plani pesË-vjeqar i menagjimit tË mbeturinave tË … · mbeturinave te burimi gjenerues.sasia e...
TRANSCRIPT
Republika e Kosovës Komuna e Prizrenit
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë të ciklit material në Republikën e Kosovës
PLANI PESË-VJEQAR I MENAGJIMIT TË MBETURINAVE TË NGURTA PËR
KOMUNËN E PRIZRENIT
2014 - 2018
DRAFT
Mars 2013
Drejtoria e Shërbimeve Publike, Komuna e Prizrenit
Tabela e Përmbajtjes
1 Objektivat e Planit të Menagjimit të Mbeturinave të Ngurta (MMN) .. 1
1.1 Sfondi ..................................................................................................... 1
1.2 Baza ligjore e Planit të MMN për Komunën e Prizrenit .................. 1
1.3 Zona e Synuar ....................................................................................... 2
1.4 Qëllimi i planit ...................................................................................... 2
1.5 Viti i Synuar ........................................................................................... 3
2 Gjendja aktuale e MMN në Komunën e Prizrenit ................................ 3
2.1 Rrjedha e Mbeturinave ........................................................................ 3
2.1.1 Gjendja dhe Problemet e MMN aktual ....................................................... 6
3 Plani i Menagjimit të Mbeturinave të Ngurta ....................................... 9
3.1 Supozimet për Planifikim .................................................................... 9
3.1.1 Shkalla e rritjes së Popullsisë dhe ngritjes ekonomike ............................... 9
3.1.2 Sasia dhe Përbërja e mbeturinave në të ardhmen ...................................... 11
3.1.3 Rrjedha e mbeturinave në të ardhmen, pa planifikim ............................... 14
3.2 Politika bazë ........................................................................................ 15
3.3 Viti i Synuar ........................................................................................ 15
3.4 Synimi Numerik .................................................................................. 16
3.5 Strategjia ............................................................................................. 16
3.5.1 Përmbajtja e Menagjimit te Mbeturinave të Ngurta .................................. 16
3.5.2 Strategjia për të arritur synimin ................................................................ 18
3.6 Rrjedha e mbeturinave në të ardhmen ............................................. 20
4 Plani i Implementimit .......................................................................... 22
4.1 Aktivitetet Prioritare .......................................................................... 22
4.1.1 Fuqizimi i Sistemit teknik ......................................................................... 22
4.1.2 Fuqizimi i sistemit institucional ................................................................ 24
4.2 Orari i Implementimit ........................................................................ 27
4.3 Vlerësimi i Kostos ............................................................................... 28
4.3.1 Kushtet për vlerësimin e kostos ................................................................ 28
4.3.2 Kostoja e vlerësuar .................................................................................... 28
4.3.3 Burimet e fondit ........................................................................................ 30
5 Strategjia e implementimit të Planit Pesë-vjeqar për MMN ............. 30
5.1 Publikimi dhe promovimi i Planit të MMN ..................................... 30
5.2 Themelimi i një sistemi të shëndoshë të MMN drejt një shoqërie të
shëndoshë të ciklit material ............................................................... 30
5.2.1 Të sigurohet qëndrueshmëria financiare ................................................... 30
5.2.2 Të sigurohet shërbimi i duhur i grumbullimit të mbeturinave .................. 31
5.2.3 Promovimi i aktiviteteve 3R ..................................................................... 31
5.2.4 Promovimi i pjesëmarrjes publike ............................................................ 32
5.3 Qartësimi i përgjegjësive të qytetarëve, bizneseve dhe qeverisë .... 32
5.3.1 Qytetarët .................................................................................................... 32
5.3.2 Bizneset afariste ........................................................................................ 33
5.3.3 Qeveria lokale ........................................................................................... 34
Aneks ........................................................................................................... 35
Akronimet/Shkurtesat KeP Komuna e Prizrenit
C/P Counterpart/Partnerët
CA Capacity Assessment/ Vlerësimi i Kapaciteteve
CAS Capacity Assessment Survey/Studimi i vlerësimit të kapaciteteve
CI Capacity Inventory/Inventari i kapaciteteve
DF/R Draft Final Report/ Draft Raporti Final
DOKUFEST International Documentary and Short Film Festival/Festivali
Ndërkombëtar i filmit të shkurtë Dokumentar
Ekoregjioni PC Ekoregjioni Public Company/Kompania Publike Ekoregjioni
F/R Final Report/ Raporti Final
GTZ(GIZ) Gesellschaft fur Technische Zusammenarbeit/Agjensioni për
Bashkëpunim teknik
IC/R Inception Report / Raporti Fillestar
JCC/KPK Joint Coordinating Committee /Komiteti i Përbashkët Koordinues
JICA Japan International Cooperation Agency/Agjensioni Japonez për
Bashkëpunim Ndërkombëtar
KLMC/KMDK Kosovo Landfill Management Company / Kompania për Menagjimin e
Deponive të Kosovës
MEI Ministry of European Integration/Ministria e Integrimeve Europiane
MESP/MMPH Ministry of Environment and Spatial Planning/ Ministria e Mjedisit dhe
Planifikimit Hapësinor
P/R Progress Report / Raporti i Progresit
Pastrimi PC Pastrimi Public Company/ Kompania Publike Pastrimi
PDM Project Design Matrix / Forma e Projekt Dizajnit
PO Plan of Operation / Plani i Operimit
POS Public Opinion Survey / Studimi i Opinionit Publik
SDC Swiss Agency for Development and Cooperation/ Agjensioni Zviceran për
Zhvillim dhe Bashkëpunim
SWM/MMN Solid Waste Management / Menagjimi i Mbeturinave të Ngurta
T&M Survey Time and Motion Survey/ Studimi I Kohës dhe Lëvizjes
USAID United States Agency for International Development/ Agjensioni Amerikan
për Zhvillim Ndërkombëtar
W/P Work Plan/ Plani i Punës
WACS Waste Amount and Composition Survey / Studimi i Sasisë dhe Përbërjes
së Mbeturinave
WWRO/ZRRUM Water and Waste Regulatory Office /Zyra e Rregullatorit për Ujë dhe
Mbeturina
WMS/SMM Waste Management Section/Seksioni për Menagjimin e Mbeturinave
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
1
1 Objektivat e Planit të Menagjimit të Mbeturinave të Ngurta (MMN)
1.1 Sfondi
Ligji mbi mbeturinat (Ligji nr.04/L-060) ka hyrë në fuqi që nga Qershori 2012. Sipas
politikave të Qeverisë promovohet decentralizimi, dhe ky ligj delegon më shumë autoritet
dhe përgjegjësi te qeverisja lokale sa I përket qeverisjes lokale.
Komuna e Prizrenit (KeP) ka filluar me “Projektin për ngritjen e Kapaciteteve për
Menagjimin e mbeturinave drejt një Shoqërie të shëndoshë në Republikën e Kosovës” me
ndihmën e Agjensionit Japonez për Bashkëpunim Ndërkombëtar (JICA) që nga Gushti 2011
dhe ka hartuar Planin për Menagjimin e Mbeturinave të Ngurta (draftin e parë) duke synuar
vitin 2020, bazuar në rezultatet e studimit përmbajtësor i bërë për të mësuar gjendjen aktuale.
Ky plan i MMN korrespondon me ligjin mbi mbeturinat dhe Strategjinë Kombëtare për
menagjimin e mbeturinave (draft) si një plan afat gjatë, i ashtuquajtur “Master Plani për
MMN”. Prandaj, është paraqitur nevoja të hartohet plani afat mesëm (5 vjeqar) i menagjimit
të mbeturinave në përputhje me kërkesat e ligjit për mbeturinat.
Në anën tjetër, Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor (MMPH) ka pranuar 43
automjete për grumbullimin e mbeturinave të dhuruara nga Japonia ,në Tetor të vitit 2012 dhe
20 prej tyra janë dhënë në Komunën e Prizrenit, sipas marrëveshjes së Projektit të Grantit
ndihmës. Ky kapacitet grumbullimi I KRM Ekoregjionit i cili ofron shërbimet në shumicën e
zonave të qytetit në masë të madhe është fuqizuar nga ky grant.
Prandaj, KeP ka aprovuar Planin afat-gjatë për MMN si Master Plan dhe ka hartuar këtë plan
5 vjeqar për MMN në përputhje me kërkesat e ligjit për mbeturina.
1.2 Baza ligjore e Planit të MMN për Komunën e Prizrenit
Plani pesë vjeqar për MMN është hartuar në bazë të nenit 17.shkronja f të ligjit me
Nr.03/L-040 për Vetëqeverisjen Lokale të nenit 8 dhe 10 të ligjit me Nr.04//L-060 mbi
mbeturinat si dhe nenit 20 të statutit të Komunëssë Prizrenit.
Plani pesë vjeqar i MMN është strategji afat mesme e menagjimit të mbeturinave të Ngurta
dhe përmbajtja e aktiviteteve në pesëvjeqarin e ardhshëm.
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
2
Ligji Nr.04/L-060 Mbi Mbeturinat
Miratuar me 8 Qershor 2012
StrategJia e Republikës së Kosovës për Menagjimin e
Mbeturinave 2013-2022 (Draft)
(Dorëzuar në Parlament)
Vendiimi për rregullimin e qytetit dhe Shërbimet Publike
Asambleja Komunale Nr.01/011-2, 18 Nëntor. 2004
LIgji mbi Mbrojtjen e Mjedisit
Ligji Nr. 03/L-025
Plani I MMMN për Komunën e Prizrenit
Plani I veprimit për Menagjimin e mbeturinave të ngurta
(Cdo vit)
Plani 5 Vjeqar I Menagjimit të Mbeturinave
2014 - 2018
Plani Zhvillimor I Komunës së Prizrenit 2025
Miratuar në Gusht 2010
Plani master për Menagjimin e mbeturinave
2012 - 2020
Plani i Republikës së Kosovës për Menaxhimin e
Mbeturinave 2012 – 2016
Figura 1: Situata Ligjore e Planit për MMN
1.3 Zona e Synuar
Zona e synuar në Planin e MMN është e gjithë zona e përgjegjësisë e Komunës së Prizrenit.
1.4 Qëllimi i planit
Plani i MMN synon mbeturinat e Ngurta komunale.
Mbeturinat industriale , mbeturinat e rrezikshme dhe mbetjet mjekësore (mbetjet infektive) të
cilat do të trajtohen nën kontrollin e Qeverisë Qëndrore nuk janë të përfshira në këtë plan
pesë vjeqar të MMN.
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
3
1.5 Viti i Synuar
Viti i synuar i Planit për MMN është 2020 dhe synimi i ndërmjetëm është viti 2015.
2 Gjendja aktuale e MMN në Komunën e Prizrenit
2.1 Rrjedha e Mbeturinave
Zhvillimi i rrjedhës së mbeturinave është shumë i rendësishëm për të mësuar gjendjen aktuale
të menagjimit të mbeturinave të Ngurta.Ekipi i ekspertëve Japonez (në tekstin e mëtejmë
“JET”) për projektin për ngritjen e kapaciteteve për menagjimin e mbeturinave drejt një
shoqërie të shëndoshë të ciklit material (në tekstin e mëtejmë “Projekti”) ka hartuar rrjedhën e
mbeturinave bazuar në rezultatet e studimeve përmbajtësore.
Prandaj, rrjedha e mbeturinave është hartuar bazuar në kushtet e mëposhtme:
Mbeturinat e amvisërisë: Sasia e gjeneruar është vlerësuar duke llogaritur numrin e
popullsisë që ka dalur nga regjistrimi i vitit 2011 dhe shkalla e gjenerimit është marrë
nga studimi i sasisë dhe përbërjes së mbeturinave (në tekstin e mëtejmë
“WACS”).Shkalla e gjenerimit është mesatarja e shkallës në verë dhe dimër.
Sidoqoftë,ndryshimi në mes të shkallës së gjenerimit në zonë urbane dhe rurale është
i madh në mënyrë të konsiderueshme, kështu që është kalkuluar edhe sasia e
gjeneruar e mbeturinave të amvisërisë të atyre zonave.
Mbeturinat nga Bizneset afariste: Kjo është vlerësuar me sasinë e mbeturinave të
gjeneruara nga restorantet, lokalet, hotelet etj, të cilat janë studijuar në WACS.Numri
i burimeve gjeneruese është marrë nga të dhënat e siguruara nga lejet e bizneseve që
janë lëshuar nga Komuna e Prizrenit me 2011.Sasia e gjeneruar është vlerësuar me
shkallën e gjenerimit të dhënë në WACS dhe me numrin e burimeve gjeneruese.
Mbeturinat nga hapësirat Publike: Sasia e gjeneruar është vlerësuar bazuar në
rezultatet e sasisë së përgjithshme të shkarkuara e të regjistruara në KMDK në
deponinë në Landovicë.
Shkalla e Reciklimit: Tri vende reciklimi janë marrë në konsideratë. E para është
reciklimi te burimi gjenerues që e quajmë ‘reciklimi në vend’,si kompostimi i
mbetjeve nga kuzhina me anë të metodës tradicionale. E dyta është ndarja e gjërave të
reciklueshme nga mbeturinat siq e quajmë ‘grumbullimi i gjërave të reciklueshme” ku
përfshihen punëtorët e grumbullimit të mbeturinave dhe mbledhësit e mbeturinave.E
fundit është ndarja për trajtim të ndërmjetëm siq e quajmë “reciklimi larg vendit” i cili
kryhet nga kompanitë private të grumbullimit për të reduktuar sasinë e
shkarkuar.Sasia e Recikluar e secilit aktivitet është vlerësuar bazuar në rezultatet e
studimit të opinionit publik.
