLITIKAT EKONOMIKE Alterglobalizmi protest sociale apo

filozofi alternative?

Prof.Dr. Adrian Civici Universiteti Europian i Tirans

Drejt nje fshati global

l Shoqerite e sotme post-industriale po karakterizohen nga 5 shkeputje apo nderprerje te elementeve te tyre thelbesore qe ne nje fare menyre jane bere simboli i vendeve te zhvilluara.

l Te lindura rreth 30 vjet me pare me daljen e kompjuterit te pare Apple; me nje shkeputje nga modeli fordist i organizimit te punes; me nje revolucion kulturor e levizje sociale te fuqishme si ajo e viteve 68-te; me nje revolucion financiar te viteve 90-te qe kontrollin e ndermarjeve dhe firmave ja kaloi burses duke i bere aksioneret me te mbrojtur e favorizuar se punonjesit, dhe se fundi me fenomenin me prezent sic eshte ai i globalizimit,

l tashme keto vende po hyjne ne nje faze te re zhvillimi e funksionimi te cilesuar si post-moderne.

l Pervoja moderne tregon se Globalizimi nuk shperndan spontanisht progres e mireqenie, por ato duhen kerkuar nepermjet politikave e zgjidhjeve strategjike nga cdo vend.

l Ti shmangesh apo thjesht te kerkosh mbrojtje prej tij nuk konsiderohet si zgjidhje inteligjente sepse kjo do te thote ta privosh veten nga efektet dhe mundesite qe te ofron kapitalizmi modern.

l Gjithe ekonomia e vendeve te zhvilluara eshte tashme e perfshire ne kete sistem te ri.

l Futja e fuqishme e Kines, Indise, Brazilit, Rusise, etj., ne tregetine boterore keto vitet e fundit konsiderohet si etapa e trete e globalizimit kapitalist pas fazes se pare te globalizimit te shekullit XIX te dominuar nga Anglia dhe fazes se dyte te shek XX te dominuar nga SHBA.

l Ne kete kendveshtrim, ekonomia moderne po tregon se bota nuk vuan nga globalizimi i tepert, por nga mungesa e globalizimit;

l Sa me teper vendet ne zhvillim te investohen ne tregun e global , aq me kollaj do ta kene te ndjekin rritmin dhe performancen e vendeve te zhvilluara.

l Bota tashme ka hyre ne nje periudhe te re te historise ekonomike.

l Sfidat nuk jane me vetem ne Europe si ne fillim te shek XIX; ato nuk jane me vetem ne Europe, Ameriken e Veriut apo ne Japoni si gjate shek XX ! Tashme sfida ka perfshire gjithe boten.

Alterglobalizmi protest sociale apo filozofi alternative?

nj bot tjetr sht e mundshme bota nuk sht mall

l Historia dhe prbrja

l Lvizja alterglobaliste lindi n fund t viteve 70-t t shek. XX-t, kryesisht n vendet e quajtura t jugut apo n zhvillim si nj form proteste kundr borxheve, OBT, programeve t axhustimit strukturor t FMN-s, etj.

l N Europ dhe SHBA kjo lvizje u shfaq pr her t par n vitin 1994 n kuadrin e kritikave t forta kundr papunsis, kushteve t puns dhe mbrojtjes sociale.

l Jan manifestimet masive kundr OBT t Seattle (SHBA) n vitin 1999 ato q shnuan manifestimin m t mediatizuar n shkall ndrkombtare t lvizjes alterglobaliste.

l M von ato u shoqruan nga shum evenimente sociale botrore, kontinentale e lokale si Forumi social botror par si nj organizm alternativ i Forumit ekonomik botror t Davos-it, forumet sociale t Gjenevs, Porto Alegre-s, Firences, Athins, Mumbai-t (Kongo), etj.

