pmjvw sr. priqm ismg kwsd xwdgwri ayvwrf fw. hri ismg jwck'a-3/82-b, janak puri, new delhi-110058 ph...
TRANSCRIPT
-
;gs-f;zzqr nzso-okFNoh gzikph eth ;Gk (ofiL)
;fsr[o gq;kfd..
jT[ w{oy eko/ bkJhnk
Regd. Office : A-3/82B, Janak Puri, New Delhi-110058
Ph : 25596666, 98185-99198
Sapt-Sring International Punjabi Kavi Sabha (Regd.)
pMjvW sR. pRIqm isMG kwsd XwdgwrI AYvwrf
fw. hrI isMG "jwck'
sovInr
r[o-fJfsjk; s/ f;Zyh d/ r"ot fjZs ehsh ik ojh ekft ouBk bJh
14 i{B, 2014
vpb n?wHJ/H, gh n?uHvhH (r'bv w?vfb;N)
-
Sapt-Sring International Punjabi Kavi Sabha (Regd.)
Governing Council
S. Pritam Singh Kasad (Late)New Delhi
Dr. Rabinder Singh MasroorPh : 098961-24289
President :
Dr. Rajwant KaurPh : 092132-35477
Vice President :
S. Amarjit Singh AmarA-3/82-B, Janak Puri, New Delhi-110058
Ph : 098185-99198
General Secretary :
Dr. Sukhjinder Kaur Ph : 098961-31199
Additional Secretary :
S. Jagjot SinghPh : 098185-99200
Cashier :
Bibi Jagjit Kaur BholiPh : 099713-88135
Mambers :
Jaimal SinghPennsylvania, U.S.A.
Prof. Harjit SinghSunder Land, U.K.
S. Ujjal Singh SahniTokyo (Japan)
S. Manmohan Singh SahniTokyo (Japan)
S. Jasbir Singh Bhopal Ph : 093031-33655
Patrons :
S. Pritpal Singh Raipur Ph : 094252-07309
S. Kulwant Singh Dhesi U.K. Ph : 044-79161-26589
S. Jaswant Singh Birmingham, U.K. Ph : 044-78631-06155
S. Harbhajan Singh Heer U.K. Ph : 044-20857-15951
Blessed By :
-
gzE d/ gqf;ZX eth vkH joh f;zx @ikue# ~ ;gs-f;qzr nzso-okFNoh gzikph eth ;Gk, fdZbh tZb'A 14 i{B 2014 ~
;BwkfBs ehs/ ikDk fJZe Fbkxk:'r T[Zdw j?. fJj th y[Fh dh rZb j? fe fJ; ;w/A s/ ;'thBo th fobh} ehsk ik fojk j?.
vkL joh f;zx ikue dhnK i'F s/ gzEe i}p/ Gog{o eftsktK fgSb/ fszB djkfenK s'A ;[Ddk nk fojk jK. gzE dh
f;ow"o ;z;Ek, Fq'wDh r[od[nkok gqpzXe ew/Nh tZb'A fgSb/ ;w/A d"okB nkJhnK FskpdhnK g{o/ ikj' ibkb Bkb wBkJhnK
rJhnK. fJBQK w"fenK s/ wjkB eth dopko th ;ikJ/ rJ/. fJBQK eth dopkoK ~ ;[uko{ Yzr Bkb ubkT[D bJh vkH joh
f;zx ikue dhnK ;/tktK brkJhnK rJhnK i' fJBQK B/ g{oh sBd/jh Bkb fBGkJhnK. ;qh r[o{ okwdk; ih d/ gktB gqekF
fdjkV/ ~ ;wofgs wjkB ;wkrwK ;w/A r[od[nkok wzih ;kfjp, dhtkB jkb fty/ ;e{bh pZfunK d/ w[ekpb/ ns/ eth
dopko ;w/A vkH joh f;zx ikue ps"o iZi ;/tk fBGkT[Ad/ oj/. B"itkBK nzdo fto;/ gqsh frnkB g?dk eoB bJh eftsk d/
wkfXnw ~ gqc[Zbs eoBk T[BQK dh fdbh ohM j?. ykb;k gzE d/ fszB ;" ;kbk ;kiBk fdt; d/ ;w/A Fq'wDh r[od[nkok gqpzXe
ew/Nh tZb'A @ikue# ih dhnK eftsktK dh g[;se @bj{ fGZi/ fJfsjk; d/ gzB/# gqekfFs ehsh rJh.
wA? fiZE/ ;gs-f;qzr nzso-okFNoh gzikph eth ;Gk fdZbh tZb'A @ikue# ih dk ;BwkB eoB s/ fJ; d/ ;w{zj ;/tkdkoK ~
tXkJh fdzdk jK T[E/ nodk; eodk jK fe ikue dh ebw fJ;/ soQK fBozsosk Bkb e"w dh ;/tk eodh oj/.
F[ZG fJZSktK ;fjs
(ntsko f;zx)
gqXkB
Fq'wDh r[od[nkok gqpzXe ew/Nh
;qh nzfwqs;o ;kfjp
sMdyS
-
sMdyS
w?~ fJj ikD e/ y[Fh j'Jh j? ;gs-f;qzr nzso-okFNoh gzikph eth ;Gk fdZbh tb'A fJ; ;kb gzE d/ gqf;ZX eth vkH joh
f;zx ikue ~ 14 i{B 2014 ~ fdZbh fty/ ;BwkfBs ehsk ik fojk j? ns/ fJ; w"e/ s/ ;'thBo th gqekFs ehsk ik fojk j?.
fJj th ikD e/ nfsnzs gq;zBsk j'Jh fe ;gs-f;zqr nzso-okFNoh gzikph eth ;Gk fdZbh tZb'A fgSb/ uko ;kbK s'A
r[o{ r'fpzd f;zx ih wjkoki tZb'A ubkJh rJh eth dopkoK dh gozgok ~ ;Bw[Zy oZyd/ j'J/ jo ;kb gzikph d/ Bkwto
Xkofwe ethnK ~ gzE d/ f;ow"o ;torh eth ;qH gqhsw f;zx ih ek;d dh fgnkoh s/ fBZxh :kd ~ ;wofgs ;qL gqhsw
f;zx ih ek;d :kdrkoh n?tkov Bkb ;BwkfBs ehsk ik fojk j?. fgSb/ ;kbK ftu fJj ;BwkB fgqzL uzBD f;zx ih
@uwB# jfor'fpzdg[oh, ;qh ceho uzd ih @s[Zbh# ibzXo, ;qL wBw'jB f;zx ih w'jDh byBT{ ns/ gq'L joihs f;zx ih @nFe#
fJzrb?Av tkfbnK ~ fdZs/ rJ/.
ni'e/ ;w/A nzdo gzEe eth dopko gozgok ~ ;wofgs e[ZM @e[ frDthnK u[DthnK ebwK jh ofj rJhnK jB. fJ;
gozgok ~ gqc[Zbs eoB bJh fdZbh f;Zy r[od[nkok gqpzXe ew/Nh T[u/u/ T[gokb/ eoB bJh :sBFhb j?.
wA? fiZE/ ;gs-f;qzr nzso-okFNoh gzikph eth ;Gk fdZbh tZb'A @ikue# ih dk @;qH gqhsw f;zx ek;d :kdrkoh n?tkov#
Bkb ;BwkB eoB s/ fJ; d/ ;w{j ;/tkdkoK ~ tXkJh fdzdk jK UE/ nodk; eodk jK fe ikue dh ebw fJ;/ jh fBozsosk
Bkb e"w dh ;/tk eodh oj/.
F[ZG fJZSktK ;fjs
(wBihs f;zx (ih e/)
gqXkB
fdZbh f;Zy r[od[nkok gqpzXe ew/Nh
BthA fdZbh
-
sMdyS
;gs-f;qzr nzso-okFNoh gzikph eth ;Gk fdZbh tb'A gzE d/ gqf;ZX eth vkH joh f;zx @ikue# ~ 14 i{B 2014 ~
;BwkfBs ehs/ ikDk fJe Fbkxk:'r T[Zdw j?. fJ; w"e/ s/ eth ;Gk d/ ;w{j ;/tkdkoK s/ @ikue# ~ tXkJhnK.
;qh r[o{ BkBe d/t ih wjkoki irs ibzd/ #u mzY toskT[D bJh ;z;ko ftu gorN j'J/. X[o eh pkDh Bkb d[fBnkth
b'eK ~ nekb g[oy d/ uoBK Bkb i'fVnk. i[r' i[r nNZb ;kfjp ;qh r[o{ rzqE ;kfjp ih wjkoki nZi th ;koh b'ekJh dk
wkor doFB eo oj/ jB. ;w/A-;w/A s/ ;zsK, wjKg[oyK B/ r[owfs d/ gquko gq;ko okjhA nkg' nkgDk :'rdkB gkfJnk. XzB-
XzB pkpk wjK joBkw f;zx ih v/ok o{wh G[u' ebk, pkpk Bzd f;zx ih BkBe;o eb/oK tkb/ s/ nZr'A BkBe;o ;zgodk d/ ;ko/
wjKg[oyK B/ ;/tk s/ f;woB okjhA ;w{j ;z;ko dhnK ;zrsK ~ r[o{ rzqE ;kfjp wjkoki ih d/ uoBK Bkb i'fVnk.
id'A 2013 ftu XzB XzB pkpk wjK joBkw f;zx ih v/ok o{wh G[u' ebk tkfbnK dh 200 ;kbk s/ XzB XzB pkpk JhFo
f;zx ih BkBe;o eb/oK tkfbnK dh 100 ;kbk iBw Fskpdh ~ ;wofgs wjkB ig sg ;wkrw 7 iBtoh s'A 27 cotoh
2013 sZe ibzXo fty/ eotkJ/ rJ/ sK fJ;/ ;w/A d"okB jh 21 cotoh s'A 24 cotoh sZe 52 ethnK dk d;w/F wjK eth
dopko eotkfJnk frnk. vkH joh f;zx ikue B/ fiZE/ fJ; eth dopko d/ eBthBo ns/ ;zukbe ti'A ;/tk fBGk e/ r[o{
;kfjp s/ r[o{ ehnK ;zrsK dhnK y[FhnK gqkgs ehshnK UE/ i'F s/ gzEe i}p/ Gog{o eftsktK ;[Dk e/ ;zrsK ~ fBjkb
th ehsk.
r[o{ wjkoki d/ uoBK #u nodk; j? fe ikue dh ebw fJ;/ soQK fBozsosk Bkb ;opZs d/ Gb/ bJh uZbdh oj/.
XzB r[o{ BkBe
(;[yd/t f;zx)
w"i{dk w[yh
v/ok o{wh, G[u' ebK
pfmzvk
-
sMdyS
w?~ fJj ikD e/ nfsnzs y[Fh j'Jh j? fe ;gs-f;qzr nzso-okFNoh gzikph eth ;Gk tb'A gzE d/ ftdtkB eth vkL joh
f;zx ikue ~ 14-6-2014 ~ fdZbh fty/ ;BwkfBs ehsk ik fojk j?. ;Gk ~ s/ ikue ~ pj[s pj[s tXkJhnK. fJj th
y[Fh dh rZb j? fe fJ; ;w/A s/ fJZe ;'thBo th gqekfFs ehsk ik fojk j?.
fgSb/ 30 e[ ;kbK s'A ikue dhnK gzEe i}p/ ns/ i'F Gog{o eftsktK ;[BD dk w"ek fwbdk nk fojk j?. r[od[nkok
BkBe;o, ;wokbk u"Ae, b[fXnkDk fty/ fiZE/ ;qh r[o{ rzqE ;kfjp ih d/ gktB T[gd/FK d/ nkXko s/ r[owfs dk gquko s/
gq;ko ehsk ik fojk j? T[E/ Bkb dh Bkb jh d/F-ftd/F ftu wkBtsk d/ Gb/ ns/ ;ohoe d[ZyK s'A okjs fdtkT[D bJh
nzsookFNoh gZXo dhnK f;js ;j{bsK th w[jZJhnk eotkJhnK ik ojhnK jB. pkpk i;tzs f;zx v?ANb j;gskb s/
fo;ou ;A?No th y'fbQnk frnk j?. fJ; d/ Bkb jh ;qh r[o{ nwodk; j;gskb th ;?eNo-32, uzvhrVQ o'v, b[fXnkDk fty/
T[;koh nXhB j?.
r[od[nkok BkBe;o, ;wokbk u"Ae, b[fXnkDk fty/ jo ;kb Btzpo d/ nkyoh j\s/ wjkB r[owfs ns/ nzfwqs ;zuko
;wkrw j[zd/ jB. ;z;ko Go s'A ;zrsK dk mkmK wkodk ;w[zdo fJ; n;EkB s/ gj[zudk j?. T[BQK fdBK ftu vkL joh f;zx
ikue ;N/i dh ;/tk pky{ph fBGkT[Ad/ jB.
fJzrbA?v fty/ th id'A ikue ih ns/ fJBQK d/ ;kEh eth ;fjpkB gj[zu/ sK T[ZE/ ;qh r[o{ nwodk; n?i{e/FBb ;[;kfJNh
tb'A eotkJ/ rJ/ r[owfs ;wkrwK ftu fJBQK B/ jk}ohnK GohnK ns/ ;zrsK ~ fBjkb ehsk. wB pVk rd rd j'fJnk s/
i?ekfonK dh r{zi ftu fJBQK ;ko/ ethnK ~ f;o'gkU dh p]fFF ehsh rJh. gowkswk ikue dh ebw ~ j'o pb pyF/
ns/ fJj fJ;/ soQK jh e"w dh fBozso ;/tk eod/ ofjD.
F[ZG fJZSktK ;fjs,
r[o{ gzE dk dk;
(pkpk i;tzs f;zx)
w[Zy ;/tkdko
r[od[nkok BkBe;o, ;wokbk uA"e, b[fXnkDk
-
sMdyS
p[bzd ntk}, :[te ntZ;Ek s'A ekft-e[Fbsk, gzEe fto;/ dh y'i, f;Zyh fto;/ dh uVQdh ebk ns/ r[o{ nkF/ dh
gftZsosk vkL joh f;zx @ikue# dh F];hns d/ ftF/F r[D jB. fJe ;\b ;wkfie s/ iE/pzde ihtB ihT{AfdnK
ekfte s/ j'o ;kfjse o[uhnK ~ pky{ph fBGkj[D ;dek @ikue# j[oK nkgD/ Bkw ~ ;koEe ehsk j?. pugB s'A jh Xkofwe
gqfsGk Bkb Usg's ikue j[oK ;NZvh ;oeb bfjo ftu Fkwb j' e/ fiE/ d/F ftd/F ftu BkwDk yZfNnk j? T[E/ B"itkBK
ns/ pZfunK ftu nkg dhnK fbyhnK eftsktK ~ ;N/iK okjhA g/F eoB dk ftF/F wkD jk;b j?. tZv/ eth dopkoK dh F'Gk
pDd/ vkL joh f;zx @ikue# ;N/i ;zukbB dh :'rsk th pky{ph fBGkT[Ad/ jB.
r[o{ r'fpzd f;zx ;NZvh ;oeb ~ nkgD/ fJ; jowB fgnko/ b/ye s/ p[ZXhihth FkfJo tho #s/ wkD j? fi; B/ wK p'bh
gzikph ns/ r[owfs fto;/ dk eoik bkj[D bJh e[M T[;ko{ T[dw ehsk j?. ;gs-f;qzr nzso-okFNoh gzikph eth ;Gk,
BthA fdZbh ikue ih dhnK pj[w[yh gquko s/ gq;ko dhnK ;/tktK bJh T[BQK ~ @;qL gqhsw f;zx ek;d :kdrkoh n?tkov#
Bkb ;BwkBs eo ojh j?, fJj w/o/ bJh gq;zBsk dk w[ekw j?.
w/oh nodk; j? fe ;fsr[o gksFkj @ikue# j[oK ~ r[owfs d/ ojZ;tkdh nB[Gt ns/ ekfte ;{ywsktK dh ;\b
g/Fekoh d/ y/so ftu j'o ewkb jk;b eoB dh ;woZEk p]fFF eoB sK fe @ikue# dh ebw, f;Zyh d/ wjkB fto;/ dh
ekfte-toyk eodh j'o tX/o/ ;[xVsk Bkb ubdh ikt/.
tkfjr[o{ uVQdh ebk pyFD s/ nkgDh ;/tk nkg bA?d/ ofjD.
@;opZs dk Gbk#
(gqskg f;zx)
u/now?B
r[o{ r'fpzd f;zx ;NZvh ;oeb
www.ggssc.net
-
sMdyS
;gs-f;qzr nzso-okFNoh gzikph eth ;Gk ofiL, iBeg[oh, BthA fdZbh tb'A gzE d/ f;ow"o eth ;qH gqhsw f;zx ih
ek;d dh fwZmh :kd ~ ;wofgs jo ;kb Xkofwe eth ;ZiDK ~ ;qH gqhsw f;zx ih ek;d :kdrkoh n?tkov Bkb
;BwkfBnk ik fojk j?, i' fJ; ;z;Ek tZb'A fJZe tZvk T[gokbk j?.
d;w fgsk ;kfjp ;qh r[o{ r'fpzd fz;x ih wjkoki tZb'A ubkJh rJh fJ; eth dopko dh gozgok ~ ;Bw[Zy oZyd/ j'J/
eth ;ZiDK ~ ;BwkfBs eoe/ T[BQK dk T[sFkj tXkT[Dk fJZe pj[s jh Fbkxk:'r edw j?. ni'e/ ;w/A ftu j[zd/ r[owfs
;wkrwK ftu ehosB$eEk d/ gqtkj d/ Bkb Bkb eth ;ZiDK ~ th gq'rokw ftu pDdk ;wK d/Dk ukjhdk j? sK i' r[o{
;kfjp tZb'A ubkJh fJ; gqEk ~ fBozso ekfJw oZfynk ik ;e/.
fdZbh f;Zy r[od[nkok gqpzXe ew/Nh dh Xow gquko ew/Nh tZb'A w/oh nekb g[oy nZr/ nodk; j? fe fJ; ;z;Ek ~ j'o
T[Zdw s/ pb pyF/ sK i' fJ;/ soQK eth ;ZiDK dh jA";bk n\ikJh eoe/ T[BQK d/ ;BwkB s/ T[sFkj ftu j'o tkXk eo ;eD.
XzBtkd ;fjs.
(gowihs f;zx okDk)
u/now?B
Xow gquko ew/Nh
fdZbh f;Zy r[od[nkok gqpzXe ew/Nh
BthA fdZbh
-
sMdyS
w?~ fJj ikD e/ pj[s y[Fh j'Jh j? fe ;gs-f;qzr fJzNoB?FBb gzikph eth ;Gk tZb'A fJ; toQ/ dk FkfJo gqhsw f;zx
ek;d :kdrkoh n?tkov gzikph d/ T[u e'Nh d/ Xkofwe FkfJo vkH joh f;zx ikue (vpb n?wHJ/H,gh n?uHvhH) b[fXnkDk
j'oK ~ d/D dk fBoDk fbnk frnk j?. nkgD/ nkg ftu fJj pj[s jh Fbkxk:'r edw j?. gzikph dh Xkofwe FkfJoh d/
gquko-gq;ko ns/ ;zGkb d/ ekoiK ftu ;gs-f;qzr ;z;Ek nkgDk tvw[Zbk :'rdkB gk ojh j?. fJj rZb j'o th y[Fh tkbh j?
fe fJ; ;z;Ek tb'A fgSb/ e[M tfoQnK s'A i' n?tkov fdZs/ ik oj/ jB T[jBK ~ gzikph d/ f;ow"o FkfJo ;qL gqhsw f;zx ek;d
d/ Bkw Bkb ;zpzXs ehsk ik fojk j?. fJ; T[Zdw bJh wA? ;w/s vkH okfpzdo f;zx w;o{o ns/ ;qH nwoihs f;zx nwo ns/
j'o gqpzXeK ~ fdb'A tXkJh fdzdk jK ns/ nk; eodk jK fe fJj ;ko/ gzikph gq/wh FkfJo fJ; gqzgok ~ GftZy ftu th pDkJh
oZyDr/.
XzBtkd ;fjs.