Shkalla e vetë-shkarkimit: Vetë-shkarkim do të thotë groposje dhe/ose djegje e
mbeturinave te burimi gjenerues.Sasia e vetë shkarkuar nga amvisëria dhe bizneset
afariste vlerësohen si 0.2ton/ditë në zona urbane dhe 0.4ton/ditë në zona rurale, bazuar
në rezultatet e pyetësorit që është bërë gjatë WACS dhe SOP.
Pasiqë ka një dallim të madh në mes të zonës urbane dhe zonës rurale, janë zhvilluar
tri rrjedha të mbeturinave, e tërë zona, zona urbane dhe zona rurale.
Rrjedha e mbeturinave e secilit vit që nga 2011 deri 2020 paraqitet në këtë plan master të
MMN. Prandaj, rrjedhat e mbeturinave të referuara në këtë plan pesë vjeqar të MMN janë
vlerësuar bazuar në planin master.
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
4
4.7 ton/ditë
5.2 ton/ditë
0.6 ton/ditë 0.9 ton/ditë 0.3 ton/ditë
76.2 ton/ditë
1.7 ton/ditë 6.1 ton/ditë 1.4 ton/ditë
130.8 ton/ditë 54.0 ton/ditë
3.9 ton/ditë
111.3 ton/ditë 104.9 ton/ditë 111.7 ton/ditë
0.6 ton/ditë
11.4 ton/ditë 8.2 ton/ditë
2.2 ton/ditë 3.2 ton/ditë 9.2 ton/ditë
85.4%
3.0%
7. Shkarkimi 12. Grumb.komunal. 18. Deponim final
2.4% 7.0%
13. Heqje e pikave ileg.
6.3%
14. Mbeturinat e mbetura10. Shkarkim jo i duhur 19. Reciklimi
16. Trajtim i ndërmjetëm
100.0% 41.3%
15. Reciklim larg vendit
1.3% 4.7% 1.1%
9. Grumb. I të reciklueshmeve
17. Deponim komuniteti
0.5% 0.7% 0.2%
1. Gjeenerimi 3. Mbet. e biznesit
20. Kampi KFOR
21. Fabrika
5. Vetëshkarkimi 11. Grumb.komunal.
2. Mbet. e Amv
58.3% 6. Reciklimi në vend
0.5%
1.7%
8. Hudhje ilegale
4. Hapsira publikea 85.1%
8.7%
80.2%
Komuna e Prizrenit
Figura 2: Rrjedha e Mbeturinave për tërë zonën komunale (2014)
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
5
2014
0.2 ton/ditë 0.3 ton/ditë
40.5 ton/ditë
8.1 ton/ditë 8.5 ton/ditë 8.2 ton/ditë
90.0 ton/ditë 48.9 ton/ditë
81.3 ton/ditë 76.2 ton/ditë 84.4 ton/ditë
0.6 ton/ditë
0.4 ton/ditë 5.1 ton/ditë 0.0 ton/ditë 5.5 ton/ditë
Rrjedha e mbeturinave në zona rurale 2014
0.4ton/ditë
1.3 ton/ditë 1.0 ton/ditë 1.4 ton/ditë 3.7 ton/ditë
35.7 ton/ditë 3.3 ton/ditë 2.9 ton/ditë 3.9 ton/ditë
40.8 ton/ditë
5.1 ton/ditë 30.0 ton/ditë 28.7 ton/ditë 27.3 ton/ditë
0.4 ton/ditë 0.9 ton/ditë 0.3 ton/ditë
2.2 ton/ditë
14. Deponia regjionale
93.8%
7. Vetëshkarkimi
1.0%
Reciklimi Rural
9.1%
Reciklimi Urban
6.1%
73.5%
16. Deponia regjionale
66.9%
2. Mbet. E Amv
9. Hudhja ilegale
9.4%
4. Hapsira publike
0.7%
6. Hudja ilegale
9.0%
7. Shkarkimi
90.3%
16. Kompost në treg
45.0%
5. Vetëshkarkimi
0.2%
Rrjedha e mbeturinave në zona urbane
1. Gjenerimi
100.0%
3. Mbet. e biznesit
54.3%
8. Reciklimi në vend
0.4%
13. Mbet. e hequra
9.1%
12. Mbet. e pa hequra
0.3%
10. Grumb.reciklueshme
5.7%
11. Grum. Komunal
84.7%
0.0%
1. Gjenerimi
100.0%
4. Reciklimi në vend
3.2%
9. Grumb.reciklueshme
2.5%
12. Recikl.larg vendit
3.4%
5. Hudhja ilegale
8.1%
8. Pika ile. të mbetura
7.1%
2. Mbet. Amv
87.5%
3. Mbet.e biznesit
12.5%
11. Grumb.komuniteti
2.2%
6. Shkarkimi
15. Shkarkim jo i duhur
5.4%
13. Trajtimi i ndërmjetëm
9.6%
14. Deponim.komunitet
0.7%
10. Grumb. Komunal
70.3%
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
6
2.1.1 Gjendja dhe Problemet aktuale të MMN
Pikat Gjendja aktuale Aspektet
1. Sistemi Teknik
1.1 Gjenerimi i
mbeturinave
Popullsia me 2011 (regjistrimi):
- Tërësia: 178,112
- Zona Urbane: 96,354
- Zona Rurale: 81,758
Zona komunale: 63,871.68ha
Gjenerimi I mbeturinave
Pikat Njësi Tërësi Urbane Rurale
Gjenerimi I MNK ton/ditë 111.9 76.6 35.3
Shkalla e MNK g/p/ditë 629 797 433
Gjenerimi mbet.në MNK ton/ditë 66.1 35.0 31.0
Shkalla e mbet.Amv g/p/ditë 373 365 381
99.4% e mbeturinave të
gjeneruara shkarkohet pa
ndarje në burim.
1.2 Përbërja e
mbeturinave
Mbetje komunale: Mbetje nga kuzhina (41.0%), të
reciklueshme*2
(29.3%), mbetje tjera (39.7%),
Mbetje nga amvisëria (urbane): Mbetje nga
kuzhina (56.6%), të reciklueshme (23.2%), mbetje
tjera (20.2%)
Mbetje nga amvisëria (rurale): Mbetje nga kuzhina
(34.2%), të reciklueshme (21.8%), Mbetje tjera
(44.0%)
Mbetjet nga kuzhina kanë
përbërjen e 41.0% që
është më e larta e gjithë
mbetjeve komunale.
Të reciklueshmet
përbëhen nga 29.3% e
mbetjeve komunale.
1.3 Ruajtja &
shkarkimi
48% e amvisërive ruan mbeturinat në qese
plastike ose të letrës dhe 34% në kontejnerë.
Rreth 65% e amvisërive shkarkon mbeturinat një
here në javë por 26% shkarkojnë më shumë se dy
herë.
17.6% e bizneseve afariste shkarkojnë mbeturinat
një herë në javë dhe pjesa tjetër më shumë se dy
herë.
Mbeturinat sillen nga zona tjera.
Mbetjet me përmasa të mëdha shkarkohen me
mbeturinat.
Gjysma e banorëve kërkon
shtimin e frekuencës së
grumbullimit.
Mënyra e shkarkimit është
e keqe.
Mbeturinat derdhen rreth
kontejnerëve.
Mbeturinat shkarkohen
pasi të jetë bërë shërbimi I
grumbullimit.
Disa banorë shkarkojnë
mbeturinat në pika tjera të
shkarkimit.
1.4 Grumbullimi
& transportimi
Shkalla e grumbullimit të mbeturinave*3
është
70.6% në tërë zonën komunale, 78.9% në zonën
urbane dhe 52.6% në zonën rurale.
15.1% e mbeturinave të gjeneruara shkarkohet
ilegalisht dhe 11.8% e tyre largohet nga
Ekoregjioni.
Shërbimi i grumbullimit për amvisëri dhe biznese
afariste kryhet nga një kompani publike
(Ekoregjioni) dhe 5 kompani private.
Kualiteti i shërbimit të Ekoregjionit është I
pamjaftueshëm për shkak të të ardhurave të
ulëta.Në anën tjetër, kompanitë private ofrojnë
shërbimin vetëm për klientët të cilët paguajnë
pagesën për mbeturinat.
Njëra kompani private nga ato 5 bënë
grumbullimin e mbeturinave të gjeneruara në
KFOR.
Grumbullimi skaj rrugës/derë më derë i ofrohet
Edhepse shërbimi i
grumbullimit mbulon të
gjithë zonën urbane, ende
ka pika ilegale të hudhjes.
Shumë pika ilegale të
hudhjes ka përgjatë rrugës
në fshatra.
Puna e grumbullimit merr
kohë për shkak të
kontejnerëve të dëmtuar
(pa mirëmbajtje).
Puna e grumbullimit merr
kohë sepse punëtorët
duhet të pastrojnë
hapësirën rreth
kontejnerëve.
Veq kësaj bëhet edhe
grumbullimi i mbeturinave
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
7
zonave me amvisëri individuale.
Grumbullimi me kontejnerë komunal ofrohet në
zonat me banim kolektiv.
Grumbullimi me kontejner aplikohet për bizneset
afariste.
Frekuenca e grumbullimit për grumbullim skaj
rrugës është një herë në javë, për kontejnerë
komunal çdo ditë.
Grumbullimi i mbeturinave në rrugën unazore
bëhet 3 herë në ditë nga Ekoregjioni.
Pagesa e mbeturinave e caktuar aprovohet nga
ZRRUM sipas vlerësimit të bërë nga Ekoregjioni.
Klientët rezident/Amvisëritë
Klientët Njësi Tariff
Derë më derë Kontejnerë komunal
Amvisëria €/muaj 3.88 3.88
Klientët komercial / Industrial
Klientët Njësi Tarifa
Vogël Mesatar Madhe
Komercial/industrial €/muaj 4.48 10.47 18.50
Kontejnerë të caktuar €/rrugëti
m
(1.1m3)
9.74
(7.0m3)
40.52 -
të përmasave të mëdha.
1.5 Pastrimi i
hapësirave
publike
Hapësirat publike si rrugët dhe parqet që i takojnë
Komunës ndahen në tri zona dhe ato i
kontraktohen Ekoregjionit dhe 2 kompanive
private.
Ofruesit e Shërbimeve zgjedhen çdo Dhjetor dhe
kontraktohen për periudhën prej Janarit deri në
Dhjetor.
Heqja e pikave ilegale në zone urbane përfshihet
në kontratën me Ekoregjionin.
Shuma e përgjithshme e kontratës është
€484,000 me 2011.
Mbeturinat hidhen në
lumenj.
Mbeturinat janë të
shpërndara në parqet e
vogla që gjenden në zonat
e banimeve kolektive.
Mbeturinat derdhen nga
ata kontejnerë të instaluar
në parqe.
1.6 Reciklimi Shkalla e reciklimit për sasinë e përgjithshme të
mbeturinave të gjeneruara është 5.0%.
Aktivitetet e reciklimit kryhen nga sektori joformal.
Në zona rurale bëhet kompostimi por është
shumë i kufizuar.
Gjërat e reciklueshme ndahen nga punëtorët e
grumbullimit gjatë shërbimit të grumbullimit.
Një kompani private e grumbullimit të mbeturinave
ka një hapësirë për ndarjen e mbeturinave dhe
nxjerrë 0.9% të gjërave të reciklueshme me anë
të ndarjes manuale.
Aktivitetet e reciklimit
kryhen nga sektori
joformal.
KeP nuk promovon
aktivitetet e reciklimit.
1.7 Deponimi
final
Deponia regjionale që është ndërtuar si deponi
sanitare me 25 hektar hapësirë e dizajnuar me
kapacitet 2.6 mil m3
financuar nga AER me 2004
në Landovicë.
Deponia në Landovicë operohet nga Kompania
për Menagjimin e deponive të Kosovës (KMDK).
Sasia ditore e deponuar është 176.9ton/ditë
(112.8ton/ditë nga Prizreni, 64.1 ton/ditë jashtë
Prizrenit me 2011)
Tarifa e deponimit definuar nga KMDK: 6.16€/ton
Askush nuk ka njohuri mbi
kapacitetin e mbetur.
Deponia e Landovicës nuk
operohet si duhet për
shkak të mungesës së
mjeteve (KRM Ekoregjioni
nuk ka mundësi të paguajë
koston e plotë të
deponimit.)
Deponia e Landovicës
ndonjëherë mbyllet pasiqë
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
8
Ekoregjioni nuk paguan
koston e deponimit.
1.8 Mirëmbajtja
e pajisjeve
Pajisjet që i takojnë Njësisë Prizren në Ekoregjion
janë si më poshtë .Jan. 2013:
Pajisjet Sasia
Kompaktor 15m3 1 njësi
Kompaktor 14m3 3 njësi
*Kompaktorë 10m3 12 njësi
Kompaktorë 7m3 3 njësi
*Kompaktorë 6m3 13 njësi
Skip ngarkues 2 njësi
Buldozer ngarkues 2 njësi
Eskavator me rrota 1 njësi
Rezervoar uji 2 njësi
Traktor 3 njësi
Sump truck 1 njësi
Kontejnerë 1.1 m3 Njësi
* Dhuruar nga Japonia në Tetor 2012
Pajisjet prishen shpesh
kështu që shërbimi i
grumbullimit nuk është i
saktë.
Shumica e kontejnerëve
komunal të vendosur në
qytet janë të dëmtuar dhe
nuk kanë mirëmbajtje.
2. Sistemi Institucional
2.1 Ligjet &
rregulloret
1. National government
Ligji mbi mbeturinat ka hyrë në fuqi me Qershor
2012.
Strategjia Kombëtare e menagjimit të mbeturinave
2013-2022,draftuar në Dhjetor 2012.
