Pielt(gniarstwo jest niej ako uprzywilej owan'l profesj'l w kwestii odpowiedzialnosci prawnej.Opr6cz dzialajqcego powszechnie prawa kamego pielt(gniarka podlega odpowiedzialnoscicywilnej, pracowniczej, a ponadto odpowiedzialnosci zawodowej przed organami IzbyPielt(gniarskiej.

Na ile to mozliwe, staramy sit( na rozne sposoby chronic przed odpowiedzialnosci'l.Obowiqzkowe i dobrowolne polisy ubezpieczeniowe chroni'l czt(sciowo przed finansowymiskutkami odpowiedzialnosci cywilnej.Dlaczego tylko czt(sciowo - bo polisa chroni 0 tyle, 0 ile nie nast'lpi dzialanie umyslne lubraz'lce naruszenie zasad wykonywania zawodu - wtedy ubezpieczenia po prostu nie mamy.Czt(sciowo r6wniez dlatego, ze proponowane stawki ubezpieczenia to np. 100 czy 200.000 zl.Warto wiedziec, ze powolane ostatnio komisje ds. rozpatrywania roszczen zwi'lzanych zezdarzeniem medycznym, mog'l z pominit(ciem dlugiej drogi s'ldowej przyznac pacjentowizadoscuczynienie do wysokosci 300.000 zl. Jednak, gdy kt6ras ze stron nie zgodzi sit( zdecyzj'l komisji, lub pacjent od razu wniesie pozew s'ldowy - trzeba miec swiadomosc, ze nieistnieje okreSlona prawem g6ma granica odszkodowania mozliwego do wywalczenia nadrodze s'ldowej. Niezawisly s'ld oceni i wyceni cierpienia, doznane szkody i moze przyznacodszkodowanie, zadoscuczynienie, zas'ldzic nawet dozywotni'l rentt(. Kwoty te mog'l r6wniezuwzglt(dniac wszystkie konieczne wydatki w przewidywanym czasie zycia pacjenta!

Na tym tie najmniej dolegliwa wydaje sit( odpowiedzialnosc pracownicza, gdy mozemyspodziewac sit( kar wynikaj'lcych z Kodeksu pracy. Upomnienie, nagana, kara pienit(zna dowysokosci 3 miesit(cznej pensji, a w skrajnych przypadkach zwolnienie z pracy, czasemdyscypliname.

Odpowiedzialnosc os6b pracuj'lcych na kontraktach to juz odpowiedzialnosc wlasnymmaj'ltkiem.Dlatego wlasnie nalezy, negocjuj'lC stawki kontrakt6w medycznych, wyrainie to ponoszoneprzez nas ryzyko podkreslac i odpowiednio wyceniac.

Rzecznik odpowiedzialnosci zawodowej rozpatruje zgloszone sprawy przede wszystkim podk'ltem rzetelnosci, starannosci zawodowej, zgodnosci z przepisami dotycz'lcymi zasadwykonywania naszego zawodu oraz w aspekcie deontologii i etyki zawodowej.

Gdy zadamy pytanie 0 b1'ld jaki moze popelnic pielt(gniarka, takim pierwszymprzychodz'lcym na mysl jest zwykle pomylka w podawaniu lek6w.

Jednak gdy spojrzy sit( na przeglqd historii, mozna zauwazyc, ze wysokie miejsce znajdujqwlasnie blt(dy zwi'lzane z prac'l pielt(gniarki operacyjnej.

S'l to niejako dwa typy, "spektakulamych" blt(d6w popelnianych na bloku operacyjnym,niezwi'lzanych z anestezjologiczn'l czt(sci'l naszego teatru dzialan.Pierwsza grupa polega na blt(dnej identyfikacji: pacjenta lub rodzaju operacji, czego skutkiem

jest okaleczenie pacjenta niepotrzebnym, niewlasciwym zabiegiem.Druga grupa polega na pozostawieniu narzydzia, igly lub materialu opatrunkowego w cielepacjenta.