(vkL wBihs f;zx)
w[Zyh, gzikph ftGkr
:{Bhtof;Nh nk\ fdZbh
fdZbh
-
sMdyS
w?~ fJj ikD e/ nfsnzs gq;zBsk j'Jh j? fe ;gs-f;qzr fJzNoB?FBb gzikph eth ;Gk fdZbh tb'A gzE d/ f;ow"o
;torh eth ;odko gqhsw f;zx ih ek;d dh :kd ftu F[o{ ehs/ @;qH gqhsw f;zx ih ek;d :kdrkoh n?tkov# Bkb
vkH joh f;zx ikue ih ~14 i{B, 2014 ~ ;BwkfBs ehsk ik fojk j?.
b/ye, GkJhuko/ dh GktBk ~ m'; nkXko gqdkB eod/ jB, d/F dk r"ot tXkT[Ad/ ns/ gq/w dh GktBk ~ w}p{s eoB
ftu nfjw G{fwek fBGkT[Ad/ jB. ;torh ;odko gqhsw f;zx ek;d th fJ; wjkB ekoi dh g{osh fjs ;kok ihtB ezw
eod/ oj/.
wA? g[o;feqs ehs/ ikD tkb/ ;kfjseko vkH joh f;zx ikue ~ jkofde tXkJh fdzdh jK. w?~ nk; j? fe vkH joh f;zx
ikue GftZy ftu th ouBkswe ezw eod/ ofjDr/.
w?~ g{oB ftFtk; j? fe fJ; w"e/ s/ gqekfFs ehsk ik fojk ;'thBo nkT[D tkbhnK ghVQhnK bJh ukBD-w[Bko/ dk ezw
eo/rk.
XzBtkd ;fjs.
(vkL o/D[ek f;zx)
u/nogo;B
gzikph ;kfjs ;Gk
BthA fdZbh
-
sMdyS
tZv/ wkD tkbh rZb j? fe ;gs-f;qzr nzso-okFNoh gzikph eth ;Gk (ofiH) tZb'A gzikph d/ fJe FkfJo dk ;BwkB j'
fojk j?.
fi; d"o ftu Xkofwe eftsk fbyD tkb/ ethnK dh nfsnzs xkN wfj;{; ehsh ik ojh j't/, T[; t/b/ nfij/ jh
fJe eth dk wkD-;BwkB eoBk j'o th tX/o/ \]o tkbh rZb j' fBpVdh j?. fBo;zd/j, fiE/ nfijh eftsk fbyD tkb/
ethnK ~ BtK T[sFkj fwb/rk, T[E/ BthA b/ye gBhoh ftu'A jh nfij/ y/so ftu gqt/F eoB dh gq/oBk th fwbdh oj/rh.
;gs-f;qzr nzso-okFNoh gzikph eth ;Gk (ofiH) ~ nfij/ ekoi ftZYD ti'A w[pkoepkd ns/ gqf;ZX eth vkH joh
f;zx @ikue# vpb n?wHJ/H, gh n?uHvhH(b[fXnkDk) ~ bZy-bZy tXkJh.
(itkjo XtB)
;eZso
gzikph nekdwh
BthA fdZbh-110055
-
sMdyS
;kfjp ;qh r[o{ r'fpzd f;zx ih wjkoki B/ r[o{ xo ftu eth dopko ;ikT[D dh wo:kdk gkT[ANk ;kfjp dh gktB Xosh s'A
ubkJh. nkg ih d/ dopko ftu tZy-tZy GkFktK d/ 52 eth ;B s/ jo g{oBwkFh dh oks ~ r[o{ ;kfjp fJe eth dopko
;ikT[Ad/ ;B. Gkt/A nkg ethnK d/ f;oski ;B, go ;kfjsekoK ns/ ethnK ~ pVk wkB ;BwkB p]Fd/ ;B s/ fJe eth fi;
dk Bkw uzdB eth j?, T[; dh eftsk s'A gq;zB j' e/ T[; ~ 65000 ;'B/ dhnK w'joK fJBkw ti'A fdZshnK. d;w/F fgsk ih dh
ubkJh j'Jh eth dopko dh fJ; wjkB gqzgok ~ gqpzXe ew/Nh r[od[nkok ;qh gkT[ANk ;kfjp tb'A nZr/ s'fonk ik fojk j? fi;
eoe/ fJE/ jo g{oBwkFh ns/ j'o r[og[opK s/ eth dopko pVh uVQdh ebk ftu eotkJ/ iKd/ jB feT[Afe -
@@fgnko ethnK ~ eod/ ;h.
w'joK Bkb d;t/A gksFkj, M'bh ethnK dh God/ ;h.##
fJBQK eth dopkoK ftu nzfwqs toyk ezgBh okjhA ohekov ehshnK j'JhnK eftsktK vhHvhH u?Bb gzikph okjhA n?stko ~
oks 10 ti/ s'A 10H30 ti/ she ohb/n ehshnK iKdhnK jB fi; ekoB r[o{ xo ftu eth dopko ;ikT[D dh wo:kdk ~ pj[s
j[zrkok fwb fojk j?.
;k~ fJj ikD e/ pj[s gq;zBsk j'Jh fe ;gs f;qzr fJzNoB?FBb gzikph eth ;Gk BthA fdZbh tb'A ;tortk;h eth ;qL gqhsw
f;zx ek;d dh fBZxh :kd ftu jo ;kb ftdtkB eth ;iBK ~ ;qL gqhsw f;zx ek;d :kdrkoh ntkov Bkb ;BwkfBs ehsk
iKdk j? s/ fJ; ;kb vkeNo joh f;zx ikue b[fXnkDk ~ T[go'es ntkov Bkb ;BwkfBs ehsk ik fojk j? ns/ fJj th
gq;zBsk dh rZb j? fe fJj ;BwkB gzE dh wjkB j;sh iE/dko wBihs f;zx ih, ihHe/H, gqXkB, fdZbh f;Zy r[od[nkok gqpzXe
ew/Nh d/ F[G jZEK Bkb ehsk ikt/rk. nkg ih ~ fJ; wjkB ekoi ti'A bZy-bZy tXkJhnK j'D ih.
fiBQK ~ nkg ih ;BwkfBs eo oj/ j' ih Gkt vkeNo joh f;zx ikue, pj[s jh ftdtkB eth jB. T[BQK dh ftdtsk ns/
noE Gog{o eftsktK ns/ T[BQK dhnK ouBktK ;[DB ns/ gVQB dk ;[Gkr gqkgs j[zdk ofjzdk j?. fi; p[bzd nktk} ns/
ekBchv?A; Bkb T[j ;N/iK s/ eftsktK ;[DKd/ jB ns/ eth dopkoK dhnK G{fwektK pzBd/ jB, T[j nfs Fbkxk:'r j?. nfij/
ftdtkB eth ;iB ~ ;BwkfBs eoB dk noE j? fe s[;hA ebrhXo gksFkj ih okjhA gkT[ANk ;kfjp fty/ ubkJh j'Jh eth
dopko ;ikT[D dh gozgok ~ nZr/ s'o e/ d;w gksFkj ih dhnK j'o p/nzs p]fFFK gqkgs eo oj/ j'. r[o{ wjkoki d/ uoBK
ftu nodk; j? fe T[j nkg ih ~ 14 i{B, 2014 d/ j'D tkb/ ;BwkB ;wko'j ftu g{oB ;\bsk p]FD. nkgD/ tb'A ns/
gqpzXe ew/Nh r[od[nkok ;qh gkT[ANk ;kfjp tb'A fJ; F[G nt;o s/ :kdrkoh ns/ ftF/F ;'thBo gqekfFs eoB s/ pj[s pj[s
tXkJhnK ns/ F[G ekwBktK.
e[btzs f;zx
w?B/io
r[od[nkok gksFkjh d;thA
gkT[ANk ;kfjp, f}bQk f;ow"o (fjwkub)
-
sMdyS
nkg ih tb'A G/ih gZfsqek okjhA ikDekoh fwbh j? fe nkg ih gzikph d/ wjkB eth ;qL gqhsw f;zx ek;d ih dh fBZxh
:kd ~ ;wofgs jo ;kb eth dopko eod/ j' ns/ fe;/ Bkwto eth ~ ;BwkfBs eod/ j'. nkg ih dk fJj T[Zdw nfs
Fbkxk:'r j?. nkg ih B/ r[o{ r'fpzd f;zx ih dh gqzgok ~ ikoh oZfynk j'fJnk j?.
fJ; ;kb nkg ih gzE d/ wjkB ;fseko:'r, g{oB r[of;Zy vkL joh f;zx ih ikue vpb n?wHJ/H, gh n?uHvhH ~
;BwkfBs eo oj/ j', nfs Fbkxk:'r j?. vkL joh f;zx ih ikue fe;/ ikD gfjukD d/ w[jEki BjhA jB. nkg ih gzE d/
gziK s]sK tb'A, fdZbh r[od[nkok gqpzXe ew/Nh, ;qh r[o{ f;zx ;Gk dkdo ns/ j'o th p/nzs d/F ftd/F dhnK ;z;EktK tb'A
wkD gqkgs eo u[Ze/ jB.
;qh r[o{ f;zx ;Gk (ofiH) w[zpJh dkdo tb'A fJ; y[Fh d/ w"e/ s/ y[FhnK Gfonk F[G ;zd/F G/id/ jK ns/ nodk; eod/ jK
fe gqwkswk gzE d/ fJ; f;ow"o eth ~ uVQdhnK ebk p]FD sK i' nkg ih gzE dh ;/tk eod/ ofjD.
nyho ftu vkeNo ;kfjp dh eftsk @@r[o{ rqzE ns/ ykb;k gzE## d/ nzfsw pzd okjhA fywk ukj[zd/ jK L
nkT[ j[D bhvo' e"w d/ iE/dko', ob fwb p?m e/ ;'u ftuko eohJ/.
;wK wzr eod? gzEe J/esk dh, e"w sKJh Bk j'o y[nko eohJ/.
;kv/ p'bK ftukoK #u'A wfje nkt/, n?;k nkgDk T[Zuk feodko eohJ/.
gktB pkDh i' ;KMh j? ;kfonK dh, @ikue# iZr d/ ftu gquko eohJ/.
;fseko ;fjs
(pjkdo f;zx)
gqXkB
;qh r[o{ f;zx ;Gk
w[zpJh-dkdo
-
vkL ;shF towk, gq'c?;o, gzikph ftGkr, vkfJo?eNo, :[te GbkJh, gzikph :{Bhtof;Nh, gfNnkbk
;gs f;zqr nzso-okFNoh gzikph eth ;Gk gzikph wK p'bh ns/ r[owfs ;kfjs dh ;KG ;zGkb bJh :sBFhb j?. w?A
fiE/ gq'c?;o vkeNo okfpzdo f;zx w;o{o gqXkB, ;qL nwoihs f;zx nwo iBob ;eZso ns/ fJ; ;Gk d/ ;w{zj ;/tkdkoK ~
gzitK ;kbkBk ;wkrw eotkT[D #s/ tXkJh fdzdk jK T[E/ fJ; tko nzso-okFNoh gqf;ZXh gqkgs eth vkL joh f;zx ikue
vpb n?wHJ/H, gh n?uHvhH r'bv w?vfb;N ~ ;BwkfBs j'D #s/ th fdbh w[pkoetkd fdzdk jK. w?~ fJj ikDe/ th
nfsnzs y[Fh j'Jh j? fe vkL joh f;zx ikue B/ gzikph :{Bhtof;Nh, gfNnkbk s'A jh n?wHJ/H Xow nfXn?B gfjb/ ;EkB
#s/ ofj e/ gk; ehsh ns/ r'bv w?vb gqkgs ehsk. fJ; s'A tZvh j'o y[Fh fJj j'Jh fe fJBQK B/ r[o{ r'fpzd f;zx Xow
nfXn?B ftGkr gzikph :{Bhtof;Nh, gfNnkbk s'A vkL jogkb f;zx gzB{, w[Zyh, Xow nfXn?B ftGkr, dh ofjB[wkJh j/m
gh n?uHvhH th gzikph :{Bhtof;Nh, gfNnkbk s'A jh ehsh.
gzikph :{Bhtof;Nh, gfNnkbk, gzikph GkFk d/ gquko-gq;ko bJh :sBFhb j? ns/ fJ; d/ tkJh; uK;bo
vkL i;gkb f;zx gzikph wK p'bh ns/ r[owfs ;kfjs gozgok dh uVQdh ebk bJh jo t/b/ :sBFhb ofjzd/ jB. sh;o/
;kbkBk ;wkrw ;w/A T[BQK B/ ;qL wBw'jB f;zx w'jDh byBT{ tkfbnK ~ ;Gk tb'A nkgD/ eo-ewbK Bkb ;BwkfBs
ehsk ;h.
fJBQK j' oj/ ;kbkBk ;wkrwK ftu F[o{ s'A jh w?~ jo eth dopko d/ ;N/i ;eZso ti'A ;/tk fBGkT[D dk j[ew ehsk
iKdk j?. ;Gk tb'A fdZs/ ik oj/ fJ; wkD ;BwkB bJh w?A sfj fdb'A F[eor[}ko jK ns/ fJj ;Gk GftZy ftu th uVQdh ebk
Bkb ekoiFhb oj/, fJ; dh fdb'A ekwBk eodk jK.
;gs-f;zqr nzso-okFNoh gzikph eth ;Gk ~ w[pkoeK
-
eftsk fdb dh p'bh j?. fJ; bJh e'Jh }o{oh BjhA ;wfMnk iKdk fe eth ftdtkB th j't/. go id eftsk fe;/ ]k;
f;XKs, Xow iK fJfsjk; ;pzXh fbyDh j't/ sK eth dk ftdtkB j'Dk th }o{oh j[zdk j?. f;Zy Xow dh eftsk fbyD
tkfbnK ftu ni'e/ ;w/A vkH joh f;zx @ikue# ;G ethnK s'A tZX gfVQnk fbfynk eth j?. T[j d' d' n?wHJ/H ns/ r[owfs
dh gh n?uHvhH j?. r[o{ r'fpzd f;zx ;NZvh ;oeb dh T[gi j'D ekoD T[j eZNV r[of;Zy ns/ ftdtkB tesk tork eth
j?. w?A T[; B{z joh f;zx @ikue# jh BjhA, ethnK dk joh f;zx Bb{nk th efjzdk jK. i'F T[; dh eftsk dk whoh r[D j?.
ikue ;kvk G'bk Gkbk eth j?. fJzrb?Av ftu fJeZm/ ftuofdnK fJj th ;gZFN j'fJnk fe T[j ethwB s/ pkbwB dk
fwFoD j?. o[;Dk wzBDk T[; bJh y/v j?, fJ;/ ekoD T[j jo fJe d/ fYZv ftu tVB dh ebk ikDdk j?. eftsk efjzfdnK
;zrs d/ wB ftu T[soBk T[; d/ fJ;/ r[D dh d/D j?. fJj r[D fBot?osk ftu b? iKdk j?.
f;Zy Xow dh eftsk fbyD tkbk i/ r[o T[gd/F nB[;ko iht/ Bk, sK T[j eEBh eoBh dk g{ok BjhA nytk ;edk.
@ikue# i' fbydk j? T[j ihT[Adk th j?. T[;d/ i[nkB g[Zso ns/ ;[gsBh dh @nfuzsh# w"s T[; B{z r[o{ nkF/ s'A v[bk BjhA
;eh. w?A T[; B{z jwdodh d/ c'B ehs/. T[; dk ;fji T[Zso ;h ¼r[o{ dk GkDk j?, f;Zy tKr wzB fojk jK.## w?A T[; fdB s'A
@ikue# dk d; r[DK ekfJb j' frnk.
fe;/ eth dh fe;/ j'o eth Bkb s[bBk BjhA ehsh ik ;edh. jo eth dk nkgDk fJe fBnkokgB j[zdk j?. fJ; bJh
eth, eth j[zdk j?, tZvk S'Nk BjhA. @ikue# th nkgD/ ekft w[jKdo/ ftu fBnkok j?. fJ;/ bJh nkgDh eftsk s'A pj[s
;zs[FN j?. T[; B{z nkg B{z gsk j? fe T[;dh eftsk T[; dh nkgDh eftsk j? fe;/ j'o eth dk T[Xko iK T[sko BjhA. T[; dh
fJ; w"fbesk dh fw;kb ti'A T[; dh fJe eftsk ftu'A fJZe pzd g/F eoBk ukj[zdk jK. fJZe FoXktkB f;Zy tKr T[j wksk
r[ioh B{z gqDkw eodk j?. eftsk dh gfjbh ;so s'A jh T[; dk ftuko ekft T[vkD GoBh F[o{ eo fdzdk j? s/ u"Eh ;so sZe
fJj T[vkD BthnK T[ukJhnK rqfjD eodh iKdh j?. jo BthA ;so wksk r[ioh dh bk;kBh e[opkBh ns/ gftZsosk dh
BthA B[jko T[bhedh ubh iKdh j? s/ u"Eh ;so fJe nw'x pkD tKr ;o's/ d/ fdb #s/ fwZmh fijh u'N eodh j'Jh fJe' ;so
ftu wksk r[ioh s/ r[o{ r'fpzd f;zx ih dh ng{otsk B{z gqekFwkB eo iKdh j? L
wksk r[ioh d/ Bkb ;h j'Jh fiZdK, fe;/ Bkb BjhA j'Jh s/ Bk j'Dh.
y/vK y/vhnK j'Dh Bkb T[wo ;koh, f;o #s/ r[ioh d/ r[ioh ;h sK j'Dh.
i/j' ijh ;h r[o{ d;w/F d/ f;o, J/j' i/jh BjhA fe;/ f;o SK j'Dh.
r'fpzd i/jk BjhA fe;/ dk gZ[s j'Dk, r[ioh ijh BjhA fe;/ dh wK j'Dh.
fJ; pzd ftu fiE/ fJfsjk; j?, d;w fgsk s/ wksk r[ioh gqsh F[eokBk j?, ftuko dh gqpbsk T[;koB dh ekft ftXh
j? T[E/ ekchJ/ dk fBGkn J/Bk ;[zdo j? fe pzd B{z uko uzd bZr rJ/ jB.
eEBh-eoBh dk g{ok eth, vkH joh f;zx @ikue#vkH okfpzdo f;zx w;o{o, gqXkB, ;gs-f;qzr nzso-okFNoh gzikph eth ;Gk
-
fJ;/ soQK @ikue# dh fJe nzsookFNoh gZXo #s/ ;bkjh rJh eftsk j? @e/;K dh wjkBsk#. e/;K dh ;kfJzfNf\e
i;Nhf\e/FB, ;wkfie ;koEesk, ;fGnkukoe fgS'eV, e[dosh b'V, Xkofwe wkBsk nkfd nB/eK gZyK s'A nB/eK b/y,
doiBK g[;seK gqkgs jB go fBo'b f;Zy fdqFNhe'D s'A fbyh rJh fJj eftsk @ikue# d/ jh fjZ;/ nkT[Dh ;h s/ nkJh.
eftsk gVQfdnK T[j e/;K dk F[dkJh ikgD bZr g?Adk j? s/ fi; fFno #s/ ;zrsK i?ekok SZv d/D, ikue wkD Bkb ;N/i
#s/ p?m/ ethnK tZb t/ydk j?. T[;d/ wkBf;e nBzd dh fJ; nt;Ek dk w?A eJh tko nBzd fbnk j?. eftsk dhnK eZ[M
;soK gkme nkg gVQB ns/ nBzd b?D L
sko{ f;zx ~ }eohJ/ nkfynk ;h, efjDk wzB s{z j' ;[u/s w/ok.
f;Zyh o{g fsnkr d/ ;dk d/ bJh, J/;/ ftu J/ s/ok s/ j/s w/ok.
fejk f;zx B/ nZr'A bbeko e/ s/, s{z BjhA ikD ;edk f;Zyh G/s w/ok.
@eZb/ e/; fJj esb BjhA j' ;eD/, bkj b? y'go s{z e/;K ;w/s w/ok.
no;s{ B/ eth B{z gowkswk s'A pknd d{ik f;oie fejk j?. Gkosh s/ wZX g{oph ;fGnsktK B/ eftsk B{z dot/Fh
nkfynk. fJ; bJh wzBDk ukjhdk j? eth th nBzs j[zdk j?. fJE/ th eth @ikue# d/ f;o\ fJe d' gZy jh S'j/ jB pkeh c/o
edh. ikue s'A f;Zy Xow dh eftsk B{z pj[s nk;K jB.
gzit/A ;kbkBk ;wkrw s/ T[BQK ~ @;qL gqhsw f;zx ek;d :kdrkoh n?tkov# fwbD #s/ ;gs-f;zqr nzso-okFNoh
gzikph eth ;Gk dk w[Zy ;/tkdko j'D d/ Bks/ w?A ;Gk d/ ;w{zj ;/tkdkoK tb'A j/m fby/ pzd okjhA tXkJh fdzdk jK.
pVk ;ji ihtB, pVh s/} eftsk, pVk i'F p'bK #u, fjod/ #u pkDh.
fBvo j' e/ ihDk, BjhA t?o oZyDk, UjB/ iku ihtB dh, r[owfs s'A ikDh.
ihjB/ ikBD? fezM GkD/A #u ojhJ/, ;[D/ fJ; eth dh, T[j ihtB ejkDh.
joh f;zx ikue id'A eftsk gVQd?, joh f;zx Bb{J/ dk bZrdk j? jkDh.
;gs f;qzr tb'A fJj ek;d dk fto;k, fwb/ uko j[D tko gzit/A dh nkJh.
joh f;zx ikue ~ n?tkov fwfbnk, tXkJh, tXkJh, tXkJh, tXkJh.