2. Komuna e Prizrenit
Vendimi komunal për rregullimin e qytetit dhe
Shërbimeve Publike (Nëntor 2004)
Plani lokal i veprimit për Prizren (draft) June 2011
Drafti i parë i planit master për MMN (2012-2020)
është hartuar në Qershor 2012.
Strategjia kombëtare për
mbeturina ende e pa
aprovuar.
Komuna ka draftin e parë
të master planit të MMN të
hartuar me përkrahjen e
JICA-s.
Në sistemin aktual ligjor,
detyrat dhe përgjegjësitë e
shkarkimit final janë të
paqarta.
2.2 Administrata
& sistemi i
menagjimit
Komuna kontrollon vetëm pastrimin publik.
Drejtoria e Shërbimeve publike është përgjegjëse
për pastrimin e hapësirave publike por nuk kanë
një organizim të veqantë për menagjimin e
mbeturinave.
Shumë përgjegjësi mbi
MMN nuk janë të qarta.
2.3 Gjendja
financiare
1. Komuna e Prizrenit
Më shumë se 80% e bugjetit komunal
subvencionohet nga Qeveria qëndrore.
Komuna përdor vetëm 1.7 % të bugjetit për
menagjimin e mbeturinave.
Bugjeti Komunal me 2011 (njësi: €1,000)
Pikat 2010 2011
Bugjeti i përgjithshëm komunal 30,876 28,022
Të hyrat vetanake 4,964(16.0%) 5,122(18.3%)
Subvencion nga qeveria qëndrore
25,912(84.0%) 22,900 (81.7%)
Drejtoria e Shërbimeve Publike 6,552(21.2%) 7,567(27.0%)
Pastrimi i hapësirave publike 484 (1.7%)
Bugjeti komunal për kokë banori 158€/person
Ligji i cili rregullon grumbullimin e mbeturinave,
ofruesit e Shërbimeve të grumbullimit nuk kanë
mekanizëm për të detyruar qytetarët të paguajnë
për shërbimet.
Shuma e pagesës së mbledhur është vetëm
gjysma e asaj të faturuar. Pikat Njësi Shuma
Bugjeti për njësinë e Prizrenit € 997,979
Pagesa e mbledhur e mbeturinave € 892,979
Pagesa e kontratave për pastrimin e hapësirave publike
€ 105,000
Sasia e mbeturinave të grumbulluara ton/vit 31,042
Kostoja e grumbullimit/njësi €/ton 29.4
Pagesa e deponimit €/ton 2.7
Të hyrat komunale janë të
limituara saqë edhe bugjeti
për menagjimin e
mbeturinave ësht limituar
poashtu.
Pasiqë qytetarët nuk
paguajnë shërbimin e
mbeturinave, shpesh
mungojnë mjetet për
shpenzimet e nevojshme
për grumbullim.
Shërbimi i grumbullimit të
mbeturinave nuk është i
mjaftueshëmpër shkak të
mungesave të shpeshta të
mjeteve.
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
9
2.4 Edukimi
Publik dhe
bashkëpunimi
Disa ngjarje mjedisore shënohen brenda vitit,
p.sh.Dita e Tokës (Prill), konkursi për kopshtin më
të mirë (Maj-Qershor), ‘Ta pastrojmë Kosovën’
(Maj).
Zbukurimi i qytetit(mirëmbajtja e oazave të
gjelbërta etj, mbjellja e drunjve dhe luleve)
Në nivel kombëtar, me 2008 është adoptuar
strategjia ndër-ministrore për Shëndetin publik
–nga Ministria e Shëndetësisë, Ministria e Arsimit
dhe Ministria e Mjedisit.
Në strategji, një set materialësh të edukimit
mjedisor (pregatitur nga REC) është shpërndarë
për të gjitha shkollat fillore publike në Kosovë dhe
një mësues në secilën shkollë është trajnuar me
ato materiale.
Tekstet shkollore të shkollës së mesme kanë disa
përmbajtje rreth “çeshtjeve mjedisore” në lëndën
e studimeve mjedisore.
Aktivitetet e zbukurimeve
nuk lidhen direkt me
grumbullimin ditor të
mbeturinave.
Parandalimi i hudhjes
ilegale nuk ka qenë temë e
programit të vetëdijësimit.
Mënyra e shkarkimit ditor
nuk ka qenë temë e
programit mjedisor.
Aktivitetet shkollore me
bazë mjesidore nuk
implementohen në atë
mënyrë që të
korrespondojnë me
shërbimet e ofruara në
qytet.
Shkollat janë me shumë
mbeturina të shpërndara
në oborret e tyre.
Jo shumë njerëz janë të
vetëdijshëm me përfitimet
e ndarjes dhe reciklimit të
mbeturinave.
*1: Gjërat e reciklueshme: përfshihen letra, plastika, metali dhe gjami/shishet.
*2: Shkalla e grumbullimit të mbeturinave
3 Plani i Menagjimit të Mbeturinave të Ngurta
3.1 Supozimet për Planifikim
3.1.1 Shkalla e rritjes së Popullsisë dhe ngritjes ekonomike
a. Shkalla e rritjes së popullsisë
Rritja e popullsisë gjerë më 2020 është vlerësuar bazuar në regjistrimin e popullsisë me 2011 dhe
duke përdorur rritjen e popullsisë të parashikuar në Planin Zhvillimor: Plani Zhvillimor i
Komunës së Prizrenit 2025 (gusht 2010) aprovuar nga Komuna e Prizrenit.
2011 – 2015: 2.148%
2016 – 2020: 2.058%
Bazuar në shkallën e rritjes si më lartë, popullsia në të ardhmen parashikohet si më poshtë.
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
10
Tabela 1: Parashikimi i Popullsisë
Viti Total Urbane Rurale
2011 178,112 96,354 81,758
2012 181,938 98,424 83,514
2013 185,846 100,538 85,308
2014 189,838 102,697 87,141
2015 193,916 104,903 89,013
2016 197,907 107,062 90,845
2017 201,980 109,266 92,714
20 18 206,137 111,514 94,623
2019 210,379 113,809 96,570
2020 214,709 116,152 98,557
b. Shkalla e rritjes së PVB-së
PVB për kokë banori me 2011 është vlerësuar si USD$2,750 nga Fondi Monetar Ndërkombëtar
(FMN) dhe USD3, 750 nga Ministria e Ekonomisë dhe Financave të Kosovës. Banka botërore
(BB) ka vlerësuar PVB për kokë banori me 2007 në €1,850, në këtë plan adaptohet vlerësimi I
FMN-së me 2011 për kokë banori.
Tabela 2: PVB për kokë banori
FMN BB MEF e Kosovës
PVB për kokë banori me 2011 USD$2,750 €1,850 in 2007 USD$3,750
Shkalla e rritjes me 2011 4.4% 5.4%(1999-2009) 4.8%
FMN: Fondi Monetar Ndërkombëtar
BB: Banka Botërore
MEF: Ministria e Ekonomisë dhe Financave, Republika e Kosovës
Pasiqë nuk ka ndonjë vlerë të parashikuar afatgjate për shkallën e rritjes, vlerat e mëposhtme janë
adaptuar për këtë projekt, duke iu referuar vlerave të parashikuara nga secila organizatë siq
tregohet në Tabela 3.
2011 – 2015: 4.8%
2016 – 2020: 2.0%
Tabela 3: Shkalla e rritjes Ekonomike vlerësuar nga FMN, B/B and MEF
Viti FMN BB MEF e Kosovës Botërore Euro zonë Botërore Euro zonë
2010 5.0% 1.7% 3.8% 1.7% -
2011 4.4% 1.6% 2.2% 1.7% -
2012 4.5% 1.8% 3.6% 1.8% 4.8%
2013 - - 3.6% 1.9% -
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
11
3.1.2 Sasia dhe Përbërja e mbeturinave në të ardhmen
a. Sasia e Mbeturinave të gjeneruara
Formula e parashikimit:
Sasia e Mbeturinave të gjeneruara në të ardhmen (SMGJx) kalkulohet duke shumëzuar Numrin e
burimeve gjeneruese (NBGJx) dhe Shkallën e gjenerimit të Mbeturinave (SHGJMx).
SMGJ=SHGJMx x NBGJx
Numri i Burimeve Gjeneruese të Mbeturinave në të ardhmen (NBGJx):
Numri i burimeve gjeneruese në të ardhmen (NBGJx) për mbeturinat e amvisërisë, që do të thotë
popullsisë, parashikohet bazuar në Parashikimin e Popullsisë në Projekt (Tabela 1). Numri i
burimeve gjeneruese në të ardhmen (NBGJx) për mbeturinat e shkollës, që llogariten me numrin
e nxënësve është relative me numrat e parashikimit të popullsisë.Një pjesë nga mbeturinat e
amvisërisë dhe shkollës, numri i burimeve gjeneruese në të ardhmen (NBGJx) do të rriten me
shkallën e rritjes ekonomike.
Shkalla e gjenerimit të Mbeturinave në të ardhmen (SHGJx):
Shkalla e gjenerimit të mbeturinave në të ardhmen (SHGJx) mendohet të rritet në proporcion me
ngritjen ekonomike.Për të parashikuar shkallën e gjenerimit në të ardhmen, është e nevojshme të
ekzaminohet marredhënja ndërmjet ndryshimeve në GNP (PVB ose GRDP) dhe sasisë së
mbeturinave të gjeneruara.Statistikat Japoneze (pas 1990, shkalla e gjenerimit ka qenë
konstante,rreth 1.1 kg/person/ditë për shkak të promovimit të 3R) që janë regjistruar nga 1963
deri 1988 dhe ka të dhëna të tilla në botë, tregojnë trendin e rritjes me zhvillimin e ekonomisë si
më poshtë:
Në kohën e ekonomisë në zhvillim (1963-1970):
Rritja e SHGJx = 55% e shkallës së rritjes së PVB
Në kohën e ekonomisë së zhvilluar (1975-1988):
Rritja e SHGJx = 29% e shkallës së rritjes së PVB
Duke marrë parasysh kushtet aktuale në Kosovë, marredhënja ndërmjet rritjes së PVB-së së
vendit dhe gjenerimit të mbeturinave mund të supozohet e njëjtë me atë në Japoni në periudhën e
ekonomisë në zhvillim.Prandaj,shkalla e gjenerimit të mbeturinave në Kosovë është supozuar të
rritet me 55% të shkallës së rritjes së PVB-së.
Veq kësaj, rritja vjetore e shkallës së gjenerimit të mbeturinave e treguar më lartë nuk aplikohet
për shërbimet e pastrimit të hapësirave publike (fshirja e rrugëve) por shumat e tyre do të rriten në
mënyrë eksplicite në përputhje me rritjen e popullsisë, zgjerimin e qytetit etj.Si pasojë, janë
adoptuar vlerësimet e mëposhtme për parashikimin bazuar në statistikat më lartë dhe nga përvojat
e mëhershme:
Shkalla e gjenerimit të hirit dhe mbeturinat nga pastrimi i hapësirave publike nuk do të
ndryshojnë në të ardhmen.
Shkalla e gjenerimit të mbeturinave tjera përveq hirit do të rriten me 2.64 % (4.8 % x 0.55
= 2.64 %) në vit deri me 2015 dhe me 1.1 % (2.0 % x 0.55 = 1.1 %) në vit nga 2015 deri
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
12
2020.
Tabela 4: Shkalla e gjenerimit të mbeturinave në të ardhmen
Kategoria Njësi 2011 2014 2018 2020
Amvisëria në urbane g/person/ditë 366 394 415 424
Amvisëria në rurale g/person/ditë 381 410 433 442
Restorane g/restaurant/ditë 11,910 12,878 13,658 13,960
Lokale tjera g/lokal/ditë 1,770 1,885 1,977 2,013
Pemëtari g/lokal/ditë 2,795 3,023 3,206 3,277
Qendra tregtare g/m2/ditë 68 75 80 82
Zyra g/zyrë/ditë 1,061 1,135 1,194 1,218
Shkolla g/student/ditë 52 52 52 52
Hotele g/hotel/ditë 1,132 1,224 1,298 1,326
Tezga tregu g/tezgë/ditë 12,008 12,979 13,763 14,066
Spitali Rajonal*1
kg/spital 6,000 6,000 6,000 6,000
Rrugë & Parqe g/m2/ditë 7 7 7 7
*1: Duke supozuar se shkalla në spitalin rajonal nuk do të pësojë ndryshime, mbeturinat komunale të
gjeneruara në spital janë të njëjta sikur tani ashtu edhe në të ardhmen.