Oba te zagrozenia S<ldobrze rozpoznane. Pielygniarki operacyjne dysponuj,! odpowiedniowysokim poziomem swiadomosci w tej kwestii. Chyba nie ma wsr6d instrumentariuszekosoby, kt6ra takiej "wpadki" by siy zwyczajnie nie bala. Szpitale od dawna stosuj,! szeregprocedur i rozwi,!zan, kt6re maj,! zapobiec takim pomylkom. S<l to tzw. checklisty,oznaczenia miejsca operacji, wielokrotne krzyzowe sprawdzenia itp. znane wszystkim w tymgronie dzialania.Jesli wiyc zdarzenia takie nast'!pi'!, to w obu tych przypadkach mozemy powiedziee 0

incydentalnym lub rutynowym zaniechaniu podstawowych obowi,!zk6w oraz przypisac winynieumysln,! w postaci lekkomyslnosci lub najczysciej niedbalstwa.Przypomny, ze wina umyslna od nieumyslnej r6zni siy tzw. zamiarem. Gdy nie ma zarniaruwyrz,!dzenia krzywdy- nie ma tez winy umyslnej. Sytuacja, w kt6rej pielygniarka mialazamiar doprowadzenia do celowego zaszycia narzydzia - mozna rozpatrywac jedynie wkategoriach kryminalnych, wobec czego nie bydziemy siy tym szerzej zajmowac.

Czy naglosnienie pomylek okolo operacyjnych oznacza, ze pracownicy bloku s'! w jakisspos6b gorszymi pracownikami? Nie, po prostu te blydy s'! powazne lub tragiczne wskutkach, co zawsze budzi zainteresowanie opinii publicznej, w tym medi6w. A jednoczeSnieniezwykle latwo jest zidentyfikowac osoby, kt6re bezposrednio doprowadzily donieszczyscia, czyli w spolecznym odbiorze "wskazac winnego".

Wystarczy por6wnac z zakazeniem groznym drobnoustrojem, do kt6rego dochodzi przeznieprzestrzeganie zasad w dowolnym oddziale szpitalnym. Jesli obnizenie standardu praktyki(np. nie mycie r,!k) dotyczy wszystkich pielygniarek w danym oddziale, a CZystowszystkichpracownik6w, od lekarzy na personelu pomocniczym koncz<lc, bywa, ze odpowiedzialnosckonkretnej osoby za zdarzenie jest niemozliwa do udowodnienia, a szpital wyplacaodszkodowanie za oczywiste zaniedbania bez wskazania winowajcy.

Obecnie szacuje siy na co najmniej 23.000 zgon6w.Powiklan w leczeniu i procesie pielygnowania nie zakonczonych smierci,! pacjenta jestwielokrotnie wiycej. Liczba roszczen ze strony pacjent6w i ich rodzin systematycznie rosnie.Znaczna liczba zdarzen niepoz,!danych, a takze wykroczen, naruszen, to nieujyta w zadnychstatystykach tzw. ciemna liczba, kt6ra nigdy nie ujrzy swiatla dziennego.

Mozna powiedziec obrazowo, ze w por6wnaniu z innymi oddzialami, praca w blasku lampyoperacyjnej sprawia, ze nasze blydy s'! bardziej widoczne.

Zadajmy sobie pytanie, czy w zamianie dyzuru w grafiku moze bye cos, co narazilobypielygniarky operacyjn,! na odpowiedzialnose?

Gdy wszystko odbywa siy z zachowaniem wszystkich formalnosci zwi<lzanych ze zmian,!harmonogramu pracy - oczywiscie nie. Jednak tajemnic,! poliszynela jest, ze w niekt6rychszpitalach zamiana jest dokonywana "na tzw. gyby", czasem przy milcz,!cej aprobacieprzelozonych.Niekiedy jest to "wygodne", gdy ktos pozostaje na dyzurze ponad dozwolony limit czyli np.24 h, czasem motywacj,! do takich zamian jest zrozumiala ze wzglydu na zwykle kiepsk,!

sytuacjy finansow'l pielygniarek mozliwosc podjycia dodatkowej pracy w mnym mleJscu,czasem koniecznosc zalatwienia zwyklych zyciowych spraw.Co zatem w tym zlego?

P6ki siy nic nie wydarzy, p6ki me nast'lpi katastrofa w postaci powiklania czy smiercipacjenta - wydaje siy, ze nic.Gdy jednak wydarzy siy nieszczyscie - wkraczaj'l r6zne komisje, czasem prokurator czyrzecznik. Czasem dokumentacja zabezpieczana jest natychmiast, czasem sprawa dotyczysytuacji sprzed miesiycy czy lat, gdy dokumentacja jest zabezpieczana wprost z archiwumszpitala.W obu z tych przypadkach nie mamy z pozycji pielygniarki zadnych szans na skorygowanieewentualnych nieprawidlowosci czy zaniedbaii w dokumentacji.