-
;gs-f;qzr nzso-okFNoh gzikph eth ;Gk, 2007 ftu j'Ad ftu nkJh. fJ; ;z;Ek dk ofiH nkfc; J/-3$82-ph,
iBeg[oh, BthA fdZbh fty/ j?. fJ; ;z;Ek d/ w[Zy ;/tkdko @sozBw d/ pkdFkj# vkL okfpzdo f;zx w;o{o jB ns/ iBob ;eZso
ti'A dk; dh ;/tk bZrh j'Jh j?. ;kv/ Bkb jh 17 w?Apoh Nhw g{oh sBd/jh Bkb ;kohnK ;/tktK fBGk ojh j?.
G{fwek
pj[s bzw/ ;w/A s'A d/fynk ik fojk ;h fe gzikph eftsk yk; eoe/ f;Zy Xow dh eftsk dk fwnko fBxodk ik fojk j?. w[Zy
ekoD j? fe g[okD/ f;nkD/ s/ p}[or eth fJe fJe eoe/ ;kE'A ftSVd/ rJ/ s/ BthA gBhoh ftu'A e'Jh B"itkB eth nZr/ BjhA nk
oj/. id fe e"Vh ;ZukJh fJj th j? fe nZi d/ wkg/ th fJj BjhA ukj[zd/ fe T[BQK d/ pZu/ eth pDB.
fJj th ;'u wkBf;e s"o s/ gq/FkB eodh ofjzdh ;h fe fiE/ gzikph d/ gqw[Zy ethnK ~ ;oekoK th fJBkw ;BwkB d/ ojhnK
jB ns/ gzikph n]pkoK s/ w?r}hBK ftu th T[BQK dhnK eftsktK dk jh p'bpkbk ofjzdk j?, T[E/ r[owfs gqzgok dh eftsk ~
;wofgs ethnK ~ pDdk wkD ;BwkB BjhA fdZsk ik fojk. n?;/ gzEe ethnK dh fb;N pj[s bzwh j? fiBQK dh, ihtB Go ns/
ikD ;w/A sZe fe;/ B/ pks BjhA g[ZSh. eJh n?j' fij/ th T[Zu e'Nh d/ eth ;B fiBQK dh ebw B/ ewkb eo fdZsh ns/ gzEe ;N/iK s/
T[BQK dhnK eftsktK ;[D ;[D e/ ;zrsK i'F Gog{o i?eko/ SZvdhnK ojhnK go T[BQK ethnK e'b wkfJnk dh xkN j'D ekoD
T[BQK d/ fby/ j'J/ eftsktK d/ pj[w[Zb/ yoV/ oZdh ftu ub/ rJ/. e'Jh ;z;Ek fJBQK dh ;zGkb Bk eo ;eh.
e[ZM ethnK B/ fJ; fBxod/ o[MkB ~ pV/ rj[ Bkb ;'funk, ftukfonk, x'fynk ns/ wfj;{; ehsk fe n?;h ;Gk j'Ad ftu
fbnKdh ikt/ fijVh fiE/ g[okD/ gqf;ZX s/ Bkwto ethnK d/ :'rdkB dh FBkys eod/ j'J/ T[BQK dk Y[etK wkD ;BwkB eo/ UE/
fJ; d/ Bkb-Bkb Bt/A T[GoB tkb/ ethnK ~ th T[sFkfjs eo/, fi; Bkb T[BQK nzdo nwho f;Zy fto;/ Bkb, fJfsjk; Bkb,
phosk Go/ ekoBkfwnK Bkb ns/ wjkB FjhdhnK d/ fJfsjk; Bkb i[V e/, T[; ~ gVQB, tkuB ns/ x'yD nkfd dh o[uh ikr/
ns/ f;Zy fJfsjk; dh wjkB eftsk fbyD tZb gq/fos j'D sK fe r[o{ r'fpzd f;zx ih tb'A ubkJh j'Jh eth dopkoK dh gqzgok
r"otwJh, gqGktFkbh ns/ FkBdko sohe/ Bkb ubdh oj/.
ni'e/ ;w/A d/ f;ow"o gzikph FkfJo vkL okfpzdo f;zx w;o{o ih ~ p/Bsh ehsh rJh fe T[j fJ; dh nrtkJh eoB ns/ fJ;
;z;Ek ~ ubkT[D ftu nkgDk :'rdkB gkT[D. T[BQK B/ pVh y[Fh wfj;{; eofdnK e/tb jkwh jh BjhA Goh pbfe w[Zy G{fwek
fBGkT[D dk ;[Mkn th wzB fbnk. cb;o{g 2007 ftu fJj ;Gk j'Ad ftu nk rJh fi; d/ j/m fby/ w[Zy T[d/F gqtkB ehs/ rJ/.
;Gk d/ w[Zy T[d/F s/ wzst
;Gk d/ j'Ad ftu nkT[D d/ Bkb jh fJ; tb'A ehs/ ikD tkb/ ekoiK dh o{g-o/yk T[bheh rJh. ;Gk tb'A ehs/ ik oj/ ns/
GftZy ftu ehs/ ikD tkb/ ekoiK ftu'A e[ZM e[ dk ;zy/g t/otk j/m fby/ nB[;ko j?.
1H Bt/A fbykohnK ~, fijV/ ;z;Ek d/ w?Apo j'D, T[sFkjs eoB bJh T[jBK dhnK ouBktK nypkoK iK o;kfbnK ftu
SkgDhnK iK SgtkT[DhnK.
2H uzrk s/ T[;ko{ ;kfjs fbyDk s/ fbytkT[Dk fi; s'A Gkos dh iBsk yk; eoe/ gzikphnK ~ Bo'nk ;kfjs d/D dk
;gs-f;qzr nzso-okFNoh gzikph eth ;Gk-gzSh Mksnwoihs f;zx nwo, iBob ;eZso
-
T[gokbk eoBk.
3H ;z;Ek d/ w?ApoK dhnK u'DthnK ouBktK ~ feskph Feb d/Dh iK fdtkT[Dh.
4H gzikph GkFk s/ ;kfjs ~ gqukoB tk;s/ d{ihnK GkFktK #u'A nB[tkd eoB/ iK eotkT[D/ ns/ T[jBK d/ SkgD dk gqpzX
eoBk.
5H gzikph GkFk ftu fJe ;kfjse gouk wkf;e iK sq?wkf;e gZso eZYD dk :sB eoBk.
6H ;z;Ek d/ w?ApoK dhnK SghnK feskpK ftu'A T[sw feos ~ fJBkw d/Dk iK fdtkT[Dk.
7H gzikph GkFk d/ ;kfjse y/so ftu jo :'r ;/tk eoB tkfbnK ~ @wkD gZso# Bkb ;BwkfBs eoBk ns/ fJe ;kbkBk
;BwkB ;wko'j dk ;wkrw nk:'fis eoBk.
8H Gkos ftub/ tZy-tZy gqKsK d/ b/yeK Bkb ;zgoe ekfJw eoBk ns/ nkgD/ tkofFe w/b/ s/ T[jBK dk fJeZm eotkT[Dk.
9H gzikph GkFk ns/ ;kfjs d/ fjZsK bJh ;zxoF eod/ ofjDk.
10H wkfJe gZy s'A ew}'o go ebw d/ XBh gzikph ;kfjsekoK ~ wkfJe ;fj:'r d/ e/ T[jBK d/ j"A;b/ p[bzd eoB/. T[jBK
dhnK g?BFBK brtkT[D ns/ fonkfJsh o/bt/ gk; pBtkT[D bJh :'r T[gokb/ eoBk.
11H ;z;Ek tb'A fJe @gzikph GtB# dh T[;koh eotkT[Dh, fi; ftu pkjo'A nkJ/ b/ye mfjo ;eD s/ T[E/ whfNzr ns/
ekBcoz;K j' ;eD.
T[go'es T[d/FK dh g{osh bJh fjzd[;skB d/ e[M Bkwto gstzfsnK B/ fJ; ;Gk ~ GotK j[zrkok s/ ;fj:'r d/D dk Go';k
th fdZsk. ;Gk d/ wzst s/ T[d/F dh g{osh bJh ;Gk d/ ;ko/ w?Apo}, gzE d/ f;ow"o eth s/ p/dkr F];hns (;torh) ;qL gqhsw
f;zx ek;d ih e'b rJ/ s/ fJ; w[Zd/ s/ ft;Eko ;fjs ftuko uouk ehsh. T[BQK d/ nkgD/ th fJ; fe;w d/ jh fdbh i}pks ;B.
T[BQK B/ fiE/ fJ; ;Gk dk g?NoB pDBk ;theko ehsk T[E/ y[ZbQ/ fdb Bkb wkfJe :'rdkB th gkfJnk. oZp dh eoBh fe T[; s'A
ibdh pkd jh T[j nekb ubkDk eo rJ/ ns/ ;Gk d/ w?ApokB B/ c?;bk ehsk fe T[BQK dh :kd ~ ;dhth oZyD bJh fJe ;kbkBk
;wkrw ehsk ikfJnk eo/ ns/ T[; ftu Xkofwe eftsk fbyD tkb/ fJe FkfJo ~ T[BQK d/ BK s/ ;Ekgs @@;qL gqhsw f;zx ek;d
:kdrkoh n?tkov## d/ e/ ;BwkfBs ehsk ikfJnk eo/. fJ; pko/ T[BQK d/ gfotko d/ w?ApoK ns/ yk; s"o s/ T[BQK d/ ;g[ZsoK
;qL T[ib f;zx ;kjBh s/ ;qL wBw'jB f;zx ;kjBh Bkb ftuko tNKdok ehsk frnk. T[BQK B/ fyVQ/ wZE/ fJ; :'iBk s/ w'jo brkJh
ns/ Gog{o wkfJe ;fj:'r d/D dk th tkfJdk ehsk. fJ; :'iBk ~ nwbh ikwk gfjBkT[D bJh ;Gk tb'A gfjbk ;kbkBk
;wkrw 29 wkou, 2009 ~ nk:'fis ehsk frnk ns/ gfjbk @;qL gqhsw f;zx ek;d :kdrkoh n?tkov# gzikph d/ gqf;ZX
jk;o; d/ eth fgqzL uzBD f;zx uwB jor'fpzdg[oh ~ fdZsk frnk ns/ T[BQK s'A pknd fJj ;BwkB ;qh ceho uzd ih s[bh
@ibzXoh#, ;qL wBw'jB f;zx ih w'jDh byBT{ ns/ gq'L joihs f;zx @nFe# fJzrb?Av tkfbnK ~ fdZs/ rJ/. fJ; ;kb fJj ;BwkB
nzsookFNoh gqf;ZXh gqkgs gzEe eth vkL joh f;zx ikue vpb n?wHJ/H, ghHn?uHvhH (r'bv n?vfb;N) b[fXnkDk ~ fwsh 14
i{B, 2014 ~ r[od[nkok ;qh r[o{ f;zx ;Gk, ;h-4 pbke, iBeg[oh, BthA fdZbh fty/ eotkJ/ ik oj/ ;kbkBk ;wkrw ftu fdZsk
ik fojk j?. T[BQK ~ 51000$- o[gJ/ ns/ ;BwkB gZso d/ e/ ;BwkfBnk ikt/rk. iE/dko wBihs f;zx ih, gqXkB, fdZbh f;Zy
r[od[nkok gqpzXe ew/Nh fJj ;BwkB d/D bJh ftF/F s"o s/ g[Zi oj/ jB i' fJj ;BwkB vkeNo ikue ih ~ nkgD/ eo ebwK
Bkb d/Dr/. gzE dhnK j'o th ;fsekos j;shnK g[Zi ojhnK jB. fJ; w"e/ s/ gzikph ne?vwh fdZbh d/ ;fj:'r Bkb fJe wjkB
eth dopko th eotkfJnk ik fojk j? ns/ ftF/F ;'thBo th fobh} ehsk ik fojk j?.
-
Xkofwe eth dopkoK dh nwho gqzgok ~ w[V ;[oihs eoB ns/ ;Ekgs ethnK ~ ;BwkBs eoB ns/ Bt/A T[Go oj/
ethnK ~ T[sFkfjs eoB bJh ;gs-f;zqr nzsookFNoh gzikph eth ;Gk (ofiH) tb'A 29 wkou, 2009 ~ e/Adoh gzikph ;kfjs
;zw/bB d/ ;fj:'r Bkb gZSwh fdZbh fty/ ;fEs ;[Zy' ykb;k ;hBhno ;?ezvoh ;e{b fty/ tZvh gZXo #s/ fJBkw tzv ;wko'j s/ e"wh
gZXo d/ Xkofwe eth dopko dk nk:'iB ehsk frnk. gzikph d/ pj[-uofus jk; ftnzr eth iBkp uzBD f;zx uwB
;qh jfor'fpzdg[oh ~ Fq'wDh eth bJh okytK ;qL gqhsw f;zx ek;d :kdrkoh fJBkw G/N eoe/ ;BwkfBnk frnk, fi; ftu
31000$- j}ko o[gJ/ Bed okFh, ;BwkB fuzBQ, d[Fkbk ns/ c[ZbK d/ r[bd;s/ Fkfwb ;B. d{ik fJBkw Bt/A T[Go oj/ FkfJo
;qL nwBdhg f;zx ~ G/N ehsk frnk, fi; ftu fJetzik ;" o[gJ/ dh Bed okFh, ;BwkB fuzBQ, d[Fkbk s/ c[ZbK d/ r[bd;s/
Fkfwb ;B. ;gs-f;zqr eth ;Gk d/ gqXkB s/ uofus FkfJo vkL okfpzdo f;zx w;o{o B/ ;Gk d/ T[d/F #s/ o'FBh gkJh. ;Gk d/
iBob ;eZso s/ FkfJo-J/-nk}w iBkp nwoihs f;zx nwo B/ tZy-tZy GkrK s'A nkJ/ ethnK ~ ;N/i #s/ nkT[D dk ;Zdk
fdZsk. ;kpek n?wHghH s/ w"i{dk e"wh xZN frDsh efwFB d/ w?Apo ;qL n?uHn?;H jz;gkb B/ ;wkrw ftu w[Zy wfjwkB dh G{fwek
fBGkJh s/ eth dopko dh FwQk o"FB ehsh. vkL ;shF towk (gzikph :{Bhtof;Nh gfNnkbk) B/ eth dopko d/ wzu ;zukbe dh
f}zw/tkoh pky{ph fBGkJh. nwBdhg f;zx, uwB jfor'fpzdg[oh, vkL dftzdo e"o (:{He/H), ceho uzd s[bh ibzXoh, e[btzs
oche, vkL ;[yfizdo e"o, vkL joh f;zx ikue, vkL okitzs e"o, irihs e"o G'bh, joGiB f;zx fBod'F, nwoihs f;zx
nwo, vkL ;shF towk ns/ vkL okfpzdo f;zx w;o{o B/ nkgDhnK sk}hnK B}wK ;[Dk e/ y{p ozr pzfBQnk. fJ; ;wkrw ftu e[M
T[ZxhnK F];hnsK dk T[u/u/ s"o s/ ;BwkB ehsk frnk fiBQK ftu dftzdo e"o (:{He/H), w/io GkJh feogkb f;zx (r'fpzd
;dB), vkL o/D[ek f;zx (u/nogo;B, gzikph ;kfjs ;Gk fdZbh), vkL jowhs f;zx (T[g u/now?B, gzikph nekdwh fdZbh),
;odkoBh dbhg e"o (XowgsBh ;tH ;qL gqhsw f;zx ek;d) ns/ ;w{j ek;d gfotko ~ d[FkfbnK, ;BwkB fuzBQK ns/
r[bd;fsnK Bkb ;BwkfBs ehsk frnk. fJ; w"e/ #s/ ;[Zy' ykb;k ;e{b d/ u/now?B ;qL wBw'jB f;zx w'jDh, ;qL uoBihs f;zx
(iBse gq?;), ikgkB s'A nkJ/ ;qL T[ib f;zx ns/ ;qL wBw'jB f;zx, ;qL w'jB f;zx p?oh, ;qL ;otFesh wkB f;zx dk th ;BwkB
ehsk frnk.
gfjbk ;kbkBk ;wkrw
;BwkfBs eth L
fgqzL uzBD f;zx @uwB#, jfor'fpzdg[oh
j[D sZe nk:'is ;wkrwK dh ;zy/g fog'oNirihs e"o G'bh
fgqzL uzBD f;zx @uwB# jfor'fpzdg[oh ~ ;BwkfBs eod/ j'J/
e"wh xZN frDsh efwFB d/ w?Apo ;qL n?uHn?;H jz;gkb ns/ j'o gstzs/
-
;gs f;qzr nzso-okFNoh gzikph eth ;Gk (ofiL), BthA fdZbh d[nkok e/Adoh gzikph ;kfjs ;zw/bB (ofiH) ns/
gzikph nekdwh, fdZbh d/ ;KM/ ;fj:'r Bkb fJe p/fw;kb okFNoh eth dopko, GkJh tho f;zx ;N/vhnw, ;[Zy' ykb;k
;hBhno ;?ezvoh ;e{b, i/bQ o'v, fsbe Bro, BthA fdZbh fty/ 28 wkou, 2010 fdB n?stko ~ ehsk frnk. fJ; w"e/ s/
gzikph s/ fjzdh d/ gqf;ZX eth, fuzse s/ ;zgkde ;qh \eho uzd s[bh (ibzXoh) ~ ;qL gqhsw f;zx ek;d :kdrkoh n?tkov
G/AN ehsk frnk. fJ; n?tkov ftu 31000$- Bed, ;BwkB fuzBQ s/ d'Fkbk Fkfwb ;B. fJ; ;BwkB ;wko'j ftu fdZbh
;oeko d/ xZN frDsh efwFB d/ w?Apo ;qL g[Ffgzdo f;zx ftF/F wfjwkB, ;[Zy' ykb;k ;hBhno ;?ezvoh ;e{b d/ u/now?B
;qL s/igkb f;zx ns/ gqXkBrh gq'L jow'fjzdo f;zx u/now?B, r[o{ s/r pjkdo fJz;NhfuT{N nk\ N?eBkb'ih, BthA fdZbh B/
ehsh.
eth dopko d/ w[Zy wfjwkB iE/dko oSgkb f;zx gqXkB Fq'wDh nekbh db (wk;No skok f;zx) ns/ ftF/F wfjwkB
vkL ot/b f;zx ;eZso gzikph nekdwh ns/ ;qL T[Zib f;zx ;kjBh (ikgkB) ns/ wzu ;zukbB vkL ;shF e[wko towk gzikph
:{Bhtof;Nh, gfNnkbk B/ pky{ph fBGkJh. eth dopko ftu T[u/u/ s"o s/ ;Zd/ j/m fby/ ethnK B/ Gkr fbnk.
vkL okfpzdo f;zx w;o{o (e[oeF/so), vkL ;[yfizdo e"o (okig[ok), \eho uzd s[bh (ibzXoh), vkL pofizdo
u"jkB (fdZbh), vkL tBhsk (fdZbh), vkL okitzs e"o (fdZbh), vkL dftzdo e"o (fJzrb?Av), vkL ;shF e[wko towk
(gfNnkbk), vkL wBw'jB f;zx (n\rkfB;skB), nwoihs f;zx nwo (fdZbh), vkL e[bdhg e"o gkjtk (fdZbh),
vkL w'jBihs f;zx (fdZbh), irihs e"o G'bh (fdZbh), pbpho wkX'g[oh (fdZbh), fBowb f;zx ezXktbh (fJzrb?Av),
wfjzdo f;zx pktk (fdZbh).
fJ; w"e/ #s/ ;qL pbpho f;zx @G;hB# (;kpek tkfJ; uK;bo, wrX :{Bhtof;Nh ns/ T[od{, gzikph s/ G'ig[oh d/
uofus FkfJo) ih dk Bt-gqekFs ekft-;zrqfj @gZEo dh ukjs# ~ ftXhts gqekFwkB ehsk frnk.