Tabela 5: Burimet gjeneruese të mbeturinave në të ardhmen
Kategoria Njësi 2011 2014 2018 2020
Amvisëria në urbane person 96,354 102,697 111,514 116,152
Amvisëria në rurale person 81,758 87,141 94,623 98,557
Restorane restaurant 1,186 1,366 1,520 1,581
Lokale tjera Lokal 4,749 5,466 6,079 6,325
Pemëtari lokal 904 1,040 1,157 1,204
Qendra tregtare m2 (të katit) 32,690 37,626 41,846 43,537
Zyra Zyra 1,337 1,538 1,711 17,870
Shkolla student 44,500 47,429 51,502 53,644
Hotele Hotel 34 40 45 47
Tezga tregu Tezgë 657 757 842 876
Spitali Rajonal Spital 1 1 1 1
Rrugë & Parqe m2 74,350 85,579 95,177 99,023
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
13
Tabela 6: Sasia e gjenerimit të mbeturinave në të ardhmen
Kategoria Njësi 2011 2014 2018 2020
Amvisëria në urbane ton/ditë 35.2 40.5 46.3 49.3
Amvisëria në rurale ton/ditë 31.2 35.7 41.0 43.5
Restorane ton/ditë 14.1 17.6 20.8 22.1
Lokale tjera ton/ditë 8.4 10.3 12.0 12.7
Pemëtari ton/ditë 2.5 3.1 3.7 3.9
Qendra tregtare ton/ditë 2.2 2.8 3.3 3.6
Zyra ton/ditë 1.4 1.7 2.0 2.2
Shkolla ton/ditë 2.3 2.4 2.7 2.8
Hotele ton/ditë 0.1 0.1 0.1 0.1
Tezga tregu ton/ditë 7.9 9.8 11.6 12.3
Spitali Rajonal ton/ditë 6.0 6.0 6.0 6.0
Rrugë & Parqe ton/ditë 0.5 0.6 0.7 0.7
Total ton/ditë 111.9 130.8 150.2 159.2
b. Përbërja e mbeturinave në të ardhmen
Përbërja e mbeturinave në të ardhmen parashikohet duke krahasuar rezultatet e WACS me të
dhënat e mbeturinave nga vendet tjera.Parashikimi në themel bazohet në supozimet e mëposhtme:
Sasitë e gjenerimit të Mbeturinave që përdoren për enët dhe paketimin e mallrave (p.sh.
letra, plastika, metali, shishet &gjami) dhe mbeturinat e kuzhinës, supozohet të rriten në
përputhshmëri me ngritjen ekonomike.Me këtë, shkalla e gjenerimit e këtyre mbeturinave
do të rritet me të njëjtën shkallë të cekur në shkallën e gjenerimit të Mbeturinave.
Sasia e tekstilit të gjeneruar, gomës dhe lëkurës (shkalla e të cilave është shumë e ulët)
supozohet të rriten në përputhshmëri me ngritjen ekonomike por më pak se llojet e
Mbeturinave të cekura më lartë.Prandaj, shkalla e gjenerimit e këtyre Mbeturinave do të
rritet sa gjysma e asaj të cekur më lartë, për vit.
Sasitë e gjeneruara për barin dhe drurin, qeramikën,gurin, dheun,hirin dhe mbeturinat tjera
supozohet të mos rriten në përputhshmëri me ngritjen ekonomike.Prandaj,nuk do të rriten
shkalla e gjenerimit të atyre Mbeturinave.
Bazuar në këto supozime, përbërja e Mbeturinave në të ardhmen vlerësohet si në tabelën më
poshtë:
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
14
Tabela 7: Përbërja e mbeturinave në të ardhmen
Përbërja 2011 2014 2018 2020
Mbeturinat e kuzhinës 41.0% 42.0% 42.7% 43.0%
Letra 13.0% 13.6% 14.0% 14.0%
Tekstili 1.2% 1.2% 1.2% 1.2%
Plastika 10.4% 10.6% 10.9% 10.9%
Bari & druri(mbetjet e gjelbërta) 3.0% 2.9% 2.8% 2.7%
Goma dhe lëkura 0.3% 0.3% 0.3% 0.3%
Metali 1.3% 1.3% 1.4% 1.4%
Gjami/shishet 4.6% 4.9% 5.0% 5.0%
Qeramika & guri 0.5% 0.5% 0.5% 0.5%
Hiri/dheu 3.1% 2.9% 2.8% 2.8%
Tjera 12.8% 11.5% 10.7% 10.4%
Hiri i nxemjes 8.8% 8.3% 7.9% 7.8%
Totali 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
3.1.3 Rrjedha e mbeturinave në të ardhmen, pa planifikim
Shkalla e shkarkimit, grumbullimit, deponimi dhe sasia e hudhjes ilegale është e njëjtë me sasinë
e gjeneruar sikur tani.
Gati gjithë mbeturinat e gjeneruara do të shkarkohen pa ndonjë reduktim.
Sidoqoftë, 51.5% e hudhjeve ilegale hiqet, 48.5% do të derdhet dhe shpërndahet brenda zonës
kumunale.Sasia e akumuluar e mbeturinave në pikat ilegale që nga 2012 deri me 2020 vlerësohet
si 51,300 ton.
Tabela 8: Rrjedha e mbeturinave pa planifikim
Pikat Njësi 2011 2014 2018 2020
Sasia e gjenerimit ton/ditë 111.9 (100.%) 130.7 150.2 159.2
Sasia e shkarkimit ton/ditë 111.2 (99.4%) 129.9 149.2 158.2
Sasia e grumbullimit ton/ditë 85.3 (76.4%) 94.3 108.5 114.8
Sasia e deponimit ton/ditë 92.4 (82.5%) 107.7 123.8 131.0
Hudhja ilegale ton/ditë 25.6 (22.9%) 30.0 34.4 36.5
Mbeturinat e mbetura në
zonën komunale
ton/ditë 12.4 (11.2%) 14.6 16.7 17.7
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
15
3.2 Politika bazë
“Themelimi i një sistemi të Shëndoshë Mjedisor të MMN në
Prizren deri me 2020”
Themelimi i një sistemi të tillë do të:
Mirëmbajë mjedisin urban dhe shëndetin publik në Komunën e Prizrenit,që është
vendlindja e Kosovarëve dhe kontributi për një zhvillim të qëndrueshëm të qytetit.
Motivimi i investimeve ku do të promovohej zhvillimi ekonomik i regjionit jugor të
Kosovës.
Në një sistem të shëndoshë mjedisor të MMN, promovohet 3R (Reduktimi, Ri-përdorimi dhe
Reciklimi) i mbeturinave dhe zgjidhen problemet si më poshtë.
Inkurajohet reduktimi i Mbeturinave te burimi gjenerues, si te amvisëritë ashtu edhe te
bizneset afariste.
Mbeturinat e gjeneruara pas Reduktimit, Ri-përdorimit ose Reciklimit aq sa ka mundësi.
Vetëm pas përpjekjeve për reduktimin, ri-përdorimin ose reciklimin e Mbeturinave,
mbeturinat grumbullohen si duhet, trajtohen dhe me në fund deponohen në një mënyrë të
duhur pa ndonjë efekt negative mjedisor.
Një sistem i tillë i MMN do të themelohet duke kërkuar nga qeveria, sektori privat dhe
komuniteti në përgjithësi të bartin përgjegjësitë në mënyrë transparente dhe të
përgjegjëshme.
3.3 Viti i Synuar
Vizioni i lartëpërmendur do të arrihet hap pas hapi.Viti i synuar i Planit për Menagjimin e
Mbeturinave të Ngurta në Komunën e Prizrenit, është prej 2012 deri 2020.Kjo periudhë ndahet në
dy faza, si më poshtë.
Ky plan pesë vjeqar i MMN është me qëllim të përputhjes me periudhat prej 2014 deri 2018 të
planit master.:
Faza e 1rë
: 2014 – 2015 Krijimi i sistemit të ri të grumbullimit
Faza e 2të
: 2016 – 2018 Krijimi i një sistemi të shëndoshë të MMN
Prandaj, Plani pesë vjeqar i MMN duhet të modifikohet deri në fund të vitit 2015, bazuar në
progresin e performanceës aktuale në fazën e parë.
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
16
3.4 Synimi Numerik
Pikat 2011 2014 2018 2020
Shkalla e mbulueshmërisë së
shërbimit të grumbullimit*1
87.8% 100.0% 100.0% 100.0%
Shkalla e grumbullimit*2
76.4% 85.0% 87.9% 91.2%
Shkalla e hudhjes ilegale*3
23.0% 10.4% 2.8% 0.0%
Shkalla e deponimit final*4
94.4% 89.7% 87.0% 86.8%
Shkalla e reciklimit*5
5.0% 7.1% 11.3% 12.8%
*1: Shkalla e mbulueshmërisë së shërbimit të grumbullimit do të thotë shkalla e popullsisë së shërbyer me
popullsinë e përgjithshme.
*2: Shkalla e grumbullimit do të thotë shkalla e sasisë së mbeturinave të grumbulluara me sasinë e
përgjithshme të gjeneruar.
*3: Shkalla e hudhjes ilegale do të thotë shkalla e mbeturinave të hudhura ilegalisht duke përfshirë
hudhjen jo të duhur brenda zones pa shërbim me sasinë e përgjithshme të mbeturinave të gjeneruara.
*4: Shkalla e deponimit final do të thotë shkalla e mbeturinave të deponuara në deponitë e licencuara dhe
ato të palicencuara (hudhja ilegale) me sasinë e përgjithshme të mbeturinave të gjeneruara.
*5: Shkalla e reciklimit do të thotë sasia e mbeturinave të recikluara me sasinë e përgjithshme të gjeneruar.
3.5 Strategjia
3.5.1 Përmbajtja e Menagjimit të Mbeturinave të Ngurta
a. Sistemi i grumbullimit të mbeturinave
KeP do të menagjojë mbeturinat e Ngurta me vetë iniciativë konform Ligjit të rim bi mbeturinat.
Prandaj, KeP shfuqizon sistemin e grumbullimit të mbeturinave i cili është menagjuar nga KRM
Ekoregjioni dhe kompanitë private ku ata kanë ofruar shërbimin e grumbullimit të mbeturinave
dhe kanë bërë inkasimin në mënyrë të pavarur. KeP do të sigurojë bugjetin e nevojshëm përmes
‘taksës për mbeturina’ e cila do të mblidhet nga qytetarët dhe bizneset e vogla të cilat shkarkojnë
mbeturinat e tyre bashkë me mbeturinat e amvisërisë dhe në mënyrë të drejtë do tua besojë këtë
kompanive për grumbullim dhe transportim të mbeturinave komunale, të licencuara nga MMPH.
Sistemi i ri i grumbullimit të mbeturinave përshkruhet në figurë. Bizneset e shkallës së lartë të
cilat shkarkojnë sasi të mëdha të mbeturinave duhet të shërbehen nga ofruesi i shërbimit duke
kontraktuar shërbimet individualisht.
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
17
Qytetari I Prizrenit
Komuna e PrizrenitOfruesi i shërbimit
(Ekoregjioni & privatët)
Deponimi Final
(KMDK)
Shërbimi i grum
bullimit
Page
sa p
ër m
betu
rina
Tran
sporti
& sh
karkim
i
Kontraktimi i shërbimit të grumbullimit Caktimi i tarifës së shkarkimit
Kompostimi
Reciklimi
Deponia
Mbeturinat e gjeneruaraNdarja e mbetjeve Organike
Ndarja e të reciklueshmeve
Menagjimi i Mbeturinave Rrjedha e Mbeturinave
EdUkimi e
tj.
Operimi i shëndoshë m
jedisor
Monitorim
i mjedisor
Fabrika,
Komercial
C-S
ervi
ce
Pa
ge
sa
Cmim
i I dep
onim
it
Figura 3: Përshkrimi i Sistemit të menagjimit të mbeturinave në Prizren
Ofruesit e Shërbimeve të cilët KeP dhe bizneset e mëdha afariste kontraktojnë, duhet të jenë të
licencuar nga MMPH për të trajtuar mbeturinat komunale.
Prandaj, secili ofrues i Shërbimeve i cili trajton mbeturinat duhet të ketë miratimin nga Qeveria.
b. Sistemi i menagjimit të grumbullimit të mbeturinave
Pasiqë është e dëshiruar që shërbimi i grumbullimit të mbeturinave të bëhet në bashkëpunim me
Komunën, ofruesin e Shërbimeve dhe qytetarin , KeP do të kërkojë nga qytetari bashkëpunim për
të bërë shkarkimin e mbeturinave sipas rregullave dhe të obligojë ofruesin e Shërbimeve të
trajnojë punëtorët e grumbullimit për të përmirsuar edhe mënyrën e punës.
KeP pranon edhe ankesat dhe të njëjtat i analizon, pastaj e udhëzon ofruesin e Shërbimeve për të
marrë masat e përshtatshme në ngritjen e kualitetit të shërbimit të grumbullimit të mbeturinave.
c. Kontraktimi i shërbimit të grumbullimit të mbeturinave
Sipas Planit master për MMN, KeP kontrakton shërbimin e grumbullimit me KRM Ekoregjionin
dhe Kompanitë private. KeP do të organizoj një tender përzgjedhës konkurent çdo Dhjetor ku
bënë përzgjedhjen e ofruesit për vitin në vijim. Zona e shërbimit për tu caktuar te kanditati
tenderues vendoset duke marrë parasysh performanceën aktuale të vitit paraprak dhe kapacitetit të
tij.
Prandaj, KeP limitohet në kontraktimin e kompanisë e cila ka një licencë për trajtimin e
mbeturinave komunale të lëshuar nga Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor.
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
18
d. Taksa për mbeturina
Kompanitë e grumbullimit të mbeturinave kanë ofruar shërbimin e grumbullimit dhe kanë bërë
inkasimin për shërbimin e grumbullimit deri ne fund të vitit 2013. Por inkasimi nuk ka arritur një
shkallë të mjaftueshme dhe për këtë edhe shërbimi nuk ka qenë i kënaqshëm.
Prandaj, KeP ka vendosur të prezentojë “taksën për mbeturina” dhe ta mbledh atë nga gjithë
qytetarët në mënyrë të drejtë dhe të ofrojë shërbim të duhur për qytetarët dhe të eliminojë zonat
pa shërbim dhe hudhjet ilegale.
3.5.2 Strategjia për të arritur synimin
KeP do të arrijë synimin me strategjitë e mëposhtme:
Pikat Aktivitetet
Faza e parë (2014 – 2015)
Aspekti teknik Të eliminohen zonat pa shërbim të grumbullimit të mbeturinave
Të eliminojë mbeturinat e mbetura
Të eliminojë mbeturinat e shpërndara rreth kontejnerëve komunal
Të pakësoj hudhjet ilegale deri në gjysmë të asaj të vitit 2011
T1: Ruajtja &
shkarkimi
Të standardizojë metodën e shkarkimit të mbeturinave (zhvilloj rregullat e
shkarkimit)
Të promovojë rregullat e shkarkimit
Të promovojë kompostimin shtëpiak (nga zonat rurale)
T2: Grumbullimi &
transportimi
Të zgjeroj shërbimin e grumbullimit të mbeturinave në zonat pa shërbim
Të përmirsoj sistemin e grumbullimit të mbeturinave duke përshtatur me
karakteristikat e zonës (grumbullim skaj rrugës, grumbullimi me këmbanë,
grumbullimi me kontejnerë, etj.)