Alterglobalistet u konturuan :

lsi nj lvizje e shoqris civile q konteston modelin liberal t globalizimit;

lq rivendikon nj model zhvillimi me afr zhvillimit human, parimit t barazis n zhvillim dhe mbrojtjes s natyrs.

l N thelbin e rivendikimeve t tyre qndrojn pozicionet e prbashkta pr drejtsin ekonomike, autonomin e popujve n vendimet e zhvillimit ekonomik e social, mbrojtjen e mjedisit, thellimin e demokracis pjesmarrse dhe respektimin real t t drejtave themelore t njeriut, etj.

l Termi alter (ndryshe) u fut pr her t par n vitin 2001, pr t br dallimin nga termi anti (kundr) q kishte mbizotruar q n fillimet e ksaj lvizjeje, ka nnkuptonte se kjo lvizje nuk ishte thjesht nj lvizje protestuese kundr globalizimit, por ajo kishte tashm dhe versionin e saj alternativ t modelit t zhvillimit pr financat, tregtin dhe ekonomin botrore.

Orientimet specifike t alterglobalisteve:

l anit-liberalt, q kritikojn modelin e hapjes s plot t tregjeve dhe liberalizmit ekonomik pa kufij, t cilt krkojn nj reformim t principeve ekonomike mbi kritere m t forta morale e sociale;

l komunistt dhe marksistt, q jan kundra globalizimit ekonomik kapitalist dhe q krkojn nj globalizim sipas nj modeli m social dhe solidar pr popujt e ndryshm t bots;

l nacionalistet, apo sovranistt, q mbrojn masat dhe politikat proteksioniste n interes t ekonomive kombtare kundra praktiks neo-liberale t tregjeve ndrkombtare;

ALTERGLOBALISTET - perberja

l pacifistt, q jan kundra prodhimit dhe tregtis armve n bot;

l ekologjistt dhe ambjentalistt, q luftojn n favor t praktikave t zhvillimit t qndrueshm, reduktimit t emisionit t gazit CO2 n atmosfer, fenomenit t ngrohjes globale, etj.;

l reformistt, q mbrojn parimet e sovranitetit ushqimor dhe t s drejts s popujve pr tu ushqyer njsoj, t konsiderimit t zhvillimit si nj e drejt fondamentale e njeriut, t reformimit radikal t rolit t OKB, FMN, Banks Botrore, OBT, etj.

l Pozicionet dhe kritikat kryesore t alter-globalistve

l Megjith diversitetin dhe heterogjenitetin e saj, fenomen q e ka penguar lvizjen alterglobaliste t prodhoj nj program politik t qart dhe ti drejtoj prkrahsit e saj n nj drejtim unik.....

l kjo lvizje ka kristalizuar tashm si orientimin e prbashkt luftn sociale n favor t nj zhvillimi t arsyeshm dhe ka prcaktuar si kundrshtar t saj ideologjik neo-liberalizmin.

l Kritikat e alterglobalistve bazohen n faktet se :

l diferencat n nivelin e jetess dhe dominimit t planetit jan thelluar shum n favor t vendeve t pasura t veriut,

l se hendeku ndrmjet t pasurve dhe t varfrve po thellohet me shpejtsi,

l se pasiguria ekologjike dhe ndotjet industriale po bhen t frikshme,

l se efekti serr nuk po ndalet, l se OGJM, armt kimike dhe atomike po shfaqen

si nj bomb me sahat pr t ardhmen e planetit.

l Alterglobalistt konsiderojn se :

1. globalizimi nprmjet tregut nuk sht sinonim i zhvillimit human

2. se nga tregu nuk prfitojn n mnyr t barabart t gjith,

3. se rritja e pabarazive dhe varfris n bot jan efekte perverse t tregut t lire global.

l Sipas alterglobalisteve,

l tregu e redukton njeriun dhe karakterin e tij vetm te vlerat tregtare.

l Drejtimi i ekonomis s vendeve t varfra dhe atyre n zhvillim nuk sht fryt i ligjeve ekonomike natyrale dhe vullnetit t popujve t ktyre vendeve, por fryt i politikave t qeverive q ndodhen nn diktatin e vazhdueshm t institucioneve ndrkombtare si FMN, Banka Botrore, OBT, G 8, etj.

l Ata krkojn dhe nj demokratizim e transparenc m t madhe t institucioneve ndrkombtare n raport me vendimet q marrin dhe efektet konkrete t tyre pr shum vende e rajone t bots.

Atehere..? Konkluzioni juaj ?