d{;ok ;kbkBk ;wkrw
;BwkfBs eth L
;qh \eho uzd ih s[bh (ibzXoh)
;qh ceho uzd @s[bh# ibzXoh ~ ;BwkfBs eod/ j'J/ fdZbh ;oeko d/
xZN frDsh efwFB d/ w?Apo ;qL g[Ffgzdo f;zx s/ Bkb jB ;qdkoBh dbhg e"o
;[gsBh ;torh ;qL gqhsw f;zx ek;d s/ ;qL nwoihs f;zx @nwo#
-
;gs f;qzr nzso-okFNoh gzikph eth ;Gk (ofiL) tb'A shik ;qL gqhsw f;zx ek;d :kdrkoh n?tkov T[Zx/ FkfJo
wBw'jB f;zx w'jDh ~ 29 wJh 2011 ~ G/AN ehsk frnk. fJj ;BwkB ;qL ek;d dh ;[gsBh ;qdkoBh dbhg e"o, p/Nh okitzs
e"o ns/ ;wkrw d/ w[Zy wfjwkB vkL i;gkb f;zx, tkJh; uK;bo, gzikph :{Bhtof;Nh, gfNnkbk tb'A G/AN ehsk frnk. fJ;
;BwkB #u 31 j}ko o[gJ/, ;BwkB fuzBQ, wkD gZso s/ d[Fkbk Fkwb ;h. fgSb/ fszB ;kbK s'A gqf;ZX gzEe eth ;qL gqhsw f;zx
ek;d dh :kd #u fJj ;BwkB gzikph Xkofwe FkfJoh d/ Bkwto FkfJoK ~ fdZsk ik fojk j?. fJ; w"e/ tkJh; uK;bo
vkL i;gkb f;zx B/ woj{w ;qL ek;d dh FkfJoh d/ eJh gZyK pko/ rZb ehsh ns/ FkfJo wBw'jB f;zx w'jDh dh r[o{ r'fpzd f;zx
ih pko/ eftsk dh skoh\ ehsh. ;gs f;zqr eth ;Gk d/ gqXkB s/ gqf;ZX FkfJo vkL okfpzdo f;zx w;o{o B/ gqhsw f;zx ek;d
:kdrkoh n?tkov d/ T[d/F ns/ ;z;Ek d/ GftZyh J/izv/ pko/ dZf;nk. ;wkrw dh gqXkBrh gzikph nekdwh d/ ;eZso vkL ot/b
f;zx B/ ehsh. r[o{ s/r pjkdo fJz;NhfuT{N nk\ seBkb'ih d/ u/now?B gq'L jow'fjzdo f;zx, GkJh i'rk f;zx rob} ;hBhno
;?ezvoh ;e{b d/ w?B/io ;qL wBihs f;zx uZYk ns/ gzikph gqukoBh ;Gk d/ gqXkB GkJh wfBzdogkb f;zx B/ ;KM/ s"o #s/ w[Zy
wfjwkB dh G{fwek pky{ph fBGkJh. fJ; w"e/ j'J/ eth dopko ftu nwoihs f;zx nwo B/ nkgDh B}w Bkb eth dopko dk
nkrk} ehsk. fJ; wro'A \eho uzd s[bh (ibzXoh), vkL ;[yfizdo e"o (okig[ok), fw; gtBihs e"o (w'rk), vkL okitzs e"o
oki, vkL d/ftzdo e"o (:{He/H), wBw'jB f;zx w'jDh (byBT{), phph irihs e"o G'bh, FkfJo joGiB f;zx fBod'F, irihs
e"o UpokJ/ (o'fjDh), jow'fjzdo f;zx dhtkBk (byBT{), oDihs e"o ihs (;kfjpkpkd) ns/ vkL okfpzdo f;zx w;o{o
(e[oeF/so) B/ nkgDhnK ouBktK Bkb y{p ozr pzfBQnk. fJ; w"e/ fiE/ vkL d/ftzdo e"o fJzrb?Av ~ e/Adoh gzikph ;kfjs
;zw/bB d/ r'bvB i[pbh n?tkov Bkb ;BwkfBs ehsk frnk T[E/ J/HphHn?Z;H fJzNoB?FBb n?ANoN/Bw?AN ;z;Ek d/ gqshfBZX
rkfJe ;[ypho f;zx yNeV tb'A ;k\ ;[Eoh gzikph rhsekoh s/ rkfJeh bJh Bkwto gzikph rhseko irho wkDehnk ~ BtK
w'No ;kJheb d/ e/ ;BwkfBs ehsk frnk. vkL d/ftzdo e"o dh ;whfynk g[;se @ekft-gqtuBK d/ nko-gko# dh x[zv u[ekJh
th ehsh rJh. vkL wBihs f;zx B/ ;zw/bB dhnK ;orowhnK pko/ dZf;nk. fJ; w"e/ ;zw/bB d/ ;eZso iBob w'jB f;zx p?oh,
;?AGh joGiB f;zx osB, ntsko f;zx FohAj, fgqz;hgb fJepkbdhg, fgqz;hgb p/nzs f;zx, vkL oxpho f;zx nkfd jk}o ;B.
;BwkfBs eth L
;qL wBw'jB f;zx @w'jDh# byBT{
sh;ok ;kbkBk ;wkrw
;qL wBw'jB f;zx @w'jDh# byBT{ ~ ;BwkfBs eod/ j'J/
vkL i;gkb f;zx, tkJh; uK;bo, gzikph :{Bhtof;Nh, gfNnkbk s/ j'o gstzs/
-
;gs f;qzr nzso-okFNoh gzikph eth ;Gk (ofiL) tb'A gzikph nekdwh fdZbh d/ ;fj:'r Bkb u"Ek ;qL gqhsw f;zx
ek;d :kdrkoh n?tkov fdZbh f;Zy r[od[nkok gqpzXe ew/Nh d/ tkJh; gq?ihv?AN ;qL oftzdo f;zx y[okDk ih B/ fJzrb?Av s'A
gj[zu/ j'J/ FkfJo gq'L joihs f;zx @nFe# ih ~ nkgD/ eo ewbK Bkb gqdkB ehsk. fi; ftu 31000$- o[gJ/ Bed,
;BwkB fuzBQ s/ d[Fkbk nkfd Fkwb ;B. fJ; s'A gfjbK ;qL okfpzdo f;zx @w;o{o# gqXkB, ;gs-f;qzr nzso-okFNoh
gzikph eth ;Gk B/ fJ; ;Gk d/ T[d/FK pko/ ikDekoh fdZsh. fJ; w"e/ 9 wkou 2013 ~ wjkB eth dopko th r[od[nkok ;qh
r[o{ f;zx ;Gk, ;h pbke, ftek;g[oh, BthA fdZbh fty/ ehsk frnk fi; ftu gzikph d/ gqf;ZX ethnK ns/ eftsohnK
\eho uzd s[bh (ibzXo), pbpho f;zx pb (w'fozvk), oSgkb f;zx gkb (ibzXo), uwB jor'fpzdg[oh (jfor'fpzdg[o),
wBw'jD f;zx w'jDh (byBT{), jow'fjzdo f;zx dhtkBk (byBT{), uzub f;zx ;ji (;bgkBh ebK, e[o{eF/so),
okfpzdo f;zx w;o{o (e[o{eF/so), vkL ;[yfizdo e"o (okig[ok), nwoihs f;zx nwo (fdZbh) wb{e f;zx fYb'A (fdZbh),
r[opuB f;zx uhwk (fdZbh), irihs e"o G'bh (fdZbh), vkL okitzs e"o oki (fdZbh) B/ Gkr fbnk ns/ i'F s/ i}p/
Gog{o eftsktK ;[Dk e/ ;o'fsnK ~ fBjkb ehsk. fJ; d/ Bkb jh ;torh ;qL gqhsw f;zx ek;d ih dh ;[gsBh ;odkoBh
dbhg e"o ih ~ th ;Gk tb'A ftF/F s"o s/ ;BwkfBs ehsk frnk. ;qL r[opuB f;zx uhwk gqXkB r[od[nkok ew/Nh B/
gj[zuhnK j'JhnK ;kohnK F];hnsK dk XzBtkd ehsk.
;BwkfBs eth L
gq'L joihs f;zx @nFe# (fJzrb?Av)
u"Ek ;kbkBk ;wkrw
gq'L joihs f;zx @nFe# fJzrb?Av tkfbnK ~ ;BwkfBs eod/ j'J/
fdZbh f;Zy r[od[nkok gqpzXe ew/Nh d/ tkJh; gq?}hv?AN ;qL oftzdo f;zx y[okDk
ns/ Bkb jB r[opuB f;zx f;zx uhwK gqXkB r[od[nkok ew/Nh,
;qL okfpzdo f;zx @w;o{o# s/ ;qL nwoihs f;zx @nwo#
-
;fsr[o gq;kfd..
gzikph nekdwh, fdZbh d/ ;fj:'r Bkb
;gs-f;qzr nzso-okFNoh gzikph eth ;Gk (ofiH) tb'A nk:'fis
gzit/A ;qH gqhsw f;zx ek;d :kdrkoh n?tkov;wkrw ns/ eth dopko ftu Fkwb j'D bJh nkg ih ~ jkofde ;Zdk j? L
gzE d/ fBXVe nkr{, B"itkB B/sk gqXkB, fdZbh f;Zy r[od[nkok gqpzXe ew/Nh, iE/dko wBihs f;zx (ihHe/H)
nkgD/ w[pkoe jZEK Bkb fJj fJBkw G/AN eoe/ fiZE/ fJe gqwkfDe FkfJo ~ ;BwkfBs eoBr/, T[E/ Xkofwe eftsk ~
BthnK p[bzdhnK S'jD dh gq/oBk th d/Dr/.
w[Zy wfjwkB iE/dko wBihs f;zx (ihHe/H)gqXkB, fdZbh f;Zy r[od[nkok gqpzXe ew/Nh, BthA fdZbh
ftF/F wfjwkB ;qH e[bw'jD f;zx
w?Apo, fdZbh f;Zy r[od[nkok gqpzXe ew/Nh s/ s]s ;qh jfowzdo ih, gNBk ;kfjp
;odkoBh dbhg e"o ;[gsBh ;qL gqhsw f;zx ek;d (;tH)
;BwkB-gZso g/Fekoh vkH wBihs f;zx
w[yh, gzikph ftGkr, fdZbh :{Bhtof;Nh, fdZbh
u/now?B, ;[nkrsh ew/Nh ;qH e[bskoB f;zx
gqXkB, r[od[nkok ;qh r[o{ f;zx ;Gk, ;h pbke-4, iBeg[oh
B'N L gzikph d/ n}hw s/ }jhB FkfJo vkL joh f;zx ikue, vpb n?wHJ/H, gh n?uHvhH
(b[fXnkDk) ~ ;qL gqhsw f;zx ek;d :kdrkoh n?tkov G/AN ehsk ikt/rk, fi; ftu
51000$- o[gJ/ Bed okFh, ;BwkB fuzBQ ns/ d[Fkbk nkfd Fkwb j't/rk.
vkL okfpzdo f;zx w;o{ogqXkB
098961-24289
nwoihs f;zx @nwo#iBob ;eZso
098185-99198
;gs-f;qzr nzso-okFNoh gzikph eth ;Gk (ofiH) J/-3$82-ph, iBeg[oh, BthA fdZbh-110058
doFB nfGbkyh L
fwsh s/ fdB
;wK
;EkB
14 i{B, 2014 (FBhtko)
mhe Fkw 7H30 ti/
r[od[nkok ;qh r[o{ f;zx ;Gk,
;h-4 pbke, iBeg[oh, BthA fdZbh
L
L
L
gq'rokw
gzitK ;kbkBk ;wkrw - ;Zdk gZso
-
;qL T[Zib f;zx ;kjBh (N'ehU)
;qL e[bskoB f;zx
;qL fJzdoihs f;zx w"ANh
;qL nwoihs f;zx gZg{
;qL irw'jB f;zx w[zikb
;qL okfwzdo f;zx nkj{ik
;qL Grtzs f;zx ;'yh
;qL wBw'jD f;zx w'jDh
;qL nwogkb f;zx
;qL oftzdo f;zx
;qL nwodhg f;zx
;qL jogkb f;zx
;qL fgqsgkb f;zx (okJ/g[o)
gq'L joihs f;zx (:{He/H)
;qL wBw'jB f;zx ;kjBh (N'ehU)
;qL r[owhs f;zx whsk
;qL r[opuB f;zx uhwk
;qL UAeko f;zx Ekgo
;qL ;kfjp f;zx r[fbnkDh
fpqr/vhno phHghHn?;H bKpk
;qL nwogkb f;zx ;/mh
;qL i;pho f;zx ekek
;qL uoBihs f;zx
;qL G[fgzdo f;zx ;kjBh
;qL dftzdo f;zx
;qL ;sgkb f;zx
;qL i;pho f;zx (G'gkb)
;qL i?wb f;zx (g?B;bt/Bhnk, :{Hn?;HJ/)
ntsko f;zx skoh (nzfwqs;o)
eowihs f;zx B{o (ibzXo)
uwB jor'fpzdg[oh (;qh jfor'fpzdg[o)
wBw'jD f;zx w'jDh (byBT{)
uoB f;zx dodh (w[zpJh)
pbpho f;zx pb (w'fozvk)
okfpzdo f;zx w;o{o (gmkBe'N)
vkL ;[yfizdo e"o (okig[ok)
irihs e"o G'bh (fdZbh)
vkL okitzs e"o @oki# (fdZbh)
fBowb f;zx fBowb (fdZbh)
okw f;zx okjh (fdZbh)
nwoihs f;zx @nwo# (fdZbh)
eth dopko ftu fjZ;k b?D bJh T[u/u/ s"o #s/ ;Zd/ rJ/ eth$eftsohnK
;tkrsh ew/Nh
-
r[o{ BkBe d/ do xo d/ to';kJ/, ebrhXo gksFkj d/ f;oi/ ykb;/ d/ gqsho{g
;qL gqhsw f;zx @ek;d# gzikph dh ;N/ih FkfJoh d/ fJe nfij/ j;skyo jB, fiBQK
B/ nkgDh T[Zu e'Nh dh ekft ebk okjhA gzikph ;kfjs ~ f;yoK s/ gj[zukT[D bJh
nDw[Zbk :'rdkB fdZsk. r[o{ BkBe fwFB ~ gqukoB bJh wkBtsk dh fwFkb jZE
ftu bJh ;qL gqhsw f;zx @ek;d# ;jh noEK ftu d/F, e"w s/ gzE dh ;/tk bJh
@ek;d# dk ezw eod/ oj/. ;qL gqhsw f;zx @ek;d# dk iBw 5 ;szpo, 1924 ~
gZSwh gzikp d/ fJe S'N/ fij/ fgzv @rj/# ftu j'fJnk. nkg d/ fgsk d\/dko r'dV
ftu rkJhv o;kb/ ftu x'V;tko ;B. wksk Gkrtzsh ih fgzv d/ Fkj dh g[Zsoh ;h.
f;Zyh d/ wihm/ ozr ftu ozrhnK fJjBK d'tK wjkB nkswktK B/ @ek;d# ;kfjp dh
gotfoF fwjBsh, f;oVh ns/ ;opZs dk Gbk wzrD tkbh eow:'rh pbtkB
fposh okjhA ehsh.
nkg B/ u"Eh iwks she ftfdnk fgzv d/ ;e{b ftu jh gqkgs ehsh. o;wh ftfdnk d/ Bkb-Bkb fgzv ftu t;dhnK
wjkB s/ B/w nkswktK, ;kXK ;zsK dhnK GiB wzvbhnK, v/fonK d/ ;/tk f;woB fijhnK nB/e poesK ek;d ;kfjp dh M'bh
ftu gJhnK. fJ; fgS'A nkg BBekDk ;kfjp nk rJ/. d;thA iwks nkg B/ ykb;k jkJh ;e{b s'A gk; ehsh. BBekDk ;kfjp
dhnK gktB gftZso i{jK #u'A EK EK r[o{ BkBe d/ ;zd/F d/ trd/ MofBnK B/ ek;d ih d/ wB s/ nfwZN Skg SZvh. ;t/o/ Fkw
iBw-n;EkB dhnK po{jK s/ ;h; M[ekT[Dk, eEk, ehosB, eth dopkoK ns/ gqukoeK dhnK r[owfs nB[;ko ftukoXkoktK
B/ ek;d ih d/ wB s/ v{zxk gqGkt gkfJnk. fJT[A r[o{ r'fpzd f;zx d/ to';kJ/ 52 ethnK d/ ekft ebk ftu'A fJe fBZeh fijh eDh
@ek;d# d/ wB ftu ;zuko eo rJh s/ eftsk dk MoBk c[ZN fgnk. fi; ~ ;w/A-;w/A s/ r[og[opK, ib{;K, Bro ehosB s/
fwZsoK dh wfjcb ftu ;[DkT[Ad/ oj/ s/ oithA dkd gqkgs eod/ oj/.
d/F dh tzv fgS'A nkg fdZbh nk rJ/. eo'b pkr d/ fJbke/ v'ohtkbkB ftu nkg B/ nkgDh f}zdrh d/ brGr 30 ;kb
r[}ko/. fJj ;kok ;wK o'}h o'Nh dh Gkb ns/ gfotkoe f}zdrh ~ uzr/ s/ ;[uZi/ Yzr Bkb ihT[D bJh ;zxoFwJh ;B. nkg dh
fwjBs, brB, fdnkBsdkoh s/ d{finK d/ ezw nkT[D tkbh goftosh B/ ibdh jh nkg ~ e[Fb rqfj;sh ns/ pkteko
Bkrfoe pDB dk ;[Bfjok nt;o fdZsk. nkg B/ nkgD/ d'jK S'N/ thoK ;qL dbhg f;zx @;kjBh# ns/ ;qL wB'jo f;zx @gKXh
BBekBth# ~ g[fb; ftu Gosh eotk fdZsk. fJjBK d'jK B/ JhwkBdko s/ fwjBsh g[fb; n\;o dh G{fwek fBGk e/
fJz;g?eNo d/ T[Zu/ nj[fdnK s/ g[Zie/ foNkfJow?AN jk;b ehsh. ;qL wB'jo f;zx gKXh BBekDth gzikph ;kfjs d/ f;oeZY
BkNeekoK ftu'A ;B. nkg B/ brGr 100 g[;seK gzikph ;kfjs dh M'bh ftu gkJhnK ns/ shih ghVQh d/ BkNeekoK ftu
nkgDk tZyok s/ fBt/ebk ;EkB gqkgs ehsk.
ekft-wzu dk who-;qL gqhsw f;zx @ek;d#
;zy/g ihtB
vkL okitzs e"o @oki#
;g[Zsoh ;qL gqhsw f;zx @ek;d#
i/ 11$109, oki"oh rkovB n?e;N?BFB, BthA fdZbh
w'pkJhb L 92132-35477 xo L 25458637
-
fdZbh ftu ofjzfdnK ;qL gqhsw f;zx @ek;d# ih B/ gzikph ;kfjs wzvb dh fJe ;kfjse ;z;Ek pDkJh. fi; ftu nkg
B/ nkgD/ ;kEhnK ;w/s gzikph ;kfjs dh wjkB ;/tk ehsh. eftsk ek;d ih dk ntZbk fJFe fojk. fJ; bJh nkg
T[mfdnK p?mfdnK, ;"AfdnK, ikrfdnK ns/ ;ko/ ;z;koe eko ftjko eofdnK eftsk okDh ~ nkgD/ fjod/ ftu t;kJh
oZyd/. fJ; soQK eftsk ouDk, eftsk efjDk, eftsk ftu ihT[Ad/ ofjDk T[jBK bJh fJpkds pD frnk. ek;d ih B/
nkgD/ fJ; o{jkBh ;\o ftu d/F, e"w, gzE s/ ;wki bJh nDw[bhnK eftsktK ouhnK ns/ nkgD/ fBt/eb/ nzdk} Bkb
iBsk sZe g[ukJhnK. nkg B/ nkgD/ ;kfjse ihtB ftu brGr 15 g[;seK gkmeK dh M'bh gkJhnK. fJ; s'A fJbktk
nB/eK o;kfbnK, w?r}hBK s/ gZso gZfsqektK ftu nkg dhnK ouBktK ~ gqw[Zy ;EkB fwbdk fojk. fJ; dk ekoD ;h
T[BQK dh fBt/ebh F?bh, Fpd u'D, ftukoK dh gfogZesk ns/ p[bzd ekft-T[vkoh. fJsBh T[Zu e'Nh dh FkfJoh ~ gqukoB
s/ gq;koB bJh nkg B/ eth dopkoK ftu fFeos ehsh. nkgDh p[bzd nktk} s/ T[uh ebgBk Fesh ;dek T[j b'eK d/
jowB fgnko/ eth pD rJ/. e'Jh th eth dopko Gkt/A Xkofwe j't/, ;wkfie j't/ iK ;kfjse j't/, T[BQK dh Fw{bhns s'A
fpBK nX{ok s/ f\ek-f\ek ikgdk. ;o's/ T[jBK ~ ;[DB bJh d/o oks she fJzs}ko eod/ ns/ wkBf;e fsqgsh jk;b
eod/. nkgDh ekft f}zdrh d/ T[d/F pko/ ek;d ;kfjp dk nkgDk eEB j? L-
w/oh ekft f}zdrh d/ fgS'eV ftu e[opkBhnK Bkb Gog{o f;Zy fJfsjk; j?. r[bkwh d/ ;zrb s'Ve/ nkgD/ d/F ~
}kbw r'okFkjh ;oeko gk;'A nk}kd eokT[D dh shpo T[wzr j?. e"w gq;sh, d/F Grsh, gzE fgnko, b'e ;/tk, uVQdh
ebk, ;opZs dk Gbk, ;Zu s/ fJB;kc bJh i{M woB dh fJZSk jh w/ok T[d/F j?.
i/ ;Zu d/ ;'jb/ Bk rkJ/ sK }wkBk ej/rk, e"w d/ ek;d ~ th ngD/ ][dk s/ FZe j?.
fJ; soQK ek;d ih B/ nkgDhnK-nDyhbhnK, i'FhbhnK s/ e"w ~ Mzi'VB tkbhnK nB/eK eftsktK ouhnK. i' b'eK
dh }[pkBh uVQ rJhnK. fw;kb bJh @t/u fdZshnK s/o/ ;odkoK B/ y[d ;odkohnK#, @ni/ sK ;kvhnK orK ftu ebrhXo
dk y{B j?#, @r[bkp dh ebh#, @f;gkjh dh fuZmh# ns/ @n;hA jK ykb;/# nkfd.
nkg ih dh ;?bkBh ebw s/ o{jkBh ;\o ftu ;kE d/D bJh T[jBK d/ wksk fgsk dk nFhotkd ns/ ihtB ;kED
;qdkoBh dbhg e"o dk ftF/F jZE fojk. nkg B/ ek;d ih ~ gfotkoe f}zw/tkohnK s'A w[es eoe/ ;kok ihtB eftsk ~
;wofgs eoB bJh gq/fonk. T[jBK dh fJ; ekw:kph dk f;jok T[jBK dh Xow ;[gsBh ~ iKdk j? fiBQK d/ fwZm/, fBZx/
tsho/, ;/tk-Gkt s/ tkfjr[o{ d/ Bkw Bkb i[Vh pbtkB s/ ;[tZS nkswk dk :'rdkB ek;d ih d/ ;\b ihtB dk ftF/F
nzr pD frnk. nkg ih d/ d' ;g[Zso ns/ uko ;g[ZsohnK jB. ;ko/ pZu/ jh T[Zu ftfdnk d/ XkoBh jB. nkg' nkgD/ ihtB-
y/so ftu T[ZuhnK T[ZuhnK g';NK s/ fpokiwkB jB. nkgD/ pZfunK ~ T[Zuh ftZfdnk d/D d/ Bkb-Bkb nkg y[d th T[u/oh
ftfdnk jk;b eoe/ nkgD/ frnkB ftu tkXk eod/ oj/. ihtB d/ nzs sZe nkg d'jK ;g[ZsoK d/ ezwK ekiK ftu jZE
tNkT[Ad/ oj/. nkgD/ ihtB d/ 84 toQ/ G'r e/ Gog{o f}zdrh ihn e/ nkg 6 cotoh, 2008 ~ nekb g[oy d/ uoBK ftu
ik fpoki/. T[gozs T[BQK d/ gfotko B/ T[BQK dh :kd ftu jo ;kb fJe gqshFfms gzikph ;N/ih eth ~ 51000$- o[gJ/ dk
fJBkw d/D dk T[gokbk ehsk j?.