Të kryejë grumbullim të rregulltë sipas rregullave të shkarkimit
Të kryejë grumbullimin e mbeturinave me saktësi në përputhje me promovimin e
rregullave të shkarkimit
Të trajnohen punëtorët e grumbullimit dhe vozitësit me mënyrën e grumbullimit
T3: Pastrimi i
hapësirave publike
Të vazhdohet me sistemin aktual të implementimit
Të vetëdijësohen qytetarët mbi parandalimin e rrjedhjes së mbeturinave
Pregatitja e prezentimit të “Programit të Adoptimit”
T4: Deponimi
Final
Të vazhdohet me monitorimin e kualitetit të ujit me qëllim të minimizimit të
ndikimeve mjedisore të rrethinës.
Të monitorojë kapacitetin e mbetur të deponisë së Landovicës dhe ti kërkohet
KMDK-së Menagjimi i qëndrueshëm i deponisë.
Të bëjë presion te KMDK për një operim të përshtatshëm me raporte periodike mbi
gjendjen në deponinë e Landovicës te autoritet relevante.
T5: Reciklimi 10% e amvisërisë në zona rurale të ndajë mbetjet nga kuzhina dhe ti kompostojë
ato deri me 2015.
Komposti shtëpiak në zona urbane do të prezentohet në bazë prove deri me 2015.
Të ekzaminojë masat mbështetëse të marra nga qeveria për grumbullimin e
gjërave të reciklueshme të kryera nga sektori privat.
Të ekzaminohet kompostimi I mbeturinave nga tregu.
Të përkrahet grumbullimi ndaras i gjërave të reciklueshme të kryera nga sektori
privat nga kontraktorët e grumbullimit të mbeturinave.
T6: Mirëmbajtja e
pajisjeve
Të obligohen ofruesit e Shërbimeve të grumbullimit që të dorëzojnë planin e
mirëmbajtjes së pajisjeve dhe planin e operimit
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
19
T7:
Mbetjet
medicinale/Mbetjet
Industriale
Mbeturinat medicinale
Të ndahen mbeturinat infektive nga mbeturinat komunale në spitale veqanërisht
Të monitorohet nëse mbeturinat infektive trajtohen si duhet
Të pregatitet plani i menagjimit të mbetjeve mjekësore konform ligjit të ri mbi
mbeturinat.
Mbeturinat Industriale
Të pregatisë planin e menagjimit të mbetjeve industrial konform ligjit të ri mbi
mbeturinat.
Të ndahen mbeturinat e rrezikshme nga mbeturinat komunale në pikën e
shkarkimit në mënyrë strikte
Të monitorohet se mbeturinat e rrezikshme trajtohen dhe/ose ruhen si duhet
Aspekti
Institucional
Themelimi i sistemin institucional në menagjimin e mbeturinave në Komunën e
Prizrenit
Themelimi i një sistemi të qëndrueshëm financiar të MMN
Të krijojë sistemin e menagjimit të mbeturinave në Komunë
• Sistemin e planifikimit, Sistemin e udhëheqjes (inspektimin), Sistemin e
menagjimit të të dhënave,Sistemin e tenderimit etj.
I1: Aranzhimet
Juridike
Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor
Të përpunojë ligjin e rim bi mbeturinat
Të marrë masat e nevojshme për të mënjanuar kontradiktat që kanë të bëjnë me
ligjet dhe rregulloret me ligjin e rim bi mbeturinat.
Të pregatisin Strategjinë Kombëtare për Menagjimin e mbeturinave sa më parë.
Komuna e Prizrenit
Të amandamentojë vendimet dhe rregulloret në përputhje me ligjin e ri mbi
mbeturinat.
Të pregatisë planin vjetor të veprimit në përputhje me planin për MMN .
I2: Administrata &
managjmenti
Të fuqizojë sektorin e menagjimit të mbeturinave (SMM) nën drejtorinë e
Shërbimeve publike për të themeluar një sistem të duhur të menagjimit të
mbeturinave.
Të sigurojë numrin e nevojshëm të personave të aftë për SMM dhe të fuqizojnë
kapacitetet përmes Projektit të JICA-s.
Të pranojë ankesat për mbeturinat dhe SMM u përgjigjet atyre.
Të marrin pjesë në fuqizimin e njësisë së Prizrenit në Ekoregjion në mënyrë që të
implementohet plan për MMN sa më lehtë.
I3: Edukimi Publik Të organizohet komuniteti përmes promovimit të aktivitetit “Rruga Ime”
Të inkurajohen banorët lokal që të ruajnë mbeturinat e tyre brenda oborrit të tyre
Tu shpërndahen rregullat e shkarkimit
I4: Financat Të sigurojë qëndrueshmëri financiare për kontraktimin e Shërbimeve të
grumbullimit të mbeturinave bazuar në sistemin e taksës për mbeturina.
Të fuqizojë aktivitetet në ngritjen e vetëdijësimit publik për të ngritur shkallën e
grumbullimit të taksës për mbeturina.
I5: Zhvillimi i
kapaciteteve
Të fuqizohen njohuritë dhe aftësitë e stafit të KP përmes Projektit të JICA-s.
Të fuqizojë njohuritë dhe aftësitë e stafit të KP përmes implementimit të projektit të
JICA-s.
Të rritet numri i stafit të Sektorit për Menagjimin e Mbeturinave në bashkëpunim
me MMPH dhe Ministrinë e Administratës Publike.
Faza e dytë (2016 – 2018)
Aspektet teknike Të eliminojë hudhjet ilegale deri 2020
Të promovojë minimizimin e mbeturinave përmes aktiviteteve 3R
T1: Ruajtja & Të promovojë rregullat e shkarkimit për qytetarët
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
20
shkarkimi Të promovojë ndarjen e mbeturinave (të reciklueshmet,mbetjet e kuzhinës) për
reciklim
T2: Grumbullimi &
transportimi
Të vazhdohet me grumbullimin e rregulltë
Të vazhdohet me një qasje të mire të grumbullimit të mbeturinave shërbimin
T3: Pastrimi i
hapsirave publike
Të promovohet “program i adoptimit”
Të vazhdojë me pastrimin e hapësirave publike sikur deri më tani
T5: Deponimi final Të vazhdojë monitorimin e kualitetit të ujit
Të fillon studimi i zgjerimit të pjesës tjetër të deponisë
Promovimi i
reciklimit
Të filloj me kompostimin e mbeturinave nga tregu nga ana e sektorit privat
Të përkrah ndarjen gjërave të reciklueshme të kryera nga kompanitë private
ofruesi(t) i shërbimit të grumbullimit, etj.
Të fuqizojë dhe bëjë aktivitete vetëdijësimi me qytetarët
Të reciklojë mbeturinat organike
• 5.0% e mbeturinave organike në zonat urbane të ndahet deri me
2020.(aktualisht 0.0%)
• 20.0% e mbeturinave të kuzhinës në zona rurale të ndahet deri me 2020
(aktualisht 1.0%)
• Mbeturinat e tregut do të ndahen nga 2015 dhe 50% e saj do të kompostohet
deri me 2020 (aktualisht 0.0%)
Të grumbullohen gjërat e reciklueshme
• 80% e metalit të grumbulllohet deri me 2020 (aktualisht 62.1%)
• 30% e letrës të grumbullohet deri me 2020 (aktualisht 18.7%)
• 30% e plastikës të grumbullohet deri me 2020 (aktualisht 13.0%)
• 20% e shisheve/gjamit të grumbullohet deri me 2020 (aktualisht 7.8%)
Aspekti
Institucional
KeP vazhdon implementimin e planit për MMN.
I1: Aranzhimet
juridike
Të pregatitet plani i veprimit për çdo vit bazuar në planin të MMN planin
Pesë-Vjeqar të MMN
Të hartohet drafti i dytë pesë vjeqar deri në fund të vitit 2017 dhe të filloj së
aplikuari deri në fund të vitit 2018.
I2: Administrata&
menagjmenti
SMM kryen aktivitete të menagjimit të mbeturinave në KeP
I3: Financat Shkalla e grumbullimit të pagesës së mbeturinave arrin 80%, plani 5 vjeqar i MMN
realizohet sipas planit..
I4: Zhvillimi i
kapaciteteve
Stafi i SMM do të ndajë me komunat tjera përvojat e tyre dhe teknologjitë e fituara
përmes projektit të JICA-s.
Një qasje e mirë e stafit të Ekoregjionit do të ishte një shembull i mirë për
kompanitë tjera të mbeturinave.
3.6 Rrjedha e mbeturinave në të ardhmen
Kur të gjitha aktivitetet të jenë implementuar sipas orarit dhe strategjisë së përmendur më lartë,
rrjedha e mbeturinvae do të ishte si më poshtë:
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
21
0.6 ton/ditë 0.9 ton/ditë 0.0 ton/ditë
79.6 ton/ditë
2.3 ton/ditë 6.5 ton/ditë 3.8 ton/ditë
137.6 ton/ditë 57.4 ton/ditë
6.0 ton/ditë
120.3 ton/ditë 113.8 ton/ditë 116.6 ton/ditë
0.6 ton/ditë
9.6 ton/ditë 6.6 ton/ditë
0.0 ton/ditë 3.0 ton/ditë 12.6 ton/ditë
84.7%
4.4%
7. Shkarkimi 12. Grumb.komunal. 18. Deponim final
2.2% 9.2%
13. Heqje e pikave ileg.
4.8%
14. Mbeturinat e mbetura10. Shkarkim jo i duhur 19. Reciklimi
16. Trajtim i ndërmjetëm
100.0% 41.7%
15. Reciklim larg vendit
1.7% 4.7% 2.8%
9. Grumb. I të reciklueshmeve
17. Deponim komuniteti
0.4% 0.7% 0.0%
1. Gjeenerimi 3. Mbet. e biznesit
5. Vetëshkarkimi 11. Grumb.komunal.
2. Mbet. e Amv
57.8% 6. Reciklimi në vend
0.4%
0.0%
8. Hudhje ilegale
4. Hapsira publikea 87.4%
7.0%
82.7%
Komuna e Prizrenit
Figura 4: Rrjedha e Mbeturinave me 2015
0.6 ton/ditë 0.9 ton/ditë 0.0 ton/ditë
87.3 ton/ditë
4.4 ton/ditë 7.1 ton/ditë 5.5 ton/ditë
150.2 ton/ditë 62.2 ton/ditë
7.1 ton/ditë
139.2 ton/ditë 132.1 ton/ditë 129.4 ton/ditë
0.7 ton/ditë
4.2 ton/ditë 2.8 ton/ditë
0.0 ton/ditë 1.4 ton/ditë 17 ton/ditë
86.1%
4.7%
7. Shkarkimi 12. Grumb.komunal. 18. Deponim final
0.9% 11.3%
13. Heqje e pikave ileg.
1.9%
14. Mbeturinat e mbetura10. Shkarkim jo i duhur 19. Reciklimi
16. Trajtim i ndërmjetëm
100.0% 41.4%
15. Reciklim larg vendit
2.9% 4.7% 3.7%
9. Grumb. I të reciklueshmeve
17. Deponim komuniteti
0.4% 0.6% 0.0%
1. Gjeenerimi 3. Mbet. e biznesit
5. Vetëshkarkimi 11. Grumb.komunal.
2. Mbet. e Amv
58.1% 6. Reciklimi në vend
0.5%
0.0%
8. Hudhje ilegale
4. Hapsira publikea 92.7%
2.8%
87.9%
Komuna e Prizrenit
Figura 5: Rrjedha e Mbeturinave me 2018
Tabela 9: Rrjedha e Mbeturinave
Njësi 2014 2015 2016 2017 2018
Gjenerimi ton/ditë 130.8 137.6 141.6 145.9 150.2
Mbeturinat e amvisërisë ton/ditë 76.2 79.6 82.1 84.7 87.3
Mbeturinat e biznesit ton/ditë 54.0 57.4 58.9 60.5 62.2
Mbeturinat nga hapsirat publike ton/ditë 0.6 0.6 0.6 0.7 0.7
Grumbullimi komunal ton/ditë 104.5 113.4 119.3 125.4 131.7
Hudhjet ilegale ton/ditë 11.4 9.6 7.8 6.0 4.2
Deponitë e komunitetit ton/ditë 0.3 0.0 0.0 0.0 0.0
Heqja e hudhjeve ilegale ton/ditë 8.2 6.6 5.3 4.1 2.8
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
22
4 Plani i Implementimit
4.1 Aktivitetet Prioritare
Për të arritur synimin nga strategjia, KeP implementon prioritetet bazë si më poshtë.
a. Fuqizimi i sistemit teknik
(a) Përmirsimi i sistemit të grumbullimit të mbeturinave
(b) Promovimi i minimizimit të mbeturinave
b. Fuqizimi i sistemit institucional
(1) Fuqizimi i sistemit të menagjimit të mbeturinave në Komunën e Prizrenit
(2) Krijimi i sistemit financiar për MMN
(3) Krijimi i procesit të kontraktimit për shërbimet e grumbullimit të mbeturinave
(4) Promovimi i minimizimit të mbeturinave
(5) Përkrahje për ri-organizimin e komunitetit
4.1.1 Fuqizimi i Sistemit teknik
a. Përmirsimi i sistemit të grumbullimit të mbeturinave
a.1 Krijimi i sistemit të monitorimit të shërbimit të grumbullimit të mbeturinave
Janë tri lloje të shërbimit të grumbullimit të mbeturinave komunale në Prizren siq edhe paraqiten
në tabelën më poshtë. Grumbullimi i mbeturinave komunale i shkarkuar nga amvisëritë dhe
bizneset afariste kontraktohet me kompanitë e licencuara nga MMPH, që nga Janari
2014.Pastrimi i hapësirave publike siq janë rrugët,parqet dhe heqja e borës kontraktohen me të tri
kompanitë siq edhe bëhet aktualisht. KeP do të prezentojë edhe shërbimin e grumbullimit të
mbeturinave me përmasa të mëdha ku detajet përmenden në a.4.