Uzylam tu nieprzypadkowo okreSlenia "katastrofa". Procedury zwi'lzane z badaniem zdarzeiimedycznych mozna por6wnac z badaniem katastrof np. lotniczych. zar6wno komisje jak iprokuratura sprawdza, szczeg610wo analizuje wszystkie dostypne dokumenty. Nie opiera siytylko na jednym zr6dle. W czasie badania pewnej znanej katastrofy lotniczej pilot mial wosobistej ksi¥ce lot6w wpisane pod konkretn'l dat'l wykonanie lotu w trudnych warunkachatmosferycznych. Lot taki potwierdza biez'lce kwalifikacje do wykonywania operacji wwarunkach zlej widzialnosci. Wpis dokonany zostal przez pilota a potwierdzany przezprzelozonego. Lot byl faktem. Komisja badaj'lca katastrofy zwr6cila siy jednak doniezaleznych sluzb meteorologicznych innego kraju, na lotnisku, na kt6re wykonywany byltamten lot, 0 podanie, jakie w godzinie l'ldowania panowaly faktyczne warunki. Okazalo siy,ze pogoda byla w tym czasie doskonala, czyli wpis potwierdzal nieprawdy. Pilot nie mialodpowiednich kwalifikacji.

Dokladnie to sarno dzieje siy w przypadku badania "katastrof' medycznych.Prokurator w oficjalnym pismie zada kierownictwu szpitala pytanie:"Kto w dniu zdarzenia pelnil dyzur?" - jest to oczywiscie konieczne w celu wskazania os6b,kt6re nalezy przesluchac jako swiadk6w.Oraz zaz'lda przekazania pelnej dokumentacji zabiegu operacyjnego, historii choroby,zapis6w monitoringu itp.

Ustalenie, kto byl na dyzurze, nast'lpi oczywiscie na podstawie dokumentacji czasu pracy -harmonogramu i listy obecnosci, ewidencji czasu pracy. Dzis coraz czysciej jest tozautomatyzowany zapis elektroniczny.Por6wnanie tych informacji z dokumentacj'l operacji natychmiast wskaze falszerstwo. Albo wobrybie dokumentacji pracowniczej - albo - co gorsza, w dokumentacji medycznej.

Kodeks karnyRozdzial XXXIV

Przestcrpstwa przeciwko wiarygodnosci dokumentowArt. 270.

§ I. Kto, w celu uZycia za autentyczny, podrabia lub przerabia dokument lub takiego dokumentujakoautentycznego uzywa, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolnosci albo pozbawienia wolnosci od

3 miesiycy do lat 5.

Proszy pamiytac, ze prokurator rozliczany jest z wykrywania przestypstw, a takie "podlozeniesiy" jest latwym k'lskiem poprawiaj'lcym statystyki wykrywalnosci bez specjalnego wysilku

sledczego.Stwierdzenie falszowania dokumentacji pracowniczej moze skutkowac opr6czodpowiedzialnosci karnej r6wniez rozwi¥aniem umowy 0 pracy bez wypowiedzenia, z winypracownika, czyli tzw. dyscyplinarkq. W przypadku zatrudnienia kontraktowego uzasadnianatychmiastowe rozwiqzanie kontraktu.

Ujawnienie takich niezgodnosci daje do ryki argument pacjentowl 1 Jego prawnikowi.Uwiarygadnia to bowiem przed sqdem brak starannosci, chocby w prowadzeniudokumentacji, co rozciqga siy na inne obszary praktyk w danym szpitalu.

Rzecznikowi odpowiedzialnosci zawodowej, gdy trafi do niego taka sprawa, nie pozostaje nicinnego, niz WSZCZqCpostypowanie, wobec nie dajqcych siy podwazyc dowod6w w postacisfalszowanych dokument6w.

W trudnej ekonomicznie sytuacji plac6wek medycznych pokusq oszczydnosci, kt6rej ulegajqniekt6rzy, jest resterylizacja sprzytu jednorazowego.Calkiem niedawno w Polsce byly czasy, gdy zdecydowanie siy na tak ryzykowny krok byloczasem jedynq mozliwosciq pomocy pacjentowi - sprzyt, jakikolwiek, nawet chociazby iglyczy strzykawki, byl czystokroc niedostypny.

Dzis takiej sytuacji nie ma. To producent okresla, czy dany sprzyt jest jedno, czywielorazowy.Ustawa 0 wyrobach medycznych reguluje szczeg6lowo te kwestie.