;qL gqhsw f;zx @ek;d# nkgDh }ksh f}zdrh ftu fJe ;[fjod F];hns d/ o{g ftu ikD/ iKd/ oj/. nkgD/ nkb/
d[nkb/ ~ nkgD/ fwZm/ s/ fBZx/ tsho/ Bkb y[Fjkb pDkT[Ad/ oj/. nkgD/ ihtB ekb ftu fwZsoK, ;fj:'rhnK, ;pzXhnK
fJE'A sZe fe nkgD/ ;kEh ethnK s/ ebkekoK tb'A fdZs/ rJ/ wkD-;BwkB d/ nkg jZedko pDd/ oj/. pj[s ;kohnK ;Gk
;[;kfJNhnK B/ nkg ~ T[Zu e'Nh dh ekft ebk okjhA gzEe ;wkfie s/ ;kfjse ;/tktK pdb/ ;w/A ;w/A s/ fBtkfink. gzfvs
-
itkjo bkb Bfjo{ tb'A nkg ~ gq;z;k gZso gqkgs j'fJnk. B?FBb fvc?A; czv ftu eth dopkoK okjhA fjZ;k gkT[D pdb/
J/no uh\ wkoFb noiB f;zx tb'A fBZxk ;BwkB fwfbnk. f;Zy ftfdne ekB\oz;K ftu eqwtko nkg ~ gfjbk, d{ik
s/ shik ;EkB gqkgs j[zdk fojk. fJ; s'A fJbktk ekft-G{FD, Bzd bkb B{og[oh n?tkov, j}kok f;zx r[odk;g[oh n?tkov,
GkJh Bzd bkb r':k n?tkov okjhA ;BwkBs j'J/. @ek;d# ih nkgDhnK ftd/F c/ohnK d"okB f;Zyh d/ i}p/ ~ p[bzd eod/
oj/. e?B/vk, nwohek, f;zxkg[o, wb/Fhnk, EkJhb?Av, p?Aeke, fJzrb?Av, ikgkB nkfd d/FK dk eJh tko d"ok ehsk. fJ;
d"okB nkg d/ gkmeK s/ ;o'fsnK dk x/ok fJsBk ftFkb j' frnk fe b'e nZi she T[jBK dh T[Zu e'Nh dh eftsk s/
nDyhbh s/ i'Fhbh ndkfJrh ~ :kd eod/ jB.
fJ; s'A fJbktk ;qL gqhsw f;zx @ek;d# gVQkJh d/ y/so ftu, w?r}hBK d/ gqpzXe d/ o{g ftu, ;wki ;/th ;z;EktK d/
;z;Ekge d/ o{g ftu, b'VtzdK d/ wddrko d/ o{g ftu jw/FK nZr/ tXe/ ezw eod/ oj/. nkgD/ ;kEhnK, ethnK, ebkekoK
ftu Go';/ :'r fwZso d/ o{g ftu ;Ekgs j[zd/ oj/. nkg ih dhnK T[Zu e'Nh dhnK ekft-feosK ;dek nkg d/ ;wekbh
ftdtkBK B/ nkg ih ~ wjkB FkfJo, i}pks fw;ko FkfJo, w[ezwb fJB;kB, w[ezwb eth s/ fJ; d"o dk ;G s'A j[;hB
fujok nkfynk j?. fe;/ B/ T[; ~ ekft wzu dk who nky e/ Bw;ekfonk j?. nzs ftu fBZx s/ fuDr d/ ;[w/b, w'shnK d/
tDiko/ ek;d ;kfjp f;Zy e"w d/ soiwkB FkfJo, eth dopkoK dh ]sw j[zdh ik ojh gozgok ~ ekfJw oZyD dk T[gokbk
eod/ oj/. nZi dk fJj :kdrkoh ;wkrw T[BQK dh f;wosh ~ poeoko oZyD dk fJe fBwkDk fijk :sB j?. fi; Bkb
gzikph dh ;N/ih FkfJoh ~ pZb fwbdk oj/rk, n?;k w/ok ftFtk; j?. @;gs f;qzr fJzNoB?FBb gzikph eth ;Gk# fJ; T[Zdw
bJh ftF/F XzBtkd dh gkso j?.
-
pj[s wkD wfj;{; eo fojk jK fe 14 i{B 2014 ~ ;gs-f;zqr nzso-okFNoh gzikph
eth ;Gk fdZbh tb'A dk; ~ ;BwkfBs ehsk ik fojk j? ns/ fJj ;BwkB iE/dko wBihs
f;zx (ihHe/H) gqXkB, fdZbh f;Zy r[od[nkok gqpzXe ew/Nh nkgD/ eo ewbK Bkb d/ oj/ jB.
fJ; bJh w?A fiE/ gzE d/ sozBw d/ pkdFkj, ftdtkB eth ;fseko:'r vkL okfpzdo f;zx
w;o{o, gqXkB ns/ gzikph ns/ r[owfs gozgok d/ f;ow"o eth ;qL nwoihs f;zx nwo
iBob ;eZso, ;gs f;qzr fJzNoB?FBb gzikph eth ;Gk dk sfj fdb'A XzBtkdh jK, T[E/
Bkb jh ;Gk dh ;w[Zuh Nhw ns/ ftF/F s"o #s/ ;torh ;qL gqhsw f;zx ek;d ih dh ;[gsBh
;odkoBh dbhg e"o ns/ T[BQK d/ ;g[ZsoK ;qL T[Zib f;zx ;kjBh, ;qL wBw'jB f;zx ;kjBh
ns/ ;g[ZsohnK ;w/s ;w[Zu/ gfotko dk th XzBtkdh jK fiBQK B/ w?~ fJsBk tZvk wkD p]fFF
ehsk j?. fJj th gsk bZfrnk j? fe fJ; w[pkoe w"e/ s/ ;Gk tb'A ;'thBo th gqekFs ehsk ik
fojk j? fi; ftu gzE dhnK ;fsekos F];hnsK iE/dko ntsko f;zx, gqXkB, Fq'wDh
r[od[nkok gqpzXe ew/Nh, ;fseko:'r pkpk ;[yd/t f;zx, w[Zy ;/tkdko, v/ok o{wh, G[u' ebK,
iE/dko wBihs f;zx gqXkB, fdZbh f;Zy r[od[nkok gqpzXe ew/Nh, pkpk i;tzs f;zx,
r[od[nkok BkBe;o, ;wokbk u"Ae, b[fXnkDk, ;qL gqskg f;zx, u/now?B r[o{ r'fpzd f;zx
;NZvh ;oeb, ;qL gowihs f;zx okDk, u/now?B Xow gquko ew/Nh fdZbh, vkL wBihs f;zx
w[Zyh gzikph ftGkr, fdZbh :{Bhtof;Nh, vkL o/D[ek f;zx, u/nogo;B gzikph ;kfjs ;Gk
BthA fdZbh, ;qh itkjo XtB, ;eZso gzikph ne?vwh, BthA fdZbh, ;qL e[btzs f;zx u"Xoh,
w?B/io r[od[nkok gksFkjh d;thA, gkT[ANk ;kfjp, ;qL pjkdo f;zx, gqXkB r[od[nkok f;zx
;Gk, w[zpJh tb'A ;zd/F G/i/ rJ/ jB, fiBQK bJh w/ok o'w o'w foDh j?. fJBQK d/ gktB FpdK B/
;gs-f;zqr nzso-okFNoh gzikph eth ;Gk d/ ;w{j ;/tkdkoK ns/ fJ; fBwkD/ @ikue# ~
wkD p]fFF ehsk j?.
gksFkj d/ uoBK #u nodk; j? fe fJ;/ soQK jh ;Gk d/ ;w{j ;/tkdkoK ~ ;/tk eoB dk
pb pyFd/ ofjD s/ GftZy ftu th fJj ;Gk uVQdh ebk Bkb r[owfs ekft gqzgok ~
T[sFkjs eoB ftu nkgDk Gog{o :'rdkB gkT[Adh oj/.
d' Fpd @ikue# tb'A
-
iBw s/ pkbgD
vkH joh f;zx ikue dk iBw ;qH wfjskp f;zx ih d/ rqfj fty/ wksk okw e"o ih dh eZ[y'A 16-4-1959 ~ fgzv ;'Yh Bro f}bQk fco'}g[o
fty/ j'fJnk. eohp 8 toQ/ dh T[wo ftu jh nkg r[o{ rqzE ;kfjp ih d/ uoBhA bZr rJ/ fi; Bkb nkg nzdo r[owfs ~ ikBD s/ ;wMD dh
u/Ne bZr rJh.
ftfdnk s/ B"eoh
vkH ;kfjp B/ wZ[Ybh ftZfdnk fgzv d/ ;e{b s'A gqkgs ehsh. T[gozs ro?i{J/FB nkoHn?;HvhH ekbi fco'}g[o s/ n?wHJ/H (fJzrfbF)
r"ofwzN ekbi, b[fXnkDk s'A ehsh. gzikph :{Bhtof;Nh gfNnkbk s'A n?wHJ/H (Xow nfXn?B) gfjb/ ;EkB #s/ ofj e/ ehsh ns/ ;'B swrk
gqkgs ehsk. T[gozs fJ;/ :{Bhtof;Nh s'A gh n?uHvhH ehsh. fJ; ;w/A nkg e/Ado ;oeko d/ oZfynk ftGkr nXhB ;oft; eo oj/ jB ns/
nZi ebQ ;hBhno nekT{AN; n\;o ti'A fJzNo?ro/fNv ckJhB?AFhnb n?vtkJh}o pfmzvk fty/ ;/tkos jB. ;\b rqfj;sh ihtB fiT[AfdnK
tZv/ ;gZ[so gowdhg f;zx dhg ns/ ;[gsBh ;odkoBh dbpho e"o d/ nekb ubkD/ #s/ nekb g[oy d/ GkD/ ~ fwZmk eoe/ wzfBnk. d{;ok
;gZ[so G[fgzdo f;zx b[fXnkDk fty/ ;oft; eo fojk j? ns/ p/Nh pbgqhs e"o B/ phHN?eH eo bJh j? ns/ n?wHphHJ/H dh F[o{nks eoB bJh
fJzNoB?FBb w?B/iw?AN fJz;NhfuT{N BthA fdZbh fty/ ik ojh j?.
;kfjse gqkgshnK
1H @fto;/ d/ nzr ;zr# (ekft ;zrqfj)
2H @bj{ fGZi/ fJfsjk; d/ gzB/# (ekft ;zrqfj)
3H @Xow ek i?eko# (r[o{ r'fpzd f;zx ;NZvh ;oeb dk 25 ;kbk fJfsjk;)
4H @21thA ;dh #u f;Zy Xow ~ dog/F u[D"shnK# (y'i fBpzX)
5H @GkJh ;zs'y f;zx d/ ou/ f;Zy ;kfjs dk nkb'uBksfwe nfXn?B# (gh n?uHvhH Ehf;;)
6H @f;de d/ g?Av/# (ekft ;zrqfj) nkfd ouBktK gzikph ;kfjs dh M'bh gkJhnK jB.
gzikph s/ gzEe irs tb'A ;BwkB
ikue B/ gzi/ gktB s]s ;kfjpkB, gzikp s/ fjzd[;skB d/ j'o gqwZ[y FfjoK ns/ ftd/FK (fJzrb?Av ns/ gkfe;skB) fty/ ik e/ Go/
dhtkBK ftu ;zrsK d/ ;BwZ[y r[owfs f;XKsK #s/ nkXkfos eftsktK ;[Dk e/ i?ekfonK dhnK r{zikoK gkJhnK jB. uzvhrVQ, :w[Bk Bro,
ibzXo nkfd fty/ gqpzXe ;kfjpkB, gzEe eth ;kfjpkB ns/ ;zrsK d/ Gog{o ;fj:'r ;dek 52 ethnK d/ eth dopko eotkJ/ ns/ w[zpJh,
fdZbh ns/ b[fXnkDk fty/ j'J/ 52 ethnK d/ eth dopkoK ftu th nfjw G{fwek fBGkJh.
gzEe FskpdhnK ;w/A Fq'wDh r[od[nkok gqpzXe ew/Nh, fdZbh r[od[nkok gqpzXe ew/Nh nkfd tb'A ;BwkfBs j'D d/ Bkb-Bkb r[o{
r'fpzd f;zx ;NZvh ;oeb tZb'A GkJh tho f;zx :kdrkoh ekft gqfsGk g[o;eko ns/ ;qh d;w/F fJzNoB?FBb gzikph eth ;Gk, jfonkDk tb'A
@uwe"o s/ ;ojzd n?tkov# Bkb ;BwkfBs j'D dk wkD th jk;b j?. nkg ;qh d;w/F fJzNoB?FBb gzikph eth ;Gk d/ iBob ;eZso th jB.
gowkswk nkgDh e[dos dh fJ; ebkswe fJekJh gk;'A j'o ekft ouBktK dh f;oiDk eokT[D ns/ uVQdh ebk pyFD. fJBQK ~
;qH gqhsw f;zx ek;d :kdrkoh n?tkov gqdkB eofdnK jkofde gq;zBsk j' ojh j?.
;qH gqhsw f;zx ek;d :kdrkoh n?tkov;qH gqhsw f;zx ek;d :kdrkoh n?tkov;qH gqhsw f;zx ek;d :kdrkoh n?tkovr[o fJfsjk; s/ f;Zyh d/ r"ot fjZs
ehsh ik ojh ekft ouBk bJh vkH joh f;zx ikue
vkL okfpzdo f;zx w;o{ogqXkB
098961-24289
nwoihs f;zx @nwo#iBob ;eZso
098185-99198
;gs-f;qzr nzso-okFNoh gzikph eth ;Gk (ofiH) J/-3$82-ph, iBeg[oh, BthA fdZbh-110058
-
ebw ~ to
r[o{ BkBe fJe n?;k ;fsr[o{ nkfJnk j? d[BhnK s/, fe fi; dh gke ofjws dk ed/ ;kfJnk BjhA YZbdk.
i/eo T[j FfjBFkj u[zwdk Bk ][d bkb' dh MZ[rh B{z, sK w}b{wK d/ ;hB/ ftu ed/ e'Jh dhg Bk irdk.
w/o/ S'N/ tho, ykb;k gzE d/ fBjkfJs jh y{p;{os, j;hB s/ gqf;ZX FkfJo vkH joh f;zx @ikue# jB fiBQK Bkb w?A
fgSb/ eJh ;kbK s'A eth dopko gVQdk nk fojk jK. fiE/ ebrhnK tkb/ B/ T[BQK dh ebw B{z to p]fFnk j'fJnk j? T[E/
T[j fJe n?;/ fJB;kB jB fiBQK dh Fok\s, wkBtsk ns/ fJpkds dh e'Jh fw;kb BjhA. n?;/ ;fsr[o d/ bkvb/ r[of;Zy
B{z fJe n?;h u'N gsk BjhA fet/A s/ feT[A bZr rJh j? fe T[BQK dk ]{p;{os itkB p/Nk r[o{ B{z fgnkok j' frnk. w?A T[BQK dk
tvk Gok j'D d/ Bks/ T[BQK B{z fJj jh p/Bsh eodk jK fe @i' fs;[ Gkt? BkBek ;kJh rb uzrh# d/ wjKtke nB[;ko ;ko/
gotko B{z GkD/ ftu ofjDk gt/rk. w?B{z fJ; rZb dh gq;zBsk th j? fe pkiK tkb/ B/ fJBQK B{z fjzws ns/ n}ws p]Fh j? fe
fJj ;fsr[oK d/ GkD/ ftu ofje/ jh fizdrh dk pkeh ;wK ][Fh ][Fh pshs eo oj/ jB.
fJj w/oh nehds j? fe n;hA fisB/ eth nkgDh eftsk okjhA ;N/iK #s/ ik e/ ;kX ;zrs dh ;/tk eod/ jK fJBQK ftu
e'Jh eth th tZvk, S'Nk BjhA j[zdk. fJj sK ;fsr[o ih dh nkgDh ofjws s/ p]fFF j? fe fe; eth B{z T[; B/ pj[s rfjoh
;'u s/ pj[s T[Zuh T[vkoh p]Fh j?. jo fJe eth r[of;Zyh d/ ;Zu/ ;Z[u/ fB;u/ nB[;ko nkgDh e"w dk, nkgD/ d/F dk ek;d
pD e/ g?rkw d/Adk j?. fJ;/ soQK jh w/ok tho vkH joh f;zx @ikue# r[of;Zyh Bkb i[fVnk j'fJnk j?, ofjs pfjs ftu gZek
j?, nzfwqsXkoh j? ns/ eftsktK okjhA r[of;Zyh dk gquko eo fojk j?.
ikue ;kfjp B/ nkgDh SZg ojh g[;se @f;de d/ g?Av/# bJh uzd Fpd fbyD dk w?B{z wkD p]fFnk j?. fJj Xkofwe
eftsktK dh g[;se T[BQK B/ nkgD/ r[og[otk;h pZu/ gowdhg f;zx dhg B{z ;wofgs ehsh j?, fJ; bJh fJj pj[s ][Fh dk
w[ekw j? fe gowdhg f;zx dhg sK Gkt/A r[o{ BkBe d/ uoBK ftu ik fpokfink j?, fgS/ T[; dk ;kok gotko T[; dh :kd B{z
nwo oZyD bJh fJj g[;se gzikph ;kfjs B{z G/Nk eo fojk j?.
fJj g[;se d; r[o{ ;kfjpkB, ;qh r[o{ rqzE ;kfjp, ]kb;k gzE, ;kfjp}kfdnK dhnK gktB FjkdsK ns/ f;Zy f;XKsK
Bkb ;pzfXs eftsktK Bkb Gog{o j?. fJ; bJh w?A gzikph d/ b/yeK, ethnK, ;kfjsekoK, r[od[nkok gqpzXe ew/NhnK d/
;/tkdkoK ns/ ;zrsK B{z ;Zdk fdzdk jK fe fJ; g[;se B{z ]ohd', gVQ' ns/ b/ye B{z dkd ns/ pZu/ B{z n;h;K fdT[.
fJBQK FpdK Bkb nkg s'A nkfrnk b?Adk jK fe
o[spk fwb/ Fjhd dk, FkfJo dk iK fwb/,eJh iBw r[}ko bJ/ fJ; fJzs}ko s/.