KeP udhëheq shërbimet e pastrimit public për tu siguruar se ato punë kryhen si duhet. Në të
njëjtën kohë vendos edhe deskun e ankesave në hollin komunal ku edhe krijon sistemin e
kontrollit të Shërbimeve për të marrë këndvështrimet nga të dy palët ,Qeveria dhe qytetari.
Tabela 10: Ofruesit e shërbimit të grumbullimit të mbeturinave komunale
Pastrimi Publik Ofruesi aktual i shërbimeve Ofruesi i propozuar i
shërbimeve
1. Grumbullimi i përgjithshëm i
mbeturinave
KRM Ekoregjioni,
Kompanitë Private
Ekoregjioni dhe kompanitë
private të kontraktuara nga
DSHP
2. Grumbullimi i mbeturinave
me përmasa të mëdha -
Ekoregjioni në bazë kërkese
kundrejt pagesës
3. Pastrimi i hapësirave publike Ekoregjioni, Kompanitë
Private nën DSHP
Ekoregjioni dhe kompanitë
private nën DSHP
DSHP: Drejtoria e Shërbimeve Publike, Komuna e Prizrenit
a.2 Zgjerimi i sistemit të grumbullimit me këmbanë
KeP do të adoptojë sistemin e grumbullimit në zonat rezidenciale efikasiteti i cili është verifikuar
në projektin e JICA-s dhe obligon ofruesin e shërbimit të instalojë këmbanën.
Edhepse po ofrohet shërbimi I grumbullimit të mbeturinave, ende në zonën komunale ka pika
ilegale të mbeturinave. Por pritet që me bashkëpunimin e qytetarëve të cilët pranojnë shërbimet
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
23
nga ofruesi,të përkrahet grumbullimi me këmbanë. KeP do të vahsdojë me Edukim publik ku do
të shpalos edhe informata mbi mënyrën e shkarkimit dhe të promovojë menagjimin e mbeturinave
me pjesëmarrje të komunitetit.
a.3 Eliminimi i zonave pa shërbim të grumbullimit të mbetuirnave
Vetëm në zonën e Zhupër nuk ofrohet shërbimi /2013 ( në mesin e 13 fshatrave vetëm tri prej tyre
kanë shërbim të grumbullimit). Komuna do të zgjerojë shërbimin e grumbullimit të mbeturinave
për të arritur synimin e këtij plani dhe deri në vitin 2015 të eliminojë zonat pa shërbim.
Tabela 11: Strategjia e zgjerimit të shërbimit të grumbullimit të mbeturinave në zonën e Zhupës
Anglisht Popullsia Amvisëri Shënim
Drajciq 151 45
Gornjasella 292 77
Lubinja e Eparme 1,925 376 Grumbullim nga komuniteti
Lubinja e Poshtme 1,235 306
Llokvica 339 86
Manastirica 1,107 236
Mushnikova 1,133 240 Me shërbim
Nebregoshta 579 141 Nuk ka bashkëpunim nga komuniteti
Pllanjan 1,102 223 Jan 2013
Recan 951 214 Me shërbim
Sredska 64 35
Struzha 102 27
Zhivinjan 0 0
Total 8,980 2,006
a.4 Prezentimi i shërbimit të grumbullimit të mbeturinave me përmasa të mëdha
Deri në vitin 2013 në Prizren nuk ka një sistem të grumbullimit të mbeturinave me përmasa të
mëdha. Mbeturinat si mobiljet , tepihët e të tjerat janë shkarkuar si mbeturina të amvisërisë , janë
bërë pengesë për grumbullimin e mbeturinave komunale. Prandaj, KeP ka vendosur që të
prezentojë grumbullimin e mbeturinave me përmasa të mëdha në bazë të kërkesës individuale nga
qytetari. Ofruesi i shërbimit për mbeturina me përmasa të mëdha do të jetë i njëjti i cili është i
kontraktuari i Komunës së Prizrenit për grumbullimin e mbeturinave.
KeP dhe ofruesit e Shërbimeve do të krojojnë një lidhje komunikimi dedikuar për kërkesat e
grumbullimit të mbeturinave me përmasa të mëdha. Tarifa e shërbimit njoftohet përmes gazettes
komunale.
b. Promovimi i minimizimit të mbeturinave
Mbeturinat e kuzhinës të cilat llogariten të jenë 40 % e mbeturinave komunale mund të
shkaktojnë problem të gjenerimit të gazrave të metanit të cilat janë gazra shumë efektive të
ngrohjes globale dhe rrjedhjeve. Kështu që promovimi i kompostimit të mbeturinave të kuzhinës
te burimi gjenerues pritet të jetë efikas në pakësimin e vëllimit të mbeturinave dhe zgjatjes së
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
24
jetës së deponisë dhe në të njëjtën kohë edhe reduktimin negativ në mjedis. Për të arritur këtë
qëllim, KeP prezenton një sistem zemërgjerë për prokurimin e enës kompostuese shtëpiake. (see
4.1.2 d.1)
Komuna e Prizrenit synon ndarjen e enëve kompostuese 20 % të amvisërive në zona rurale dhe
5% në zona urbane deri në vitin 2020. Për të fuqizuar pronësinë e aktiviteteve, nga qytetarët
kërkohet të bartin 50% të kostos së blerjes së enës së kompostimit ku pjesën tjetër e subvencionon
Komuna.
4.1.2 Fuqizimi i sistemit institucional
a. Fuqizimi i sistemit të menagjimit të mbeturinave në KeP
Për të realizuar Planin për MMN, KeP fuqizon njësinë e menagjimit të mbeturinave të themeluar
brenda Drejtorisë së Shërbimeve Publike e cila do ti kryejë këto detyra:
Përgjedhja e duhur e ofruesve të shërbimit të grumbullimit të mbeturinave
Monitorojë dhe udhëzoj Ekoregjionin dhe kompanitë private për grumbullimin dhe
transportimin e mbeturinave,
Të vazhdojë monitorimin mjedisor rreth deponisë së Landovicës në mënyrë të
minimizimit të ndikimit mjedisor të shkaktuar nga deponia
Të fuqizojë monitorimin e hudhjeve ilegale
Të bëjë vetëdijësimin e qytetarëve për shkarkimin e mbeturinave dhe të promovojë
pjesëmarrjen publike
a.1 Fuqizimi i Sektorit të Menagjimit të Mbeturinave
Struktura e sektorit të menagjimit të mbeturinave është themeluar brenda Drejtorisë së
Shërbimeve Publike e cila fuqizohet sipas figurës së shfaqur deri në vitin 2018 dhe krijohet një
sistem i cili do të jetë në gjendje të përmbush detyrat dhe përgjegjësitë e Komunës siq edhe e
përcakton Ligji i ri mbi mbeturinat.
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
25
Figura 6: Struktura organizative e Sektorit të Menagjimit të mbeturinave me 2018
Struktura do të fuqizohet hap pas hapi dhe numri i stafit do të rritet siq është paraparë në tabelën
më poshtë.
Tabela 12: Plani i rritjes së numrit të stafit të Sektorit për Menagjimin e Mbeturinave
2014 2015 2016 2017 2018
Shefi i sektorit 1 1 1 1 1
Njësia e Planifikimit 4 4 4 4 4
• Shefi (Plani i MM) 1 1 1 1 1
• Menagjimi i të dhënave 2 2 2 2 2
• Menagjimi i kontraktimit 1 1 1 1 1
Njësia për marredhënje me klient 2 3 3 3 3
• Shefi (çeshtje të përgjithshme) 1 1 1 1 1
• Arkëtari 1 1 1 1 1
• Këshilltar për mbeturina - 1 1 1 1
Njësia për MMK 2 4 4 6 6
• Shefi (Grumbullimi i mbeturinave) 1 1 1 1 1
• Udhëheqësi i Pastrimit publik 1 1 2 2
• Udhëheqësi i grumbullimit të MNK 1 2 2 3 3
Totali 7 12 12 14 14
Kontrolli i faturimit 8 8 8 8 8
Inspektor (Monitorimi i deponisë) 1 1 1 1 1
Total (përf.kontrollin e faturimit) 16 21 21 23 23
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
26
a.2 Bashkëpunimi me sektorët tjerë
Aktivitetet e menagjimit të mbeturinave përbëhen jo vetëm nga menagjmenti i tenderimit ,
monitorimit të kualitetit të shërbimit, përgjigja në ankesa të qytetarëve etj.,të cilat mund të
përkrahen nga sektori i menagjimit të mbeturinave pore dhe nga ngritja e vetëdijësimit public,
kushtet mjedisore rreth deponisë në Landovicë,etj., të cilat ky sektor nuk mund ti përkrah. Për
këtë arsye, sektori i menagjimit të mbetuirnave duhet të themelojë një sistem të shëndoshë
bashkëpunimi edhe me sektorët tjerë relevant siq është sektori për mbrojtjen e mjedisit. Për më
shumë, është i domosdoshëm edhe bashkëpunimi me Drejtorinë e Ekonomisë dhe Financave për
të fasilituar kontraktimin e shërbimit të grumbullimit të mbeturinave të mbuluar nga taksa për
mbeturina më lehtësisht.
b. Krijimi i sistemit financiar për MMN
Në mënyrë që pritjet të jenë të kënaqshme për të hyrat nga taksa për mbeturina që është
planifikuar të prezentohet nga fundviti i 2013, është shumë i rëndësishëm themelimi i një sistemi
të mirëfilltë të menagjimit të mbeturinave; për këtë arsye KeP duhet të bëjë aktivitete të Edukimit
Publik për të ngritur vetëdijën e qytetarëve e me këtë edhe për të ngritur shkallën e inkasimit.
Në anën tjetër, Menagjimi i taksës së grumbulluar është shumë i rëndësishëm dhe me këtë do të
krijohej një sistem financiar i operuar lehtësisht në bashkëpunim me Drejtorinë e Ekonomisë dhe
Financave.
KeP informon mbi financat përmes gazetës zyrtare në mënyrë të rregullt dhe siguron
transparencën e cila sjellë mirëkuptimin dhe bashkëpunimin e qytetarëve.
c. Krijimi i sistemit të procesit të kontraktimit të shërbimit të grumbullimit të
mbeturinave
Komuna e Prizrenit do të mbajë tenderin për të përzgjedhur ofruesit e shërbimit të grumbullimit
të mbeturinave në muajin Dhjetor të çdo viti. Sektori i menagjimit të mbeturinave duhet të
optimizojë procesin e kontraktimit në atë mënyrë që të ndajë zonën e shërbimit për secilin ofrues
të shërbimit, vlerëson cmimin e tenderit , cakton specifikacionet e shërbimit ,para kualifikon
tenderuesit, përmes proves dhe gabimeve. Prandaj, sektori i menagjimit të mbeturinave shqyrton
procesin pas përzgjedhjes së ofruesëve të shërbimit dhe i adreson ato ceshtje për ta përmirsuar në
procesin tjetër.
d. Promovimi i minimizimit të mbeturinave
d.1 Sistemi për promovimin e kompostimit shtëpiak
KeP do të kontribuojë me gjysmën e kostos kur një qytetarë e blenë atë, në mënyrë që të
promovohet kompostimi.
KeP subvencionon vetëm atë enë kompostimi të cilin e aprovon për të siguruar kualitetin e enës
kompostuese dhe informon qytetarët për ato shitore të cilat kanë një të tillë,përmes Gazetës
zyrtare.
d.2 Përkrahja e aktiviteteve 3R të kryera nga ofruesi i shërbimit të grumbullimit të
mbeturinave
KeP ka vendosur që të përfshijë tarifën e deponimit në shumën e kontratës e cila do të marrë
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
27
pajtimin mes Komunës së Prizrenit dhe ofruesit të Shërbimeve për promovimin e minimizimit të
mbeturinave. Ofruesi i Shërbimeve mund të ulë koston e deponimit nëse ka mundësinë të
reduktojë mbeturinat e grumbulluara përmes aktiviteteve 3R.
Paralelisht, KeP ndërmerr aktivitet të EP për ndarjen e mbeturinave nga ana e qytetarëve dhe
promovon minimizimin e mbeturinave përmes aktiviteteve të 3R.
e. Përkrahja për riorganizimin e komunitetit
KeP përkrah ri-organizimin e komunitetit dhe promovon mirëmbajtjen lokale nga ana e
qytetarëve.
Në zonat urbane të Prizrenit, banorët të cilët janë kthyer pas përfundimit të luftës dhe ata të cilët
janë dyndur nga zonat rurale janë të përzier dhe komunikimi mes qytetarëve është shumë i dobët.
Në anën tjetër ,qytetarët të cilët jetojnë në Prizren për një kohë të gjatë thonë “ fqinjët
organizohen bashkë dhe pastrojnë rrugën e tyre”.
Ndjenja për të pasur dëshirë të pastrohet vendi ku jetohet, buron nga të menduarit ‘ ky është vendi
ynë “. Për të pasur ndjenjën “vendi jonë” secili duhet të ndjejë se vendi është i tyre dhe me këtë
edhe marredënjet me fqinjët janë të mira.