Jezeli ktokolwiek zdecydowalby siy na ponowne uzycie sprzytu jednorazowego, nawet pocalkowicie bezpiecznym w naszej ocenie procesie resterylizacji, w swietle prawa staje siyproducentem tegoz sprzytu. Ze wszystkimi wynikajqcymi ze wspomnianej wyzej ustawy 0

wyrobach medycznych obowiqzkami.

Zaniechanie oznacza odpowiedzialnosc za wprowadzanie do obrotu sprzytu bezodpowiedniego wpisu do rejestru.Jest to oszczydnosc - pozorna. Podobnie jak i mozliwosc ukrycia. Nie zapominajmy, ze odpewnego czasu dzialajq wyspecjalizowani prawnicy.

Wystarczy, ze reprezentujqcy pacjenta mecenas zazqda ujawnienia przed sqdem iloscizabieg6w i jednoczesnie okazania faktur za potrzebny do ich przeprowadzenia sprzyt. Jeslibydzie jakakolwiek niezgodnosc - fakt ponownego uzyciajest wysoce uprawdopodobniony, aw zasadzie udowodniony. Jedyne, co moze wytlumaczyc wtedy r6znice, czyli wybronic zzarzutu to przyznanie siy do uzywania sprzytu pozyskiwanego z innych plac6wek - czylim6wiqc wprost, do kradziezy. Z deszczu pod rynny.Dochodzq jeszcze wtedy problemy skarbowe.I z rynny robi siy Niagara ....

Na koniec chcialabym poruszyc problem, 0 kt6rym czasami siy wspomina w towarzyskich,korytarzowych rozmowach.

Znane s'l sytuacje, gdy z jakiejs przyczyny brak jest odpowiedniego skladu chirurg6w,operator prosi pielygniarky 0 zast'lpienie asystenta.Niekt6rzy mog'l potraktowae to jak swoiste wyr6znienie, docenienie umiejytnosci.Nie ujmuj'lc nic umiejytnosciom manualnym, wiedzy i doswiadczenia KolezankomKolegom instrumentuj'lcym - powiem wprost. Nie g6dicie siy na to.

Coraz cZysciej - co widae choeby przy okazji ostatnich medialnych afer - kontrole Sq bardzoszczeg610we, obejmuj'l nie tylko zeznania, wyjasnienia i analizy dokumentacji, ale r6wniezbilingi telefoniczne czy monitoring, zreszt'l nie tylko wewn'ltrzszpitalny.

Prokuratorzy, wladze ministerialne oraz urzydnicy NFZ przescigaj'l Sly w znalezieniuwmnego.Coraz cZysciej przescigaj'l siy z dociekliwymi dziennikarzarni. Publicznie zadawane S'lpytania: gdzie byllekarz, kt6ry powinien bye na dyzurze.Pielygniarka w przypadku braku odpowiedniej reakcji, krycia lekarza i zastypowania gopodczas zabiegu, staje siy natychmiast wsp61wina i wsp610dpowiedzialna za wszystko, co siyzdarzy i co zdarzye siy moze.

Kazdemu, kto powoluje siy w tym momencie na solidamose zespolu, kolezeilstwo itd,proponujy por6wnanie stawek godzinowych lekarzy i pielygniarek.

Przytoczylam raptem kilka przyklad6w sytuacji, w kt6rej pielygniarka instrumentariuszkamoze stan'le w obliczu zupelnie niechcianego doswiadczenia zyciowego, jakim jest zetkniyciez paragrafami.Chcy wyrainie powiedziee, ze nie bylo moim zamiarem straszenie kogokolwiek. Tego typudoswiadczeil mamy w codziennym zyciu czasem az nadto. Zyczy nam wszystkim, abysmy siynie stali ofiarami nieswiadomosci prawnej - i tak proszy odebrae moje wyst'lpienie.

Mysly, ze wazniejsze od strachu przed odpowiedzialnosci'l jest po prostu rzetelnewykonywanie swojej pracy.To wlasnie tworzy etos zawodu, nasza wlasna etyka, kt6ra np. nie pozwala na dalsze uzyciezbrudzonego przypadkiem sprzytu nie ze wzglydu na to, ze ktos przypadkiem zauwazy irozpoczn'l siy formalne korowody, ale ze wzglydu na dobro pacjenta, kt6re jest przecieztresci'l naszej przysiygi.