;torh ;qH gqhsw f;zx ih ek;d tb'A @ikue# dh g[;se @f;de d/ g?Av/# bJh
22-7-2007 ~ G/i/ rJ/ n;h; o{gh Fpd
gqhsw f;zx @ek;d#, iBob ;eZso, gzikph ;kfjs wzvb, BthA fdZbh
22H07H2007
f;ow"o gzEe ethnK tb'A ikue ~ n;h;K
-
fJZe g{oB r[of;Zy pkDh s/ pkD/ dk XkoBh, nkFktkdh ns/ ftdtkB, Xkofwe eth vkH joh f;zx @ikue# e'Jh
;kXkoB eth BjhA ;r'A fJe wjkB ftdtkB FkfJo j?. ftfdnk gZy'A T[j vpb n?wHJ/H, gh n?uHvhH jB. T[BQK dh ekft
ouBk dk gq/oBk ;q's wjkB eth GkJh ;zs'y f;zx u{VkwfD jB fiBQK dh ouBk ns/ ihtB #s/ y'i eoe/ T[BQK B/ gh n?uHvhH
ehsh j?. GkJh ;zs'y f;zx u{VkwfD dh ekft ouBk #s/ y'i eofdnK-eofdnK ikue ih nkg fJe wjkB FkfJo pD rJ/.
ni'e/ ;w/A ftu id'A fe Xkofwe eftsk brGr nb'g jh j[zdh ik ojh j?, @ikue# ih fJ; t/b/ d/ T[u e'Nh d/ ;N/ih eth jh
BjhA ;r'A f;Zy ;N/iK d/ fFzrko jB. eftsk fdb dh p'bh j? ns/ T[j f}zdk fdb ns/ i}pksh eth j?. T[BQK dh eftsk dk
T[j fejVk i'Fhbk F/no j? fi; B/ ;o'fsnK B{z jb{D e/ i?eko/ rikT[D bJh w}p{o Bk ehsk j't/. fJe eftsk ftu sK T[j
nkg jh fbyd/ jBl
fbFeK wkod? fiZdK nekF nzdo, uzB u"XthA dk ftu skfonK d/.
uVQdh ebk nkT[Adh doFB eo fiZdK, ;'jD/ ;i/ j'J/ gziK fgnkfonK d/.
M[bd/ e/;oh gJ/ fBFkB ;kfjp, fiZdK ;'Ajd/ B/ Bkb r[od[nkfonK d/.
ebrhXo d/ eth dopko J/dK, iud/ @ikuek# Bkb i?ekfonK d/.
T[BQK dh eftsk e/;K dh wjkBsk, ;N/ih eftsk dk nB{gw Bw{Bk j?. f;Zyh i}p/ Bkb ozrh j'Jh j?. id'A T[j GkJh sko{
f;zx d/ wz{j'A nytkT[Ad/ jB
#eb/ e/; BjhA esb fJj j' ;eD/, bkj b? y'go s{z e/;K ;w/s w/ok.
T[go'es eftsk brGr jo eth dopko ftu ;[Dh iKdh j?. t?;/ sK T[BQK dh jo eftsk jh fJe T[Zu gkJ/ dh ekft
ouBk j[zdh j? go ;qh r[o{ r'fpzd f;zx ih d/ ihtB Bkb ns/ ykb;/ dhnK e[opkBhnK Bkb ;pzXs eftsktK sK eth
dopkoK ftu f;Zyh i}p/ B{z jb{D e/ oZy fdzdhnK jB.
2005 ftu T[BQK d/ fJzrb?Av d/ gosD s'A pknd 2006 ftu w?B{z fJzrb?Av ikD dk w"ek fwfbnk sK T[E/ ik e/ gsk
bZrk fe tbkfJs ftu ;kT{Ejkb, e[t?ANoh, pofwzxw ns/ wkBu?;No nkfd FfjoK ftu @ikue# ns/ eowihs f;zx
@B{o# eth dopkoK ftu uzrh XKe iwk e/ nkJ/ jB. r[o{ r'fpzd f;zx ;NZvh ;oeb d/ n?vhFBb uh\ ;eZso ns/ wkf;e
w?r}hB @;kvk fto;k ;kvk r"ot# dk ;zgkde j'D d/ Bks/ th f;Zy irs ftu T[BQK dk ftF/F ;EkB j?. ikue ih Gkos s/
fJzrb?Av d/ brGr jo Ffjo dhnK ;N/iK d/ fFzrko jB. feZs/ ti'A T[j fJe ;[fjod ns/ nkdoFtkdh n\;o jB. T[j
fJe pj[s jh fwbkgV/ ns/ ;[fjod ;[Gkn d/ wkbe jB. FkfJd fJjh ekoB j? fe T[BQK dhnK eftsktK ;N/i #s/ th fJe
fgnkok ns/ wB w'jDk tksktoD f;oi fdzdhnK jB.
eftsk d/ B"nK o;K ftu'A pho o; dk ftF/F ;EkB j?. ni'e/ ;w/A ftu id'A th fes/ pho o;h i'Fhbh eftsk dk f}eo
fJe ftdtkB ns/ uVQdh ebk dk eth - vkH joh f;zx @ikue#fgqzH uzBD f;zx @uwB# jor'fpzdg[oh, ;qh jfor'fpzdg[o, r[odk;g[o
-
nkT[Adk j? ;kfonK s'A T[Zs/ ;qL joh f;zx @ikue# dk BkT[A fbnk iKdk j?. id'A th fes/ eth dopko wZmk g?Adk fdZ;/, ikue ~
;N/i s/ p[bk fbnk iKdk j?. T[; dh pho o;h eftsk d/ i'Fhb/ p'b f;ZyK ftu uVQdh ebk d/ i}p/ Go fdzd/ jB ns/ i?eko/
s/ i?ekok F[o{ j' iKdk j?. jo fFno s/ i?ekok nkT[Dk ikue dh eftsk dh ftbZyDsk j?. f;Zy ;N/iK dk fFzrko fJj uVQdh
ebk dk ;N/ih eth yk; ftF/Fsk oZydk j?.
T[; dh eftsk d/ fJj p'b L
@@fJjd/ okjK #u ezv/ ;h i/; phi/, ezvk U;/ dk eZfYnk ykb;/ B/.
bkb febQ/ s'A febQ/ iwo"d sheo, Mzvk e/;oh rZfvnk ykb;/ B/.##
~ ;[De/ fejVk f;Zy j? fi; d/ fdb ftu uVQdh ebk d/ i}p/ mkmK Bk wkoB ns/ T[j i'F Gog{o i?ekok Bk rikt/.
;qL gqhsw f;zx @ek;d# n?tkov Bkb Btki/ rJ/ ikue ~ fJj ;BwkB g{ok ;koEe j?. id @ikue# f;Zy ;N/i s'A i'F
Goh eftsk p'bdk j? sK j{pj{ gqhsw f;zx @ek;d# dk G[b/yk g? iKdk j?. g{ok r[of;Zy, pkDh s/ pkD/ dk XkoBh fJj
nzfwqsXkoh ftdtkB eth, nZXh ;dh dk jkDh j' u[Zek j?. xo/b{ gqshe{b ;fEshnK dk ;kjwDk eoB d/ ;woZE fJj eth
;dk uVQdh ebk ftu ftuodk j?. p/FZe eftsk fbyDh pVh tZvh e'wb ebk j?. ;Zu/ gksFkj ebrhnK tkb/ dh nDw[Zbh
pyFF j? go ;N/iK s/ ns/ yk; eo f;Zy ;N/iK s/ pho o;h ndkfJrh dk j[Bo ikue d/ fjZ;/ nkfJnk j?. Gkt/A T[j ;wki
;[Xko dhnK eftsktK dk fbykoh th j? go f;Zy fJfsjk; ~ i'Fhbh ns/ pho o;h ndkfJrh ftu g/F eoBk e/tb ikue
d/ fjZ;/ nkfJnk j?.
fJ; pho o;h ns/ uVQdh ebk d/ wkbe eth ikue ~ gqwkswk uVQdh ebk ftu oZy/ ns/ f;Zy e"w dhnK ;N/iK dh
;/tk eoB tk;s/ bzwh ns/ no'r nk:{ pyF/.
nekb g[oy nZr/ nodk; p/Bsh j? fe f;Zy gzE d/ ekft nkekFK dk fJj uwedk f;skok ;{oi pDe/ uwe/ ns/
uVQdhnK ebK tkbk ekft ukBD py/odk oj/.
-
fco'}g[o f}bQ/ ftu fco'}g[o-}hok o'v #s/ fgzv e[brVh s'A fgzv \/o{Fkj B{z ik ojh ;Ve s/ fgzv ;'Yh Bro (fi; dk
gfjbk BK ;[bskB ]K ;h) j?. fJj fgzv w/oh iBw G{wh j?. fJZE/ jh w/ok iBw 16H4H1959 Jh;th B{z j'fJnk. 8 toQ/ dh T[wo ftu
jh fgsk ;qL wfjskp f;zx ih B/ w?~ r[o{ rqzE ;kfjp d/ uoBhA brk fdZsk fi; Bkb r[owfs B{z ikBD s/ ;wMD dh u/Ne bZr
rJh. ni/ w?A 11 e[ ;kb dk jh ;K id'A fgsk ih wjhBk e[ fpwko ofjD s'A pknd b[fXnkDk fty/ nekb ubkDk eo rJ/ gqzs{
;fseko:'r wksk okw e"o ih, tZv/ tho ;qH fJzdo f;zx ns/ GoikJh gq/w e"o d/ fBZx/ fgnko s/ EkgV/ B/ T[BQK d/ ftS'V/ d/ n;fj
d[Zy B{z ed/ th wfj;{; Bk j'D fdsk. pugB fgzv dhnK rbhnK #u r[}kofdnK, tZN/ wko wko e/ p/ohnK s'A gZe/ p/o v/rfdnK,
pkbgD d/ d';sK Bkb y/vK y/vfdnK y/vfdnK jh f}zdrh d/ bzw/ g?Av/ tb edw tXkT[D/ F[o{ eo fdZs/. gVQkJh d/ Bkb Bkb nyzv
gkm ;kfjp ns/ ;fji gkm ;kfjp th eoB/ F[o{ eo fdZs/.
pkb T[wo s'A jh w?A fgzv d/ ;oekoh ;e{b ftu jo FfBuotko B{z pkb ;Gk ftu j'oBK pZfunK Bkb pV/ i'F Bkb eftsktK
;[DkT[D bZr fgnk ns/ nfXnkge ;kfjpkB tb'A FkpkF fwbD ns// eftsk T[ukoD w[ekpfbnK ftu fJBkw ;BwkB gqkgs j'D
Bkb ;N/ih j"A;b/ p[bzd j'D bZr/. fJ;// ;e{b s'A d;thA dh gqhfynk gfjb/ Bzpo #s/ ofj e/ gk; ehsh. T[gozs ro?i{J/FB bJh
nkoHn?;HvhH ekbi, fco'}g[o fty/ dk]bk b? fbnk. d;thA ftu nkJ/ uzr/ BzpoK d/ nkXko #s/ tih\k bZr frnk. ekbi ftu
gVQd/ ;w/A 1977 ftu r[o{ r'fpzd f;zx ;NZvh ;oeb d/ B"itkB thoK Bkb ;zgoe j'fJnk, fi; Bkb f}zdrh B/ fJe fJfsjk;e
s/ ;[Bfjoh w'V efNnk. r[o{ ekFh ekbi dwdwk ;kfjp fty/ gfjbk r[owfs Nq/fBzr e?Ag fwsh 30H09H1977 s'A 03H10H1977
sZe ;zgzB j'fJnk. T[E/ j'J/ eftsk T[ukoD w[ekpb/ ftu fjZ;k b? e/ gfjbk ;EkB gqkgs ehsk. e?Ag d/ nyhob/ fdB eftsk
w[ekpb/, GkFD w[ekpb/ nkfd ftu'A gfjb/, d{i/ s/ shi/ ;EkB #s/ nkT[D tkb/ e?Ago} B{az iE/pzdh tZb'A ;qH oDXho f;zx uhwk
ghHvpfbT[{HvhH wzsoh gzikp d/ eo ewbK okjhA ;BwkfBs eotkfJnk frnk.
15 e[ fdB pknd w/o/ xo d/ n?vo?; #s/ fJetzik o[gJ/ dk u?e nkfJnk. fJj u?e ;qH r[owhs f;zx ckT{Avo gqXkB tZb'A ehs/
j'J/ n?bkB nB[;ko w[ekpfbnK ftu'A nZtb do}/ #s/ nkJ/ e?Ago} dk wB'pb tXkT[D bJh G/i/ rJ/ ;B. n;bhns fJj jh j? fe
fJj wkD ;BwkB, fJBkw w/o/ ekfte f}zdrh d/ y/so ftu whb gZEo ;kps j'fJnk ns/ fJ;/ T[sFkj ftu w?/A fJ; ekft gzX #s/
GftZys ;\o eoB bJh nkgDk wB pDk fbnk.
T[; s'A pknd gVQkJh d/ Bkb Bkb r[o{ r'fpzd f;zx ;NZvh ;oeb w/oh f}zdrh dk fJe nfjw fj;k pD frnk. fJ; s'A pknd
;w/A ;w/A #s/ iE/pzdh tb'A brkJhnK ;/tktK B{z th pk]{ph fBGkfjnk. iE/pzdh tb'A eotkJ/ ik oj/ jo soQK d/ ;wkrwK ftu w?B{z
eftsktK ;[DkT[D bJh y[bQk ;wK fdZsk ikD bZrk ns/ id'A ;ko/ e?Ago} eftsktK ;[Dd/ ns/ i?ekfonK dh r{ziko gkT[Ad/ sK w/ok
wB'pb j'o tZXdk fojk ns/ nkg (][d) eftsktK fbyD dk th F"e ikfrnk. ekbi ftu gVQfdnK jh :{E ;oft; ebZp d/
gqXkB ns/ ekbi w?r}hB d/ gzikph ;?eFB d/ n?vhNo ti'A ;/tk eoB dk nt;o gqkgs j'fJnk. fJBQK fdBK ftu jh gzikp
:{Bhtof;Nh tb'A vbj"}h ns/ dkoihfbzr fty/ brkJ/ rJ// :{E bhvofFg No/fBzr e?AgK ftu Fkwb j'fJnk. ekbiK ftu j' oj/
:{E \?;Nhtb} ftu eftsk T[ukoD ns/ v?eb/w/FB w[ekpfbnK ftu fjZ;k b? e/ wkD ;BwkB ns/ fJBkw gqkgs ehs/.
nkoHn?;HvhH ekbi, fco'}g[o s'A ro/}{J/FB eoB T[gozs, n?wHJ/H (nzro/}h) eoB bJh ;oekoh ekbi, b[fXnkDk fty/
nkgD/ tb'A nkgD/ pko/vkL joh f;zx @ikue#, 277, wkvb rqkw, b[fXnkDk
w'pkJhb BzL 98722-05910, 99883-21245
-
dk]bk b? fbnk ns/ Bkb dh Bkb r[o{ r'fpzd f;zx ;NZvh ;oeb d/ ekbi :{fBN d/ gqXkB ti'A ;/tk ;zGkbh. n?wHJ/H (nzro/}h)
ekbi d/ nkgD/ ;?eFB ftu'A d{;o/ ;EkB #s/ ofj e/ gk; ehsh.
j[D ;wK nk frnk ;h e?ohno pDkT[D dk. fJ; bJh fes/ Bk fes/ b?euoko bZrD bJh ek\h GZi BZm ehsh go fes/ rZb
Bk pDh. id sZe ftjbk ;h eufjoh ftu tZv/ GkJh ;kfjp ;qH e[btzs f;zx n?vt'e/N gk; p?m e/ NkJhfg;N ti'A ezw eoB bZrk.
;qH r[owhs f;zx ns/ ;qH ifszdogkb f;zx (ckT{Avo} r[o{ r'fpzd f;zx ;NZvh ;oeb) ih d/ ;[fjod T[gokfbnK ;dek r[o{
BkBe ykb;k jkJh ;e{b (r[ioykB) wkvb NkT{B b[fXnkDk fty/ 1981 ftu eboe dh B"eoh gqkgs j'Jh ns/ eohp d' ;kb
fJE/ jh ;oft; ehsh.
29 iBtoh, 1983 B{z ;qH i;tzs f;zx dh ;g[Zsoh (j[D r[ogotk;h) dbpho e"o Bkb pVh X{wXkw Bkb Fkje'N f}bQk
ibzXo fty/ Fkdh j' rJh. ;j[ok gfotko tb'A pj[s fgnko ;fseko fwfbnk. nr;s 1983 ftu wjK b/ykeko, gzikp,
uzvhrVQ fty/ eboe dh B"eoh fwb rJh. w'jkbh fty/ gj[zu e/ ;j[ok ;kfjp tb'A yohd/ wekB Bzpo n?u Jh 170 \/} fJe fty/
ofjDk F[o{{ eo fdZsk.
fJZE/ jh tZv/ ;g[Zso gowdhg f;zx @dhg# (j[D r[og[otk;h) dk iBw fwsh 17 nes{po, 1984 B{z j'fJnk ns/ fJBQK jh
fdBK ftu w/oh B"eoh 27H09H1984 B{z oZfynk b/yk fB:zsoe (gZSwh ewkB) uzvhrVQ fty/ nkvhNo d/ s"o #s/ bZr rJh.
w'jkbh fty/ ofjzfdnK jh d{;o/ ;gZ[so G[fgzdo f;zx @i]wh# dk iBw fwsh 13H12H1986 B{z j'fJnk i' fJb?eNqheb
fJziBhnfozr dk fvgb'wk eoB T[gozs b[fXnkDk fty/ ;oft; eo fojk j?. nzfwqsXkoh r[of;Zy j'Djko p/Nk j?.
fJ; s'A pknd c/o d[pkok ;Z[s/ j'J/ nzdob/ eth B{z M{D irkfJnk ns/ eftsktK fbyD bZrk. uzvhrVQ fty/ 1988 ftu
;?eNo 35-ph fty/ ;oekoh fojkfJF gqkgs j' rJh ns/ fJ; d/ Bkb tZvh gqkgsh fJj j'Jh fe r[od[nkok ;qh r[o{ s/r pjkdo
;kfjp, ;?eNo 34 fiE/ pj[s tZv/ tZv/ ;wkrw j[zd/ ofjzd/ jB, dh ;N/i #s/ eftsktK ;[DkT[D dk ;[Gkr gqkgs j'D bZrk ns/
;zrsK ftu wep{b j'D bZrk. fJ; ;w/A dh fJe j'o :kdrkoh rZb ;KMh eoB B{z fdb eo fojk j?. feT[Afe ;N/iK #s/ eftsktK
;[DkT[D dk F"e sK ;e{bh ihtB s'A jh ;h ns/ nkg ebw ubkT[Dh th F[o{ eo fdZsh ;h. wB ftu ohMK T[ZmdhnK ofjzdhnK ;B
fe r[od[nkfonK ftu j'D tkb/ eth dopkoK #u th jk}oh bZr/ go fwzBsK eoB d/ pkti{d th gqpzXe ;kfjpkB ;wK BjhA fdzd/
;B. dk; fJe tko gzE d/ gqf;ZX ftdtkB fgzq;hgb ;fspho f;zx ih d/ Goksk ;qH pbftzdo f;zx ekBQg[o tkfbnK ~ fwfbnk
ns/ fJj ;[nkb ehsk fe w?B{z r[od[nkfonK ftu j' oj/ eth dopkoK #u Fkwb BjhA ehsk iKdk. w?B{z efjD bZr/, ekek, c[Zb B{z
fJj dZ;D dh b'V BjhA j[zdh fe w/o/ e'b y[Fp' j?, y[Fp' b?D tkb/ nkg jh uZb e/ T[; d/ gk; gj[zu iKd/ jB. fJ; bJh s{z fdb j"bk
Bk eo ;r'A eftsktK #s/ j'o fwjBs eo. w?B{z fJ; Bkb pj[s j"A;bk fwfbnk. j"bh-j"bh uzvhrVQ ns/ w'jkbh dhnK f;Zy ;N/iK
#s/ gzE d/ f;ow"o ethnK Bkb eftsktK ;[DkT[D dk ;[Gkrk nt;o gqkgs j'D bZrk.