Prandaj, KeP duhet të punojë në ngritjen e ndjenjva të komunitetit me qëllim të zbukurimit të
hapësirave ku shtrihet qyteti i vjetër si një model komuniteti, të aktivizohen marredënjet mes
qytetarëve dhe të ndërtohet një sistem i menagjimit të mbeturinave me pjesëmarrje publike.
4.2 Orari i Implementimit
Orari i implementimit të Planit Master për MMN shfaqet në tabelën më poshtë.
Tabela 13: Orari i implementimit
d
Përkrahja e ri-organizimit të komunitetit
Krijimi i procesit të kontraktimit për shërbimin e grumbullimit të mbeturinave
e.
a.2 Bashkëpunimi me sektorët tjerë
a.4
2014 Aktivitetet
a.2
a.3
a.1
0
1. a.
Prezentimi i shërbimit të grumbullimit të mbeturinave me pë rmasa të mëdha
Prezentimi i sistemit të grumbullimit me këmbanë
Eliminimi i zonave pa shërbim të grumbullimit të mbeturinave
Krijimi i sistemit të monitorimit të grumbullimit të mbeturinave
Projekti i bashkëpunimit teknik i JICA-s
Përmirsimi i Sistemit teknik Përmirsimi i sistemit të grumbullimit të mbeturinave
2015 2016 2017 2018
3 Monitorimi i punëve të grumbullimit dhe zonës së deponimit
2 Fuqizimi i Sistemit Institucional
a. Fuqizimi i sistemit të menagjimit të mbeturinave në KeP
Fuqizimi i Sektorit të menagjimit të mbeturinave
b. Krijimi i sistemit financiar për MMN
d.1 Sistemi i promovimit të kompostimit shtëpiak
d.2 Përkrahja e aktiviteteve të 3R të ndërmarra nga ofruesi i Shërbimit të grumbullimit
a.1
c.
Promovimi i minimizimit të mbeturinave
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
28
4.3 Vlerësimi i Kostos
4.3.1 Kushtet për vlerësimin e kostos
Kostoja e nevojshme për implementimin e Planit vlerësohet nën kushtet e mëposhtme:
Tabela 14: Kushtet për vlerësimin e Kostos
Pikat Supozimet
1. Ofruesi i Shërbimeve
Ofruesit e Shërbimeve për grumbullimin e mbeturinave deri me 2018 janë
Ekoregjioni, Shërbimi, IS company dhe Xhaferi të cilët janë duke ofruar
shërbimet e grumbullimit deri me tani me 2011.
2. Zona e grumbullimit
Zona komunale ndahen në 7 regjione (Hasi、Luma、Ana Drini、Vrrinit、Zhupa、Malesia e Re (Prizren), dhe secili territor i shërbimit për ofruesin e shërbimit
është marrë bazuar në territorin e mbuluar aktualisht.
3. Heqja e pikave ilegale Puna për heqjen e pikave ilegale bëhet nga Ekoregjioni.
4. Sasia e mbeturinave
të grumbulluara
Sasia e mbeturinave të grumbulluara në secilën zone llogaritet duke përdorur
formulën: shkalla e gjenerimit të mbeturinave x popullsia e zones x shkalla e
grumbullimit të mbeturinave (pa përfshirë hudhjen ilegale).
5. Klasifikimi i zonave Shkalla e gjenerimit për zonat urbane dhe zonat rurale përdoren për njëra
tjetrën.
6. Distanca
transportuese
Distanca transportuese është prej qendrës së zones deri në deponi në
Landovicë.
7. Frekuenca e shërbimit Frekuenca e shërbimit një herë në javë.
8. Distanca e
grumbullimit brenda
zones së shërbimit
Distancat e udhëtimit për grumbullimin e mbeturinave janë 10 km në Prizren
dhe 5 km për zonat tjera.
9. Automjetet e
grumbullimit Automjeti grumbullues është kompaktor 10m
3.
10. Ritmi I mjetit
transportues
Shpejtësia e automjetit grumbullues është 15km/h (përfshirë.punën e
grumbullimit).
11. Koha e grumbullimit Orari i punës është prej 7:30 p.d. deri 14:30 m.d. (orari i drekës 1 orë.), dhe
koha e operimit 6 orë në ditë.
12. Distanca maksimale
për transportim
Sipas të lartëpërmendurave, 12 & 13 maksimum distanca e udhëtimit është
vlerësuar si 90 km/ditë.
13. Kostoja indirekte për
punën e grumbullimit
Kostoja indirekte për punën e grumbullimit është 15% e kostos direkte sipas
analizave financiare të të dhënave të pranuara nga Ekoregjioni.
14. Ditët e punës 6 ditë në javë ( E Hënë – E Shtunë)
15. Kostoja e
mirëmbajtjes Kostoja e mirëmbajtjes vjetore është 6% e cmimit të automjetit
16. Shkalla e konsumit të
derivative Shkalla e konsumit të derivative është 2.5 litër/km.
17. Kostoja e derivative Çmimi i derivative është 1.33€/litër.
18. Teprica Teprica është 5% e shumës së kostos direkte dhe kostos indirekte.
4.3.2 Kostoja e vlerësuar
Është vlerësuar kostoja e operimit të mëposhtëm e propozuar në planin master të MMN.
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
29
Grumbullimi i Mbeturinave dhe transportimi
Kostoja e nevojshme për KeP për të ofruar grumbullimin e Mbeturinave dhe transportimin
në tërë zonën komunale duke kontraktuar në vitin 2014 [shtë vlerësuar në bazë të kushteve
më lartë.
Pastrimi i hapësirave publike
Kostoja për fshirjen e rrugëve dhe parqeve, pastrimin e pikave të Mbeturinave të hedhura
ilegalisht,është vlerësuar sipas rezultateve aktuale.
Administrata
Kostoja administrative përfshin shpenzimet e personelit të stafit të sektorit të menagjimit të
Mbeturinave e cila është 20% e shpenzimeve totale.
Aktivitetet Komunale
KeP do të promovojë minimizimin e Mbeturinave dhe ngritjen e vetëdijësimit public në
mënyrë që të themelojë një system të shëndoshë të MMN.
Promovimi i minimizimit të mbeturinave
Kostoja e prokurimit të enës së kompostimit ( në tekstin e mëtejmë “komposteri”) i cili
promovon kompostimin e Mbeturinave të kuzhinës në zona rurale dhe urbane conform
planit master të MMN vlerësohet deri në vitin 2014. Kostoja pas 2014, është bilanci mes
kostos së prokurimit dhe të hyrave nga shitja.
Promovimi i ngritjes së vetëdijësimit publik
Kostoja për aktivitetet komunale për të promovuar ngritjen e vetëdijës publike dhe
pjesëmarrjes së komunitetit për të respektuar rregullat e shkarkimit dhe eliminimit të
pikave ilegale të Mbeturinave vlerësohet si 1.0% e kostos totale të grumbullimit dhe
transportimit të Mbeturinave duke përfshirë edhe Mbeturinat e biznesit veq atyre
Mbeturinave që komuna kontrakton.
Tabela 15: Kostoja e nevojshme për Planin pesë vjeqar të MMN (1,000€)
Artikulli Total 2014 2015 2016 2017 2018
Kostoja 1 mbuluar nga të hyrat komunale 4,312.9 807.9 845.9 862.9 889.0 907.2
Pastrimi i hapësirave publike 3,821.4 734.4 749.0 764.0 779.0 795.0
Administrata 491.5 73.4 96.9 98.9 110.0 112.2
Kostoja 2 mbuluar nga taksa për mbeturina 8,884.1 1,556.8 1,692.3 1,795.4 1,875.7 1,963.8
Grumbullimi dhe transportimi I mbeturinave 8,636.6 1,512.3 1,644.8 1,745.7 1,824.0 1,909.8
Aktivitetet Komunale për MMN 247.4 44.6 47.4 49.7 51.7 54.0
- Promovimi i minimizimit të mbeturinave 122.0 22.5 23.4 24.4 25.3 26.4
- Promovimi i ngritjes së vetëdijësimit publik 125.4 22.1 24.0 25.3 26.4 27.6
Kost oja për MMN (1+2) 13,197.0 2,364.7 2,538.2 2,658.3 2,764.8 2,871.0
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
30
4.3.3 Burimet e fondit
a. Kostoja e mbuluar nga të hyrat komunale
Shpenzimet për pastrimin e hapësirave publike si fshirje ,larje,heqja e bores, mirëmbajtja e
parqeve, heqja e pikave ilegale etj,dhe shpenzimet e personelit të stafit të sektorit të menagjimit të
mbeturinave duhet të mbulohen nga të hyrat komunale. Komuna duhet të mbulojë këtë kosto edhe
nëse kjo nuk është në plan.
b. Kostoja e mbuluar nga Taksa për mbeturina
Kostoja për prokurimin e shërbimit të grumbullimit dhe transportimit të mbeturinave dhe
implementimi i aktiviteteve për promovimin e minimizimit të mbeturinave dhe ngritjes së
vetëdijësimit publik do të mbulohet nga Taksa për mbeturina e cila do të prezentohet së shpejti në
mënyrë të krijimit të një sistemi të shëndoshë të menagjimit të mbeturinave të Ngurta në Prizren.
c. Kostoja për trajtimin e mbeturinave të biznesit
Një biznes afarist kontrakton në mënyrë direkte me ofruesin Shërbimeve i cili është i licencuar
për shkarkimin e mbeturinave dhe i cili grumbullon dhe transporton mbeturinat në deponinë
finale. Pra, kostoja për bizneset afariste nuk është e përfshirë në planin financiar të Komunës.
Parimisht, bizneset afariste kanë përgjegjësi për mbeturinat të cilat i shkarkojnë. Por, KeP vendos
cmimin minimal për grumbullimin, transportimin dhe deponimin final të mbeturinave, për
kontejnerë cdo Dhjetor për vitin në vijim me qëllim që të shmang rastin ku ofruesi i shërbimit
kontrakton me një çmim të ulët joreal dhe i bënë hudhjen e atyre mbeturinave ilegalisht. KeP i
publikon cmimet për bizneset afariste përmes gazettes zyrtare.
5 Strategjia e implementimit të Planit Pesë-vjeqar për MMN
5.1 Publikimi dhe promovimi i Planit të MMN
Për të implementuar këtë plan të MMN, është e nevojshme të bashkëpunohet me qytetarët,
bizneset afariste dhe qeverinë lokale. Prandaj, KeP publikon planin në webfaqen e Komunës dhe
ofron informata përmes Gazetës zyrtare.
Për ta implementuar planin me efikasitet duke reflektuar opinionin dhe kërkesat e qytetarëve dhe
bizneseve afariste, KeP vendos deskun e ankesave në hollin komunal. Kur Komuna pranon
ankesat nga qytetarët, KeP i drejtohet në mënyrë direkte ofruesit të shërbimeve dhe e udhëzon atë
për përmirsimet e duhura sipas ankesës së pranuar. Veq kësaj korrespondencë të rregulltë, KeP
implementon kontrollin,shqyrton dhe vlerëson duke përdorur “Planifiko” , “ Bëjë” , “ Kontrollo”,
“Vepro” , të ashtuquajturën “ cikli PBKV” bazuar në analizimin e ankesave të pranuara.
5.2 Themelimi i një sistemi të shëndoshë të MMN drejt një shoqërie të shëndoshë të
ciklit material
5.2.1 Të sigurohet qëndrueshmëria financiare
Pasiqë ofruesit e Shërbimeve Ekoregjioni dhe kompanitë private kanë mundur të ofrojnë atë
shërbim përmes inkasimit të mundshëm që kanë mundur të bëjnë edhe qytetari nuk ka mundur të
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
31
pranojë shërbim të kënaqshëm dhe pikat e hudhjeve ilegale janë rritur.
Sipas Ligjit të ri mbi mbeturinat, KeP ka vendosur ta prezentojë “Taksën për Mbeturina” për të
siguruar mjetet e nevojshme për të ofruar shërbim të barabartë për të gjithë qytetarët.
Për ta prezentuar taksën për mbeturina, KeP cakton një tarifë të drejtë bazuar në sasinë e
shkarkimit dhe kualitetin e shërbimit (p.sh.frekuencën etj.). KeP cakton një llogari të veqantë për
menagjimin e mbeturinave përmes sistemit të llogarisë komunale dhe I ndan të gjitha të hyrat nga
taksa për mbeturina në këtë llogari të veqantë dhe e njëjta përdoret vetëm për menagjimin e
mbeturinave. KeP raporton te qytetarët për të hyrat dhe shpenzimet e taksës për mbeturina përmes
gazettes zyrtare për të siguruar transparence të llogarisë.
5.2.2 Të sigurohet shërbimi i duhur i grumbullimit të mbeturinave
KRM Ekoregjioni është një ndërmarrje publike e cila ka në operim pesë njësi në komunat e
regjionit të Prizrenit. Pasiqë Ekoregjioni nuk ka pasur mundësitë të mbulojë gjithë zonën
komunale, sektori privat ka ofruar shërbimin e grumbullimit dhe inkasimit. Sidoqoftë, të hyrat
nga pagesat për mbeturina janë më pak se gjysma e shumës së faturuar dhe me këtë edhe
shërbimin nuk ka qenë i kënaqshëm si nga ana kualitative poashtu edhe nga kuantiteti.
Prandaj, KeP ka kërkuar një projekt të grantit dhe bashkëpunimit teknik nga Qeveria e
Japonisë ,duke marrë parasysh edhe Ligjin e Ri për Mbeturina i cili synon ngritjen e kapaciteteve
të menagjimit të mbeturinave në KeP dhe në KRM Ekoregjioni. 25 njësi të automjeteve të
grumbullimit janë dhënë donacion në Tetor të vitit 2012 dhe me këtë edhe është duke u
implementuar edhe Projekti për ngritjen e kapaciteteve të menagjimit të mbeturinave drejt një
shoqërie të shëndoshë, filluar që nga Gushti 2011.
Siq u përmend më lartë , KeP do të bënë mbledhjen e taksës për mbeturina nga qytetarët në
mënyrë të drejtë dhe besueshmëri të gjerë dhe me këtë edhe financon shërbimet e grumbullimit të
mbeturinave që nga Janari 2014 duke e zgjeruar shërbimin deri te të gjithë qytetarët. Për të
siguruar kualitetin dhe kuantitetin e Shërbimit të grumbullimit të mbetuirnave, KeP me ndihmën e
ekspertëve Japonez harton edhe specifikacionet e shërbimit të grumbullimit të mbeturinave. KeP
obligon candidates ofrues të Shërbimeve që të pregatitin planet e operimit bazuar në
specifikacionet e përmendura dhe KeP përzgjedh kandidatin i cili ka dorëzuar planin operativ dhe
gjykohet si i pranueshëm nga KeP.
Sektori i menagjimit të mbeturinave bashkëpunon me qytetarë dhe monitoron nëse shërbimi i
ofruar bëhet sipas planit operativ. Në mënyrë specifike , KeP krijon një njësi monitorimi brenda
sektorit të menagjimit të mbeturinave dhe inspektori monitoron tërë zonën komunale duke
monitoruar veprimet e tyre dhe me këtë edhe vendos deskun e ankesave në hollin komunal ku
pranon ankesat nga qytetarët. Pastaj njësia e monitorimit përmes ankesave të dorëzuara nga
qytetarët udhëzon ofruesin e Shërbimeve që të përmirsojnë shërbimin. Sa i përket konsultimeve
rreth ankesave të qytetarëve, KeP informon qytetarët për linjën telefonike përmes gazettes zyrtare,
në mënyrë që ankesat të bëhen edhe përmes linjës telefonike.
5.2.3 Promovimi i aktiviteteve 3R
Sasia e mbeturinave të gjeneruara rritet nga viti në vit. Parashihet se mes viteve 2011 dhe 2020
sasistë do të rriten për 42 % dhe sasia vlerësohet të arrijë në 50,000 ton për vit. Nëse e injorojmë
këtë gjendje, jo vetëm që do të rritet kostoja e deponimit të mbeturinave por do të shkurtohet edhe
jetëgjatësia e deponisë dhe pastaj duhet ngutur që të pregatitet deponia e re. Prandaj, minimizimi i
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
32
mbeturinave përmes aktiviteteve 3R janë mëse të nevojshme për krijimin e një menagjimit të
shëndoshë të mbeturinave në Prizren.
Duke u fokusuar në mbeturinat e kuzhinës dhe vegjetacionit i cili llogaritet për 44% të
mbeturinave , KeP promovon kompostimin në burim gjenerues. Kompostimi i mbeturinave
organike pakëson vëllimin e mbeturinave dhe është efikas jo vetëm në reduktimin e metanit i cili
është një gas i ngrohjes globale e cili gjenerohet në procesin e dekompozimit anaerobik por
poashtu shkatkon edhe rrjedhjet të cilat ndotin ujërat.
Për të promovuar kompostimin në burim gjenerues, KeP paguan 50% të çmimit si subvencion për
ata qytetarë të cilët blejnë komposterin.
5.2.4 Promovimi i pjesëmarrjes publike
Pasiqë Menagjimi i mbeturinave është një nga shërbimet publike i cili nuk mund të administrohet
vetëm nga një palë, pjesëmarrja publike është e domosdoshme. Sidoqoftë, aktivitetet për ngritjen
e vetëdijësimit publik kërkojnë mjaft kohë dhe shpenzime. KeP i subvencionon ato aktivitetet nga
llogaria e veqantë për menagjimin e mbeturinave duke promovuar edhe pjesëmarrjen publike.
Komuna ka besim se këto aktivitete do të pakësojnë vëllimin e mbeturinave, eliminojnë pikat
ilegale të shkarkimit dhe do të lehtësojnë punën e grumbullimit duke bërë një shkarkim të
përshtatshëm duke përcjellur rregullat dhe me këtë rezulton edhe reduktimi i kostos së
menagjimit të mbeturinave.
5.3 Qartësimi i përgjegjësive të qytetarëve, bizneseve dhe qeverisë
Komuna e Prizrenit, qytetarët dhe bizneset afariste duhet të ndërtojnë një sistem të duhur të MMN,
duke marrë përgjegjësitë secili nga të përmendurit më lartë. Më tutje, KeP mund të marrë
parasysh përkrahjen e komunave tjera në krijimin e një Menagjimi të duhur të mbeturinave të
Ngurta.
5.3.1 Qytetarët
a. Pagesa e “Taksës për mbeturina”
Qytetarët paguajnë taksën brenda afateve të caktuara nga Komuna e Prizrenit.
b. Praktikat e 3R
Praktikat e Pakësimit
Qytetarët bëjnë përpjekje të pakësojnë mbeturinat duke zgjedhur paketime të thjeshta ose
produkte të ripërdorshme. Për më shumë,qytetarët drejtohen në reduktimin e mbeturinave
organike në një mënyrë positive duke përdorur komposterin.
Praktika e Ri-përdorimit
Qytetari ri-përdor gjësendin duke e riparuar ose duke e përdorur për qëllim tjetër,etj. para se ta
hedh atë si mbeturinë.
Praktikat e Reciklimit
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
33
Qytetarët i ndajnë gjërat të cilat nuk mund të ripërdoren dhe i shkarkon ato si një burim. Qytetarët
zgjedhin produkte të cilat rinovohen dhe/ose kanë ndikim më të ulët në mjedis në kohën e blerjes.
c. Respektimi i rregullave të shkarkimit
Qytetarët përfillin mënyrat e shkarkimit të caktuara nga Komuna. Qytetarët të cilët jetojnë në ato
pjesë të qytetit ku bëhet grumbullimi i veqantë i kartonëve dhe metaleve, i ndajnë gjërat e
reciklueshme ashtu si duhet dhe conform udhëzimeve të dhëna nga Komuna.
d. Bashkëpunimi aktiv në Plan
Qytetarët aktivisht bashkëpunojnë me masat e ndërmarra nga qeveria për implementim të
menagjimit të mbeturinave.
5.3.2 Bizneset afariste
a. Parimi ndotësi paguan
Bizneset afariste të shkallës së ulët që shkarkojnë mbeturinat bashkë me ato të amvisërisë duhet të
paguajnë brenda afateve të caktuara nga KeP.
Bizneset afariste veq atyre të shkallës së lartë, individualisht duhet të bëjnë kontraktimin për
shërbimin e grumbullimit dhe transportimit me ofruesin e Shërbimeve të licencuar nga Ministria e
Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor.
Prandaj, bizneset afariste të shkallës së lartë duke kontraktuar shërbimin e grumbullimit të
mbeturinave, në baza vjetore duhet të raportojnë te KeP për sasinë e shkarkuar të mbeturinave.
b. Reduktimi dhe reciklimi i mbeturinave
Bizneset afariste janë përgjegjëse për shkarkimin e mbeturinave të gjeneruara gjatë procesit të
aktivitetit të tyre. Biznesi duhet të ketë parasysh reduktimin e shkarkimit të mbeturinave dhe
reciklimin e përshtatshëm dhe ri-përdorimin kur zgjedhet lënda e parë dhe/ose nëse është e
nevojshme me rikonfigurimin e procesit të prodhimit të tyre. Pastaj, pas përpjekjeve të bëra për
reduktimin e mbeturinave ,ri-përdorimin dhe reciklimin, biznesi duhet të sigurojë metodat e
përshtatshme të trajtimit të mbeturinave të mbetura për shkarkim.
c. Prodhimi dhe shitja e eco - produkteve
Sa I përket prodhimit, procesimit dhe shitjes së produkteve ,bizneset duhet të përpiqen të
thjeshtësojnë prodhimet dhe enët apo paketimet e tyre duke prodhuar dhe shitur produkte që
mund të ri-përdoren,produkte të qëndrueshme ,përmirsojnë shËrbimet e riparimit të produktit dhe
të japin informacione për nevojën e reduktimit të shkarkimit dhe lehtësisht të implementojnë
reciklimin ,ri-përdorimin dhe trajtimin.
d. Aktivitetet Agressive të reciklimit
Bizneset afariste punojnë në rinovimin e burimeve në shitore dhe me aktivitete pozitive reciklimi.
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
34
e. Promovimi i përdorimit të Eco- produkteve
Në rastin e blerjes së produktit, bizneset afariste kontrollojnë produktet e pareciklueshme dhe
zgjedhin ato produkte të reciklueshme me ndikim më të vogël mjedisor.
f. Bashkëpunimi aktiv në Plan
Bizneset afariste aktivisht bashkëpunojnë në masat e ndërmarra nga qeveria për të implementuar
planin e menagjimit të mbeturinave.
5.3.3 Qeveria lokale
a. Shkarkimi i duhur i mbeturinave
KeP bënë përpjekje për të krijuar një shërbim grumbullimi dhe transportimi të shëndoshë duke
marrë parasysh efikasitetin, mjedisin dhe higjienën.
b. Promovimi i 3R
KeP përpiqet të minimizojë mbeturinat përmes aktiviteteve të 3R bashkë me qytetarët dhe
bizneset afariste.
c. Shërbimi i informatave,ngritjes së vetëdijësimit dhe aktivitetet edukative
KeP ofron informata për qytetarët dhe bizneset afariste sa i përket menagjimit të mbeturinave të
Ngurta. KeP promovon 3R me publicitet dhe aktiviteti vetëdijësimi. Veq kësaj. KeP pasuron edhe
edukimin shkollor me njohuri mjedisore.
d. Promovimi i përdorimit të mallrave të shëndetshme për mjedisin
KeP kufizon përdorimin e mallrave të pareciklueshme dhe zgjedh mallrat e shëndetshme
mjedisore dhe të reciklueshme në kohën e blerjes së atij malli.
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
35
Aneks
a. Sasia e Mbeturinave
a.1 Shkalla e gjenerimit
Kategoria e burimeve
gjeneruese Njësi
Shkalla e gjenerimit
Verë Dimër Mesatarja
Amvisëritë Urbane g/person/ditë 360 371 366
Amvisëritë Rurale g/person/ditë 464 297 381
Restaurante g/restaurant/ditë 15,480 8,282 11,881
Lokale tjera g/lokal/ditë 1,812 1,727 1,770
Pemëtari g/lokal/ditë 2,800 2,789 2,795
Qendra tregtare g/m2/ditë 78 58 68
Zyra g/zyrë/ditë 1,308 810 1,059
Shkolla g/student/ditë 5 99 52
Hotele g/hotel/ditë 1,372 888 1,130
Tezga tregu g/tezgë/ditë 15,964 7,986 11,975
Spitali rajonal kg/spital/ditë 6,000 6,000
Rrugë & Sheshe g/m2/ditë 7 7 7
a.2 Burimet gjeneruese
Kategoria e burimeve
gjeneruese Njësi Total
Amvisëritë Urbane person 95,893
Amvisëritë Rurale person 81,367
Restaurante restaurant 1,186
Lokale tjera Lokal 4,749
Pemëtari Lokal 904
Qendra tregtare m2 32,690
Zyra Zyrë 1,337
Shkolla student 44,500
Hotele hotel 34
Tezga tregu Tezgë 657
Spitali rajonal spital 1
Rrugë & Sheshe m2 74,350
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
36
a.3 Sasia e mbeturinave të gjeneruara
Kategoria e burimeve
gjeneruese Njësi
Generation
amount
Amvisëritë Urbane ton/ditë 35.2
Amvisëritë Rurale ton/ditë 31.2
Restaurante ton/ditë 14.1
Lokale tjera ton/ditë 8.4
Pemëtari ton/ditë 2.5
Qendra tregtare ton/ditë 2.2
Zyra ton/ditë 1.4
Shkolla ton/ditë 2.3
Hotele ton/ditë 0.1
Tezga tregu ton/ditë 7.9
Spitali rajonal ton/ditë 6.0
Rrugë & Sheshe ton/ditë 0.5
Total ton/ditë 111.9
a.4 Shkalla e gjenerimit të mbeturinave komunale
Pikat Njësi Tërësi Urbane Rurale
Sasia e gjenerimit të MNK ton/ditë 111.9 76.6 35.3
Shkalla e gjenerimit të MNK g/ditë/person 629 797 433
Shkalla e gjenerimit të
mbeturinave të amvisërisë
g/ditë/person 373 366 381
b. Përbërja e mbeturinave
Kategoria e Mbeturinave Amvisërit
Urbane
Amvisëritë
Rurale
MNK
Të
dje
gëshm
e
Mbeturinat e kuzhinës 56.6% 34.2% 41.0%
Letra 6.5% 8.2% 13.0%
Tekstili 2.5% 1.1% 1.2%
Plastika 12.2% 11.1% 10.4%
Bari/druri 0.3% 7.7% 3.0%
Goma/Lëkura 0.7% 0.3% 0.3%
Të
padje
gëshm
e
Metali 1.3% 1.0% 1.3%
Gjami/shishet 3.2% 1.5% 4.6%
Qeramika/guri 0.3% 1.4% 0.5%
Hiri/dheu 0.7% 9.8% 3.1%
Tjera 8.5% 14.1% 12.8%
Hiri I nxemjes 7.2% 9.7% 8.8%
Total 100.0% 100.0% 100.0%
Projekti për Ngritjen e Kapaciteteve për Menagjimin e Mbeturinave drejt një Shoqërie të Shëndoshë
37