gowdhg f;zx dhg fi; dh T[wo jkbh 6 e[ ;kb jh ;h T[j th tZvhnK tZvhnK eftsktK nkgD/ nkg }pkBh :kd eoB
bZrk ns/ w/o/ Bkb jh f;Zy ;N/iK #s/ eftsktK ;[Dk e/ tkj tkj yZND bZrk. 1990 s'A s]s ;qh e/;rVQ ;kfjp, nBzdg[o ;kfjp
dh gktB ;N/i #s/ th jk}ohnK GoB bZrk. ;wK g?D #s/ fJ; gktB s]s #s/ j'D tkb/ ;ko/ eth dopkoK d/ ;N/i ;eZso dh
;/tk th dk; B{z fdZsh ikD bZrh. fJE/ jh fjzd[;skB d/ f;ow"o gzEe eth ;kfjpkB d/ doFB eoB ns/ eftsktK ;[DB dk
;[Gkr gqkgs j'fJnk. 1992 ftu r[o{ r'fpzd f;zx ;NZvh ;oeb d/ :[te fbykoh ;/X s/ f;ybkJh e/Ado tb'A nk:'fis
ekoiFkbk ftu Gkr fbnk ns/ e"w d/ wzB/ gqwzB/ ethnK ;torh ;qH okw BokfJD f;zx dodh ns/ ;torh ;qH dkB f;zx e'wb
nkfd s'A fbyD ;/X gqkgs ehsh fi; Bkb ;'B/ s/ ;'jkr/ dk ezw j'fJnk. ;kb 1992 ftu jh s]s ;qh jfowzdo ;kfjp, gNBk
;kfjp ns/ s]s ;qh j}{o ;kfjp, BKd/V, wjKokFNok fty/ eftsktK ;[Dk e/ wkD ;BwkB gqkgs ehs/.
f}zdrh d/ fJ; ubd/ ;\o d"okB eJh n"yhnK xVhnK th nkJhnK. fJBQK ;fwnK d"okB jh w/oh bkvbh ;g[Zsoh pbgqhs
e"o e'wb dk iBw 31H05H1993 B{z j'fJnk i' fBs BthnK p[bzdhnK S{j ojh j? ns/ nkgDh gVQkJh ftu th uzr/ Bzpo gqkgs
-
;qh r[o{ r'fpzd f;zx ih wjkoki d/ gktB gqekF T[s;t ;w/A
f;zx ;kfjp frnkBh fJepkb f;zx ih, iE/dko,
s]s ;qh jfowzdo ih, gNBk ;kfjp Bkb ;N/i #s/ ikue
f;zx ;kfjp frnkBh e[btzs f;zx ih iE/dko s]s
;qh j}{o ;kfjp, npub Bro s'A f;o'gkU dh p]fFF
gqkgs eodk j'fJnk ikue
;qh nekb s]s ;kfjp ih d/ ;kpek iE/dko f;zx ;kfjp
frnkBh oDihs f;zx ih Bkb ikue
r[od[nkok ;qh wzih ;kfjp, dhtkB jkb, ;qh dopko ;kfjp fty/
;qL ird/t f;zx ih sbtzvh ikue dh fbyh ns/
Fq'wDh ew/Nh tb'A gqekFs eftsktK dh g[;se
@bj{ fGZi/ fJfsjk; d/ gzB/# fobh} eod/ j'J/
;qL gqekF f;zx ih pkdb, wZ[y wzsoh gzikp ikue ~ f;o'gkU
dh p]fFF eod/ j'J/.
iE/dko ntsko f;zx ih, gqXkB, Fq'wDh r[od[nkok gqpzXe
ew/Nh, ikue dh eftsktK dh g[;se
@f;de d/ g?Av/# fobh} eod/ j'J/
-
eoe/ BK o"FB eo ojh j?. fiE'A se ;oekoh B"eoh dk ;[nkb j?, 1995 ftu ;?eFB n\;o dh gdth fwbh. fJ;/ ;kb jh i{B
wjhB/ ftu r[o{ r'fpzd f;zx ;Nvh ;oeb d/ gqekFB ftGkr tb'A w/ohnK eftsktK dk gfjbk ;zrqfj @fto;/ d/ nzr ;zr#
gqekFs ehsk frnk i' fe pj[s ;bkfjnk frnk.
]?o, ihtB ;\o fBozso ubdk fojk. r[o{ r'fpzd f;zx ;NZvh ;oeb tb'A Gkos Go ftu brkJ/ ik oj/ r[owfs Nq/fBzr
e?AgK ftu ik e/ B"itkBK Bkb r[owfs ftukoK dh ;KM eoB dk th ;[Gkr gqkgs j[zdk fojk. r[o{ r'fpzd f;zx ;NZvh ;oeb
fgSb/ 23 e[ ;kbK s'A ;w[u/ ;z;ko nzdo Xkowe, ;wkie, ftfdne ikrosh fbnkT[D bJh r[opkDh d/ nkXko #s/ T[dw
T[gokb/ eo fojk ;h. fJ; r[owfs bfjo dk fJfsjk; fbysh o{g ftu fbnkT[D pko/ ;NZvh ;oeb dh ;[gohw e"A;b ftu ;w/A
;w/A s/ ftukoK dk gqtkj ubdk fojk. nyho fJj ekoi dk; B{z jh ;/tk ftu fwfbnk ns/ 1997 ftu fJj ekoi ;zg{oB j'fJnk.
1997 ftu jh r[o{ r'fpzd f;zx ;NZvh ;oeb tb'A nkgD/ 25 ;kb g{o/ j'D #s/ @f;bto i[pbh ;wkrw# pVh uVQdh ebk Bkb
wBkfJnk frnk ns/ T[; ;w/A w/oh fbyh j'Jh fJj g[;se fi; ftu r[o{ r'fpzd f;zx ;NZvh ;oeb bfjo dk 25 @Xow ek i?eko#
;kb (1972 s'A 1997) dk fJfsjk; doi j?, r[og[otk;h ;qH r[ouoB f;zx N"jVk ns/ ;qH gqekF f;zx ih pkdb, w[y wzsoh,
gzikp d[nkok fwsh 4H10H97 B{z ohbh} ehsh rJh.
1998 ftu w/oh pdbh i'FhwZm j' rJh. i'Fhwm ofj e/ jh w?A gjkVK dhnK tkdhnK ftu e[dosh B}kfonK dk nkBzd
wkBDk F[o{ ehsk ns/ fJE/ d\soh ezwK d/ Bkb Bkb uko tko ;qh j/we[zN ;kfjp ih #s/ gj[zu e/ yZ[bQ/ doFB dhdko ehs/ ns/ Bkb
dh Bkb f;Zy FjhdK pko/ eftsktK fbyDhnK F[o{ ehshnK ns/ ;w/A ;w/A #s/ ;ko/ fjzd[;skB ftu j' oj/ eth dopkoK ftu th fjZ;k
b?Adk fojk.
gzikph eth ;Gk b[fXnkDk tZb'A fwsh 27H02H1999 B{z r[od[nkok ;qh r[o{ f;zx ;Gk, nopB n;N/N fty/ dk; B{z ftF/F
;BwkB gZso ns/ wkfJnk d/ e/ fBtkfink frnk. 1999 ftu jh dk; dh p/Bsh B{z gqtkB eod/ j'J/ r[od[nkok ;kfjp ;?eNo
34, uzvhrVQ dh gqpzXe ew/Nh d/ ;w{zj ;/tkdkoK B/ 52 ethnK dk eth dopko eotkT[D bJh gqtkBrh d/ fdZsh ns/ T[; ;w/A
r[od[nkok ;kfjp d/ wZ[y ;/tkdko w/io B"oksk f;zx ih ozrh ns/ iBob ;eZso ;qH nwoihs f;zx ih B/ eth ;kfjpkB Bkb
fuZmh gZso eoB dh ;/tk dk; i[zw/ bkJh fi; B{z dk; B/ fBGkfJnk th. fJj eth dopko fwsh 8H4H1999 s'A 11H4H1999 sZe
brksko 4 fdB Fkw 7H15 s'A b? e/ 11H00 ti/ sZe ubd/ oj/. jo o'} jh ;zrsK d/ mkmK wkod/ fJeZm B/ fJ; eth dopko dh
FkB B{z uko uzB brkJ/. r[od[nkok gqpzXe ew/Nh tZb'A fwsh 20H4H99 B{z ;BwkB gZso, f;o'gkT[ ns/ 2100 o[gJ/ d/ e/ dk; B{z
;BwkfBs ehsk frnk. 300 ;kbk ykb;k f;oiDk fdt; d/ ;pzX ftu ykb;/ dh iBw G{wh #s/ bZyK dh frDsh ftu i[VhnK
;zrsK d/ ;BwZ[y i?ekfonK dh r{zi ftu eth dopko nkozG ehsk.
fwsh 9 iBtoh 2000 B{z r[o{ r'fpzd f;zx ;NZvh ;oeb d/ ;kfjseko ;dB tb'A ;KJhA whnK who fdt; wBkfJnk frnk
fi; ftu wzB/ gqwzB/ ;kfjsekoK B{z ;BwkfBs ehsk frnk. w?B{z th :[te fbykoh d/ s"o #s/ @GkJh tho f;zx :kdrkoh ekft
gqfsGk g[o;eko# Bkb ;BwkfBs ehsk frnk. ngq?b 2000 ftu Xow gquko ew/Nh (Fq'Hr[HgqHew/Nh) B/ dk; dhnK eftsktK dh
g[;se gqekFs ehsh fi; ftu r[o{ ;kfjpkB ns/ r[of;ZyK dhnK FjhdhnK ;pzXh eftsktK Fkwb @bj{ fGZi/ fJfsjk; d/ gzB/#
;B. ;qH ird/t f;zx sbtzvh, gqXkB, Fq'wDh r[od[nkok gqpzXe ew/Nh B/ wzih ;kfjp dhtkB jkb, ;qh dopko ;kfjp fty/ fJj
g[;se ohbh} ehsh. 2001 ftu fJe y'i gZso @21thA ;dh #u f;Zy Xow B{z dog/F u[D"shnK# fbfynk fi; ftu nzdo{Bh ns/
pkjoh u[D"shnK dk ft;Eko g{ote toDB ehsk frnk.
ngq?b 2000 ftu r[o{ r'fpzd f;zx Xow nfXn?B ftGkr, gzikph :{Bhtof;Nh gfNnkbk s'A n?wHJ/H (Xow nfXnB)
nekb g[oy dh ngko p]fFF ;dek gfjbk ;EkB gqkgs eo e/ ehsh. :{Bhtof;Nh tZb'A gzikp d/ okigkb ns/ :{Bhtof;Nh d/
uK;bo wkD:'r ;qh i?ep ih ns/ tkJh; uK;bo ;qH i;pho f;zx nkjb{tkbhnk B/ 18H01H2002 B{z nkgD/ eo ewbK Bkb
r'bv w?vb d/ e/ fBtkfink. vkeNo jogkb f;zx ih gzB{, gq'c?;o, r[o{ r'fpzd f;zx Xow nfXn?B ftGkr, gzikph :{Bhtof;Nh
-
gfNnkbk ih dh gq/oBk ns/ nFhotkd Bkb ;zB 2001 ftu ghHn?uHvhH eoB bJh @GkJh ;zs'y f;zx d/ ou/ f;Zy ;kfjs dk
nkb'uBksfwe nfXn?B# ftF/ #s/ y'i eoB dk wB pDkfJnk. vkH ;kfjp B/ nkgD/ pj[w[Zb/ ;w/A ftu'A ;wK d/ e/ fdFk fBod/F
fdZs/ ns/ w?A fJ; ftF/ #s/ y'i eoBh F[o{ eo fdZsh.
nekb g[oy dh ngko p]fFF ;dek 2004 ftu nkgD/ fBrokB gq'c?;o (vkeNo) jogkb f;zx ih gzB{, w[Zyh, r[o{ r'fpzd
f;zx Xow nfXn?B ftGkr, gzikph :{Bhtof;Nh gfNnkbk ih dh d/y o/y j/m ekoi ;zg{oB j'fJnk. gh n?uHvhH eoB T[gozs
GkJh ;zs'y f;zx :kdrkoh ew/Nh tZb'A dk; B{z{z ;kbkBk ;wkrw ftu T[u/u/ s"o #s/ ;qh ;kfjp p]F e/ ;BwkfBs ehsk frnk.
18H12H2006 B{z gzikph :{Bhtof;Nh gfNnkbk dh j'Jh eBt'e/FB w"e/ :{Bhtof;Nh d/ uK;bo ns/ gzikp d/ okigkb iBob
o'vfor} ns/ tkJh; uK;bo ;qH ;toB f;zx p'gkokfJ, ih B/ gh n?uHvhH dh fvroh gqdkB ehsh. fJ; w[pkoe w"e/ #s/ nkgD/
fBrokB ns/ gzE d/ gqf;ZX ftdtkB gq'H jogkb f;zx ih gzB{ s'A th nFhotkd ns/ F[G fJZSktK gqkgs ehshnK. fJ;/ Bkb
;pzfXs fJe j'o rZb dk f}eo eoBk }o{oh ;wMdk jK fe r[o{ jfofeqFB n?i{e/FBb ;';kfJNh uzvhrVQ jo ;kb jh T[BQK
ftfdnkoEhnK B{z wkD ;BwkB fdzdh nk ojh j? fijV/ fe;/ th ftF/ ftu N"go j[zd/ jB ns/ fJBQK ftfdnkoEhnK pko/ ikDekoh
fJj ;';kfJNh :{Bhtof;NhnK s'A gqkgs eodh j?. J/;/ ;pzX ftu jh T[BQK gzikph :{Bhtof;Nh gfNnkbk Bkb ;zgoe eoe/ gsk
ehsk fe fe; dk gh n?uHvhH dk Ehf;; pj[s tXhnk j?/. :{Bhtof;Nh B/ w/o/ BkT[A dh f;\koF ehsh. ;';kfJNh tb'A w/o/ Bkb
;zgoe ehsk frnk ns/ 30H4H2006 B{z dk; B{z 1100 o[gJ/ ns/ @o'b nk\ nkBo# d/ e/ ;BwkfBs ehsk frnk.
;oekoh B"eoh ftu w/oh ;jkfJe b/yk n\;o ti'A soZeh j' u[Zeh ;h ns/ i'Fhwm s'A 2002 ftu d[pkok uzvhrVQ pdbh j'
rJh. fjzd[;skB dhnK brGr ;kohnK gzEe ;N/iK efjD s'A Gkt gzi/ gktB s]s ;kfjpkB, ;qh wzih ;kfjp dhtkB jkb
;qh dopko ;kfjp, ;qh nzfwqs;o ;kfjp, gzikp d/ ;ko/ FfjoK, ns/ uzvhrVQ, pzpJh, ;{os, g{Bk, ebeZsk, wdok;, fpdo,
f;ezdokpkd, j?dokpkd, XBpkd, tv'dok, okfJg[o, foFhe/F, jfod[nko, i?g[o, d[orkg[o, nzpkbk, eoBkb, gkDhgs,
;'Bhgs, B?Bhskb, yNhwK, Fjhd T{Xw f;zx Bro T[soKub, e[oeF/so, ;jkoBg[o, w[i\oBro, b]BT{, ekBg[o,
Bkrg[o, ;qh rzrkBro, okfJ f;zx Bro, jB{wkBrVQ, okfJ po/bh, w[okdkpkd, p[bzd Ffjo, y[oik, okw/Ftow, izw{, e?Eb,
jbdtkBh, nkrok, FkjijkBg[o, d[or, fGbkJh ns/ j'o nB/eK FfjoK dhnK ;zrsK d/ doFB ehs/ ns/ i?ekfonK dh r{zi
ftu eftsktK ;[DkJhnK.
Fq'wDh r[od[nkok gqpzXe ew/Nh tb'A gzEe gZXo #s/ wBkJhnK rJhnK FskpdhnK ftu dk; B{z pVk wkD ;BwkB p]fFnk
frnk. ;kfjp ;qh r[o{ nzrd d/t ih d/ 500 ;kbk gqekF r[og[op ;w/A ftF/F eth dopko 18 ngq?b, 2004 oks 8H30 s'A 11H30
sZe j'fJnk fi; dk gqpzX eoB, eth ;ZiDK B{z p[bkT[D nkfd dh ;wZ[uh ;/tk Fq'wDh r[od[nkok gqpzXe ew/Nh tZb'A ;qH wBihs
f;zx ebeZsk ih B/ dk; B{z p]Fh fi; B{z gksFkj dh ngko p]fFF ;dek pVh uVQdh ebk ns/ ;[uZi/ Yzr Bkb fBGkfJnk.
fJe ;szpo 2004 B{z ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ih d/ 400 ;kbk gqekF r[og[op d/ gftZso nt;o #s/ wzih ;kfjp, dhtkB jkb ;qh
nzfwqs;o ;kfjp ftu j'o ;wkrwK d/ Bkb Bkb wjkB eth dopko th j'fJnk fi; ftu dk; B/ jk}oh Goh ns/ Fq'wDh
r[od[nkok gqpzXe ew/Nh tZb'A fJfsjk;e w'w?AN' ns/ wkfJnk d/ e/ ;BwkfBs ehsk frnk. d;zpo 2004 ftu ;kfjp}kfdnK dk
300 ;kbk Fjhdh g[op \sfjrVQ ;kfjp dh gktB Xosh #s/ wBkfJnk frnk. fJ; ;pzX ftu j'J/ ftFkb eth dopko ftu th
dk; B{zz bZyK dh frDsh ftu gj[zuhnK ;zrsK ;BwZ[y phph irho e"o, gqXkB, Fq'wDh r[od[nkok gqpzXe ew/Nh dh jk}oh ftu
i?ekfonK dh r{zi ftu eftsk ;[DkT[D dk wkD jk;b j'fJnk ns/ gqXkB ;kfjp B/ w'w?AN' ns/ f;o'gkT[ p]F e/ ;BwkfBs ehsk.
iBtoh 2005 s'A ngq?b 2005 sZe fJzrb?Av dhnK ;zrsK d/ doFB eoB dk w[pkoe w"ek gqkgs j'fJnk. gksFkj dh
p]fFF fJ; soQK j'Jh fe r[o{ r'fpzd f;zx ;NZvh ;oeb dk 32tK ;kbkBk ;wkrw fJ; d/ e/Adoh d\so fty/ fwsh 15 s'A 17
nes{po sZe pVh uVQdh ebk Bkb wBkfJnk frnk. fJ; ftu j'o gq'rokwK s'A fJbktk 16 nes{po, 2005 oks B{z eth
dopko th ehsk frnk. j'oBK s'A fJbktk fJ; eth dopko dk nBzd wkBD bJh fJzrb?Av s'A ;qH i;ftzdo f;zx ih e'jbh
-
n?wHJ/H (Xow nfXn?B) ftu'A gzikph :{Bhtof;Nh #u'A
gfjb/ ;EkB T[go nkT[D #s/ :{Bhtof;Nh d/ uK;bo ns/
gzikp d/ rtoBo ;qh i/Hn?cHnkoH i?ep gk;'A r'bv w?vb
ns/ ;BwkB gZso gqkgs eodk j'fJnk ikue
gzikph :{PBhtof;Nh, gfNnkbk d/ uK;bo ns/ gzikp d/
rtoBo ;qh n?;Hn?;H o'vfor} (foNkfJov iBob) gk;'A
gh n?uHvhH dh fvroh gqkgs eodk j'fJnk ikue
fvroh gqkgs eoB T[gozs y[Fh d/ gbK #u @ikue# nkgDh
Xow gsBh (r[og[otk;h) ;odkoBh dbpho e"o Bkb
@GkJh ;zs'y f;zx ih d/ ou/ f;Zy ;kfjs dk nkb'uBksfwe
nfXn?B# ftF/ #s/ gh n?uHvhH eoB eoe/ GkJh ;zs'y f;zx
:kdrkoh ew/Nh tb'A ikue ~ fgzv febQk eth ;zs'y f;zx
fty/ ;BwkfBs ehsk frnk
fJzrb?Av c/oh d"okB gzE d/ gqw[Zy ethnK vkL okfpzdo f;zx w;o{o,
fJzihL eowihs f;zx B{o, vkL ;[yfizdo e"o ;w/s, pkpk i;tzs
f;zx ih s'A f;o'gkU dh p]fFF gqkgs eodk j'fJnk ikue
fJzrb?Av fty/ T[ZE'A d/ gqf;ZX Ffjo b?;No d/ w/no Bkb ;i/
j'J/ gzEe eth ;kfjpkB ns/ ikue
-
(pktk ih) ns/ T[BQK d/ j'o ;kEh th ftF/F s"o #s/ g[Zi/ j'J/ ;B. T[BQK B/ id'A fJ; eth dopko ftu eth ;ZiDK s'A eftsktK ;qtD
ehshnK sK T[BQK d/ wB ftu ukn T[fmnk fe feT[A Bk fJBQK B{z fJzrb?Av dhnK ;zrsK d/ doFB eotkJ/ ikD. T[BQK B/ ;kv/ Bkb
;bkj eoe/ fJzrb?Av ik e/ th}k nkfde brtkT[D dhnK ;kohnK }o{osK g{ohnK ehshnK ns/ n;hA ukoK ethnK vkL okfpzdo
f;zx w;o{o, fJzihL eowihs f;zx B{o, vkL ;[yfizdo e"o ns/ dk; B/ 8 iBtoh, 2005 B{z fJzrb?Av dh Xosh #s/ pofwzxw ftu
edw oZy///. nZr'A ;kB{z b?D bJh ;qH i;ftzdo f;zx ih e'jbh (pktk ih) B/ f;zxK Bz{ G/fink j'fJnk ;h ns/ T[BQK Bkb n;hA
wkBu?;No bJh otkBk j' rJ/. pktk ih B/ ;kvh ;kfonK dh uzrh nkT[ Grs ehsh ns/ r[od[nkok r[o{ jfofeqFB ;kfjp fty/
mfjokfJnk.
fJzrb?Av fty/ ofjzfdnK j'fJnK wkBu?;No, jqv;\hbv, ;kT{Ekb, po?vc'ov, ;w?fEe, pofwzxw, b?;No,e't?BNoh,
t[btoj?AgNB, bhv}, ;b'n, ghNopo'n, voph, fBT{ek;b, ;zvob?Av nkfd FfjoK d/ gqwZ[y r[od[nkok ;kfjpkB fty/ eth
dopko ;ikJ/ ns/ ;zrsK ns/ gqpzXeK dhnK n;h;K gqkgs ehshnK. fJzrb?Av fty/ uko/ ethnK dhnK eftsktK dh fJe nkvhT[
e?;N ohbh} ehsh rJh fijVh fe pj[s ;bkjh rJh. T[E'A d/ gqw[Zy gzikph n]pkoK fit/A fe gzikp NkJhw}, @Fjhdh ][wkohnK#
dk f;Zy NkJhw}, d/; gqd/; nkfd ftu ;kv/ eth dopkoK pko/ ]poK ns/ fJFfsjko SZgd/ oj/. fJ; s'A fJbktk fJzrb?Av d/
gzikph d/ gqw[Zy o/vhT[ ;N/FBK s'A n;hA eftsktK ;[DkT[Ad/ oj/, fiBQK B{z ;o'fsnK B/ pj[s ;bkfjnk.
12-14 wJh 2005 B{z Fq'wDh r[od[nkok gqpzXe ew/Nh tZb'A 40 w[efsnK dk 300 ;kbk Fjhdh fdt; r[od[nkok N[ZNh rzYh
;kfjp, w[es;o ;kfjp fty/ uVQdh ebk Bkb wBkfJnk frnk. fJ; d"okB 13 wJh oks B{z Fjhdh eth dopko eotkfJnk
frnk. gzE d/ gqf;ZX ftdtkB ;qH GrtkB f;zx i"jb ih B/ ;N/i ;eZso dh ;/tk fBGkjh. dk; th fJ; eth dopko ftu Fkwb
j'fJnk ns/ ew/Nh tZb'A f;o'gkT[, w'w?AN' nkfd d/ e/ fBtkfink frnk. s]s ;qh j}{o ;kfjp, BKd/V fty/ ;w/A ;w/A s/ j'D tkb/ eth
dopkoK ftu Fkwb j[zdk ofjzdk jK. s]s ;kfjp s'A gj[zu/ j[ew w[skfpe 6 Btzpo 2005 oks B{z ftFkb gzvkb ftu eth dopko
#u jk}ohnK b[nk e/ nBzd wkfDnk. 6 Btzpo oks B{z jh f;zx ;kfjp frnkBh e[btzs f;zx ih iE/dko, s]s ;qh j}{o ;kfjp d/
doFB ehs/ ns/ T[BQK B/ dk; B{z f;o'gkT[ dh p]fFF eoe/ fBtkfink. 7 Btzpo B{z s]s ;qh j}{o ;kfjp s'A f;o'gkT[ dh p]fFF
j'Jh.
fdZbh r[od[nkok gqpzXe ew/Nh tb'A ;w/A ;w/A #s/ j' oj/ eth dopkoK ftu th jk}ohnK brtkT[D dk ;[Gkr gqkgs j[zdk
ofjzdk j?. fJ; ew/Nh tZb'A Btzpo 2005 ftu r[od[nkok iBw n;EkB, ;qh BBekDk ;kfjp fty/ ;[fBjoh gkbeh ;ikT[D dk
gq'rokw T[bhfenk frnk. fJ; w[pkoe w"e/ #s/ dk;, ;qH eowihs f;zx @B{o# ibzXo ns/ (r[ogotk;h) ;qH sob'e f;zx @r[zuk#
o'gV B{z th Fkwb j'D bJh ew/Nh tZb'A j[ew ehsk frnk. n;hA fszB'A eth ;qH irihs f;zx rkpk, gqXkB, r[od[nkok B"Ath
gksFkjh, r[o{ s/r pjkdo Bro, ibzXo dh nrtkJh #u ;zrsK Bkb 29 Btzpo B{z fdZbh s'A uZb e/ nkJ/ iE/ Bkb Fkwb j' e/
gkfe;skB bJh otkBk j'J/ ns/ ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ih dh gktB nrtkJh j/m i?ekfonK dh r{zi ftu tkjrk pkovo B{z gko
ehsk. r[od[nkok iBw n;EkB, ;qh BBekDk ;kfjp 30 Btzpo 2005 B{z pj[s tZvk ;wkrw j'fJnk ns/ oks d/ dhtkB ftu
dk; ns/ ;qH eowihs f;zx @B{o# ih B/ gkbeh ;kfjp d/ fdZbh s'A uZbD ns/ r[od[nkok iBw n;EkB, ;qh BBekDk ;kfjp sZe
gj[zuD d/ nb"fee B}ko/ B{z j{pj{ eftsktK okjhA ;zrsK ;kjwD/ i?ekfonK dh r{zi ftu g/F ehsk. ;qH gowihs f;zx ;oBk,
gqXkB, fdZbh r[od[nkok gqpzXe ew/Nh, ;qH so;/w f;zx, u/now?B, Xow gquko ew/Nh, ns/ ;qH fJzdoihs f;zx ftek;g[oh,
eBthBo, Xow gquko, fdbh r[od[nkok gqpzXe ew/Nh B/ f;o'gkT[ dh p]fFF eoe/ i?ekfonK dh r{zi ftu ;BwkfBs ehsk.
;qh r[o{ noiB d/t ih dk 400 ;kbk Fjhdh g[op i{B 2006 ftu nk fojk ;h. fJ; B{z w[Zy oZy e/ ;qh d;w/F fJzNoB?FBb
gzikph eth ;Gk tb'A whfNzr p[bkJh rJh ns/ ;qH eowihs f;zx @B{o# gqXkB, ;qh d;w/F fJzNoB?FBb gzikph eth ;Gk dh
gqXkBrh j/m 52 ethnK dk eth dopko :w[BkBro fty/ eotkT[D dk c?;bk fbnk frnk s/ fJ; eth dopko bJh eth
-
;kfjpkB B{z ;Zdk gso G/iD nkfd dh f}zw/tkoh ps"o iBob ;eZso w?B{z ;"Agh rJh ns/ r[od[nkok gqpzXe ew/NhnK Bkb ;zgoe
eoB ns/ eth dopkoK bJh ;EkB sfj eoB dh f}zw/tkoh iE/pzdh d/ jfonkDk ;N/N d/ gqXkB ;qH r[ofdnkb f;zx @fBwo# dh
brkJh rJh. gksFkj dh ngko p]fFF ;dek 52 ethnK dk eth dopko 21H5H2006, 27H5H06, 4H6H06, 14H6H06 ns/
17H6H06 B{z tZy tZy r[od[nkok ;kfjpkB fty/ pVh uVQdh ebk Bkb ;zg{oB j'fJnk. nekb g[oy dh ngko p]fFF Bkb
iE/pzdh d/ jfonkDk ;N/N d/ gqXkB ;qH r[ofdnkb f;zx @fBwo# B/ fJ; eth dopko dh ;\bsk ftu ftF/F :'rdkB gkfJnk.
fJ;/ soQK jh r[o{ noiB d/t ih dk 400 ;kbk Fjhdh g[op i{B 2006 ftu tZv/ gZXo #s/ wBkT[D bJh ykb;k gzE fsnko po
fsnko ;h. soBskoB d/ gktB n;EkB #s/ Fjhdh ;wkrwK dh bVh ftu Fq'wDh r[od[nkok gqpzXe ew/Nh tZb'A 15 i{B oks B{z
wjkB gzEe eth dopko eotkT[D dk gq'rokw T[bhfenk frnk, fi; dk ;kok ]ouk p?Ae nk\ gzikp tZb'A ehsk ikDk ;h ns/
fi; d/ eBthBo dh f}zw/tkoh Fq'wDh r[od[nkok gqpzXe ew/Nh d/ gqXkB, ;qH ntsko f;zx ih B/ r[o{ r'fpzd f;zx ;NZvh ;oeb
okjhA dk; B{z ;"Agh. gksFkj dh ngko p]fFF ;dek d/F ftd/F s'A bZyK dh frDsh ftu gj[zuhnK ;zrsK ;BwZ[y fJj eth dopko
;koh oks jh i?ekfonK dh r{zi ftu uZbdk fojk ns/ dk; ;koh oks jh eth dopko d/ ;N/i ;eZso dh ;/tk fBGkT[Adk fojk.
;N/i #s/ f;zx ;kfjp frnkBh i'frzdo f;zx ih t/dKsh, iE/dko ;qh nekb s]s ;kfjp FF'fGs ;B. d{;o/ eth ;kfjpkB Bkb
Fq'wDh ew/Nh tZb'A dk; B{z th ;BwkfBs ehsk frnk. Fq'wDh r[od[nkok gqpzXe ew/Nh tZb'A 30 i{B s'A 2 i[bkJh, 2006 sZe ;qh
nekb s]s ;kfjp dk 400 ;kbk f;oiDk fdt;, wzih ;kfjp dhtkB jkb, ;qh nzfwqs;o fty/ wBkfJnk frnk. fJ; d"okB fJZe
i[bkJh B{z j'J/ eth dopko ftu jk}ohnk GohnK ns/ wkD ;BwkB gqkgs ehsk.
xo gfotko ftu ;ko/ pZu/ nkg' nkgDh ebk; ftu tXhnk Bzpo b? e/ gk; j[zd/ oj/. tZv/ ;gZ[so gowdhg f;zx @dhg# B/
ezfgT{No fJziBhnfozr ftu fvgb'wk eo fbnk. w?A ukj[zdk ;h fe T[; B{z nZr'A fvroh dh gVQkJh bJh fe;/ fJziBhnfozr ekbi
ftu gk d/tK go T[j nkgD/ nkg jh nkgDk e?ohno pDkT[D bJh ;zxoF d/ o;s/ #s/ g? frnk. nyho T[; dh fdB oks dh
fwjBs ozr fbnkJh. 5 i{B 2006 B{z ezfgT{No pBkT[D tkbh fJe nwoheB ezgBh @v?b# dh w'jkbh poKu ftu ;hBhno
N?eBheb ;[g'oN n?;';hJ/N dh B"eoh fwb rJh. ;kok gfotko y[F ;h. go nrb/ nkT[D tkb/ vkY/ ;w/A dk fuZs u/sk th BjhA ;h.
8 i[bkJh oks p/N/ dk n?e;hv?AN j' frnk. vkeNo ;kfjpkB B/ g{oh tkj brkJh go X[o dorkj s'A ;Zdk nk u[Zek ;h ns/ T[j
nkgD/ ;[nk;K dh g{zih ;\bh eodk j'fJnk 16 i[bkJh Fkw d/ 6H30 ti/ uVQkJh eo frnk. feoB ;{oi ftu ;wk rJh. T[;/ ;w/A
dk; B/ gksFkj d/ uoBK #u fyV/ wZE/ no}'Jh ehsh fe fJ; o{j B{z nkgD/ uoBK ftu fBtk; p]FD. 17 i[bkJh B{z uzvhrVQ fty/
d/j dk ;;eko ehsk frnk ns// 23 i[bkJh B{z ;ko/ foFs/dkoK, ;B/jhnK ns/ ;NZvh ;oeb d/ ;w{zj ;/tkdkoK dh jk}oh ftu
r[od[nkok ;kfjp ;?eNo 35 fty/ ;wkrw oukJ/ rJ/ ns/ nkJ/ j'J/ ;w{zj gstzs/ ;ZiDK B/ ;N/i #s/ jk}ohnK brtkJhnk. dk;
B/ th T[; ftS[Vh o{j B{z FoXkibh fdzd/ j'J/ T[;/ pko/ jh nkgDh fbyh j'Jh eftsk Xhoi s/ uVQdh ebk Bkb ;[DkJh ns/ nzfsw
nodk; ftu Fkwb j'fJnk.
;wK nkgDh ukb/ uZbdk fojk. frqj;sh ihtB, iE/pzde ihtB, d\so d/ ;ko/ ekoi pVh uVQdh ebk Bkb uZbd/ oj//.
eftsktK fbyhnK th iKdhnk ojhnK ns/ i?ekfonK dh r{zi ftu fjzd[;skB d/ e'B/ e'B/ ftu ;[DkJhnK th iKdhnK ojhnK.
Fq'wDh r[od[nkok gqpzXe ew/Nh tZb'A ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ih dk ;zg{oBsk fdt;, s]s ;qh dwdwk ;kfjp, ;kp' eh sbtzvh fty/
wBkT[Ad/ j'J/ 28 s'A 30 nr;s 2006 sZe r[owfs ;wkrw ehs/ rJ/ fi; ftu 28 nr;s oks B{z eth dopko ehsk frnk.
fJ; fJfsjk;e eth dopko ftu dk; B/ th eftsktK okjhA jk}ohnk brtkJhnK ns/ Fq'wDh ew/Nh tb'A ;BwkfBs ehs/ ikD
#s/ nkgD/ nkg B{z tvGkrk ;wfMnk. ;w/A B/ eotN pdbh. 15 ;szpo 2006 B{z w/oh pdbh uzvhrVQ s'A b[fXnkDk ;jkfJe b/yk
n\;o, r?oh;B fJziBhno, irokT[A pfoZi, b[fXnkDk d/ d\so fty/ j' rJh. feT[Afe pZu/ uzvhrVQ fty/ jh gVQ oj/ ;B, fJ;
bJh 12H04H2007 sZe gfotko T[ZE/ jh ofjD fdZsk ns/ nkg nkgD/ GoktK, G?DK e'b b[fXnkD/ nk frnk. gfotkoe s/
d\soh ihtB Bkb eth dopko th uZbd/ oj/. fJBQK jh fdBK ftu pkpk p[ZYk ih dk 500 ;kbk iBw fdjkVk Fq'wDh ew/Nh tb'A
-
r[o{ r'fpzd f;zx ;NZvh ;oeb d/ f;bto i[pbh ;wkrwK w"e/
1997 ftu vkL joh f;zx ikue dh fbyh j'Jh g[;se
@Xow ek i?eko# ~ iE/dko r[ouoB f;zx ih N"jVk
ns/ ;qL gqekF f;zx ih pkdb fobh} eod/ j'J/
iE/dko ntsko f;zx ih, gqXkB, Fq'wDh r[od[nkok gqpzXe
ew/Nh, vkL joh f;zx ikue ~ f;o'gkU dh pyfFF eoe/
;BwkfBs eod/ j'J/
r[o{ r'fpzd f;zx ;NZvh ;oeb tb'A ;kJhA whnK who fdt; d/
w"e/ #s/ vkL y/w f;zx ih frZb, ;kpek tkJh; uK;bo,
y/shpkVh :{Bhtof;Nh, b[fXnkDk vkL joh f;zx ikue ~
GkJh tho f;zx :kdrkoh g[o;eko Bkb ;BwkfBs eod/ j'J/
;torh ;qL gqhsw f;zx @ek;d# dh :kd ftu eotkJ/ rJ/
gfjb/ ;kbkBk ;wkrw ns/ eth dopko d"okB T[BQK d/ ;g[Zso
;qL T[Zib f;zx ;kjBh ns/ ;qL wBw'jB f;zx ;kjBh
vkL joh f;zx ikue ~ ;BwkfBs eod/ j'J/
r[og[otk;h gowdhg f;zx @dhg# ;g[Zso vkL joh f;zx ikue
d/ ;kbkBk :kdrkoh ;wkrw ;w/A ethnK ~ ;BwkfBs eod/
j'J/ ikue
;qh d;w/F fJzNoB?FBb gzikph eth ;Gk, jfonkDk tb'A
@uwe"o-;ofjzd n?tkov# dk ;BwkB gqkgs eod/ j'J/ ikue
-
pVh FoXk ns/ ;fseko ;fjs 25 nes{po 2006 B{z, T[BQK Bkb ;pzfXs gktB Bro, owdk; f}bQk nzfwqs;o ftu ftFkb
gZXo #s/ wBkfJnk frnk. 24 nes{po oks B{z eth dopko j'fJnk ns/ dk; B{z th fJ; ftu jk}oh brtkT[D dk ;[Gkr gqkgs
j'fJnk.
j[D f}zdrh ftu fJe j'o w'V nkfJnk, B"eoh bZrD T[gozs 1988 s'A pknd uzvhrVQ fty/ brksko 19 ;kb ;oekoh
fojkfJF ftu ofj e/ jh fpskJ/. r[o{ gksFkj dh ngko p]fFF ;dek 22 wkou 2007 B{z wkvb rqkw, b[fXnkDk fty/ 277
Bzpo e'mh yohd bJh. 8 ngq?b 2007 B{z rqfj gqt/F bJh ;kfjp ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ih d/ gftZso uoB g[nkJ/ rJ/.
i{B wjhB/ d/ n]hob/ j\s/ wB ftu fJj GktBk T[sgzB j'Jh fe feT[A Bk gowdhg f;zx @dhg# dh 16H07H2007 B{z nk ojh
gfjbh po;h B{z :kdrkoh Yzr Bkb wBkfJnk ikt/. fJ; bJh ;'u nkJh fe T[; dh :kd ftu :kdrkoh ;';kfJNh pDk e/ ;wki
;/tk d/ ekoi ehs/ ikD, fijV/ eth nkgDhnK feskpK BjhA Sgtk ;ed/ T[BQK dhnK feskpK fpBK bkG jkD d/ nkXko #s/
SgtkJhnK ikD ns/ g[zrod/ pkb ethnK ns/ fbykohnK B{z jo ;kb j"A;bk n\}kJh eoB ns/ wkD ;BwkB d/ e/ T[BQK dk
wB'pb tXkfJnk ikt/. BfFnK ofjs ;wki dh f;oiBk bJh T[dw T[gokb/ ehs/ ikD. fJBQK nkfFnK B{z wZ[y oZy e/ @gowdhg
f;zx dhg :kdrkoh t?bc/no ;';kfJNh# pDkJh rJh ns/ @dhg# d/ wksk r[og[otk;h dbpho e"o tb'A T[;/ dh jh feos ewkJh B{z
;\b eod/ j'J/ 51000 o[gJ/ wZ[Ybh okFh d/ o{g ftu fdZs/ rJ/.
;wK nkT[Adk j? s/ ub/ iKdk j?. gowdhg f;zx d/ ub/ ikD s'A pknd xo rqfj;sh ftu gq/FkBhnK g?dk j'DhnK ;[Gkte ;B.
d[ZyK ftu ;Z[y wBkT[D/ F[o{ eo fdZs/. T[; dh :kd ftu gfjbk r[owfs ;wkrw 14-7-2007 ~ r[od[nkok ;qh r[o{ f;zx ;Gk,
wkvb rqkw, b[fXnkDk fty/ eotkfJnk frnk. fJ;/ ;w/A d"okB eftsktK dh g[;se @f;de d/ g?Av/# T[; ~ ;wofgs ehsh rJh
ns/ fJj g[;se ;qL ntsko f;zx ih, gqXkB, Fq'wDh r[od[nkok gqpzXe ew/Nh B/ :w[BkBro fty/ ;NZvh ;oeb d/ ;kbkBk
;wkrw ftu fobh} ehsh. T[gozs jo ;kb jh fJj ;wkrw fBozso uZb oj/ jB ns/ jo ;kb 5 B"itkB ethnK ns/
eftsohnK ~ ;BwkfBs ehsk ik fojk j?.
b[fXnkDk fty/ jh ;oft; ubdh ojh ns/ xo rqfj;s d/ Bkb Bkb eth dopkoK ftu @ikue# dh wzr j'o tZXdh rJh.
Fq'wDh r[od[nkok gqpzXe ew/Nh tb'A eotkJ/ rJ/ eJh Fskpdh ;wkrwK ;w/A dk; dh fvT{Nh eth dopko d/ ;N/i ;eZso s/
;zukbe ti'A bZrdh ojh.
p/Nh pbgqhs e"o B/ 2008 ftu d;thA ftu'A 96% Bzpo b? e/ b[fXnkD/ s'A BkwDk yZfNnk, nypkoK ftu c'N'nK bZrhnK. wB
rd rd j' frnk. rqfj;s rZvh ;ogN d"V ojh ;h.
2008 s/ 2009 ft